SIDAS MEDYA - Academic Food Journal

@IDA
SIDASMEDYA
Grda Bilimi ve Teknolojisi Dergisi
AkademikGrda7(1) (2009)47-52
Derleme Makale/ Review Paper
InsanBeslenmesindeKonvansiyonelMeyveSebzelerinTagldl$tRiskler
Ummtigtilstim Erdo$an' , Arzu Kavaz2
'Atattirk
Universitesi,ispir Hamza Polat MYO, ZSSOO
isplr,Erzurum
'Atatrirk
Universitesi,Ziraat Fakriltesi,Glda MiihendisligiBohlmri,Ezurum
E-posta:[email protected]
Ozer
Gtda gilvenligi,gtda giivencesive beslenmeson yrllardatrim dunya rllkeleriniilgilendiren
temel konularrnbagrnda
gelmektedir.
yeterli,saglrklr
insanll$rn
ve grivenilir
gideiekdahazorlagmaktadrr.
besinkaynaklarrnaulagmasr
fetnbtolit<
geligmelerbir yandantiretimartrgrsa$larkenbir yandanda grdalardankaynaklanan
riskleriartrrmrglardrr.
Uretimde
kullantlan
kimyasallartn
tirtintizerindebrraktr$r
kalrntrlar
ve gevreselkirlilikinsansaglrgrnr
olumsuzyondeetkilemektedir.
Meyveve sebzelerigerdikleri
vitaminve mineraller
ile insanbeslenmesinde
onemlirolesahiptirler.
Organikmeyveve
sebzelerin,konvansiyonel
olanlardandaha az pestisitkalrntrsr,daha fazla vitaminve mineralmadde igeiOit<teri
belirlenmigtir.
Bu galrgmada,
konvansiyonel
meyveve sebzelerinorganikolanlarakryasiainsansa$lrglba(rmrndan
tagrdrklarrbazrrisklerden
bahsedilmigtir.
AnahtarKelimeler:Organikmeyve,Organiksebze,Beslenme
Risksof GonventionalFruitand VegetableConsumptionfor HumanHealth
ABSTRACT
Safetyand qualityof food and nutritionis one of the importantissuesin the world. Reachinghealthyand safe food
resourceshasbeenbecomingdifficultyin worldwide.Technological
developments
in foodproductionhaveleadnotonlyto
increasedproductionof foods but also to a elevatedrisk for humanhealthcausedby food consumption.Residueiof
chemicals
usedin foodproduction
pollution
andenvironmental
havea negativeimpacton humanhealth.Consumption
of
goodsourcesof mineralsandvitaminsin humannutrition,
fruitsandvegetables,
hasan important
roleon humanhealth.
Organicfruitsandvegetableshavebeenreportedto containlesspesticides,
morevitaminsand mineralsthanthatof their
conventional
counterparts.
In this presentstudy,somerisksassociatedwiththe consumption
produced
of conventionally
fruitsandvegetablesareevaluatedfor humanhealthin comparison
producedfruitsandvegetables.
to organically
KeyWords:Organicfruit,Organicvegetable,Nutrition
U. Erdogan,
A. KavazAkademikGrda7(1)(2009)47-52
ciRig
RISKLER
Meyveve sebzelerigerdikleri
vitaminlelminerallerve lifler
nedeniyleinsan beslenmesinde
onemli role sahiptirler.
Ytiksek oranda sebze ve meyve triketimibirgok kronik
hastalrktankorunmadaetkiliolmaktadrr.
Sebzeve meyve
ttiketimiile kalp damar hastalrklan,
bazr kanserttirleri,
diyabet,Alzheimerhastah$r,kataraktve yagla ilintili
fonksiyonel
kayrpriskininazalmasrarasrndailigkivardrr.
Buetkilerinsebzeve meyvelerin
igerdigidiyetposasr,folat,
potasyumve beta - karoten,C vitamini,E vitaminigibi
antioksidan etkinlik gosteren biyoaktif fitokimyasal
bilegenlerden
kaynaklanmaktadrr
[1, 2].
Beslenme
igingerekliolanmeyveve sebzelerin
kalitesive
gibi unsurlar
sa$lrkagrsrndan
bir risk tagryrptagrmadrgr
gore
onemkazanmaktadrr.
Yaprlanbilimselaragtrrmalara
organik olarak yetigen meyve ve serbzeler,besinsel
de$erleri
ve grdagrivenlikleri
agrsrndan
belirgin6lgrilerde
konvansiyonel
olanlardan
daha0strindurumdalar.
Organik
meyve sebzelerin yiiksek mineral, C vitamini ve
antioksidan
oranlarr,proteinkaliteleri,
dtigriksentetikilaq
ve nitratkalrntrlarr
onemliavantajlarrndand
lr.
a) NitratveNitritler
Azotlu gtibrelerinkullanlmrnrnartrgrnaparalel olarak
Drinya ntifusununhrzla artmasrve buna bagl olarak
toprak, bitki, yeraltrve yer tistti sularrndanitrat birikimi
geligmeler
teknolojik
insanlarrtarrmsal0retimdebirim
ortayagrkmaktadrr.
Nitrattopraktanitrite,nitritkanserojen
alandan,en krsasliredemrimkrinolanen fazlaverimielde
etkili nitrozamin bilegiklerinedontigmektedir.Krigrik
etmeye yoneltmigtir.Tarrmsal igletmelerdeverimliligi, gocuklarda,kandaki hemoglobininnitrit aracrlrgrile
dolayrsryla
karlrlr$r
artlrmakamacrylabitkive hayvanlarr methemoglobine
donrigmesi,
eritrositlerin
oksijentagrma
hrzla btiyritmek,zararlrlankontroletmek ve hastahklan kapasitesini
azaltmaktadrr
5].
Olugan
bu methemog
[a,
onlemek igin giderek daha fazla miktarda kimyasal l o b i n b e b e k l e r d e" M a v i B e b e k H a s t a l r $ r "o l a r a k
kullanrlmaya
adlandrrrlmaktadrr.
Bununla birlikte nitrat fazlalrgrnln
baglanmrgtrr.
Fakatverim artlgrelde etme
gabalarrekolojik,ekonomikve sosyal problemlereyol
i n s a n l a r d as i n i r s i s t e m i n d eb o z u k l u k l a r r n ak, a l p
a g m r g t r r .T a r r m s a ly e t i g t i r i c i l i kd o g a l d e n g e n i n drizensizliklerine
ve kanser gibi rahatsrzlrklara
neden
gevre kirliligineve besin zinciriyletrim
bozulmasrna,
ofabilece$ibelirtilmektedir[6]. Nitrit ve bazt pestisitler
canlrlaraulagabilenzararhmaddelerlehayatitehlikeyede
arasrndameydanagelen kimyasalbilegiklermutajenik
yol agmrgtrr.
Konvansiyonel
tarrmyontemlerinin
Nitrozaminlergastroin
drinyadaki nitrozaminleriolugturmaktadrr.
aglrksorununagoztimolmadrgl,giderekdolal dengenin testinal kanser ve fetal olugum bozukluklannayol
bozulmasrna,tanmsal rirtinlerdekikimyasalartlklann agmaktadrr
[7, 8]. Grinltiknitrattrirevlerialtmrnrno/o75-80'i
insan,bitkive hayvansa$lr$rnr
tehditederhalegelmesine sebzelerden
kaynaklanmaktadrr
[9,10].Woeseve ark.[11,
gldalarrn
ve bunlara ba$lr olarak riretim maliyetlerininzamanla
121veWorthington
[13]organikve konvansiyonel
goksayrdaaragtlrmalarr
artmasrnanedenoldugugonilmtigttir.
Bu olumsuzluklarr nitratseviyesinin
kargrlagtlnldr$r
ortadan kaldrrabilmekamacryla orgritlenenriretici ve
incelemigler,
organikolanlarrn
dahadu90kseviyedenitrat
igerdiklerini
ttiketicilerdo$ayrtahripetmeyenyontemlerletiretilenve
belirlemiglerdir.
insan sa$lr$rnrolumsuzetkilemeyentarrmsaltirrinleri
tercihetmeyebaglamrglardrr.
Bu amagla,organiktarrm
b) PestisitKahnfilan
Konvansiyonel
diyeyenibir alternatiftiretimtarzrortayagrkmrgtrr.
tarrmdabitkihastalrkve zararliannakargr
Organik
tarrm,insanave gevreyedost 0retimsistemleriniigeren, kullanrlanpestisitlerstirekliartmaktave canlryagamtnl
her agamasrkontrolaltrndaolan, elde edilen 0rrinrin tehditetmektedir.
insanlartarrmdaonceleribocekoldrirricri
sertifikaile belgelendigi,
tiretimdesadecemiktarartrgrnrn olarakarsenik,bakrrve siyanitbilegikled
dahasonraDDT,
de$il aynr zamanda tirrin kalitesininde yrikselmesini klorlu hidrokarbonlar,organofosfatve karbamatlar
gok onemlitoksikzararlarr
amaglayan
kullanrlmrgtrr.
Bu maddelerin
alternatif
birriretimgeklidir
[3].
dahasonrakiyrllarda
konulmugtur.Zaman
ortaya
igindebu
Uretim,depolama,igleme,ambalajlamave muhafaza kimyasallara
dayanrklrbirgokbocek ortaya grkmrg,bu
maddelerin
agamalannda
higbirkatkrmaddesiya da kimyasalgirdi
dolaylretkilerinin
do$rudanetkilerinden
daha
kullanrlmayan
ve trim bu safhalardaba$rmsrzkontrol fazla oldugu belirlenmigtir.Pestisitlerkullanrldrgr
firmalan tarafrndandenetlenereksertifikalanmtg
o r g a n i z m a l a rd r g r n d a k ic a n l r l a r a d a t o k s i k e t k i
meyve
yapmaktadrr.Toprakta uzun yrllar kalan pestisitler
sebzelereorganik meyve sebze denilmektedir.Konvan
siyoneltarrmdayo$unolarakkullanrlan
mikroorganizmafaaliyetleriniengellemekteve yok
sentetikilaglarve
gribreler,topra$a, suya ve besinlerimizekarrgarak olmalarrnaneden olmaktadrr.Yaprlan aragtrrmalarla,
p e s t i s i t u y g u l a n m a y a nk u t u p l a r d a d a h i p e s t i s i t
sa$lr$rmrzrciddi anlamda tehdit etmektedirler.
Bu
sentetiklerinbeyin sa$llgr uzerineetkileriuykusuzluk, kalrntrlarrnrn
ortaya konulmasr,bu zararlrlarrn
hava-su
yorgunluk,bag a$nsr, hafrzakaybr ve konsantrasyon s i r k r i l a s y o n l a rirl e g e n i g a l a n l a r a y a y r l a b i l d i g i n i
eksikli$i,depresyonve bagrgrklrksistemindezayrflrk gostermigtir.Gtinrimtizde yabancr ot miicadelesinde
olarakkargr
mrzagrkabilmektedir.
Organiktarrmrn dolayrsr kullanrlanilaglarrn,birkag kilometreuzakhktakikriltrir
yaygrnlagmasryla bitkilerinezarar verdi$i bilinmektedir.
ile organikmeyveve sebzetriketiminin
Bazen kullanrm
ttim bu olumsuzdurumlarrn
da en az drizeyegetirilmesi larrndansonraortayagrkanetkilerinebakrlarakkullanrm
hedeflenmektedir.
larr yasaklanmaktaancak gevreyeverdi$i zarar kalrcr
olmaktadrrt31. Organik rinin standartlarrpestisit
kullanrmlnaizin vermemektedir[14]. Konvansiyonel
U. Erdogan,
A. KavazAkademikGrda7(1)(2009)47-52
tarrmdayabancrot, bocek ve zararliara kargl 400'den
fazla pestisityaygrnolarak kullanrlmaktadrr
[15]. Qok
tehlikeli organofosfatkimyasallardanolan pestisitlerin
tarrmdakullanrlmasr
norotoksik,mutajenik,teratojenik,
ba$rgrklrk
sistemitizerindebaskrolugturucuve rireme
sistemitizerindetoksiketkilergosterebilmektedir
[16].Aynr
zamandapestisitler
tigonemlikanserriskinden
biridir[17],
yaprlanbir galrgmadaorganikbeslenen
Danimarka'da
erkeklerinspermsayrsrdaha yriksekbulunmugtur
[18].
Dtigrikdozdatek bagtnatoksikolmayaninsektisit,herbisit
ve nitratlarbirlikteyken
toksikolabilmektedir
[19].Organik
grdalarrn grivenilir oldu$u ve gocuk diyetlerinde
kimyasallardankaynaklananriskleri azalttrgr;organik
ririinekryasla,konvansiyonel
meyveve sebzetriketiminin
gocuklarda
pestisitkallntrsrnr
6 kat artrrdrgr
belirlenmigtir
t201.
c)A$rrMetaller
A$rrmetalleryeraltrsulanve toprakkirliligive grdaigleme
prosesi veya paketleme materyalleriyoluyla grdalara
bulagabilmektedir.
Meyveve sebzelerendristriyel
b6lgeler
veya gehirmerkezlerine
yakrnyerlerdeyetigtirilmekte
ise
btinyelerinde normal seviyelerin rizerinde kurgun
bulunmaktadrr.
Biiyrikgogunlugukemiklerde
depolanma
srna ra$menkurgunbeyine,anne karnrndaki
cenineve
anne siit0ne de gegebilmektedir.
Kurgunkanda40 mg/l
seviyesiniagrncahipertansiyona
nedenolmaktadrr.
Diger
taraftan uzun siireli kurgun ahnrml ile sperm sayrsr
d[igmekteve spermmorfolojisi
bozulmaktad
rr [21].
Kadmiyum ve bilegiklerigenellikle bobrekler ve
karaci$erdebirikirlerve ilerleyenyaglarlab6breklerdeki
birikimytiksektansiyonasebepolabilmektedir.
Krsas0reli
(gtinde0,05mg/kgvticutagrrlr!rkadar)
kadmiyum
alrnrmr
miderahatslzllklarrna
nedenolurken.uzuns0relialrnrmt
bobrek ve kemiklerde onemli problemlere neden
olmaktadrr.Kronik kadmiyum zehirlenmesindeortaya
grkanen onemlietkiozellikleakcigerve prostatkanseridir
t221.
Qegitlikaynaklardantopragakarrganciva, biyokimyasal
reaksiyonagirerekinsansa$hlr igingok zararltolan metil
civahalinedontigmektedir.
Metilcivaise bitkilertarafrndan
a b s o r p l a n m a t ab
, esin zinciri yolu ile insanlara
geqmektedir.
Civabeyine,karacigere,
bobreklere,
merkezi
sinir sisteminezarat vermektedir.Bunun yanrndaciva
plasenta yoluyla embriyoya gegebilmektedirve ana
rahmindekicenindetedavisimiimk0nolmayanncirolojik
zataranedenolmaktadrr [23].
gore, bazr tanmsaluygulamave depolamakogullarrnr
zorunlukrlmakta
ve krifgeligimriskiniazaltmaktadrr.
e) EsansiyelVitamin
ve Mineraller
ingiltere
ve ABD'dekiaragtrrmalara
gore1949-1991
yrllarr
arasrnda,grdalarrn
vitaminve mineralkalitesinde
dtigtig
oldugu,meyveve sebzelerdeki
iz minerallerin
drizeyinin%
76'dandaha fazla azaldt$ltespit edilmigtir.
Aragtrrmanrn
tamamrnda
organikgrdalarrn
konvansiyonel
olnalaragore
daha yriksek protein kalitesine,% 5-20 oranrndadaha
ytiksek mineral madde drizeyine sahip olduklarr
bildirilmigtir.
% 58'indeiseorganikgrdalann
C
Qahgmalarrn
ytiksekoldugubelirlenmigtir
vitaminiigeriklerinin
1240
1261.
aragtrrmanrnkargrlagtrrrldr$t
galrgma raporuna gore,
organiksebzelerkonvansiyonel
olaraktiretilensebzelere
oranfa dahayriksekmagnezyum(Yo29),C vitamini(o/o
27),
demir(% 21)ve fosfor(% 14);dahadrigtiknitratve toksik
a$rr metal igermektedirler.
Bu raporda organik olarak
yetigenrnarul,rspanak,havug,patatesve lahanagibi 5
sebzenin insan gereksinimiolan C vitaminini
kargrlayabildi!i,
yetigtirilenlerin
konvansiyonel
ise yetersiz
kaldr$r
vurgulanmrgtrr
[13].
Chicago'da
elma,patates,armut,bugdayve mrsrrile iki
yrldan fazla sriren kargrlagtrrmall
aragtrrmada,organik
olanlarrnkonvansiyonellere
olanlaraoranlaortalama%63
kalsiyum,%78krom,%390selenyum,o/o118
magnezyum,
%178 molibden,Yo118lityum,
%125potasyumve % 60
ginkodaha fazla igerdikleribulunmugtur[27]. Polonya'da
beg domatesgegidi(Rumba,Juhas,Kmicic,Gigantand
Koralik)ileyi.iriitrilen
biraragtrrmada,
organikdomateslerin
konvansiyonel
olanlarakryasladaha lazla kuru madde,
toplamve indirgengeker,C vitaminivebetakarotenfakat
dahaazlikopenigerdigibelirlenmigtir
[28].
1980'densonra yayrnlanmrg
85'denfazla aragtrrmantn
sonuglarrnrnkargrlagtrrrlmasrnda,
organik grdalarda
konvansiyonel
olanlarakryasladaha y0ksek C vitamini,
mineral madde ve nitrat, daha d0grik beta karoten
oldu$unutespit edilmigtir.Organiksebze ve meyvelerin
konvansiyonelleregore ortalama %30 daha fazla
antioksidanigerdigitespit edilmistir[29]. Yine organik
sebzelerde (6zellikle yapraklr sebzelerde) konvan
siyonellerekryasladahayriksekorandaC vitaminini,daha
az nitratbulundugubirgokaragtrrmanln
kargrlagtrnldlgr
raporlarda
bildirilmigtir
[30,31
].
f) ProteinKalitesi
Konvansiyonel
tarrmgUbrelerinin
nitrojenigerikleri
organik
tarrm gribrelerine gore gok daha yrikseltir. Yiiksek
d ) Mi krobiyaI Zararlilar
miktarlardaki
nitrojenbitkilertarafrndandahakolayve hlzlr
grdalardakagrnrlmasr
Mikotoksinler
imk6nsrztehlikeler kullanrlmakta,
boylece konvansiyonelbitkileringenel
olarak kabul edilmektedir.Grdada mikotoksinvarlrgr, olarak protein igerikleriniorganik bitkileregore yriksek
sa$lrk problemlerininyanrnda iirtin0n ticari olarak
olmaktadrr.
Tarrmalanlarrnda1960'hyrllardanbu yana
de!erlendirilmesini
tehlikeye soktugundanistenme yaprlan aragtrrmalarda,
gribrelemeniniiriinlerin protein
mektedir.Uzerindeen fazla gahgrlanmikotoksinolan
miktarve kalitesinietkilediginigostermektedir.
Bitkiterde
aflatoksinlekontaminegrdalarlabesleneninsanlarda, kurumaddeilebesinigerigiarasrnda
pozitif,kurumaddeile
karacigerkanseri,siroz ve ozelliklegocuklarda"Reye's
nitratarasrndanegatifbir korelasyonbulunmaktadrr.
Bu
Sendromu"vakalarrnarastlanrldr!r
yaprlangahgmalarla nedenle konvansiyonelbitkilerde artan protein oranl
tespitedilmigtit
Organiktarrmgeleneksel
tarrma protein kalitesiyleters orantrh durumdadrr.Yr.ikselen
124,251.
U. Erdogan,A. Kavaz AkademikGrda 7(1) (2009) 47-52
proteininashnda"tamamlanmamrg"
proteinoldu$unuve
bitkiferin bazr elzem aminoasitlerdenyoksun kaldr$r
belirlenmigtir
[32].NitekimSchuphan[33],konvansiyonel
olarakyetigtirilen
rspanakve bu$daydalizinile metiyonin
elzem aminoasitlerinin
eksik oldu$unutespit etmigtir.
gtinku
Organikilrrinlerdeproteinttirleritamamlanmrgtrr
organikgribrelerdaha drigriknitrojenigerikleri
sebebiyle
bitkiyedaha yavag ulagrrlar.Bu da bitkininaminoasit
zincirlerini
daha uzunzamanayayarakolugturmasrna
ve
eksikya da hatayapmadan
bitirmesine
olanakvermektedir
l32l
g) SekonderMetabolitve Antioksidanlar
protein,ya$ asitleri,vitaminve
Su, lif, karbonhidrat,
minerallerinsan vricudunadrgandanalrnmasrgereken
besino$eleridir.
Bunlarrn
drgrnda
bitkilerde
sayrlarr
5 binila
10binarasrde$igensekondermetabolitler
bulunmaktadrr.
Geligmig rilkelerdemeyve sebzelerinbesin kalitesi
s e k o n d e r m e t a b o l i ti g e r i k l e r i n eb a k r l a r a kt a y i n
edilmektedir
kargrlagtrrdr$r
[34].Qoksayrdaaragtrrmanrn
galrgmalasonucunda,organikgrdalardakonvansiyonel
grdalara
gore%10-50arasrdahafazlasekondermetabolit
oldu$unu
tespitedilmigtir
[35].
Yriksekantioksidan
miktarrkronerkalphastalrklarr
ve bazr
kansert0rlerininortayagrkmaihtimalinid0gUrmektedir
kurumadde,flavonoid,
[15].Organikmeyveve sebzelerde
vitamin,fenolik metabolitdi.izeyi,flavonoidve do$al
antioksidanigeri$ikonvansiyonel
urtinlerekryasladaha
yriksekolmaktadrr[36, 37, 38]. Organikolarakuretilen
bo$tirtlendeantioksidanigerigikonvansiyonel
olanlara
g6reo/o50, gilekte% 19 daha yriksekbulunmugtur
[39].
gilekteC
Carbonarove ark. [40] organik yetigtiriciligin
vitaminiigeri$inio/o52,toplamfenolikmaddeigeriginiise%
41 oranrndaartrrdr$rnr
bildirmiglerdir.
Organikyetigtiricilik
polifenoloksidaz
polifenol
ile
ve toplam
miktarrn
rn,geftalide
129-136,
ise
110-315
%
armutta %
oranrnda
arttrgr,
ayrrca
organik geftalideaskorbikve sitrik asit, armutta ise
tokoferoldr.izeyinin
dahayriksekoldu$unubelirlemiglerdir.
Organik ilzrimlerde ise polifenoloksidazseviyesinin
konvansiyonellerden
iki katfazlaoldugusaptanmrgtrr
[41].
K o n v a n s i y o n e l l e rker y a s l a o r g a n i k d o m a t e s l e r d e
kuersetinseviyesinin
% 79 oranrndaarttr$r,kaempferol
seviyesinin
ise% 97oranrnda
azaldr$rtespit
edilmigftL42l.
h) EsansiyelYa! Asitleri:
Esansiyelyag asitleri, omega 3 ve linoleik asit
metabolizmada
temel rol oynamaktave ozellikleyriksek
kan basrncrve kronerkalp hastalr$rnr
onlemektedir
[43].
Omega 3 depresyongibi norolojikhastalrklarl44l ve
gocuklardaki
ADHDriskini[45]azaltmaktadrr.
Linoleikasit
yardrmcrolmaktageligmeyi
kanserinonlenmesine
tegvik
etmekte ve vr.icutya$rnr azaltmaktadrr[46]. Bitkisel
yallarrnekstraksiyonunda
kullanrlan
sentetikhekzanve
yrikseksrcaklrk
organikriretimde
kullanrlmamakta,
organik
rlretimdekullanrlan
so$ukpres,yagrndahazengintat ve
nedenolmaktadrr.
besinmaddesiigermesine
i) GrdaKatkrMaddeleri:
grdalardakaliteninyrikseltilmesi
Grdakatkrmaddeleri
ve
yenigrdalarrn
raf omrrinrinuzatrlmasr,
standardizasyonu,
gibinedenlerkullanrlmaktadrr.
riretimive dagrtrmkolaylrQr
Sentetikgrda katkrmaddeleribir gok sa$llkproblemine
neden olmaktadrr.Orne$intartrazin(E 102) ve di$er
bag a$rrsr,geligme
katkrlargocuklarda
alerjikreaksiyon,
geriligi,astrmve hiperaktiviteye
nedenolabilmektedir
[3,
grdatiretiminde
kullanrlan
461.Konvensiyonel
300 kadar
grdakatkrmaddesinin
ancak30'ayakrnrorganikriretimde
kullanrlabilmektedir.
Brittinyapay renklendirici
ve yapay
yasaktrr
tatlandrrrcrlarrn
kullanrlmasr
organikgrdalarda
[3].
soNU9
Beslenme,insanrnbtiyrime,geligme,saglrklrve riretken
yagamasr
igingerekliolan
olarakuzunsr.ire
besinogelerini
yeterli miktarlardaalrp vr.icudunda
kullanmasrdrr.
Son
zamanlardabeslenme bilincininartmasryla,vitaminmineralve posa gereksiniminizi
kargrlayansebze ve
meyveler;sa$lrklrbeslenmeprogramlarrnrn
vazgegilmez
pargalarrndan
Ancakbu sebzeve meyvelerin
olmuglardrr.
riskigermeyen
de sa$hkbakrmrndan
ortamlarda
ve r.iretim
gerekmektedir.
yontemleriileyetigtirilmeleri
i k i n c i D i i n y a S a v a g r ' n d a ns o n r a m o d e r n k i m y a
endristrisinin
kurulmasrile gevre rizerinebtiy0k baskr
yo$unkimyasalve
gtibre
Yo$untoprakigleme,
olugmugtur.
kullanrmr
ile tarrmsalriretimde
2-3 katlrartrglar
saglanmrg
yol aqmrgtrr.
olmasrnara$men birgok olumsuzluklara
Tonlarcazehirli madde do$aya verilmekte,bunlardan
binlerceayngmatirtinriyeni madde ortayagrkmaktave
gevreyikirletmektedir.
Kaynaklarrn
kotriidaresiinsanlr!rn
geleceginitehlikeyesokmaktadrr.Batr Hindistan'daki
"Mezopotamya
"HarabnanMedeniyeti"nin,
Ortadogu'daki
"MayaMedeniyeti"nin
Medeniyeti"nin
ve OrtaAmerika'daki
t o p r a k l a r r n d a kbi o z u l m a d a nd o l a y r y o k o l d u k l a r r
bilinmektedir.
Konvansiyonel
tarrmdakullanrlankimyasalmaddelerin
sayrsrnrniki milyonu agtr$r ve canlrlarrn'kimyasal
maddelerdenolugan bir okyanustayagadr$r'endigesi
yaygrnlagmaktadrr.
Konvansiyoneltarrmda kullanrlan
pestisitlernorotoksik,mutajenik,teratojenik,ba$rgrklrk
sistemi uzerinde baskr olugturucuve r.iremesistemi
r.izerinde
toksiketkileresahiptir.Bitkilerdebulunanpestisit
giderekendigeli
kahntrlarr
rr.
boyutlara
ulagmaktad
Organik meyve ve sebze yalntzcarlretim agamasrnda
gore
de$il,riretimden
sonrada organiktarrm
standartlarrna
muhafazaedilen,pazarlanan
tirr.inlerdir.
Organikmeyveve
sebzelerC vitamini,kalsiyum,magnezyum,
demir,fosfor
v e a n t i o k s i d a n l a r cdaa h a z e n g i n a y n l z a m n a d a
lezzetlidirler.
Organiktarrmrn,
dolayrsr
ileorganikmeyveve
yaygrnlagmasr
sebzetiretimve ttiketiminin
ileuzunvadede
hem tilke ekonomisine,hem gevreyehem de insan
sa$lr$rnabriyrikolgridefaydasa$lanabilir.
Sa$lrklrrirtin
yetigtirmekigin geligtirilenorganik tarrm sisteminin
tilkemizdegeligebilmesi
ve srlrekliolabilmesiiginriretici,
teknikelemanve trlketicilerin
bilinglendirilmesi,
rireticinin
gerekir.
tegvikedilmesi
ve desteklenmesi
U. Erdogan,A. Kavaz AkademikGrda7(1) (2009)47-52
M., Richfield,
EK.,Baggs,RB,.Tank,
[19]Thiruchelvam,
AW., Cory-Slechta,DA. 2000. The nigrostriatal
B,.Eisa,HM.1990.
Horticultureand
dopaminergicsystem as a preferentialtarget of
[1] Quebedeaux,
humanhealth.Contributions
of fruitsandvegetables.
repeated exposures to combined paraquat and
Ho rtScience 25:1473-1532.
maneb:implications
for Parkinson's
Disease.Journal
properties
Wargovich,
MJ.
2000.
Anticancer
of
fruits
of
N
e
u
rosc
ie
n
ce
2O'.
9207
921
4.
[2]
HodScience,
35:573-575.
andvegetables.
[ 2 0 ] C u r l ,C L . , F e n s k e ,R A . , E l g e t h u n ,K . 2 0 0 3 .
pesticideexposureof urbanand
Tarrm.
R.,
Erdo$an,
U.
ZOO8.
Organik
Organophosphorus
[3] Qakmakqr,
Atatilrk AniversitesiZiraat FakiltfeslOfsef lesisl, s
suburban pre-schoolchildren with organic and
355,Ezurum.
c o n v e n t i o n a l d i e t s . E n v i r o n m e n t a lH e a l t h
F.J.,1986.Cyclesof soil:carbon,nitrogen,
Perspectives 111: 377-382.
[4] Stevenson,
phosphorus,sulfur,micronutrients.
John Wiley and
[21]EuropeanCommission,2002. Heavy Metals in
"
Sons,NewYork.
Waste".E3 ProjectENV.E.3/ETU/2000/0058,
N.,Davies,A. 1994.Nitrateand
A.,Widell,A.,Olsson,1.,Graw6,KP.2004.
[5] Meah,MN.,Harrison,
[22]Oskarsson,
nitriteinfoodsandthe diet.FoodAddi.Contam11:519Cadmiumin foodchainand healtheffectsin sensitive
population
groups.BioMetals17:531-534.
532.
Sanchez-Echaniz,
J.
2001.
Methemoglobinemia
and
M.
[6]
[23]Oztrirk, 2006. Crva kirliliginingevre ve saglrk
consumptionof vegetables in infants. Pediatrics,
rizerine etkileri. Http://www.cevreorman.gov.tr/
(1.1O.2OO7
107:1024-1029.
belgeler3/civa.doc
)
AA.,
Yuttagril,
M.
2005.
Diyetle
M.
1995.
Mutations
Topgu,
ahnan
nitratin Nonmalignant
Human
[7]
l24lOztnrk,
nitrit ve N-nitrozaminlerin
saglrk lizerine etkileri.
Liver:Fingerprints
of Aflatoxins.Hepatology21: 600Sendrom17:71-78
601.
nitratve nitritin l2llOzkaya, $., Temiz,A. 2003.Aflatoksinler:Kimyasal
[8] Aydrn,S.,Aydrn,S. 2005.Besinlerdeki
k a n s e r l e i l i g k i s i . H t t p : / / w w w . g i d a s a n a y i i . c o m / yaprlan, toksisiteleridetoksifikasyonlarr.
Orlab Onphp?name=News&file=article&sid=2544. Line MikrobiyolojiDerg. 1: 1-21
modules.
(10.11.2007)
[26]Bergner,P. 1997.The healingpower of minerals,
special nutrients and trace elements. Prima
[9] Ximenes, MlN., Rath, S., Reyes, FGR. 2000.
p.312.Rocklin,
Polarographic
determination
of nitratein vegetables.
Publishing,
CA.
Talanta51:49-56.
[27]Smith,BL. 1993. OrganicFoods vs Supermarket
Foods: Element Levels. Journal of Applied Nutrition
[10]Zhou,ZY.,Wang MJ., Wang,JS. 2000. Nitrateand
nitritecontamination
invegetables
in China.FoodRev.
45:35-39.
lnt.16:61-76.
E.,Rembialkowska,
E.2OO7.
Comparison
of
[28]Hallmann,
K.,
Lange,
D.,
Boess,
C.,
Bogl,
KW.
1995.
the
Nutritive
of
Tomato
Fruits
from
Organic
and
Quality
[11]Woese,
ezeugte Lebensmittel
Conventional
Productionin Poland.Posterpresented
Okologischund konventionell
Bundesinstitut
im Vergleich.Eine Literaturstudie.
fur
at 3rd QLIF Congress:lmproving Sustainability
in
gesundheitlichen
Verbraucherschutz
05/95.
Organic and Low lnput Food Production Sysfems,
March20-23,Universityof Hohenheim, Germany.
[12]Woese,K., Lange,D., Boess,C., Bogl,KW. 1997.A
andConventionally
Grown
Comparison
of Organically
quality
C.2007. Enhancing
foodnutritional
[29]Benbrook,
Foods.Results
of a Reviewof the RelevantLiterature.
and humanhealththroughorganicfarmingsystems.
J SciFoodAgric.T4: 281-293
2"olnternationalSymposiumon HumanHeatth Effects
qualityof organic
V. 2001. Nutritional
of Fruit and Vegetable
s, October9-13, USA.Houston.
[13]Worthington,
fruits,vegetables,and grains. [30]Williams,
versus conventional
C.M. 2002. Nutritionalqualityof organic
TheJournalof Complimentary
MedicineT: 161-173.
foods:shadesof grey or shades of green?",
2
0
0
5
.
O
r
g
a
n
i
k
T
a
r
r
m
r
n
E
s
a
s
l
a
r
r
V
e
Proceedingsof theNutritionSociety61: 19-24.
[14]Anonim,
Uygulanmasrna
iligkinYonetmelik.Resmi Gazete, [31]Magkos,
ArvanitiF.,ZampelasFA.2003.Organic
food:
Sayr:25841.
nutritiousfood or food for thought?A reviewof the
in relationto nutrition
J.2004.Organicfoods
evidence,"lnt. Journalof Food Sciencesand Nutrition
[15]Cfeeton,
and health key facts. Http://www.medicalnew
54:357-371.
s t o d a y . c o m / a r t i c l e s / 1 0 5 8 7 . p 1h 1p J u l 2 0 0 4 .
T.,Johns,T.,Hill,SB. 1989,Comparison
of
[32]Finesilver,
(10.10.2007)
grown
foodqualityof organicallyversus
conventionally
chemicals
plant foods. EcologicalAgricultureProjects/McGill
[16]BMA,1992.The BMAguideto pesticides,
and health. Report of the Board of Science and
University.
Quebec,Canada.
Education,
BritishMedical
Association.
W. 1961.Nutritional
Valuesin Cropsand
[33]Schuphan,
Plants. Problemsfor Producersand Consumers.
[17]Balch, JF., Balch, PA. 1997. Prescriptionsfor
pp.
nutritional
healing.2nd edition,Averypublishers,
FaberandFaberLimited,London.
176-183,
USA.
[34]Babo$lu,M., Grirel, E., 6zcan, S. 2002. Bitki
TK.,Giwercman,
A., Carlsen,E.,Scheike,T.,
Biyoteknolojisil. Se/guk Aniversitei Vakh Yayrnlan,
[18]Jensen,
Skakkebak, NE. 1996. Semen quality among
Konya.
membersof organicfood associationsin Zealand,
[35]Brandt,K., Molgaard,JP. 2001.Organicagriculture:
Denmark.TheLancet347: 1844
doesit enhanceor reducethe nutritional
valueof plant
KAYNAKLAR
U. Erdogan,
A. KavazAkademikGrda7(1)(2009)47-52
foods?J. Sci.FoodAgric.81:924-1931.
E., Siinchez-Ferrer,
A., Garcia[41]N0frez-Delicado,
DK.,Hong,Y.,Barrett,DM.,Mitchell,AE.2003.
Carmona,FF., Lopez-Nicol6s,
JM., 2005. effectof
[36]Asami,
Comparison
of the total phenolicand ascorbicacid
organic farming practices on the level of latent
content of freeze-driedand air dried marionberry,
polyphenoloxidasein grapes.J. Food Science7O
strawberryand corn usingconventional,
organic,and
:7478.
sustainabfeagriculturalpractices.J. Agric. Food
AE., EunmiKoh,YH., Barrett,DM.,Bryant,
[42]Mitchell,
ChemistrySl:1237-1241
DE., Denison, RF., Kafka, S., 2007. Ten-year
comparison of the influences of organic and
[37]Martin,JC., Valeille,K.., 2002. Conjugatedlinoleic
acids:all the same or to everyoneits own function?
conventionalcrop managementpractices on the
ReprodNutrDev.42:525-536.
content of flavonoidsin tomatoes.J. Food Agric.
Chemistry55:6154-6159.
[38]Foster,Rl., 2005.Certainorganicfarmingand food
processingtechniquescan Increase antioxidant [43]Lichtenstein,
AH.,2003.Dietaryfatandcardiovascular
levels.
diseaserisk:quantityor quality?J. WomensHealth12:
http://www.
organicconsumers.org/organic/antioxi20205.c 109-114
fm (25.09.2007)
[44]Stoll,AL., 2001. The Omega-3 Connection:The
Groundbreaking Anti-depression Diet and Brain
[39]Byrum,A., 2003.Reportconfirmsmorehealthbenefits
of organicfood.
Program.Simon& Schuster,p,320,NewYork.
http://www.organ
icconsumers.org/organ
ic/polyphenol
ics0
A., ReggersJ, Castronovo
V,AnsseauM. 2003.
[45]Colin,
31203.cfm(25.09.2007
Lipids,
depression
andsuicide.Encephale29:49-58.
)
'Do food additives
M., Mattera,M., Nicoli,S., Bergamo,P.,
[40]Carbonaro,
[46]Food StandardsAgency 2000.
Cappelloni,M. 2002. Modulationof antioxidant
cause hyperactivityand behaviourproblems in a
compoundsin organicvs conventional
geographically
fruit (Peach,
defined populationof 3 year old?'
Prunus persicaL., and Pear,PyruscommunisL.). J.
MAFF/DEFRAprojectcodeFs3015.
Agric. Food Chem. 50: 5458-5462.
t
$n*$
Yupnc**