İndir - Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü

T.C.
TARIM ve KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI
TARIMSAL ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
KARADENİZ BÖLGESİNDE SU KİRLİLİĞİNE
SEBEP OLAN FAKTÖRLERİN BELİRLENMESİ
ve
SU ÜRÜNLERİNE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI
Proje Kod No: TAGEM/IV/96/12/02/001
Ülkü ATAÇ
(Proje Lideri)
Muammer AKTAŞ, Celal YILDIRIM, Nigar ALEMDAĞ,
Bayram ZENGİN, Ali ALKAN
SU ÜRÜNLERİ MERKEZ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ
TRABZON - 1997
ÖNSÖZ
Bu çalışma; pek çok ırmakla beslenen Karadeniz’deki kirliliğin miktarını ve kirlilik
kaynaklarını belirlemek ve bu kirleticilerin su ürünlerine yapacağı etkileri tespit etmek amacıyla
yapılmıştır.
Hopa (Artvin)-İğneada (Kırklareli) arasındaki, Karadeniz’e kıyısı olan 14 ildeki, kirliliğin
yoğun olduğu bölgelerden seçilen 52 istasyonda 1989, 1990, 1991, 1992, 1993 ve 1996
yıllarında çalışmalar yürütülmüştür. Kıyıdan, 100 m ve 500 m açıktan alınan yüzey suyu
örneklerinin fiziksel ve kimyasal parametreleri, Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsüne ait
arazi ve merkez laboratuarlarında analiz edilmiştir.
Karadeniz’in Türkiye kıyılarında evsel ve sanayi atıklarının karıştığı deniz suyu
ortamında daha önce böyle bir araştırma yapılmamış olması sebebi ile, bu çalışmanın;
Karadeniz’deki kirliliğin bugünkü durumunu ortaya koyması, ileride yapılacak kirlilik
çalışmalarına ışık tutması ve kafes balıkçılığı faaliyetleri için yer seçiminde bir kriter olması
sebebiyle faydalı olacağını umarız.
Bu çalışmanın yapılmasını isteyen ve destekleyen Koruma ve Kontrol Genel
Müdürlüğüne, çalışmaların gerçekleşmesindeki katkılarından dolayı proje lideri Ülkü ATAÇ'a,
teknik bilgileriyle bizlerden yardımlarını esirgemeyen ODTÜ Erdemli Deniz Bilimleri Enstitüsü
Müdürlüğüne ve KTÜ Kimya Bölümünde görevli Sayın Doç. Dr. Mehmet TÜFEKÇİ’ye, arazi
çalışmalarında yardımlarını esirgemeyen Karadeniz kıyısındaki il ve ilçelerin Tarım İl ve İlçe
Müdürlüklerine teşekkürü bir borç biliriz.
Titiz ve özverili çalışmaları ile projenin her safhasında emeği geçen Kimyager Muammer
AKTAŞ’a, projedeki çalışmalarından başka İngilizce çevirileri ile ayrıca katkıları olan Kimyager
Nigar ALEMDAĞ’a, saha çalışmalarına katılan, zor şartlarda örneklerin alınması ve analizlerin
yapılmasında büyük emekleri olan Kimyager Celal YILDIRIM, Laborant Bayram ZENGİN,
Laborant Ali ALKAN'a ve yardımlarından dolayı Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü
personeline teşekkür ederiz.
Ayrıca, projede görevli olmadığı halde kendi özverisi ile bilgisayarda yazım ve
düzenleme işlerini en iyi şekilde yapan Mühendis Erdal ÜSTÜNDAĞ'a teşekkür ederiz.
Trabzon, 1999
Yusuf KAYIKÇI
Enstitü Müdürü
II
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ..........................................................................................................................................II
İÇİNDEKİLER........................................................................................................................... III
ABSTRAKT.................................................................................................................................. V
ABSTRACT .................................................................................................................................. V
TAVSİYELER............................................................................................................................ VI
1. GİRİŞ.......................................................................................................................................... 1
1.1. KARADENİZ’İN EKOLOJİSİ ............................................................................................ 1
1.1.1. Karadeniz’in Genel Konumu ....................................................................................... 2
1.1.2. Abiyotik Özellikleri...................................................................................................... 2
1.1.2.1. Su Dengesi................................................................................................................. 2
1.1.2.2. Akıntılar...................................................................................................................... 4
1.1.2.3. Karadeniz'de Upwelling............................................................................................ 7
1.1.2.4. Sıcaklık ...................................................................................................................... 7
1.1.2.5. Tuzluluk ................................................................................................................... 10
1.1.2.6. Oksijen..................................................................................................................... 11
1.1.2.7. Karadeniz'in Hidrokimyasal Özellikleri.................................................................. 13
1.1.2.8. Besleyici Elementler (Nütrientler) .......................................................................... 14
1.1.3. Biyotik Özellikler.....................................................................................................15
1.1.3.1. Fitoplanktonlar ve Primer Prodüktivite.................................................................. 15
1.1.3.2. Mikrobiyal Populasyon ............................................................................................ 18
1.1.3.3. Zooplankton ve Biomas ............................................................................................ 19
1.1.3.4. Zoobentoz ................................................................................................................ 20
1.1.3.5. Balıklar.................................................................................................................... 21
1.1.3.6. Karadeniz 'in Biyolojik Üretimi ............................................................................ 23
2. LİTERATÜR ÖZETİ ............................................................................................................. 24
3. M A T E R Y A L V E M E T O D..................................................................................... 25
3.1. MATERYAL......................................................................................................................25
3.1.1. Laboratuar Cihazları.................................................................................................... 25
3.1.2. Araştırmada Kullanılan Diğer Araç ve Gereçler.........................................................26
3.2. METOT .............................................................................................................................. 26
3.2.1. Deniz Suyu Örneklerinin Alınması ............................................................................. 27
3.2.2. Fiziksel Ölçümler ........................................................................................................ 28
3.2.2.1. Elektrometrik yöntem: .............................................................................................. 28
3.2.2.2. Mekanik Yöntem:...................................................................................................... 29
3.2.3. Kimyasal ölçümler ...................................................................................................... 29
3.2.3.1. Spektrofotometrik Yöntem ........................................................................................ 30
3.2.3.1.1. Amonyak Azotu Tayini: ......................................................................................... 30
III
3.2.3.1.2. Nitrat Azotu Tayini:............................................................................................... 30
3.2.3.1.3. Nitrit Azotu Tayini:................................................................................................30
3.2.3.1.4. o-Fosfat Tayini:..................................................................................................... 30
3.2.3.1.5. Deterjan Tayini: ....................................................................................................31
3.2.3.1.6. Demir (Toplam) Tayini: ........................................................................................ 31
3.2.3.1.7. Bakır Tayini: ......................................................................................................... 31
3.2.3.1.8. Yağ Tayini: ............................................................................................................ 32
3.2.3.1.9. Klorofil-a Tayini: .................................................................................................. 32
3.2.3.2. Gravimetrik Yöntem ................................................................................................. 33
3.2.3.2.1. Askıdaki Katı Madde ............................................................................................. 33
3.2.3.3. Titrimetrik Yöntem....................................................................................................33
3.2.3.3.1. Çözünmüş Oksijen Tayin....................................................................................... 33
3.2.3.3.2. Organik Madde Tayini :........................................................................................ 35
4. SONUÇLAR ............................................................................................................................ 36
5. TARTIŞMA ............................................................................................................................. 67
6. Ö Z E T..................................................................................................................................... 75
SUMMARY.............................................................................................................................. 76
7. LİTERATÜR LİSTESİ........................................................................................................... 77
PROJE BÜTÇESİ İCMALİ....................................................................................................... 80
LİFLET ÖRNEĞİ ....................................................................................................................... 81
YÜRÜTÜCÜLERİN ÖZGEÇMİŞİ........................................................................................... 87
EKLER......................................................................................................................................... 89
EK I. DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE 1989 ve 1991 YILLARINDA YAPILAN
ÇALIŞMALAR VE ELDE EDİLEN BULGULAR.....................................................92
EK Ι Ι. ORTA KARADENİZ BÖLGESİNDE 1990 ve 1993 YILLARINDA YAPILAN
ÇALIŞMALAR ve ELDE EDİLEN BULGULAR .................................................... 153
EK ΙΙΙ. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE 1992 ve 1996 YILLARINDA YAPILAN
ÇALIŞMALAR ve ELDE EDİLEN BULGULAR .................................................... 175
EK IV. KARADENİZ’DE 1990 VE 1993 YILLARI ARASINDA YAPILAN HİDROJEN
SÜLFÜR ÇALIŞMALARI VE ELDE EDİLEN BULGULAR .................................201
EK V. TABLOLARDA KULLANILAN İŞARETLER ............................................................. 204
EK VI. ÇALIŞILAN İSTASYONLARI GÖSTEREN KARADENİZ KIYI HARİTASI.......... 205
IV
ABSTRAKT
Bu proje; Karadeniz’in Türkiye sınırları içerisinde kalan kısmında kıyı boyunca gerek
derelerle gelen, gerekse direkt denize atılan evsel ve sanayi atıklarının getirmiş olduğu kirliliğin
alıcı sudaki miktarını belirleyerek su ürünlerine ve dolayısıyla insan sağlığına zararlı olup
olmadığını araştırmak, ayrıca gelecekte yapılacak olan çalışmalara bir kriter oluşturmak
amacıyla yapılmıştır.
Bu çalışmada; Hopa (Artvin)-İğneada (Kırklareli) arasında, Karadeniz’e kıyısı bulunan
14 ilde seçilen 52 istasyondan alınan deniz suyu örneklerinde fiziksel ölçümler ve kimyasal
analizler olmak üzere 17 değişik kirlilik parametrelerinin tayinleri yapılmıştır.
Bugüne kadar yapılan çalışmalarda elde edilen bulgular; kıyıdan alınan sularda evsel
atıklar nedeni ile genelde; organik madde, amonyak azotu ve deterjanın yüksek çıktığı
görülmüştür. Bakır fabrikası atıklarının olduğu yerlerde ise demir, bakır, askıdaki katı madde ve
pH yüksek bulunmuştur. Tarım arazisinden gelen sularda gübreden kaynaklanan nitrat azotu
genelde tolere değeri aşmıştır. Nehirlere karışan erozyonlu sulardan dolayı askıdaki katı madde
miktarı yüksek, diğer parametrelerin değerleri normal sınırlar içerisinde bulunmuştur. Yukarıda
adı geçen kirlilik parametreleri konsantrasyonlarının kıyıdan açığa doğru gidildikçe düştüğü
tespit edilmiştir. Ayrıca, derinliğe bağlı olarak kullanılan ölçüm aralığında yapılan hidrojen
sülfür çalışmasında, hidrojen sülfür tabakasında bir yükselmenin olmadığı belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler : Deniz Suyu, Su Kirliliği, Su Kalitesi, Su Analizi, Kirleticiler, Nitruentler,
Karadeniz, Türkiye
ABSTRACT
This project done by the aim of, find out the amount of the pollution in the sea water that
is taken from rivers and direct domestic waste and industrial waste in the Black Sea coast of
Turkey for the effect to the water products, to the human health and to the constitute of criterion
in the future.
In this study, there are chosen 52 stations from 14 cities from Hopa (Artvin) to İğneada
(Kırklareli) of Black Sea coast. The physical and chemical characteristic of sea water samples
taken from this stations in the coast of Black Sea had been examined. It had been analyzed 17
different pollution parameters.
According to results came out from this study; Organic Matter, NH3-N and detergent had
been fount high amount taken from coastal sea water samples. In the place of copper, suspended
solid matter and pH had been found high amount taken from coast of Black Sea. The NO3-N in
the water samples came from Agriculture regions exceed the proposed limits. Because of the
mixing of the erosion waters to the suspended Solid Matter had been found in high amount. The
other parameters had been found in normal limits. Pollution parameters of concentrations had
been fount low amount from coast to open sea. Also, in this work values H2S regarding the depth
connect measure of space hadn’t been high values in level of H2S.
Key Words : Sea Water, Water Pollution, Water Quality, Water Analysis, Pollutants, Nitruents,
Black Sea, Turkey
V
TAVSİYELER
Bu çalışma; Karadeniz'in tamamını kapsayan kirlilik kaynaklarının tespit edildiği ilk
çalışmadır. Daha önce yapılmış böyle bir çalışma yoktur. Bu çalışmanın gelecekte yapılacak olan
çalışmalara ışık tutacağı kesindir. Ancak buna ilaveten daha başka çalışmaların da yapılması
gereklidir.
Yürütülen bu çalışma, Enstitünün yeni kurulduğu yıllarda başlamış ve Enstitünün o
zamanki kısıtlı imkanlarıyla yapılmış, yetersiz alet ve ekipman nedeniyle kirlilik
parametrelerinin ancak bir kısmı çalışılabilmiştir. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda deniz
suyunda ağır metal ve pestisitler gibi parametreler de incelenmelidir.
Karadeniz bol miktarda irili ufaklı akarsularla beslenmektedir ve bu akarsular
Karadeniz’e kirli yük getirmektedir. Diğer parametreler de ilave edilerek, Karadeniz'de yapılan
bu çalışmanın bir benzeri de akarsularda yapılmalıdır. Yapılacak böyle bir çalışma hem
akarsuların Karadeniz'e getirdiği kirliliği belirtir, hem de tatlısuda yetiştiricilik yapanlara fikir
verir.
Bu çalışma, Karadeniz Bölgesindeki kirlilik kaynaklarının tespitine yöneliktir.
Çalışmada, su numuneleri kıyıdan ve 100-500 m açıktan yüzey suyundan alınmıştır.
Karadeniz’de çalışabilecek bir araştırma gemisi ve gerekli donanımın temin edilmesi durumunda
örneklemenin sadece yüzeyden değil, farklı derinlikteki noktalardan da yapılması sonuçların
değerlendirilmesi açısından gereklidir. Bir bölgenin kirliliğini sürekli izleyebilmek için denizden
bir istasyon tespit edilirken; denize gelen kirliliğin taşıyıcısı olan akarsuların kirletilmemiş
kısmından, kirlendikten sonra denize dökülmeden önceki bir kısmından ve denize döküldükten
sonra da kıyıya en yakın bir noktadan ölçümler yapılmalıdır. Aynı yerin daha açığından ve 250300 metre derinliğin olduğu noktadan örnekler alınmalıdır. Bu derinliğe sahip noktadan dibe
doğru, farklı yoğunluktaki tabakalardan (metot kısmında anlatıldığı şekilde) ölçümler
yapılmalıdır.
Sudaki kirlilik çalışmaları yanında deniz ürünlerindeki kirlilik analizlerinin yapılması,
kirliliğin bir bütün olarak ortaya konulması açısından önemlidir. Kirlilikle ilgili olarak;
Enstitümüz ile ODTÜ Erdemli Deniz Bilimleri Enstitüsü arasında ortaklaşa yürütülen
"Karadeniz'de Ekonomik Önemi Olan Deniz Ürünlerinde Ağır Metallerin Belirlenmesi" projesi
kapsamında deniz ürünlerinde kurşun, cıva ve bakır analizleri yapılmıştır. Ancak, analiz edilen
parametre sayısı artırılarak, benzer çalışmaların sürdürülmesi faydalı olacaktır.
Teknolojinin devamlı ilerlediği, nüfusun hızla artmaya devam ettiği dünyamızda, kirlilik
de artacağından, yukarıda bahsedilen sudaki ve deniz ürünlerindeki kirlilik çalışmalarının daha
iyi teknik imkanlarla ve yetişmiş araştırıcılar tarafından gelecek yıllarda da rutin olarak
yürütülmesinde yarar görülmektedir.
Bunların yanında; Karadeniz'in daha fazla kirletilmesinin önüne geçebilmek için ülkesel
ve uluslar arası boyutta gerekli tedbirler alınmalıdır.
VI
1. GİRİŞ
Direkt ve indirekt olarak, denizdeki canlı kaynaklara ve insan sağlığına zarar verebilecek,
balıkçılık dahil denizdeki faaliyetleri engelleyebilecek, deniz suyunun çeşitli kullanımlar için
kalitesini bozabilecek ve zarafetini azaltabilecek her madde ve enerjinin insanlar tarafından
denize verilmesi; deniz kirliliği olarak tanımlanmıştır.
Sularımız, endüstri ve kanalizasyon atıklarıyla gün geçtikçe kirlenmektedir. Çağımızda
hızlı endüstrileşme ve kentleşme, yoğun tarımsal uygulamalar bir çok çevre sorununu da birlikte
getirmektedir. Havası ve suyu kirlenmemiş, toprağı bozulmamış sağlıklı bir çevre 21. asırda
yaşayan insanlığın en büyük isteğidir.
Suların kirlenmesi doğal güzellikleri ve reaksiyon alanlarını bozar, deniz ürünleri için
huzursuz bir ortam yaratır. Kirlenme bilhassa görme, koklama ve dokunma duyularını bozar.
Ülkemizde iç sular ve denizlerdeki su ürünleri stoku günden güne azalmaktadır. Bunun büyük
bir nedeni kirlenmedir. Su kirlenmesi burada yaşayan canlıların üreme ve gelişmelerini ortadan
kaldırmakta, insan sağlığına zararlı olmakta, suların kalitesini bozarak çeşitli amaçla
kullanılmasını zorlaştırmaktadır.
Karadeniz'de kirlenme daha ziyade hızlı kentleşme ve sanayileşmenin görüldüğü bölgeler
etrafında yoğunlaşmaktadır. Bölgemizde bulunan sanayi tesisleri atıkları ve evsel atıklar arıtma
yapılmaksızın denize verilmektedir. Ayrıca tarımsal ilaçlar yağmur sularıyla derelere ve
denizlere karışmakta ve kirlenmeye sebep olmaktadır. Projenin amacı;
Üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemiz, akarsular, irili ufaklı göller ve göletlerle geniş su
ürünleri potansiyeline sahiptir. Bu nedenle su ürünlerini artırma yoluna gidilmelidir.
Su ürünleri üretimini artırıcı olarak alınması gereken tedbirlerin başında suların
kirlenmesinin önlenmesi gelmektedir. Bu gaye ile çalışma yapılan alanda kirlilik kaynaklarının
belirlenerek bunların su ürünlerine yapacağı zararları ortaya çıkarmak, Su Ürünleri Tüzüğü ve Su
Ürünleri Sirkülerinin ilgili maddeleri yönünden değerlendirilmeleri yapılarak gerekli önlemlerin
alınması olacaktır. Bunun için Karadeniz sahil kesiminde bulunan 14 ilde (Artvin, Rize,
Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Kastamonu, Zonguldak, Bolu, Kocaeli, Sakarya,
İstanbul ve Kırklareli) kirliliğin yoğun olduğu bölgelerde çalışmalar yapılmıştır.
1.1. KARADENİZ’İN EKOLOJİSİ
Denizel ortamın, ekolojik faktörler açısından karasal ortamla karşılaştırıldığında, nispeten
daha yeknesak ve kararlı olduğu görülür. Bununla birlikte ekolojik faktörler, özellikle littoral
bölgede önemli derecede değişimler gösterir. Bu nedenle de ekolojik faktörler karasal yaşamda
olduğu gibi, denizel yaşamda da önemli etkilere sahiptir. canlıların gelişimini ve dağılışını
etkileyen bu etkenler abiyotik (ışık, sıcaklık, tuzluluk v.b.) ve biyotik (besin ve besleme,
organizmalar arasındaki ilişkiler v.b.) olarak iki büyük grupta ele alınır (26).
Türkiye denizleri, biyotik ve abiyotik faktörler bakımından birbirleriyle benzeşmeyen
farklı yapılar gösterir. Kapalı deniz özelliğini taşıyan Türkiye denizleri birbirleriyle olan
ilişkilerine rağmen denizel ortamlardaki ekolojik farklılık nedeniyle verimlilik dereceleri ve
2
üretim (biomas) olarak da ayrımları barizdir. Sonuç olarak nihai üretim açısından bir
karşılaştırılma yapıldığında, bu farklılık yıllık ticari av verilerine de yansımaktadır. Türkiye
denizlerinde kullanılabilir maksimum av gücü ile avlanan balık miktarlarına ait veriler, hem
miktar, hem de ticari türler bazında kendini göstermektedir (1).
Türkiye denizlerinde denizel ortamın son besin zincirini oluşturan ve avcılığı yapılan
ekonomik türlere ait av verileri Tablo-1'de verilmiştir.
Tablo-1 . Türkiye Denizleri Ekonomik Deniz Ürünlerine Ait Üretimler (1).
Denizler
Karadeniz
Ege Denizi
Akdeniz
Marmara Denizi
Üretim (ton)
231.138
55.801
41.914
36.630
Üretim (%)
64
15
11
10
Avlanan Tür Adedi
43
63
62
51
Tablo incelendiğinde, av verileri ile avlanan ekonomik tür adetleri arasında ters bir ilişki
gözlenmektedir. Bu durum, büyük olasılıkla, denizsel ortamım sahip olduğu farklı
ekosistemlerden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak, farklı biyotik ve abiyotik ortamlara sahip
Türkiye denizlerinin sahip olduğu özelliklerin bilinmesi ile, denizsel ortam-üretim arasındaki
ilişkiler açıklanabilir bir anlam kazanacaktır.
1.1.1. Karadeniz’in Genel Konumu
Karadeniz, Avrupa ve Asya kıtalarının birbirine yaklaştığı bir bölgede, 40° 55' ve 46° 32'
kuzey enlemleriyle, 27° 27' ve 41° 42' doğu boylamları arasında yer alır. Dünyanın en büyük
kapalı iç denizidir. Diğer denizlerle olan bağlantısını, İstanbul boğazı gibi dar bir koridor
vasıtasıyla sağlar (güneyle olan bağlantısı). Kuzeye doğru ise, Kerch boğazı yoluyla Azak denizi
ile birleşir.
Karadeniz’in yüzey alanı 423.000 km²'dir. Maksimum ve ortalama derinlikleri sırasıyla,
2200 ve 1240 m'dir (32,36). Kuzey-batı Karadeniz hariç sığ bölgeler dardır. Derinliği 200 m 'yi
geçmeyen bölgeler toplam alanın %27'sini oluşturur ve daha çok kuzey-batı Karadeniz'de
bulunur. Karadeniz’in hacmi 537.000 m³'tür. Doğu-batı yönünde, en uç noktalar arasındaki
uzaklık 1149 km ve kuzey-güney yönünde maksimum genişliği 611 km'dir.
Karadeniz, Akdeniz ve Eğe denizine göre az sayıda körfez ve koya sahip olması ve
kuzey-batı kıyıları hariç dik yapılı sıra dağlarla çevrili kıyılar ile karakterize edilir.
1.1.2. Abiyotik Özellikleri
1.1.2.1. Su Dengesi
Karadeniz, İstanbul ve Çanakkale boğazları vasıtasıyla Akdeniz'e, Kerch boğazı yoluyla
da Azak denizine bağlantılıdır. Atlantik okyanusuna olan uzaklığı 3000 km'dir. Su dengesinin
esas unsurlarını; nehirler, yağmurlar ve boğazlar vasıtasıyla giren su ile, buharlaşma ve yine
boğazlar vasıtasıyla çıkan suyun toplamı oluşturur.
3
Nehirler yoluyla yıllık tatlı su girişi 400 km³ 'tür. Bunun en önemli kısmını, Tuna nehri
oluşturmaktadır. Tuna'dan boşalan suyun hacmi 203 km³ civarındadır. Ayrıca Dinyester ve Bug
nehirlerinden 54.7 km³'lük bir su boşalımı olur. Anadolu kıyılarından Karadeniz'e en fazla su
boşalımı; Sakarya, Kızılırmak ve Yeşilırmak'tan olup, her biri yaklaşık olarak yıllık 6 km³'lük
hacme sahiptir (20). Nehirler bu suyu geniş bir alanı drene ederek Karadeniz'e taşırlar. Nehirler
üzerinde çok sayıda barajın yapılmış olması, barajlardan gelecek suyun miktarını sızma olayı
düşünülürse pek etkilemez. Ancak Karadeniz'e gelecek nutrient miktarının azalmasına büyük
ölçüde etki ederler. Nitekim, daha önceleri nehir ağızlarında yapılan yoğun avcılığın günümüzde
büyük ölçüde azalmış olması bunun çarpıcı bir göstergesidir (17).
Karadeniz havzası bol yağış olan bir havzadır. Yağış miktarı batıdan doğuya doğru artış
gösterir ve 2500 mm'ye kadar ulaşır (Şekil -1) (12). Buna rağmen Karadeniz'in yarı kurak bir
iklim kuşağında bulunması sonucu, buharlaşma miktarı (332-392 km³/yıl ) yağış miktarından
(225-300 km³/yıl) daha fazladır. Ancak, buharlaşmanın sebep olduğu kayıplar, net tatlı su
girdisinden daha azdır. Kuzeye doğru rutubetli bölgedeki hareketlerden kaynaklanan akım, tatlı
su iç akımına ve sonuç olarak yüzey deniz sularının seyrelmesine sebep olur (10).
Şekil 1. Karadeniz Havzasındaki Yıllık Yağış Durumu
Yoğunluğun sebep olduğu su akımlarından meydana gelen giriş çıkışlar ise şöyledir:
Düşük tuzluluktaki Azak denizi suları (%o 10) üstten Karadeniz'e, daha tuzlu Karadeniz suları
(%o 17-18) ise alt akıntı olarak Kerch boğazı yoluyla Azak denizine girer. Diğer taraftan, yüksek
tuzluluğa sahip Akdeniz suları (Marmara suları yüzeyde %o 22, 150 m 'de %o 38) dip akıntısı
olarak İstanbul boğazından Karadeniz'e girer (200 km³/yıl). Karadeniz suları da yüzey akıntısı
olarak Marmara’ya girer (348 km³/yıl). Marmara'dan gelen tuzlu sular, Karadeniz'in 200 m'nin
üzerindeki üst tabakası içinde tuzluluk tabakalaşmasına neden olarak, verimli bir flora ve fauna
gelişimi olur (10,12). Karadeniz'in yıllık su bilançosu Tablo 2'de verilmiştir.
4
Tablo 2. Karadeniz'in Yıllık Su Bilançosu (km³/yıl) (34)
G
İ
R
E
N
Ç
I
K
A
N
Aktif - Pasif Bilanço
Toplam Giriş
Nehirler
Yağmurlar
İstanbul Boğazı
Azak Denizi
Diğer
Toplam Çıkış
Buharlaşma
İstanbul Boğazı
Azak Denizi
Moller (1928)
752
328
231
193
752
354
398
-
Bruevich (1969)
750
350
225
175
750
350
400
-
Alelin (1969)
694
346
119
176
53
10
704
332
340
32
1.1.2.2. Akıntılar
Karadeniz'de yüzey akıntıları nehirlerden, Kerch boğazından daha sonra koriolis
kuvvetiyle sağa doğru saptırılır. Azak denizinden gelen su ile genelleştirilir. Akıntıların yön ve
hızı rüzgar ve sahillerin etkisi altındadır (Şekil 2,3).
Şekil 2. Karadeniz’deki Akıntıların Şematik Haritası
İlkbaharda nehir akıntılarının maksimum olduğu dönemde rüzgarlar, akıntıların yönünü
değiştirmeye yeterli değildir. Buna rağmen sonbaharda daha fazla değişiklikler gözlenir. Böylece
Ekim ve Kasım aylarında güney ve güney-doğu rüzgarları Boğaz'ın önünden Bulgaristan
sahillerine doğru eserek, Karadeniz'in batı kıyıları boyunca kuzey-güney akıntısının yönünü sık
sık değiştirir. Bu olay aynı zamanda palamut balığının görünmesi için bir işaret kabul edilir.
5
Şekil 3. Karadeniz’de Siklonik Dönüşten Oluşan Dört Ana Akıntı.
Şekil 3'te gösterilen ve kendine özgü hareket eden şamandıralar tarafından elde edilen
verilerden sık sık tekrarlanan akıntıların orijinaline benzer bir harita hazırlanmıştır (23). Ana
akıntılar; Rumeli (kuzey-güney akıntısı), Anadolu, Kafkasya, ve Kırım akıntısı olmak üzere 4
siklonik dönüşten oluşan akıntılardır.
Yüzey akıntılarının hızı dönüş sonunda 25-50 cm/sn' den daha fazla olmasına rağmen,
merkezde 10 cm/sn veya daha azdır. 1600 m derinliklerdeki akıntı örnekleri 0-100 m derinlikler
arasında kalan daha üstteki su tabakalarıyla benzerdir. Dibe yakın bölgelerde sahil bölgeleri hariç
akıntıların yönü dip topografyası ve sahil çizgisi şekliyle yakından ilgilidir. Akıntı yönlerinin
350 m'nin altındaki eşderinlik eğrilerinde değiştiği faraziyesi henüz doğrulanmamıştır.
Akıntı hızları değişik derinlikler için bazı bilim adamları tarafından Tablo 3’te verildiği
gibi rapor edilmiştir.
Tablo 3. Derinliklere göre akıntı hızları (23).
Derinlik (m)
50 - 100
500
750
1000
1600
Akıntı Hızı (cm/sn)
20.0
3.2
2.8
2.6
3.8
1000 m'nin altındaki derinliklerde bazı bölgelerde daha yüksek hızlar gözlenmiştir.
6
Sahillerde ve sığ alanlarda siklonik sirkülasyon kuvvetli rüzgarlar olduğu zaman tersine
döner. Bu kuvvetli rüzgarların süresi ve yönlerine bağlı olarak sahil alanlarda sıcak su ile soğuk
su farklılığının ortaya çıkması, suyun tuzluluk yapısı ve sıcaklığından bir akıntı ölçücü
geliştirilebilir. Karadeniz'in başta gelen temel hidrografik sistemi ve onun üretime ait
hidrobiyolojik özelliği, Boğazlar’dan Karadeniz'e karışan daha tuzlu su, karasal alanlardan gelen
geniş nehir suyunun denizlere girmesiyle, derinliklerdeki su yoğunluğu yükselir. Vertikal yönde
meydana gelen yavaş yaşam şartları, indirekt ve genel verilerle tanımlanmış (13) ve teorik
çalışmalarla da doğrulanmıştır (29). Karadeniz suyunun sirkülasyonu ve düşey yöndeki yaşam,
Növitzki ve Bibik’in (1964) incelemeleri ile açıklanmıştır (Şekil 4). Hesaplamalar göstermiştir
ki, dip suları 100 veya 130 yıllık zaman periyotlarında oksijenli zona yükselebilir (13,23).
Şekil 4. Karadeniz’deki Suyun Düşey Yöndeki Sirkülasyonunun Teorik Diyagramı (29).
a) üst tabaka,
b) karışım tabakası,
c) orta tabaka,
d) karışım tabakası,
e) derin tabaka
7
1.1.2.3. Karadeniz'de Upwelling
Karadeniz'de rüzgar etkisindeki upwelling oluşabilmesi için; kıyıya paralel, yoğun hızda
ve yeterince uzun süreli esen rüzgarların (Bakış yönü denize doğru olduğunda, sağa sola doğru
esen rüzgarlar) mevcut olması gerekir.
Upwelling; kıyısal deniz sirkülasyonu ve biyolojik aktivite açısından birinci derecede
önemli bir fiziksel oluşumdur. Upwellingi önemli kılan, rüzgar tesiriyle yüzey suyunun kıyıdan
açığa doğru taşınımı esnasında, taşınan suyun yerini, 100-200 m'lerden gelen nütrientçe zengin
suyun alması ve bunun sonucu, nütrientçe zenginleşen yüzey suyunda, önce fitoplankton, sonraki
aşamalarda ise besin zincirinin diğer halkalarının yüksek verimliliğe sahip bir gelişme
sağlamasıdır. Bu nedenle okyanuslarda yapılan avcılığın yarısına yakın kısmı, kıyısal
upwellingin olduğu bölgelerden sağlanır.
Upwelling oluşması için gerekli şartları, güney ve kuzey Karadeniz olmak üzere iki
bölümde ele almak mümkündür. Karadeniz 'in Anadolu kıyıları dışında kalan kıyılarında
upwelling oluşması için gerekli rüzgarlara, güney ve güney-batı rüzgarlarına ihtiyaç vardır.
Tuna-Odessa nehirleri arasında yapılan araştırmalar sonucunda, upwelling mevcudiyeti tespit
edilmiştir (10). Bu bölgede upwelling tabakaları güney-batı rüzgarlarının etkisiyle oluşur. Dip
suları (100 m'den daha sığ) 12-16 km'lik bir bant oluşturacak şekilde yüzeye çıkar. Bu bölge
biyo-ekolojik açıdan Karadeniz'in en verimli alanlarından biridir.
Karadeniz'in güney-batı kısımlarında etken bir upwelling için rüzgar hızları ve özellikle
esme süreleri yetersizdir. Güney Karadeniz sahillerinde upwelling için en uygun sahanın SinopBafra arasındaki bölge olduğu söylenebilir. Bu bölgede esen rüzgarların hızı 4-6 m/sn, esme
süreleri ise 10 gün olup upwelling için uygundur. Erüz (21) tarafından yapılan bir çalışmada,
güney-doğu Karadeniz'de upwellingin olup olmadığı araştırılmış ve sonuç olarak, bu bölgede
upwelling olayının görülmediği tespit edilmiştir. Bu bölgede upwelling oluşumu ancak çok dar
bir alanda, kısa süreli olarak görülebilir ki bu da her zaman rüzgar tesiri ile olmaz. Upwellingin
rüzgarlar dışında da bazı etkilerle (nehir boşalımı, zemin topografyasının akıntıları saptırması
v.s.) oluşabildikleri bilinmektedir. Bunun için yeterli çalışmanın yapılması gerekmektedir. Buna
rağmen, güney-doğu Karadeniz'de güçlü upwellingin olmayışı bu bölgede denizel verimliliğin
azalmasına neden olmamakta, aksine verimlilik artışı sağlanmaktadır. Bunun sebebi,
Karadeniz'de yıllık su sirkülasyonunun %90'lık bir kısmı sadece 200 m'lik üst tabakada
gerçekleşir ve bu tabakaya giren yağmur ve nehir sularının yıllık hacmi 400-500 km³ gibi büyük
bir değere ulaşmaktadır. Nehirlerden denize sürekli bir şekilde nütrient ve diğer besleyici
elementler taşınır. Karadeniz'de mevcut yüzey akıntılarının yardımı ile bu maddeler, kıyısal
sulardan denizin tüm sathına yayılır (21).
1.1.2.4. Sıcaklık
Karadeniz'de sıcaklık dağılımının temel özelliği derinliğe bağlı olarak hızlı düşmesidir
(Şekil 5). Ortalama sıcaklık; verimli olan yüzey tabakasında 15.4 ºC'den, 50-75 m arasında
bulunana termoklin tabakasının ortasında 7.0 ºC'ye düşer. Sıcaklık değişimlerinin sınırı, daha
çok karasal sığ bölgelerde, 75-100 m'den daha derinlerde gözlenebilir. Siklonik dönüşümlerdeki
sıcaklık değişimleri, yatay adveksiyon ve iç dalgaların etkisinin az olduğu 50 m 'de daha az
önemlidir. 50 ve 200 m derinlikler arasındaki tuzluluğun değişimi daha derin sulardaki sıcaklık
birikmesini önler. Bu nedenle Karadeniz diğer derin denizlere göre, sahillerdeki iklimlerden daha
az etkilenir (16).
8
Ortadaki soğuk tabakada (termoklin) sıcaklık değişimi, genellikle 6.4 ile 7.0 ºC
arasındadır. Karadeniz'in doğudaki orta bölümlerinde, yaz sezonunun sonunda sıcaklık 7.5-8.0
ºC arasında değişebilir. Soğuk tabakanın altındaki sıcaklık dağılımı; 100 m'de 7.2-8.5 ºC, 300
m'de 8.5-8.9 ºC, 500 m 'de 8.6-8.9 ºC ve 2000 m'nin altında 9.0-9.1 ºC'dir. Sıcaklığın 750-1500
m'ler arasındaki derinliklerde homojen olmasının nedeni, derin suların yüksek orandaki dinamik
etkisinin bir sonucu olarak açıklanabilir (23). Karadeniz'in düşey olarak sıcaklık dağılımı, Tablo
4'te verilmiştir (9).
Şekil 5. Karadeniz’deki Ortalama Sıcaklık (t ° C), Tuzluluk (S %o), Çözünmüş Oksijen
(D.O.) ve Hidrojen Sülfür (H2S)’in Düşey Yöndeki Dağılımı (23).
Tablo 4. Karadeniz’deki Sıcaklığın Düşey Dağılımı (9).
Derinlik (m)
0
10
25
50
75
100
150
200
500
1000
1500
2000
Min. sıcaklık (°C)
6.57
6.58
6.58
6.65
6.95
7.62
8.26
8.53
8.74
8.83
8.86
8.87
Mak. sıcaklık (°C)
26.73
25.52
22.88
21.69
8.99
8.76
8.74
8.84
8.95
8.99
9.05
9.12
Değişim Fak. (°C)
20.11
18.91
16.25
15.04
2.04
1.14
0.48
0.31
0.17
0.16
0.19
0.25
Karadeniz'de sıcaklık, mevsimsel ve bölgesel olarak da büyük değişmeler gösterir. Yıllık
ortalama yüzey suyu sıcaklığı, güneyde 16 ºC, kuzey-doğuda 13 ºC ve kuzey-batıda 11 ºC'dir.
9
Yüzey su sıcaklıkları Kasım-Şubat döneminde önemli derecede düşer. Bu periyotta su sıcaklığı,
Merkez ve Güney havzalarında 7-8 ºC, Kuzey havzasında ise 3-4 ºC civarındadır. En düşük
sıcaklıklar kuzey-batı kıta sahanlığında görülür. Yüzey su sıcaklıkları ilkbahara doğru
yükselmeye başlayarak 15 ºC'ye kadar çıkar. Haziran-Ağustos arası Karadeniz'de en ılık sezon
olup, bu dönemde su sıcaklığı 24-25 ºC'ye kadar çıkar (Şekil 6) (21).
Şekil 6. Karadeniz’deki Yüzey Suyu Sıcaklığı Değişimleri ( °C).
10
Yüzey sularındaki muhtemel aylık sıcaklık eğrileri, genellikle asimetriktir. Çünkü
sonbaharda suyun soğuması normalin altındadır. İlkbaharda (yazın ilk yarısında) sular
maksimum sıcaklığa varmadan önce, hava sıcaklığının altında bulunur. Buna karşılık yazın
ikinci yarısı esnasında, sonbahar ve kışın su sıcaklığı hava sıcaklığından daha yüksektir (Şekil 7).
Su sıcaklığındaki değişiklikler, sahillerde ve sığ sularda en yüksek seviyededir. En yüksek su
sıcaklıkları ağustos ayında ölçülmüş olup, Kerch boğazında maksimum su sıcaklığına temmuz
ayında ulaşılır. En düşük su sıcaklıkları şubat ayında tespit edilmiştir. Köstence ve Kerch
boğazında en düşük sıcaklıklar ocak ayına rastlar. Kış esnasında Anadolu kıyıları, Kafkasya ve
Kırım kıyıları, Karadeniz'in diğer bölümlerinden daha sıcaktır. Çünkü, dağlar engel vazifesi
görür ve Karadeniz'deki en verimli sıcak su türleri olan Hamsi ve İstavrit kış boyunca bu
bölgelerde yoğunlaşır (23).
Şekil 7. Karadeniz’deki Aylık Ortalama Su Sıcaklıkları ile Aylık Ortalama Hava
Sıcaklıkları (23).
1.1.2.5. Tuzluluk
Karadeniz'in yüzey suyu tuzluluğu; buharlaşma, yağış, nehirlerden boşalan su miktarı,
mevsimler ve coğrafik ortam koşullarına göre değişim göstermekle birlikte, bu değişimler 200
m'nin altındaki tabakalarda görülmez. Ortalama yüzey suyu tuzluluğu, kışın %18-18.5'dir.
Karadeniz'in özellikle batı ve güneydoğu bölümünde kış tuzluluğu (yüzeyde), yaza göre %o 11.5 daha fazladır.
Karadeniz'in, özellikle nehir boşalımının fazla olduğu Kuzey-Kuzeydoğu ve kıta
sahanlığında tuzluluk %o 14-16 olduğu dönemde, ortalama yüzey suyu tuzluluğu (yaz için), en
düşük değere sahiptir.
11
Karadeniz'in en batı kesimi, diğer kesimlere göre karakteristik olarak daha düşük yüzey
tuzluluğuna sahiptir. Karadeniz'in kuzeybatı kesiminde tuzluluk daha düşük olup, %o 13-15
oranındadır. İstanbul boğazı ve Anadolu kıyılarında tuzluluk %o 17.25-17.50 civarındadır. Bu
değerler, Anadolu'nun kuzey kıyıları boyunca, Karadeniz’e birçok nehrin su boşaltmasıyla
uyumlu bir değişim arz eder. Karadeniz'in merkez kısmında tuzluluk %o 18.5 'e kadar çıkar.
Havzanın doğu bölümünün merkezinde ise tuzluluk daha düşüktür. Tuzluluk ve sıcaklıktaki
yıllık değişimler, genelde 150 m'ye kadar olan üst tabakada görülür. Yüzey ve dip suları
arasındaki tuzluluk farkı %o 4-5'e kadar çıkar. Karadeniz'in güney yarısına ait yüzey tabakasının
tuzluluk dağılımı Şekil 8'de verilmiştir (21).
Karadeniz'in en önemli karakteristik özelliklerinden birisi de 100 - 200 m'lik derinlikler
arasında sürekli bir haloklinik (geniş tuzluluk değişimi) göstermesidir ki, Karadeniz bu özelliğe
sahip dünyanın en büyük su kütlesidir (10). 100-200 m derinlikteki üst tabaka ile daha derindeki
su kütleleri arasındaki yoğunluk farkının çok büyük olmasından dolayı, her iki tabaka arasında
çok dar bir derinlikte meydana gelmektedir (36). Karadeniz'de farklı tabakalar keskin bir
katmanlaşma ve durağanlaşma (stagnasyon) özelliğine sahiptir. Tabakalar arasında sıcaklık,
tuzluluk, gaz ve nütrient konsantrasyonu ve canlı dağılımı bakımından büyük farklılıklar görülür.
Bu nedenle bilim adamlarınca Karadeniz, en tipik anormal su özelliklerine sahip bir deniz olarak
adlandırılmıştır (9).
Şekil 8. Karadeniz’in Güney Yarısına Ait Yüzey Tabakası Tuzluluk Dağılımı.
1.1.2.6. Oksijen
Çözünmüş oksijen, biyolojik faaliyetlerin devam ettiği yer olan oksijenli tabakada
bulunur. Denizin merkezi yerlerinde 250 m derinliğe kadar olan kısımlarda oksijene rastlanır.
Karadeniz havzasında derinlik arttıkça oksijen azalmakta, buna karşılık hidrojen sülfür (H2S)
12
gazı miktarı artarak, litrede 7 cm³'e kadar çıkmaktadır. O2 ve H2S dağılımının sınırı yıllar ve
mevsimlere göre değişir. Ancak 100-150 m'nin altındaki O2 kalitesi hızla düşer ve bunun altında
tamamen kaybolur (Şekil 5). Yüzey sularında ortalama yıllık O2 içeriği Şekil 9'da verilmiştir.
150 m eşderinlik çizgisinin yer aldığı haritada ise (Şekil 10) O2 içeriği verilmiştir (10).
Şekil 9. Karadeniz’deki Yüzey Sularının Ortalama Yıllık Oksijen İçerikleri (mL/L) (23).
Şekil 10. 150 m Eşderinlik Çizgilerinin Yer Aldığı Haritada Karadeniz’deki Oksijen
İçeriği (mL/L) (19).
13
Karadeniz'de mevcut akıntıların fiziksel özellikleri dikey sirkülasyon üzerinde önemli rol
oynamaktadır. Kıyıya yaklaştıkça, akıntı hızları artmakta ve buna bağlı olarak kıyılarda, açık
denize göre daha derinlere ulaşan sirkülasyonlar oluşmaktadır. İç akıntılardan başka Akdeniz
kökenli olup boğazdan alt akıntı olarak Karadeniz'e geçen sular da mevcuttur. Bu alt akıntıların
debileri oldukça düşük olduğundan, Karadeniz'in dip sularına oksijen sağlama hızı, ölü organik
materyal tarafından oksijenin tüketilme hızını dengelemeye yetmektedir. Bu ise haloklin tabaka
altında kalan su kütlesinin tamamen oksijensiz kalması sonucunu doğurmaktadır. Karadeniz'in
haloklin tabakasının altında kalan su kütlesi, diğer tabakalarla etkileşim sonucu, ortama karışan
az miktardaki sularla, yenilenmeyecek kadar büyüktür. Bu nedenle Karadeniz'in 200 m'den daha
derin suları daima anoksik (oksijensiz) kalmıştır (10,14,23).
1.1.2.7. Karadeniz'in Hidrokimyasal Özellikleri
Karadeniz suyunun iyonik bileşimi araştırılmış ve sonuç olarak Marmara denizi ve diğer
denizlerle karşılaştırıldığında farklı bulunmuştur (Tablo 5).
Tablo 5. Marmara ve Karadeniz'in İyon İçeriği (% toplam iyon) (23)
İyonlar (%)
-
Cl
SO4=
HCO3CO3=
Na+
Mg++
Ca++
K+
S (%o)
Marmara Denizi
Dip Suyu
Yüzey
55.23
55.02
7.72
7.71
0.33
0.61
0.06
0.07
30.53
30.33
3.72
3.78
1.27
1.37
1.14
1.13
37.81
25.31
Karadeniz
Dip Suyu
54.94
7.44
1.06
0.04
30.33
3.75
1.34
1.10
22.06
Yüzey
54.78
7.65
0.91
0.11
30.18
3.74
1.47
1.16
17.88
Karadeniz'in dip sularındaki anaerobik bakteriler, sülfatları hidrojen sülfüre indirger ve
bikarbonat üretirler. Sülfatın (SO4=) oranı okyanustan daha az, buna nazaran bikarbonat
(HCO3-) içeriği daima daha yüksektir. Klorun oranı, nehir sularının önemli oranda girmesi
karbonat içeriğinin zengin olması ve dip sularının karışmasından dolayı okyanuslardan daha
azdır.
Karadeniz'in dip sularının diğer bir özelliği yüksek miktarda HS¯ içermesidir. Bakteri
faaliyeti sonucu, sülfatların indirgenerek HS¯, HCO3¯, CO2 ve H2S 'in oluşması durumunda
derin sularda bu miktar hemen hemen 0.01 g/kg civarındadır. Diğer okyanus ve denizlerle
karşılaştırıldığında Karadeniz suyu, yüksek bir alkaliniteye sahiptir. Bu değer yüzeyde 3.33
mg/L, 100 m'de 3.29 mg/L, 2000 m'de 4.20 mg/L olup, okyanuslarda 2.42 mg/L, Akdeniz'de
2.76 mg/L, Azak denizinde ise 2.27 mg/L'dir.
Karadeniz suyunun en önemli bir özelliği de toplam su kütlesi ve yapısıyla ilişkili
olarak, içerdiği çözünmüş gazlardır. Çözünmüş oksijen, biyolojik faaliyetlerin devam ettiği yer
olan oksijenli tabakada bulunur. Oksijen ve hidrojen sülfür dağılımının sınırı, yıllar ve
14
mevsimlere göre değişir. Ancak, 100-150 m'nin altında oksijen oranı hızla düşer ve bunun
altında da tamamen kaybolur.
Karadeniz'in derin sularındaki H2S hemen hemen tamamen sülfatlardan meydana gelir.
Sülfür içeriği 150 m derinlikte 0.09 ve 0.41 mg/L olarak tespit edilmiştir. Hidrojen sülfür
konsantrasyonu, su sütununda yeknesak bir şekilde anoksik tabakadan itibaren yükselmektedir
(Şekil 5). 2000 m'de Karadeniz'in dibinde ölçülen en yüksek değer yaklaşık 7 mg/L’dir
(2,10,14,23,25).
Karadeniz'deki redoks potansiyeli, oksijen bölgesinin altında hızla azalır. Oksidasyonun
azalması, mikrobiyal aktivite tarafından anoksik olmaktadır. Fe ve Mn konsantrasyonları,
oksidasyon çevresinde maksimuma ulaşmaktadır. Bu elementlerin çözünmüş formları oksijenli
bölgeye çekilmektedir. Çünkü, diğer yığılmalarda sülfatlar ve karbonatlar gibi toplam Fe ve Mn
konsantrasyonları anoksik bölgede yüksektir. Aynı şekilde anoksik bölgede Zn'da yüksek
değerde bulunmaktadır. Oksijenli ve oksijensiz zonda, bakır, demir, civa ve manganez sırasıyla,
1-7, 0.3, 1-10 ve 4'den daha az ve sırasıyla 0.3-1.8, 0.3-0.8, 5.45, 250-450 µg/lt değerindedir
(24).
1.1.2.8. Besleyici Elementler (Nütrientler)
Karadeniz'deki besleyici elementlerin dikey dağılımları Tablo 6'da verilmiştir. Anoksik
bölgede amonyak ve fosfat konsantrasyonları yüksektir. Bu elementler okyanusların dip
kısımlarında absorbe edilmişlerdir. Anoksik ortamdaki organik karbonun ayrışmasına,
değişmesine ve dibe çökmesine sebep, yüksek konsantrasyonlardaki amonyumdur. Organik
maddelerin ayrışması anoksik bölgelerde, nispeten yüksek inorganik fosfat konsantrasyonları ile
açıklanır.
Tablo 6'da görüldüğü gibi, inorganik formdaki besin elementleri genellikle anoksik
(oksijensiz) zonda akümüle olmuşlardır. Organik madde ekzotik zonun altında, parçalanır ve
aminijilasyona uğrar. Mikrobiyal nitrifikasyon sonucu organik maddedeki amonyum, azot olarak
100 - 150 m'nin üstünde akümüle olur. Amonyum iyonları ise, derinlerde dağılım gösterir.
Tablo 6. Karadeniz'de ortalama İnorganik besleyici elementler ile toplam organik C,N
ve P'ın dikey görünümü. (N, P, Si : mg/L, Organik C : mgC/L olarak
verilmiştir.)
Derinlik
(m)
1-10
25
50
100
200
300
500
1000
2000
N
İnorganik Nütrientler
P
N-P
NH4
NO3
NH4NO3
PO4
2.8
3.3
3.6
5.8
12.8
17.5
58.5
81.8
96.0
0.8
0.8
0.7
1.8
0.8
0.2
0.0
0.0
0.0
3.6
4.1
4.3
7.6
13.6
17.7
58.5
81.8
96.0
0.4
0.3
0.5
1.3
4.0
4.4
5.6
7.0
8.4
Si
Organik C,N,P
C
N
P
SiO2
9
14
9
6
3
4
10
12
11
50
50
60
80
120
150
180
220
300
3.6
3.6
3.5
3.2
3.5
3.0
2.8
2.5
2.9
17.0
17.8
16.3
14.2
15.3
16.0
16.0
14.8
0.13
0.13
0.50
0.80
0.84
0.90
1.10
1.00
15
Karadeniz'deki vertikal derişimli çözünmüş materyaller, sürekli haloklin tarafından
engellenir. Oksidasyonun artması ve organik maddenin ayrışması, Karadeniz'in dip sularının
anoksik durumla sonuçlanmasına sebep olur. 150-200 m'lerde oksijenli tabaka tamamen
ayrılmaktadır. Nehirler tarafından taşınan organik madde veya yüzeyde üretilen besin elementi
yoğunluğu fazladır. Bunun altındaki tabaka bozulmuş, durgun tabakadır (Anoksik tabaka).
Burada H2S , organik ve inorganik formdaki fosfor akümüle olur.
Dünya okyanuslarıyla karşılaştırıldığında, Karadeniz'de nispeten yüksek konsantrasyonda
karbonat bulunur. Bu karbonat yüzeyden ve anoksik tabakalardan, anoksik ayrışma ile absorbe
edilir. Yüzey sularındaki karbonat konsantrasyonu %5'dir. Karadeniz'in kuzey-batısındaki
çözünmüş organik karbon yoğunluğu 3-4 mgC/L arasındadır. Çözünmüş organik karbon dipte
azalır. Etki değerleri 1000 m aşağıda 2.2-2.6 mgC/L'dir. Çözünmüş karbon içeriği, 200 m'de
azalmıştır. Fakat her 200 m'de 6 mgC/L artmaktadır. Buradaki yoğunlaşma dünya okyanuslarının
başka yerlerine nazaran çok yüksektir. Karadeniz için organik karbon hareketi, Marmara
denizinden Azak denizine kadar uzar ve nehirleri içine alır. Oksijen bölgesinde oksidasyon seyri
düşüktür. Tablo 7'de Karadeniz'in karbon bütçesi özetlenmiştir (2,10,14,23,25).
Tablo 7. Karadeniz'in Organik Karbon Bütçesi (18).
Organik Karbon Kaynakları ve Havzalar
Kaynaklar
Asıl üretim (Birinci üretim)
Azak denizinden Marmara denizine kadar girdiler
Toplam
Havzalar
Oksijen bölgesindeki oksidasyon
Anoksik bölgedeki oksidasyon
Dipteki erime
Birikim
Toplam
Miktar (gC/m²/y)
100
7
107
80
10
4
6
107
1.1.3. Biyotik Özellikler
1.1.3.1. Fitoplanktonlar ve Primer Prodüktivite
Karadeniz'deki fitoplankton, son çalışmalara göre (31) taksonomik sınıflandırmada; 7
sınıf, 185 genus, 756 tür olmak üzere belirtilir. Bunlar tatlı su, acı su ve denizde yaşayan
organizmalardır (Tablo 8).
16
Tablo 8. Karadeniz'de bulunan belli başlı Fitoplankton grupları (31)
Taksonomik
Grup
Bacillariophyta
Pyrrophyta
Chrusophyta
Clorophyta
Cyanophyta
Xanthophyta
Euglenophyta
Toplam
Deniz ve Acı su
Cins
Tür ve
Varyete
55
245
34
193
25
47
11
23
5
8
3
6
3
3
136
525
Tatlı su ve Acı su
Cins
Tür ve
Varyete
24
93
6
12
2
3
26
66
10
24
6
13
74
211
Toplam
Cins
Tür ve
Varyete
64
342
36
205
27
51
36
91
12
34
3
6
7
17
185
746
Karadeniz'deki fitoplankton, diğer denizlerin ve fiyortların (Kuzey denizi, Hazar denizi,
Norveç fiyortlarında olduğu gibi) fitoplanktonuna benzerlik gösterir.
Fitoplankton kütlesinin çoğunu (%80'inden fazlasını) diatomlar oluşturmaktadır. Bunlar
neritik euroholin formlardır. Tek oseonik tür ise planktoniellasoldur. Sahil bölgelerinde ise, tatlı
su türleri bulunmaktadır. Diatomların çoğunluğunu chaetoceros türü oluşturur. Diatom türlerinin
bir kısmı ilkbaharda (Şubat-Nisan aylarında) ve sonbaharda maksimal plankton görülür.
Fitoplanktonların bu tür kompozisyonu büyük ölçüde sıcaklık ve saliniteye bağlıdır. Denizel
eurohalin formların bazıları, %o 6-18 tuzlulukta gelişebilir. Örneğin, Cycletonema costatum,
Chactoceros halistatikus, Chactoceros subtilis gibi.
Sıcaklık kışın ; 0-6 ºC, yazın 25 ºC'den fazla olduğu mevsimsel sıcaklık değişimleri tür
kompozisyonunu etkiler. Kışın arktik ve subarktik eurotermik formlar gelişir. Örneğin:
- Chactoceros danicus,
- Chactoceros donsus,
- Chactoceros subsecundus,
- Nitzchia seriata,
- Cycletonema costatum.
Yazın ise, diatomların subtropikal ve tropikal formları gelişir. Örneğin:
- Chactoceros diversus,
- Chactoceros peruvianus,
- Coscinodiscus janischii.
Yıllık sıcaklık değişimlerine bağlı olarak ilkbahar sonlarında Coccolithophorid'ler gelişir.
Yaz mevsimi boyunca dinoflagellat popilasyonu da gelişir. Örneğin:
- Exuviaella compressa,
- Exuviaella cordata,
- Gymnodinium simplex,
- Gymnodinium variable,
- Peridinium trichodium,
- Peridinium globulus,
- Prorocentrum micans.
17
Küçük fitoflagellatlar da Karadeniz planktonunun önemli bir kısmını oluştururlar.
Fitoflagellatlar, çoğunlukla ilkbahar sonunda ve sonbahar başlangıcında, özellikle neritik
bölgede, 1x106 Cells/L yoğunluğa erişirler.
Karadeniz'deki fitoplankton bioması nicelik (sayısal) olarak mezotropik havzanın iç
bölgeleri için karakteristik bir özelliktir. Biomas miktarı, mevsim boyunca 1x106 Cells/L , 2-3
gr/m³ dipte ise 1x104 Cells/L , 10-20 mg/m³ arasında değişir.
1974-1975 yıllarında denizin batı sahillerinde genç fitoplankton yoğunluğunun
ötrifikasyona bağlı olduğu gözlenmiştir. Bu süredeki esas tür, Exuviaella cordata idi. Büyüme
ilkbaharda başlamış, yaza kadar devam etmiş ve red-tide seviyesine ulaşmıştır. Red-tide
seviyesinde Exuviaella bioması 20-80 gr/m³ 'e ulaşmıştır.
Karadeniz'de fitoplankton toplulukları mevsimsel karakter gösterir. Genellikle yıl
içerisinde iki ana maksimuma ulaştığı dönem vardır. Bunlardan birincisi ve geniş olanı, ilkbahar
dönemi (Şubat-Nisan), diğeri de sonbahar dönemidir (Ağustos-Eylül).
Alg bioması bahar döneminde maksimum değere ulaşır. Özellikle kıyı bölgelerinde ve
kuzeybatı sahillerinde 3 gr/m³ 'tür. Pelajik alanda ise bu değer 0.2-0.6 gr/m³ 'tür. Erken yaz
döneminde ise en düşük seviyededir (10-50 mg/m³). Şekil 11 'de Karadeniz'deki
fitoplanktonların mevsimsel dinamiği verilmiştir (2,23).
Şekil 11. Karadeniz’deki Fitoplanktonların Mevsimsel Dinamiği.
Fitoplanktonun ikinci maksimum olduğu periyottaki en büyük üretim alanları havzanın
kuzeybatı bölümündeki sığ sahil kesimleridir. Bu havzada vertikal karışım olayları belirgindir.
Bu havzada prodüktivitenin yüksek olmasının diğer bir nedeni de (0.5-2 gr C m²/gün), nehirlerle
gelen nütrientlerin yüzey katmanlarını zenginleştirmesidir. Bu olay havzanın % 25'lik bir
kısmında meydana gelmesine rağmen, primer prodüktivite % 60 'tan daha çok bir alanda
(Ağustos ve Ekim aylarında) meydana gelir. Nispeten yüksek üretim doğu ve batı arasındaki
siklonik girdaplar ve Kırım yarımadası sahillerinde meydana gelmektedir.
18
Karadeniz'deki yıllık fitoplankton verimliliğini hesaplama, hacim olarak ölçme esasına
dayandırılmıştır ve 120 gr/m² C olarak ölçülmüştür. Yapılan hesaplarda fitoplankton biomasının
ortalama canlı ağırlığı karşılaştırıldığında yıllık biomas üretim oranının (P/B) 300 olduğu kabul
edilmiştir. Fakat bu değer hatalı bulunmuştur. Gerçek primer prodüktivite miktarı daha
yüksektir. Karadeniz'deki primer prodüktivitenin günlük ortalama miktarı yaklaşık olarak 200
gC/m²‘dir. Bu değer sahillerde ve kuzeybatı kısımlarında 250 gC/m²/yıl olarak tespit edilmiştir.
Yazın denizdeki efotik zonun derinliği 50-60 m kadardır (Şekil 12-a). Yaz sezonunda
optimal aydınlatma 5-10 m derinlikte olur. Bazen maksimum fotosentez oranı 10-20 m'den daha
derin su kütlesinde oluşur (Şekil 12-b). Bu tabakalarda bulanıklığın artması sonucunda aktif
fitoplankton populasyonu termoklin tabakasının üstünde toplanır (Şekil 12-c) (2,23).
Şekil 12. Karadeniz’de Derinliğe Bağlı Olarak Fotosentezin Meydana Gelişi.
1.1.3.2. Mikrobiyal Populasyon
Karadeniz geniş bir mikrobiyal deniz olarak dikkati çeker. 80 yıldır bu havzada
mikrobiyal kompozisyonun davranışları geniş olarak araştırılmıştır. Ancak yinede sonuçlar
yetersiz kalmaktadır. Toplam yıllık bakteri miktarı ve bunların biyoması mikroskobik ve boyama
yöntemine göre ölçülmüş ve hesaplanmıştır (15,28). Açık denizin efotik zonundaki toplam
bakteri miktarı 30 ve 200*103 cells/ml, toplam biomas miktarı ise 0,5 den 5 mgC/m3 olarak
hesaplanmıştır. Karadeniz’in planktonik bakteri biotopunun yayılımı Tablo 9‘da verilmiştir.
Tablo 9. Karadeniz’deki Bakteri Biyotop Miktarının Dağılımı.
Biyotop
Kıyı Alanlar
NW sığ alanları
Boğaza yakın alanlar
Açık denizin dibi-oksijen zonu
Redoks yükselme zonu (orta)
Anoksik zon
Cells (103 /ml)
300-15000
150-500
100-300
50-200
300-500
20-40
Biomass (mg/m3)
200-700
50-200
30-150
20-80
100-250
5-40
Üretim (mg/m3 /gün)
100-500
30-100
20-100
15-40
60-100
0.4-0.3
19
Kuzey-batı Karadeniz’in kıyı ve sığ alanlarında bakteri miktarı 0.5*106 cell/m3 ‘ün
üstüne kadar çıkmaktadır. Biomas miktarı ise 20 mgC/m3‘ün üstündedir. Yalnız, kıyıdan derin
tabakalara gidildikçe bakteri miktarının yavaşça düşmesi açık denizlerin karakteristiğidir.
Mikrobiyal biomas ve sayısı genellikle kış sezonunda düşer. Fakat bazen merkezdeki siklonik
girdaplar nedeniyle buradaki su intermediat redoks zonuna yükselerek buradaki mikrobial
biomasın zenginleşmesine neden olur. Asıl mikrobial biomas genellikle redoks düşey profilin
140-180 m derinliklerinde belirir. Burada metan ve sülfür bileşiklerini indirgeyen kemoototrof
populasyon aktiftir. Bu zon maksimum kemosentez bakteri zonudur. Oksijen zonundaki
mikrobiyal üretim yaz sezonunda açık denizde yaş ağırlık olarak 5-20 mg/m3/gün’dür (2).
1.1.3.3. Zooplankton ve Biomas
Taksonomik olarak Karadeniz'de 98 adet genel tür tespit edilmiştir (Tablo 10). Fakat
bunların sayısı bazı Akdeniz kökenli türlerin nüfuz etmesiyle ve ortama adapte olmalarıyla
artmaktadır. Ayrıca özellikle ılık mevsimlerde, mollusk'ların, Plychactes'ler, bentik Crustacea'lar
ve diğer bentik ve nekto-bentik organizmaların larvaları ile zooplankton içeriği zenginleşir.
Bundan başka bazı alanlarda mevsimsel olarak özellikle kışın zooplankton faunası bir çok ender
türü de içine alır.
Tablo 10. Karadeniz 'deki Zooplanktonların Taksonomik Kompozisyonu (22)
Grup
Tintinoidea
Hydrozoaria
Scyphozoaria
Ctenophoria
Rotatoria
Cladocera
Copepoda
Chaetognatha
Appendicularia
Toplam
Familya
4
9
2
1
4
2
9
1
1
33
Cins
9
10
2
1
9
4
13
1
1
50
Tür
25
10
2
1
35
8
15
1
1
98
Karadeniz'deki pelajik besin zincirinin en genel zooplankton grubu copepod'lardır.
Genellikle yazın neritik tabakada Cladocera'lar uzun bir epiplankton kolonisi oluşturur. Örneğin;
Evadne spinifera, E. tergestina, Penilia avirostrist, Podon polypheamodes gibi. Cladocera ve bazı
Tintinidae türlerinin sayıları çok azdır. Diğer türler içerisinde Sagitta setosa, Oikopleura droica,
Pleurobranchia rhoapis, Aurellia aurita, Rhizostoma pulma geniş olarak dağılmıştır. Noctiluea
miliaris hemen hemen bütün yıl boyunca bulunabilmektedir. Dinofilagellata'larda bu türlere
taksonomik olarak dahildir. Dinofilagellat'lar heterofik organizmalardır. Bunlar besin olarak
hayvan, bitki veya detritik orijinli kaynakları kullanırlar.
Karadeniz'de zooplanktonlar; bileşimleri , ekolojileri ve orijinlerine göre üç grup altında
toplanmıştır (Bunlar balıkların birinci derecede besin kaynaklarıdır) :
1 - Soğuk Su Grubu : Cinsi tükenmekte olan gruplardır. Bunlar yaz sezonunda termoklin
tabakasının altından itibaren Hidrojen sülfür zonuna kadar olan su kesimini işgal ederler. Soğuk
20
mevsimlerde yüzeye doğru yükselirler. Bunlara; Calanus helgolandicus, Pseudocalanus
elangatus, Oithona similis, Tintinopsis berroidae v.b. dahildir.
2 - Ilık Su Grubu : Bu gruba ılık mevsimlerde çoğalabilen türler dahildir. Yüksek su
katmanında bulunurlar. Bunlara; Cladocera sp., Evahe spinifera, Penilia evirostria, Pleopsis
tergestina, Pontalidae sp. v.b. dahildir.
3 - Euriterm Grubu : Bunlar genellikle yıl boyunca rastlanabilen türlerdir. Örneğin,
Copepoda'lar gibi.
Zooplanktonların düşey yöndeki dağılımları; sıcaklık, tuzluluk, akıntılar ve diğer
faktörlere bağlı olarak değişir. Ancak vertikal dağılımlarını sınırlayan en önemli faktör hidrojen
sülfür tabakasıdır. Genel havza içerisinde 175-200 m derinliklerde, akıntıların ve dönme
hareketinin olduğu alanlarda zooplanktonlar tespit edilmiştir. Ancak, suyun dönme hareketinin
merkezinde sadece 85-100 m derinliklerde belki limit seviyede olabilirler.
İstanbul boğazı giriş bölgesinde, içe doğru ki, burada Karadeniz'e Marmara suyu karışır,
derinlik limiti 225 m 'ye kadar varır (30).
Zooplanktonun gece göçleri, soğuk su türleri için derin su tabakasına doğrudur.
Zooplankton biomasının farklı derinliklerdeki dağılımı, çeşitli araştırıcılar tarafından
hesaplanmıştır. Total zooplankton bioması, 15600x10³ ton yaş ağırlık ve 857x10³ ton kuru
ağırlık olarak bulunmuştur. Burada önemli bir konuya işaret etmek gerekir ki; o da Medüz
biomasının (675x10³ ton yaş ağırlık) yüksek oluşudur. Buradaki başlıca tür, Aurelia aurata'dır.
Bu ticari türler için fazlaca sömürücü bir potansiyele sahiptir (2,23).
1.1.3.4. Zoobentoz
Bentik faunanın tür kompozisyonu Akdeniz ile karşılaştırıldığında fakirdir. Çünkü,
Karadeniz suyu düşük tuzluluktadır ve daha derinlerde hidrojen sülfür tabakası vardır. Dip
faunası 125-135 m arası derinliklerde dağılım gösterir. Sadece boğaz yakınlarında 170-200 m
derinliktedir. Bentik fauna total olarak 23 º civarına, lokalize olmuştur. Karadeniz'de
protozoa'larda dahil olmak üzere, 1518 tür bentik organizma bulunmuştur. Bunların 156'sına,
haliç, nehir ağızlarında ve acı sularda rastlanmıştır. 87 adedi ise, İstanbul boğazına yakın
bölgelerde bulunmaktadır (Kisaleva, 1979).
Bunlara ilave olarak, midyeler, yumuşakçalardan, diğer iki tür, Karadeniz'de bol miktarda
bulunmaktadır. Gastropod'lardan Rapana thomasiana thomasiana ve bunun yumurtaları
Japonya'dan gemilere yapışarak gelmiştir. Midyelerden Mya arenaria 1940'lı yılların başında,
Atlantik'ten ilk olarak taşınmıştır.
En son yapılan çalışmalara göre (22) zoobentik biomas 28.8x106 ton olarak tahmin
edilmiştir. Bazen yıllık üretim 53.6x106 tona varmaktadır. Tablo 11'de Karadeniz'de bentik
faunaya ait türlerin sayısı taksonomik olarak verilmiştir (2,23).
21
Tablo 11. Karadeniz’in Bentik Faunasına Ait Omurgasızların Taksonomik
Sınıflandırılması
Taksonomik gruplar
Foraminifern
Spongia
Hydrozoa
Anthozoa
Turbellaria
Nemertini
Nematoda
Rotatoria
Gastrotricha
Kynorhyncha
Polychacta
Oligocheata
Sipinculida
Bryozoa
Camptozoa
Phoronidae
Loricata
Bivalvia
Castropda
Scaphopoda
Ostacoda
Harpacticoida
Cirripedia
Amphipoda
Isopoda
Tanaidacca
Cumacea
Decapoda
Aracina
Pantopoda
Insecta
Tardigrada
Asteroidea
Ophiuroidea
Echinoidea
Holothurioidea
Aseidiae
Toplam
Tür toplamı
26
28
25
5
103
33
240
40
23
10
182
39
1
18
2
1
3
88
118
1
109
154
5
103
29
6
23
32
27
8
11
5
1
4
1
8
8
1518
Düşük tuzluluk
alanlarında
3
21
3
23
12
17
16
3
38
9
1
3
7
156
Boğaz yakınlarında
30
1
20
16
1
11
1
3
1
3
87
1.1.3.5. Balıklar
Karadeniz ihtiyofaunası 108 balık türü içerir. Bunların çoğu Akdeniz'den göç eder (57
türü) ve 22 türü de tatlı su kökenlidir.
22
İlkbaharda pelajik balık türleri uzun sürüler halinde boğazdan Karadeniz'e göç ederler
(Pomatomus, Sardinella, Sconver, Sprattus, Trachurus gibi). Bentik organizmalarla beslenen
türler içinde Corvina, Crenilubus, Gobiidea, Mullus, Ophiodon, Rhombus, Smaris ve Solea
türleri çoğunluktadır. Bentik besin kaynakları, mersin balığı (Huso huso) gibi büyük predetörler
tarafından kullanılır. Sığ sularda ve sahillerdeki detritus ve periphyton stokları mugillidae
tarafından tüketilir. Kıyı havzasının en önemli ticari balıkları bunlardır.
Karadeniz'de, ticari balıkçılık endüstrisinde pelajik plankton besleyiciler predominantdır.
Bunların tüketicileri; Caspiola spp., Clupeonella, Engraulis sp., Sardinella sp., Sprattus sprattus
ve Syngnatus schmidtii 'dir.
Predetör balıklarda çok miktardadır. Özellikle: Acipencer, Diplodus, Gadus, Huso,
Pomatomus, Scomber, Trachurus.
Karadeniz'in ana balıkçılık alanı Kerch boğazı yakınlarındaki yerlerdir. Büyük balık
sürüleri Engraulis, Herring, Mullus, Mugil burada toplanır, ilkbahar ve sonbaharda boğazdan
geçerek Azak denizine göç ederler. Yıllık avlanan miktar 30-50 x10³ tona ulaşmaktadır.
Karadeniz'in diğer zengin balıkçılık alanları, denizin kuzeybatı bölümlerindeki körfezler ve
ırmakların denize döküldüğü yerlerdir. Karadeniz'deki toplam avlanan balık üretimi 1976
yıllında yaklaşık 220.000 ton olarak hesaplanmıştır. Yaklaşık bu 85 º 'den itibaren pelajik
balıklardır (Engraulis, Sprattus ve Trachurus). Fakat bu rakama bazı değişkenlikler gösteren
(Acipencer, Huso, Mugil gibi) bentik balıklarda dahildir. Kerch kıyılarında yakalanan Hamsi
miktarı 60.000 tondur.
Karadeniz’de en fazla av veren ve ticari avcılığı yapan balık türü hamsidir. Türkiye
kıyıları için toplam ticari balık üretiminin (1980-1988) %60-70’ini hamsi balığı oluşturmaktadır.
Bununla birlikte son yıllarda hamsi üretiminde ani düşüşler meydana gelmiştir. 1988 yılında
üretim 295000 ton iken 1989 yılında 97000 tona 1990 yılında ise 66000 tona düşmüştür. Benzer
durum diğer ülkeler içinde geçerlidir. Tablo 12’de son yıllardaki avlanan hamsi miktarındaki
düşüşler verilmiştir (27).
Tablo 12. Karadeniz’e Ortak Ülkelerce Son Yıllarda Avlanan Hamsi Miktarları (ton).
Ülkeler
Türkiye
BDT
Romanya
Bulgaristan
1988
1989
1990
295000
97000
66000
237000
65000
29000
3200
61000
En yüksek üretime 1988 yılında ulaşılmıştır.
1991
79000
6000
-
Diğer pelajik türler için de (istavrit ve çaça) benzer düşüşler kaydedilmiştir. Hamsi ve
diğer pelajik türlerdeki bu azalmayı bilim adamları Karadeniz’in ekosisteminde son yıllarda
meydana gelen değişikliklere bağlamaktadırlar. Pestisit, PCB, metal ve radyonuclid gibi birçok
kirletici Karadeniz’deki kirlilik problemini arttırmaktadır. Karadeniz’e dökülen akarsular çok
önemli besin elementi kaynaklarıdır. Nütrient girdisi büyük ölçüde fitoplankton biyomasının
(Aurelia aurita-meduz) artışına, özellikle yeni bir tür olarak tanımlanan Mnemiopsis’in hızla
ekosistemin değişmesine neden olmuştur. Bu türler hamsi yumurta ve larvaları ile rekabete
girerek zooplanktonları tüketmektedirler (27).
23
1.1.3.6. Karadeniz 'in Biyolojik Üretimi
Karadeniz'in yıllık biyolojik üretimi bazı araştırıcılar tarafından ortaya konulmuştur. Her
üç araştırmacı tarafından tahmin edilen yıllık biomas ve üretim miktarlarına ait veriler, tüm
organizmalar için ayrı ayrı verilmiştir (Tablo 13).
Tablo 13. Çeşitli Araştırmacılara Göre Hesaplanan Biomas ve Yıllık Üretim
Miktarları (24)
Araştırmacılar
Datzko, 1950 ve Vodganizki, 1954
Moiseev, 1969
Greze, 1979
Biomas - (B) (ton)
63.10
65.69
63.36
Üretim - (P) (ton)
4762
3017
1777
Tüm tahminlerde total biomas miktarı birbirine yakın çıkmıştır. Ancak organizma
grupları için bu farklıdır. Oran olarak 1 : 0.63 : 0.37 oranlarında yıllık net üretim farklı
bulunmuştur. Ana organizma gruplarına göre Karadeniz’deki yıllık net üretim ve biomas
miktarları Tablo 14’de gösterilmiştir (23).
Tablo 14. Karadeniz’deki Organizma Grupları İçin Hesaplanan Biomas ve Yıllık
Üretim Miktarları
Organizma Grupları
Ptoplankton *
Mikroptobentoz *
Makrofitler *
Kemosentez Bakt. *
Noctiluca
Herbivor Fitoplankton
Detritus Zooplankton
Karnivor Zooplankton
Zoobentoz
Pelajik Bakteriler
Bentik Bakteriler
Plankton Yiyen Balıklar
Bentos Yiyen Balıklar
Toplam
* Ototrofik.
Biomas (106 ton)
(B)
Yaş
Kuru
Ağırlık
Ağırlık
3.70
0.31
0.50
0.03
16.00
2.72
0.25
0.04
5.60
0.09
3.10
0.36
0.80
0.04
6.20
0.08
23.80
0.81
1.38
0.25
2.03
0.36
0.54
0.11
0.08
0.02
63.98
5.22
P/B
Günlük
Yıllık
0.9
0.3
0.003
0.3
0.02
0.09
0.12
0.20
0.1
0.003
0.003
-
328
109
1.1
109
7.3
32
43.8
73
36.5
1.1
1.1
-
Yıllık Üretim
(106 ton) (P)
Yaş
Kuru
Ağırlık
Ağırlık
1213.60 102.00
54.50
3.27
17.60
3.00
27.27
4.36
40.88
0.64
99.20
11.52
35.04
1.76
60.80
1.27
53.60
2.60
100.74
18.25
74.09
13.14
0.59
0.12
0.09
0.03
1778.00 161.96
2. LİTERATÜR ÖZETİ
Karadeniz'in Türkiye kıyılarında bulunan, evsel ve sanayi atıklarının deşarj bölgelerinde
daha önceden yapılmış bir çalışma bulunmadığı için bir karşılaştırma yapmak mümkün
olmamaktadır. Fakat Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerin yapmış oldukları çalışmalar şunlardır;
Romanya'nın 1982-1985 yıllarında kıyı yüzey sularında yapmış olduğu çalışmalarda
bakır miktarı 0.0006-0.007 mg/L arasında bulunmuştur (31).
FAO 1990 kayıtlarına göre 1983 ve 1984 yıllarında Sakarya Nehrinden alınan su
örneklerinde belirtilen bakır değerleri, her iki senede aynı olmak üzere 0.005-0.05 mg/L arasında
bulunmuştur. Yine aynı kayıtlara göre Tuna nehri sedimenti düşük konsantrasyonlarda ağır metal
içerir. Örneğin; Bakır miktarı 0.005-0.01 mg/L arasındadır (33).
FAO 1990 kayıtlarına göre 1983 ve 1984 yıllarında (10) Sakarya Nehrinde sırasısıyla
1.73 ve 1.74 mg/L ve Yeşilırmak nehrinde sırasıyla 0.213 ve 0.26 mg/L demir tespit edilmiştir.
Yine aynı kayıtlara göre Tuna nehri sedimenti düşük konsantrasyonlarda demir içerir. Demir
miktarı 3-7 mg/L arasındadır.
FAO 1990 kayıtlarına göre (33) Karadeniz'de ortalama inorganik besleyici elementlerden
nitrat azotu 1-10 m derinlikler arasında 0.0008 mg-at/L’dir. Yine aynı kayıtlara göre Sakarya
Nehrinde yapılan ölçümlerde nitrat azotu miktarı 1983-1984 yıllarında 1.14 mg/L olarak
bulunmuştur. Yeşilırmak’ta 1984 yılında yapılan ölçümlerde nitrat azotu 0.53 mg/L olarak
bulunmuştur. Kızılırmak’ta 1983 yılında yapılan ölçümlerde nitrat azotu 1.69 mg/L, 1984 yılında
ise 7.5 mg/L olarak bulunmuştur. 1952-1977 yılları arasında Dinyester Nehrinin akış hızının
düşük olduğu kısımlardaki nitrat azotu miktarı 0-0.001 mg/L den 0.003-0.4 mg/L'ye
yükselmektedir.
FAO 1990 kayıtlarına göre (33) Karadeniz'de ortalama inorganik besleyici elementlerden
amonyak azotu 1-10 m derinlikler arasında 0.00218 mg-at/L’dir. Yine aynı kayıtlara göre
Sakarya Nehrinde 1983 yılında yapılan analizlerde amonyak azotu 0.45 mg/L, 1984 yılında ise
amonyak azotu 0.43 mg/L olarak bulunmuştur. Yeşilırmak’ta 1983 yılında yapılan ölçümlerde
amonyak azotu miktarı 0.31 mg/L olarak, 1984 yılında ise 0.26 mg/L olarak bulunmuştur.
Kızılırmak’ta 1983 yılında yapılan ölçümlerde amonyak azotu miktarı 0.41 mg/L olarak, 1984
yılında ise 0.49 mg/L olarak bulunmuştur.
FAO 1990 kayıtlarına göre Sakarya Nehrinde 1983 yılında yapılan analizlerde askıdaki
katı madde miktarı 698.3 mg/L, 1984 yılında ise 605 mg/L olarak bulunmuştur. Yeşilırmak’ta
1983 yılında yapılan ölçümlerde askıdaki katı madde miktarı 105 mg/L, 1984 yılında ise 81.66
mg/L olarak bulunmuştur (10). Buradan da anlaşılıyor ki nehirlerin getirdiği askı yük,
Karadeniz'i büyük ölçüde etkilemiştir.
Tuğrul ve arkadaşlarının (35) yaptıkları bir çalışmada Karadeniz’le ilgili olarak nitrat,
fosfat ve hidrojen sülfür (H2S) değerlerinin su yoğunluğuna (δt) bağlı düşey dağılımlarını
irdeleyerek, bu parametrelerin derinliğe değil δt’ye uyumlu olarak değiştiğini tespit etmişlerdir.
3. M A T E R Y A L v e M E T O D
3.1. MATERYAL
3.1.1. Laboratuar Cihazları
Çalışmada kullanılan laboratuvar cihazları ve bu cihazların teknik özellikleri Tablo 15’te
verilmiştir.
Tablo 15. Kullanılan laboratuar cihazları ve özellikleri.
Cihazlar
Su Analiz Cihazı
Refraktometre
Spektrofotometre
Etüv
Vibratör
Arazi Tipi Soğutucu
Santrifüj
Saf Su Cihazı
Manyetik Karıştırıcı
Salinometre
Özellikleri
HORİBA marka U-7 ve U-10 model, elektrometrik yöntem ile anında
fiziksel (sıcaklık, pH, elektriksel iletkenlik, bulanıklık,tuzluluk ve
çözünmüş oksijen) ölçümler yapan arazi tipi dijital göstergeli bir
cihazdır.
Sudaki tuzluluğun anında ölçülmesinde kullanılan bir alettir.
HACH marka DR/2000 model mg/L seviyesinde ölçüm yapan
elektrikle ve şarj pilleriyle çalışabilen, arazi tipi bir cihazdır.
Optik yöntemlerden Spektrofotometrik (moleküler absorpsiyon
spektroskopisi) yöntem ile metallerin belli pH değerlerinde organik
reaktiflerle meydana getirdikleri renkli komplekslerin suda
çözünmeyen organik çözücülerle ekstraksiyonundan sonra, bilinen
dalga boylarında spektrofotometrede tayini esasına dayanmaktadır.
Bu cihazla, proje gereği alınan deniz suyu örneklerinde; amonyak
azotu, nitrat azotu, nitrit azotu, fosfat, demir, bakır, klorofil-a, yağ ve
deterjan parametrelerinin miktarları arazide tayin edilmiştir.
ELEKTRO-MAG marka 60-240 °C aralığında ısıtma yapan bir
cihazdır.
ELEKTRO-MAG marka tüp karıştırıcısıdır.
ELECTROLUX marka RC 1600 model, elektrikle ve arabanın aküsü
ile çalışabilen arazi tipi bir cihazdır. Sıcaktan ve ışıktan korunması
gereken su örnekleri ile kimyasal çözeltilerin taşınmasında
kullanılmıştır.
HETTİCH marka EBA 3S model bir cihazdır.
KÖTTERMAN marka 1033 model, saatte 7 litre kapasiteli bir
cihazdır.
NÜVE marka MK 218 model,elektrikli manyetik karıştırıcı ve
ısıtıcıdır.
YSI model 33 S-C-T METER, pille çalışan mekanik bir cihazdır.
Sıcaklık, tuzluluk ve iletkenlik ölçmektedir.
26
3.1.2. Araştırmada Kullanılan Diğer Araç ve Gereçler
Proje çalışmaları esnasında, su numunesi alımında bot ve kayık kullanılmıştır. Kirlilik
parametrelerinin kimyasal analizleri yapılırken; çeşitli cam malzeme, kimyasal madde ve süzme
işleminde çeşitli membran (filtre kağıdı) kullanılmıştır.
3.2. METOT
1989 yılında Doğu Karadeniz'de, 1990 yılında Orta Karadeniz'de, 1992 yılında Batı
Karadeniz'de kıyıdan su örnekleri alınarak fiziksel ve kimyasal analizlerin bir kısmı yerinde
(Sıcaklık, pH, tuzluluk, elektriksel iletkenlik, bulanıklık, çözünmüş oksijen), bir kısmı arazi
laboratuarında (Nitrat azotu, nitrit azotu, amonyak, fosfat, organik madde, demir, bakır) ve bir
kısmı da Enstitü laboratuarında (Askıdaki katı madde, deterjan, klorofil-a, yağ-gres) çalışılmıştır.
Daha sonra aynı çalışmalar 1991 yılında Doğu Karadeniz'de, 1993 yılında Orta Karadeniz'de,
1996 yılında ise Batı Karadeniz'de aynı istasyonlardan fakat farklı olarak 100 m ve 500 m
açıktan örnekler alınarak yapılmıştır.
Projeye; 1989 yılında Doğu Karadeniz'de (Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu) bulunan
beş ilde seçilen 28 istasyondan (Şekil 57) ayda bir olmak üzere, kıyıdan alınan su numunelerinde
şu parametreler çalışılarak başlanmıştır.
Sıcaklık, salinite, pH, elektriksel iletkenlik, çözünmüş oksijen, o-fosfat, organik madde,
askıdaki katı madde, amonyak, hidrojen sülfür, klorofil-a Enstitü laboratuarında yapılmış, ayrıca
yukarıda adı geçen illerden her ayın 15’inde su numunesi alınarak Ankara İl Kontrol
Laboratuarına gönderilerek; yağ, deterjan, nitrit, organik madde, toplam katı madde, demir,
çinko ve bakır analizleri yaptırılmıştır.
1990 yılında çalışmalar Orta Karadeniz'e kaydırılarak Samsun ve Sinop illerinde 11
istasyonda (Şekil 57) yapılmıştır. Ayda bir kıyıdan alınan su numunelerinde; 1989 yılında
Enstitü laboratuarında çalışılan parametreler ve bunlara ilave olarak bulanıklık, nitrat azotu, nitrit
azotu, deterjan, demir, bakır parametreleri çalışılmıştır. 1990 yılında Enstitü önü açıkları,
Samsun Bafra Kızılırmak açıkları, Samsun Çarşamba Yeşilırmak açıkları olmak üzere üç
istasyonda 100 m, 125 m, 150 m, 180 m, 200 m, 250 m, 280 m, 300 m, 400 m derinliklerde
hidrojen sülfür (H2S) tayini yapılmıştır.
1991 yılında çalışmalar yine Doğu Karadeniz'de, aynı istasyonlardan ayda bir olmak
üzere, 100 m ve 500 m açıktan su numuneleri alınarak çalışılmıştır. 1991 yılında Enstitü önü
açıkları, Samsun körfezi açıkları ve Ordu Fatsa açıklarında, ayda bir olmak üzere 110 m, 125 m,
150 m, 180 m, 200 m, 250 m derinliklerden su örnekleri alınarak hidrojen sülfür tayini
yapılmıştır.
1992 yılında Batı Karadeniz’de bulunan Kastamonu-İnebolu, Zonguldak, BoluAkçakoca, Sakarya, Kocaeli-Kefken, İstanbul, Kırklareli-İğneada il ve ilçelerinde seçilen 13
istasyonda (Şekil 57) yılda altı kez kıyıdan su örnekleri alınarak analizler yapılmıştır. 1992
yılında Enstitü önü açıkları, Samsun körfez açıkları ve Ordu Fatsa açıklarında, ayda bir olmak
üzere 110 m, 125 m, 150 m, 180 m, 200 m, 250 m derinliklerden su örnekleri alınarak hidrojen
sülfür tayini yapılmıştır.
27
1993 yılında çalışmalar Orta Karadeniz'de seçilen (Samsun, Sinop illerinde) aynı
istasyonlarda (11 istasyon) 100 m ve 500 m açıktan su örnekleri alınmış ve daha önceki kirlilik
parametreleri çalışılmıştır. 1993 yılında Enstitü önü açıkları, Samsun körfez açıkları ve Ordu
Fatsa açıklarında, ayda bir olmak üzere 110 m, 125 m, 150 m, 180 m, 200 m derinliklerde su
örnekleri alınarak hidrojen sülfür tayini yapılmıştır.
1996 yılında çalışmalar yine Batı Karadeniz'de aynı istasyonlarda aynı aylarda
yapılmıştır. Farklı olarak su numuneleri kıyıdan değil de 100 ve 500 m açıktan alınmış ve daha
önce çalışılan amonyak azotu parametresi sağlıklı sonuç elde edilemediği gerekçesi ile
çalışılamamıştır.
3.2.1. Deniz Suyu Örneklerinin Alınması
Örnekleme istasyonları; evsel atıkların ve sanayi atıklarının, derelere ve oradan denizlere
deşarj edildiği bölgeler ile direkt denizlere deşarj edildiği bölgelerden seçilmiştir. Bu nedenle
alınan örnekler tatlısu-deniz suyu karışımı olabildiği gibi yalnız deniz suyunu da ihtiva etmiştir.
Bu örnekler alınırken su analiz setiyle yerinde fiziksel ölçümler yapılıp polietilen şişelere
yeterince doldurulmuştur. Şişedeki örnekler arabanın aküsü ile çalışabilen arazi tipi soğutucuya
konularak kısa sürede kimyasal analizi yapılacak olanlar arazi laboratuarına, diğerleri de Enstitü
laboratuarına getirilmiştir.
Bir bölgedeki kirliliğin tam olarak ortaya konulabilmesi için, belirlenen istasyonlarda
örneklerin alınacağı noktalar ideal şartlarda aşağıdaki gibi seçilmesi gerekmektedir:
a. Nehrin, kirletilmemiş yani atıkların bulunmadığı kısmından,
b. Nehrin, kirletildikten sonra denize dökülmeden önceki bir yerinden,
c. Denize döküldükten sonra nehir doğrultusunda geminin kıyıya iyice yanaşabileceği
bir noktada, koordinat belirlenerek 0.5 m ve 10 m derinliklerden iki örnek alınacaktır,
d. Yine nehrin doğrultusunda üçüncü noktanın daha açığında bir nokta belirlenerek 0.5
ve 10 m derinliklerden iki örnek alınacaktır,
e. Nehrin doğrultusunda 250-300 m derinliğin olduğu ve koordinatları belirlenen bir
noktanın yüzeyinden itibaren derine doğru şu noktalarda örnekler alınacak (250-300
m derinlikteki ölçümlerle yüzeydeki ölçümler, karasal kaynağın etkisini görmek
içindir);
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Yüzey,
Seki disk,
2 X Seki disk
Termoklinin altı (Klorofil-a maksimum)
Sigma T = 15 (Kış karışımının bittiği yer)
Sigma T = 15.4 - 15.5 (Nitrat maksimum). Birincil üretimin metal dağılımı
üzerindeki etkisini gösterir (Metaller adsorblanıyorsa veya partikülle
bağlanıyorsa)
7. Sigma T = 15.9 (Redoks tabakasıdır. Denitrifikasyon maksimum, fosfat
minimum değerdedir.)
8. Sigma T = 16.2 (Redoks tabakasıdır. Sülfürlü suyun başladığı derinlik. Demir,
mangan, fosfat maksimum değerde.)
9. Sigma T = 16.3 - 16.4 (Redoks tabakasıdır. Anoksik suyun dip ile etkileşimi)
28
-
-
Buradaki 1,2,3,ve 4. örnekleme noktalarında Klorofil-a ve askıdaki katı
madde (T.S.S.) parametrelerinin aranması gerekmektedir. Çünkü bulunan
ağır metallerin partiküle bağlanma özelliği varsa bu bölgelerde düşer, sonra
artar ve ilişki gözlenir.
Son üç örnekleme yeri (7,8, ve 9.) redoks bölgesidir (redoks tabakası). Bu
bölgeden örnek alınmasının nedeni; redoks tabakasındaki dağılımların
sediman tabakasındaki etkileşimlerini görmektir.
Karasal kaynak ve sedimanla etkileşimi olan suyun, açıktaki temiz suyla
karşılaştırılması yapılacaktır.
Ancak, yürütülen bu proje çalışması, sadece bir bölgenin kirliliğini sürekli tespit etmeye
yönelik bir çalışma olmayıp, Karadeniz Bölgesindeki kirlilik kaynaklarının tespitine yöneliktir.
Aynı zamanda enstitü imkanları bu şekilde bir çalışmayı yapmaya yeterli değildi. Bu sebeplerle,
yapılan çalışmada, kirletici kaynak olarak tespit edilen istasyonlarda deniz kıyısından ve 100-500
m açıktan yüzey suyu örnekleri alınmıştır.
3.2.2. Fiziksel Ölçümler
3.2.2.1. Elektrometrik yöntem:
Horiba marka U-7 model su analiz seti kullanılarak elektrometrik yöntem ile sıcaklık, pH,
tuzluluk, elektriksel iletkenlik ve bulanıklık parametreleri ölçülmüştür. Ölçüme başlamadan önce
cihaz kalibre edilir.
Kalibrasyon (3):
-Cihazla birlikte verilen standart çözelti (500 mL’lik plastik şişe) örnek haznesine
dökülür. (Hazne tabanından yaklaşık 3 cm yük. kadar). Aeratörü (BULP), çözeltiyi hava
pompalayarak oksijen doygunluğuna ulaştırmak için kullanılır. Beş defa sıkılmak suretiyle
çözelti doygun hale getirilmelidir. Her iki kısımdaki işaretlerin aynı hizaya gelmesine dikkat
ederek, alıcı kısımla örnek haznesi birleştirilir.
-Cihazın enerji düğmesine (ON) basarak açılır ve parametre seçici düğmesi pH’a çevrilir.
-pH ayarı, kontrol düğmesini (STD) göstergede 4.0 görününceye kadar çevrilerek yapılır.
-Parametre seçici düğme bulanıklığa (TURB.) çevrilir. Bulanıklık sıfır kontrol düğmesi,
sayısal gösterge 0.01 gösterinceye kadar çevrilir.
-Seçici düğme sıcaklığa (TEMP.) çevrilir. Göstergeden çözeltinin sıcaklığı okunur.
-Örnek haznesinin altında bulunan karıştırıcı düğmeye basıp bırakılır. Haznenin yan
tarafında bulunan görüş camından bakarak, karıştırıcının dönüp dönmediği kontrol edilir. Seçici
düğme çözünmüş oksijene (D.O.) çevrilir. Kılavuz içinde verilen grafiğe bakılır. Daha önce
ölçülen çözelti sıcaklığında, çözünmüş oksijen değeri grafikten takip edilir ve D.O. ayar
düğmesi, grafikte bulunan bu değer göstergede görününceye kadar çevrilir. Kalibrasyon
tamamlanmıştır.
Not: Ölçülecek su örneği yüksek konsantrasyonda klorin iyonları içerirse (mesela deniz
suyu) aşağıdaki hususlar değerlendirilmelidir. Sudaki hava ile dengelenmiş çözünmüş oksijen
miktarı, mevcut klorin iyonu konsantrasyonunda etkilenir. Diğer bir deyimle, atmosfer basıncı,
sıcaklık ve oksijen kısmi basıncı değiştirmediği takdirde, sudaki klorin iyonu konsantrasyonu
artarsa, çözünmüş oksijen miktarı azalır. Öte yandan, çoğunlukla oksijen kısmi basıncıyla
orantılı elektrik akımı meydana getirdiğinden, zar tipli oksijen elektrodu ile ölçümde, tablodan
29
örneğin klorin iyonu konsantrasyonuna karşılık gelen çözünmüş oksijen miktarını bulmak ve
göstergeyi bu değere ayar etmek gereklidir.
a) Düşük Klorinli Örnek: Hava pompası ile doygun hale getirilir. (Mesela standart
çözelti) Grafikte klorin = 0 ppm eğrisi kullanılarak örnek sıcaklığında uygun oksijen değeri
okunur.
b) Deniz Suyu Kalibrasyonda Kullanılırsa: 19.000 ppm eğrisi kullanılır.
Çalıştırma (3):
Cihaz, ya arazi çalışmasında; karıştırıcı (örnek haznesinin altında) düğmesine bastıktan
sonra alıcı kısım direkt olarak inceleme mahallindeki suya daldırılarak, ya da laboratuarda;
toplanan örnekleri getirerek ve örnek haznesinden geniş ağızlı bir kap olarak yararlanıp,
kullanılabilir.
-Örnekleme yerinde, su haznesi ile alıcı kısmın tam olarak birleştirildiğinden emin
olduktan sonra örnek haznesi tamamen suyla dolacak şekilde dedektör suya daldırılır.
Laboratuarda kullanıldığında, örnek suyu, dedektörün su haznesine işaretli seviyeye kadar
doldurulur. Çözünmüş oksijeni ölçtüğümüzde, haznenin altındaki karıştırıcı düğmeye basılır.
-Enerji (power) düğmesine basarak cihazı çalışır duruma getirilir ve istenilen parametreye
göre ayarlanır. Ölçme (MEASE) düğmesine basılır ve gösterge okunur.
-Ölçüm bittiğinde cihaz üzerindeki enerji (Power) ve dedektör kısmın altındaki karıştırıcı
(stirrer) düğmelerine tekrar basılarak kapatılır. Alıcı kısım ve örnek haznesi temiz su ile
yıkanmalıdır.
3.2.2.2. Mekanik Yöntem:
YSI model 33 S-C-T METER Salinometre cihazı ile tuzluluk ölçümü (4):
-Cihazı çalıştırmaya başlamadan önce ibre, iletkenlik göstergesindeki sıfır çizgisine
getirilir.
-Prob cihaza takılır.
-Cihazın düğmesi döndürülerek RED LİNE çizgisine getirilir ve RED LİNE düğmesini
de döndürerek, ibrenin göstergedeki kırmızı çizgi ile çakışması sağlanır. Bu şekilde cihaz 15
dakika açık bırakılır ve daha sonra ölçüme geçilir. Prob ölçülecek suya daldırılır.
-Sıcaklık: Düğme sıcaklık çizgisine çevrilir ve skaladan suyun sıcaklığı okunur. Sıcaklık
düğmesi çevrilerek, okunan sıcaklığa getirilir.
-Salinite: Düğme tuzluluk çizgisine çevrilir ve skaladan suyun tuzluluğu %οS olarak
okunur.
-Kondüktivite: Cihazın düğmesini µmhos oranlarında gezdirerek uygun olan skaladan
okunan değer ona göre hesaplanır.
3.2.3. Kimyasal Ölçümler
HACH DR /2000 model spektrofotometre cihazı kullanılarak spektrofotometrik yöntemle
amonyak azotu, nitrat azotu, nitrit azotu, o-fosfat, deterjan, demir, bakır, klorofil-a ve yağ
analizleri yapılmıştır.
30
3.2.3.1. Spektrofotometrik Yöntem
3.2.3.1.1. Amonyak Azotu Tayini:
Salisilat Metodu (0-0.50 mg/L NH3-N) tatlı su, atık su ve deniz suyu (5).
Cihaz çalışma konumuna getirilir. 385 çalışma programına girilerek READ/ENTER
tuşuna basılır ve 655 nm dalga boyuna ayarlanır. Tekrar READ/ENTER basılır. 25 mL örnek
kristal godelere konulur. Diğer bir kristal godeye 25 mL deiyonize su konularak blank olarak
kullanılır. Her iki godeye birer tane Salicylate Reagent Powder Pillow kiti konularak
çözününceye kadar çalkalanır. SHIFT TIMER tuşuna basılır. Bekleme süresi (3 dakika) bittikten
sonra her iki godeye Alkaline Cyanurate Powder Pillow kiti ilave edilerek çözününceye kadar
çalkalanır. Tekrar SHIFT TIMER’a basılarak 15 dakika beklenir. Bu süre bitiminde cihazın
örnek koyma hücresine blank godesi yerleştirilerek kapağı kapatılır. ZERO tuşuna basılarak
ekranda “ 0.00 mg/L NH3-N ” okunur ve örnek godesi blankin yerine yerleştirilip kapağı
kapatılarak READ/ENTER’e basılarak sonuç okunur.
3.2.3.1.2. Nitrat Azotu Tayini:
Kadmiyum İndirgeme Metodu (0-30.0 mg/mL NO3-N) tatlı su, atık su ve deniz suyu (5).
Cihaz çalışma konumuna getirilir. 355 çalışma programına girilerek READ/ENTER
tuşuna basılır ve 500 nm dalga boyuna ayarlanır. Tekrar READ/ENTER basılır. 25 er mL örnek
iki kristal godeye konulur. Godelerin birine NitraVer 5 Nitrate Reagent Powder Pillow kiti
katılarak ağzı kapatılır ve bir dakika süre ile çalkalanır, ikinci gode blank olarak kullanılır.
SHIFT TIMER’a basılarak bekleme süresi başlatılır (5 dakika). Bu süre bitiminde cihazın örnek
koyma hücresine blank godesi yerleştirilerek kapağı kapatılır. ZERO tuşuna basılarak ekranda
“0.00 mg/L NO3-N” okunur ve örnek godesi blankin yerine yerleştirilip kapağı kapatılarak
READ/ENTER’e basılarak sonuç okunur.
3.2.3.1.3. Nitrit Azotu Tayini:
Diazotizasyon Metodu (0-0.300 mg/L NO2-N) tatlı su, atık su ve deniz suyu (5).
Cihaz çalışma konumuna getirilir. 371 çalışma programına girilerek READ/ENTER
tuşuna basılır ve 507 nm dalga boyuna ayarlanır. Tekrar READ/ENTER tuşuna basılır. 25’er mL
örnek iki kristal godeye konulur. Godelerin birine “NitriVer 3 Nitrite Reagent Powder Pillow”
kiti katılarak ağzı kapatılır ve çalkalanır, ikinci gode blank olarak kullanılır. SHIFT TIMER’a
basılarak bekleme süresi başlatılır (15 dakika). Bu süre bitiminde cihazın örnek koyma hücresine
blank godesi yerleştirilerek kapağı kapatılır. ZERO tuşuna basılarak ekranda “0.00 mg/L NO2N” okunur ve örnek godesi blankin yerine yerleştirilip kapağı kapatılarak READ/ENTER’e
basılarak sonuç okunur.
3.2.3.1.4. o-Fosfat Tayini:
(Ortofosfat) PhosVer 3 (Askorbik Asit) Metodu (0-2.50 mg/L PO43- ) tatlı su, atık su ve
deniz suyu (5).
Cihaz çalışma konumuna getirilir. 490 çalışma programına girilerek READ/ENTER
tuşuna basılır ve 890 nm dalga boyuna ayarlanır. Tekrar READ/ENTER tuşuna basılır. 25’er mL
örnek iki kristal godeye konulur. Godelerin birine “PhosVer 3 Phosphate Powder Pillow” kiti
31
katılarak ağzı kapatılır ve çalkalanır, ikinci gode blank olarak kullanılır. SHIFT TIMER’a
basılarak bekleme süresi başlatılır (2 dakika). Bu süre bitiminde cihazın örnek koyma hücresine
blank godesi yerleştirilerek kapağı kapatılır. ZERO tuşuna basılarak ekranda “0.00 mg/L PO43”okunur ve örnek godesi blankin yerine yerleştirilip kapağı kapatılarak READ/ENTER’e
basılarak sonuç okunur.
3.2.3.1.5. Deterjan Tayini:
Kristal Violet Metodu (0-0.275 mg/L) tatlı su, atık su ve deniz suyu (5).
Cihaz çalışma konumuna getirilir. 710 çalışma programına girilerek READ/ENTER
tuşuna basılır ve 605 nm dalga boyuna ayarlanır. Tekrar READ/ENTER tuşuna basılır. 300 mL
örnek 500 mL’lik ayırma hunisine konulur, bunun üzerine 10 mL “Sulfate Buffer Solution” ilave
edilir, 5 saniye çalkalanır. Sonra bunun üzerine “Detergent Reagent Powder Pillow” kiti ilave
edilerek çözününceye kadar çalkalanır. Aynı karışım üzerine 30 mL benzen ilave edilerek 1
dakika çalkalanır, SHIFT TIMER’a basılarak bekleme süresi başlatılır (30 dakika). Bu süre
bitiminde ayırma hunisinde bulunan alttaki faz atılarak üstteki faz godeye alınır. Blank için 25
mL saf benzen başka bir godeye alınır ve bu cihaza yerleştirilip ZERO tuşuna basılarak ekranda
“0.000 mg/L Deterjan anyonu” okunur ve örnek godesi blankin yerine yerleştirilip kapağı
kapatılarak READ/ENTER’e basılıp sonuç okunur.
3.2.3.1.6. Demir (Toplam) Tayini:
FerroVer Metodu (0-3.00 mg/L) tatlı su, atık su ve deniz suyu (5).
Cihaz çalışma konumuna getirilir. 265 çalışma programına girilerek READ/ENTER
tuşuna basılır ve 510 nm dalga boyuna ayarlanır. Tekrar READ/ENTER tuşuna basılır. 25’er mL
örnek iki kristal godeye konulur. Godelerin birine “FerroVer Iron Reagent Powder Pillow” kiti
katılarak ağzı kapatılır ve çalkalanır, ikinci gode blank olarak kullanılır. SHIFT TIMER’a
basılarak bekleme süresi başlatılır (3 dakika). Bu süre bitiminde cihazın örnek koyma hücresine
blank godesi yerleştirilerek kapağı kapatılır. ZERO tuşuna basılarak ekranda “0.00 mg/L Fe”
okunur ve örnek godesi blankin yerine yerleştirilip kapağı kapatılarak READ/ENTER’e
basılarak sonuç okunur.
3.2.3.1.7. Bakır Tayini:
Bicinchoninate Metodu (0-5.00 mg/L) tatlı su, atık su ve deniz suyu (5).
Cihaz çalışma konumuna getirilir. 135 çalışma programına girilerek READ/ENTER
tuşuna basılır ve 560 nm dalga boyuna ayarlanır. Tekrar READ/ENTER tuşuna basılır. 25’er mL
örnek iki kristal godeye konulur. Godelerin birine “CuVer 1 Copper Reagent Powder Pillow” kiti
katılarak ağzı kapatılır ve çalkalanır, ikinci gode blank olarak kullanılır. SHIFT TIMER’a
basılarak bekleme süresi başlatılır (2 dakika). Bu süre bitiminde cihazın örnek koyma hücresine
blank godesi yerleştirilerek kapağı kapatılır. ZERO tuşuna basılarak ekranda “0.00 mg/L Cu”
okunur ve örnek godesi blankin yerine yerleştirilip kapağı kapatılarak READ/ENTER’e
basılarak sonuç okunur.
32
3.2.3.1.8. Yağ Tayini:
Kolorometrik Ekstraksiyon Metodu (0-85 ppm) tatlısu ve deniz suyu (5).
Cihaz çalışma konumuna getirilir. 410 çalışma programına girilerek READ/ENTER
tuşuna basılır ve 450 nm dalga boyuna ayarlanır. Tekrar READ/ENTER tuşuna basılır. 350 mL
örnek 500 mL’lik ayırma hunisine konulur, bunun üzerine 35 mL 1,1,1-trikloretan ilave edilir, 1
dakika çalkalanır, SHIFT TIMER’a basılarak bekleme süresi başlatılır (10 dakika). Bu süre
bitiminde ayırma hunisindeki faz godeye alınır. Blank için 25 mL 1,1,1-trikloretan alınır ve bu
cihaza yerleştirilip ZERO tuşuna basılarak ekranda “0 ppm sudaki yağ” okunur ve örnek godesi
blankin yerine yerleştirilip kapağı kapatılarak READ/ENTER’e basılıp sonuç okunur.
3.2.3.1.9. Klorofil-a Tayini:
Gerekli Malzemeler:
1) Membran filtre 0.45 µ gözenekli 47 mm çapında typ HA
2) Millipore marka süzme tertibatı
3) MgCO3 (5 g MgCO3, 1 L saf su ile süspansiyon haline getirilir)
Deneyin Yapılışı (6):
Örnek minimum 1 L olmak koşulu ile millipore membran filtrelerinden süzülür. Basınç
pompası kullanılacaksa basınç 0.5 atm’i aşmamalıdır.
Süzme işleminin bitiminde eğer örnekler saklanacaksa 1 L örneğe yaklaşık 3 mL %5‘lik
MgCO3 ilave edilir ve beraberce süzülür. Amaç klorofil-a'nın bozulmasını önlemektir. Vakum
devam ederken filtre kağıdı ve sistem distile suyla iyice yıkanır ve yine vakum devam ederken
filtre kağıdı çıkarılır. Filtre kağıdı ikiye veya dörde katlanıp, kurşun kalemle örneğin numarası
filtre kağıdına yazılıp 1 saat süreyle silikajel içeren desikatörde kurutulur ve petri kaplarına
alınarak -20 °C‘de korunmaya bırakılır. Bu şekilde örnekler en fazla 3 ay süre ile saklanabilir.
Eğer MgCO3 konmuşsa 10 dakika santrifüjlemek gerekir. Bu şekilde MgCO3 çöker.
% 90’lık aseton hazırlanır ve bundan 3 mL, filtre bulunan tüplerin içine konur. Vibratörde
karıştırılarak filtrenin erimesi sağlanır. Böylece klorofil-a, asetona geçmiş olur. Bu tüplerin
üzerine %90’lık asetondan 7 mL daha ilave edilerek 10 mL’ye tamamlanır ve yaklaşık 10 dakika
2000 rpm'de santrifüj edilir. Spektrofotometre, %90’lık aseton (blank) ile ayarlanır. Örneğin
spektrofotometrede dört değişik dalga boyunda (750 nm, 665 nm, 645 nm, 630 nm) absorbans
değerleri okunur. Bu değerler aşağıdaki formülde yerine konulur.
(11.6 x A665 - 1.31 x A645 - 0.14 x A630) x v
Klorofil-a (µg/L) = ---------------------------------------------------------Vxl
Burada;
A = Karışık dalga boyunda blank (750 nm'deki absorbans) ile düzeltilmiş absorbans
A665 = A665 - A750,
A645 = A645 - A750,
A630 = A630 - A750
V = Süzülen hacim (L)
v = Ekstrakt hacmi (mL)
l = Hücre boyu (c)
33
3.2.3.2. Gravimetrik Yöntem
3.2.3.2.1. Askıdaki Katı Madde
Alınan örnek iyice çalkalanır, 1 dakika bekledikten sonra katı madde miktarına göre belli
bir hacim örnek alınır. Alınan bu örnek, daha önce 105±5 °C de 3 saat kurutulmuş ve tartılmış,
1.2 µ gözenek genişlikli Whatman GF/C cam filtre kağıdından süzülür. Sonra filtre kağıdı
çıkarılarak bir petri kabına konulur. Fırında bir gece 105±5 °C de kurutulan filtre içindekilerle
birlikte hassas terazide tartılır (6).
A-B
TAY = -------- x 1000
V
Burada ;
TAY = Toplam Askı yük (mg/L)
A = Süzme işleminden sonra kurutulan filtre kağıdı ağırlığı (mg)
B = Süzme işleminden önce kurutulan filtre kağıdı ağırlığı (mg)
V = Süzülen örnek miktarı (mL)
Duyarlılık: 0.1 mg
3.2.3.3. Titrimetrik Yöntem
Çözünmüş oksijen ve organik madde tayinleri titrimetrik yöntemle yapılmıştır.
3.2.3.3.1. Çözünmüş Oksijen Tayin
Winkler basit cam titrasyon sistemi (6):
Alınan su örneklerinden öncelikle ve hiç zaman kaybetmeden 50 mL'lik özel cam
örnekleme şişelerine aktarılır. Bu işlemde su örneği örnekleme şişelerinin musluğuna ince,
şeffaf ve yumuşak bir hortum takılıp ve hortumun diğer ucunun oksijen şişesinin dip kısmına
gelmesi sağlanarak yavaşça doldurulur. Yaklaşık 100 mL kadar suyun akması ve şişeden taşması
sağlanır. Doldurma sırasında hava kabarcıklarının olmamasına dikkat edilmelidir. Hortumda su
akmasına devam ederken yavaşça çekilir ve hiç zaman kaybetmeden 0,5 mL Mangan (II) klorür
çözeltisi ve 0,5 mL alkali iyodür çözeltileri özel pipet ile pipet uçları oksijen şişesinin dip
kısmına yaklaştırılarak ilave edilir. Bu reaktifler yoğun olduğu için dip kısımda kalır ve bir
miktar örnek (l mL) dışarıya taşar. Şişe kapağı hava kabarcığı kalmamasına dikkat edilerek
kapatılır. Bu sırada atmosferik oksijen ile kirlenmiş bulunan ağızdaki su da taşırılmış olur.
Şişeler yaklaşık 1 dakika çalkalanır ve çökmenin (Mn(OH)2 çökeltisi ) tamamlanması için 20
dakika beklenir. Bu süre en fazla 12 saat olabilir. Bu süre içerisinde örnekler karanlıkta
saklanmalıdır.
34
Reaktifler ve malzeme :
-Mangan (II) klorür : 40 g MnCl 2 .5 H2O / 100 mL damıtık suya tamamlanır.
-Alkali iyodür : 60 g KI + 30 g K0H/ 100 mL damıtık suya tamamlanır.
-Sülfürik asit : % 50, v / v (hacimce)
-Sodyum tiyosülfat : 49,5 g Na2S203.5H20/100 mL damıtık suya tamamlanır.
Çalışma çözeltisi 1/10 oranında seyreltilir.
-Nişasta çözeltisi : 1 g nişasta / 100 mL sıcak damıtık suda çözülür.
-İyodat standardı : 325,0 mg KH(I03)2 veya 356,7 mg KI03 / 100 mL damıtık
suya tamamlanır.
-50 ± 0,1 mL hacimli, rodaj kapaklı, Winkler şişeleri.
-10 ± 0,01 mL duyarlı büret
-Mekanik veya magnetik karıştırıcı
-Cam malzeme (100 mL'lik beher, pipet, balon joje).
Alet : Winkler basit cam titrasyon sistemi
Titrasyon :
Örnek şişelerinde çökelen manganhidroksit (Mn(0H)2), 1 mL H2S04 ilavesi ile (pipet
ucu şişenin içine daldırılarak ve asidin, çökeleğin üzerine gelmesi sağlanarak) çözülür ve şişenin
kapağı kapatılarak çalkalanır. Şişedeki çözelti titrasyon beherine alınır ve damıtık su ile
çalkalanır, aynı şekilde kapak da çalkalanır ve hepsi titrasyon beherine aktarılır. Titrasyon
nişasta indikatör ilavesi ile maviden beyazlığa dönüşünceye kadar sodyumtiyosülfat ile yapılır.
Sonuçların hesaplanması :
a.f.0.112.103
Çözünmüş oksijen (mL/L) = -------------------(b-1)
Burada;
a : kullanılan tiyosülfat çözeltisi, mL
b: Oksijen örnekleme şişelerinin hacmi, mL
5
f = ----V
Burada;
V: tiyosülfat çözeltisinin standartlaştırılmasında kullanılan hacim mL
35
3.2.3.3.2. Organik Madde Tayini :
Sularda organik maddeler doğal yollardan veya suni yollardan karışabilirler. Belli bir
orana kadar su organizmaları için yararlıdırlar. Balıklar için besin maddesi oluştururlar. Fakat
belli bir miktardan sonra fazla oksijen tüketerek anaerobik ortam yaratırlar.
Organik Madde Tayininde Permanganat Metodu(7):
Asitli ortamda permanganat kullanılarak suda bulunan organik maddelerin
oksitlenmesine dayanır. Geri titrasyonla oksitlenmede kullanılan potasyum permanganat miktarı
tayin edilir.
Kullanılan Alet ve Malzemeler
Elektrik Ocağı
Büret, renkli otomatik
Büret, renksiz otomatik
Erlen 300 mL'lik
Cam pamuğu
Cam boncuk
Kullanılan Kimyasal Maddeler
Potasyum Permanganat ( KMn04 )
Sodyum Oksalat ( Na2 C2 O4)
Oksalik Asit ( H2C204 .2 H20 )
Sülfürik Asit (der) ( H2S04 )
Çözeltilerin Hazırlanması :
Permanganat Çözeltisi (0,01 N) : 0,316 g permanganat tartılır, damıtık suda çözülür, 20
dakika kaynatılır soğutulur. Cam pamuğundan süzüldükten sonra balon jojede, kaynatılıp
soğutulmuş damıtık su ile litreye tamamlanır. Kaynatma nedeni suda çözünmüş oksijeni
gidermektir. Hazırlanan çözelti 0,01 N sodyum oksalata karşı standardize edilir.
Oksalik Asit : 0,630 g oksalik asit tartılır, bir miktar damıtık suda çözüldükten sonra
balon jojede litreye tamamlanır. 0,01 N potasyum çözeltisi ile standardize edilir. Bu çözeltinin 1
mL'si 1 mL permanganat çözeltisine eşdeğerdir.
Sülfürik Asit Çözeltisi (1/5 N) : Dört hacim damıtık suya bir hacim sülfürik asit dikkatle
ve karıştırılarak konur.
Numunede Organik Madde Tayini :
100 mL numune 300 mL'lik bir erlen mayere alınarak 1/5 N Sülfürik asitten 5 mL ve
permanganat çözeltisinden de 5 mL konur . Kaynama esnasında sıçramaları önlemek için
kaynama taşı konarak 10 dakika kaynatılır. Eğer renk kaybolur ise tekrar 5 mL permanganat
çözeltisi konulmalıdır. 10 dakika sonunda ocaktan indirilir. Her 5 mL permanganat için 5 mL
oksalik asit konduktan sonra 0,01 N permanganatla çok az pembe renk oluncaya kadar titre
edilir.
Bu deney 10 dakika kaynatma yerine 30 dakika su banyosunda bekletilerek de yapılabilir.
Bulunan değerler arasında fark yoktur.
Hesaplama:
Organik Madde (mg/L) = Sarfiyat x 0,08
4. SONUÇLAR
Araştırma süresince elde edilen, çeşitli parametrelere ait değerler ve örnekleme
istasyonlarına ait bulgular; Ek Ι, Ek ΙΙ, Ek ΙΙΙ ve Ek IV’te bulunan tablolarda verilmiştir. Ayrıca
tablolardaki değerlerin aylara ve istasyonlara göre ortalama dağılımları grafiklerde (Şekil 13-68)
gösterilmiştir.
Bulguların Aylara Göre Değerlendirilmesi:
Sıcaklık değerleri, kıyıdan ve açıktan alınan örneklerde mevsimlere bağlı olarak
değişmeler göstermiş; kış aylarında en düşük, yaz aylarında ise en yüksek seviyeye ulaşmıştır
(Şekil 13, 21, 29, 37, 45, 53).
Tuzluluk ve iletkenlik değerleri; sıcaklıkla doğru orantılı olarak değişiklik göstermiş,
ayrıca asıl değişimini tatlısu girdisinin etkisiyle yapmıştır ve tatlısu girdisinin fazla olduğu
ilkbaharda düşük yaz aylarında ise yüksek bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
iletkenlik değerleri daha çok değişim göstermiş, açıktan alınan su örneklerinde ise daha kararlı
bir değişim göstermiştir (Şekil 13, 21, 29, 37, 45, 53).
Bulanıklık değerleri, kıyıdan ve açıktan alınan örneklerde evsel ve sanayi atıklarıyla ilgili
olarak değişmekle beraber daha çok yağışlara bağlı olarak değişmeler göstermiştir. Bu nedenle
genellikle ilkbahar aylarında yüksek, yaz aylarında düşük bulunmuştur. Kararlı bir değişim
göstermemiştir. Bunda örnekleme zamanlarındaki hava şartları etkili olmuştur. Bu durumdan
kıyıdaki örnekler daha çok etkilenmiştir (Şekil 13, 21, 29, 37, 45, 53).
pH değerlerinde kıyıdan ve açıktan alınan örneklerde yok denecek kadar az bir değişim
olmuştur (Şekil 14, 22, 30, 38, 46, 54).
Nitrat azotu ve nitrit azotu değerleri, akarsularla gelen gübre ve kanalizasyon atıklarının
bakteriyal oksitlenmesi sırasında oluşmaktadır. Ayrıca evsel atıklarında etkilediği bu
parametreler kıyı ve açıktan alınan örneklerde kararsız bir değişim göstermiştir (Şekil 14, 22, 30,
38, 46, 54).
o-Fosfat değerlerinde, kıyı ve açıktan alınan su örneklerinde kararlı bir değişim
olmamıştır. Fosfatlı sular denizlere; ilkbaharda yağışların bol olması nedeniyle tarım arazisinden
tatlı sulara karışan gübre atıkları, kanalizasyon atıkları, organik atıklar ve minerallerden
gelmektedir. Bu nedenle nisan ayında en yüksek, ekim ayında en düşük seviyede bulunmuştur
(Şekil 14, 22, 30, 38, 46, 54).
Çözünmüş oksijen değerleri organik madde ile ters orantılı olarak değişim göstermiştir.
Kıyı ve açıkta alınan örnekler kışın yüksek yazın düşüktür. Çünkü ocak ayında sıcaklık düşük
olduğundan organik bozuşma olmamakta ve buna bağlı olarak da oksijen tüketimi az olmaktadır.
İlkbaharda yağışlar nedeniyle besi maddeleri girdisi arttığı için plankton miktarı artmakta ve
buna bağlı olarak oksijen tüketimi artmıştır. Yaz aylarında sıcaklık nedeniyle organik madde
bozuşması ve dolayısıyla oksijen kullanımı fazla olmuş,kasım ayından sonra tekrar oksijen
seviyesi yükselmeye başlamıştır (Şekil 15, 23, 31, 39, 47, 55).
37
Organik madde değerleri deterjanla ters orantılı olarak değişim göstermiştir. Kış ve
ilkbahar aylarında sıcaklık düşük ve besi maddeleri bu aylarda yağan yağmurlarla girdi
yapmaktadır. Mayıs ayından itibaren sıcaklığın da etkisiyle organik madde değerlerinde artış
görülmeye başlanmış ve sonbahara doğru tekrar azalmıştır. Kararlı bir değişim olmamıştır (Şekil
15, 23, 31, 39, 47, 55).
Askıdaki katı madde değerleri, kıyıdan ve açıktan alınan örneklerde kararlı bir değişim
göstermemektedir. Fabrika ve evsel atıklar etkili olmakla beraber daha çok derelerin deşarj
bölgelerinde, erozyonla gelen askı yük yüksek bulunmuştur ve kararlı bir değişim
görülmemektedir. Çünkü tatlı su girdisi nedeniyle örnek alınırken yağışlı zamana rastlayınca
değerler çok değişmektedir (Şekil 15, 23, 31, 39, 47, 55).
Deterjanlar, fosfatlı maddeler içerdikleri için deterjan atıklarının verildiği durgun sularda
ötrifikasyon tehlikesi oluşabilir. Diğer taraftan deterjanlar,yüzey aktif maddeler olduklarından
suyun yüzeyini kaplayarak hem oksijen geçirimine engel olurlar hem de oksitlenerek oksijen
harcarlar ve böylece sularda oksijensizliğe sebep olurlar. Deterjan değerlerinde kararlı bir
değişim görülmemiştir. Çözülmüş oksijen ile ters orantılı olarak kıyı örnekleri daha fazla
farklılık, açık örneklerinde daha az farklılık görülmüştür (Şekil 15, 23, 31, 39, 47, 55).
Demir ve bakır değerleri kıyıdan alınan örneklerde kararsız bir değişim izlemiş, açıkta ise
daha kararlı değişimler olmuştur. Çünkü örneklerin alımı bazen atıkların yoğun olduğu
dönemlere, bazen de az olduğu dönemlere rastladığı için değişimler farklılık göstermiştir.
Açıktaki örnekler tatlı su girdisiyle daha az etkilenmiştir (Şekil 16, 24, 32, 40, 48, 56).
Klorofil-a değerleri: İlkbaharda yağışların bol olması nedeniyle derelerle gelen besin
maddeleri yeşil bitkilerin çoğalmasına ve fitoplanktonların artmasına neden olmaktadır. Bu
nedenle klorofil-a kıyı ve açıktan alınan örneklerde yaz aylarında genelde en yüksek seviyeye
çıkmış, kış aylarında azalmıştır. Arazi ortamında analiz şartları sağlanamadığı için kararlı bir
değişim görülmemektedir (Şekil 16, 24, 32, 40, 48, 56).
Bulguların İstasyonlara Göre Değerlendirilmesi:
Sıcaklık, tuzluluk ve iletkenlik değerleri doğru orantılı olarak dağılım göstermiştir.
Bulunan değerlerin, tatlı su girdisinin olduğu istasyonlarda daha düşük, deniz suyunun hakim
olduğu bölgelerde daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Bu sıcaklık farkları 3-4 °C civarındadır.
Atık girdileriyle ilgili bir farklılık bulunamamıştır (Şekil 17, 25, 33, 41, 49, 57)
Bulanıklık (Şekil 17, 25, 33, 41, 49, 57) ve askı yük (Şekil 19, 27, 35, 43, 51, 59)
değerleri, genelde derelerin deşarj bölgelerinde bulunan istasyonlarda, derenin getirdiği askı yük
nedeniyle yüksek bulunmuştur. Bazı istasyonlarda dereye dökülen sanayi ve kanalizasyon
atıkları etken olmuştur
pH değerlerinde belirgin bir değişiklik olmamıştır (Şekil 18, 26, 34, 42, 50, 58).
Nitrit azotu, nitrat azotu ve fosfat; akarsularla gelen gübreler ve kanalizasyon atıklarının
bakteriyal oksitlenmesi sırasında oluşmaktadır. Bu nedenle akarsu deşarj bölgelerinden seçilen
istasyonlar ile kanalizasyon atıklarının olduğu istasyonlarda nitrat ve nitrit azotu değerleri en
yüksek seviyede, diğer istasyonlarda ise düşük seviyede bulunmuştur (Şekil 18, 26, 34, 42, 50,
58).
38
Çözünmüş oksijen değerleri, evsel ve sanayi atıklarının etkili olmadığı ve tatlı su
girdisinin fazla olduğu istasyonlarda yüksek, az olduğu istasyonlarda düşük bulunmuştur (Şekil
19, 27, 35, 43, 51, 59).
Organik madde ve deterjan değerleri, evsel atıkların fazla olduğu istasyonlarda yüksek, az
olduğu istasyonlarda düşük bulunmuştur (Şekil 19, 27, 35, 43, 51, 59).
Demir ve bakır değerleri, demir ve bakır fabrikaları atıklarının bulunduğu istasyonlarda
yüksek, diğerlerinde düşük bulunmuştur (Şekil 20, 28, 36, 44, 52, 60).
Klorofil-a değerleri evsel atıkların ve tatlı su girdisinin olduğu istasyonlarda en yüksek
seviyede bulunmuştur. Arazi ortamında analiz şartları sağlanamadığı için kararlı bir değişim
görülmemiştir (Şekil 20, 28, 36, 44, 52, 60).
İstasyonlar; evsel, sanayi atıklarının ve tatlı su girdisinin olduğu yerlerden seçildiği için
yapılan bu çalışmalar değerlendirilirken istasyonlar arasında birbirinden çok farklı değişimler
olduğu görülmüştür.
Bugüne kadar yapılan çalışmalarda elde edilen bulgular; kıyıdan alınan sularda, evsel
atıklardan dolayı genelde organik madde, amonyak azotu ve deterjanın yüksek çıktığı
görülmüştür. Bakır fabrikası atıklarının olduğu yerlerde ise demir, bakır, askıdaki katı madde ve
pH yüksek bulunmuştur. Tarım arazisinden gelen gübre sularının oluşturduğu nitrat azotu
genelde tolere değerin üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Nehirlerin erozyonla getirmiş olduğu
askıdaki katı madde miktarı yüksek bulunmuştur. Diğer parametrelerin değerleri normal sınırlar
içerisindedir. Yukarıda adı geçen kirlilik parametreleri konsantrasyonları kıyıdan açığa doğru
gidildikçe düştüğü tespit edilmiştir. Ayrıca derinliğe bağlı olarak, kullanılan ölçüm aralığında
yapılan hidrojen sülfür çalışmasında, hidrojen sülfür tabakasında bir yükselmenin olmadığı tespit
edilmiştir.
Hidrojen sülfür ölçümlerinin derinliğe bağlı olarak değil δt’ye göre verilmesi
gerekmektedir. Bu açıdan H2S değerlerinin derinliğe bağlı olarak profillerine bakarak yorum
yapmak hatalı olacaktır. Çalışmamızda yoğunluğa karşı H2S değerleri ölçülemediğinden H2S
seviyeleri hakkında bir yorum yapılmamıştır.
5. TARTIŞMA
Çalışmalar sonucunda elde edilen bulgular incelendiğinde bazı parametrelerin su ürünleri
açısından kabul edilebilir sınırlar içerisinde olduğu, bazı parametrelerin ise tolere değerleri aştığı
göze çarpmaktadır.
Bugüne kadar yapılan çalışmalarda elde edilen bulgular; kıyıdan alınan sularda evsel
atıklar nedeni ile genelde organik madde, amonyak azotu ve deterjanın yüksek çıktığı
görülmüştür. Bakır fabrikası atıklarının olduğu yerlerde ise demir, bakır, askıdaki katı madde ve
pH yüksek bulunmuştur. Tarım arazisinden gelen gübre sularının ve evsel atıkların oluşturduğu
nitrat azotu genelde tolere değeri aşmaktadır. Nehirlerin erozyonla getirmiş olduğu askıdaki katı
madde miktarı yüksektir. Diğer parametrelerin değerleri normal sınırlar içerisindedir. Yukarıda
adı geçen kirlilik parametreleri konsantrasyonları kıyıdan açığa doğru gidildikçe düştüğü tespit
edilmiştir. Ayrıca hidrojen sülfür tabakasında bir yükselmenin olmadığı belirlenmiştir.
Bu kısımda, sadece tolere değerleri aşan parametreler ele alınarak irdeleme ve
değerlendirilmesinin yapılması daha faydalı olacaktır. Yapılan çalışmalarda tolere değeri aşan
parametrelerin kabul edilebilir sınırları, Tablo 16'da verilmiştir.
Tablo 16. Bazı parametrelerin tolere değerleri (8)
Kimyasal Maddenin Adı
Bakır (Cu)
Demir(Fe)
Deterjan (LAS)
Nitrat Azotu (NO3-N)
Amonyak Azotu (NH3-N)
Organik Madde
Askıdaki Katı Madde (T.S.S.)
Kabul Edilebilir (Tolere) Değer (mg/L)
0.01-0.02
0.7
0.02
0.9
0.02
5
30
Tolere değeri aşan parametreler aşağıda tek tek irdelenmiştir:
Bakır (Cu) :
Enstitümüz, 1989 yılında Doğu Karadeniz'de dört istasyondan almış olduğu örnekleri
Ankara İl Kontrol Laboratuarına göndermiştir. Yapılan analizlerin sonucuna göre bakır miktarı;
0-0.13 mg/L arasında bulunmuştur.
Daha sonra 1990 yılında Orta Karadeniz'de yapılan çalışmalarda istasyon olarak bakır
fabrikası atıklarının denize deşarj edildiği yerler seçilerek incelenmiştir. Bu bölgede kıyıdan su
örnekleri alınmış ve bakır miktarları, 0.82-3.61 mg/L arasında bulunmuştur.
Üçüncü yıl yani 1991 yılında ise yine Doğu Karadeniz'de iki ayrı bakır fabrikası atığının
denize deşarjı civarında seçilen istasyonlarda, kıyıdan 100 m. açıktan alınan su örneklerinde
68
bakır miktarı 0.10-3.62 mg/L arasında bulunmuştur. Yine aynı istasyonlarda kıyıdan 500 m
açıktan alınan örneklerde ise 0.03-3.38 mg/L arasında bakır bulunmuştur.
1992 yılında, Batı Karadeniz'de Zarbana deresi deşarjı ile Sakarya nehri deşarjında Bakır
Fabrikası atıkları bulunduğu için bu istasyonlarda kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizlerde bakır miktarı 0.03-0.07 mg/L arasında bulunmuştur.
1993 yılında, Orta Karadeniz'de Samsun-Gelemen Karadeniz Bakır İşletmelerinin
atıklarının denize deşarj edildiği bölgede kıyıdan 100 m açıktan alınan su örneklerinde bakır
miktarı 0.02-0.06 mg/L arasında bulunmuştur. Yine aynı istasyonda kıyıdan 500 m açıktan
alınan örneklerde ise 0.01-0.05 mg/L arasında bakır bulunmuştur.
1996 yılında Batı Karadeniz'de yine aynı Bakır Fabrikası atıklarının olduğu bölgede
kıyıdan100 m açıktan alınan deniz suyu örneklerinde bakır miktarı n.d.-0.32 mg/L arasında, 500
m açıktan alınan örneklerde ise n.d.-0.52 mg/L arasında bulunmuştur.
Bu sonuçlardan anlaşılıyor ki; bakır fabrikası atıklarının olduğu bölgelerde bulunan bakır
miktarı diğer istasyonlara göre çok daha yüksektir. Su Ürünleri Kanunu ve Tüzüğüne göre
bakırın tolere değeri 0.02 mg/L’dir. Buna göre yukarıda belirtilen bakır değerleri tolere değerin
çok üzerinde bulunmuştur.
Karadeniz'e kıyısı olan diğer ülkelerin çalışmaları sonucunda elde etmiş oldukları
değerler şöyledir; Örneğin, Romanya'nın 1982-1985 yıllarında kıyı yüzey sularında yapmış
olduğu çalışmalarda bakır miktarı 0.0006-0.007 mg/L arasında bulunmuştur (31). FAO 1990
kayıtlarına göre 1983 ve 1984 yıllarında (10) Sakarya Nehrinden alınan su örneklerinde belirtilen
bakır değerleri, her iki senede de aynı olmak üzere 0.005-0.05 mg/L arasında bulunmuştur. Yine
aynı kayıtlara göre Tuna nehri sedimenti düşük konsantrasyonlarda ağır metal içerir. Örneğin;
bakır miktarı 0.005-0.01 mg/L arasındadır (33).
Enstitümüzün bulmuş olduğu bakır değerleri ile yukarıda adı geçen ülkelerin bulduğu
bakır değerleri arasında büyük farklılık görülmektedir. Bunun nedeni de Enstitümüzün seçmiş
olduğu istasyonların Bakır Fabrikası atıklarının hemen civarında oluşundan ileri gelmektedir.
Demir (Fe) :
Yine Enstitümüzün aynı tarih ve aynı istasyonlarda yapmış olduğu çalışmalarda bakır ile
birlikte demir de bulunmuştur. 1989 yılında demir miktarı 0.04-1.40 mg/L arasında, 1990 yılında
demir miktarı 0.01-3.4 mg/L arasında, 1991 yılında ise kıyıdan 100 m açıktaki demir miktarı 00.51 mg/L arasında, 500 m açıkta 0-0.36 mg/L arasında bulunmuştur.
1992 yılında Batı Karadeniz'de bulunan Karadeniz Ereğli Demir Çelik Fabrikası atıklarını
taşıyan Soğanlı çayının denize deşarj bölgesi ile 35 Sanayi kuruluşu Şeker Fabrikası atıklarını
taşıyan Sakarya nehrinin denize deşarj bölgesinde kıyıdan alınan deniz suyu örneklerinde yapılan
analizlerde demir değerleri 0.02-1.34 mg/L arasında bulunmuştur.
1996 yılında Batı Karadeniz'de yine aynı istasyonlarda kıyıdan 100 m açıktan alınan
deniz suyu örneklerinde demir miktarı 0.03-1.40 mg/L arasında, 500 m açıktan alınan örneklerde
ise 0.01-0.90 mg/L arasında bulunmuştur. Buna göre demir kıyıdaki örneklerde tolere değerin
69
üzerinde bulunmuş, açığa gidildikçe de düşüş göstermiştir. Su Ürünleri Kanun ve Tüzüğünde
demirin tolere değeri 0.7 mg/L’dir (8).
FAO (10) 1990 kayıtlarına göre 1983 ve 1984 yıllarında Sakarya Nehrinde sırasısıyla
1.73 ve 1.74 mg/L ve Yeşilırmak nehrinde sırasıyla 0.213 ve 0.26 mg/L demir tespit edilmiştir.
Yine aynı kayıtlara göre Tuna nehri sedimenti düşük konsantrasyonlarda demir içerir. Demir
miktarı 3-7 mg/L arasındadır.
Enstitümüzün yapmış olduğu çalışmalarda bulunan demir değerleri, bakırda olduğu gibi,
Karadeniz'de araştırma yapan adı geçen ülkelere oranla daha yüksek bulunmuştur. Çünkü seçilen
istasyonlar bakır fabrikası atıklarının deşarj noktasıdır. Ayrıca Sakarya, Yeşilırmak ve Tuna
nehrinin getirmiş olduğu ve yukarıda örnekleri verilen kirlenmede mevcuttur.
Deterjan (LAS) :
Deterjanın tolere değeri 0.02 mg/L’dir. Halbuki evsel atıkların bulunduğu bütün
istasyonlarda deterjan tolere değerin çok üstünde bulunmuştur. Enstitünün 1989 yılında Doğu
Karadeniz'in kıyı sularında yapmış olduğu çalışmalar neticesinde deterjan miktarı 0.02-1.8 mg/L
arasında bulunmuştur.
1990 yılında Orta Karadeniz'in kıyı sularında yapılan ölçümlerde deterjan miktarı 0.0040.18 mg/L arasında bulunmuştur.
1991 yılında yine Doğu Karadeniz'de fakat kıyıdan 100 m açıktan alınan su örneklerinde
yapılan deterjan analizlerinde 0.0011-0.250 mg/L arasında, 500 m açıktan alınan su örneklerinde
ise 0.028-0.182 mg/L arasında değer bulunmuştur.
1992 yılında Batı Karadeniz'de bulunan, Demir Çelik Fabrikası ve evsel atıkları alan
Soğanlı Çayının deşarj edildiği bölgede kıyıdan alınan deniz suyu örneklerinde deterjan değerleri
0.025-0.048 mg/L arasında bulunmuştur. 100 m ve 500 m açıktan alınan örneklerde bulunan
deterjan miktarı tolere değerin altındadır.
1993 yılında Orta Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan 100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan deterjan analizlerinde 0.01-0.098 mg/L arasında, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 0.01-0.063 mg/L arasında değerler bulunmuştur.
1996 yılında yine Batı Karadeniz'de fakat kıyıdan 100 m ve 500 m açıktan alınan deniz
suyu örneklerinde yapılan analizlerde bulunan deterjan miktarı tolere değerin altındadır.
Deterjanın yüksek oluşunun nedeni Karadeniz kıyısındaki yerleşim merkezlerinden gelen
evsel atıkların denize deşarjıdır.
Nitrat Azotu (NO3 -N) :
Nitrat azotunun tolere değeri 0.9 mg/L’dir. 1990 yılında Orta Karadeniz'in kıyı sularında
yapılan çalışmalarda nitrat azotu 0.08-2.3 mg/L arasında bulunmuştur.
70
1991 yılında Doğu Karadeniz'de kıyıdan 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan
analizlerde nitrat azotu 0-7.5 mg/L arasında bulunmuştur.
1992 yılında Batı Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan alınan deniz suyu
örneklerinde nitrat azotu değerleri; evsel atıklar ve tarım arazisinin bulunduğu yerlerde n.d.-1.9
mg/L arasında bulunmuştur.
1993 yılında, Orta Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan 100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan nitrat azotu analizlerinde 0.1-2 mg/L arasında, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 0-1.8 mg/L arasında değerler bulunmuştur.
1996 yılında Batı Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan 100 ve 500 m açıktan alınan
deniz suyu örneklerinde nitrat azotu değerleri; n.d.-2.2 mg/L arasında bulunmuştur.
Bulunan bu değerler tolere değerin üzerindedir. Nitrat azotunun yüksek oluşunun nedeni
tarım arazisinin gübrelenmesi ve bu gübrelerin yağmur sularıyla derelere, oradan denize
karışmasıdır.
FAO (10) 1990 kayıtlarına göre Karadeniz'de ortalama inorganik besleyici elementlerden
nitrat azotu 1-10 m derinlikler arasında 0.0008 mg-at/L’dir. Yine aynı kayıtlara göre Sakarya
nehrinde yapılan ölçümlerde nitrat azotu miktarı 1983-1984 yıllarında 1.14 mg/L olarak
bulunmuştur. Yeşilırmak Nehrinde 1984 yılında yapılan ölçümlerde Nitrat azotu 0.53 mg/L
olarak bulunmuştur. Kızılırmak nehrinde 1983 yılında yapılan ölçümlerde nitrat azotu 1.69
mg/L, 1984 yılında ise 7.5 mg/L olarak bulunmuştur. 1952-1977 yılları arasında, Dinyester
Nehrinin akış hızının düşük olduğu kısımlardaki nitrat azotu miktarı 0-0.001 mg/L’den 0.003-0.4
mg/L'ye yükselmektedir.
Amonyak Azotu (NH3-N) :
Amonyağın tolere değeri 0.02 mg/L’dir (Amonyak azotunun tolere değeri ise 0.0165
mg/L ).
1989 yılında Doğu Karadeniz'de kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizlerde
amonyak azotu 0.001-1.5 mg/L arasında bulunmuştur.
1990 yılında Orta Karadeniz'de kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizlerde
amonyak azotu miktarı 0.004-3.6 mg/L arasında bulunmuştur.
1991 yılında yine Doğu Karadeniz'de kıyıdan 100 m açıktan alınan su örneklerinde
yapılan analizlerde amonyak azotu 0-3.7 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0-3.7
mg/L arasında değerler bulunmuştur.
1992 yılında Batı Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan alınan deniz suyu
örneklerinde yapılan analizlerde amonyak azotu değerleri n.d.-1.2 mg/L arasında bulunmuştur.
1993 yılında Orta Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan 100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan amonyak azotu analizlerinde 0-0.1 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 0-0.03 mg/L arasında değerler bulunmuştur. Bulunan bu değerler tolere değerin
üzerindedir. Bunun nedeni de Karadeniz kıyısında bulunan yerleşim merkezlerinin atıklarını
71
direkt denize vermesi ve evsel atıklardan oluşan kirlenmedir (Su örnekleri çalışma esnasında
havanın azotunu çok kolay bünyelerine aldığından bulunan amonyak azotu değerlerinde hata
payı yüksektir.). Bu nedenle;
1996 yılında Batı Karadeniz'de yapılan çalışmalarda amonyak azotu analizleri
yapılmamıştır. Çünkü; analizlerin arazide en geç iki saat içinde yapılması gerekmektedir. Blank
olarak kullanılan amonyaksız suyun, taze anında elde edilmesi arazi şartlarında mümkün
olmadığından yanlışlıklara sebebiyet vermektedir.
FAO (10) 1990 kayıtlarına göre Karadeniz'de ortalama inorganik besleyici elementlerden
amonyak azotu 1-10 m derinlikler arasında 0.00218 mg-at/L’dir. Yine aynı kayıtlara göre
Sakarya nehrinde 1983 yılında yapılan analizlerde amonyak azotu 0.45 mg/L, 1984 yılında ise
amonyak azotu 0.43 mg/L olarak bulunmuştur. Yeşilırmak Nehrinde 1983 yılında yapılan
ölçümlerde amonyak azotu miktarı 0.31 mg/L olarak, 1984 yılında ise 0.26 mg/L olarak
bulunmuştur. Kızılırmak nehrinde 1983 yılında yapılan ölçümlerde amonyak azotu miktarı 0.41
mg/L olarak, 1984 yılında ise 0.49 mg/L olarak bulunmuştur.
Organik Madde :
Organik maddenin tolere değeri 5 mg/L‘dir.
1989 yılında Doğu Karadeniz'de kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan ölçümlerde
organik madde miktarı 0.5-11.4 mg/L arasında bulunmuştur.
1990 yılında Orta Karadeniz'de yine kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizlerde
organik madde miktarı 0.72-9.7 mg/L arasında bulunmuştur.
1991 yılında kıyıdan 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan ölçümlerde organik
madde miktarı 0.32-29.2 mg/L arasındadır. Kıyıdan 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 1.624 mg/L arasında bulunmuştur.
1992 yılında Batı Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan alınan suyu örneklerinde
yapılan analizlerde organik madde değerleri 3.8-16 mg/L arasında bulunmuştur.
1993 yılında, Orta Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan 100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan organik madde analizlerinde 0.72-8.1 mg/L arasında, 500 m açıktan alınan
su örneklerinde ise 0.36-8.0 mg/L arasında değerler bulunmuştur.
1996 yılında Batı Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan 100 m açıktan alınan deniz
suyu örneklerinde yapılan analizlerde organik madde değerleri 3.4-16.8 mg/L arasında, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 3.8-14.3 mg/L arasında bulunmuştur.
Bulunan bu değerler genelde tolere değerin üzerindedir. Bunun nedeni de evsel atıklardır.
Karadeniz Bölgesi kıyı sularında görülen önemli boyuttaki organik kirliliğin nedeni bölgenin katı
atıklarının ve atık sularının arıtılmadan denize verilmesidir (11).
72
Askıdaki Katı Madde (T.S.S.) :
Askıdaki katı maddenin tolere değeri 30 mg/L’dir. 1989 yılında Doğu Karadeniz ' de
kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan ölçümlerde T.S.S. miktarı 3-640.6 mg/L arasında
bulunmuştur. Bu değerlerin haricinde Trabzon Sürmene Kutlular Bakır İşletmeleri atığının deşarj
bölgesinden alınan su örneklerinde T.S.S. değerleri maksimum 1182.6 mg/L, Artvin, Murgul Göktaş deresinden alınan örneklerde T.S.S. maksimum 913.6 mg/L olarak bulunmuştur.
1990 yılında Orta Karadeniz'de kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizlerde T.S.S.
miktarı 1.4-127.4 mg/L arasında bulunmuştur. Ayrıca Samsun Gelemen Gübre-Bakır Sanayi
atıkları deşarjı bölgesinden alınan su örneklerinde T.S.S. miktarı maksimum 322 mg/L olarak
bulunmuştur.
1991 yılında ise Doğu Karadeniz'de kıyıdan 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan
ölçümlerde T.S.S. miktarı 2.8-247 mg/L arasında, kıyıdan 500 m açıktan alınan su örneklerinde
ise 2.6-179 mg/L arasında bulunmuştur.
1992 yılında Batı Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan alınan deniz suyu
örneklerinde askıdaki katı madde değerleri 15-250.2 mg/L arasında bulunmuştur.
1993 yılında Orta Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan 100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan T.S.S. analizlerinde 6.8-84.2 mg/L arasında, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 6.2-83.4 mg/L arasında değerler bulunmuştur.
1996 yılında Batı Karadeniz'de seçilen istasyonlarda kıyıdan 100 m açıktan alınan deniz
suyu örneklerinde yapılan analizlerde askıdaki katı madde değerleri 4.5-121.1 mg/L arasında,
500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 7.0-111 mg/L arasında bulunmuştur.
Bulunan bu değerler tolere değerin çok üstündedir. Bunun nedeni; Bakır fabrikasının
olduğu yerlerde fabrika atıkları etken olmaktadır. Fabrikanın olmadığı yerlerde ise daha ziyade
yağışlar nedeniyle derelerin getirdiği askı yüktür.
FAO (10) 1990 kayıtlarına göre Sakarya Nehrinde 1983 yılında yapılan analizlerde T.S.S.
miktarı 698.3 mg/L, 1984 yılında ise T.S.S. 605 mg/L olarak bulunmuştur. Yeşilırmak’ta 1983
yılında yapılan ölçümlerde T.S.S. miktarı 105 mg/L, 1984 yılında ise T.S.S., 81.66 mg/L olarak
bulunmuştur. Buradan da anlaşılıyor ki; nehirlerin getirmiş olduğu askı yük, Karadeniz'i büyük
ölçüde etkilemiştir.
Araştırmada İmkansızlıklardan Kaynaklanan Eksiklikler:
- Bakır parametresinin tayinine, 1989 yılında Ankara İl Kontrol Laboratuarına örnekler
gönderilerek başlanmıştır. 1990 yılında ise Enstitü laboratuarında çalışılmaya başlanmıştır. Bakır
tayini, kıyıdan alınan su örneklerinde litrede miligram seviyesinde ölçüm yapan
spektrofotometre cihazı ile yapılmıştır. Ancak bulunan değerler Bakır Fabrikası atıklarının
olduğu yerlerle bakırlı araziden gelen suların haricindeki bölgelerde cihazın tayin sınırının
altında bulunmuştur. Bu nedenle bakır belirli istasyonlarda ölçülebilmiştir.
- Demir parametresinin tayinine, 1989 yılında Ankara İl Kontrol Laboratuarına örnekler
gönderilerek başlanmıştır. 1990 yılında ise Enstitü laboratuarında çalışılmaya başlanmıştır.
73
Demir tayini kıyıdan alınan su örneklerinde litrede miligram seviyesinde ölçüm yapan
spektrofotometre ile yapıldı. Ancak bulunan değerler Demir Fabrikası atıklarının olduğu yerler
ile demirli araziden gelen suların haricindeki bölgelerde, cihazın tayin sınırının altında
bulunmuştur. Bu nedenle demir belirli istasyonlarda ölçülebilmiştir.
- Amonyak azotu örnekleri, 1989, 1990 ve 1991 yıllarında, arazide çalışma imkanı
olmadığından Enstitü laboratuarına getirilerek çalışılmıştır. Örneklerin en geç iki saat içinde
çalışılması gerektiğinden sonuçların sağlıklı olmadığı gerekçesi ile değerlendirmeye
alınmamıştır.
1992 yılında kıyıdan yapılan çalışmalarda amonyak azotu Spektrofotometre cihazı ile
arazide çalışıldı fakat blank olarak kullanılan saf sudaki amonyağı arazi şartlarında temin etmek
mümkün olmadığı için sağlıklı sonuç alınamayacağı nedeni ile değerlendirmeye alınamamış ve
bu nedenle 100 ve 500 m açıkta çalışılmamıştır.
1993 yılında 100 ve 500 m açıkta çalışılmış, fakat yukarıdaki nedenlerden dolayı
değerlendirmeye alınmamıştır.
1996 yılında 100 ve 500 m açıktan alınan örnekler aynı nedenlerle çalışılmamıştır.
- Yağ analizleri,1989 yılında Ankara İl Kontrol Laboratuarında, 1992, 1993 ve 1996
yıllarında Enstitü laboratuarında yapılmıştır. Yağ parametresi önce bütün istasyonlarda
çalışılmıştır. Limanların haricindeki istasyonlardan alınan örneklerde cihazın tayin sınırının
altında değerler bulununca yalnız limanlardan alınan örneklerde yağ tayini yapılmıştır.
- Klorofil-a 1989, 1990, 1992, 1993 ve 1996 yıllarında çalışılmıştır. Klorofil-a tayininde
örneklerin litresine %5’lik MgCO3 ilave edildikten sonra membran filitreden süzülüp sonra -20
°C’de saklanması gerekirken, örnekler gio-buzluklarla taşınmış, arazide bu ortamı sağlamak
mümkün olmamıştır.
- Örnekler kıyıdan 100 ve 500 m açıktan alınırken bu mesafe tahmini alınmıştır. Çünkü
Gemi ile çalışılması gerekirken bu imkan olmadığından botla çalışılmıştır. Bu nedenle koordinat
belirlenerek hep aynı noktadan örnek alınamamıştır.
- 1992 yılında tuzluluk parametresinin ölçülemeyişinin nedeni cihaz yokluğundan
kaynaklanmıştır.
Tartışma bölümünde ele alınan tüm değerler ile ilgi sonuçların karşılaştırılmasında
yukarıda bahsedilen aksaklıkların etkilerinin göz önünde bulundurulması faydalı olacaktır.
Sonuç olarak;
Karadeniz’deki su kirliliği kaynaklarının ve kirletici miktarının ortaya konması ve bunları
su ürünlerine etkileri yönünden incelenmesi amacı ile yapılan bu çalışmanın sonucunda;
Karadeniz’in çeşitli kısımlarında evsel ve sanayi atıklarından gelen kirleticilerin bazı
parametreleri kabul edilebilir sınırlar üzerinde bulunmuştur. Eğer önlem alınmazsa bu kirliliğin
boyutunun gün geçtikçe daha da artması muhtemeldir. Özellikle evsel atıklar Karadeniz boyunca
yerleşmiş il ve ilçelerin hemen hepsinde doğrudan veya nehirler kanalıyla denize ulaşmaktadır.
Bunun önlenmesi için evsel atıkların zararını en aza indirgeyecek modern arıtma tesisi
74
yapılmalıdır. Ayrıca lokal olarak kirliliğe sebep olan fabrikaların da arıtma tesisi yapmaları
gerekmektedir. Buna ilave olarak tarım arazilerinin bilinçsizce gübrelenmesinin de önüne
geçilmesi gerekliliği, bu çalışma sonucu ortaya çıkmaktadır.
Çalışma sonucu göze çarpan bir diğer nokta da, ülkemizin en önemli sorunlarından olan
erozyon ile ilgilidir. Yağışlı dönemlerde Karadeniz’e dökülen nehirlerin, çok miktarda askı yük
taşıması erozyonun ciddiyetini muhafaza ettiğini ortaya koymaktadır. Bu sebeple erozyonu
önleyici önlemlerin bir an önce alınması gerekmektedir.
Daha önce bir benzeri yapılmayan bu çalışmanın gelecekte yapılacak olan çalışmalara
ışık tutacağını umarız. Ayrıca benzer çalışmaların yeni parametreler de ilave edilerek denizde ve
akarsularda rutin olarak yapılmasında fayda görülmektedir.
6. Ö Z E T
Su ürünleri üretimini arttırıcı olarak alınması gereken tedbirlerin başında suların
kirlenmesinin önlenmesi gelmektedir. Bu projede; Karadeniz'deki kirlilik kaynaklarının
belirlenerek bunların su ürünlerine yapacağı zararları ortaya çıkarmak, Su Ürünleri Tüzüğü ve Su
Ürünleri Sirkülerinin ilgili maddeleri yönünden değerlendirilmeleri yapılarak gerekli önlemlerin
alınmasını sağlamak amaçlanmıştır.
Karadeniz; Doğu, Orta ve Batı olmak üzere üç bölgeye ayırarak çalışılmıştır. Projede,
örnekleme yapılan yerlere ait bulgular her istasyonda ayrı ayrı verilmiştir.
Araştırma 1989, 1990, 1991, 1992, 1993 ve 1996 yıllarında, Karadeniz sahil kesiminde
bulunan 14 ilde (Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Kastamonu, Zonguldak,
Bolu, Sakarya, Kocaeli, İstanbul, Kırklareli) kirliliğin yoğun olduğu evsel ve sanayi atıkları
deşarj bölgelerinde seçilen 52 istasyonda yapılmıştır. Bu bölgelerde denizden seçilmiş
istasyonlarda kıyıdan, 100 m açıktan, 500 m açıktan olmak üzere her bir istasyonda yüzeyden üç
adet deniz suyu örneği alınmıştır. Alınan örneklerde anında yerinde fiziksel ölçümler (sıcaklık,
tuzluluk, pH, elektriksel iletkenlik, bulanıklık), arazi laboratuarında bazı kimyasal analizler
(çözünmüş oksijen, amonyak azotu, nitrat azotu, nitrit azotu, o-fosfat, organik madde, demir,
bakır) ve daha sonra Enstitü laboratuarında ise diğer bir kısım kimyasal analizler (askıdaki katı
madde, deterjan, klorofil-a, yağ-gres) yapılmıştır.
Alınan deniz suyu örneklerinde sıcaklık, pH, tuzluluk, iletkenlik ve bulanıklık
elektrometrik yöntemle, HORİBA U-7 ve U-10 marka cihazla ölçülmüştür. Amonyak azotu,
nitrat azotu, nitrit azotu, o-fosfat, deterjan, demir, bakır, klorofil-a ve yağ-gres parametreleri
spektrofotometrik yöntemle, HACH DR/2000 model spektrofotometre cihazı kullanılarak,
çözünmüş oksijen ve organik madde parametreleri titrimetrik yöntemle, askıdaki katı madde ise
gravimetrik yöntemle çalışılmıştır.
Bugüne kadar yapılan çalışmalarda elde edilen bulgular; kıyıdan alınan sularda evsel
atıklar nedeni ile genelde organik madde, amonyak azotu ve deterjanın yüksek çıktığı
görülmüştür. Bakır fabrikası atıklarının olduğu yerlerde ise demir, bakır, askıdaki katı madde ve
pH yüksek bulunmuştur. Tarım arazisinden gelen sularda gübreden kaynaklanan nitrat azotu
genelde tolere değeri aşmaktadır. Nehirlere karışan erozyonlu sulardan dolayı askıdaki katı
madde miktarı yüksektir. Diğer parametrelerin değerleri normal sınırlar içerisindedir. Yukarıda
adı geçen kirlilik parametreleri konsantrasyonlarının kıyıdan açığa doğru gidildikçe düştüğü
tespit edilmiştir. Ayrıca, derinliğe bağlı olarak kullanılan ölçüm aralığında yapılan hidrojen
sülfür çalışmasında, hidrojen sülfür tabakasında bir yükselmenin olmadığı belirlenmiştir.
76
SUMMARY
The prevent of the water pollution is very important for the increase production of the
water products. With the aim of, it was found to put forward of pollution sources and damages to
water products in the working area. It had been worked in necessary precaution for regulations of
the water products and circular of the water products.
It had been worked in the region of Black Sea. This region had been parted of the three in
East of the Black Sea, Middle of the Black Sea and West of the Black Sea for the worked.
It had been researched in years of the 1989, 1990, 1991, 1992, 1993 and 1996. It had
been chosen 52 stations in the cities of 14 of the Black Sea coast (Artvin, Rize, Trabzon,
Giresun, Ordu, Samsun, Sinop, Kastamonu, Zonguldak, Bolu, Sakarya, Kocaeli, İstanbul and
Kırklareli). This stations had been chosen in the regions of the pollution dense, domestic waste
and industrial waste. It had been taken number of the three in sea water samples from the coast,
from open in the meter of one hundred and from in the meter of five hundred. It had been
measured physical parameters (temperature, turbidity, pH, salinity, electrical conductivity) all of
suddenly. Some chemical characteristics (dissolved oxygen, NH3,-N, NO3-N, NO2-N, ophosphorus, organic matter, Iron, Copper) had been analysed in the land laboratory and than
other chemical analyses (suspended solid matter, detergent, chlorophyll-a and oil) had been
worked in the laboratory of the institute.
It had been measured of physical parameters in the electrometric method with equipment
in mark of HORİBA U-7 and U-10.
It had been measured parameters of NH3,-N, NO3-N, NO2-N, o-phosphorus, detergent,
Iron, Copper, chlorophyll-a and oil-grease in spectrophotometric method with mark of HACH
DR/2000 spectrophotometer. Dissolved oxygen and organic matter had been worked in method
of titrimetric and suspended solid matter had been worked in method of gravimetric.
According to results came out from this study; biological oxygen demand, organic matter,
NH3 -N and detergent had been found high amount taken from coastal sea water samples. In the
place of copper, suspended solid matter and pH had been found high amount taken from coast of
Black Sea. The NO3-N in the water samples came from Agriculture regions exceed the proposed
limits. Because of the mixing of the erosion waters to the suspended solid matter had been found
in high amount. The other parameters had been found in normal limits. Pollution parameters of
concentrations had been found low amount from coast to open sea. Also, in this work values H2S
regarding the depth connect measure of space hadn’t been high values in level of H2S.
7. LİTERATÜR LİSTESİ
1. Anonim, Su Ürünleri İstatistikleri 1992, T.C. Başbakanlık DİE, Yayın No:1666, Ankara,
1992.
2. Anonim, Standard Methods for the Examination of Water and Waste Water, APHA,
AWWA, WPCF, Washington, 1985.
3. Anonim, Water Quality Checker U-7, Instruction Manual, Horiba Ltd., Kyoto, Japonya.
4. Anonim, Instructions for YSI Model 33 S-C-T Meter, YSI Co., Ohio, A.B.D., 1976.
5. Anonim, DR/2000 Spectrophotometer Handbook, Hach Co., A.B.D., 1993.
6. Anonim, Denizlerde Ölçüm ve İzleme Standart Yöntemler El Kitabı, Kalibrasyon I,
TÜBİTAK, Ankara, 1989.
7. Anonim, Su ve Analiz Metotları, DSİ, Ankara, 1981.
8. Anonim, Su Ürünleri Kalite Kontrol Hizmetleri El Kitabı, Tarım ve Köyişlri Bakanlığı,
Ankara, 1996.
9. Artüz, İ., Bilimsel Açıdan Karadeniz, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 1982.
10. Balkas, T., ve ark., Study of the Marine Environment in the Black Sea Region, UNEP
Regional Seas, Report and Studies, No: 124, FAO, Rome, 1990.
11. Berkün, M., Doğu Karadeniz'de Sahil Suyu Kalitesini Etkileyen Faktörler, Karadeniz'in
Kirlenmesi ve Korunması Kongresi Bildirileri (17 Kasım 1995), Kırsal Çevre ve
Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği, No:9, Trabzon, 1995.
12. Baykut, F., Aydın, A., ve Artüz, İ., Bilimsel Açıdan Karadeniz, İstanbul Üniversitesi, Yayın
No: 3004, İstanbul, 1982.
13. Bezborodov, A.A.S., Gökcen, V.N., Eremlev, N., Tosun, K.Y., Saydam, C., Mumtaz, T., ve
Tuzmelkin, V.S., Joint Soviet - Turkish expeditions to the Black Sea, Marine
Hydrophysical Journal , Ukrainian, 3 (1990) 52-55.
14. Bingel, F. ve ark., Stock Assessment Studies for the Turkish Black Sea Coast, ODTÜ
Erdemli Deniz Bilimleri Enst., İçel, 1993.
15. Bogoyaviensk, A.N., On the Distribution of Heterotrophic Bacteria in Indian Ocean and
Antarctic Waters, Russian, 1962, 403-420.
16. Boguslavskiy, S.G., Agafonov, Y.A., ve Isayeva, L.S., Exploration of the Black Sea during
the 23rd Cruise of the R/V Academic Vernadskiy, Oceanology, 22 (3) (1982) 385-386.
78
17. Çelikkale, M. S., Karadeniz’in Verimliliğini Etkileyen Ana Faktörler, Tarım ve
Mühendislik Dergisi, TMMOB, Ziraat Müh. Odası, Yayın No: 42, Ankara, 1992.
18. Deuser, W.G., Organic carbon balance of the Black Sea, Deep-Sea Res., 18 (1971) 9951004.
19. Dobrozhanskaya, M.A., Distribution of Hydrogen Sulphide in the Upper Layer of the Anoxic
Zone of the Black Sea, Hydrophysical an Hydrochemical Studies in the Black Sea,
Naukova Dumka, Kiev, 1967, 104-127.
20. Erdel, A., Hidrografya, Okyanus ve Denizler, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Fakültesi,
Yayın No:19, İstanbul, 1975.
21. Erüz, C., Upwelling Sirkilasyonunun Tamamlanması ve Güneydoğu Karadeniz Kıyılarında
Varlığının Tespiti Üzerine Bir Araştırma, KTÜ Fen Bilimleri Enst. (Yüksek Lisans
Tezi), Trabzon, 1992.
22. Grese, V.N., Fedorina, A.L., ve Chmyr, V.D., Production of the Zooplankton Food for the
Plankton Feeding Fishes in the Black Sea, Biology of the Sea, Nankova Dumka, Kiev,
1973, 3-22.
23. Ivanov, L., ve Beverton, R.J.H., The Fisheries Resources of the Mediterranean, Part two:
Black Sea, Food and Agriculture Organisation of the United Nations, No: 60, Rome,
1985.
24. İzdar, E., ve Murray, J.W., Black Sea Oceanography, Proceedings of the Nato Advanced
Research Workshop on Black Sea Oceanography, Çeşme-İzmir, Türkiye, 23-27
Ekim 1989.
25. Ketchum, B.H., Ecosystems of the World 26, Estuaries and Enclosed Seas, Woods Hole
Oceanographic Inst., USA, 1983..
26. Kocataş, A., Oseonoloji, Deniz Bilimlerine Giriş, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi, Yayın
No:14, Bornova-İzmir, 1986.
27. Kıdeş, A.E., Recent Drastic Changes in the Black Sea Ecosystem: The Reason for the Sharp
Decline in Turkish Anchovy Fisheries, Journal of Marine Systems, (1994) 171-181.
28. Kriss, A.E., Marine Microbiology (deep Sea), Oliver and Boyd., London, 1963, 536.
29. Leonov, A.K., Regional Oceanography, U.S. Naval Oceanographic Office, Washington,
1965.
30. Nikitin, V.N., Distribution of the Biomass of Plankton in the Black Sea, S.S.S.R. (in
Russian), 1945, 510-512.
31. Pecheanu, I., ve Mihnea, R., (1986). Trace metals in the coastal marine waters from the
southern part of the Romanian Black Sea coast, Rapp. P.-V. Réun. CIESM, 30 (2)
(1986) 129.
79
32. Ross, A.D., The Black Sea and the Sea of Azov, Ocean Basins and Margins, Vol 4A, The
Eastern Mediterranean, (ed: A.E.M. Nairn ve ark.), Plenum Press, New York, 1977,
445-81.
33. Sorakin, Y.I., The Black Sea in Ecosystems of the World, Vol. 26. Estuaries and Enclosed
Seas, (ed: P.H. Ketchum), Elsevier Sc., Amsterdam, 1983, 253-91.
34. Tolmazin, P., Changing Coastal Oceanography of the Black Sea, Prog. Oceonog., Vol-15
(1985) 217-276-277-316.
35. Tuğrul, S., Baştürk, Ö., Saydam, C., ve Yılmaz, A., Nature, 359 (1992) 137-139.
36. Zenkevitch. L., Biology of the Seas of the U.S.S.R., George Allen and Unwin Ltd., London.
1963.
PROJE BÜTÇESİ İCMALİ
Dönemi
Yatırılan
Kullanılan
Kalan
(ABDDolar)
(ABD Dolar)
(ABD Dolar)
01/01/1989-31/12/1993
Enstitü imkanlarıyla çalışılmıştır.
01/01/1996-31/12/1996
4011
4011
-
TOPLAM
4011
4011
-
Bu çalışma; Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü tarafından organize edilen Tarımsal
Araştırma Projesi (TAP) öncesinde başlatılmış bir projedir. Bu sebeple 1993 sonuna kadar proje
çalışmaları enstitü imkanlarıyla yürütülmüştür. 1994-1995 yıllarında tasarruf tedbirleri nedeniyle
çalışılamamış, 1996 yılında ise proje TAP bütçesinden desteklenerek çalışmanın kalan kısmı
tamamlanmıştır.
LİFLET
ÖRNEĞİ
82
KARADENİZ BÖLGESİNDE SU KİRLİLİĞİNE SEBEP OLAN FAKTÖRLERİN
BELİRLENMESİ ve SU ÜRÜNLERİNE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI PROJESİ
Bu proje; Karadeniz’deki su kirliliğinin kaynaklarını belirleyerek kirliliğin miktarlarını
ortaya konmak ve bunların su ürünlerine yapacağı zararları tespit etmek amacıyla yapılmıştır.
Araştırma 1989, 1990, 1991, 1992, 1993 ve 1996 yıllarında, Karadeniz sahil kesiminde
bulunan 14 ilde kirliliğin yoğun olduğu evsel ve sanayi atıkları deşarj bölgelerinde seçilen 52
istasyonda yapılmıştır. Karadeniz; Doğu, Orta ve Batı olmak üzere üç bölgeye ayırarak
çalışılmıştır.
Şekil 1. Proje çalışma alanları ve numunelerin alındığı istastonlar.
Tablo 1. Proje çalışma alanı.
Yıllar
1989
1990
1991
1992
Bölge
Doğu Karadeniz
Orta Karadeniz
Doğu Karadeniz
Batı Karadeniz
Çalışma Yapılan
İller
Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu
Samsun, Sinop
Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu
Kastamonu, Zonguldak, Bolu, Sakarya,
Kocaeli, İstanbul, Kırklareli
Samsun, Sinop
İstasyon
adedi
28
11
28
12
1993 Orta Karadeniz
11
1994Tasarruf tedbirleri nedeniyle proje çalışmaları yapılamamıştır.
1995
1996 Batı Karadeniz
Kastamonu, Zonguldak, Bolu, Sakarya,
12
Kocaeli, İstanbul, Kırklareli
TOPLAM
14 il
52 istasyon
Çalışılan
Alan
Kıyı
Kıyı
Açık
Kıyı
Açık
Açık
Bu bölgelerde denizden seçilmiş her istasyonda; kıyıdan, 100 m açıktan, 500 m açıktan
yüzeyden deniz suyu örneği alınmıştır. Alınan örneklerde anında yerinde fiziksel ölçümler, arazi
laboratuarında bazı kimyasal analizler ve Enstitü laboratuarında ise diğer kimyasal analizler
yapılmıştır.
83
Şekil 2. Açıktan yapılan çalışmalarda su numunesi alımı için enstitüye ait kayık veya bot
kullanılmıştır. Arazide ölçüm yapabilmek için Enstitüye ait karavan laboratuar olarak
kullanılmıştır. Batı Karadeniz'deki çalışmada ise o illerden kayık kiralama yoluna gidilmiştir.
Tablo 2. Su numunelerinde yapılan analizler
Arazide Yerinde Yapılan
Ölçümler
Sıcaklık
Tuzluluk
PH
Elektriksel iletkenlik
Bulanıklık
Arazi Laboratuarında Yapılan
Ölçümler
çözünmüş oksijen
amonyak azotu
nitrat azotu
nitrit azotu
o-fosfat
organik madde
Demir
Bakır
Enstitü Laboratuarında
Yapılan Ölçümler
askıdaki katı madde
deterjan
klorofil-a
yağ-gres
Şekil 3. Akarsu üzerindeki kirlilik istasyonlarında akarsuyun denize döküldüğü noktadan su
numuneleri alınmış ve ölçümler yapılmıştır Alınan deniz suyu örneklerinde sıcaklık, pH,
tuzluluk, iletkenlik ve bulanıklık elektrometrik yöntemle, HORİBA U-7 ve U-10 marka cihazla
ölçülmüştür.
84
Şekil 4. Amonyak azotu, nitrat azotu, nitrit azotu, o-fosfat, deterjan, demir, bakır, klorofil-a ve
yağ-gres parametreleri spektrofotometrik yöntemle, HACH DR/2000 model spektrofotometre
cihazı kullanılarak arazi laboratuarında ölçülmüştür.
Şekil 5. Çözünmüş oksijen ve organik madde parametreleri titrimetrik yöntemle, askıdaki katı
madde ise gravimetrik yöntemle Enstitü laboratuarında çalışılmıştır.
Çalışma sonucunda elde edilen ölçüm sonuçları bilgisayara aktarılarak hesaplama ve
değerlendirmeler yapılmıştır. Tespit edilen değerler aylara ve istasyonlara göre grafiklere
aktarılarak yorumlar yapılmıştır. Birbiriyle ilişkili parametreler aynı grafikte gösterilmiştir.
Grafik örnekleri Şekil 6 ve 7'de gösterilmiştir.
85
Sıcaklık (°C)
İletkenlik (m mho/cm)
Tuzluluk (%oS)
Bulanıklık (mg/lt)
pH
Nitrit - N (mg/lt) ( / 100)
14
30
12
PARAMETRELER
25
PARAMETRELER
Nitrat-N (mg/lt) ( / 10 )
o-Fosfat (mg/lt)
20
15
10
5
10
8
6
4
2
0
0
O
Þ
M
N
M
H
T
A
E
E
K
A
O
Þ
M
N
M
H
AYLAR
T
A
E
E
K
A
AYLAR
Ç. Oksijen (mg/lt)
Askı Yük (mg/lt) ( x 10)
Org. Madde (mg/lt)
Deterjan (mg/lt) ( / 100)
Demir (mg/lt)
Bakır (mg/lt)
Klorofil - a (mikrogram/litre)
3
14
2,5
PARAMETRELER
PARAMETRELER
12
10
8
6
2
1,5
1
4
0,5
2
0
0
O
Þ
M
N
M
H
T
A
E
E
K
A
O
Þ
M
N
M
H
AYLAR
T
A
E
E
K
A
AYLAR
Şekil 6. Elde edilen değerlerin aylara göre dağılımlarını göstermek amacıyla çizilen grafiklere bir
örnek.
Sıcaklık (°C)
İletkenlik (m mho/cm)
Tuzluluk (%oS)
Bulanıklık (mg/lt)
pH
Nitrat-N (mg/lt) ( / 10 )
140
20
18
16
100
PARAMETRELER
80
60
40
14
12
10
8
6
4
20
2
0
İSTASYONLAR
Ç. Oksijen (mg/lt)
Askı Yük (mg/lt) ( x 10)
27
25
23
21
19
17
15
13
9
11
7
5
1
27
25
23
21
19
17
15
13
9
11
7
5
3
0
3
PARAMETRELER
120
1
Nitrat-N (mg/lt) ( / 10 )
o-Fosfat (mg/lt) ( / 10 )
İSTASYONLAR
Org. Madde (mg/lt)
Deterjan (mg/lt) ( / 100)
Demir (mg/lt)
Bakır (mg/lt)
Klorofil - a (mikrogram/litre)
3,5
40
3
PARAMETRELER
30
25
20
15
2,5
2
1,5
1
10
0,5
5
İSTASYONLAR
27
25
23
21
19
17
15
13
11
9
7
5
3
27
23
25
21
19
17
15
13
9
11
7
5
0
3
1
0
1
PARAMETRELER
35
İSTASYONLAR
Şekil 7. Elde edilen değerlerin istasyonlara göre dağılımlarını göstermek amacıyla çizilen
grafiklere bir örnek.
86
Şekil 8. Ölçüm sonuçları bilgisayara aktarılarak değerlendirmeler yapılmıştır.
Bu çalışmanın sonucunda; Karadeniz’in çeşitli kısımlarında evsel ve sanayi atıklarından
gelen kirleticilerin bazı parametreleri (organik madde, deterjan, demir, bakır, askıdaki katı
madde, nitrat azotu) kıyıdan alınan su örneklerinde kabul edilebilir sınırlar üzerinde
bulunmuştur. Ancak açığa doğru gidildikçe bu kirleticilerin konsantrasyonları azalmaktadır. Eğer
önlem alınmazsa bu kirliliğin boyutunun gün geçtikçe daha da artması muhtemeldir. Özellikle
evsel atıklar Karadeniz boyunca yerleşmiş il ve ilçelerin hemen hepsinde doğrudan veya nehirler
kanalıyla denize ulaşmaktadır. Bunun önlenmesi için evsel atıkların zararını en aza indirgeyecek
modern arıtma tesisleri yapılmalıdır. Ayrıca lokal olarak kirliliğe sebep olan fabrikaların da
arıtma tesisi yapmaları gerekmektedir. Buna ilave olarak tarım arazilerinin bilinçsizce
gübrelenmesinin de önüne geçilmesi gerekliliği, bu çalışma sonucu ortaya çıkmaktadır.
Çalışma sonucu göze çarpan bir diğer nokta da, ülkemizin en önemli sorunlarından olan
erozyon ile ilgilidir. Askıdaki katı madde değerleri nehirlerin denize dejarj bölgelerinde yüksek
çıkmıştır. Özellikle yağışlı dönemlerde Karadeniz’e dökülen nehirlerin, çok miktarda askı yük
taşıması erozyonun ciddiyetini muhafaza ettiğini ortaya koymaktadır. Bu sebeple erozyonu
önleyici önlemlerin bir an önce alınması gerekmektedir.
Evsel ve sanayi atıklarının Karadeniz’de oluşturduğu kirliliğin boyutlarının araştırıldığı
bu çalışmanın daha önce yapılmış bir benzerinin bulunmaması sebebiyle; araştırma sonucu elde
edilen bulguların, Karadeniz’in bugünkü durumunun ortaya konulması ve ileride yapılacak
kirlilik çalışmalarına ışık tutması yönünden yararlı olduğu kanaatindeyiz. Çalışma sonuçları,
kafes balıkçılığı faaliyetlerinde yer seçiminde göz önünde tutulacak niteliktedir. Ayrıca bu
çalışmanın; kirliliğe karşı önlem alınmasına işaret etmesi sebebiyle yerel yöneticilere faydalı
olacağını umarız.
YÜRÜTÜCÜLERİN ÖZGEÇMİŞLERİ
Kim. Müh. Ülkü ATAÇ (Proje Lideri)
1949 yılında Artvin ili Yusufeli ilçesinde doğdu. İlkokulu Yusufeli’nde, ortaokulu
İstanbul ili Çatalca ilçesinde, liseyi İstanbul Fatih Kız Lisesinde bitirdi. Lisans öğrenimini,
Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünde tamamlayarak, 1975
yılında “Kimyager”, 1976 yılında “Kimya Mühendisi” unvanını aldı. 1976 yılında Milli Eğitim
Bakanlığına bağlı Trabzon ili Çağlayan ilçesinde bulunan Çağlayan Lisesinde göreve başladı. Bu
görev 1976-1978 yıları arasında devam etti. 1978-1979 yılları arasında Trabzon ilinde bulunan
özel bir okulda öğretmenlik yaptı. 1980-1983 yılları arasında Orman Bakanlığı’na bağlı Trabzon
Orman Muhafaza Okulunda öğretim görevlisi olarak çalıştı. 1983-1987 yılları arasında Tarım
Orman ve Köyişleri Bakanlığına bağlı Trabzon’da bulunan Su Ürünleri Bölge Müdürlüğü’nde ve
daha sonra Tarım İl Müdürlüğü Kontrol Şubesinde “Kimya Mühendisi” olarak görev yaptı. 1987
yılından itibaren Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’nde göreve
devam etti. Bu enstitüde, su kirliliği ile ilgili çeşitli projelerde görev aldı.
Halen Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü’nde görev yapmaktadır.
Kimyager Muammer AKTAŞ
1962 yılında Trabzon’da doğdu. İlkokulu Akçaabat, orta öğrenimini Trabzon’da bitirdi.
1987 yılında KTÜ Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünden kimyager ünvanı ile mezun oldu.
1987-1988 yılları arasında İstanbul Jandarma İkmal Merkezi
Komutanlığı Kimya
Laboratuarında askerliğini bitirdi. 1990 yılında yılında Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma
Enstitüsü'nde mevsimlik işçi olarak çalışmaya başladı. Bu enstitüde çeşitli projelerde görev aldı
Halen, 1993 yılından beri devam etmekte olan Çayeli Bakır İşletmeleri’nin enstitüye
vermiş olduğu “Karadeniz ve Büyükdere Çevresel Ölçme ve İzleme Programı” projesinde görev
yapmaktadır.
Kimyager Celal YILDIRIM
1963 yılında Trabzon-Yomra’da doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Yomra’da bitirdi. 1989
yılında KTÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünden kimyager unvanı ile mezun oldu. 1990
yılında askerlik görevini tamamladı. 1991 yılında Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma
Enstitüsü'nde mevsimlik işçi olarak çalışmaya başladı. Bu enstitüde çeşitli projelerde görev aldı.
Aralık 1996’da Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde öğretmen olarak göreve başladı.
88
Kimyager Nigar ALEMDAĞ
1964 yılında Trabzon’da doğdu. İlk, orta ve liseyi Trabzon’da bitirdi. Lisans öğrenimini
KTÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümünde tamamlayarak, 1987 yılında kimyager ünvanı
aldı. Yedi ay Trabzon’da özel bir hastanenin biyokimya laboratuarında çalıştıktan sonda 88-89
yılları arasında dil eğitimi için bir yıl İngiltere’de kaldı. 1990 yılında Trabzon Su Ürünleri
Merkez Araştırma Enstitüsü’nde mevsimlik işçi olarak çalışmaya başladı. Bu enstitüde çeşitli
projelerde görev aldı. 1993 yılında KTÜ Sürmene Deniz Bilimleri’nde yüksek lisansını
tamamladı. 1994 yılında KTÜ Kimya Bölümü’nde analitik kimya dalında doktoraya başladı.
Halen 1993 yılından beri devam etmekte olan Ç.B.İ’nin Enstitüye vermiş olduğu
“Karadeniz ve Büyükdere Çevresel Ölçme ve İzleme Programı” projesinde görev yapmaktadır.
Bayram ZENGİN
1973 yılında Adıyaman’da doğdu. İlk ve Ortaokulu Adıyaman’da bitirdi. 1991 yılında
Ankara Laborant Meslek Lisesini bitirdi ve aynı yıl Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma
Enstitüsü’nde laborant olarak göreve başladı. Çeşitli projelerde görev aldı.
Halen Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsün’de görev yapmaktadır.
Ali ALKAN
1974 yılında Artvin ili Yusufeli ilçesinde doğdu. İlkokulu Yusufeli’nde, ortaokulu İzmir
ili Bergama ilçesinde bitirdi. 1992 yılında Erzincan Laborant Meslek Lisesi’nden mezun oldu ve
aynı yıl Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü’nde laborant olarak göreve başladı.
Çeşitli projelerde görev aldı. 1995 yılında KTÜ Kimya Bölümü’nde öğrenime başladı.
Halen Trabzon Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü’nde görev yapmaktadır.
EKLER
90
EK LİSTESİ
EK I. DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE 1989 ve 1991 YILLARINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR
VE ELDE EDİLEN BULGULAR ............................................................................... 92
1. İstasyon: Artvın - Hopa Bakır İşletmeleri Deşarjı .................................................................... 92
2. İstasyon: Artvin - Hopa Liman İçi ............................................................................................ 94
3. İstasyon: Artvin - Hopa Deresi Deşarjı..................................................................................... 96
4. İstasyon: Rize - Ardeşen Fırtına Deresi Deşarjı........................................................................ 99
5. İstasyon: Rize - Pazar Karbasan Balık Unu ve Yağı Fabrikası Desarjı .................................. 101
6. İstasyon: Rize - Çayeli Şairler Deresi Deşarjı ........................................................................ 103
7. İstasyon: Rize - Merkez Taşlıca Deresi Deşarjı...................................................................... 105
8. İstasyon: Rize - Merkez Liman İçi.......................................................................................... 107
9. İstasyon: Trabzon - Sürmene K.B.İ. Deşarjı........................................................................... 110
10. İstasyon: Trabzon - Araklı Karadere Deresinin Deşarjı........................................................ 112
11. İstasyon: Trabzon - Yomra Karsusan Desarjı ....................................................................... 114
12. Trabzon - Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Önü .................................................................. 116
13. Trabzon - Merkez Değirmendere Sanayi Deşarjı. ................................................................ 119
14. İstasyon: Trabzon - Merkez Et ve Balık Kurumu Deşarjı .................................................... 121
15. İstasyon: Trabzon - Merkez Büyük Liman ........................................................................... 123
16. İstasyon: Trabzon - Akçaabat Kalanima Deresi Deşarjı....................................................... 125
17. İstasyon: Trabzon - Akçaabat Belediye Önü (Liman) .......................................................... 127
18. İstasyon: Trabzon - Vakfıkebir Fol Deresi Deşarjı............................................................... 129
19. İstasyon: Giresun - Tirebolu - Harşit Deresi Deşarjı ............................................................ 131
20. İstasyon: Giresun - Merkez Aksu Deresi Deşarjı.................................................................. 133
21. İstasyon: Giresun - Merkez Liman İçi .................................................................................. 135
22. İstasyon: Giresun - Merkez Batlama Deresi Deşarjı............................................................. 138
23. İstasyon: Giresun - Bulancak Pazarsuyu Deşarjı. ................................................................. 140
24. İstasyon: Ordu - Merkez Melet Irmağı Deşarjı..................................................................... 142
25. İstasyon: Ordu - Perşembe PTT Önü. ................................................................................... 144
26. İstasyon: Ordu - Fatsa Et Balık Kurumu Deşarjı .................................................................. 146
27. İstasyon: Ordu - Fatsa Demas Balık Unu ve Yağı Fabrikası Deşarjı.................................... 148
28. İstasyon: Ordu - Ünye İskele ................................................................................................ 150
EK I. Ι Ι. ORTA KARADENİZ BÖLGESİNDE 1990 ve 1993 YILLARINDA YAPILAN
ÇALIŞMALAR ve ELDE EDİLEN BULGULAR.................................................... 153
29. İstasyon: Samsun - Gelemen - Gübre Sanayi Denize Deşarjı............................................... 153
30. İstasyon: Samsun - Kirazlık Aygaz Dolum Tesisleri Denize Deşarjı................................... 155
31. İstasyon : Samsun - Merkez Liman İçi ................................................................................. 157
32 . İstasyon: Samsun - Bafra Kızılırmak'ın Denize Deşarjı ...................................................... 159
33. İstasyon: Samsun - Alaçam - Sürsan Balık Unu ve Yağı Fabrikası Deşarjı ......................... 161
34 . İstasyon: Sinop - Gerze Balık Unu ve Yağı Fabrikası Deşarjı ............................................ 163
35. İstasyon: Sinop - Merkez Söksa Giyim Sanayi Denize Deşarjı............................................ 165
36. İstasyon: Sinop - Merkez Süt Fabrikası Deşarjı.................................................................... 167
37. İstasyon: Sinop Merkez İskele Önü ...................................................................................... 169
38. İstasyon: Sinop - Merkez Sanayi Çarşısı Önü ...................................................................... 171
39. İstasyon: Sinop - Ayancık Kereste Fabrikası Deşarjı ........................................................... 173
91
EK ΙΙΙ. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE 1992 ve 1996 YILLARINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR
ve ELDE EDİLEN BULGULAR............................................................................... 175
40. İstasyon: Kastamonu - İnebolu Zarbana Deresinin Denize Deşarjı...................................... 175
41. İstasyon: Zonguldak - Filyos Çayının Denize Deşarjı .......................................................... 177
42. İstasyon: Zonguldak - Merkez Liman................................................................................... 179
43. İstasyon: Zonguldak - Merkez Balkaya Mevkii Kömür Lavarı............................................ 181
44. İstasyon: Zonguldak - Ereğli Soğanlı Çayının Denize Deşarjı ............................................. 183
45. İstasyon: Bolu - Akçakoca Melen Deresi Deşarjı................................................................. 185
46. İstasyon: Sakarya - Merkez - Sakarya Nehrinin Denize Deşarjı .......................................... 187
47. İstasyon: Kocaeli - Kefken Liman İçi .................................................................................. 189
48. İstasyon: İstanbul - Şile Liman İçi ........................................................................................ 191
49. İstasyon: İstanbul - Beykoz Riva Deresi Deşarjı .................................................................. 193
50. İstasyon: İstanbul - Anadolu Hisarı ...................................................................................... 195
51. İstasyon: İstanbul - Kilyos Ağaçlı Açıkları........................................................................... 197
52. İstasyon: Kırklareli - İğneada Liman ................................................................................... 199
EK IV. KARADENİZ’DE 1990 VE 1993 YILLARI ARASINDA YAPILAN HİDROJEN SÜLFÜR
ÇALIŞMALARI VE ELDE EDİLEN BULGULAR ................................................. 201
EK V. TABLOLARDA KULLANILAN İŞARETLER............................................................. 204
EK VI. ÇALIŞILAN İSTASYONLARI GÖSTEREN KARADENİZ KIYI HARİTASI.......... 205
92
EK Ι. DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE 1989 ve 1991 YILLARINDA
YAPILAN ÇALIŞMALAR ve ELDE EDİLEN BULGULAR
1. İstasyon: Artvın - Hopa Bakır İşletmeleri Deşarjı
Bu istasyonumuz Artvin-Hopa Bakır Fabrikası atıklarının denize deşarj edildiği
yerdedir. Su Ürünleri Kanunu ve Tüzüğüne göre bakırın tolere değeri 0.02 mg/L‘dir. Oysa ki
bu istasyonda bakır 100 m açıkta 0.13-3.62 mg/L, 500 m açıkta 0.25-2.52 mg/L bulunmuştur.
Bakır bütün aylarda tolere değerinin çok üzerine çıkmıştır. Bunun nedeni de bakır fabrikası
atıklarıdır.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi nedeni ile nitrat azotu tolere değerin (0.95
mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan nitrat azotu değerleri 0.5-2.2 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.6-2,2
mg/L’dir.
Evsel ve fabrika atıkları nedeniyle deterjan (LAS) tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.100 m. açıktan alınan su örneklerinde 0,025-0,112 mg/L ,500 m. açıktan alınan su
örneklerinde ise 0,055-0,153 mg/L deterjan bulunmuştur.
Daha çok fabrika atıkları nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S değerleri 6.8-332 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 5,85-47 mg/L, 500
m. açıktan alınan su örneklerinde ise 4,3-47,6 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeni ile, organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
3,1-7,85 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 0,32-10,3 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 4,72-10 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş olan atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için
Bakır Fabrikasının arıtma tesisi kurması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
93
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : ARTVİN
İSTASYON ADI : Hopa Karadeniz Bakır İşletmeleri Deşarjı
İSTASYON NO : 1
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*8.0
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
8.5
9.0
8.5
8.3
12.0
9.8
9.6
18.0
18.0
17.5
20.5
24.5
24.0
25.0
26.2
26.0
25.2
23.9
23.4
24.0
23.3
23.0
21.0
17.4
17.6
17.9
14.7
14.3
11.9
10.8
10.8
8.93
8.40
8.00
13.6
23.14
28.87
26.64
8.5
8.4
8.6
1.1
1.0
0.003
0.005
n.d.
0.70
0.26
5.80
8.16
7.00
8.6
47.0
47.6
0.028
0.39
0.03
0.02
2.97
2.20
8.07
8.45
8.40
14.2
23.97
29.63
29.91
8.5
8.2
8.4
0.7
1.2
0.003
0.003
2
0.57
0.79
7.50
7.28
4.72
35.0
5.85
4.30
0.112
0.153
2.0
0.01
0.01
1.22
0.56
7.7
7.9
7.6
17
22.24
26.75
26.28
7.6
6.4
6.2
0.5
0.6
0.001
n.d.
1.10
0.13
0.16
3.20
10.20
10.00
28.0
18.6
18.6
0.042
0.055
0.01
0.01
n.d.
3.62
2.52
8.4
8.7
8.8
16.8
22.50
28.98
28.56
8.1
5.6
5.7
1.0
1.4
0.004
0.005
1.60
0.51
1.04
7.7
6.72
5.36
80.0
22.8
0.091
-
8.3
8.2
7.8
16
23.20
27.12
27.31
7.6
5.0
5.2
2.2
2.2
0.002
0.002
n.d.
1.27
0.34
7.40
10.00
7.04
29.6
42.6
40.0
0.044
0.05
0.03
0.02
2.9
2.1
8.3
8.3
8.3
16.5
25.00
24.50
26.16
195
6.3
5.5
5.9
1.1
1.6
n.d.
0.002
0.68
1.30
0.57
5.90
7.84
6.08
332
38.0
36.0
0.064
0.02
0.07
2.8
2.0
8.4
7.8
7.8
16
21.62
27.87
27.87
7.6
5.8
6.0
n.d.
0.25
0.39
5.00
8.00
7.40
91.0
46.4
39.6
0.082
0.1
0.022
0.050
2.7
2.1
8.2
8.2
8.2
12.28
26.68
27.50
1
6.3
6.2
6.3
0.7
1.1
0.001
0.001
n.d.
0.34
0.26
7.76
6.60
6.32
37.8
27.0
21.6
0.033
1.5
0.025
0.080
2.5
0.27
8.1
8.4
8.4
13
24.69
17.24
17.07
12
7.2
6.8
6.9
1.5
1.6
n.d.
0.001
0.04
0.45
0.38
7.85
0.32
9.12
11.0
24.0
10.0
0.025
1.4968
0.28
0.02
0.13
0.25
7.5
8.3
8.3
16.6
26.53
27.09
22.12
12.9
7.4
7.8
7.8
1.6
1.7
0.003
0.001
0.4
0.29
0.37
7.68
7.80
7.90
240
16.8
19.4
n.d.
0.01
2.46
1.14
**
***
7.75
9.4
TUZLULUK
(%oS)
15.9
-
10.4
-
E.C25
(m mho/cm)
19.34
10.56
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
9.5
9.0
-
-
n.d.
0.1
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
3.10
6.60
6.8
35.0
-
-
1.6
0.67
DEMİR
(mg/L)
-
-
BAKIR
(mg/L)
-
-
PH
YAĞ-GRESS
(mg/L)
****
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
94
2. İstasyon: Artvin - Hopa Liman İçi
Bu istasyon, şehrin evsel atıklarının ve gemilerin sintine atıklarının bulunduğu yerdir.
Evsel atıklar nedeniyle organik madde, tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde organik madde değerleri 3.5-8.4
mg/L, 100 m. açıktan alınan su örneklerinde ise 5.2-9.5 mg/L'dir.
Evsel ve sintine atıkları nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0.02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan
değerleri 0.04-1.59 mg/L, 100 m. açıktan alınan su örneklerinde ise 0.022-0.145 mg/L'dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi nedeniyle nitrat azotu tolere değerin (0.95
mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m. açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0.7-2.3 mg/L'dir.
Limanın daha çok hareketli olduğu Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında
askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değeri (30 mg/L) aşmış olup, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan analizlerde T.S.S değerleri 11.2-43.2 mg/L olarak bulunmuştur. Diğer
kirletici parametrelerde bu aylarda daha yüksek bulunmuştur.
Demir, kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde 0.05-1.13 mg/L
bulunarak tolere değerini (0.7 mg/L) aştığı görülmüştür.
Bakır, kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde 0.10-0.13 mg/L
bulunarak tolere değerini (0.02 mg/L) aştığı görülmüştür.
Diğer parametreler normal sınırlar içindedir. Kirliliği ortadan kaldırabilmek için arıtma
sisteminin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalardan elde edilen veriler arka sayfada ki tabloda gösterilmiştir.
95
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : ARTVİN
İSTASYON ADI : Hopa Limanı
İSTASYON NO : 2
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*8.0
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
8.0
9.0
9.3
12.5
10.0
17
18.2
21.0
24.6
25.8
26.3
25.5
23.7
24.5
23.6
23.7
17.8
17.8
14.6
11.5
10.5
**
***
7.25
7.50
8.40
8.30
8.00
8.30
7.87
8.80
8.13
8.90
8.30
8.14
8.10
8.30
8.40
7.80
8.20
8.30
7.20
8.40
7.40
8.28
TUZLULUK
(%oS)
15.5
16.3
14.3
-
14.5
-
16.0
-
16.8
-
16.8
-
17.0
-
16.0
-
-
16.6
-
16.6
-
E.C25
(m mho/cm)
11.53
17.20
25.82
29.76
24.47
30.76
24.60
26.27
22.50
28.53
27.13
27.09
28.80
27.37
20.97
27.78
27.17
26.87
28.61
17.48
28.95
21.86
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
-
-
-
-
1
-
1
-
-
3
-
3
-
4
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
7.5
10.8
10.4
8.4
8.0
8.2
10.6
6.4
8.1
5.6
7.1
5.0
7.5
5.7
6.7
5.7
8.4
6.1
6.3
6.8
7.5
7.9
-
-
1.1
1.3
0.7
1.5
2.3
1.2
-
1.1
1.9
1.9
-
-
0.002
0.002
0.001
0.005
0.003
0.002
-
0.002
0.003
0.003
0.2
2
n.d.
0.34
4
0.50
3
0.22
2.0
0.35
n.d.
0.46
0.08
0.50
2.0
0.51
n.d.
0.28
0.08
0.35
1.6
0.48
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
7.0
5.8
3.5
8.24
8.0
7.6
5.76
9.5
6.0
6.48
7.4
7.36
6.56
7.20
5.8
7.60
8.4
5.92
7.52
9.12
7.84
5.2
6.5
13.2
22.0
22.0
19.4
20.2
21.0
15.0
27.0
20.6
14.4
43.2
22.6
40.0
27.4
41.2
13.2
11.2
15.0
18.6
3.4
-
0.022
0.023
0.031
0.145
0.069
0.024
0.101
0.028
-
-
8.3
-
1.9
-
0.07
-
-
0.05
-
-
0.1
-
8.4
-
-
2.08
-
PH
DEMİR
(mg/L)
4.02
1.45
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
96
3. İstasyon: Artvin - Hopa Deresi Deşarjı
Bu istasyon, Hopa' nın evsel atıklarının denize deşarj edildiği yerdedir. Bu nedenle
organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde organik madde değerleri
2.14-7.12 mg/L, 100 m. açıktan alınan su örneklerinde 4.56-9.4 mg/L, 500 m. açıktan alınan su
örneklerinde ise 5.8-10.88 mg/L’dir.
Yine aynı nedenlerle deterjan (LAS), tolere değerin (0.02 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde deterjan değerleri 0.0190.167 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.059-0.067 mg/L olarak bulunmuştur.
Deniz ortamında protein ve amonyumun biyolojik parçalanması (oksitlenmesi) ayrıca
kara kaynaklı atıklardan oluşan nitrat azotu,bütün aylarda tolere değerin (0.95 mg/L) üzerinde
bulunulmuştur. 100 m. açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
nitrat azotu değerleri
0.8-2.3 mg/L'dir. 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.6-1.7
mg/L'dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içindedir.Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların ,
oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırabilmek için arıtma tesisinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalardan elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
97
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : ARTVİN
İSTASYON ADI : Hopa Deresi deşarjı
İSTASYON NO : 3
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*6.5
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
8.5
9.0
8.0
7.4
11.5
10.0
9.8
15.8
17.4
17.5
17.5
21.6
23.0
22.3
25.6
26.0
23.5
27.7
22.9
24.0
21.4
22.6
17.8
17.8
17.4
17.7
13.6
14.5
9.8
10.0
10.3
8.63
8.4
8.1
7.8
13.36
13.54
13.09
11
8.5
8.6
1.1
1.0
0.002
0.004
0.8
0.48
0.25
3.3
4.56
7.52
8.6
33.0
22.8
0.027
1.7
-
7.95
8.2
7.9
3.6
0.56
12.84
12.42
10.6
8.2
8.3
1.1
1.6
0.002
0.003
4.0
0.61
0.20
2.9
5.92
7.28
20.0
8.2
16.4
0.094
0.067
2.79
-
8.04
8.6
8.4
15
24.60
22.00
26.05
8.5
6.2
6.2
0.8
0.6
0.001
0.002
4.0
0.18
0.12
2.16
9.4
9.7
72.6
18.4
17.4
0.058
0.059
0.07
-
8.05
8.8
8.8
4.2
5.16
15.56
18.77
9
5.3
5.4
1.4
1.2
0.005
0.004
3.5
0.71
0.25
2.32
5.76
6.72
15.0
15.0
0.167
-
8.6
7.9
8.8
1
0.53
26.37
25.95
7
8.1
5.0
5.1
2.3
1.6
0.004
0.003
3.8
0.82
0.33
2.32
7.28
10.8
10.2
18.4
20.2
0.070
-
8.2
8.3
8.3
16
27.33
23.75
23.80
5
7
5.0
5.0
1.4
1.1
0.002
0.002
0.12
0.9
0.4
6.56
6.72
7.04
31.6
17.0
16.0
0.039
-
8.8
8.0
7.8
16.5
21.52
13.68
13.28
8.2
6.1
6.0
n.d.
0.46
0.70
4.18
4.96
6.64
44.0
31.0
42.4
0.076
-
8.6
8.3
8.3
0.93
26.87
26.63
1
6.8
6.3
6.5
1.1
1.5
0.002
0.003
n.d.
0.17
0.26
2.14
4.8
5.8
7.2
17.2
18.2
0.036
2.7
-
8.1
8.4
8.0
14.7
16.87
12.92
17.32
3
7.4
7.2
7.0
1.5
1.7
0.006
0.004
0.80
0.30
0.24
6.88
9.2
7.68
19.2
10.6
10.8
0.019
-
7.5
8.2
8.3
12.9
19.33
27.23
27.66
4
7.8
8.2
8.0
1.5
1.6
0.005
0.014
1.60
0.65
0.24
7.12
7.84
7.12
11.8
17.0
17.0
0.61
-
**
***
7.13
7.87
TUZLULUK
(%oS)
2.6
7.2
E.C25
(m mho/cm)
2.32
8.41
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.2
10.6
-
-
-
-
1.0
0.1
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
1.7
6.1
29.0
8.8
-
-
0.02
1.45
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
98
YIL : 1989
ÖRNEĞİN ALINDIĞI İL : ARTVİN
ÖRNEĞİN ALINDIĞI YER : HOPA Liman
A
Y
L
A
R
TEM.
AĞUS.
PARAMETRE
Toplam Katı
Mad. (mg/L)
Yağ
(mg/L)
Deterjan
(mg/L)
Nitrit
(mg/L)
Organik Mad.
(mg/L)
Demir
(ppm)
Bakır
(ppm)
Çinko
(ppm)
OCAK ŞUB.
MART NİS.
20432 19529
23926
MAY. HAZ.
16083 18569
19148
23437 21724
EYL.
EKİM KAS.
ARA.
19860 17622 17890 20220
1.2
1.02
1.28
1.02
0.70
0.23
0.24
0.58
0.08
0.36
1.06
6.4
0.06
0.073
0.041
0.077
0.04
0.04
0.046
0.047
0.038
0.05
0.037
0.038
0.021
0.018
0.09
0.05
0.001
0.004
0.002
0.004
0.04
0.002
0.01
0.008
8.9
5.7
5.4
4.1
4.8
3.6
3.8
3.5
3.8
4
3.9
2.8
0.6
0.07
0.5
0.5
0.21
0.4
0.05
0.05
0.07
0.75
0.7
0.72
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
0.1
n.d.
n.d.
n.d.
0.02
0.02
0.02
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
0.02
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
0.02
0.02
0.01
Deniz suyu örnekleri Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü tarafından alınmış, analizler ise Ankara İl
Kontrol Laboratuarı Müdürlüğünde yapılmıştır.
n.d. : Aletin hassasiyet düzeyinin altında.
99
4. İstasyon: Rize - Ardeşen Fırtına Deresi Deşarjı
Bu istasyon, Ardeşen'in evsel atıklarının denize deşarj edildiği yerde bulunduğundan
organik madde, deterjan ve nitrat azotu tolere değerin üzerinde bulunulmuştur. Organik
maddenin tolere değeri 5 mg/L'dir.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde
değerleri 1-10.2 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 4-8.7 mg/L, 500 m açıktan alınan
su örneklerinde ise 4.48-10.3 mg/L’dir.
Deterjan (LAS), tolere değerin (0.02 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan
alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan değerleri 0.018-0.055
mg/L’dir.
Nitrat azotu tolere değerin (0.95 mg/L) üzerinde bulunulmuştur. 100 m açıktan alınan
su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0.6-7.5 mg/L, 500
m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.5-1.8 mg/L’dir.
Yağışlar sonucu oluşan erezyon nedeniyle askıdaki katı madde (T.S .S) tolere değerin
(30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S. değerleri 11-67 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 7,4-64 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 3,8-34 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içindedir. Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların
oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırabilmek için arıtma sisteminin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalardan elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
100
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : RİZE
İSTASYON ADI : Ardeşen Fırtına Deresi deşarjı
İSTASYON NO : 4
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*7.0
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
6.0
7.0
7.5
7.5
9.0
11.0
11.0
12.2
15.1
15.5
12.0
21.2
22.5
21.7
23.3
24.8
24.3
22.4
22.3
19.0
19.7
19.5
19.5
15.4
17.0
13.5
14.5
14.7
11.0
7.4
9.0
8.09
8.55
8.45
1.1
0.86
13.87
21.72
7.60
8.5
8.0
2.2
0.37
12.65
20.63
8.67
8.7
8.4
1.0
0.54
22.70
26.31
7.75
8.6
8.8
7.0
0.14
20.77
28.54
8.4
8.1
8.2
2.0
11.96
20.73
26.00
8.4
8.2
8.2
1.5
19.43
20.47
23.58
8.6
7.5
7.5
4.4
5.95
27.22
15.08
8.0
8.5
8.3
13.41
20.83
27.11
8.2
8.4
8.4
4.6
7.37
17.40
17.64
7.5
8.0
8.1
17.6
26.81
14.21
18.90
11.0
8.8
8.8
0.8
1.0
0.001
0.003
1.2
0.54
1.66
1.1
4.0
7.76
25
64
29.8
0.30
-
10.9
8.0
8.0
1.4
1.6
0.002
0.001
3
0.31
0.52
1.7
4.8
6.96
36.8
20
16.6
0.044
0.055
1.98
-
9.6
7.5
6.9
0.6
0.5
0.001
0.005
4
0.16
0.30
7.8
8.7
9.5
19
18.4
17.2
0.02
-
9.7
6.0
5.8
1.3
1.6
0.005
0.005
4
0.30
0.43
3.04
6.56
4.48
10
18
1.93
-
3.0
8.1
5.4
5.3
7.5
1.8
0.003
0.002
2.5
0.57
0.39
5.5
4.08
10.3
15.8
39.2
18.8
0.036
0.01
-
3.0
7.0
5.7
5.6
1.3
0.5
0.001
0.002
0.11
0.60
0.42
3.76
7.84
6.56
47.2
36
15
-
8.4
6.3
6.4
n.d.
0.26
0.46
5.0
6.96
6.56
67
14.8
34
0.038
-
2.0
6.5
6.6
6.0
1.0
1.5
0.003
0.004
n.d.
0.20
0.16
7.28
5.8
5.7
11
17.8
24
0.030
2.5
-
1.0
8.9
6.8
6.8
1.3
1.4
0.001
0.001
0.08
0.52
0.45
3.6
8.56
8.16
49.8
12.4
22.8
0.018
-
2.0
7.7
8.8
8.5
1.3
1.4
0.002
0.003
0.4
0.44
0.53
7.84
7.20
7.04
15.4
7.4
3.8
2.08
-
**
***
6.9
7.85
TUZLULUK
(%oS)
0.1
0.1
E.C25
(m mho/cm)
0.60
0.49
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
12.0
10.8
-
-
-
-
n.d.
3
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
1.0
1.18
16.0
12
-
-
1.19
0.58
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
101
5. İstasyon: Rize - Pazar Karbasan Balık Unu ve Yağı Fabrikası Desarjı
Bu istasyon Karbasan Balık Unu ve Yağı Fabrikası atıklarının ve evsel atıkların denize
desarj edildiği yerdedir. Ancak Karbasan Balık Unu ve Yağı Fabrikası yıl boyunca hiçbir
faaliyet göstermemiştir. O nedenle mevcut kirlilik evsel atıklardan oluşmaktadır.
Organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri 2,6-8.0 mg/L, 100
m açıktan alınan su örneklerinde 3,76-10,4 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 6,010,6 mg/L’dir.
Deterjan (LAS) tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan
su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan değerleri 0,019-0,06 mg/L’dir.
Nitrat azotu, tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,6-1,7 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 0,5-1,8 mg/L’dir.
Askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur.Kıyıdan
alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde T.S.S değerleri 10-90 mg/L, 100 m açıktan
alınan su örneklerinde 15,2-47,8 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 12,4-44,4
mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir. Bu istasyondaki atıkların oluşturdrğu
kirliliği ortadan kaldırabilmek için arıtma tesislerinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
102
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : RİZE
İSTASYON ADI : Pazar Karbasan deşarjı
İSTASYON NO : 5
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*7.0
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
8.0
8.0
7.9
7.9
12.0
9.5
9.6
15.0
15.1
15.5
19.0
22.9
22.6
25.0
25.0
25.1
26.3
22.9
23.4
20.0
21.9
20.8
21.1
17.4
16.7
17.1
14.6
14.2
10.8
10.2
10.0
8.53
8.5
8.5
12.8
22.84
20.09
21.13
8.11
8.3
8.3
12.6
21.19
18.34
21.17
7.51
8.6
8.8
15.0
21.88
22.70
26.31
8.09
8.1
8.1
16.8
21.29
25.03
27.54
8.13
7.9
7.9
16.0
27.70
27.50
27.40
8.2
8.7
8.2
16.0
25.44
24.81
20.27
8.2
7.6
7.6
6.7
9.43
26.97
26.86
8.2
8.4
8.4
24.35
27.35
26.04
8.0
8.4
8.4
14.7
26.40
17.64
16.29
7.5
8.0
7.9
16.6
26.40
19.90
26.53
10.5
8.7
8.7
1.1
1.2
0.002
0.005
n.d.
0.26
0.24
4.4
3.76
7.68
23.0
18.2
29.4
1.9
-
10.4
8.4
8.3
1.1
0.8
0.002
0.001
2
1.29
0.19
7.1
7.04
6.88
69.0
18.0
19.2
0.51
0.72
2.15
-
8.6
7.5
7.3
0.6
0.5
0.003
0.002
n.d.
0.32
0.18
4.96
9.4
10.6
63.2
17.15
0.9
-
9.0
5.8
5.9
1.4
1.2
0.004
0.006
n.d.
0.34
0.42
7.7
6.56
6.0
90.0
18.8
2.03
-
4
7.6
5.1
5.0
1.7
1.8
0.002
0.003
n.d.
0.66
0.55
8.0
10.4
7.2
53.4
23.8
40.8
0.60
n.d.
-
3
6.2
5.4
5.3
1.2
1.3
0.002
0.003
0.02
0.70
0.50
6.24
7.04
32.8
22.3
n.d.
-
8.0
6.0
5.8
n.d.
0.35
0.28
4.3
7.6
8.0
83.4
47.8
44.4
0.48
n.d.
-
2
6.3
6.3
6.6
1.1
1.2
0.002
0.005
n.d.
0.16
0.21
6.96
6.6
6.4
11.4
20.0
22.4
0.26
3
-
5
7.1
6.8
6.7
1.6
1.4
0.001
0.001
0.17
0.47
0.24
7.76
8.08
8.4
11.6
19.8
12.4
0.19
n.d.
-
7
7.4
8.0
8.2
1.1
1.3
0.001
0.005
0.40
0.47
0.50
7.12
7.2
7.6
14.8
15.2
13.2
3.0
-
**
***
7.2
7.45
TUZLULUK
(%oS)
15.0
15.6
E.C25
(m mho/cm)
20.40
21.38
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
10.0
10.3
-
-
-
-
n.d.
1.1
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
2.6
4.8
10.0
13.6
-
-
2.7
1.5
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
103
6. İstasyon: Rize - Çayeli Şairler Deresi Deşarjı
Bu istasyon Çayeli'nin evsel atıklarının denize desarj edildiği yerdedir. Bu nedenle
organik madde,deterjan ve nitrat azotu yüksek bulunmuştur.
Organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri (mın-max) 1,6-8.0
mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 5,12-10,4 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 4,96-10,6 mg/L’dir.
Deterjan (LAS), tolere değerin ( 0,02 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan
su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan değerleri 0,018-0,069 mg/L’dir.
Nitrat azotu, tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,5-2,0 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 0,7-1,6 mg/L’dir.
Yağışlar sonucu oluşan erezyon nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S ) tolere değerin
(30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S. değerleri 4,4-228,6 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 11,4-35 mg/L,
500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 10-42 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tolere değeri aşan bazı mevcut kirliliği ortadan kaldırabilmek için arıtma
tesislerinin kurulması yararlı olur.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
104
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : RİZE
İSTASYON ADI : Çayeli Şairler Deresi deşarjı
İSTASYON NO : 6
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*7.0
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
6.5
8.0
8.1
8.0
12.5
9.4
9.3
15.5
15.4
15.3
19.5
22.7
22.0
23.3
25.0
25.1
26.4
19.1
22.8
22.5
20.5
19.7
17.5
16.5
15.4
16.4
14.0
13.5
11.0
9.3
9.2
8.26
8.4
8.3
7.9
8.69
29.46
30.21
8.9
8.4
8.4
10.9
21.19
29.46
31.25
7.84
8.3
8.9
12.0
20.51
14.59
18.95
8.12
8.5
8.5
14.5
19.52
25.65
25.75
8.3
7.9
8.0
6.2
11.58
26.70
27.50
8.4
8.3
8.2
16.1
18.74
7.73
26.49
8.5
7.5
7.5
12.8
15.55
16.30
17.25
7.2
8.4
8.4
0.35
27.11
27.93
7.3
8.5
8.4
16.6
28.62
16.69
16.39
7.5
8.1
8.1
17.6
27.91
23.96
23.51
10.6
8.5
8.6
0.001
0.002
1.70
0.25
0.25
1.6
7.44
7.92
49.8
26.4
42.0
0.018
0.38
-
8.9
8.4
8.4
0.5
1.0
0.004
0.003
4
0.23
0.17
8.0
6.4
6.64
42.8
11.4
12.8
0.064
0.051
2.56
-
8.2
7.5
7.4
0.8
0.7
0.009
0.003
3
0.41
0.17
4.8
10.0
9.7
60.0
14.0
10.2
0.01
-
6.7
5.4
5.3
1.6
1.6
0.005
0.005
n.d.
0.45
0.25
7.84
6.56
7.36
23.0
20.6
3
7.8
5.1
5.0
1.3
1.4
0.003
0.003
1.60
0.46
0.22
4.08
10.4
10.6
18.8
15.6
10.0
0.069
0.01
-
7
6.5
5.5
5.4
2.0
1.3
0.005
0.004
0.11
0.70
0.60
4.56
5.2
4.96
47.2
14.0
10.0
n.d.
-
7.1
5.5
5.6
n.d.
0.19
0.10
5.0
6.4
6.88
171.0
35.0
35.0
0.048
n.d.
-
11
7.2
6.3
6.5
1.1
1.5
0.007
0.026
0.22
0.13
0.10
2.0
5.12
6.48
228.6
19.8
25.8
0.034
n.d.
-
20
7.7
6.9
7.2
0.8
0.7
0.008
0.004
n.d.
0.27
0.28
8.0
8.96
8.4
24.8
13.6
12.2
0.028
n.d.
-
1
7.0
8.4
8.5
1.2
1.3
0.006
0.005
n.d.
0.39
0.35
7.6
7.4
7.6
4.4
14.2
14.8
3.15
-
**
***
7.5
7.33
TUZLULUK
(%oS)
17.1
4.9
E.C25
(m mho/cm)
21.85
5.99
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
9.5
11.25
-
-
-
-
0.90
1.10
5.6
2.3
35.0
10.8
-
-
0.06
1.25
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
DEMİR
(mg/L)
n.d.
-
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
105
7. İstasyon: Rize - Merkez Taşlıca Deresi Desarjı
Bu istasyon evsel atıkların ve sanayi atıklarının atıldığı yerde olduğu için organik
madde, deterjan ve nitrat azotu Su Ürünleri Kanunu ve Tüzüğünde belirlenmiş olan tolere
değerlerin üzerindedir.
Organik madde,tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri 1,2-7.9 mg/L, 100
m açıktan alınan su örneklerinde 5,6-10,8 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 4,410,56 mg/L’dir.
Nitrat azotu, tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,6-1,6 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 0,6-1,7 mg/L’dir.
Deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan
su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan değerleri 0,022-0,085 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tolere değeri aşan bazı mevcut kirliliği ortadan kaldırabilmek için arıtma
tesislerinin kurulması yararlı olur.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
106
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : RİZE
İSTASYON ADI : Taşlıca Deresi deşarjı
İSTASYON NO : 7
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*7.0
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
7.0
8.0
8.5
11.0
9.5
9.6
16.0
15.0
15.6
19.5
22.0
22.3
24.9
25.0
25.3
25.7
22.2
22.0
22.0
21.3
20.8
18.4
16.7
16.5
15.6
13.0
13.8
10.4
9.5
9.7
7.87
8.5
8.4
4.2
0.70
26.81
18.55
7.84
8.8
8.8
13.0
22.78
8.48
18.39
7.9
8.5
8.5
8.3
20.42
12.24
22.58
8.3
8.0
7.3
17.6
27.21
26.00
27.63
8.2
8.2
8.3
10.0
19.97
22.90
22.56
8.8
7.5
7.4
10.4
14.26
27.43
27.63
8.2
8.4
8.3
13.71
26.63
26.51
7.5
8.5
8.5
14.7
26.31
12.53
16.44
7.5
8.2
8.2
14.8
23.71
26.67
26.81
10.3
8.4
8.4
0.9
1.5
0.002
0.005
4
0.25
0.26
3.5
7.2
4.4
50.4
16.6
11.0
0.064
0.048
3.68
-
9.1
7.6
7.4
0.6
0.6
0.005
0.002
2
0.20
0.10
2.0
6.3
7.8
38.0
7.8
7.4
0.05
-
8.3
5.3
5.2
1.3
1.1
0.004
0.003
n.d.
0.12
0.21
7.9
7.28
6.72
0.75
22.0
20
-
2
7.8
5.1
5.0
0.9
1.7
0.003
0.002
n.d.
0.57
0.53
8.0
10.8
7.6
25.2
37.8
25.6
0.085
n.d.
-
1
6.9
5.4
5.5
1.0
1.2
0.003
0.003
0.05
0.55
0.50
7.28
8.0
6.56
28.8
35.0
20.0
n.d.
-
7.1
5.5
5.6
n.d.
0.28
0.18
5.0
5.84
6.86
102
27.8
17.6
0.065
n.d.
-
12
7.0
6.3
6.2
1.5
1.0
0.003
0.002
n.d.
0.23
0.20
6.4
6.4
5.2
158.8
23.2
20.2
0.034
n.d.
-
14
7.1
7.2
7.0
1.6
1.0
0.003
0.008
n.d.
0.25
0.23
7.84
5.6
10.56
38.0
27.2
14.8
0.022
0.812
-
1
7.8
8.5
8.4
1.5
1.6
0.006
0.004
0.40
0.42
0.45
6.96
9.5
7.6
4.6
19.4
19.2
n.d.
-
**
***
7.9
7.25
8.56
8.51
TUZLULUK
(%oS)
12.2
7.9
E.C25
(m mho/cm)
14.16
13.42
8.5
13.90
-
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
10.8
11.52
-
-
1.1
-
-
n.d.
1.60
0.002
1.60
0.14
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
4.0
4.4
10.5
9.6
-
-
1.38
0.58
PH
DEMİR
(mg/L)
10.8
8.5
1.2
7.12
21.8
22.4
3.38
-
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
107
8. İstasyon: Rize - Merkez Liman İçi
Bu istasyon, şehrin evsel atıklarının ve gemilerin sintine atıklarının
atıldığı yer
olduğundan organik madde, deterjan ve nitrat azotu Su Ürünleri Kanunu ve Tüzüğünde
belirlenmiş olan tolere değerin üzerindedir.
Organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.Kıyıdan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri 2,2-7,52 mg/L, 100
m açıktan alınan su örneklerinde 5,2-14,56 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise
7,44-8,0 mg/L’dir.
Nitrat azotu, tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,9-1,6 mg/L’dir.
Deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan değerleri 0,03-1,29 mg/L, 100 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 0,018-0,093 mg/L’dir.
Askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan
alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S değerleri 7,0-318,4 mg/L,
100 m açıktan alınan su örneklerinde 12,0-36,6 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise
17,4-27,0 mg/L’dir.
Demir tolere değerin (0,7 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan demir değerleri 0,06-1,54 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu
istasyonda
mevcut
kirliliği
önlemek
için
arıtma
tesislerinin
kurulması
gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
108
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : RİZE
İSTASYON ADI : Liman içi
İSTASYON NO : 8
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*8.0
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
8.0
9.0
7.9
8.0
11.0
9.7
9.8
17.0
16.2
20.5
22.0
23.6
25.3
27.1
23.0
23.0
21.6
20.7
17.0
16.0
14.3
10.0
10.4
8.76
8.5
8.4
16.3
-
7.75
8.5
8.5
14.5
-
7.60
8.5
8.0
8.6
8.2
7.4
8.2
8.2
8.7
7.5
8.3
8.2
7.3
8.5
7.6
8.1
15.0
-
15.3
-
15.0
-
17.0
-
11.8
-
-
16.6
-
13.8
-
**
***
7.4
7.15
TUZLULUK
(%oS)
17.0
16.8
E.C25
(m mho/cm)
22.59
21.89
28.27
22.45
28.42
21.59
21.45
22.01
21.88
27.04
20.40
24.79
18.73
27.53
23.58
27.85
15.56
27.68
27.68
26.87
28.01
17.07
21.73
27.66
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
-
-
-
-
24
-
2
-
-
3
-
68
-
7
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
8.0
9.3
7.7
5.5
6.4
5.0
8.2
5.4
7.1
5.6
6.4
6.3
6.4
6.8
8.0
7.9
-
-
1.0
1.0
1.2
-
1.5
1.6
1.6
-
-
n.d.
0.130
n.d.
0.003
-
0.007
0.008
0.004
n.d.
1.1
3
0.50
3
1.13
3
1.19
0.13
1.2
2.1
0.11
n.d.
0.70
0.3
0.72
2.9
0.27
2.8
4.8
4.24
7.1
7.32
7.2
7.0
14.56
7.44
6.4
6.2
6.56
7.52
5.2
4.48
9.12
7.2
6.9
7
21
26
15.6
40
30
29.4
13.6
28.4
12
151
21.6
318.4
22.0
157.6
16.2
8.4
17.4
-
-
0.063
0.020
0.060
0.031
0.068
0.018
0.026
-
0.03
4
6.8
8.2
8.2
1.4
1.5
0.001
0.001
4
0.35
0.39
7.1
7.52
7.44
62.6
13.8
17.4
0.093
0.084
3.12
-
7.1
7.5
-
10.5
8.7
8.7
0.9
1.0
0.005
0.005
1.6
0.80
1.35
2.2
7.2
8.0
22.6
36.6
27.0
0.023
0.04
-
1.28
-
0.05
-
n.d.
-
n.d.
-
n.d.
-
4.416
-
1.7
-
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
DEMİR
(mg/L)
3.14
-
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
109
YIL : 1989
ÖRNEĞİN ALINDIĞI İL : RİZE
ÖRNEĞİN ALINDIĞI YER : Liman açıkları
A
Y
L
A
R
AĞU
S.
PARAMETRE
Toplam Katı
Mad. (mg/L)
Yağ
(mg/L)
Deterjan
(mg/L)
Nitrit
(mg/L)
Organik Mad.
(mg/L)
Demir
(ppm)
Bakır
(ppm)
Çinko
(ppm)
OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
EYL.
EKİM KAS.
ARA.
21664
19436
19518
17503
18776
19580
20834 22116
1
0.95
0.82
0.96
0.68
0.36
0.3
0.61
0.04
0.23
1.06
1.03
0.075
0.7
0.06
0.055
0.03
0.03
0.02
0.014
0.019
0.048
0.03
0.02
0.028
0.015
0.004
0.001
0.003
0.02
0.02
0.008
0.012
0.02
0.012
0.049
8.7
5.1
6
4.7
4.9
4.2
3.1
3.9
3.7
3.7
3.9
2.3
0.3
0.06
0.45
0.28
0.32
0.65
0.11
0.1
0.09
0.79
0.77
0.75
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
0.02
0.02
0.02
n.d.
n.d.
-
n.d.
0.03
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
0.03
0.02
0.01
20476 18145 17890 19433
Deniz suyu örnekleri Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü tarafından alınmış, analizler ise Ankara İl
Kontrol Laboratuarı Müdürlüğünde yapılmıştır.
n.d. : Aletin hassasiyet düzeyinin altında.
110
9. İstasyon: Trabzon - Sürmene K.B.İ. Desarjı
Bu istasyon Karadeniz Bakır İşletmeleri ve evsel atıkların denize desarj edidiği
yerdedir.
Bakır fabrikası atıkları nedeniyle bakır tolere değerin(0,02 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan bakır değerleri 0,103,46 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,03-3,38 mg/L dir.
Evsel atıklar nedeniyle organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
2,4-11,44 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 4,16-8,7 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 4,64-8,0 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi nedeniyle nitrat azotu tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,3-1,2 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde
ise 0,4-2,1 mg/L’dir.
Daha çok fabrika atıkları,birazda yağışların getirdiği askı yük nedeniyle askudaki katı
madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S değerleri 20-1182,6 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 3,46-48,8 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 3,38-54,4 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda mevcut olan kirliliği ortadan kaldırabilmek için bakır fabrikasının arıtma
tesisi kurması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
111
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Sürmene Gökçe Deresi deşarjı
İSTASYON NO : 9
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*8
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
7.5
9
7.6
7.6
13
10.7
10.2
16
17.7
18.0
14.0
22.5
25
25.3
28.3
27.4
26
22.3
23.1
23.8
21.9
21.6
16.1
17.1
17.9
16.0
12.5
13.3
10.1
10.3
10.2
8.51
8.58
8.04
14.0
24.09
22.77
27.68
7.25
8.8
8.8
15.1
14.92
23.79
23.99
7.20
8.7
7.5
15.0
23.14
26.17
26.40
8.12
10.0
8.9
17.2
21.81
13.66
22.7
8.4
9.1
9.2
17.2
27.88
30.39
30.85
8.0
8.2
8.1
18.0
24.08
26.08
27.92
8.3
8.0
7.8
14.7
20.60
26.86
28.11
8.3
8.7
8.3
1.22
17.00
27.33
7.3
8.4
8.3
16.6
27.81
14.44
16.35
7.8
8.2
8.3
14.8
23.00
27.66
27.66
10.7
8.8
8.8
0.9
0.8
0.005
0.004
1.1
0.98
0.28
2.4
8.24
8.0
67.6
48.8
54.4
3.36
0.04
0.04
2.41
0.59
6.1
7.9
8.0
0.3
0.4
0.003
0.004
4.0
0.37
0.27
11.2
6.0
8.0
885
24.4
24.0
2.32
0.08
0.05
2.97
1.72
6.6
6.1
6.0
1.1
1.4
0.003
0.002
4
0.71
0.67
10.2
7.84
6.96
580
40.3
36.3
n.d.
0.01
0.01
2.48
1.90
6.2
5.4
5.0
1.1
1.0
0.004
0.001
n.d.
0.26
0.51
11.44
4.16
4.64
20
0.75
-
48
7.3
4.5
4.6
1.0
1.0
0.002
0.002
n.d.
1.22
0.36
7.76
8.7
7.76
35.2
11.4
22.2
0.01
0.01
0.03
2.3
0.6
39
6.2
5.4
5.3
1.0
1.1
0.004
0.002
0.19
1.2
0.3
5.68
7.52
6.96
73.4
10.0
21.0
n.d.
0.47
0.02
2.2
0.5
7.7
5.5
5.6
n.d.
0.12
0.31
4.2
7.4
7.3
281
15
30
n.d.
0.03
0.02
0.39
0.08
260
7.4
6.3
6.2
0.8
0.8
0.009
0.001
0.01
0.58
0.15
6.0
8.0
7.2
1182.6
48.4
20.4
n.d.
0.51
0.36
0.39
0.03
101
6.8
7.4
7.3
0.7
1.3
0.002
0.001
0.04
1.13
0.45
10.4
4.8
5.12
220.6
45.8
12
n.d.
0.05
0.03
0.10
0.06
177
7.9
7.9
8.0
1.2
2.1
0.001
0.003
0.4
0.35
1.66
7.2
7.76
7.52
590
3.46
3.38
0.3
0.04
0.01
3.46
3.38
**
***
7.8
7.42
TUZLULUK
(%oS)
18.2
17.8
E.C25
(m mho/cm)
22.3
21.64
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
10.5
9.0
-
-
-
-
n.d.
1.1
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
4
5
89
9.6
-
-
0.01
0.01
DEMİR
(mg/L)
-
-
BAKIR
(mg/L)
-
-
PH
YAĞ-GRESS
(mg/L)
****
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
112
10. İstasyon: Trabzon - Araklı Karadere Deresinin Desarjı
Bu istasyon evsel atıkların ve Araklı Çay Fabrikası atıklarının denize desarj olduğu
yerdedir
Evsel atıklar nedeniyle organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
0,51-7.7 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 0,96-8,8 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde 2-8,0 mg/L’dir
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi nedeni ile nitrat azotu, tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,1-2,4 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde
ise 0-2,4 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS) tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri
0,016-0,163 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde 0,057-0,131
mg/L’dir.
Evsel atıklar ve daha çok yağışların getirdiği askı yük nedeni ile oluşan askıdaki katı
madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur.Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S değerleri 3-640,6 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 14,3-79,6 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 3-88,6 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda mevcut olan kirliliği ortadan kaldırmak için arıtma tesisi kurulması
gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
113
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Araklı Karadere deşarjı
İSTASYON NO : 10
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*6
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
7.8
8
7.0
7.0
11
9.2
8.5
14
17.0
18.0
18
21
22
24.4
27
26.9
27
22
22.8
23
18.8
21.6
19.3
9.3
13.1
12.9
12.6
13.4
5.2
8
8
8.24
8.4
8.2
4.2
6.47
12.68
10.40
8.08
8.9
8.8
5.5
0.93
2.83
2.45
7.8
8.9
8.8
1.0
1.11
21.05
16.63
7.78
8.9
8.9
5.5
4.02
7.07
24.26
8.2
8.5
8.4
16
22.67
30.91
30.82
8.7
8.1
8.5
10.1
22.46
23.20
22.72
8.4
7.6
7.8
13.1
17.11
7.31
28.01
8.2
8.3
8.4
23.22
7.01
7.99
7.2
8.4
8.4
11.0
17.41
14.52
16.58
6.5
8.2
8.2
2.7
3.06
29.76
28.87
11.4
9.0
9.0
0.7
0.5
0.003
0.005
1.1
2.39
0.21
2
8.8
8.0
37
23.6
53.4
0.016
3.38
-
9.8
8.4
8.3
0.4
n.d.
0.005
0.004
4
0.33
0.26
3.7
3.7
2.7
84
79.6
88.6
0.016
2.07
-
8.8
6.3
6.5
1.2
0.7
0.002
0.002
3
0.80
0.50
1.6
7.04
7.44
43
17.2
18.8
0.046
0.103
0.05
-
9.9
5.6
5.4
0.1
0.9
0.003
0.002
1.2
1.61
0.28
8.4
3.6
4.56
160
0.127
0.057
3.2
-
5
7.6
4.7
4.8
1.2
1.0
0.003
0.004
n.d.
0.30
0.22
7.2
8.24
7.5
48.2
18.2
19.2
0.070
n.d.
-
12
6.3
5.4
5.3
0.1
n.d.
0.003
0.001
0.15
0.35
0.24
6.56
6.64
6.84
42.4
16
17
0.163
0.131
n.d.
-
8.1
6.4
6.1
n.d.
0.61
0.42
3.7
2.0
7.6
95
18
22
0.155
n.d.
-
33
6.6
8.4
7.4
1.5
1.0
0.003
0.003
n.d.
0.66
1.66
7.76
0.96
7.36
640.6
18
19
0.030
n.d.
-
25
7.3
7.4
7.3
0.9
1.0
n.d.
0.001
0.02
0.86
0.54
4.56
4.24
4.48
41.2
14.3
3.0
0.30
1.376
-
5
10.1
8.5
8.5
2.4
2.4
0.005
0.006
1.3
0.54
0.61
3.12
1.92
2.0
5
41.8
34.2
0.9
-
**
***
7.2
7.42
TUZLULUK
(%oS)
0.08
1.8
E.C25
(m mho/cm)
2.94
1.74
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
12.5
8.75
-
-
-
-
n.d.
3
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
0.51
7.7
15
3
-
-
1.6
3.045
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
114
11. İstasyon: Trabzon - Yomra Karsusan Desarjı
Bu istasyon Karsusan Balık Unu ve Yağı Fabrikası atıklarının denize desarj olduğu
yerdedir.
Fabrika atıkları nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
3,2-7,76 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 1,36-8,96 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 1,84-9,2 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi ile oluşan nitrat azotu, tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,8-2,1 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde
ise 0,6-1,7 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeni ile deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,017-0,085 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve fabrika atıkları nedeni ile askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S değerleri 10,3-237,6 mg/L (yağışlar nedeniyle olabilir), 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 3.6-30.6 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde 8,0-45 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada bulunan mevcut kirliliğin ortadan kalkması için Karsusan fabrikasının arıtma
tesisi kurması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
115
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Yomra Karsusan deşarjı
İSTASYON NO : 11
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*7
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
7
8.5
7.2
8.0
14
10.7
9.6
15.5
15.6
15.6
22.5
22.5
24.0
24.8
26.9
26.7
26.0
23.0
23.0
23.8
21.9
22.6
19.5
16.2
16.8
14.4
14.2
13.8
9.2
8.8
10.0
8.48
8.5
8.5
14.3
25.55
28.72
29.02
8.15
8.3
8.2
12.8
18.70
18.84
27.23
7.86
8.7
8.8
18
25.06
26.80
26.80
8.02
8.9
8.9
15.2
22.13
17.04
29.58
8.1
9.2
9.2
16.8
29.22
31.27
31.27
8.1
8.1
8.2
18
27.44
25.76
25.76
8.1
7.8
7.8
16.8
28.91
15.14
27.77
7.8
8.3
8.2
16.2
27.02
22.29
23.54
7
8.5
8.6
15.6
27.58
17.15
17.07
7.5
8.0
8.13
16.8
28.36
19.49
27.66
10.7
9.0
8.9
1.2
1.1
0.006
0.007
0.8
0.21
0.42
3.5
8.96
8.32
37.6
29.8
45
2.5
-
9.4
7.9
8.2
0.9
1.1
0.004
0.004
n.d.
0.91
0.09
6.7
8.3
9.2
17.2
30.6
32.2
2.13
-
9.3
6.4
6.4
0.8
0.6
0.003
0.002
n.d.
0.82
0.29
3.6
3.6
8.24
15
0.2
-
9.6
5.3
5.8
1.1
1.0
0.005
0.003
n.d.
0.42
0.37
7.6
3.6
3.6
65
24.2
11.6
0.35
-
5.6
7.8
4.8
4.9
1.2
1.2
0.002
0.001
n.d.
0.74
0.36
7.0
8.3
7.8
32.6
22
8
0.085
n.d.
-
1
8.0
5.3
5.3
1.1
1.7
0.001
0.001
0.7
0.3
3.84
7.12
6.88
20.6
24
14
n.d.
-
2
7.7
5.4
5.3
n.d.
0.32
0.43
5.0
6.4
6.9
60
23
21
n.d.
-
2
9.0
6.2
6.1
1.1
0.9
0.002
0.002
n.d.
0.42
0.25
7.76
6.6
6.7
237.6
3.6
14
0.051
n.d.
-
16
6.0
6.8
7.0
1.2
1.2
0.001
0.001
0.01
1.32
0.90
7.68
1.36
1.84
12.8
13.6
10.2
0.017
0.61
-
3
7.5
8.5
7.9
2.1
1.4
0.005
0.002
0.3
2.9
0.22
6.96
8.32
7.84
37.2
2.61
-
**
***
7.2
7.5
TUZLULUK
(%oS)
16.4
15.8
E.C25
(m mho/cm)
22.20
16.59
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.0
11.7
-
-
-
-
n.d.
1.1
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
3.2
5.2
-
10.3
-
-
2
0.58
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
116
12. Trabzon - Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Önü
Bu istasyon Shell ve Petrol Ofisine yakındır. Ayrıca evsel atıklarda mevcuttur.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
3.5-8.4 mg/L’dir.
Yukarıda belirtilen atıkların yanı sıra daha çok yağışlar nedeni ile askıdaki katı madde
(T.S.S.) tolere değerin (30 mg/L ) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S. değerleri 5.4-82.0 mg/L’dir.
Ayrıca Enstitü tarafından alınan örnekler Ankara İl Kontrol Laboratuvarı Müdürlüğüne
gönderilerek bazı analizler yaptırılmıştır ve bunlar arkada ayrı bir tablo halinde verilmiştir.
Buna göre tolere üzerinde bulunan parametreler şunlardır;
Toplam katı madde miktarı 17200-23321 mg/L olarak bulunmuştur. Bunun nedeni
yağışlarla gelen katı maddedir.
Yağın tolere değeri petrol atıkları için 1 mg/L’dir. Halbuki bulunan değerler 0.044-12.6
mg/L’dir ve buda bazı aylarda yağın yüksek olduğunu göstermektedir.
Evsel atıklar nedeni ile deterjan (LAS) tolere değerin (0.02 mg/L) üzerindedir. Bulunan
değerler 0.021-1.8 mg/L’dir.
Demir tolere değerin (0.7 mg/L ) üzerinde bulunmuştur. Analizler neticesinde bulunan
demir değerleri 0.05-1.40 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içindedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
117
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Su Ürünleri Önü
İSTASYON NO : 12
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*14
17
21
25.1
26
23
21.2
19
9.5
8.71
8.22
7.92
8.2
8.2
8.0
7.7
7.6
7.6
TUZLULUK
(%oS)
16.4
17
15.9
16
18
16.8
16.3
16.6
16.6
E.C25
(m mho/cm)
24.71
25.69
22.36
28.10
28.41
27.86
28.46
27.60
27.10
1
2
1
2
1
1
SICAKLIK
(°C)
MART
PH
BULANIKLIK
(mg/L)
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
10.8
8
9.8
8.4
8.1
7.8
7.2
7
7.5
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
-
n.d.
n.d.
n.d.
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
7.1
5.2
8.4
8.0
4.16
3.5
7.84
7.2
4.32
14.3
26.0
82.0
27.4
19.2
29.0
64.6
5.4
15.4
1.69
0.5
1.82
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
2
1.6
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
118
YIL : 1989
ÖRNEĞİN ALINDIĞI İL : TRABZON
ÖRNEĞİN ALINDIĞI YER : Enstitü önü
A
Y
L
A
R
AĞU
S.
PARAMETRE
Toplam Katı
Mad. (mg/L)
Yağ
(mg/L)
Deterjan
(mg/L)
Nitrit
(mg/L)
Organik Mad.
(mg/L)
Demir
(ppm)
Bakır
(ppm)
Çinko
(ppm)
OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
EYL.
EKİM KAS.
ARA.
19836
19246
22843
17200
18958
19449
20686 23321
1.8
1.03
1.93
1.42
0.7
0.33
0.41
0.64
0.04
0.23
0.7
1.26
0.085
0.055
0.065
0.043
0.04
0.05
0.02
0.04
0.07
0.02
0.02
0.072
0.025
0.025
0.002
0.001
0.001
0.003
0.002
0.004
0.02
0.001
0.02
0.07
8.3
5.8
6.4
4.2
4.9
3.6
3.1
3.6
3.6
4
3.9
3.4
0.6
0.05
0.65
0.53
0.45
0.6
0.08
0.08
0.1
0.73
0.71
0.45
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
0.01
0.02
n.d.
n.d.
n.d.
-
0.01
n.d.
0.03
n.d.
n.d.
n.d.
0.01
0.02
n.d.
18800 18145 19800 17678
Deniz suyu örnekleri Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü tarafından alınmış, analizler ise Ankara İl
Kontrol Laboratuarı Müdürlüğünde yapılmıştır.
n.d. : Aletin hassasiyet düzeyinin altında.
119
13. Trabzon - Merkez Değirmendere Sanayi Desarjı
Bu istasyon evsel atıkların ve sanayi atıklarının denize desarj olduğu yerdedir. .
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
3,8-8,24 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 4,8-9,04 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 4,64-9,6 mg/L’dir.
Yukarıda belirtilen atıkların yanı sıra daha çok yağışlar nedeni ile askıdaki katı madde
(T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan T.S.S değerleri 2,2-91,6 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 12,0-82,0 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde 9-72 mg/L’dir..
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi ile oluşan nitrat azotu,tolere değerin (0,95
mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan nitrat azotu değerleri 0,6-1,4 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,6-1,3
mg/L’dir.
Yıkama sularıyla gelen deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,016-0,118 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada bulunan mevcut kirliliğin ortadan kalkması için arıtma tesisi kurulması
gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
120
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Değirmendere deşarjı
İSTASYON NO : 13
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*6
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
-
8.5
8.8
10
14.5
10.5
9.2
15
14.5
15.1
21.5
23.5
23.8
26
26.5
26.3
25.7
21.7
22.8
23.1
21.5
21.5
16.1
16.2
16.2
13.9
12.1
11.7
5.2
9.7
10.3
8.08
8.5
8.5
12.8
20.24
29.76
27.94
8.14
7.7
8.1
6.9
9.83
25.03
28.27
8.0
8.8
8.8
12.0
20.46
26.81
24.94
7.96
8.8
8.7
14.8
22.05
24.59
23.78
8.4
8.4
8.4
16.0
27.36
23.33
31.04
8.2
8.8
8.8
16.2
23.10
19.31
25.76
8.0
7.7
7.7
17.0
26.37
25.69
19.99
8.3
8.10
8.37
9.6
0.97
24.12
23.14
8.3
8.4
8.4
3.7
8.68
14.69
13.35
8.5
8.3
8.3
1.8
1.29
23.00
23.42
9.9
8.4
7.9
0.6
0.9
0.005
0.005
n.d.
0.19
0.22
7.3
9.04
8.0
30
82
72
0.016
0.01
-
9.4
7.9
8.4
0.7
1.3
0.004
0.004
n.d.
0.15
0.15
3.8
9.1
9.6
24.2
46.6
23.4
2.5
-
8.9
6.8
6.6
1.0
0.7
0.003
0.001
n.d.
1.46
0.23
4.56
6.96
8.32
33.4
18.8
14.8
0.35
-
9.9
5.7
5.7
1.0
1.0
0.001
0.003
n.d.
0.23
0.51
7.76
7.12
7.20
32
1.02
-
8
8.1
5.0
5.1
0.8
1.0
0.005
0.003
n.d.
0.40
0.53
8.24
8.2
8.4
32.6
15.4
13.4
0.118
n.d.
-
9
7.9
5.4
5.3
0.8
0.9
0.002
0.002
0.40
0.55
4.32
5.24
7.04
29
12
9
n.d.
-
6
7.7
5.5
5.5
n.d.
0.15
0.06
5.4
7.7
7.12
48
14
12
n.d.
-
98
9.6
6.2
6.1
1.4
0.6
0.002
0.002
n.d.
0.42
0.11
6.88
7.12
6.72
3
14
11
0.018
n.d.
-
3
7.9
7.5
7.7
0.9
1.3
0.002
0.001
0.2
1.20
0.74
4.8
4.8
4.64
2.2
18
17
0.027
3.03
-
62
11.0
8.4
8.2
1.2
1.3
0.002
0.003
0.1
0.44
0.61
7.76
6.24
7.35
91.6
15.8
9.8
3
-
**
***
7.2
-
TUZLULUK
(%oS)
16.5
-
E.C25
(m mho/cm)
8.44
-
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
12.6
-
-
-
-
-
n.d.
-
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
2.4
-
2.2
-
-
-
2
-
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
121
14. İstasyon: Trabzon - Merkez Et ve Balık Kurumu Desarjı
Bu istasyon Balık Unu ve Yağı Fabrikasının atıklarının denize desarj edildiği yerdedir.
Fabrika atıkları nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 3,21-8,0mg/L,100 m açıktan alınan su örneklerinde 4,4-9,5 mg/L’dir.
Fabrika atıkları nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L)
üzerinde bulunmuştur.Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
T.S.S değerleri 2,5-48,4 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise tolere değerin
altındadır.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi ile suya karışan nitrat azotu,tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,9-1,6 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,009-0,051 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada bulunan Et ve Balık Kurumu kapatılmıştır.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
122
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Et - Balık Kurumu deşarjı
İSTASYON NO : 14
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*8
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
-
9
9.5
11.5
9.7
15
15.1
22
23.6
26
26.7
25.8
23
23.11
21.7
21.4
16.5
17.4
12.3
9
11.1
**
****
6.5
-
7.64
8.4
8.53
8.3
8.04
8.8
7.94
8.7
8.2
8.4
8.1
8.3
7.8
7.7
6.1
8.29
8.0
8.4
7.8
7.33
TUZLULUK
(%oS)
16.1
-
16.4
15.1
14
15.8
16
18
16
16.3
16.6
9
E.C25
(m mho/cm)
21.15
-
26.10
30.73
20.41
26.24
22.70
27.06
21.75
29.43
28.68
30.08
27.82
27.95
26.88
27.17
27.92
27.11
27.94
15.51
16.81
26.54
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
-
-
-
-
1
-
2
-
1
-
5
-
4
-
5
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
-
-
9.6
8.4
9
8.3
8.9
6.8
8.2
5.7
8.4
4.9
7.4
5.3
6.3
5.5
6.3
6.2
5.3
7.5
7.5
7.9
-
-
1.0
1.1
0.9
1.3
1.0
1.0
-
0.9
1.5
1.6
-
-
0.005
0.005
0.003
0.004
0.004
0.003
-
0.004
0.009
0.005
n.d.
-
n.d.
0.2
n.d.
0.16
n.d.
0.15
n.d.
0.81
n.d.
0.19
0.20
0.1
0.005
n.d.
0.24
n.d.
1.37
0.2
0.66
8
-
7
8.4
7
9.5
3.7
4.4
7.8
7.6
8.32
8.16
3.21
7.28
3.7
8.0
7.84
5.84
7.6
4.72
7.84
7.36
2.5
-
14.4
29.4
22.8
18.0
20
13.2
37
48.4
14.2
17.8
14.0
40
18
18.6
16
17.6
11
6.6
-
-
-
-
-
-
0.049
0.050
0.051
0.017
0.009
-
0.1
-
0.3
-
1.4
-
0.5
-
2.32
-
0.05
-
n.d.
-
n.d.
-
n.d.
-
1.16
-
1.5
-
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
123
15. İstasyon: Trabzon - Merkez Büyük Liman
Bu istasyona kanalizasyon ve gemilerin sintine atıkları desarj edilmektedir.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde, tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 2-8 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 4,8-11,2 mg/L’dir.
Kanalizasyon, gemilerin sintine atıkları ve yağışların getirdiği askı yük nedeniyle
askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S değerleri 1,4-40 mg/L, 100 m açıktan
alınan su örneklerinde ise 10-36,2 mg/L’dir..
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi ile oluşan nitrat azotu, tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,8-1,6 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,010-0,145 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilen kirliliğin ortadan kaldırılması için gerekli tedbirler
alınmalıdır.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
124
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Büyük Liman
İSTASYON NO : 15
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*8.5
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
-
8.5
10.9
11.5
9.7
15
15
22
23.2
26
26.8
25.8
22.9
22.8
21.4
21.4
16.6
17.1
12.5
9.4
10.3
**
7.6
-
7.64
8.4
8.53
8.8
7.7
8.7
8.1
8.8
8.2
8.8
8.1
8.8
7.9
7.7
7.5
8.26
8.2
8.4
7.9
7.19
TUZLULUK
(%oS)
16.3
-
17.8
-
15.3
-
15
-
15.6
-
17
-
17.5
-
16.8
-
16.3
-
15.7
-
17.4
-
E.C25
(m mho/cm)
21.07
-
28.06
28.05
24.86
27.09
24.08
27.06
21.63
26.49
28.34
30.27
28.31
27.95
25.34
27.60
27.49
27.11
27.47
15.36
27.80
27.51
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
-
-
-
-
1
-
2
-
1
-
4
-
3
-
8
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
12.6
-
10
7.9
9.3
8.3
9.1
6.8
9.0
5.7
8.4
4.9
7.4
5.3
6.6
5.5
7.3
6.2
6.4
7.4
7.4
8.2
-
-
0.9
1.0
1.1
0.8
1.0
1.3
-
1.1
1.2
1.6
-
-
0.004
0.005
0.004
0.003
0.004
0.002
-
0.001
0.007
0.005
n.d.
-
n.d.
0.20
0.6
0.12
n.d.
0.65
n.d.
0.32
n.d.
0.21
0.25
0.1
0.005
n.d.
0.19
0.418
0.50
0.4
1.28
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
5.8
-
7
11.2
6
8.7
2
7.6
7.6
7.52
8
7.28
3.36
8.08
5.6
8.0
8
6.48
7.76
4.8
3.84
6.8
17
-
19.8
36.2
21.6
15.8
17.6
15.4
40
-
27.4
14.8
23.8
13.0
35
16
26.7
15
1.4
22.2
7
10
-
-
0.031
0.028
0.060
0.145
0.044
0.112
0.065
0.028
0.010
-
1.19
-
0.2
-
4.3
-
0.1
-
3.41
-
n.d.
-
n.d.
-
0.1
-
5
-
1.0
-
2
-
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
125
16. İstasyon: Trabzon - Akçaabat Kalanima Deresi Desarjı
Bu istasyon evsel ve sanayi atıklarının denize desarj olduğu yerdedir
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
3,2-8,0mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 2,8-8,16 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 1.6-7.9 mg/L’dir.
Evsel atıklar,sanayi atıkları ve daha çok yağmur suları ile oluşan erozyonlar nedeniyle
askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S değerleri 14,2-104 mg/L, 100 m
açıktan alınan su örneklerinde 8,4-124 mg/L,500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 9-30
mg/L dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi ile suya karışan nitrat azotu,tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0-2,3 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise
0,8-1,7 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,01-0,250 mg/L, 500 m açıktan alınan alınan su örneklerinde ise 0,0330,081 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilen kirliliği ortadan kaldırmak için arıtma tesislerinin kurulması
gerekmektedir..
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
126
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Akçaabat Kalanima Deresinin deşarjı
İSTASYON NO : 16
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*8
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
7
8
9.3
8.8
11
9.7
9.3
11.5
14.6
15.0
20
22.5
23.5
26
26.1
26.3
26.1
22.8
22.8
15.7
21.2
21.7
16.1
15.6
16.4
15.8
13.2
13.1
11.8
11.0
11.0
8.03
8.2
8.2
12.3
19.97
17.71
17.11
8.61
8.0
8.3
15.1
24.35
17.92
27.08
8.0
8.8
8.8
14.0
26.31
14.34
27.18
7.32
8.7
8.7
15.2
21.51
14.71
19.24
8.1
8.4
8.4
16.8
28.68
31.43
31.43
8.2
8.2
8.2
10.2
26.92
25.97
27.95
6.6
7.9
7.8
8.0
1.25
22.61
28.25
8.3
8.10
8.15
1.9
0.97
17.90
14.86
8.1
8.4
8.4
8.3
16.08
16.27
-
8.2
8.2
8.2
16.6
27.49
27.78
27.78
10.2
8.4
8.5
0.7
0.9
0.004
0.003
n.d.
0.19
0.18
4.89
2.8
3.6
28
46.4
30
0.02
-
9.45
8.3
8.4
n.d.
0.8
0.005
0.002
n.d.
0.36
0.13
7
4.88
1.6
32.4
47.6
21
0.043
0.034
0.5
-
6.3
6.8
6.8
1.1
1.0
0.006
0.003
n.d.
0.24
0.19
4.64
8.0
7.36
36.6
124
23.4
0.018
0.081
0.6
-
9.9
5.4
5.6
1.0
1.5
0.004
0.003
n.d.
0.26
1.98
8
7.2
7.1
89
0.091
0.033
0.21
-
32
8.8
5.0
5.0
1.8
1.0
0.004
0.003
n.d.
0.45
0.41
8
8.16
7.9
66.8
13
12
0.045
0.01
-
9
8.0
5.3
5.3
0.7
0.9
0.002
0.003
0.02
0.40
0.35
3.6
7.44
6.40
22.2
11
9
0.250
0.037
n.d.
-
175
10.5
5.6
5.5
0.05
0.007
0.027
5.2
7.6
7.68
104
16
15
0.049
0.1
-
98
9.6
6.4
6.2
1.0
1.0
0.003
0.002
0.01
0.12
0.28
3.2
5.4
6.4
27.2
13
11
0.029
n.d.
-
2
7.3
7.3
7.3
2.3
0.9
0.004
0.008
n.d.
3.0
1.01
6.8
4.72
4.40
28
18.4
17.8
0.011
1.15
-
12
5.0
7.9
7.9
1.6
1.7
0.002
0.003
n.d.
0.28
0.0
7.04
7.6
7.36
14.2
8.4
11
4.7
-
**
***
7.7
7.2
TUZLULUK
(%oS)
13.6
16.4
E.C25
(m mho/cm)
17.65
21.61
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.9
11.6
-
-
-
-
n.d.
0.5
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
6.4
6.4
n.d.
22.4
-
-
2.75
0.07
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
127
17. İstasyon: Trabzon - Akçaabat Belediye Önü (Liman)
Bu istasyon kanalizasyon atıklarının desarj edildiği yerdedir.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
3,6-8,0 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 3,6-8,64 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 4,88-10,16 mg/L’dir..
Kanalizasyon atıkları nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L)
üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
T.S.S değerleri 5,8-67,2 mg/L, 100 m ve 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise tolere
değerin altındadır.
Kanalizasyon atıkları nedeniyle nitrat azotu,tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat
azotu değerleri 0,6-1,6 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,7-1,8 mg/L’dir..
Kanalizasyon atıkları nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,012-0,103 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,037-0,061
mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Kanalizasyon atıklarıyla oluşan kirlenmeyi ortadan kaldırmak için arıtma tesislerinin
kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
128
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Akçaabat Liman
İSTASYON NO : 17
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
*85
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
8
9
8.6
8.9
11.5
10.5
9.4
14.7
15.0
15.2
21
23.3
22.6
25.8
26.2
28.8
26.6
23.5
23
21.8
21.7
21.9
21.2
18.2
18
18.2
13.5
13.3
12
10.8
10.5
7.4
8.2
8.27
16.4
26.26
18.60
20.24
8.62
8.2
8.7
16.2
26.95
27.09
28.57
8.08
8.8
8.3
18.0
26.56
28.06
27.81
7.82
8.6
8.7
15.4
21.86
27.40
30.48
8.1
8.4
8.4
16.0
27.82
31.30
30.29
8.2
8.2
8.2
17.2
27.95
26.21
25.70
7.5
7.8
7.8
16.8
27.13
28.14
27.93
7.7
8.1
8.2
16.0
26.73
27.77
27.80
8.0
8.4
8.5
15.7
27.65
16.91
16.42
9.1
8.15
8.2
16.6
27.35
27.64
27.78
9.9
8.5
8.5
1.0
0.9
0.003
0.005
0.15
0.12
0.26
7.3
3.6
6.8
22.2
20.6
24.6
0.016
0.3
-
10.8
7.9
8.1
0.7
0.9
0.003
0.001
n.d.
0.22
0.26
7.3
6.64
10.16
36.4
21.2
21.0
0.103
3
-
6.8
6.8
6.7
0.6
1.0
0.001
0.001
n.d.
0.40
0.18
3.6
8.64
7.76
18.6
14
17.6
0.047
0.037
n.d.
-
6.8
5.7
5.3
1.1
0.7
0.006
0.002
0.9
0.36
0.23
8
7.28
7.60
57
0.023
0.061
0.35
-
8
9.1
5.0
4.5
1.6
1.3
0.003
0.005
0.6
0.59
0.51
8
7.64
8.4
57.6
17
12.8
0.045
n.d.
-
3
8.2
5.3
5.4
0.9
1.0
0.002
0.005
0.11
0.55
0.50
6
7.6
6.88
17.2
16
17
0.032
0.041
n.d.
-
5
7.8
5.6
5.6
n.d.
0.17
0.06
4.2
8.4
7.2
50
20.28
10
7.2
6.2
6.2
1.1
1.8
0.003
0.002
0.01
0.13
0.16
8
6.8
6.88
67.2
17
18
0.035
n.d.
-
6
6.6
7.0
6.9
1.3
0.9
0.002
0.001
0.63
1.48
1.08
8
4.56
4.88
5.8
18.4
18.2
0.012
2.11
-
15
8.5
7.9
7.9
1.3
1.2
0.003
0.002
0.1
0.60
0.30
6.4
7.84
7.52
17.6
13.4
10
4.8
-
**
***
7.6
7.2
TUZLULUK
(%oS)
16.3
18.6
E.C25
(m mho/cm)
21.07
24.06
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
12.6
9.9
-
-
-
-
n.d.
0.1
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
5.8
7.6
17
25.4
-
-
1.19
1.7
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIRmg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
0.055
n.d.
-
129
18. İstasyon: Trabzon - Vakfıkebir Fol Deresi Desarjı
Bu istasyon kanalizasyon atıklarının desarj edildiği yerdedir.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
3,2-9,3 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 3,12-8,08 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 2,96-8,8 mg/L’dir..
Kanalizasyon atıkları ve daha çok yağışların getirdiği askı yük nedeniyle askıdaki katı
madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S değerleri 5,0-164,6 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 10-45 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 13-37.4 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi ile suya karışan nitrat azotu, tolere
değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,1-2,5 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 0,5-1,8 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,013-0,238 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,030-0,182
mg/L’dir
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir..
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için arıtma
tesislerinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
130
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : TRABZON
İSTASYON ADI : Vakfıkebir Fol Deresi deşarjı
İSTASYON NO : 18
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*8
8
11.5
9.8
9.1
14.8
16.0
16.9
19.5
24.6
25.0
25.4
26.1
26.5
26.0
25.2
25.3
21.4
23.0
22.7
20.9
17.6
19.0
14.3
15.1
15.2
13.0
10.0
10.4
7.3
8.33
TUZLULUK
(%oS)
16.2
16.6
7.5
**8.5
***8.5
7.61
8.42
8.4
6.7
8.17
8.8
8.8
14.5
7.75
8.8
8.7
12
7.86
8.4
8.7
14.2
8.2
8.3
8.3
16
8.1
8.3
8.3
12.1
7.8
8.3
8.3
17
6.6
8.3
8.4
16.5
5.8
8.4
8.5
16
7.1
7.92
8.10
16.6
E.C25
(m mho/cm)
21.08
21.18
9.76
6.70
12.65
18.70
26.81
28.27
9.96
25.94
26.04
22.33
28.80
29.00
27.78
30.87
30.65
28.78
30.85
30.63
24.36
21.90
28.32
25.31
21.88
27.49
23.37
17.72
17.89
27.75
23.71
27.66
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11
10.4
-
-
-
-
n.d.
0.4
6.8
8.4
5.0
27.2
-
-
3.2
0.15
8.82
8.5
8.5
0.1
0.5
0.001
0.004
0.4
0.21
0.26
6.12
3.3
3.6
17.2
30.2
37.4
0.135
0.030
0.2
-
8.5
8.3
8.4
1.1
0.6
0.002
0.001
n.d.
0.16
0.21
3.2
4.24
5.44
30.0
14.8
18.6
0.048
0.182
1.91
-
5.5
6.2
6.3
1.0
1.6
n.d.
0.004
n.d.
0.22
0.14
3.2
3.12
4.32
18.2
27.7
21.3
0.074
0.068
2.6
-
9.3
5.1
5.0
1.4
1.5
0.005
0.005
n.d.
0.42
0.74
7.6
3.2
2.96
112.0
10.0
13.8
0.084
0.093
1.0
-
1
7.6
4.9
4.8
2.5
1.8
0.005
0.007
n.d.
0.56
0.52
9
7.76
7.52
34.6
19.0
20.4
0.023
3.5
-
1
8.1
5.0
5.0
1.8
1.0
0.005
0.001
0.04
0.5
0.5
4.96
7.36
6.80
21.8
45.2
29.0
0.013
n.d.
-
14
7.8
5.3
5.4
0.005
0.001
0.4
0.21
0.24
5.6
6.96
7.36
100.0
18.4
20.6
0.091
0.2
-
n.d.
6.8
6.1
6.3
1.3
1.2
0.007
0.006
n.d.
0.57
1.51
9.3
7.04
6.56
20.0
23.4
30.8
0.238
n.d.
-
45
7.7
6.8
6.8
0.8
1.1
0.002
0.003
0.08
0.17
0.34
6.4
7.6
5.28
164.6
17.6
13.0
0.131
3.28
-
1
8.6
8.0
7.9
1.7
1.3
n.d.
0.003
0.02
0.33
0.14
7.84
8.08
8.8
24.0
40.0
16.0
3.3
-
SICAKLIK
(°C)
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
131
19. İstasyon: Giresun - Tirebolu - Harşit Deresi Desarjı
Bu istasyonda evsel atıklar kirlilik oluşturmaktadır.
Evsel atıklar nedeniyle organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
1,6-7,7 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 1,44-8,32 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 1,68-9,28 mg/L’dir.
Yağışların getirdiği askı yük nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S değerleri 12-265 mg/L , 100 m açıktan alınan su örneklerinde 3,2-247 mg/L,
500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 7,4-179 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi ile suya karışan nitrat azotu,tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0-1,9 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise
0,5-2,7 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,010-0,064 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,030-0,157
mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için arıtma
tesislerinin kurulması gerekmektedir..
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
132
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : GİRESUN
İSTASYON ADI : Tirebolu Harşit Çayı deşarjı
İSTASYON NO : 19
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*8
8.5
7.2
7.65
9
**10
8.05
8.9
TUZLULUK
(%oS)
-
14.6
E.C25
(m mho/cm)
8.04
16.89
13
21.04
13.83
-
14.5
17.5
***16
8.66
7.8
8.2
12.17
20.05
1.07
1.22
14.8
14.7
14.5
8.11
8.5
8.9
7
18.03
2.62
4.99
17.9
24
24.5
7.98
8.6
8.5
7.1
11.32
0.11
13.00
25.2
25.5
26
8.4
8.3
8.3
16
27.19
4.75
6.17
26.5
25.0
25.2
7.7
8.3
8.3
11.2
28.33
4.8
5.98
22.2
21.7
21.5
7.9
8.0
8.3
16.4
28.94
23.11
8.06
18.8
19
19
8.1
8.4
8.4
5.6
8.04
24.99
26.36
13.7
13
15
7.3
8.5
8.5
16.6
24.65
9.55
17.64
10
9.2
9.7
7.2
8.2
8.3
7.4
10.58
21.58
21.59
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
-
10.7
-
-
-
-
n.d.
0.1
3.2
6.4
12
15.8
0.05
3
9.1
8.2
0.5
0.004
n.d.
0.2
6.69
3.6
20.2
18.2
0.019
0.01
-
8.55
6.1
6.4
n.d.
1.1
0.004
n.d.
n.d.
0.57
0.44
2.4
2
5
10.6
247
179
0.062
0.030
3
-
8.1
6.8
6.8
0.2
1.1
0.005
0.005
n.d.
0.48
1.02
1.6
8.32
4.48
54.2
35.6
39.4
0.020
0.062
0.2
-
9.4
5.2
5.1
0.5
0.8
0.002
0.002
n.d.
1.0
0.8
3.8
1.44
4.16
265
13.8
11.6
0.064
0.157
n.d.
-
4
8.0
5.0
4.9
1.2
0.5
0.021
0.006
n.d.
0.76
0.74
7.7
4.7
4.2
15.6
140
85.8
0.027
3.3
-
6
9.0
5.0
5.0
1.9
2.7
0.002
0.002
0.02
0.7
0.8
4.48
2.24
1.68
23
122.8
81
0.040
n.d.
-
11
7.8
5.6
5.6
0.003
0.002
0.1
0.97
0.44
4.8
3.2
4.7
98
10.8
7.4
0.052
n.d.
-
38
7
6.3
6.3
0.3
0.8
0.003
0.003
n.d
0.36
0.49
5.4
4.56
3.92
210.8
30.4
38.4
0.021
n.d.
-
70
7.6
7.3
6.8
0.3
0.9
0.002
0.002
0.06
0.40
0.61
7.2
4.16
9.28
103.8
21.6
42.2
0.010
0.9
-
34
11.2
8.4
8.3
1.7
1.5
0.002
0.006
0.008
0.39
0.13
5.28
7.6
7.12
88
3.2
8
3.2
-
SICAKLIK
(°C)
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
133
20. İstasyon: Giresun - Merkez Aksu Deresi Deşarjı
Bu istasyonda evsel atıklar ve Seka Kağıt Fabrikası atıkları kirlilik oluşturmaktadır.
Evsel ve fabrika atıkları nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 1,8-9,4 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 1,6-7,84 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 2,24-8,32 mg/L’dir..
Yağışların getirdiği askı yük nedeni ile askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S değerleri 3,8-169 mg/L, 100 maçıktan alınan su örneklerinde 5,8-63,4 mg/L, 500
m açıktan alınan su örneklerinde ise 2,6-53,2 mg/L’dir..
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi ile suya karışan nitrat azotu, tolere
değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,6-1,8 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 0,3-1,6 mg/L’dir.
Evsel ve fabrika atıkları nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,011-0,079 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,042-0,060
mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirlenmeyi ortadan kaldırmak için
arıtma tesislerinin kurulması gerekmektedir..
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
134
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : GİRESUN
İSTASYON ADI : SEKA Kağıt Fabrikası deşarjı
İSTASYON NO : 20
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*7.5
6
11
14.8
15.4
15
14
14.4
17.5
23
23.5
24.2
23
25.2
26
22.5
24
19.2
18
20
16.5
19.5
18
12
11.4
12.1
10.5
10.8
10.5
7.2
7.65
TUZLULUK
(%oS)
5.9
7.2
E.C25
(m mho/cm)
7.87
9.5
9
**8.8
***8.5
7.96
8.6
8.6
0.9
0.73
14.58
18.15
8.63
7.34
8.6
1
1.25
1.75
11.97
8.15
8.9
8.7
14
25.04
9.83
14.30
8.1
9.2
8.6
6.7
8.98
0.52
28.56
8.3
8.4
8.3
17
24.08
2.82
15.14
8.1
8.3
8.4
16.4
26.71
2.81
14.88
8.0
8.4
8.4
11
14.02
7.35
25.02
7.7
8.4
8.4
3.7
0.97
2.25
28.49
7.6
8.5
8.5
11
16.23
4.95
6.86
7.1
7.96
8.0
5.5
8.73
26.59
26.95
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
10.7
11.7
-
-
-
-
n.d.
0.5
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
2.6
6.4
3.8
15.8
-
-
1.2
5.5
9.9
8.5
8.5
0.9
0.9
0.003
0.003
n.d.
0.35
0.30
2.04
6.7
2.8
14.4
63.4
53.2
0.01
-
8.2
6.8
6.7
1.3
1.3
0.002
0.001
0.5
0.42
0.28
1.8
3.5
5.0
169
42.3
26
0..079
0.042
10
-
8.2
6.9
6.9
0.6
1.0
0.004
0.006
n.d.
0.19
0.24
4.96
1.6
2.4
24.4
18.6
18.2
0.077
0.060
0.01
-
10.3
5.3
5.3
1.1
1.6
0.002
0.001
n.d.
0.32
0.27
3.7
2.24
2.24
86
5.8
14.4
0.076
0.059
0.1
-
6
7.8
5.3
5.0
0.6
1.6
0.009
0.003
0.78
0.46
7.7
6.7
7.6
25.4
17.6
24.8
0.026
6.2
-
2
8.2
5.5
6.0
0.9
1.0
0.003
0.004
0.07
0.8
0.45
2.5
4.24
5.68
50.4
28.2
38.8
0.056
n.d.
-
11
8.7
6.2
5.7
0.012
0.002
n.d.
0.47
0.50
4.5
7.6
7.6
67
15.2
8.2
0.106
0.1
-
3
8.2
6.4
6.2
0.7
0.3
0.001
0.015
0.01
0.35
0.86
9.4
5.9
3.6
19.6
27.8
24.2
0.007
n.d.
-
33
8.2
7.9
7.8
0.9
1.0
0.015
0.012
0.084
0.68
0.44
7.6
7.04
5.6
44.4
38.6
39.4
0.011
n.d.
-
17
11.2
7.9
7.9
1.8
1.5
0.005
0.004
n.d.
0.24
0.73
4.32
7.84
8.32
44.2
14.8
2.6
4.8
-
SICAKLIK
(°C)
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
135
21. İstasyon: Giresun - Merkez Liman İçi
Bu istasyon evsel ve gemilerin sintine atıklarının desarj edildiği yerdedir.
Evsel ve sintine atıkları nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 1,92-9,4 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 4,24-8,3 mg/L ‘dir.
Evsel atıklar,sintine atıkları ve yağışların getirdiği askı yük nedeniyle askıdaki katı
madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S değerleri 3-80 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 12,6-78 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesiyle suya karışan nitrat azotu,tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,7-1,7 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve sintine atıkları nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L)
üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,02-2,02 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,014-0,229
mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için
arıtma tesislerinin kurulması gerekmektedir..
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir
136
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : GİRESUN
İSTASYON ADI : Liman İçi
İSTASYON NO : 21
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
-
ŞUB.
*7.2
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
9
**9.3
14
16
15.5
15.8
20
23
24.8
26.1
26.3
26.0
24.2
21.3
19.6
20
13.1
14.1
12
10
-
7.33
7.9
8.65
8.86
8.6
8.01
8.7
7.96
8.7
8.3
8.4
8.1
8.4
7.8
8.4
7.3
8.4
7.6
8.5
8.4
8.09
TUZLULUK
(%oS)
-
14.8
16.7
-
13.2
-
19
-
14.2
-
16.3
-
18
-
17
-
17.4
-
16.2
-
5.5
-
E.C25
(m mho/cm)
-
13.97
26.04
17.11
19.22
26.43
27.06
27.04
22.17
26.83
28.41
29.80
28.76
29.70
27.45
27.86
26.93
27.70
27.74
16.84
24.67
26.53
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
-
-
-
-
5
-
n.d.
-
18
-
3
-
1
-
4
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
-
9.6
10.3
8.4
8.6
6.4
7.5
6.4
9.2
5.3
8.1
4.9
8.5
4.9
6.8
5.6
5.7
5.7
7.4
6.9
8.4
8.0
-
-
-
1.3
1.3
1.5
0.7
1.3
1.4
1.7
2.1
-
-
0.005
0.002
0.004
0.002
0.066
0.004
0.001
0.003
0.002
0.003
-
0.1
n.d.
0.35
n.d.
0.53
n.d.
0.25
n.d.
0.25
n.d.
0.50
9.04
0.45
n.d.
0.50
n.d.
0.47
0.063
0.46
0.01
0.15
-
5.7
2.2
-
2.1
8.3
4.96
6.96
4.24
7.6
7.68
1.92
7.2
4
6.88
9.4
6.16
6.88
5.68
8
8.0
-
19.6
17.8
-
18.0
18.6
18.6
19.4
43
12.8
24.4
78
16.6
13
80
19.4
15.2
17.4
3
39
23.6
12.6
-
-
0.102
0.085
-
-
0.026
0.025
0.229
0.020
0.014
-
-
3.5
0.01
-
3.4
-
1.49
-
3.0
-
3.3
-
n.d.
-
n.d.
-
n.d.
-
n.d.
-
3.3
-
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
137
YIL : 1989
ÖRNEĞİN ALINDIĞI İL : GİRESUN
ÖRNEĞİN ALINDIĞI YER : Liman açıkları
A
Y
L
A
R
PARAMETRE
Toplam Katı
Mad. (mg/L)
Yağ
(mg/L)
Deterjan
(mg/L)
Nitrit
(mg/L)
Organik Mad.
(mg/L)
Demir
(ppm)
Bakır
(ppm)
Çinko
(ppm)
OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞU
S.
EYL.
EKİM KAS.
ARA.
19425
19550
23926
16900
19074
19969
23416 22479
20241
-
2
1.5
1.28
1.5
0.77
0.28
0.22
0.98
0.12
-
0.71
2.5
0.073
0.087
0.068
0.042
0.04
0.07
0.048
0.02
0.04
-
0.08
0.038
0.035
0.024
0.09
0.001
0.001
0.034
0.043
0.041
0.012
-
0.011
0.032
8.4
6.2
5.4
4.7
4.9
3.2
2.8
4.4
3.7
-
3.8
2.7
0.75
0.04
0.78
0.63
0.36
0.05
0.08
0.07
0.07
-
0.05
0.04
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
0.01
0.03
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
n.d.
n.d.
18790 18454
Deniz suyu örnekleri Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü tarafından alınmış, analizler ise Ankara İl
Kontrol Laboratuarı Müdürlüğünde yapılmıştır.
n.d. : Aletin hassasiyet düzeyinin altında.
138
22. İstasyon: Giresun - Merkez Batlama Deresi Desarjı
Bu istasyonda evsel atıklar kirlilik oluşturmaktadır.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
1,2-8,0 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 3,1-7,76 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 3,2-10 mg/L’dir.
Yağışların getirdiği askı yük nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S değerleri 4,5-110 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 2,8-53,4 mg/L,
500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 8,2-51,8 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesiyle suya karışan nitrat azotu,tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,5-1,7 mg/L,500 m açıktan alınan su örneklerinde
ise 0-1,9 mg/L dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 500 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,036-0,079 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için
arıtma tesislerinin kurulması gerekmektedir..
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
139
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : GİRESUN
İSTASYON ADI : Batlama Deresi deşarjı
İSTASYON NO : 22
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*7
6.5
13.5
17.7
17.2
16.5
14.5
15.3
21.5
25
22
24.5
23.9
25.8
26.9
23
24
20.5
19.5
20.5
19.7
19.5
19.8
13.3
13.5
14.5
7.8
10.1
11.2
7.5
7.7
TUZLULUK
(%oS)
11.4
8.9
E.C25
(m mho/cm)
14.70
10.28
9
**8.2
***8.1
8.12
8.8
8.6
1.9
0.24
5.51
8.78
8.34
8.7
8.2
11.1
17.15
8.32
20.82
7.97
8.7
8.8
17
23.75
7.86
26.56
8.08
8.8
8.6
9.8
14.61
4.50
30.64
8.1
8.1
8.3
16
28.43
3.49
30.37
8.2
8.1
8.3
10.6
26.41
3.43
29.89
7.9
8.3
8.0
16.8
20.08
24.19
26.38
7.5
8.4
8.7
17.4
26.87
27.90
27.93
7.6
8.5
8.5
16.8
26.31
10.34
17.40
8.5
8.05
8.1
1.8
2.08
26.81
29.29
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.7
11.8
-
-
-
-
n.d.
0.2
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
1.2
7.2
4.5
36.2
-
-
2.5
2.8
10.5
8.5
8.5
1.1
1.0
0.004
0.001
n.d.
0.24
0.20
1.87
3.1
3.2
6
40.1
36.4
0.3
-
10.26
6.3
6.4
1.6
n.d.
0.003
n.d.
n.d.
0.65
0.14
3
6.4
10
57.8
11.6
16
1.84
-
5.1
6.8
6.7
1.2
0.8
0.003
0.003
n.d.
0.29
0.68
4.8
3.44
4.32
110
24.2
19
0.079
0.056
11.3
-
10.3
5.0
5.3
1.5
1.5
0.005
0.002
0.2
0.22
0.25
4.4
3.2
4.08
40
2.8
10.6
n.d.
-
10
8.0
5.2
5.0
0.5
1.0
0.007
0.005
n.d.
1.78
0.51
8
5.76
7.6
67.2
53.4
40.6
0.036
n.d.
-
5
7.7
5.3
5.5
0.9
n.d.
0.002
0.005
0.1
1.3
0.5
5.68
6.72
6.72
20
12.4
51.8
0.040
n.d.
-
3
8.2
5.8
5.7
0.003
0.001
n.d.
0.23
0.35
4
7.36
4.56
45
19.8
8.2
n.d.
-
7
8.6
5.7
5.7
1.5
1.0
0.002
0.003
n.d.
0.27
0.91
10
4.80
5.28
6.8
18.8
20
n.d.
-
5
7.6
6.9
6.7
0.5
0.9
0.012
0.005
0.042
0.38
0.28
7.6
7.76
8.48
21.4
27.2
39
n.d.
-
5
10.6
8.0
7.8
1.7
1.9
0.002
n.d.
0.18
0.13
1.62
2.64
7.2
7.2
25.6
5.4
22.6
0.58
-
SICAKLIK
(°C)
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
140
23. İstasyon: Giresun - Bulancak Pazarsuyu Desarjı
Bu istasyonda evsel atıklar ve Balık Unu ve Yağı Fabrikası atıkları kirlilik
oluşturmaktadır.
Evsel atıklar ve fabrika atıkları nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L)
üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
organik madde değerleri 1,9-7 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 1,6-7,2 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 3,6-9,0 mg/L’dir.
Yağışların getirdiği askı yük nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S değerleri 11,8-83 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 4,2-30 mg/L, 500
m açıktan alınan su örneklerinde ise 7,4-35,4 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesiyle suya karışan nitrat azotu,tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,4-1,7 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde
ise 0-1,9 mg/L’dir.
Evsel ve fabrika atıkları nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,046-0,131 mg/L‘dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için
arıtma tesislerinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
141
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : GİRESUN
İSTASYON ADI : Bulancak Pazarsuyu deşarjı
İSTASYON NO : 23
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*6
5
12
16.4
15.8
15.8
15.5
16.8
17
23
23.5
24
22.4
25.5
27.4
22.1
22
17.16
20.2
19.3
17.2
19.7
19.6
8.9
12.5
10.6
10.1
9.6
9.5
7.4
6.52
TUZLULUK
(%oS)
10.3
14.6
E.C25
(m mho/cm)
13.70
16.89
8.5
**8.6
***8.9
7.45
8.6
8.4
1.9
0.16
19.34
18.25
7.78
8.3
8.2
0.2
0.51
4.02
1.46
7.78
8.4
8.4
1
0.59
4.26
3.33
7.81
8.8
8.6
4
0.21
11.73
10.60
8.4
8.45
8.40
16
18.67
9.50
27.72
8.2
8.4
8.4
13
28.30
9.25
29.35
8.9
8.3
8.3
9
4.25
26.90
23.14
7.6
8.4
8.4
10.7
13.79
20.83
27.13
8.1
8.6
8.6
8.2
0.89
9.78
9.38
7.8
7.9
8.0
0.09
3.25
22.70
23.00
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
12.8
12
-
-
-
-
n.d.
0.3
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
6.4
2.7
14.2
11.8
-
-
3
0.08
10.9
8.5
8.4
1.2
1.2
0.002
0.005
n.d.
0.31
0.37
2.4
1.6
6.8
12.4
25
16
0.01
-
9.3
6.4
6.5
1.4
n.d.
0.001
0.003
0.7
0.29
0.29
1.9
2.3
9.0
83
4.2
18.4
4
-
9
6.4
6.4
0.8
0.6
0.004
0.003
n.d.
0.12
0.33
2
2.96
4.24
55.6
30
28.6
0.131
0.046
3
-
10.6
5.3
5.7
1.0
1.0
0.004
0.003
0.8
2.18
0.66
3.04
4.32
3.92
70
9.0
7.4
n.d.
-
6
8.1
5.3
5.0
0.8
0.8
0.006
0.003
n.d.
0.14
0.55
7
6.4
7.2
24
15.2
19
0.046
3.6
-
2.3
7.6
5.3
5.3
0.4
0.9
0.002
0.002
0.11
0.15
0.50
4.18
4.8
5.84
23
8
8.6
n.d.
-
1
9.1
5.7
5.5
0.004
0.001
n.d.
0.15
0.20
3.5
7.2
6.0
39
19.2
19
n.d.
-
3
7.3
5.8
5.8
1.2
1.3
0.004
0.002
n.d.
1.02
0.28
7
4.0
3.6
24.2
16.2
26.2
n.d.
-
30
9.3
7.4
7.9
0.8
1.0
0.019
0.017
0.62
0.96
1.16
6
3.2
8.0
41
20.4
10
n.d.
-
33
9.2
8.4
8.4
1.7
1.9
0.007
0.004
n.d.
0.20
1.38
2.16
3.2
3.76
31.2
23.8
35.4
2.5
-
SICAKLIK
(°C)
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
142
24. İstasyon: Ordu - Merkez Melet Irmağı Desarjı
Bu istasyonda evsel atıklar kirlilik oluşturmaktadır.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 1,6-7,8 mg/L ,100 m açıktan alınan su örneklerinde 2,24-6,96 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 2,8-11,9 mg/L’dir.
Yağışların getirdiği askı yük nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S değerleri 10,2-157 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 4,4-103 mg/L,
500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 9,6-92 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesiyle suya karışan nitrat azotu,tolere değerin
(0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0-1,8 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise
0,3-1,5 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,024-0,075 mg/L‘dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için
arıtma tesislerinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
143
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : ORDU
İSTASYON ADI : Melet Irmağı deşarjı
İSTASYON NO : 24
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*6
5.5
13.5
16.6
16.5
16.8
17.8
17.1
21
24
22.9
25
25
24.2
27.17
24
23.9
16.1
16.9
18.4
17.8
19.4
20
7.2
12
14.3
5.3
7.6
7.4
7.34
TUZLULUK
(%oS)
13
9.1
E.C25
(m mho/cm)
17.98
12.11
9.5
**8.7
***8.4
7.91
8.4
8.2
1.4
1.34
1.04
0.15
8.12
7.3
7.8
2
0.43
0.95
0.24
8
8.9
8.7
4
11.83
0.81
22.47
7.96
9.1
8.8
8.5
12.49
5.10
19.82
8.3
8.3
8.4
17
23.3
16.66
30.60
8.2
8.4
8.3
13.4
48.64
16.48
29.89
8.2
7.9
7.8
8
10.23
22.71
26.27
7.1
8.48
8.36
10
14.86
15.21
21.80
7.2
8.5
8.4
4.6
6.42
5.74
16.60
8.5
7.9
1.61
17.11
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.2
9.8
-
-
-
-
n.d.
0.2
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
6.4
7.8
11
20.6
-
-
0.25
0.35
10.2
8.5
8.5
0.9
0.7
0.003
0.027
0.1
0.47
0.27
2.04
6.7
2.8
38.6
103
92
0.01
-
8.9
6.4
6.4
n.d.
0.3
0.003
0.006
0.4
0.86
0.51
1.6
5
11.9
157
37.4
33.4
0.7
-
8
6.1
6.2
0.4
0.5
0.002
0.003
n.d.
0.25
0.15
n.d.
2.24
3.28
25.8
14.8
42.6
0.024
0.044
0.087
-
8.5
5.5
5.7
1.3
1.2
0.004
0.004
0.3
0.78
0.81
4.4
3.2
6.32
51
4.4
9.6
0.3
-
7
8
5.0
5.5
0.6
1.1
0.013
0.005
n.d.
0.65
0.39
7.2
6.96
7.36
34.6
52
20
0.075
2.2
-
12
9.6
5.5
5.5
1.3
1.1
0.003
0.004
0.02
0.60
0.40
5.2
5.28
6.48
22.4
7.8
18.2
0.070
n.d.
-
25
9.5
6.1
6.0
0.002
0.004
n.d.
0.33
0.19
3.5
5.2
7.2
110
14.4
21.6
n.d.
-
1
8.5
5.8
5.7
1.0
0.7
0.006
0.005
0.24
0.50
6.96
2.8
3.4
10.2
10.8
14.4
n.d.
-
10
8.5
7.4
6.8
1.8
1.5
0.007
0.007
0.134
0.53
0.85
3.6
4.0
7.6
40.6
13
71.2
0.4
-
9.3
8.8
1.0
1.4
0.005
0.003
0.32
0..93
3.2
3.68
20.8
42
-
SICAKLIK
(°C)
PH
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
144
25. İstasyon: Ordu - Perşembe PTT Önü
Bu istasyonda evsel atıklar kirlilik oluşturmaktadır.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
0,65-7,91 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 3,2-11 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 4-10,1 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve yağışların getirdiği askı yük nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S)
tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan T.S.S değerleri 5,2-78 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 17,6-43,2 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 6,8-21,4 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesiyle suya karışan nitrat azotu, tolere
değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,7-1,8 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 0,8-2,6 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,018-0,102 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,047-0,061
mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için
arıtma tesislerinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
145
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : ORDU
İSTASYON ADI : Perşembe P.T.T. Önü
İSTASYON NO : 25
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*8
8
9.5
**12
15
16.2
16.4
16
16.7
16.5
21.8
22
23
25.4
27.7
27
27.1
26
25.4
22.3
19.4
19.9
18.9
20.6
20.7
12.5
14.5
14.5
11
10.5
7.8
8.2
7.99
8.6
TUZLULUK
(%oS)
17.1
14.6
15.1
8.5
8.0
8.0
12.1
8.06
8.8
8.6
18
7.99
8.7
8.9
15.3
8.4
8.2
8.2
17
8.1
8.2
8.3
17.8
7.8
8.3
8.3
16
7.6
8.3
8.4
17.4
7.5
8.5
8.5
16.6
8.2
8.35
-
E.C25
(m mho/cm)
22.57
14.79
23.41
15.94
19.23
21.07
21.07
25.94
26.40
26.51
22.53
30.86
30.87
28.17
27.84
30.37
28.42
30.37
27.80
27.85
27.27
27.54
28.09
27.75
28.25
26.77
17.56
17.72
27.50
27.23
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.2
10.8
9.6
8.0
-
-
-
-
n.d.
0.1
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
0.65
6.1
7.5
19.8
-
-
0.1
0.45
9.5
6.4
6.4
1.8
1.4
0.003
0.004
n.d.
0.44
0.17
3
11
10.1
32
23.8
20.6
1.45
-
8.2
6.4
6.4
0.8
1.2
0.005
0.004
n.d.
0.30
0.59
4.16
4.4
4.0
15.8
43.2
21.2
0.072
0.047
n.d.
-
11.5
5.3
5.2
1.3
1.1
0.004
0.004
0.2
0.81
0.64
7.9
6.72
6.80
36
20.2
20.8
1.25
-
1
9.5
4.6
4.7
0.9
0.8
0.007
0.006
n.d.
0.71
0.41
7.4
7.3
7.2
7.4
39.2
21.4
0.018
0.72
-
n.d.
12.0
4.9
5.0
1.2
1.2
0.003
n.d.
0.01
0.7
0.35
3
6.88
6.80
16
37.8
20.2
n.d.
-
13
7.8
5.8
5.7
0.003
0.004
n.d.
0.17
0.18
6.2
3.2
6.48
78
21.6
20.4
n.d.
-
7.9
5.7
5.7
1.5
1.3
0.006
0.002
n.d.
0.55
2.05
7.2
4.4
4.4
5.2
21.2
19.4
n.d.
-
2
7.0
6.8
6.8
1.5
1.5
0.012
0.025
0.042
0.59
0.36
7.68
7.2
7.36
11.4
19.2
11
1.21
-
7.8
7.9
1.3
2.6
0.003
0.005
0.34
2.07
4.96
7.04
30.4
6.8
-
SICAKLIK
(°C)
***
PH
DEMİR
(mg/L)
0.7
0.9
0.003
0.003
n.d.
0.36
0.20
7
7.7
6.8
18.4
17.6
17.6
0.102
0.061
0.01
-
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
146
26. İstasyon: Ordu - Fatsa Et Balık Kurumu Desarjı
Bu istasyonda evsel atıklar ve Et Balık Kurumunun atıkları kirlilik oluşturmaktadır.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
2,9-8,9 mg/L,100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 1,8-29,2 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S
değerleri 4-85 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise tolere değerin altındadır.
Evsel atıklar nedeniyle nitrat azotu, tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde
bulunmuştur.100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat
azotu değerleri 0,6-1,6 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için arıtma
tesislerinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edişen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir
147
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : ORDU
İSTASYON ADI : Fatsa Et - Balık deşarjı
İSTASYON NO : 26
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*7
5
9
**9.4
16
18
15.5
16.4
20
22
25.4
26.7
26.7
25
21.2
21.6
18.4
20
11.7
14.6
11.1
7.2
7.6
7.94
8.6
8.44
8.0
8.03
8.8
7.77
8.8
8.3
8.6
8.1
8.5
7.6
7.8
7.4
8.3
7.6
8.4
7.96
TUZLULUK
(%oS)
16.6
14.9
6.4
-
10.1
-
17
-
14.9
-
16
-
18
-
16
-
16.8
-
16.6
-
-
E.C25
(m mho/cm)
21.68
14.66
10.06
18.75
17.20
21.75
26.81
27.65
22.46
30.22
28.27
30.33
28.82
32.58
23.26
27.58
27.65
27.80
26.81
17.64
27.09
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
-
-
-
-
2
-
1
-
17
-
2
-
3
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
-
10.3
9.8
8.4
8.3
6.4
8.1
6.1
9.8
5.3
8.3
4.8
8.5
5.0
6.3
5.6
7.0
5.7
6.6
6.8
7.8
-
-
1.1
1.5
0.9
1.3
0.6
1.3
-
1.5
1.5
1.6
-
-
0.006
0.004
0.003
0.002
0.008
0.001
0.006
0.003
0.006
0.006
0.1
0.1
n.d.
-
n.d.
40
n.d.
82
n.d.
-
n.d.
-
0.02
-
0.1
-
n.d.
-
0.063
-
-
8
8.9
5.9
15.6
2.9
16.4
5.6
26.6
8.2
17.8
7.4
23.0
4.16
18.4
5.5
29.2
7.52
19.2
7.6
18.4
1.8
27.6
21.8
18.8
-
17
-
19
-
26
-
26.4
-
16
-
85
-
4
-
19
-
-
-
-
0.064
0.063
0.046
0.034
0.031
0.027
0.038
0.028
0.012
-
4.8
6.1
0.01
-
3.4
-
n.d.
-
3.4
-
1.9
-
n.d.
-
n.d.
-
n.d.
-
1.97
-
-
SICAKLIK
(°C)
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
DEMİR
(mg/L)
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
148
27. İstasyon: Ordu - Fatsa Demas Balık Unu ve Yağı Fabrikası Desarjı
Bu istasyonda evsel atıklar ve fabrika çalıştığında ise fabrika atıklarının oluşturduğu
kirlilik bulunmaktadır.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
1,5-8,9 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 2,8-10,1 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 3,2-7,6 mg/L’dir.
Evsel ve fabrika atıkları nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S değerleri 2,2-55 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 18,6-44 mg/L, 500
m açıktan alınan su örneklerinde ise 11,2-27,2 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle nitrat azotu,tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat azotu
değerleri 0,5-1,4 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,7-2,0 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
deterjan değerleri 0,013-0,078 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için evsel
atıklara arıtma tesisleri kurmalı,ayrıca gübreleme işlemleride bilinçli yapılmalıdır.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
149
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : ORDU
İSTASYON ADI : Fatsa - Demas deşarjı
İSTASYON NO : 27
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*7
5
9
**8.9
15
15.3
7.1
7.6
TUZLULUK
(%oS)
16.4
14.9
E.C25
(m mho/cm)
21.71
14.66
7.64
8.5
10.3
15.92
27.23
-
8.35
8.0
15.2
18.95
28.18
-
15.5
15
14.9
8.08
8.8
8.9
19.0
27.06
27.43
27.43
22
20.6
20
7.72
8.9
8.7
15.3
21.60
30.72
30.47
25.3
29.2
27.9
8.9
8.3
8.0
10.0
8.47
6.36
30.52
27.9
26
25
8.2
8.3
8.2
18.1
8.88
5.98
30.00
22.3
20.6
20.8
8.0
7.9
7.8
15.8
28.83
27.64
27.63
19.4
21
21.4
7.5
8.3
8.4
17.4
27.27
27.72
28.24
12
14.8
14.3
7.7
8.5
8.5
16.6
27.89
17.80
17.15
9.9
10
8.06
8.15
26.53
26.81
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.2
10.3
-
-
-
-
n.d.
0.1
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
6.4
8.9
2.2
21.8
-
-
1.8
0.6
9.6
8.5
0.8
0.003
0.1
0.60
4.48
6.0
17.2
21.4
0.02
-
8.4
6.4
0.7
0.005
n.d.
0.20
1.5
10.1
36
21.4
0.34
-
8.5
6.4
6.4
1.0
1.0
0.003
0.002
n.d.
0.26
0.33
5.6
4
3.92
18
44.2
27.2
n.d.
-
8.7
5.7
5.7
1.1
1.3
0.002
0.003
n.d.
0.41
0.17
4
6.72
7.20
36
18.6
11.2
1.5
-
3
7.9
4.4
4.6
1.4
0.7
0.006
0.005
n.d.
0.62
1.23
7.3
7.2
7.6
23.2
23.2
20.8
0.022
0.9
-
1
7.6
4.9
5.0
1.2
1.3
0.001
0.002
0.04
0.6
1.4
4.48
7.44
7.04
19
21.4
18.6
n.d.
-
12
7.6
5.7
5.7
0.004
0.005
n.d.
0.18
0.27
3.5
2.8
3.2
55
27.8
22.6
0.078
n.d.
-
1
7.0
5.6
5.6
1.1
1.7
0.003
0.007
n.d.
0.48
0.37
6.96
4.8
4.2
16.8
19.4
19
n.d.
-
6
6.9
6.8
6.8
0.5
0.8
0.020
0.003
0.084
0.42
0.33
7.76
7.44
7.36
18.6
24.8
14.8
0.013
0.28
-
8.0
8.0
1.4
2.0
0.004
0.004
0.15
0.96
3.92
5.92
23.6
26
-
SICAKLIK
(°C)
PH
DEMİR
(mg/L)
***
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
150
28. İstasyon: Ordu - Ünye İskele
Bu istasyonda evsel atıklar kirlilik oluşturmaktadır..
Evsel atıklar nedeni ile organik madde tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
3,8-8,16 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 3,36-11,2 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 4,24-12,6 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S) tolere değerin (30 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S
değerleri 15,2-68 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 10,6-52 mg/L, 500 m açıktan
alınan su örneklerinde ise 12,4-48 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle nitrat azotu,tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat azotu
değerleri 0,4-1,5 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,9-1,7 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS), tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan
değerleri 0,03-2,28 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 0,020-0,154 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Bu istasyonda tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için evsel
atıklara arıtma tesisleri kurmalı,ayrıca gübreleme işlemleride bilinçli yapılmalıdır.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
151
YIL : 1989-1991
İSTASYON İLİ : ORDU
İSTASYON ADI : Ünye İskele
İSTASYON NO : 28
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
-
ŞUB.
*6
-
8.4
TUZLULUK
(%oS)
-
15.2
E.C25
(m mho/cm)
-
16.42
BULANIKLIK
(mg/L)
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
-
10.4
-
-
-
-
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
DEMİR
(mg/L)
-
0.04
-
7
-
23.8
-
-
-
0.8
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
9
15
17.8
8.9
8.3
15.5
23.87
23.84
-
16
16
8.02
8.5
18
26.19
27.04
-
21
20
8.04
8.7
14.9
21.96
29.69
-
23.7
28.4
27.8
7.9
8.1
8.1
17
27.98
30.86
29.74
26.5
27
26.5
8.2
8.4
8.3
18
28.64
27.38
29.29
22.2
22.5
22.4
7.9
8.2
8.1
16.8
28.62
26.01
26.59
18
21.5
21.3
7.5
8.2
8.5
17.4
28.03
27.84
28.08
11.5
14.6
15.4
8.1
8.3
8.2
16.6
27.57
17.56
17.64
10.4
10.7
8.2
8.2
27.66
27.23
8.1
6.1
0.4
0.031
8.7
6.6
0.9
0.003
9.4
5.7
0.9
0.002
5
8.9
4.7
5.0
0.9
1.6
0.0
1.12
3.8
11.2
27
14.2
0.075
3.1
-
0.0
0.25
5.04
8.32
17.4
32.0
0.041
0.64
-
0.0
0.58
7.3
7.2
22
14.8
0.020
1.25
-
4
7.5
4.5
4.6
0.7
0.9
0.005
0.008
0.0
0.53
0.32
7.7
7.2
7.8
31.4
52
48
0.032
2
-
15
7.7
5.3
5.3
0.026
0.010
0.0
1.67
0.47
5.5
6.48
6.0
68
23.8
27
0.105
n.d.
-
2
7.4
5.6
5.6
1.0
1.3
0.066
0.003
0.0
0.53
7.44
3.36
4.24
15.2
19.8
22.2
0.049
n.d.
-
5
7.7
6.8
6.7
1.3
1.3
0.065
0.005
0.042
0.41
0.33
7.6
8.8
7.2
26.6
27.4
17.2
0.026
1.4
-
7.9
7.9
1.5
1.7
0.027
0.003
0.12
0.60
6.88
12.6
10.6
12.6
-
**8.8
7.53
8.75
13
20.68
25.89
8.5
8.5
1.0
0.003
0.0
0.42
6.85
7.6
16.8
18.4
0.123
0.01
-
***
****
BAKIR
(mg/L)
YAĞ-GRESS
(mg/L)
*, **, ***, ****, - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
0.001
0.007
0.02
0.5
0.3
8.16
7.28
7.20
17.2
40.4
38.8
0.154
n.d.
-
152
YIL : 1989
ÖRNEĞİN ALINDIĞI İL : ORDU
ÖRNEĞİN ALINDIĞI YER : İskele önü
A
Y
L
A
R
PARAMETRE
Toplam Katı
Mad. (mg/L)
Yağ
(mg/L)
Deterjan
(mg/L)
Nitrit
(mg/L)
Organik Mad.
(mg/L)
Demir
(ppm)
Bakır
(ppm)
Çinko
(ppm)
OCAK
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞU
S.
EYL.
EKİM KAS.
ARA.
19836
19173
18493
18100
19179
20245
26744 22426
20599
-
2.5
1.99
2.02
1.96
0.81
0.37
0.27
0.78
0.04
-
0.74
2.2
0.085
0.041
0.073
0.08
0.04
0.047
0.033
0.03
0.08
-
0.035
0.039
0.031
0.015
0.001
0.001
0.001
0.049
0.046
0.009
0.04
-
0.009
0.049
8.6
4.5
5.8
5.1
4.9
4
3.3
3.9
3.9
-
4.6
3.2
0.7
0.05
0.72
0.71
0.1
0.04
0.06
0.05
0.08
-
0.07
0.06
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
n.d.
n.d.
18790 17035
Deniz suyu örnekleri Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü tarafından alınmış, analizler ise Ankara İl
Kontrol Laboratuarı Müdürlüğünde yapılmıştır.
n.d. : Aletin hassasiyet düzeyinin altında.
153
EK Ι Ι. ORTA KARADENİZ BÖLGESİNDE 1990 ve 1993 YILLARINDA
YAPILAN ÇALIŞMALAR ve ELDE EDİLEN BULGULAR
29. İstasyon: Samsun - Gelemen - Gübre Sanayi Denize Deşarjı
Bu istasyon, Gübre Sanayi A.Ş. ile Karadeniz Bakır İşletmeleri atıklarının denize deşarj
bölgesinden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla
doğru orantılı olarak da iletkenlik değişmektedir.
Karadeniz Bakır İşletmeleri'nin atıkları nedeniyle bakır tolere değerin (0.02 mg/L)
üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
bakır değerleri 0.82-3.61 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 0.02-0.06 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 0.01-0.05 mg/L'dir. Gübre sanayi A.Ş. atıkları ve evsel atıklar
nedeniyle nitrat azotu, tolere değerin (0.95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0.7-1.6 mg/L, 100 m
açıktan alınan su örneklerinde 0.8-1.6 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.7-1.3
mg/L'dir.
Fabrika ve evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS) tolere değerin (0.02 mg/L ) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan deterjan değerleri 0.013-0.096 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.0130.038 mg/L'dir.
Fabrika ve evsel atıklar nedeniyle organik madde, tolere değerin (5 mg/L ) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 1.2-9.7 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 5.3-6.5 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 4.8-6.3 mg/L ‘dir.
Askıdaki katı madde kıyıda tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Bulunan
değerler 16.4-322 mg/L‘dir. 100 ve 500 m açıkta tolere değerin altına düşmüştür.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için Bakır ve
Gübre fabrikalarının arıtma tesisi kurmaları gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
154
YIL : 1990-1993
İSTASYON ADI
İSTASYON İLİ : SAMSUN
: Gelemen Gübre Sanayi A.Ş. deşarjı
İSTASYON NO : 29
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*7.3
16.8
14.4
16.0
16.3
24.4
24.0
22.0
25.0
28.5
25.9
25.7
30.0
19.3
18.6
23.7
18.0
10.1
10.2
19.1
9.5
9.4
7.8
8.3
8.2
17.5
17.5
18.0
28.73
27.16
16.81
6.6
7.2
7.0
18.0
17.5
17.5
28.54
25.81
26.39
8.1
7.8
8.8
8.8
17.5
17.0
17.0
30.92
27.02
27.03
6.6
8.5
8.7
17.4
17.0
17.0
28.31
29.98
30.28
6.6
7.4
8.5
8.5
17.8
17.0
17.0
30.01
30.90
31.47
7.0
8.4
8.4
17.0
17.6
17.5
26.07
30.36
30.65
4.0
9.9
8.0
8.2
0.02
0.01
0.7
0.96
0.7
0.005
0.008
0.005
n.d.
0.8
0.4
1.2
5.3
4.8
28.0
23.6
11.8
0.096
0.038
0.12
0.82
9.1
-
6.9
7.6
7.4
0.03
0.025
0.7
1.6
1.3
0.015
0.006
0.004
n.d.
0.7
0.6
6.9
6.3
6.1
34.3
15.5
12.0
0.018
0.016
0.01
2.65
0.06
0.05
6.4
1.18
1.14
6.6
7.0
7.0
0.035
0.030
0.9
0.8
0.7
0.005
0.003
0.003
4.60
0.30
0.26
9.7
6.6
6.3
33.6
18.0
13.0
0.013
0.013
3.4
2.42
0.05
0.04
5.8
1.1
1.0
6.8
8.0
8.3
0.03
0.02
1.6
0.96
0.84
0.300
0.003
0.001
7.80
0.34
0.28
8.0
6.5
6.2
18.8
20.0
16.0
0.015
0.013
2.53
1.89
0.02
0.01
3.5
1.3
1.1
9.2
11.5
10.9
n.d.
n.d.
0.9
1.4
1.2
0.009
0.003
0.002
14.90
1.08
0.4
5.76
6.1
5.9
100.4
13.1
12.7
0.016
0.015
0.22
2.03
0.02
0.01
1.2
1.1
8.0
8.8
8.7
0.02
0.01
0.9
1.3
1.1
0.007
0.004
0.003
16.0
1.1
0.8
7.36
5.7
4.8
38.2
13.1
12.0
0.142
0.020
0.019
0.11
2.34
-
****
**
***
7.7
3.1
TUZLULUK
(%oS)
-
17.5
E.C25
(m mho/cm)
29.34
32.10
BULANIKLIK
(mg/L)
5.0
4.0
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.8
5.9
-
-
0.7
0.8
0.007
0.007
0.75
2.59
8.16
7.84
322
16.4
-
-
0.04
0.9
BAKIR
(mg/L)
2.67
1.71
KLOROFİL-a
(µg/lt)
9.6
2.96
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
17.8
30.65
6.7
1.3
0.336
0.01
6.2
24.0
0.11
3.61
3.0
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
17.8
29.62
7.4
1.1
0.010
4.22
7.5
22.8
0.09
2.2
2.4
155
30. İstasyon: Samsun - Kirazlık Aygaz Dolum Tesisleri Denize Deşarjı
Bu istasyon, Aygaz Dolum Tesisleri atıklarının denize deşarj bölgesinden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters
orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı
olarak da iletkenlik değişmektedir.
Bu istasyon Kirazlık belediyesinin çöplerinin döküldüğü ve mezbahanenin yakın olduğu
yer olması nedeniyle kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizlerde organik madde, genelde
bütün aylarda tolere değerin üzerinde bulunmuştur. Organik maddenin tolere değeri 5 mg/L’dir.
Bulunan değer ise 1-8.4 mg/L’dir. Kıyıdan açığa gidildikçe bulunan değerler tolere değerin
altına düşmüştür.
Askıdaki katı madde kıyıda tolere değeri (30 mg/L ) aşmıştır. Bu değerler 14-107.2
mg/L'dir. 100 ve 500 m açıkta tolere değerin altındadır.
Nitrat azotu kıyıda tolere değeri (0.95 mg/L) aşmıştır. Bulunan değerleri
0.0-1.4
mg/L'dir. Açığa gidildikçe nitrat azotu tolere değerin altına düşmüştür.
Her istasyonda olduğu gibi buradada evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS) tolere
değerin (0.02 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan 100 m açıktan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan değerleri 0.016-0.072 mg/L; 500 m açıktan
alınan su örneklerinde ise 0.015-0.030 mg/L'dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırabilmek için
arıtma tesislerinin
kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
156
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SAMSUN
İSTASYON ADI : Kirazlık Aygaz Dolum Tesisleri deşarjı
İSTASYON NO : 30
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*7.4
12.0
15.6
16.3
16.0
20.5
23.6
22.1
25.5
26.2
25.3
25.5
21.8
19.5
18.7
22.6
13.5
9.9
10.0
13.2
9.6
9.6
8.0
8.2
8.0
17.6
17.6
18.0
28.14
18.15
24.36
7.9
7.8
7.9
18.2
17.0
17.0
29.32
24.80
24.28
8.0
8.0
8.7
8.7
17.8
17.0
17.0
30.76
26.98
27.17
7.8
8.4
8.6
17.8
17.0
17.0
29.91
29.51
29.92
7.2
7.8
8.5
8.5
17.0
18.0
18.0
30.65
30.76
31.18
8.8
8.5
8.5
18.0
18.5
18.5
29.26
29.21
29.35
1.0
10.1
8.1
8.0
0.03
n.d.
0.8
0.8
0.4
0.010
0.002
0.001
n.d.
0.3
0.1
1.0
4.8
4.6
14.0
14
10
0.072
0.030
8.3
7.3
7.2
0.02
0.01
0.9
0.9
0.6
0.015
0.002
0.001
n.d.
0.6
0.5
8.4
4.2
3.9
37.3
14
10
0.018
0.016
6.8
7.4
7.0
0.02
0.01
1.4
0.4
0.5
0.004
0.003
0.002
0.32
0.5
0.5
8.3
3.6
3.5
11.8
13
12
0.016
0.015
7.9
7.9
8.1
0.03
0.02
n.d.
0.5
0.4
0.080
0.004
0.003
0.73
0.6
0.4
8.4
3.7
3.6
16.2
14
12
0.017
0.015
9.2
10.7
10.2
0.03
0.02
0.9
1.0
0.9
0.015
0.002
0.002
0.87
1.21
0.77
5.76
3.5
3.2
107.2
14.2
10.2
0.022
0.020
8.2
8.5
8.4
0.03
0.02
0.8
1.2
0.8
0.001
0.005
0.004
0.26
1.0
0.9
6.56
3.2
3.1
25.0
13.8
13.3
0.024
0.023
3.6
n.d.
n.d.
4.2
n.d.
n.d.
3.0
0.1
0.1
2.8
0.2
0.1
0.1
n.d.
-
****
**
***
7.8
8.1
TUZLULUK
(%oS)
17.9
17.5
E.C25
(m mho/cm)
30.56
28.56
BULANIKLIK
(mg/L)
26.0
4.0
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.2
8.4
-
-
0.6
1.1
0.006
0.011
0.08
0.14
5.76
8.0
23.2
20.8
-
-
0.01
-
n.d.
-
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
18.1
30.65
7.0
1.4
0.009
n.d.
5.2
42.8
-
18.0
30.90
8.0
1.2
0.016
0.88
8.4
23.0
-
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
4.4
-
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
2.2
-
157
31. İstasyon : Samsun - Merkez Liman İçi
Bu istasyon, şehrin evsel atıklarının ve gemilerin sintine atıklarının atıldığı bölgeden
seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla
doğru orantılı olarak da iletkenlik değişmektedir.
Evsel atıklar nedeniyle amonyak azotu, tolere değerin (0.02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. 100 m açıktan alınan su örneklerinde bulunan amonyak azotu değerleri, 0.08-0.1
mg/L'dir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS) tolere değerin
(0.02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan
değerleri 0.023-0.233 mg/L , 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.048-0.098 mg/L'dir.
Yine evsel atıklar nedeniyle organik madde, tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 6.56-9.2 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 5.2-7.2 mg/L'dir.
Gemilerin sintine atıkları nedeniyle yağ,
tolere değerin ( 3 mg/L )
üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan 100 m açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan yağ değerleri 3-5 mg/L'dir.
Evsel atıklar ve sintine atıkları nedeniyle askıdaki katı madde, (T.S.S.) tolere değerin
(30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan T.S.S. değerleri 10-67.2 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 24-51
mg/L'dir.
Nitrat azotu kıyıda tolere değerin (0.95 mg/L ) üzerinde bulunmuştur. Bu değerler
(min.-max.) 0.2-1.7 mg/L'dir. Açığa gidildikçe konsantrasyon tolere değeri altına düşmüştür.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırabilmek için
arıtma tesisinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
158
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SAMSUN
İSTASYON ADI : Merkez Liman İçi
İSTASYON NO : 31
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*8.2
13.4
17.1
19.5
23.2
25.4
23.4
24.4
23.8
21.2
21.1
**16.0
12.0
10.4
11.0
9.4
7.6
8.2
8.3
7.7
8.0
7.0
8.1
8.1
7.7
7.6
7.4
8.1
7.4
7.8
6.34
8.2
TUZLULUK
(%oS)
18.2
16.2
16.5
16.5
17.1
17.1
17.4
17.5
17.0
17.8
17.0
16.0
16.0
17.0
17.5
17.1
E.C25
(m mho/cm)
30.36
28.80
28.65
22.05
30.20
24.70
30.45
30.75
26.52
28.8
26.29
26.02
27.66
34.57
26.6
30.06
BULANIKLIK
(mg/L)
7.0
6.0
10.0
-
-
-
-
-
-
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
10.6
10.0
9.0
8.7
6.7
7.0
8.4
7.4
5.7
7.3
5.9
7.3
-
8.8
6.2
7.6
8.2
-
-
0.10
0.09
-
0.09
0.08
-
0.09
0.08
0.2
0.4
0.6
0.8
1.4
1.3
0.3
1.3
0.7
1.7
0.9
1.7
1.3
1.4
0.9
1.2
0.021
0.007
0.008
0.009
0.016
0.003
0.105
0.145
0.003
0.12
0.006
0.482
0.189
0.004
0.152
0.004
0.20
0.08
0.04
0.8
n.d
0.9
n.d.
0.2
0.6
0.67
0.8
1.53
1.64
0.9
0.96
1.0
8.0
8.8
8.8
5.2
8.3
6.2
8.8
8.3
6.9
9.2
7.2
7.6
6.56
7.2
7.36
6.9
23.6
38.2
12
25
34
51
12
10
46
22.6
24
25.4
67.2
38
38.8
40
0.031
0.077
0.080
0.098
0.040
0.092
0.233
0.101
0.080
0.181
0.094
0.050
0.023
0.048
0.082
0.049
KLOROFİL-a
(µg/lt)
0.01
2.02
1.4
1.4
2.8
1.6
0.14
0.2
0.8
0.18
0.9
0.21
0.7
-
YAĞ
(mg/L)
-
-
5
4
-
3
4
-
5
5
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
****
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
BAKIR
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
159
32 . İstasyon: Samsun - Bafra Kızılırmak'ın Denize Deşarjı
Bu istasyon, Kızılırmak nehrinin denize karıştığı bölgeden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Yapılan ölçümlerde
tuzluluk değerlerinin farklılık göstermesinin nedeni, numunenin alındığı noktada ırmak ile
denizin yoğun oluşuna bağlıdır. Tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da iletkenlik
değişmektedir.
Evsel atıklar nedeniyle deterjan (LAS) tolere değerin
(0.02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan deterjan
değerleri 0.017-0.112 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 0.041-0.076 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 0.038-0.055 mg/L'dir.
Evsel atıklarla ve tarım arazisinin gübrelenmesi ile ilgili kirlenme nedeniyle nitrat azotu,
tolere değerin (0.95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri ( min.-max.) 0.3-2.3 mg/L, 100 m açıktan
alınan su örneklerinde 0.4-2.0 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.2-1.8 mg/L'dir.
Bu değerler yağışlar nedeniyle ilkbahar ve sonbahar aylarında daha yüksek bulunmuştur.
Evsel atıklar nedeniyle organik madde kıyıda yapılan su analizlerinde tolere değerin (5
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Bulunan değerler 1.68-8.3 mg/L'dir. Açığa gidildikçe
konsantrasyon tolere değerin altına düşmüştür.
Genelde yağışlar nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S.), kıyıda tolere değerin (30
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Bu değerler (min.-max.) 3.8-173 mg/L'dir. Açığa gidildikçe
konsantrasyon tolere değerin altına düşmüştür.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş bulunan evsel atıkların oluşturduğu kirliliği önlemek için arıtma
tesisinin kurulması, gübreleme nedeniyle oluşan kirliliği önlemek içinde çiftçinin
bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
160
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SAMSUN
İSTASYON ADI : Bafra Kızılırmak Deşarjı
İSTASYON NO : 32
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
****
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*7.1
9.5
11.1
12.5
11.1
18.2
14.0
16.0
18.2
15.5
19.4
21.5
16.5
14.2
15.3
20.1
15.3
10.7
10.3
11.4
9.8
9.6
8.0
7.4
7.6
8.0
8.0
16.0
11.41
1.03
6.63
8.2
7.3
7.5
6.4
2.0
17.0
8.47
1.41
10.23
8.4
8.1
8.7
8.6
8.2
1.0
15.2
9.31
1.35
17.17
7.8
8.2
8.5
1.2
9.0
15.0
0.31
12.39
17.71
8.0
8.4
6.6
7.9
7.4
9.0
15.0
10.41
0.42
1.69
7.42
6.5
7.8
1.0
1.0
14.3
1.81
0.42
21.17
**
***
7.7
8.4
TUZLULUK
(%oS)
0.01
1.0
E.C25
(m mho/cm)
n.d.
0.14
BULANIKLIK
(mg/L)
97
3
6
-
-
-
-
-
-
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
12.8
9.8
1.8
2.3
0.021
0.015
0.0418
0.08
2.16
1.92
173
11.4
0.017
0.041
7.8
9.8
8.6
0.01
0.01
2.0
0.6
0.6
0.004
0.004
0.003
0.63
0.6
0.6
4.24
4.7
3.8
5.2
22
18
0.112
0.053
0.042
8.2
9.4
8.9
0.01
0.01
1.5
0.4
0.2
0.003
0.003
0.002
1.4
0.6
0.5
2.7
4.2
3.9
5.8
26
18
0.027
0.044
0.038
8.0
-
8.1
7.2
7.4
n.d.
n.d.
0.3
0.9
0.9
0.005
0.006
0.003
0.01
0.9
0.8
8.3
4.1
3.8
32.6
27
25
0.076
0.055
7.9
-
9.9
8.9
9.7
n.d.
n.d.
0.6
1.2
0.7
0.018
0.009
0.006
n.d.
0.01
n.d.
6.8
6.2
3.44
28
23
14
0.065
0.042
8.8
11.0
11.5
0.01
n.d.
1.2
2.0
1.8
0.008
0.002
0.001
0.79
0.17
0.14
5.2
4.5
3.8
106
28
18
0.096
0.041
0.040
10.5
9.0
9.1
0.02
n.d.
1.4
1.9
1.2
0.002
0.003
0.002
0.25
0.19
0.15
1.68
1.9
1.2
19.6
6.8
6.2
0.042
0.041
0.04
0.5
n.d.
-
0.2
1.4
1.1
3.4
n.d.
n.d.
4.4
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
2.7
3.23
1.0
0.014
n.d.
6.7
3.8
0.062
7.1
9.23
1.8
0.004
1.7
3.84
15.6
0.031
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
0.62
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
3.1
161
33. İstasyon: Samsun - Alaçam - Sürsan Balık Unu ve Yağı Fabrikası Deşarjı
Bu istasyon Sürsan Balık Unu ve Yağı Fabrikası atığının denize deşarj edildiği yerdedir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla
doğru orantılı olarak da iletkenlik değişmektedir.
Hamsi sezonu yılın son iki ayında başladığından (Kasım - Aralık) fabrika bu aylarda
daha yoğun çalışmaktadır. Bu nedenle askıdaki katı madde (T.S.S.), son iki ayda tolere değeri
olan 30 mg/L'nin üzerinde çıkmıştır. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan T.S.S. değerleri 9.0-60.0 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 1453.6 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 12-38.5 mg/L'dir.
Fabrika ve evsel atıklar nedeniyle organik madde kıyıdan alınan su örneklerinde tolere
değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Bu değerler (min.-max.) 0.72-8.64 mg/L'dir. Açığa
gidildikçe konsantrasyon tolere değerin altına düşmüştür.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırabilmek için Sürsan
Balık Unu ve Yağı Fabrikasının arıtma tesisi kurması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
162
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SAMSUN
İSTASYON ADI : Alaçam Sürsan Balık Unu ve Yağı Fabrikası deşarjı
İSTASYON NO : 33
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
****
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*11.0
12.5
15.4
15.4
13.6
18.3
24.0
23.5
25.6
23.5
25.1
24.8
23.0
19.2
18.9
22.0
16.2
11.2
11.0
13.0
9.5
9.4
8.1
8.5
8.1
18
16
18
30.43
18.45
20.43
7.9
8.1
8.2
18.0
17.5
17.5
31.18
27.18
26.84
7.6
7.8
8.4
8.4
17.5
17
17
30.77
27.09
27.21
8.0
8.3
8.2
17.8
18
18
29.3
26.47
26.36
8.0
8.8
8.2
8.1
17.6
18
18
30.69
30.39
31.21
7.5
8.3
8.3
18.0
18.5
18.5
25.00
30.80
30.95
**
***
7.0
8.1
TUZLULUK
(%oS)
18.2
18
E.C25
(m mho/cm)
32.59
30.04
BULANIKLIK
(mg/L)
9.0
2.0
12.0
-
-
-
-
-
-
-
-
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
9.3
6.0
1.0
0.8
0.011
0.009
0.08
0.08
8.64
8.4
36.4
19.2
-
-
7.3
7.7
7.4
0.01
0.01
0.81
0.2
0.2
0.014
0.002
0.002
0.78
0.35
0.30
3.2
2.1
1.9
9
14
13
0.014
0.011
7.7
8.4
8.6
0.01
0.01
0.4
0.2
0.2
0.010
0.002
0.001
0.38
0.32
0.31
7.6
1.8
1.6
16.2
14
12
0.013
0.011
8.1
-
8.3
7.8
7.6
n.d.
n.d.
0.5
0.1
0.1
0.006
0.002
0.001
n.d.
0.6
0.5
6.40
0.85
0.81
34
18
12
0.012
0.012
7.5
-
9.1
8.8
9.2
n.d.
n.d
0.1
0.1
n.d.
0.009
0.002
0.001
n.d.
n.d.
n.d.
0.72
0.72
0.36
60
25
15
-
8.0
10.3
10.1
n.d.
n.d.
1.0
0.4
0.3
0.008
0.003
0.002
0.87
0.35
0.33
6.08
1.6
1.4
45.4
53.6
36.6
0.017
0.014
9.3
8.5
8.4
0.01
n.d.
0.8
0.4
0.3
0.005
0.004
0.001
0.41
0.34
0.32
7.2
1.8
1.6
46.2
47.8
38.5
0.019
0.018
0.01
0.34
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
1.8
n.d.
n.d.
2.4
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
17.8
30.92
0.7
0.018
0.01
5.0
21.6
-
18.0
29.79
0.9
0.006
1.77
7.6
20.6
-
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
2.7
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
1.6
163
34 . İstasyon: Sinop - Gerze Balık Unu ve Yağı Fabrikası Deşarjı
Bu istasyon Gerze Balık Unu ve Yağı Fabrikası atığının denize deşarj edildiği yerdedir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla
doğru orantılı olarak da iletkenlik değişmektedir.
Hamsi sezonu yılın son iki ayında başladığından (Kasım - Aralık) fabrika bu aylarda
daha yoğun çalışmaktadır. Bu nedenle askıdaki katı madde (T.S.S.) , son iki ayda tolere değeri
olan 30 mg/L'nin üzerinde çıkmıştır. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan T.S.S. değerleri 7.6-127.4 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 1635.9 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 12-35.6 mg/L'dir.
Evsel atıklarla ve tarım arazisinin gübrelenmesi nedeni ile nitrat azotu, kıyıdan alınan
su örneklerinde tolere değerin (0.95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Bu değerler (min.-max.) 0.41.2 mg/L'dir. Açığa gidildikçe konsantrasyon tolere değerin altına düşmüştür.
Evsel atıklar nedeniyle kıyıdan alınan su örneklerinde organik madde tolere değerin (5
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Bu değerler (min.-max.) 1.44-9.2 mg/L'dir. Açığa gidildikçe
konsantrasyon tolere değerin altına düşmüştür.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırabilmek için Gerze
Balık Unu ve Yağı Fabrikasının arıtma tesisi kurması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
164
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SİNOP
İSTASYON ADI : Gerze Balık Unu ve Yağı Fabrikası deşarjı
İSTASYON NO : 34
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
****
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*9.1
12.0
15.5
14.3
13.4
18.8
24.0
23.0
25.8
23.8
26.3
25.3
20.0
15.2
14.8
22.2
16.1
11.3
11.0
13.1
9.6
9.4
8.0
8.2
8.4
16.5
16.5
17.7
30.33
19.54
21.21
7.9
8.1
8.3
17.0
17.5
17.5
30.72
29.30
28.84
7.8
7.7
8.6
8.4
17.3
17.0
17.0
30.15
26.62
26.59
7.9
8.4
8.2
16.0
17.0
17.0
25.60
27.83
27.18
8.0
7.8
8.4
8.5
17.0
18.0
18.0
31.06
30.80
30.66
7.5
8.3
8.3
12.8
18.5
18.5
20.54
28.64
30.36
1.0
8.8
8.9
9.3
n.d.
n.d.
0.6
0.5
0.2
0.007
0.005
0.003
n.d.
n.d.
n.d.
2.96
1.4
0.9
7.6
18
12
-
8.8
7.8
7.7
n.d.
n.d.
1.1
0.3
0.2
0.005
0.002
0.001
n.d.
0.60
0.60
8.0
1.2
1.1
30
17
16
0.012
0.011
7.4
7.0
6.9
0.01
0.01
0.8
0.3
0.3
0.003
0.002
0.002
0.12
0.38
0.35
2.8
2.8
2.8
14.2
18
14
0.022
0.018
8.0
8.7
8.9
0.01
0.01
0.9
0.2
0.1
0.013
0.002
0.001
0.15
0.33
0.32
9.2
2.6
2.4
15.4
16
12
0.016
0.014
8.8
9.3
9.9
n.d.
n.d.
1.0
0.3
0.3
0.009
0.003
0.002
0.58
0.36
0.32
1.44
2.4
2.2
112.8
35.9
35.6
0.020
0.019
9.1
8.5
8.4
n.d.
n.d.
0.08
0.3
0.3
0.002
0.004
0.002
0.33
0.38
0.38
6.8
2.6
2.4
127.4
35.4
31.8
0.021
0.018
n.d.
-
n.d.
n.d.
n.d.
1.5
n.d.
n.d.
1.2
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
**
***
7.8
8.1
TUZLULUK
(%oS)
12.0
12.0
E.C25
(m mho/cm)
19.05
16.09
BULANIKLIK
(mg/L)
3.0
8.0
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
10.2
7.4
-
-
0.4
0.9
0.008
0.006
0.04
0.04
7.6
7.2
32.6
57.8
-
-
3.86
2.9
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
16.3
29.54
8.5
1.0
0.023
0.01
4.8
30.8
-
17.0
29.26
8.2
1.2
0.004
1.70
8.0
24.6
-
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
1.08
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
1.8
165
35. İstasyon: Sinop - Merkez Söksa Giyim Sanayi Denize Deşarjı
Bu istasyon Söksa Giyim Sanayi atıklarının denize karıştığı bölgeden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla
doğru orantılı olarak da iletkenlik değişmektedir.
Evsel ve fabrika atıkları nedeniyle organik madde, bütün aylarda tolere değerin (5
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan organik madde değerleri (min.-max.) 1.1-8.08
mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 6.5-7.3 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 6.1-7.2 mg/L'dir.
Yine evsel ve fabrika atıkları nedeniyle askıdaki katı madde bütün aylarda tolere
değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan T.S.S. değerleri 2.2-51.8 mg/L; 100 m açıktan alınan su örneklerinde 35.084.2 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 32-83.4 mg/L'dir.
Evsel ve fabrika atıkları nedeniyle deterjan (LAS) bütün aylarda tolere değerin (0.02
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan deterjan değerleri 0.004-0.076 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 0.0160.024 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.018-0.021 mg/L'dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırabilmek için Söksa
Giyim Sanayi Fabrikasının arıtma tesisi kurması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
166
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SİNOP
İSTASYON ADI : Merkez Söksa Giyim Sanayi deşarjı
İSTASYON NO : 35
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
****
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*9.8
12.0
14.9
14.3
14.6
21.5
23.5
22.8
28.5
23.0
26.6
25.8
20.4
13.2
12.6
23.6
16.7
11.2
11.0
12.8
9.3
9.2
7.7
8.4
8.6
13.0
17.0
17.5
30.30
19.67
28.68
7.5
7.1
7.0
17.8
16.5
17.0
22.10
22.56
23.03
7.7
7.8
8.8
8.6
17.8
17.0
18.0
29.08
27.66
26.84
7.3
8.5
8.2
16.8
18.0
18.0
25.13
28.41
28.70
7.9
8.7
8.5
8.6
17.2
18.0
18.0
30.20
30.80
30.66
7.52
8.3
8.2
14.2
18.5
18.5
22.77
30.50
30.65
1.0
9.1
8.8
8.9
n.d.
n.d.
0.7
0.8
0.7
0.010
0.010
0.009
n.d.
n.d.
n.d.
1.1
6.5
6.1
2.2
35
32
0.018
0.020
0.018
7.9
7.0
7.2
0.01
0.02
0.8
1.0
1.0
0.043
0.001
0.001
n.d.
0.9
0.8
8.0
6.9
6.7
22.6
78
55
0.004
0.016
0.018
7.1
7.0
7.0
0.01
0.01
0.8
0.70
0.65
0.004
0.001
0.002
0.58
0.40
0.34
4.4
7.0
6.8
15.2
38
32
0.021
0.022
0.018
7.2
9.2
9.4
0.01
0.01
0.7
0.66
0.62
0.012
0.002
0.001
0.37
0.42
0.36
6.0
7.3
7.2
10.2
40
35
0.028
0.020
0.018
7.8
10.4
10.6
0.03
0.01
1.0
0.64
0.59
0.010
0.002
0.002
0.70
0.45
0.43
3.2
7.1
6.9
51.8
84.2
83.4
0.076
0.022
0.021
10.1
8.8
8.7
0.02
n.d.
1.0
0.59
0.57
0.006
0.004
0.001
0.25
0.38
0.38
3.2
6.6
6.1
44
72.4
68.6
0.026
0.024
0.018
n.d.
1.28
1.14
n.d.
-
0.3
n.d.
n.d.
0.8
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
-
**
***
7.7
7.9
TUZLULUK
(%oS)
7.8
8.0
E.C25
(m mho/cm)
11.99
25.21
BULANIKLIK
(mg/L)
12
8.0
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
10.5
8.7
-
-
0.4
0.6
0.045
0.011
0.062
0.04
4.08
8.08
9.6
28.6
0.027
0.032
0.7
2.38
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
17.8
27.61
6.9
0.1
0.014
n.d.
5.1
17.2
0.019
17.2
28.81
7.8
0.8
0.030
1.70
3.84
25.1
0.024
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
1.27
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
1.0
167
36. İstasyon: Sinop - Merkez Süt Fabrikası Deşarjı
Bu İstasyon, süt fabrikası atıklarının denize karıştığı bölgeden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla
doğru orantılı olarak da iletkenlik değişmektedir.
Süt fabrikası atıkları ve şehrin evsel atıkları nedeniyle organik madde tolere değerin (5
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan organik madde değerleri 1.28-8.4 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 5.0-8.1
mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 4.5-8.0 mg/L'dir.
Yine süt fabrikası atıkları ve şehrin evsel atıkları nedeniyle askıdaki katı madde
(T.S.S.), tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S.değerleri 10.8-116 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 33-72 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 30-55.8 mg/L'dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi nedeniyle, kıyıdan alınan su örneklerinde
nitrat azotu tolere değerin (0.95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Bu değerler 0.2-1.4 mg/L'dir.
Açığa gidildikçe konsantrasyon tolere değerin altına düşmüştür.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği önlemek için Süt Fabrikası atıkları
ve şehrin evsel atıklarına arıtma tesisilerinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
168
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SİNOP
İSTASYON ADI : Merkez Süt Fabrikası deşarjı
İSTASYON NO : 36
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
****
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*8.9
8.0
13.1
14.7
14.5
16.8
22.0
21.8
26.5
23.8
23.8
23.4
21.2
13.5
12.8
23.2
16.0
11.3
11.0
13.0
9.4
9.3
7.7
8.2
8.3
17.5
18
18
30.24
16.46
-
7.7
7.2
7.1
18.1
17.5
17.5
30.94
19.79
22.53
7.9
8.0
8.0
8.7
17.8
17
18
29.72
27.47
26.26
7.8
8.6
8.4
17.9
17
18
30.14
27.97
28.41
7.8
8.8
8.5
8.4
18.0
16
18
30.45
30.66
30.80
7.6
8.3
8.3
17.0
17
18
26.60
30.21
30.65
1.0
10.1
9.2
9.4
n.d.
n.d.
0.6
0.9
0.8
0.003
0.001
0.001
0.04
0.32
0.28
1.28
5.0
4.5
29.9
33
30
-
9.1
7.5
7.4
0.02
0.01
1.4
0.9
0.8
0.023
0.001
0.001
n.d.
0.45
0.42
8.4
8.1
8.0
22.6
72
49
0.010
0.010
7.2
7.0
7.0
0.02
0.01
0.8
0.6
0.6
0.005
0.001
0.001
0.15
0.30
0.30
3.8
6.9
6.8
10.8
38
33
0.018
0.012
8.0
8.9
9.1
0.02
0.01
0.6
0.7
0.6
0.003
0.002
0.001
0.18
0.35
0.30
8.4
7.0
6.8
17.2
40
36
0.014
0.012
9.7
11.2
10.0
n.d.
n.d.
0.8
0.8
0.7
0.020
0.003
0.002
0.44
0.40
0.38
1.84
6.6
6.4
112
57.9
55.8
0.017
0.016
0.015
9.4
8.9
8.8
n.d.
n.d.
0.9
0.8
0.6
0.020
0.004
0.002
0.32
0.39
0.33
1.84
5.6
4.8
116
48.6
43.4
0.032
0.017
0.013
n.d.
n.d.
0.5
1.02
1.42
1.36
0.9
0.9
0.9
0.8
0.9
0.8
0.7
0.5
-
**
***
7.8
8.8
TUZLULUK
(%oS)
17.9
18.0
E.C25
(m mho/cm)
31.69
29.90
BULANIKLIK
(mg/L)
23
9.0
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.3
8.0
-
-
0.2
1.4
0.009
0.007
0.04
0.04
5.44
6.56
22.4
27.6
-
-
1.27
4.8
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
18.0
31.56
6.0
1.4
0.006
0.02
3.2
29.4
-
18.1
29.27
8.2
0.45
7.7
17.8
-
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
0.57
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
1.4
169
37. İstasyon: Sinop Merkez İskele Önü
Bu İstasyon, evsel atıkların ve gemilerin sintine atıklarının olduğu bölgeden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla
doğru orantılı olarak da iletkenlik değişmektedir.
Bu istasyonda Mayıs ve Haziran aylarında yağışlar nedeniyle gübrelerin sulara
karışması ve ayrıca evsel atıkların bulunması nitrat azotunun yüksek oluşuna sebep olmuştur.
Diğer aylarda bulunan değerler nitrat azotunun tolere değeri olan 0.95 mg/L’nin altındadır.
Kıyıdan alınan su örneklerinde nitrat azotu değerleri 0.6-1.6 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 0.7-1.7 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.5-1.5 mg/L'dir.
Evsel atıklar nedeniyle askıdaki katı madde (T.S.S.), tolere değerin (30 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S.
değerleri 1.4-48.4 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 14-40 mg/L, 500 m açıktan
alınan su örneklerinde ise 12-35 mg/L'dir.
Evsel atıklar ve gemilerin sinsine atıkları nedeniyle organik madde tolere değerin (5
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan organik madde değerleri 2.08-9.0 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 5.5-7.2
mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 4.8-6.7 mg/L'dir.
Evsel atıklar nedeniyle bütün istasyonlarda olduğu gibi bu istasyonda da deterjan (LAS)
tolere değerin (0.02 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan deterjan değerleri 0.027-0.051 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 0.014-0.079 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 0.013-0.055
mg/L'dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş evsel atıkların oluşturduğu kirliliği önlemek için arıtma tesisinin
kurulması, gübrelemeden oluşan kirliliği önlemek için de çiftçinin bilinçlendirilmesi
gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
170
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SİNOP
İSTASYON ADI : Merkez İskele Önü
İSTASYON NO : 37
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
****
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*7.2
11.0
14.5
14.7
14.1
19.5
17.8
17.2
26.2
23.0
23.5
22.8
18.3
15.4
14.9
22.5
15.4
12.0
11.6
14.0
9.9
9.8
7.8
8.1
8.0
17.8
18
18
30.30
25.69
26.82
7.8
6.9
6.9
17.8
17.8
17.8
30.97
21.52
21.42
7.9
7.9
8.8
8.8
17.5
17.6
17.5
29.59
27.47
27.64
7.8
8.7
8.5
18
17
18
29.38
27.56
27.43
7.8
8.4
8.6
8.6
18
18
18
30.93
29.77
30.80
7.4
8.7
8.6
18.0
17.6
18.5
27.66
29.49
29.49
1.0
8.9
9.1
8.3
n.d.
n.d.
0.7
1.7
1.5
0.009
0.002
n.d.
0.04
0.29
0.20
2.08
5.5
4.8
1.4
14
12
0.027
0.073
0.053
7.5
7.9
7.5
0.03
0.02
1.1
1.4
1.2
0.023
0.003
0.002
n.d.
0.68
0.62
8.5
7.2
6.7
30.6
20
15
0.040
0.079
0.046
7.4
6.6
6.9
0.01
0.01
1.0
0.8
0.8
0.003
0.003
0.002
0.28
0.26
0.24
8.0
6.6
6.5
10.2
24
22
0.047
0.063
0.055
8.2
8.7
8.2
0.03
0.02
1.6
0.7
0.6
0.027
0.003
0.001
0.36
0.32
0.30
7.0
6.5
6.2
15.6
40
35
0.038
0.014
0.013
7.6
9.80
10.2
n.d.
n.d.
1.2
0.8
0.6
0.030
0.003
0.002
0.70
0.62
0.60
2.8
6.3
6.0
48.4
15.3
13.9
0.037
0.058
0.045
8.5
8.6
8.6
n.d.
n.d.
0.6
0.7
0.5
0.003
0.005
0.003
0.36
0.59
0.57
7.12
5.8
4.9
42.8
15.0
14.8
0.038
0.047
0.044
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
0.6
0.7
1.8
0.5
0.5
2.0
0.9
0.7
0.6
0.5
-
**
***
7.7
8.2
TUZLULUK
(%oS)
18
18
E.C25
(m mho/cm)
30.50
30.80
BULANIKLIK
(mg/L)
2.0
3.0
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.2
8.7
-
-
0.8
1.0
0.020
0.010
0.02
0.04
6.88
7.76
17.0
16.0
0.041
0.051
3.2
1.69
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
17.5
30.63
6.0
1.1
0.019
n.d.
9.0
22.0
0.046
18.1
29.64
8.3
1.4
0.005
0.37
8.6
20.0
0.031
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
1.26
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
1.4
171
38. İstasyon: Sinop - Merkez Sanayi Çarşısı Önü
Bu istasyon, evsel ve sanayi atıklarının denize karıştığı bölgeden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla
doğru orantılı olarak da iletkenlik değişmektedir.
Bu istasyonda Mayıs ve Haziran aylarında yağışlar nedeniyle gübrelerin sulara
karışması ve ayrıca evsel atıkların bulunması nitrat azotunun yüksek oluşuna sebep olmuştur.
Diğer aylarda bulunan değerler nitrat azotunun tolere değeri olan 0.95 mg/L’nin altındadır.
Kıyıdan alınan su örneklerinde nitrat azotu değerleri 0.5-1.3 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 0.3-1.6 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 0.2-1.3 mg/L
bulunmuştur.
Evsel ve sanayi atıkları nedeniyle organik madde, tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 1.36-8.72 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 6-7.2 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 5.8-6.7 mg/L'dir.
Evsel ve sanayi atıkları nedeniyle deterjan (LAS), bütün aylarda tolere değerin (0.02
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan deterjan değerleri 0.016-0.049 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 0.017-0.075
mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0.012-0.063 mg/L'dir.
Askıdaki katı madde (T.S.S.), evsel atıklar ve sanayi atıkları nedeniyle Mayıs ve
Haziran ayları hariç tolere değeri olan 30 mg/L'yi aşmıştır. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S. değerleri 2.4-106.4 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 11-44 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 10-38 mg/L'dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş evsel ve sanayi atıklarının oluşturduğu kirliliği önlemek için
arıtma tesisinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
172
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SİNOP
İSTASYON ADI : Merkez Sanayi Çarşısı Önü
İSTASYON NO : 38
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
****
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*7.4
10.4
15.6
13.4
13.1
19.6
17.8
17.2
25.8
23.2
23.7
23.4
15.0
11.0
10.8
21.0
15.5
9.5
9.3
13.5
9.6
9.6
7.8
7.4
7.5
18.0
16.6
18.0
30.69
25.26
25.26
8.0
6.9
6.9
17.3
17.8
17.8
30.07
21.52
21.42
7.8
8.0
8.6
8.7
17.5
17.1
17.2
30.08
23.96
23.89
7.8
7.9
7.7
17.8
18.0
18.0
28.40
27.23
27.50
8.0
8.7
8.5
8.6
18.0
17.0
18.0
30.75
32.31
33.93
7.7
8.3
8.3
17.2
16.6
18.5
26.81
28.91
29.35
2
8.8
9.0
9.1
0.03
0.02
0.9
1.6
1.3
0.02
0.006
0.004
0.04
0.50
0.38
1.36
6.0
5.8
2.4
18
14
0.016
0.062
0.034
8.9
7.9
7.5
0.04
0.03
0.5
1.3
1.2
0.008
0.001
0.001
0.04
0.68
0.62
6.8
6.2
6.1
31.6
11
10
0.017
0.012
7.3
7.0
7.1
0.02
0.01
1.0
0.3
0.3
0.001
0.002
0.002
0.60
0.46
0.44
3.3
6.8
6.3
12.2
41
38
0.031
0.066
0.055
8.8
7.9
8.2
0.03
0.02
0.8
0.4
0.3
0.030
0.005
0.003
0.2
0.47
0.44
8.2
7.2
6.7
18.2
44
35
0.022
0.075
0.063
9.2
11.3
11.7
0.03
0.02
0.8
0.3
0.2
0.006
0.006
0.004
0.35
0.55
0.52
2.96
7.0
6.5
106.4
34.8
13.7
0.028
0.059
0.043
9.2
8.7
8.6
0.03
0.03
1.0
0.4
0.3
0.008
0.006
0.003
0.14
0.45
0.42
7.2
6.9
6.2
50.2
34.5
17.8
0.049
0.057
0.048
n.d.
n.d.
0.2
0.01
0.1
0.1
0.9
0.4
0.3
1.7
0.5
0.3
0.4
0.1
-
**
***
7.9
8.2
TUZLULUK
(%oS)
17.0
18.0
E.C25
(m mho/cm)
28.88
29.91
BULANIKLIK
(mg/L)
7
5
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
9.1
9.2
-
-
0.8
1.3
0.03
0.03
0.58
0.50
8.24
8.72
18.4
22.4
0.028
0.02
3.4
0.02
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
17.5
31.46
6.5
0.8
0.004
n.d.
3.4
24.8
0.045
18.0
30.00
8.0
1.3
0.003
0.71
8.7
20.0
-
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
3.83
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
2.5
173
39. İstasyon: Sinop - Ayancık Kereste Fabrikası Deşarjı
Bu istasyon, Ayancık Kereste Fabrikası atıklarının denize karıştığı bölgeden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı daldalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla
doğru orantılı olarak da iletkenlik değişmektedir.
Bu istasyonda Mayıs ve Haziran aylarında yağışlar nedeniyle gübrelerin sulara
karışması ve ayrıca evsel atıkların bulunması, nitrat azotunun yüksek oluşuna sebep olmuştur.
Diğer aylarda bulunan değerler nitrat azotunun tolere değeri olan 0.95 mg/L’nin altındadır.
Kıyıdan alınan su örneklerinde nitrat azotu değerleri 0.5-1.1 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde
0.6-1.3 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 0.4-1.1 mg/L
bulunmuştur.
Evsel ve sanayi atıkları nedeniyle organik madde, tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 1.7-8.5 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 2.3-6.2 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 1.9-6.3 mg/L'dir.
Askıdaki katı madde (T.S.S.), evsel atıklar nedeniyle tolere değerin (30 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan T.S.S.
değerleri 11.2-83.2 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 13.0-38.9 mg/L, 500 m açıktan
alınan su örneklerinde ise 10.0-35.8 mg/L'dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tespit edilmiş evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırabilmek için
arıtma tesisinin kurulması, gübrelemeden oluşan kirliliği önlemek içinde çiftçinin
bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler, arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
174
YIL : 1990-1993
İSTASYON İLİ : SİNOP
İSTASYON ADI : Ayancık Kereste Fabrikası deşarjı
İSTASYON NO : 39
A Y L A R
PARAMETRE OCAK
SICAKLIK
(°C)
ŞUB.
****
MART
NİS.
MAY.
HAZ.
TEM.
AĞUS.
EYL.
EKİM
KAS.
ARA.
*8.2
10.5
20.9
14.1
14.0
19.9
20.8
19.0
26.4
23.2
23.3
23.3
20.0
9.5
9.8
21.5
15.8
12.0
11.2
12.8
9.4
9.1
8.1
8.2
8.2
14.0
16.6
16.6
14.78
24.39
24.52
7.9
7.4
7.4
18.3
17.5
17.5
29.27
22.84
22.18
7.9
7.8
8.4
8.1
17
18
18
25.05
27.72
27.61
7.9
7.6
6.9
17
18
18
29.29
27.09
27.09
7.9
8.7
8.5
8.6
17.8
17
18
29.89
30.04
30.94
7.68
8.3
8.3
17.8
16.6
18.5
27.66
30.36
30.50
13
4.6
9.3
9.3
0.03
0.00
0.8
1.1
1.0
0.031
0.003
0.001
0.04
0.68
0.16
2.32
2.3
1.9
18
28
28
0.011
0.011
0.011
8.2
7.7
7.5
0.03
0.02
0.7
1.3
1.1
0.007
0.003
0.002
n.d.
0.36
0.18
8.5
6.2
6.3
26.3
13
10
0.011
0.015
0.012
7.4
6.8
6.8
0.02
0.02
0.8
0.7
0.7
0.005
0.002
0.002
0.19
0.15
0.11
4.1
4.5
4.3
11.4
14
11
0.021
0.012
0.010
8.0
9.8
9.9
0.03
0.02
0.5
0.8
0.7
0.041
0.003
0.002
0.2
0.14
0.10
7.6
4.4
4.2
11.2
15
13
0.018
0.013
0.011
8.6
10.9
10.8
0.01
n.d.
0.7
0.6
0.5
0.002
0.002
0.001
0.71
0.15
0.12
2.4
4.2
4.0
48.8
38.9
35.8
0.013
0.010
9.1
8.9
8.9
0.01
n.d.
1.1
0.6
0.4
0.002
0.003
0.002
0.19
0.11
0.10
7.2
3.9
3.8
83.2
34.6
32.5
0.014
0.013
n.d.
n.d.
0.3
n.d.
n.d.
0.4
3.2
n.d.
0.3
2.8
0.2
0.1
0.1
n.d.
-
**
***
7.8
7.9
TUZLULUK
(%oS)
18.8
18.0
E.C25
(m mho/cm)
30.80
31.18
BULANIKLIK
(mg/L)
18
6
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.4
8.6
-
-
0.7
0.9
0.010
0.007
0.04
0.04
7.36
7.84
19.2
21.6
0.016
0.02
5.1
1.69
PH
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
17.8
30.97
6.1
1.0
0.016
n.d.
1.7
25.0
0.078
17.6
29.83
8.0
1.1
0.039
0.31
7.2
18.6
-
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
2.27
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
1.8
175
EK ΙΙΙ. BATI KARADENİZ BÖLGESİNDE 1992 ve 1996 YILLARINDA
YAPILAN ÇALIŞMALAR ve ELDE EDİLEN BULGULAR
40. İstasyon: Kastamonu - İnebolu Zarbana Deresinin Denize Deşarjı
Bu istasyon; Etibank Bakır İşletmeleri ve Karadeniz
Bakır İşletmeleri atıklarının
Zarbana deresine, oradanda denize ulaştığı bölgeden seçilmiştir. Burada deniz suyunun
sıcaklığı
mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters orantılı olarak
çözünmüş oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da
iletkenlik değişmektedir.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde, bütün aylarda tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 8.0-9,9 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 7,2-14,4 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 7,4-14,3 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi nedeni ile nitrat azotu, genelde tolere
değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,9-1,4 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde
n.d -1,2 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise n.d-1,4 mg/L’dir.
Bakır işletmelerinin atıkları nedeni ile bakır, tolere değerin (0,02 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan bakır
değerleri 0,05-0,07 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 0,01-0,32 mg/L, 500 m açıktan
alınan su örneklerinde ise 0,16-0,52 mg/L’dir.
Fabrika atıkları etkili olmakla beraber daha çok yağışlar nedeni ile askıdaki katı madde;
kıyıdan alınan su örneklerinde her zaman yüksek, açıktan alınan örneklerde ise Mart ve Haziran
aylarında tolere değerin (30 mg/L ) üzerinde bulunmuştur. Bulunan değerler 8,8-250 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içeresindedir.
Burada tesbit edilmiş, Bakır işletmeleri ve evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için arıtma tesisi kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
176
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : KASTAMONU - İnebolu
İSTASYON ADI : Zarbana Deresinin deşarjı
İSTASYON NO : 40
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
*10.7
**6.8
***7.3
7.9
6.93
6.95
14.8
14.3
0.095
24.45
23.99
22.2
17
19
8.2
8.0
8.1
16.5
16.5
0.106
26.99
26.95
25.9
21.4
21.1
8.3
8.03
8.08
16.5
16.6
0.098
26.95
27.11
19.0
10.8
11.0
8.2
7.9
7.9
17.3
17.6
0.114
28.19
28.74
13.0
14.7
15.5
7.8
8.0
83
14.4
16.7
0.131
23.69
27.36
8.0
12.5
12.5
8.1
8.28
8.26
14.5
15.5
0.108
24.05
25.57
n.d.
5
7.9
11.5
11.5
****
2
5
5
7.6
9.2
9.0
0.02
4
1
n.d.
6.1
8.1
8.1
0.02
102
57
8.0
8.45
8.64
0.02
43
47
9.2
9.3
9.1
0.03
10
10
10.2
9.3
9.4
0.03
1.3
0.8
n.d.
0.005
0.004
0.003
0.24
0.29
0.23
9.9
14.4
13.92
250.2
14.6
35.9
0.010
0.009
0.09
0.7
0.6
0.19
0.16
n.d.
0.320
0.280
0.9
0.8
0.9
0.003
0.003
0.002
0.14
0.08
0.37
8.0
11.4
14.3
91.7
8.8
11.2
0.014
0.011
0.014
0.09
0.06
0.04
0.06
0.11
0.23
0.594
0.102
0.103
1.0
1.2
1.4
0.004
0.004
0.002
0.18
0.06
0.09
8.5
7.2
7.4
100
9.9
8.9
0.016
0.011
0.015
0.09
0.04
0.02
0.07
0.30
0.20
0.603
0.670
0.510
1.1
0.6
0.7
0.002
0.002
0.002
0.22
0.32
0.20
9.2
10.4
9.92
100
10.6
12.1
0.012
0.014
0.012
0.04
0.04
0.03
0.05
0.01
0.02
0.870
0.206
0.564
1.3
n.d.
n.d.
0.004
0.009
0.005
2.08
0.28
0.38
8.9
11.5
11.0
48
49.4
52.7
0.018
0.021
0.021
0.57
0.62
0.31
0.07
0.32
0.52
0.750
0.112
0.153
1.4
0.3
0.3
0.005
0.004
0.003
2.18
0.28
0.39
8.2
10.5
9.1
48.2
17
17
0.015
0.009
0.010
0.09
0.85
0.72
0.06
0.21
0.19
0.362
0.200
0.200
PH
TUZLULUK
(%oS)
E.C25
(m mho/cm)
BULANIKLIK
(mg/L)
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
177
41. İstasyon: Zonguldak - Filyos Çayının Denize Deşarjı
Bu istasyon; Süt Fabrikası, Karabük Demir Çelik, Seka Kağıt Fabrikası, Deri Sanayi
atıklarının Filyos çayına, oradan da denize deşarj olduğu bölgeden seçilmiştir. Burada deniz
suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters orantılı
olarak çözünmüş oksijen değerleri, tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da iletkenlik
değerleri değişmektedir.
Bu istasyonda evsel atıklar nedeni ile kıyıdan ve açıktan alınan su örneklerinde yapılan
analizlerde organik madde, bütün aylarda tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur.
Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri
7,9-11 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 5,4-11,6 mg/L, 500 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 7,7-11,6 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazisinin gübrelenmesi nedeni ile nitrat azotu bazı aylarda tolere
değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Mart ayında kıyıdan alınan su örneklerinde 1,9
mg/L, Haziran ve Temmuz aylarında 100 m ve 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 1,1-2,2
mg/L değerler bulunmuştur. Diğer aylarda tolere değerin altında değerler bulunmuştur.
Fabrika atıkları ve daha çok yağışlar nedeni ile, kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizlerde askıdaki katı madde tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Örneğin 2994,6 mg/L dir. Açıktan alınan örneklerde ise tolere değerin altındadir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş sanayi atıkları ve evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için arıtma tesisi kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sayfada bulunan tabloda gösterilmiştir.
178
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : ZONGULDAK
İSTASYON ADI : Filyos Çayının denize deşarjı
İSTASYON NO : 41
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
*9.8
**7.9
***8.0
8.2
6.95
6.90
8.6
9.5
27.66
15.18
16.29
19
22
21
8.2
8.1
8.1
6.8
15.8
29.31
11.92
25.87
22
25.0
25.0
8.1
7.97
8.05
16
16
21.99
26.12
26.17
18.2
20.6
20.5
8.0
8.08
8.09
16.6
16.7
20.83
27.10
27.29
18
15.3
15.3
8.4
8.37
8.39
17.6
17.6
17.45
28.89
28.89
7
10.3
10.4
7.9
8.07
8.22
17
17.5
11.18
28.08
28.93
57
33
8.4
10.5
10.8
****
3
6
3
7.6
7.2
7.4
0.08
8
10
10
7.6
7.4
7.8
0.07
1
1
8.0
7.7
7.7
0.06
1
1
7.6
8.8
8.8
0.08
5
5
10.9
9.1
9.0
0.10
1.9
n.d.
0.5
n.d.
0.004
0.005
0.41
0.33
0.43
9.6
10.4
10.4
94.6
23
16
0.014
0.010
0.44
0.32
0.25
0.03
0.03
2.850
1.980
1.900
n.d.
1.1
1.3
0.014
0.003
0.006
0.11
0.40
0.61
10
7.4
7.7
94.6
7.4
10.9
0.020
0.015
0.014
0.10
0.29
0.21
0.02
0.01
0.01
3.240
1.746
0.083
0.1
1.7
2.2
0.017
0.005
0.001
0.14
0.14
0.30
11
7.2
8.0
68
32.3
30.5
0.018
0.022
0.009
0.12
0.01
0.01
0.03
0.01
0.01
3.500
1.648
1.151
0.2
0.8
0.6
0.011
0.003
0.001
0.18
0.35
0.42
10.5
5.4
4.96
29
10.9
9.6
0.014
0.013
0.011
0.11
0.03
0.01
0.01
0.01
0.870
0.995
0.939
0.5
0.4
0.4
0.025
0.006
0.009
0.3
0.44
0.62
9.6
11.6
11.6
50
20.2
30.3
0.021
0.010
0.006
0.04
0.05
0.12
0.03
0.03
0.02
0.800
1.133
0.924
0.6
0.2
n.d.
0.030
0.002
0.004
0.2
0.39
0.57
7.9
9.9
9.7
49.2
13
12
0.018
0.008
0.009
0.05
0.17
0.09
0.02
0.03
0.02
0.320
0.390
0.480
PH
TUZLULUK
(%oS)
E.C25
(m mho/cm)
BULANIKLIK
(mg/L)
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
179
42. İstasyon: Zonguldak - Merkez Liman
Bu istasyon evsel atıkların denize deşarj edildiği bölgeden secilmiştir.Burada deniz
suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters orantılı
olarak çözünmüş oksijen değerleri, tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da iletkenlik
değerleri değişmektedir.
Evsel atıklar nedeni ile kıyıdan ve açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizlerde
organik madde, bütün aylarda tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde değerleri (min,-max) 5,610,4 mg/L, 100 m. açıktan alınan su örneklerinde ise 8,4-16,8 mg/L’dir.
Evsel atıklar nedeni ile nitrat azotu, bazı aylarda tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan nitrat azotu
değerleri 0,5-1,2 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,1-1,6 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve gemilerin sintine atıkları nedeni ile, kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde askıdaki katı madde tolere değerin (30 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Örneğin 25-173,6 mg/L dir. Açıktan alınan örneklerde ise tolere değerin
altındadır.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için arıtma
tesisi kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
180
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : ZONGULDAK
İSTASYON ADI : Merkez-Liman
İSTASYON NO : 42
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
*13.6
**9.1
22
22
23.7
25
21.8
21.5
18
14.9
7
11
PH
8.1
6.84
8.0
7.6
8.2
8.2
8.3
7.85
8.4
8.20
8.4
8.13
TUZLULUK
(%oS)
9.5
17
15.5
14
15.9
13.5
E.C25
(m mho/cm)
10.98
16.70
22.56
27.61
25.73
27.61
24.99
23.23
19.19
26.06
11.4
22.55
BULANIKLIK
(mg/L)
71
7
4
4
14
6.3
10
5
13
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(lt)
7
11.2
7.4
6.4
7.4
8.2
7.9
6.2
8
7.35
9.8
7.4
****
0.8
0.9
0.8
1
1.2
0.7
1.0
0.5
1.4
0.6
1.6
0.9
0.1
0.9
0.5
1.2
1.4
0.04
0.016
0.034
0.031
0.05
0.016
0.06
0.047
0.042
0.028
0.048
0.066
0.60
0.32
0.45
0.25
0.50
0.74
0.62
0.79
1.3
1.15
1.5
0.89
10
10
5.6
8.4
6.9
11.2
9.3
10.7
10.4
16.8
7.8
14.8
60
20
173.6
11.6
158
15.9
29.14
14
25
17.6
33.2
18
0.021
0.020
0.012
0.022
0.024
0.019
0.022
0.026
0.009
0.022
0.013
n.d.
0.12
0.14
0.09
0.16
0.08
0.21
0.19
0.03
0.06
0.03
0.17
BAKIR
(mg/L)
0.02
0.01
0.01
0.03
0.02
0.04
n.d.
0.02
0.02
0.02
0.02
KLOROFİL-a
(µg/lt)
0.686
1.960
2.100
0.628
0.980
0.547
0.138
0.970
0.122
0.970
0.101
0.080
YAĞ
(mg/L)
n.d.
n.d.
1
n.d.
1
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
181
43. İstasyon: Zonguldak - Merkez Balkaya Mevkii Kömür Lavarı
Bu istasyon T.T.K.K. İşletmeleri atıklarının denize deşarj edildiği bölgeden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters
orantılı olarak çözünmüş oksijen, tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarakda iletkenlik
değerleri değişmektedir.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde, bütün aylarda tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerınde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 6,2-11,2 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 6,7-16,8 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 6,7- 14,2 mg/L’dir.
Kömür atıkları nedeni ile askıdaki katı madde, kıyıdan alınan su örneklerinde her zaman
tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Örneğin 30,8-140 mg/L’dir. Açıktan alınan su
örneklerinde ise tolere değerin altında değerler tesbit edilmiştir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş işletme atıkları ve evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için arıtma tesisinin kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
182
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : ZONGULDAK-Merkez
İSTASYON ADI : Balkaya mevkii-Kömür Lavarı
İSTASYON NO : 43
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARA LIK
SICAKLIK
(°C)
*12.7
**10.1
***9.7
8.3
7.06
7.0
17.5
17.4
23.82
28.71
28.28
20.5
22
22
8.3
7.8
8.0
17.7
17.7
27.97
28.65
28.65
24
24.5
24.6
8.3
8.03
8.07
17.8
17.8
25.60
28.84
28.78
17.2
21.3
21.3
8.1
8.04
8.05
17.6
17.6
19.28
28.59
28.59
17.5
14.9
14.5
8.4
8.35
8.42
17.3
17.5
22.59
28.31
28.55
7
11.3
11.5
8.2
8.12
8.13
17.0
17.2
13.21
27.91
28.15
33
36
7.3
11.5
11.2
****
3
7
6
6.9
7.8
7.9
0.02
8
2
6.7
7.4
7.2
0.02
10
10
10
8.0
8.1
7.7
0.03
35
24
7.8
8.8
9.2
0.03
35
20
9.5
9.1
8.8
0.05
0.50
n.d.
0.1
0.019
0.004
0.004
0.38
0.15
0.19
9.2
15.0
14.2
33
29.4
26.6
0.013
0.010
0.04
0.13
0.03
0.02
0.01
n.d.
0 .780
0.650
1
n.d.
0.6
0.5
0.014
0.003
0.002
0.25
0.34
0.14
6.2
6.7
6.7
67.4
20.6
9.5
0.014
0.009
0.005
0.13
0.05
0.02
0.01
n.d.
0.03
0.620
0.513
0.068
-
0.1
0.9
0.8
0.012
0.003
0.009
0.3
0.27
0.26
7.5
7.8
7.6
58
13
11.7
0.012
0.012
0.013
0.15
0.04
0.01
0.01
0.02
0.01
0.670
1.020
0.220
-
0.3
0.8
0.5
0.014
0.002
0.002
0.41
1.02
2.01
9.9
10.9
11.2
30.8
9.3
8.6
0.018
0.018
0.013
0.18
0.02
0.03
0.02
0.01
n.d.
0.122
0.889
1.588
-
0.3
n.d.
n.d.
0.020
0.004
0.003
2
2.75
2.67
11.2
16.8
13.6
140
36.9
33.5
0.022
0.019
0.014
0.05
0.10
0.05
0.02
0.02
0.01
0.115
0.640
0.520
-
0.5
0.6
0.5
0.040
0.007
0.004
2.5
1.72
0.77
10
15.2
13.6
136
40
22
0.025
0.009
0.009
0.03
0.11
0.04
0.02
0.02
0.01
0.096
0.080
0.070
-
PH
TUZLULUK
(%oS)
E.C25
(m mho/cm)
BULANIKLIK
(mg/L)
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
183
44. İstasyon: Zonguldak - Ereğli Soğanlı Çayının Denize Deşarjı
Bu istasyon, Karadeniz Ereğli Demir Çelik Fabrikası atıklarının Soğanlı Çayına ve
oradan da denize ulaştığı bölgeden seçilmiştir. Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere
bağlı dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen, tuzluluk
ve sıcaklıkla doğru orantılı olarakda iletkenlik değerleri değişmektedir.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde, bütün aylarda tolere değerinin (5 mg/L)
üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan
organik madde değerleri 4,6-9,3 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 6,5-11,6 mg/L,
500 m açıktan alınan su örneklerin de ise 6,6-11,1 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazilerinin gübrelenmesi nedeni ile Mart, Haziran ve Temmuz
aylarında açıktan alınan su örneklerinde yapılan analizlerde nitrat azotu tolere değerinin (0,95
mg/L) üzerinde 1,1-1,5 mg/L , diğer aylarda ise tolere değerinin altında değerler bulunmuştur.
Fabrika atıkları etkili olmakla beraber daha çok yağışlar nedeni ile askıdaki katı madde,
bazı aylarda tolere değerinin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan askıdaki katı madde değerleri 22,6-137 mg/L, 100 m
açıktan alınan su örneklerinde 9,6-59,6 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise tolere
değerinin altında değerler bulunmuştur.
Evsel atıklar nedeni ile deterjan (LAS), kıyıdan alınan su örneklerinde tolere değerin
(0,02 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Örneğin 0,025-0,048 mg/L’dir. Açıktan alınan su
örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan değerlerin tolere değerin altında olduğu
tesbit edilmiştir.
Karadeniz Ereğli Demir Çelik Fabrikası atıkları ve arazinin durumu nedeni ile demir
bazı aylarda tolere değerin (0,7 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan demir değerleri 0,02-0,81 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 0,04-1,40 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,02-0,90 mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş fabrika ve evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak
için arıtma tesisi kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
184
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : ZONGULDAK-Ereğli
İSTASYON ADI : Soğanlı Çayı
İSTASYON NO : 44
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
*13.8
**8.5
***9.7
8.2
7.0
7.0
9.0
7.6
24.65
15.65
13.12
21.6
23
23
8.2
8.0
8.8
16
16
26.07
26.13
26.13
24.5
24.6
24.6
8.1
8.12
8.11
15.6
15.8
26.41
26.13
26.13
19
19.4
19.7
8.5
7.95
8.02
12.5
16.5
27.19
20.87
26.98
18
14.4
14.1
8.5
8.4
8.6
10.6
11.2
24.42
18.16
18.99
6
10.5
10.0
8.1
8.2
8.17
9.2
8.5
18.27
15.77
14.67
72
85
8.0
10.8
11.2
****
8
20
5
7.7
8.2
8.2
0.12
7
3
1
7.2
8.0
7.8
0.1
7
10
10
7.8
7.9
8.0
0.2
85
70
7.2
9.8
10.5
0.2
20
17
10.4
10.8
11.0
0.03
0.9
1.1
1.3
0.009
0.010
0.006
0.85
0.54
1.83
9.2
8.0
6.6
44
42.5
36
0.010
0.008
0.02
1.20
0.72
0.02
0.01
n.d.
1.150
0.850
n.d.
0.1
1.2
1.5
0.004
0.031
0.061
0.62
0.33
0.28
4.6
6.5
7.2
48.7
35.7
9.9
0.037
0.006
0.005
0.41
1.40
0.90
0.03
0.02
0.01
0.098
0.496
0.232
2
0.1
1.4
1.2
0.005
0.003
0.002
0.60
0.33
0.13
7.2
7.4
7.5
55.2
9.6
9.9
0.048
0.012
0.014
0.55
0.04
0.02
0.03
0.02
0.01
0.120
1.110
1.390
2
0.4
0.3
0.6
0.004
0.002
0.004
0.75
1.59
0.77
9.1
10.8
11.1
22.6
11.4
7.0
0.044
0.013
0.013
0.81
0.20
0.06
0.04
n.d.
n.d.
0.714
1.300
0.892
-
0.8
0.5
0.3
0.006
0.002
0.001
0.80
0.7
0.5
9.3
11.6
8.3
137
59.6
50.2
0.038
0.008
0.007
0.14
0.30
0.08
0.03
0.01
0.01
0.712
0.906
0.825
-
0.95
0.3
0.1
0.020
0.013
0.009
1.25
0.16
0.10
9.1
10.4
10.0
113
40
32
0.025
0.011
0.012
0.4
1.36
0.88
0.02
0.02
0.01
0.430
0.630
0.500
-
PH
TUZLULUK
(%oS)
E.C25
(m mho/cm)
BULANIKLIK
(mg/L)
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
185
45. İstasyon: Bolu - Akçakoca Melen Deresi Deşarjı
Bu istasyon evsel atıklarla kirletilen Melen deresinin denize deşarj bölgesinden
seçilmiştir. Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen, tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da
iletkenlik değerleri değişmektedir.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde, bütün aylarda tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 4,7-12,0 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 3,6-14,1 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 6,9-13,4 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazilerinin güberelenmesi nedeni ile nitrat azotu, bazı aylarda
tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,1-1,5 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde n-d-1,6 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,9-1,4 mg/L’dir.
Çeşitli atıklar etken olmakla beraber daha çok yağışlar nedeni ile askıdaki katı madde,
bazı aylarda tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde
yapılan analizler neticesinde bulunan askıdaki katı madde değerleri 43,8-129 mg/L, 100 m
açıktan alınan su örneklerinde 9,8-120 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 8,5-60
mg/L’dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş evsel ve çeşitli diğer atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için arıtma tesisi kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
186
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : BOLU - Akçakoca
İSTASYON ADI : Melen Deresi deşarjı
İSTASYON NO : 45
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
*10.7
**10.5
***9.7
7.9
7.0
7.64
11.2
12
2.26
18.5
20.04
19.5
23.4
23.4
8.0
7.8
8.0
14
14.3
0.90
23.16
23.63
18
25.0
25.0
8.3
7.97
8.05
1.37
13
13.26
4.15
21.6
21.4
18.5
19.2
8.4
7.91
7.95
3.5
16.5
25.23
6.55
26.97
17.2
11.2
10.7
8.4
8.0
8.34
1.1
1.7
2.48
3.44
6
10.6
11.8
8.2
8.26
8.14
1.5
16
12.15
3.06
26.22
43
13
7.9
11.5
11.5
****
7
10
10
7.8
8.2
7.6
0.23
12
10
10
7.6
6.5
6.7
0.28
6
64
10
7.1
7.5
7.9
0.20
980
523
7.7
10.3
10.4
0.30
300
150
10.2
10.2
10.3
0.40
1.2
1.6
1.4
0.067
0.055
0.030
0.72
0.44
0.81
4.7
14.1
12.0
129
30.6
28.2
0.020
0.015
0.70
0.55
0.40
0.02
0.01
1.630
0.421
n.d.
0.2
0.6
0.9
0.052
0.031
0.031
0.30
0.65
0.28
11.2
10.1
13.4
112.6
10.9
8.5
0.019
0.015
0.012
0.49
0.33
0.25
0.02
0.02
0.01
2.600
0.393
0.291
n.d.
0.1
0.7
1.2
0.060
0.007
0.002
0.38
0.82
1.61
12.0
3.6
6.9
118
9.8
11.2
0.018
0.010
0.009
0.46
0.11
0.03
0.03
0.02
0.01
2.300
0.500
0.480
n.d.
0.3
n.d.
1.1
0.070
0.119
0.003
0.40
1.19
0.58
10.1
9.6
11.1
43.8
31.7
9.9
0.022
0.015
0.013
0.28
0.56
0.04
0.02
0.01
0.01
0.730
2.865
1.338
n.d.
0.6
1.5
1.2
0.080
0.051
0.044
0.65
0.47
0.32
9.3
12.0
9.6
49.2
29.9
15.2
0.024
0.020
0.014
0.06
0.10
0.9
0.03
0.01
0.01
0.715
2.371
1.786
-
1.5
1.6
1.2
0.095
0.067
0.039
0.71
0.35
8.9
10.4
9.6
66.9
120
60
0.018
0.012
0.008
0.04
0.07
0.07
0.02
0.02
0.01
0.312
0.630
0.570
n.d.
PH
TUZLULUK
(%oS)
E.C25
(m mho/cm)
BULANIKLIK
(mg/L)
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
187
46. İstasyon: Sakarya - Merkez - Sakarya Nehrinin Denize Deşarjı
Bu istasyon 35 sanayi kuruluşu ve şeker fabrikası atıklarının Sakarya nehrine ve
oradanda denize ulaştığı bölgeden seçilmiştir. Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı
dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen, tuzluluk ve
sıcaklıkla doğru orantılı olarak da iletkenlik değerleri değişmektedir.
Evsel atıklar ve sanayi atıkları nedeni ile organik madde , bütün aylarda tolere değerin
(5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan organik madde değerleri 3,8-9,9 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 3,4-12,6
mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 4,3-9,9 mg/L’dir.
Evsel atıklar ve tarım arazilerinin gübrelenmesi nedeni ile nitrat azotu, bazı aylarda
tolere değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,1-1,2 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde 0,5-1,1 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,5-1,0 mg/L’dir.
Sanayi atıkları ve yağışların getirdiği askı yük nedeni ile askıdaki katı madde, bütün
aylarda tolere değerin (30 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan askıdaki katı madde değerleri 35,6-172 mg/L, 100 m açıktan
alınan su örneklerinde ise 16.7-121 mg/L’dir. 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 15.9111 mg/L’dir
Sanayi atıkları nedeni ile demir, kıyıdan alınan su örneklerinde tolere değerin (0,7
mg/L) üzerinde bulunmuştur (örneğin; 0,12-1,34 mg/L). Açıktan alınan su örneklerinde ise
tolere değerin altında değerler bulunmuştur.
Sanayi atıkları nedeni ile bakır, kıyıdan alınan su örneklerinde tolere değerin (0,02
mg/L) biraz üzerinde bulunmuştur (örneğin; 0,03- 0,04 mg/L). Açıktan alınan su örneklerinde
ise tolere değerin altında değerler bulunmuştur.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş sanayi kuruluşları ve evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan
kaldırmak için arıtma tesisi kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
188
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : SAKARYA-Merkez
İSTASYON ADI : Sakarya Nehri deşarjı
İSTASYON NO : 46
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
*11.2
**11.7
***11.4
8.3
7.74
7.70
7
7.4
21.18
16.63
17.53
17.8
23
22
8.2
6.1
7.9
1.9
14
24.02
3.83
23.12
18
24.9
24.9
8.2
8.03
8.02
1.9
1.8
14.07
3.81
3.66
18
18.6
18.6
8.0
7.88
7.82
12
1.8
13.96
20.13
3.76
16
12.5
12.2
8.5
8.0
8.42
3.3
5.6
15.83
6.16
9.99
6.1
10
10
8.18
8.06
8.03
0.2
7.3
11.75
0.80
12.98
94
93
7.8
10
9.8
****
13
13
10
7.4
7.9
7.8
0.30
14
10
10
8.8
6.7
6.5
0.30
18
1
10
8.2
7.2
6.9
0.35
550
500
7.4
9.6
9.7
0.39
60
60
10.1
9.9
10
0.42
1.2
1.0
0.8
0.045
0.008
0.006
0.24
1.15
0.37
9.9
9.68
9.6
35.6
37.4
35
0.018
0.015
0.12
0.04
0.02
0.03
0.01
0.325
n.d.
n.d.
1
0.1
0.8
0.8
0.031
0.035
0.031
0.85
0.39
0.56
3.8
7.2
7.4
128.6
16.7
15.9
0.022
0.016
0.007
1.34
0.07
0.03
0.04
0.03
0.01
2.280
4.791
0.293
3
0.1
0.7
1.0
0.030
0.010
0.008
0.88
0.97
0.60
5.8
3.4
4.3
125
38.1
32.5
0.028
0.011
0.010
1.26
0.06
0.06
0.04
0.03
0.02
2.260
3.410
4.290
3
0.2
0.5
0.5
0.040
0.006
0.008
0.92
0.64
0.55
6.1
10.6
9.1
36.17
33.3
22.6
0.032
0.014
0.015
0.82
0.07
0.06
0.03
n.d.
n.d.
0.680
1.634
2.021
2.5
0.21
1.0
0.9
0.055
0.03
0.02
1.1
0.41
0.20
8.3
11.2
8.0
172
121.1
111
0.035
0.036
0.020
0.8
0.18
0.9
0.04
0.01
n.d.
0.612
1.326
1.176
-
0.9
1.1
0.9
0.085
0.043
0.015
1.9
1.15
0.81
8.5
12.6
9.9
156
70
48
0.024
0.013
0.015
0.8
0.03
0.01
0.03
0.03
0.02
0.218
0.180
0.360
1.3
PH
TUZLULUK
(%oS)
E.C25
(m mho/cm)
BULANIKLIK
(mg/L)
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır)
189
47. İstasyon: Kocaeli - Kefken Liman İçi
Bu istasyon evsel atıkların olduğu bölgeden seçilmiştir. 1992 yılında Kefken'in evsel
atıkları limana dökülüyordu. Daha sonra atıklar başka bölgelerden atılmaktadır. Bu nedenle
kirlilik parametreleri tolere değerin altında bulunmuştur. Burda deniz suyunun sıcaklığı
mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş
oksijen değerleri değişmektedir. Tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da iletkenlik
değişmektedir.
Evsel atıklar ve gemilerin sintine atıkları nedeni ile organik madde, bütün aylarda tolere
değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan organik madde değerleri 5,4-9,8 mg/L, 100 m açıktan alınan örneklerde
ise 7,4-12 mg/L'dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadın kaldırmak için evsel atıklara
arıtma tesisi kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarla elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
190
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : KOCAELİ
İSTASYON ADI : Kefken Liman içi
İSTASYON NO : 47
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
*13
**9.5
20
22
24
25
19.5
20
18
14.5
7.8
13.1
PH
8.3
7.86
8.1
8.0
8.1
8.09
8.1
8.08
8.4
8.3
8.2
8.25
TUZLULUK
(%oS)
17.4
17.7
17.9
17.6
17.3
17.2
E.C25
(m mho/cm)
26.97
28.86
28.13
28.67
28.56
29.00
23.63
28.63
20.94
28.27
14.23
28.17
BULANIKLIK
(mg/L)
n.d.
20
4
5
n.d.
6
10
5
6
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
7.8
11.8
7.4
8.0
7.0
7.8
7.5
8.6
7.7
8.2
9.4
8.5
-
0.05
0.04
0.03
0.04
0.05
1.1
0.6
0.1
1.1
0.1
1.0
0.1
0.7
0.3
0.5
0.9
n.d.
0.007
0.008
n.d.
0.008
n.d.
0.002
0.001
0.005
0.002
0.003
0.03
0.008
0.30
0.28
0.20
0.49
0.20
0.34
0.25
0.47
0.43
0.22
0.94
0.95
9.8
7.52
5.4
8.0
6.2
7.4
7.6
10.4
7.1
12
6.3
10.4
40.4
6
26.9
10.2
29
4.2
27.9
8.2
18
13.9
21
12
0.015
0.018
0.006
0.04
0.011
0.024
0.013
0.019
0.013
0.014
0.011
0.02
0.03
0.04
0.04
0.04
0.04
0.03
0.01
0.02
0.06
0.04
0.04
BAKIR
(mg/L)
0.02
0.01
0.01
0.01
0.01
0.02
n.d.
0.02
0.02
0.03
0.01
KLOROFİL-a
(µg/lt)
n.d.
2.050
0.926
1.972
1.100
0.480
3.589
0.118
2.742
0.082
0.080
YAĞ
(mg/L)
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
0.1
n.d.
n.d.
n.d.
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
****
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
191
48. İstasyon: İstanbul - Şile Liman İçi
Bu istasyon evsel atıklar ve gemilerin sintine atıklarının olduğu bölgeden seçilmiştir.
Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters
orantılı olarak çözünmüş oksijen, tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da iletkenlik
değerleri değişmektedir.
Evsel atıklar ve gemilerin sintine atıkları nedeni ile organik madde, bütün aylarda tolere
değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan organik madde değerleri 6,1-11,2 mg/L, 100 m açıktan alınan örneklerde
ise 6,0-10,4 mg/L 'dir.
Yine aynı nedenlerle nitrat azotu, kıyıda bütün aylarda, açıkta ise bazı aylarda tolere
değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu ,1-1,9 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,1-1,2
mg/L'dir.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için arıtma tesisi
kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
192
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : İSTANBUL-Şile
İSTASYON ADI : Liman içi
İSTASYON NO : 48
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
-
**9.9
*19.2
23.1
24
25
21
18.6
18.1
13.7
7
12.5
PH
8.0
8.2
8.12
8.1
7.95
8.4
7.98
8.3
8.3
8.2
8.23
TUZLULUK
(%oS)
17
17.7
17.9
17.5
17.2
17
E.C25
(m mho/cm)
27.80
27.48
28.61
25.50
29.0
27.07
28.45
24.42
27.90
16.21
27.96
BULANIKLIK
(mg/L)
n.d.
3
10
8
1
8
10
2
5
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
11.3
7.2
8.5
6.8
6.9
7.0
7.7
7.5
9.2
9.9
9.3
-
0.06
0.03
0.04
0.06
0.09
0.5
1.2
1.2
1.2
1.1
1.1
0.5
1.4
0.3
1.9
0.1
0.004
0.003
0.002
0.003
0.001
0.001
0.002
0.004
0.003
0.008
0.005
0.27
0.25
0.59
0.24
0.30
0.29
0.7
0.35
0.6
0.52
0.36
7.36
11.2
7.0
10
6.0
9.2
10.4
8.3
8.2
6.1
7.2
4
12.4
6.4
14
9.4
12.14
9.2
16
6.5
24
13
0.016
0.015
0.006
0.016
0.009
0.014
0.009
0.018
0.010
0.012
0.012
0.02
0.10
0.01
0.15
0.01
0.11
0.01
0.14
0.01
0.18
0.02
BAKIR
(mg/L)
0.02
n.d.
n.d.
n.d.
0.02
n.d.
0.02
n.d.
0.01
n.d.
n.d.
KLOROFİL-a
(µg/lt)
n.d.
2.470
0.294
2.420
0.920
0.249
0.876
0.212
0.540
0.101
0.080
YAĞ
(mg/L)
n.d.
2
n.d.
2
n.d.
1
n.d.
n.d.
0.9
n.d.
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
****
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
193
49. İstasyon: İstanbul - Beykoz Riva Deresi Deşarjı
Bu istasyon; evsel atıkların Riva deresine, oradan da denize deşarj edildiği bölgeden
seçilmiştir. Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen, tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da
iletkenlik değerleri değişmektedir.
Evsel atıklar nedeni ile organik madde, bütün aylarda tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 7,4-16 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 5.3-8.9 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 3,8-9,6 mg/L'dir.
Evsel atıklar nedeni ile nitrat azotu, kıyıdan alınan su örneklerinde tolere değerin (0,95
mg/L) üzerinde, Örneğin; 1,2-1,9 mg/L'dir. Açıktan alınan su örneklerinde ise tolere değerin
altında değerler bulunmuştur.
Diğer parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş evsel atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için arıtma
tesisi kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
194
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : İSTANBUL - Beykoz
İSTASYON ADI : Riva deresi deşarjı
İSTASYON NO : 49
A Y L A R
PARAMETRE
SICAKLIK
(°C)
PH
TUZLULUK
(%oS)
E.C25
(m mho/cm)
BULANIKLIK
(mg/L)
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
YAĞ
(mg/L)
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
-
23
25
25.0
19.5
18.9
19.1
17.5
13.6
13.3
6.8
12.5
12.8
7.93
7.97
14.6
15.1
24.48
25.02
*21
22.2
22.4
8.3
8.07
8.01
13.5
13.6
24.24
22.31
22.42
8.1
8.03
8.05
16
16.1
22.95
26.12
26.25
8.0
8.09
8.06
16.4
16.4
19.13
26.85
26.83
8.4
8.4
8.52
17
17.7
19.62
27.58
29.09
8.1
8.26
8.30
17
17.2
14.18
27.96
27.82
19
2
10.8
11.4
-
4
10
6
7.4
8.0
7.4
0.01
12
6
2
6.8
7.1
7.4
0.01
16
10
10
8.0
8.3
8.2
0.02
2
n.d.
8.3
9.4
9.5
0.02
8
5
9.8
9.9
10.0
0.02
1.4
0.4
0.3
0.002
0.003
0.002
0.31
0.26
0.34
10.4
5.4
3.8
19.1
9.2
7.5
0.017
0.008
0.004
0.05
0.03
0.01
n.d.
n.d.
0.01
3.47
1.436
2.379
n.d.
1.2
0.7
0.5
0.002
0.001
0.012
0.28
0.15
0.48
16
5.3
6
22
8.2
1.6
0.027
0.012
0.007
0.05
0.01
0.01
n.d.
0.01
0.01
2.470
0.500
0.210
n.d.
1.3
0.5
0.5
0.004
0.002
0.002
0.32
1.71
0.33
13
8.9
9.6
19.14
9.0
10.4
0.032
0.009
0.011
0.03
0.03
0.03
n.d.
0.02
n.d.
1.041
4.798
n.d.
1.6
0.4
0.2
0.006
0.002
0.002
0.55
1.52
1.48
11.8
8.0
6.4
34
10.7
1
0.024
0.014
0.007
0.02
0.02
0.02
n.d.
0.01
n.d.
0.624
0.537
-
1.9
n.d
n.d
0.009
0.002
0.002
0.68
0.12
0.10
7.4
6.5
5.9
53
19
7.5
0.011
0.008
0.004
0.03
0.01
0.01
n.d.
n.d.
n.d.
0.113
0.090
0.080
0.6
**6.3
***6.5
****
0.8
0.6
0.002
0.010
0.57
0.48
8.5
7.9
12.3
1.6
0.009
0.004
0.02
0.01
0.02
0.01
1.900
0.900
-
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
195
50. İstasyon: İstanbul - Anadolu Hisarı
Bu istasyon evsel atıkları taşıyan boğaz sularının denize deşarj olduğu bölgeden
seçilmiştir. Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir.
Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen,tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da
iletkenlik değerleri değişmektedir
Evsel atıklar nedeni ile organik madde, bütün aylarda tolere değerin (5 mg/L) üzerinde
bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik
madde değerleri 8,1-9,6 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde 6,1-10,2 mg/L, 500 m
açıktan alınan su örneklerinde ise 5,8-9,3 mg/L'dir.
Evsel atıklar nedeni ile nitrat azotu, kıyıda bütün aylarda, açıkta ise bazı aylarda tolere
değerin (0,95 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler
neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 0,9-1,6 mg/L, 100 m açıktan alınan örneklerde 0,22,2 mg/L, 500 m açıktan alınan su örneklerinde ise 0,2-2,0 mg/L'dir.
Diger parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için evsel atıklara
arıtma tesisi kurulması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
196
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : İSTANBUL
İSTASYON ADI : Anadolu Hisarı
İSTASYON NO : 50
A Y L A R
PARAMETRE
SICAKLIK
(°C)
PH
TUZLULUK
(%oS)
E.C25
(m mho/cm)
BULANIKLIK
(mg/L)
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
BAKIR
(mg/L)
KLOROFİL-a
(µg/lt)
YAĞ
(mg/L)
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
-
*20.2
23.5
25.0
25.0
18
19.4
19.5
16.5
14.5
13.7
6.6
10.8
10.8
7.97
8.0
17.0
17.5
28.42
28.87
22.5
22.4
8.3
8.16
8.19
15.4
15.4
27.68
25.22
25.27
8.1
8.05
8.14
16.0
16.4
28.81
26.12
26.72
8.1
8.07
8.17
16.4
16.5
24.42
26.85
26.99
8.3
8.4
8.72
17.0
17.6
21.93
27.83
28.48
8.1
8.35
8.30
16.2
16.5
17.18
26.47
26.95
n.d.
n.d.
10.7
11.2
-
2
8
6
7.8
7.8
8.0
n.d.
5
n.d.
n.d.
7.2
6.9
7.1
n.d.
6
10
8
8.0
8.4
8.6
0.01
1
n.d.
8.4
9.4
9.5
0.01
5
5
10
11
10.7
0.02
1.2
2.2
2.0
n.d.
0.006
0.004
0.33
0.65
0.43
9.6
9.7
9.1
26.4
8.4
7.6
0.015
0.003
0.019
n.d.
0.03
0.01
n.d.
0.02
0.01
1.240
0.160
0.219
n.d.
0.9
1.7
1.3
n.d.
0.005
0.003
0.34
1.20
0.98
8.2
6.1
5.8
36
3
4.1
0.022
0.007
0.009
n.d.
0.08
0.05
0.01
0.01
0.01
1.280
0.500
0.620
n.d.
1.1
0.6
0.5
n.d.
0.004
0.003
0.42
0.91
0.50
8.5
10.2
9.3
14.1
9.3
8.5
0.018
0.013
0.015
n.d.
0.04
0.03
0.01
0.02
0.01
0.165
0.786
0.895
n.d.
1.3
0.4
0.3
0.001
0.003
0.002
0.54
0.55
0.47
8.6
9.4
8.4
22
9.8
9.0
0.022
0.010
0.012
0.01
0.03
0.02
0.01
0.02
0.01
0.145
0.630
0.420
-
1.6
0.2
0.2
0.003
0.003
0.002
0.74
0.32
0.18
8.1
8.6
7.7
31
14
13
0.016
0.010
0.013
0.02
0.05
0.02
0.02
0.01
n.d.
0.076
n.d.
n.d.
n.d.
**8.7
***8.2
****
1.2
0.9
0.009
0.005
0.35
0.28
7.8
6.5
4.5
3.0
0.016
0.020
0.06
0.03
0.02
0.01
0.984
0.723
-
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
197
51. İstasyon: İstanbul - Kilyos Ağaçlı Açıkları
Bu istasyon kömür yataklarının bulunduğu ve işletildiği bölgeden seçilmiştir. Kömür
yatakları denizin hemen kenarında bulunmaktadır. Burada deniz suyunun sıcaklığı mevsimlere
bağlı dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters orantılı olarak çözünmüş oksijen, tuzluluk
ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da iletkenlik değerleri değişmektedir.
Bu bölgede deniz aracı bulunmadığı için deniz suyu örnekleri açıktan değilde kıyıdan
alınmıştır.
Alınan deniz suyu örneklerinde yapılan analizler neticesinde bulunan organik madde
değerleri, bazı aylarda tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. 1992 yılında yapılan
araştırmalarda bulunan (min.-max.) organik madde değerleri 4.8-8.0 mg/L’dir. 1996 yılında
yapılan araştırmalarda bulunan organik madde değerleri 6.9-10.6 mg/L dir.
Kömür atıkları nedeni ile askıdaki katı madde, bazı aylarda tolere değerin üzerinde
bulunmuştur. 1992 yılında yapılan araştırmalarda bulunan askıdaki katı madde değerleri 15-62
mg/L’dir. 1996 yılında yapılan araştırmalarda bulunan askıdaki katı madde değerleri 4.5-29.6
mg/L’dir.
Diger parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için önlem
alınması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
198
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : İSTANBUL - Kilyos
İSTASYON ADI : Ağaçlı açıkları
İSTASYON NO : 51
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
-
**10.5
*20
25
24
25
18
20.3
16.4
15.6
6.2
10.5
PH
8.0
8.3
8.06
8.2
7.92
8.0
7.91
8.3
8.13
8.2
8.2
TUZLULUK
(%oS)
17.5
17.8
17.9
17.6
17.5
17.2
E.C25
(m mho/cm)
28.63
29.36
28.85
26.52
29.0
22.68
28.61
21.93
28.26
17.18
28.14
BULANIKLIK
(mg/L)
67
3
10
5
16
12
10
5
10
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
10.0
7.4
7.3
7.1
6.9
7.9
7.5
8.3
9.1
10.1
10.2
-
-
-
-
-
-
0.14
0.6
0.6
0.5
0.9
0.7
0.4
0.9
0.3
1.1
0.2
0.004
0.005
0.004
0.004
0.001
0.007
0.002
0.009
0.003
0.018
0.004
0.43
0.77
0.20
0.70
0.38
0.88
1.5
0.90
1.3
0.99
0.70
7.36
4.8
7.2
4.8
6.9
5.1
10.6
8.0
9.1
6.3
7.53
29.0
58.7
9.8
62
29.6
15
12.4
42
4.5
62
9.2
0.010
0.021
0.009
0.024
0.009
0.018
0.011
0.016
0.009
0.011
0.008
0.09
0.24
0.16
0.22
0.18
0.21
0.07
0.20
0.06
0.01
0.08
BAKIR
(mg/L)
0.01
0.02
0.01
0.02
n.d.
0.02
n.d.
0.01
n.d.
0.01
0.01
KLOROFİL-a
(µg/lt)
n.d.
1.820
0.219
1.820
0.620
0.425
0.152
0.574
0.091
0.045
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
****
YAĞ
(mg/L)
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
199
52. İstasyon: Kırklareli - İğneada Liman
Bu istasyon gemilerin sintine atıklarının bulunduğu bölgeden seçilmiştir. Burada deniz
suyunun sıcaklığı mevsimlere bağlı dalgalanmalar göstermektedir. Sıcaklıkla ters orantılı
olarak çözünmüş oksijen, tuzluluk ve sıcaklıkla doğru orantılı olarak da iletkenlik değerleri
değişmektedir.
Gemilerin sintine atıkları nedeni ile organik madde, bütün aylarda tolere değerin (5
mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan analizler neticesinde
bulunan organik madde değerleri 6.4-10.1 mg/L, 100 m açıktan alınan su örneklerinde ise 6.49.92 mg/L’dir.
Gemilerin sintine atıkları nedeni ile nitrat azotu; kıyıda bütün aylarda, açıkta ise bazı
aylarda tolere değerin (5 mg/L) üzerinde bulunmuştur. Kıyıdan alınan su örneklerinde yapılan
analizler neticesinde bulunan nitrat azotu değerleri 1.0-1.7 mg/L, 100 m açıktan alınan su
örneklerinde ise 0.3-1.5 mg/L’dir.
Diger parametreler normal sınırlar içerisindedir.
Burada tesbit edilmiş atıkların oluşturduğu kirliliği ortadan kaldırmak için gemilerin
sintine atıklarını limana boşaltmaması gerekmektedir.
Yapılan araştırmalarda elde edilen veriler arka sahifede bulunan tabloda gösterilmiştir.
200
YIL : 1992 - 1996 İSTASYON İLİ : KIRKLARELİ - İğneada
İSTASYON ADI : Liman
İSTASYON NO : 52
A Y L A R
PARAMETRE
MART
HAZİRAN
TEMMUZ
EYLÜL
EKİM
ARALIK
SICAKLIK
(°C)
*12.7
*9.5
21.8
23.4
23.5
24.8
18.8
18.2
17.2
14.6
6.6
11.5
PH
8.4
8.0
8.4
8.16
8.2
8.02
8.1
7.85
8.3
8.44
8.1
8.3
TUZLULUK
(%oS)
17.3
17.8
17.9
17.6
17.4
17.2
E.C25
(m mho/cm)
26.97
28.71
29.80
28.85
25.73
28.92
22.27
28.58
20.20
28.18
17.18
28.02
BULANIKLIK
(mg/L)
n.d.
4
8
5
10
16
10
1
5
ÇÖZÜN.
OKSİJEN
(mg/L)
AMONYAK
AZOTU
(mg/L)
NİTRAT
AZOTU
(mg/L)
NİTRİT
AZOTU
(mg/L)
o-FOSFAT
(mg/L)
8.5
12.0
7.7
7.0
7.3
7.4
8.0
6.5
8.2
9.1
10
10.4
-
0.02
0.02
0.02
0.02
0.02
1.4
0.9
1.0
1.5
1.0
1.2
1.2
0.7
1.3
0.5
1.7
0.3
0.008
0.009
0.003
0.005
0.002
0.002
0.005
0.002
0.006
0.002
0.020
0.004
0.30
0.34
0.12
0.4
0.11
0.14
0.18
0.02
0.26
0.12
0.64
0.08
10.1
6.64
7.4
6.4
7.2
7.4
7.9
9.92
6.4
9.3
8.1
6.8
20
13.1
47.4
2.9
50.2
3.5
26.4
9.8
19.8
8.3
31
18
0.009
0.024
0.009
0.022
0.008
0.028
0.010
0.023
0.016
0.016
0.007
n.d.
0.02
n.d.
0.02
n.d.
0.03
n.d.
0.03
0.1
0.03
0.02
0.04
BAKIR
(mg/L)
0.02
0.01
n.d.
0.01
0.01
0.02
0.01
0.02
0.02
0.02
0.02
KLOROFİL-a
(µg/lt)
2.320
1.730
6.960
0.190
4.200
1.240
2.425
0.128
1.535
0.076
0.550
YAĞ
(mg/L)
1
n.d.
-
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
n.d.
ORGANIK
MADDE
(mg/L)
ASK.KATI
MADDE
(mg/L)
DETERJAN
(LAS)
(mg/L)
DEMİR
(mg/L)
****
* , ** , *** , **** , - , n.d.
(İşaretlerin açıklaması 204. sayfadadır).
201
EK IV. KARADENİZ’DE 1990 VE 1993 YILLARI ARASINDA YAPILAN
HİDROJEN SÜLFÜR ÇALIŞMALARI VE ELDE EDİLEN BULGULAR
Hidrojen Sülfürün (H2S), Su Ürünleri Kanunu ve Tüzüğüne göre tolere değeri 0.3
mg/L dir. Bu parametrenin çalışıldığı istasyonlar şunlardır:
1990 yılında Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü önü, Samsun Kızılırmak açıkları
ve Samsun Yeşilırmak açıkları çalışılmıştır
1991 yılında ise yine Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü önü, Samsun körfezi
açıkları, Ordu Fatsa açıklarında çalışılmıştır
1990 ve 1991 yıllarında bulunan H2S değerlerini incelersek; yüzeyden 125 m derinlikte
0-0.92 mg/L arasında, 150 m derinlikte 0-0.96 mg/L arasında, 180 m derinlikte 0.12-1.16 mg/L
arasında, 200 m derinlikteki 0.28-2.26 mg/L arasında, 250 m derinlikteki 2-2.91 mg/L arasında,
300 m derinlikteki 1.5-3.3 mg/L arasında ve 400 m derinlikteki ise 2.4-3.77 mg/L arasında
olduğu görülmektedir.
1992 yılında yine aynı istasyonlarda ayda bir olmak üzere H2S çalışmaları yapılmıştır.
125 m derinlikte 0-0.65 mg/L arasında, 150 m derinlikte 0-0.084 mg/L arasında, 180 m
derinlikte 0-1.28 mg/L arasında ve 200 m derinlikte ise 0.60-2.99 mg/L arasında H2S
bulunmuştur.
1993 yılında aynı istasyonlarda yılda dört kez olmak üzere H2S çalışmaları
yapılabilmiştir. 125 m derinlikte 0-0.69 mg/L arasında, 150 m derinlikte 0-0.82 mg/L arasında,
180 m derinlikte 0.43-1.37 mg/L arasında ve 200 m derinlikte ise 1.15-3.10 mg/L arasında H2S
bulunmuştur. Bu çalışmalardan anlaşılıyorki 125 m den itibaren (Samsun körfez açıkları) H2S
miktarı tolere değeri aşmaya başlamıştır. Diğer iki istasyonda ise 180 m derinlikten itibaren
H2S tolere değeri aşmaktadır. Dört yıllık çalışmalar incelendiğinde H2S tabakasında kullanılan
ölçüm yöntemi aralığında bir yükselme olmadığı tesbit edilmiştir.
Bununla birlikte Tuğrul ve arkadaşlarının (35) yaptıkları bir çalışmada Karadenizle ilgili
olarak nitrat, fosfat ve hidrojen sülfür (H2S) değerlerinin su yoğunluğuna (δt) bağlı düşey
dağılımlarını inceleyerek, bu parametrelerin derinliğe değil δt'ye bağlı olarak değiştiğini tesbit
etmişlerdir. Dolayısıyla hidrojen sülfür ölçümlerinin derinliğe bağlı olarak değil δt’ye göre
değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, çalışmamızda yoğunluğa karşı H2S değerleri
ölçülemediğinden H2S seviyeleri hakkında bir yorum yapılmamıştır.
202
1990 Ait Hidrojen Sülfür (H2S) Değerleri (mg/L)
İSTASYON
ADI
ENSTİTÜ
ÖNÜ
AÇIKLARI
SAMSUN
KIZILIRMAK
AÇIKLARI
SAMSUN
YEŞILIRMAK
AÇIKLARI
DERİNLİK
MAY
100 m
110 m
125 m
150 m
180 m
200 m
250 m
280 m
300 m
400 m
100 m
110 m
125 m
150 m
180 m
200 m
250 m
280 m
300 m
400 m
100 m
110 m
125 m
150 m
180 m
200 m
250 m
280 m
300 m
400 m
0.77
1.1
2.27
3.77
0
0
0.82
1.41
2.04
2.88
2.8
HAZ.
0.48
0.85
1.16
2.7
A
TEM.
0.36
1.7
-
Y
AĞS.
0.92
0.96
1.16
1.3
2.4
2.4
L
EYL.
0
0.3
0.6
1.5
3.6
A
EKM
0
0.23
0.30
0.33
3.3
0.23
0.30
0.38
2.91
-
R
KAS.
0
0
0.12
0.36
1.64
2.70
ARA.
0
0
0
0.203
0.370
1.82
2.75
203
1991,1992 ve 1993 Yıllarına Ait Hidrojen Sülfür (H2S) Değerleri (mg/L)
İSTASYON DERİNLİK
ADI
OCK.
110 m
••0
125 m
0.47
SAMSUN
150 m
0.53
KÖRFEZİ
180 m
0.85
200 m
2.20
250 m
110 m
0
125 m
0
FATSA
150 m
0
AÇIKLARI
180 m
0.35
200 m
0.60
250 m
110 m
0
125 m
0
ENSTİTÜ
150 m
0.48
ÖNÜ
180 m
1.29
200 m
2.0
250 m
-
ŞUB.
0
0
0.52
1.48
2.1
-
MAR
•0
0
0.28
0.52
0.35
0.62
0.55
0.98
2.48
0
0
0
0
0
0
0.45
0.28
0.64
0
0
0
0
0.55
0
1.46
0.85
2.2
1.14
-
A
NİS.
0
0
0.30
0.52
0.38
0.68
0.58
0.85
0.65
2.55
0
0
0
0
0.11
0
0.49
0.32
0.88
0
0
0
0
0.60
0
1.58
0.78
2.23
1.05
-
Y
MAY
0
0.38
0.40
0.61
1.1
0
0
0
0.20
0.01
0.62
0.55
1.4
0
0
0
0
0.75
0.88
1.9
1.15
-
L
HAZ.
0
•••0
0.40
0.68
0.55
0.81
0.90
1.37
2.4
3.10
0
0
0
0.22
0.1
0.44
0.60
1.53
0
0
0
0
0.80
0.99
1.95
1.42
-
A
TEM
0
0.0 1
0.45
0.65
0.56
0.82
0.92
1.1
2.45
2.78
0
0
0
0
0.14
0.13
0.53
0.67
0.96
0
0
0
0
0.82
0.01
1.93
0.88
1.28
-
R
AĞS.
0
0.01
0
0.50
0.63
0.63
0.58
0.84
0.78
0.95
1.2
1.21
2.58
2.77
2.83
0
0
0
0
0
0.13
0.24
0.18
0.55
0.49
0.66
0.94
1.62
0
0
0
0
0
0
0.86
0
0.90
1.96
0.76
1.27
1.02
-
EYL.
0
0.01
0
0.48
0.55
0.69
0.55
0.80
0.82
0.95
1.2
1.36
2.25
2.82
3.19
0
0
0
0
0
0.17
0.22
0.28
0.59
0.43
0.66
1.1
1.54
0
0
0
0
0.88
0.97
1.81
1.41
-
EKM
0
0
0.50
0.58
0.56
0.79
0.97
1.28
2.60
2.99
0
0
0
0
0.27
0.30
0.53
0.68
1.4
0
0
0
0
0.87
0
1.95
0.86
1.12
-
KAS.
0
0
0.51
0.52
0.58
0.98
0.88
2.62
2.01
0
0
0
0
0.22
0.33
0.61
0.68
1.2
0
0
0
0
0.89
0
1.98
0.80
1.1
-
• 1991 yılı H2S değerleri, •• 1992 yılı H2S değerleri, ••• 1993 yılı H2S değerlerini göstermektedir.
ARA.
0
0.45
0.50
0.82
2.18
0
0
0
0
0.30
0.57
0
0
0.80
1.95
-
204
EK V. TABLOLARDA KULLANILAN İŞARETLER
* : 1989 (Doğu Karadeniz Bölgesi), 1990 (Orta Karadeniz Bölgesi), 1992 (Batı
Karadeniz Bölgesi) yıllarında, kıyıdan alınan deniz suyu örneklerinde yapılan, fiziksel ve
kimyasal analizler sonucunda bulunan değerlerdir.
** : 1991 (Doğu Karadeniz Bölgesi), 1993 (Orta Karadeniz Bölgesi), 1996 (Batı
Karadeniz Bölgesi) yıllarında kıyıdan 100 m açıktan alınan deniz suyu örneklerinde yapılan,
fiziksel ve kimyasal analizler sonucunda bulunan değerlerdir.
*** : 1991 (Doğu Karadeniz Bölgesi), 1993 (Orta Karadeniz Bölgesi), 1996(Batı
Karadeniz Bölgesi) yıllarında kıyıdan 500 m açıktan alınan deniz suyu örneklerinde yapılan,
fiziksel ve kimyasal analizler sonucunda bulunan değerlerdir.
**** : Boşlukları göstermektedir.
Demir ve bakır parametreleri yalnız Bakır Fabrikası atıklarının deşarj olduğu
bölgelerdeki istasyonlardan alınan su örneklerinde çalışılmış, diğerlerinde çalışılmamıştır.
Çünkü diğer istasyonlardan alınan örneklerde bulunan değerler cihazın tayin sınırı altında
bulunmuştur.
Yağ-Gress parametresi ise yalnız limanlarda çalışılmış (Gemilerin sintine atıkları
olduğu için), diğerlerinde çalışılmamıştır. Çünkü diğer istasyonlardan alınan örneklerde
bulunan değerler cihazın tayin sınırı altında bulunmuştur.
Amonyak azotu parametresi arazide çalışma imkanı olmadığından, en geç iki saat
içerisinde çalışılması gerektiğinden ve çalışma esnasında örneklerin anında havanın azotunu
aldığından dolayı sonuçların sağlıklı olmadığı gerekçesi ile yapılanlar değerlendirmeye
alınmamış ve son yıllarda çalışılmamıştır.
Bazı parametreler ise çeşitli nedenlerden dolayı bazı aylarda ve istasyonlarda
çalışılamamıştır.
- : Çalışılması gerektiği halde imkansızlıklar nedeni ile çalışılamamıştır.
n.d. : Cihazın tayin sınırı altındaki değerleri ifade etmektedir.
205
EK VI. ÇALIŞILAN İSTASYONLARI GÖSTEREN KARADENİZ KIYI HARİTASI
O R T A ve D O Ğ U K A R A D E N İ Z
1. İstasyon: Artvın - Hopa Bakır İşletmeleri Deşarjı
2. İstasyon: Artvin - Hopa Liman İçi
3. İstasyon: Artvin - Hopa Deresi Deşarjı
4. İstasyon: Rize - Ardeşen Fırtına Deresi Deşarjı
5. İstasyon: Rize - Pazar Karbasan Balık Unu ve Yağı Fabrikası Desarjı
6. İstasyon: Rize - Çayeli Şairler Deresi Deşarjı
7. İstasyon: Rize - Merkez Taşlıca Deresi Deşarjı
8. İstasyon: Rize - Merkez Liman İçi
9. İstasyon: Trabzon - Sürmene K.B.İ. Deşarjı
10. İstasyon: Trabzon - Araklı Karadere Deresinin Deşarjı
11. İstasyon: Trabzon - Yomra Karsusan Desarjı
12. Trabzon - Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Önü
13. Trabzon - Merkez Değirmendere Sanayi Deşarjı
14. İstasyon: Trabzon - Merkez Et ve Balık Kurumu Deşarjı
15. İstasyon: Trabzon - Merkez Büyük Liman
16. İstasyon: Trabzon - Akçaabat Kalanima Deresi Deşarjı
17. İstasyon: Trabzon - Akçaabat Belediye Önü (Liman)
18. İstasyon: Trabzon - Vakfıkebir Fol Deresi Deşarjı
19. İstasyon: Giresun - Tirebolu - Harşit Deresi Deşarjı
20. İstasyon: Giresun - Merkez Aksu Deresi Deşarjı
21. İstasyon: Giresun - Merkez Liman İçi
22. İstasyon: Giresun - Merkez Batlama Deresi Deşarjı
23. İstasyon: Giresun - Bulancak Pazarsuyu Deşarjı
24. İstasyon: Ordu - Merkez Melet Irmağı Deşarjı
25. İstasyon: Ordu - Perşembe PTT Önü
26. İstasyon: Ordu - Fatsa Et Balık Kurumu Deşarjı
27. İstasyon: Ordu - Fatsa Demas Balık Unu ve Yağı Fabrikası Deşarjı
28. İstasyon: Ordu - Ünye İskele
29. İstasyon: Samsun - Gelemen - Gübre Sanayi Denize Deşarjı
30. İstasyon: Samsun - Kirazlık Aygaz Dolum Tesisleri Denize Deşarjı
31. İstasyon : Samsun - Merkez Liman İçi
32 . İstasyon: Samsun - Bafra Kızılırmak'ın Denize Deşarjı
33. İstasyon: Samsun - Alaçam - Sürsan Balık Unu ve Yağı Fabrikası Deşarjı
34 . İstasyon: Sinop - Gerze Balık Unu ve Yağı Fabrikası Deşarjı
35. İstasyon: Sinop - Merkez Söksa Giyim Sanayi Denize Deşarjı
36. İstasyon: Sinop - Merkez Süt Fabrikası Deşarjı
37. İstasyon: Sinop Merkez İskele Önü
38. İstasyon: Sinop - Merkez Sanayi Çarşısı Önü
39. İstasyon: Sinop - Ayancık Kereste Fabrikası Deşarjı
206
BATI
KARADENİZ
40. İstasyon: Kastamonu - İnebolu Zarbana Deresinin Denize Deşarjı
41. İstasyon: Zonguldak - Filyos Çayının Denize Deşarjı
42. İstasyon: Zonguldak - Merkez Liman
43. İstasyon: Zonguldak - Merkez Balkaya Mevkii Kömür Lavarı
44. İstasyon: Zonguldak - Ereğli Soğanlı Çayının Denize Deşarjı
45. İstasyon: Bolu - Akçakoca Melen Deresi Deşarjı
46. İstasyon: Sakarya - Merkez - Sakarya Nehrinin Denize Deşarjı
47. İstasyon: Kocaeli - Kefken Liman İçi
48. İstasyon: İstanbul - Şile Liman İçi
49. İstasyon: İstanbul - Beykoz Riva Deresi Deşarjı
50. İstasyon: İstanbul - Anadolu Hisarı
51. İstasyon: İstanbul - Kilyos Ağaçlı Açıkları
52. İstasyon: Kırklareli - İğneada Liman