Artvin Doğa Turizmi Master Planı Taslağı

İ Ç İ N D E K İ L E R
İ Ç İ N D E K İ L E R....................................................................................................... 2
SUNUŞ ....................................................................................................................................... 5
SUNUŞ ....................................................................................................................................... 6
1.
GİRİŞ............................................................................................................................................7
1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ ve ARTVİNİLİNDE
SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ ........................................................................................ 9
2.
3.
1.2.
DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA ........................................... 9
1.3.
SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ........................................................................... 11
1.4.
SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ .................................. 13
SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR .................15
2.1.
KAYNAK ANALİZİ......................................................................................................... 15
2.2.
TURİZM POTANSİYELİ ................................................................................................. 18
2.3.
TAŞIMA KAPASİTESİ .................................................................................................... 23
İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI ...............25
3.1.
İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR ..................................................................................... 25
3.2.
İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ ...................................................................................... 25
3.3.
İLGİ GRUBU ANALİZİ ................................................................................................... 26
3.4.
TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM................................................................................... 27
3.5.
YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI ..................................................... 27
3.6.
TARİHÇE .......................................................................................................................... 27
3.7.
ARTVİN İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ ...................................................................... 32
3.7.1.
İlin Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikleri ...................................................................... 32
3.7.2.
İklim Özellikleri ............................................................................................................ 33
3.7.3.
Hidrografya ................................................................................................................... 34
3.7.4.
Toprak Özellikleri ......................................................................................................... 34
3.7.5.
Orman Varlığı................................................................................................................ 36
3.7.6.
Flora-Fauna ve Hassas Yöreler ..................................................................................... 37
3.7.7.
Yerleşim Alanları ve Nüfus ........................................................................................... 41
3.7.8.
Tarım ve Hayvancılık .................................................................................................... 42
3.7.9.
Sanayi ve Teknoloji ....................................................................................................... 43
2
4.
3.7.10.
Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama ................................................................ 44
3.7.11.
Madencilik ..................................................................................................................... 44
3.7.12.
Enerji ............................................................................................................................. 47
ARTVİN DOĞA TURİZMİ ARZI ............................................................................................48
4.1.
ARTVİN’İN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI) ...................... 48
4.2. ARTVİN İLİNDE DOĞA TURİZMİ AMAÇLI KULLANILAN VE KORUMA
STATÜLÜ ALANLAR ................................................................................................................. 51
4.2.1.
Hatila Vadisi Milli Parkı ............................................................................................... 51
4.2.2.
Şavşat Karagöl-Sahara Milli Parkı ................................................................................ 55
4.2.3.
Borçka Karagöl Tabiat Parkı ......................................................................................... 59
4.2.4.
Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı .................................................................................. 63
4.2.5.
Çoruh Vadisi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ............................................................. 64
4.2.6.
Camili Biyosfer Rezerv Alanı ....................................................................................... 65
4.2.7.
Kaçkar Dağları Yaban Hayatı Geliştirme Sahası .......................................................... 66
4.2.8.
Meydancık Balıklı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ..................................................... 68
4.3. ARTVİN İLİNİN DOĞA TURİZMİ (ARZI) DEĞERLERİ VE BİLİNİRLİK
DEĞERLENDİRMESİ ................................................................................................................. 69
4.4.
SEÇKİN ÖZELLİKLİ DİĞER SAHALAR ...................................................................... 72
4.5.
ARTVİN İLİNDE DOĞA TURİZİMİ ÇEŞİTLERİ ......................................................... 73
4.6. ARTVİN İLİ VE İLÇELERİNİN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ
MATRİSİ....................................................................................................................................... 73
5. YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN ALANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE
POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARINA İLİŞKİN ANALİZLER .................................75
5.1.
ARHAVİ KAMİLET VADİSİ VE MENÇUNA ŞELALESİ ........................................... 75
5.1.1.
Alanın Flora ve Vejetasyonuna İlişkin Bulgular ........................................................... 77
5.1.2.
Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi .................................................. 80
5.1.3.
Alanın Doğal Peyzaj Bütünlüğü .................................................................................... 81
5.1.4.
Alanın Jeomorfolojisi .................................................................................................... 82
5.1.5.
Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri ....................................................................... 84
5.1.6.
Alandaki Ekonomik Faaliyetler ..................................................................................... 88
5.1.7.
Alanın Analizi ............................................................................................................... 90
5.1.8.
Ekolojik Taşıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme ................................................ 93
5.1.9.
Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme ............................................ 94
5.2.
5.2.1.
ŞAVŞAT PAPART VADİSİ ............................................................................................. 94
Alanın Flora ve Vejetasyonuna İlişkin Bulgular ........................................................... 95
3
5.2.2.
Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi .................................................. 96
5.2.3.
Alanın Doğal Peyzaj Bütünlüğü .................................. Hata! Yer işareti tanımlanmamış.
5.2.4.
Alanın Jeomorfolojisi .................................................. Hata! Yer işareti tanımlanmamış.
5.2.5.
Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri ....................................................................... 97
5.2.6.
Alandaki Ekonomik Faaliyetler ..................................................................................... 98
5.2.7.
Alanın Analizi ............................................................................................................... 99
5.2.8.
Ekolojik Taşıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme .............................................. 102
5.2.9.
Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme .......................................... 103
5.3.
6.
ARTVIN İLİ VE İLÇELERİNİN KIYAS YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRMESİ ...... 103
ARTVİN İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ................................104
6.1.
GELİŞME STRATEJİLERİ ............................................................................................ 104
6.2.
PAZARLAMA STRATEJİSİ .......................................................................................... 104
6.3.
ZİYARETÇİ YÖNETİMİ STRATEJİSİ ......................................................................... 104
6.4.
İZLEME VE DEĞERLENDİRME STRATEJİSİ ........................................................... 104
KAYNAKLAR: ..................................................................................................................... 109
4
SUNUŞ
Artvin; 3900 metreye kadar yükselen birbiri ardına sıralanmış yüksek dağları, korunan
alanları, balta girmemiş doğal ormanları, yüksek dağların doruklarında Krater gölleri,
Karagölleri, yeşil yaylaları, fauna ve flora zenginliği, tarihi kilise, kale ve kemer köprüleri,
geleneksel mimarisi ve festivalleri ile çeşitli turizm değerlerini içinde barındıran otantik bir
turizm bölgesidir.
İlimizi turizmle ön plana çıkartıp, burada yaşayan vatandaşlarımızın refah seviyelerini
yükseltmek için turizme büyük önem veriyoruz. Artvin bağrında güzellik barındırıyor, bu
hırçın doğa insanların yüreklerini de yumuşatıyor. Artvin'in bağrındaki bu devasa güzellikleri
dünya milletlerine göstermek ve buradaki insanlarımızın mutluluğunu artırmak için Doğa
Turizmini hızlı bir şekilde ilerletmeyi hedefliyoruz.
Doğu Karadeniz Turizm Master Planı, Artvin-Giresun-Gümüşhane-Ordu-RizeTrabzon illerini kapsayacak şekilde hazırlanmıştır. Planın proje yönetimi kısmında "kamu
eliyle öncü örnek tesis yapmak, bölgede turizm gelişinceye kadar mülkiyeti elinde tutmak,
istenen gelişme seviyesine erişince satmak modeli, Karadeniz'de de başarıyla uygulanabilir.
Doğu Karadeniz Turizm 2023 Stratejisinin Katılımcılık kısmında da "Bölge'de turizmin
gelişimine yönelik alınacak her kararın sivil toplum örgütleri, özel sektör ve kamu kurumları
tarafından ortak bir çalışma neticesinde belirlenmesi, ileriki dönemde yapılacak olan
çalışmaların tutarlılığı ve sahiplenilmesi açısından önem arz etmektedir. Yerel tabiatın ve
kültürün koruma-kullanma dengesi içinde ekonomiye kazandırılması amacıyla yayla ve dağ
turizmi gibi eko-turizm alanları açılması özendirilmelidir.
Artvin ilimize özgü farklı turizm türlerinin birbirine entegrasyonunu ve gelişimini
sağlayarak sürdürülebilir çevre anlayışı ilkesi kapsamında, alternatif turizm odaklı “Artvin ili
Doğa Turizmi Master Planı” hazırlanmıştır. Çok zengin doğal değerlere sahip ilimizin doğa
amaçlı turizmin master (geliştirme) planının hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür
ederim.
Necmettin KALKAN
Vali
5
SUNUŞ
Doğa Turizmi (Ekoturizm); seyahat edilen doğal alanların, çevrenin korunması ve
yöre halkının ekonomik standartlarının gelişmesini sağlayan bir turizm anlayışıdır.
Sürdürülebilir turizm ve Doğa Turizmi (ekoturizm) tanımlarında; doğal ve kültürel
kaynakların geleceğin düşünülerek kullanılması, turizm sermayesinin, mevcut ziyaretçilerin
ve yöre halkının amaçlarının maksimum düzeyde karşılanması öne çıkarılmaktadır.
Ülkemizde ve bölgemizde ekoturizm faaliyetleri dünyanın diğer ülkelerinde olduğu
gibi ‘Korunan Alanlar’ da gelişme göstermektedir. Bu alanlar milli parklar, tabiat parkları,
sulak alanlar ve diğer korunan alanlar olarak sınıflandırılmaktadır.
Ayrıca bölgemizde geleneksel kitle turizminden ziyade alternatif turizmi ön plana
çıkarmak gerekir. Alternatif turizm faaliyetleri olarak yaylalarda geliştirilmesi planlanan
özellikle doğa ve macera sporlarına yönelik yapılanmanın her bir yayla ve bölge için ayrıntılı
bir şekilde incelenmesi ve detaylandırılması gerekmektedir.
Turizm Master Planı doğrultusunda kurumumuz tarafından kamu kurum ve kuruluşları
ile sivil toplum örgütleri ve halkın görüş ve beklentileri dikkate alınarak, katılımcı bir
yaklaşımla hazırlanan bu çalışmanın amacı; doğal güzellikleri, tarihi ve turistik yapısı ile
zengin bir doğa turizmi potansiyeline sahip olan Artvin ilinde, bugünün ve geleceğin
ihtiyaçlarını göz önüne alarak doğal kaynak değerlerin, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve
çevreye duyarlılık temel ilkeleriyle planlanarak doğa turizminin geliştirilmesini sağlamaktır.
Bu plan ile Artvin İlinde doğa turizminin geliştirilmesi için amaç, hedef ve stratejiler
saptanarak yapılması gereken projeler belirlenmiştir.
Bu kapsamda çalışma grubuna ve emeği geçen herkese teşekkür ederim.
Mustafa BULUT
12. Bölge Müdürü
6
1. GİRİŞ
2007-2013 Yıllarını kapsayan 9. Kalkınma Planı Ormancılık İhtisas Komisyonunu Raporu,
6.Sonuç ve Genel Değerlendirme Dokuzuncu Kalkınma Planı Açısından Temel Yansımalar
Kısmında:
- ”Biyolojik çeşitliliğin korunması konusunda görev ve sorumluluğu olan çeşitli kuruluş
bakanlık ve organizasyonların ülke genelinde koordinasyonunu sağlayacak bir sistem
geliştirilmelidir.
-Ex-situ gen koruma araçlarından biri olan yeterli donanıma sahip gen bankaları
oluşturulmalıdır.
-Kurumlar arası çatışma ve örtüşmelerin ortadan kaldırılması için yetki ve sorumluluk
tanımları netleştirilmeli, kurumlar arasında etkin eşgüdüm ve işbirliği sağlanmalı, biyolojik
çeşitliliğin korunmasına yönelik mali kaynaklar artırılmalıdır.
-Doğa korumaya ilişkin mevcut kurumsal yapının durumu değerlendirilmeli, gerekli
görüldüğü takdirde tüm korunan alanların yönetimini kapsayacak şekilde bir teşkilatlanmaya
gidilmeli, 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu kapsamındaki alanlar, yaban hayatı koruma
sahaları, uluslararası sözleşmeler kapsamında korunan alanlar, özel çevre koruma bölgeleri ve
doğal sitler bu birimin sorumluluğuna verilmelidir.
-Faaliyetlerin yayım ve tanıtımı konusuna önem verilmelidir. Bu konuda sivil toplum
örgütleriyle işbirliği yapılarak; halkın bilgilendirilmesi, çalışmalara katılımı, çalışmaları
benimsemesi ve desteklemesi sağlanmalıdır.
-Yerel tabiatın ve kültürün koruma-kullanma dengesi içinde ekonomiye kazandırılması
amacıyla yayla ve dağ turizmi gibi eko-turizm alanları açılması özendirilmelidir.
-Ülkemizin ender kaynak değerlerinin korunarak devamlılığının sağlanması ve bu
sahalarımıza olan farklı kullanım taleplerinin kontrollü ve planlı bir anlayış içerisinde
karşılanabilmesi amacıyla, yaşanan sosyal problemlerin bilincinde tüm korunan alanların
Uzun Devreli Gelişme Planları tamamlanmalıdır.” Demektedir. (IX. Kalkınma Planı 20072013 Ormancılık Özel İhtisas Komisyonu Raporu).
7
Doğu Karadeniz’ de turizm planlama çalışmaları 1990’ lı yılların başlarında Kültür ve Turizm
Bakanlığınca başlatılmış, her il için turizm envanteri ve turizmi geliştirme planları
hazırlanmıştır. Her ili kendi içinde bir bütün olarak gören bu planlarda alınan kararlar, bölge
turizm faaliyetlerinin tek seferde tüm bölgeyi gezen ” tur turizminin” gelişmesi nedeniyle
anlamsız kalmış, muhtelif nedenlerle uygulanamamıştır. Doğu Karadeniz valilikleri, mevcut
turizm yapısı nedeniyle bölgeyi bir bütün olarak gören ve değerlendiren tek bir Turizm Master
planı yaptırma kararı almışlardır. Aynı tarihlerde Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Turizm
Stratejisi ve Eylem Planını yayınlamış ve bu planda da Doğu Karadeniz Turizmini bir bütün
olarak yorumlamıştır.
2012 yılında Doğu Karadeniz Turizm Master Planı(Giresun-Gümüşhane-Ordu-Trabzon)
illerini kapsayacak şekilde hazırlanmıştır. Planın proje yönetimi kısmında “kamu eliyle öncü
örnek tesis yapmak, bölgede turizm gelişinceye kadar mülkiyeti elinde tutmak, istenen
gelişme seviyesine erişince satmak modeli Karadeniz’de de başarıyla Uygulanabilir”
denmektedir.
Doğu Karadeniz 2023 Stratejisi 2012 yılında hazırlanmış, 2023 Stratejisinin Sürdürülebilirlik
kısmında ; “ Doğu Karadeniz Bölgesi’nin doğal ve kültürel değerlerinin özgünlüğünü
yitirmeden turizme kazandırılması turizm sektörünün uzun vadede devamlılığını sağlama
bakımından zaruridir” demektedir. Yine 2023 Stratejisinin Katılımcılık kısmında “Bölge’de
turizm gelişimine yönelik alınacak her kararın sivil toplum örgütleri, özel sektör ve kamu
kurumları tarafından ortak bir çalışma neticesinde belirlenmesi, ileriki dönemde yapılacak
olan çalışmaların tutarlılığı ve sahiplenilmesi açısından önem arz etmektedir. “ demektedir.
(Doğu Karadeniz Turizm Master Planı, Doğu Karadeniz 2023 Stratejisi).
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın hazırlamış olduğu Türkiye Turizm 2023 Stratejisi’nde
Biyolojik çeşitlilik ve doğal kaynaklar açısından oldukça zengin olan bölge, yayla koridoru
olarak gösterilmiştir.(Şekil-1) Samsun’dan Hopa’ya kadar olan alanda yayla turizminin
geliştirilmesi ve alternatif turizm türleri ile birleştirilerek turistler için daha cazip hale
getirilmesi
önerilmiştir.
Eylem
Planı
hazırlanırken
faaliyetlerde
yayla
koridoru
önceliklendirilmiştir. (Doğu Karadeniz 2023 Stratejisi)
8
1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ ve ARTVİNİLİNDE
SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı
yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düşük ve dağınık nüfus ile beraber
yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. gibi faaliyetler için
kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür girişimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya
dışında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de
görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif
ilişkiler içinde olmamız gerekmektedir. Proaktif kişi; ilişkilerde ve faaliyetlerde insiyatifi
eline alan kişi demektir. Tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Orman ve Su İşleri Bakanlığı
taşra kuruluşlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliştirilmesinde öncü olması doğru bir
harekettir.
Son yıllarda sivil toplum kuruluşları ve diğer kamu kurum ve kuruluşları; statülü korunan
alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için işbirliği gibi konuları tamamıyla farklı
bir bakış açısı ile algılamaya başlamışlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin
meydana getirdiği olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine
karşı alternatif, çevreye duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıştır. Sürdürülebilir
doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıştır.
Algılamadaki bu değişiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel
planlamasında turizme ilişkin proje ve çalışmaların giderek artmasına yol açmıştır. Bu sayede
turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel
kültürel zenginliğin korunmasında anahtar bir rol haline gelmiştir.
Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir
bakış açısı meydana getirilmesi, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında önemli
seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru
şekilde bütünleştirildiği takdirde beklentileri karşılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi
gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır.
1.2.DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
1980’li yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), çevre konularına
ilişkin çalışmaları arttırmış, Bu çalışma giderek artan bir etkinin meydana gelmesini
sağlamıştır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu’nca 1987 yılında tamamlanan çalışmalar
9
sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir rapor hazırlanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaşılması gerektiği bu raporda
vurgulanmıştır. Kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna
vurgu yapılmıştır. Raporda ortaya konulan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların
elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik
kaynakların nadir ve eşsiz olduğu görüşüne varılmıştır.
Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin,
bir orman, kereste imalatı için kullanılabilirken, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı
olarak kullanılabilmekte ayrıca korunan alan olarak da ayrılabilmektedir. Alanın ve alanda
yaşayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken,
bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaşım içine girildiğinde doğru
görülen seçenek ormanın el değmemiş eski haline bırakılması olsa da, yöre halkı ve diğer iş
gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı hayat kalitelerini yükseltmek için
ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya
her zaman ulaşılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaşılmalıdır.
Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmişten günümüze yerel topluluklar ile arazinin
beraberliği çok önemlidir. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da
değişmeye ve gelişme göstermeye başlamıştır. Bu gelişme içinde yöre insanlarının varlığı ve
faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır.
Bir doğal alan ve korunan alanın içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm,
ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji
üretimindeki yatırımlarla birlikte düşünüldüğünde daha başarılı olacağı açıktır.
Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve Sürdürülebilir
Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir. Bu kavramlara baktığımızda;
Kırsal Alan; Şehir diye tabir edilen yerleşme sahalarının dışında kalan tarımla ilgili
etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla adlandırılan ve anılan
insan yerleşimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz.
Kırsal Kalkınma Kavramı; Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları
ekonomik, toplumsal ve kültürel şartları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabalarının, devletin
bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle
kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam katkıda bulunmalarının sağlanma süreci
şeklinde tanımlanmıştır.
Kırsal Alan Kalkınması; Hem eğitim hem de örgütlenme işi olup, kırsal alan; toplumun
ihtiyaçlarının göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların alınması
10
sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum istediklerini elde
etmedikçe kırsal alan çalışmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalışmalar, beslenme, eğitim,
mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler, sosyal güvenlik
çalışmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke planları ile bir
bütünlük içinde olmalıdır.
Sürdürülebilir Kalkınma; Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel sürdürülebilirlik
şartlarının tamamının sağlanması önemlidir.
Kırsal alanlar turizm ve boş zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır.
Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında yapılan bir
araştırmada; Fransız vatandaşları tatillerinin, %52’sini ya bir ailenin yanında ya da bir
arkadaşının evinde, %26’sı evlerinde geçirdiklerini ve %9’luk bir kısmı ise kırsal alanda
ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Kırsal alanlar doğa için önemli role sahiptir.
Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karşı
koruma, iyi hayat şartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili
hususlardır.
1.3.SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır.
Sürdürülebilir turizmin gelişimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaşımdır.
Sürdürülebilir turizmin gelişiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugünkü
ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geliştirerek ve genişleterek karşılanması
amaçlanmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün,
gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeşitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin
devamını içermektedir. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün tanımına göre
sürdürülebilir bir turizm gelişimi;
Çevresel kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını sağlamalı,
Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına ve gelenekselliğine saygı göstermeli,
Bütün ilgi gruplarına adil bir şekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun
vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır.
Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin gelişme ölçütleri;
a. Biyolojik çeşitliliğin korunması,
b. Ekonomik tutarlılık,
11
c. Kültürel zenginlik,
d. Yöre halkının refahı,
e. İstihdam kalitesi,
f. Sosyal eşitlik,
g. Ziyaretçi memnuniyeti,
h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması,
i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu,
j. Fiziki bütünlük,
k. Kaynakların etkin kullanımı,
l. Çevre temizliğidir.
Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki
bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir.
Korunan alanlar turizme, turizm de korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan
alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bileşendir.
Turizm; aynı şekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve
insanın yaşadığı sahalardaki yöresel kültüre de bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün
bozulmaması için tedbirleri gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir kırsal
kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de zorunludur.
Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme
eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur.
Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, eko-turizm gibi doğayla ilgili turizme
olan talep artmış ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri de
değişmiş ve çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında,
yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletişim, bölgenin flora ve
faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha
sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur.
Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taşımıştır ki, turizm
eşsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların
çevresinde yaşayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir.
Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin
arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araçtır. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma
çalışmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına
yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluşturulması ve uygulanması gibi hedeflere
de kolayca ulaşılabilmektedir.
12
En önemli husus da; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniş
kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaşımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve
izlenmesi gerekmektedir.
Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüşü mümkün olmayan
olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline
gelebilecektir.
İşte bu nedenle; “SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME (MASTER) PLANI”
çalışmasına lüzum duyulmuştur.
1.4.SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ
Yukarda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz
konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır.
Alışılmış turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Stratejisi arasındaki fark
şudur; alışılmış yöntemler yukarıdan aşağıya bakış açısı ile uygulanmaktadır.
Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taşınmaktadır. Yöre halkı
katılımcı olamamaktadır.
Sürdürülebilir turizm ise aşağıdan yukarıya bir yaklaşım için gayret göstermektedir. Bu
yaklaşımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur,
yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için ortak
kararlar alınır. Karar almanın yanında uygulama ve izleme aşamalarında da yöre halkının
bilgisini, becerilerini, en uygun şekilde kullanmak esastır. Bu yaklaşım yöre halkının, yerel
otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır.
-Sürdürülebilir turizm gelişim aşamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur.
Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dışında olmalıdır. Bu
durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin
yapılmasıyla yöreye faydayı arttırabilir.
-Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm gelişiminde önemli ortaklardır. Söz konusu
gruplar turiste konaklama imkânı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da
sorumluluk alacaklardır.
-Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa,
doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır.
-Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı
olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal, sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda
turizmin temel kaynağı olmaktadır.
13
-Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde
doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakış açısına
dayandırılmasına esas olmalıdır.
-Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nda turizm; doğayı koruma, kırsal
kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele
alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartışılmalı, değerlendirilmelidir. İlde
sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir
yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler
ortaya konmalıdır.
-Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayışla (alan ve çevresinin sahip olduğu
doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de
önemlidir.
-Turizm gelişimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm
potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi özgün ve özellikli bir destinasyon oluşturması için
gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek
turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman başarılı
olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taşıma kapasitesi düşük iken, bu alanlardan
beklenen faydalar yüksek olmaktadır. Taşıma kapasitesinin düşüklüğü sınırlı sayıda turist
demektir. Bu sebeple taşıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemlidir.
-Entegre Doğal Alan Yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı ile
doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi
gruplarının etkin desteği önem taşır. Turizm gelişiminin karmaşık yapısı göz önüne alınırsa,
ilgi gruplarının etkin işbirliği oldukça önemlidir. Planın herkes tarafından sahiplenilmesi
ayrıcalık olacaktır.
Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır.
-Pazarlama Stratejisi; Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın bir
parçasıdır. Kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaşımlar
içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaşımlar bu
stratejide yer almalıdır.
-Turizm Destinasyonu Yönetimi; Yaygın bir stratejik yaklaşım olup, destinasyonu rekabete
açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir şekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu
rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir yaklaşımdır.
14
İyi tanımlanmış amaçlar ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali
portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iş planı hazırlamak
gereklidir.
-Ziyaretçinin İzlenmesi ve Ziyaretçi Yönetim Planı: Madem ki doğa gibi hassas bir
sistemde çalışılıyor, bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim
planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taşıma
kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır.
Geribildirimler
kalitenin
arttırılması,
sunumların
taleplere
uygun
hale
getirilmesi
(iyileştirilmesi), hizmetteki aksamaların ve doğadaki değişimlerin takibi için çok önemlidir.
Şu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaşmak
garanti edildiği takdirde teşvik edilmelidir.
2. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR
2.1.KAYNAK ANALİZİ
Gelişme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması mecburidir. Bir alanın sahip
olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluşturmaktadır. Bu
kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluşturulmasını temin etmektedir.
Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm gelişimi için
önemli bir temel oluşturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin, tarımsal faaliyetleri desteklemediği
durumlarda kırsal turizmin gerçekleştirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma
özelliğini kaybedecektir. Gerek turizm potansiyeli gerekse taşıma kapasitesi turizm
kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması
gerekir.
Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar
a. Doğal Kaynaklar: turizmin gelişimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu
kaynakların halihazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi
turizm gelişimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir.
Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. Eşsiz
manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici
olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları, konakladığımız evin
penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk
amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir.
15
Seçkin Doğal Kaynakların Halihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması:
Doğal kaynakların çok çeşitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk, nehirler ve
göllerin sportif amaçlı balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu
kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düşük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir
değildir. Bu sebeple bunlar turizm gelişimi için de uygun değildir.
Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur.
Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır.
İklim: mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneş ışığı
saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı
mevsimlerde turizm için elverişli olup olmadığıdır.
Turizm Gelişimi İçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm
planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter
çalışmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin gelişmesi ve altyapı ile
tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır.
b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara ilişkin çalışmalara
benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluşan kombinasyonlar,
turistler tarafından yüksek ilgi ile karşılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi
konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm gelişimine ve doğa
korumaya verilen destek artacaktır.
c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin
bileşimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalışması, birbiri ile bağlantılı bir çok
farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm gelişimi için ilk bakışta kavranamaması
mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik
unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaşımı, turizm sektöründe çalışma
isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan ilişkisi bulunmaktadır.
Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı
kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya
koymanın yanı sıra turizm gelişimi için de zorunlu bir şarttır. Alan, güvenli içme suyu,
donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm gelişimi asla başarılı
olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için şartlar, kalite ve gelecekteki durum
değerlendirilmelidir. Kaynak hali hazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem
kaynağın turizm gelişimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri
ortaya koyabilmektedir.
16
-
Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının
sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir.
-
İletişim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm gelişimi için önemli olan cep
telefonları da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri
içermektedir.
-
Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir.
-
Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik şebekesi, ısınma ve yemek pişirme için enerji
kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike
içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır.
-
Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin
sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır.
-
Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı
atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir.
-
Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir.
-
Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayişi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli
olmaktadır. Aşırı kar yağışı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok
önemlidir.
-
Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır.
İnsan Kaynakları: Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm
gelişiminde anahtar etmenlerden biridir. İnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi
nitelikteki kültür ve kimliği oluşturmaktadır.
İnsan kaynaklarına ilişkin etütler aşağıdaki unsurları içermelidir;
-
Yöre halkının nüfusu,
-
Göç vb. eğilimler,
-
Demografik yapı,
-
Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik,
geleceğe odaklanma, çalışma ahlakı,
-
Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme,
-
Turizm gelişimine ilişkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim,
-
Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal ilişkilerin kalitesi ve aralarındaki işbirliğini
içeren sosyal yapı,
-
Yerel kurumlar, idareler, yönetişim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal
kaynaklar ve yönetimleri,
17
-
Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kişilerin ortak değerleri, ilgileri,
yaklaşımları, algılama şekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait
olma ve o toplumda yaşamaktan onur duyma gibi durumları içerir,
-
Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaşma durumları, firma
sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakış açısı, pazarları ve dış ilişkileri,
sektörler arası işbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile ilişkili
olabilmektedir.
Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi
oluşturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakışı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut
kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim sunmaktadır.
Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluşturulmasını
ve turizm gelişiminin diğer sektörlerle bütünleştirilmesini sağlayacaktır.
2.2.TURİZM POTANSİYELİ
Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli
içermezler;
- Bazı doğa parçaları araştırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli eko turistlere hitap etmektedir.
Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler,
- Bazı doğal sahalar, erişim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elverişli olmayan yerlerde
bulunurlar,
- Ekolojik kaynakların kullanımlar karşısındaki duyarlılığı (taşıma kapasitesi), ziyaretçi
girişinde kısıtlamalara sebep olmaktadır,
Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli
önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir.
Bu potansiyel sınırlıysa başarılı bir turizm girişimini başlatmak imkânı olmayacaktır.
Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir
talebi karşılaması lüzumludur.
Turizme ilişkin motivasyon ve istekler değişkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değişen
tüketici davranışları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli
tüketicinin bakış açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir.
Turizm potansiyeline ilişkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri
elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde
çalışmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araştırma metotları kullanılmaktadır.
18
Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aşağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir;
-
Halen yapılan turizm,
-
Hâlihazırdaki turist miktarı,
-
Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar,
-
Ortalama kalma zamanları,
-
Turist profili,
-
Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık,
güneş, vb.)
-
Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile
kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği,
-
Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni,
“Turizm arzı” incelemesinde ise aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır;
-
İlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı
makul müdür?
-
Alan ulaşım hangi araçlarla olur? (demiryolu, özel taşıt, genel taşımacılık, vd.), bunlara
yaklaşım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi).
-
Alana ulaşma durumu (kolay-rahat, çaba ile zor ve tehlikeli),
-
İle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu?
-
Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?
-
Güvenlik ve ulaşım açısından ne gibi problemler yaşanabilir?
-
Alt yapı incelemesi; taşımacılık ağı, yerel yolun durumu(toprak, asfalt), anayolla
bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taşımacılığın yaygınlığı, program, ücretler,
hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, işaret levhaları, genel enformasyon
levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları,
-
Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta
iyi-sayısı vb.),
-
Hangi standartta yiyecek sunuluyor?(yüksek, yeterli, kötü)
-
İl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü
barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri),
-
Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü),
-
İlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı
mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?),
19
-
Alan turist gezi rotasına girecek şekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın
mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düşük veya yakında böyle bir
potansiyel bulunmamakta),
-
İlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı,
farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.),
-
Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, şans veya
mevsime bağlı),
-
Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı,
-
Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu: kötü-yeterli-iyi),
Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi;
-
Doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuş izole
olmuş alanlar, şelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuş, deniz
canlıları, iklim, diğerleri),
-
Kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar,
folklor ve gelenekler, el işleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.)
-
Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim
düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karakteristik ve geleneksel
özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan
bilgi ve beceriler, turizm gelişimine yaklaşımlar, misafir severlik anlayışı, hizmet
eğilimleri, yerel kuruluş ve idareler ile yönetişim, alanın kültürü ve kimliği,
-
Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer),
-
Altyapı; (su sistemleri, ulaşım ağları, sağlık imkanları, ulaşım terminalleri, enerji
kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar,
güvenlik sistemleri vb.)
-
İş ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satış yapan
çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor
malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, dişçiler, eczaneler,
kafe ve restoranlar, ATM’ler, bankalar, diğer iş ve hizmetler)
20
Turizm Talebi:
Turizmin mevcut durumunun incelenmesi;
Ziyaretçi; boş zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kişi olarak tanımlanabilir, turist ise
alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her
ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir.
Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin
de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman
geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha
yüksek olmaktadır.
Turizme ilişkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için;
-
Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük),
-
Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değişimi,
-
Ortalama kalış süreleri, konaklama ve ulaşım şekilleri önemlidir.
(Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan; turizme ilişkin
veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait veriler
üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır).
-
Turist başına ortalama harcama,
-
Grup hacmi ve düzeni,
-
Turistlerin ağırlıklı yaş grubu,
-
Yaptıkları faaliyetler,
-
Ziyaret edecekleri-ettikleri yere ilişkin seçimleri,
-
Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama şekilleri,
-
İkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı,
-
Kullanılabilir ilave veriler.
Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il
veya illerle karşılaştırmak faydalı ve yerinde olacaktır.
21
Turizm Arzı:
Konum Faktörü; Bir ilin başka turizm pazarları ile ilişkili olarak nasıl konumlandığını, bir
turistin alana ulaşmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir.
Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaşılabilir değilse asla
başarılı bir turizm gelişimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu
dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla
ulaşılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düşünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı
sayıda turist potansiyeli olacaktır.
-
Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir,
-
Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaşımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız
turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir,
-
Tren, otobüs veya özel araçlarla erişim de konum faktörleri içinde önemlidir,
-
Alana ziyaret iklim şartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir,
-
İle özgü yapılan bürokratik işlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri
tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi,
-
Turizm arzında; işaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaşma kolaylığı da önem
arz etmektedir. Haritalar, broşürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz
faktörüdür.
-
Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik
standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeşitliliği, ortam ve
konukseverlik önemlidir.
-
Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır.
-
Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle
hijyeniklik konaklamada çok önemlidir.
Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada
rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüştür. Doğal alanların alternatif
kaynak kullanımına dönüştürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu
yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karşısında
koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine
bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve
korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalışan ve doğanın kıymetini bilen ekoturistler için son derece önemlidir.
22
2.3.TAŞIMA KAPASİTESİ
- Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya
bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamış etkilere sahip olmayan ve
sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek
ziyaretçi sayısı,
- Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düşünülen değerleri, ekolojik süreç ve koşulları
tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca
destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin
(örn: iklim değişikliği, kirlenme vb.) baskısı,
- Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını
tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl,
ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı şeklinde tanımlanmaktadır.
Taşıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planında önemli bir
planlama aracıdır. Turizmin gelişimi ve korunmasında önemli bir kavramdır.
Taşıma
kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. Taşıma
kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elverişli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet
etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca
Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planındaki “sürdürülebilirlik” taşıma kapasitesinin
aşılmaması ile temin edilir.
Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan ilişki vardır. Ancak alan içinde tek
tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleşik
etkisidir.
Taşıma Kapasitesinin Elemanları;
Sosyal Taşıma Kapasitesi; Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup
yöre halkı üzerindeki olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki
çatışmalardan kaçınılmasını içerir. Bu unsurun turizm gelişimi içerisinde anahtar rolü vardır.
Yöre halkı turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz.
Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun
değişimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanışı, yöre halkı ile ziyaretçilerin
ilişkileri, kullanıcı grupların davranışları, birbiri ile uyumu ve paydaş olmanın ekonomik ve
toplumsal faydalarıdır.
Ekonomik Taşıma Kapasitesi; Sürdürülebilir bir turizm gelişiminde turizm, ekonomik yapı
ile bütünleşmiştir ve diğer sektörleri de desteklemektedir.
23
Ekonomik taşıma kapasitesi; turizm gelişimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel
ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm gelişimi anlamına gelmektedir. Yani
temel kıstas; turizm gelişimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir.
Ekonomik taşıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist
sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır.
Ekolojik Taşıma Kapasitesi; Ekolojik taşıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret
edilen alandaki ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik
zararlardır. Burada, ekolojik değerlerin, ziyaretçi akışlarının ve davranışlarının uzun süreli ve
sistematik olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır.
İdari/fiziki Taşıma Kapasitesi; Fiziki taşıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda
müşteri olarak alınabilecek ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani
alanın büyüklüğü ve diğer fiziki şartlar (doğal, coğrafi koşullar ve hava şartları) ile turizm
altyapısının kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve
trafik sıkışıklığıdır.
Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği şu unsurlara bağlıdır;
-
Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi),
-
Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi,
Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları: Kırmızı
liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas
türler,
Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa
koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme
sistemi, izleme sistemi,
Ziyaretçiler/turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler,
konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı,
özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere ilişkin
bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleştirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine
ilişkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yöntemler, ölçütler ve
göstergeler.
Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür.
Psikolojik Taşıma Kapasitesi; Psikolojik taşıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman
diliminde
ziyaretçi
deneyimleri
üzerinde
olumsuz
etkilenmeye
sebep
olmaksızın
kaldırabileceği maksimum ziyaretçi sayısıdır.
24
3. İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN
OLUŞTURULMASI
3.1.İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR
İlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda
sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen
bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler.
Paydaşlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ve amaçlarımıza
ulaşmak için güvenebileceğimiz kişilerdir.
İlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ortak değildir veya olmaları
gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakışı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaşmak
için işbirliği yapmalıdır.
Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi
gruplarını işbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaş değeri verilmesi ile mümkün olur.
3.2.İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ
Turizmde ilgi grupları;
-
Yöre halkı, kişiler ve kurumlar,
-
Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri,
-
Bölgesel yetkililer,
-
Ulusal yetkililer,
-
Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar,
taşımacılar,
-
Turizmle ilgili sektörler,
-
Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret
ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler,
-
İşçi sendikaları, dernekler, STK’lar,
-
Eğitim ile ilgili birimler,
25
3.3.İLGİ GRUBU ANALİZİ
İlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve
uygulamasında yer alan farklı taraflara ilişkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet
okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır,
“sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının” planlanmasında potansiyel ortaklarımızın
kimler olduğunu ve hangi tarafla çelişkiler yaşayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca
projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elverişli bir analizdir.
İlgi grupları analizine dayalı olarak “sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının”
yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluşturulmalıdır.
Sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının;
-
Genel hedeflerini,
-
Turizmden beklediği faydaları
-
Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır.
Bu süreç; şu adımlardan oluşur;
1. İlgi gruplarının tanımlanması,
2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi,
3. Her ilgi grubunun davranışlarının belirlenmesi,
4. İlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün
tahmin edilmesi,
5. İlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karşılandığının değerlendirilmesi,
6. İlgi grupları ile birebir iletişimlerin başlatılması ve ilgi gruplarının güveninin
kazanılması,
7. Ortak menfaatler, sinerji ve başarı unsurlarının tanımlanması,
8. Paydaşların bir araya getirilmesi,
9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaşmak için gerekli olan stratejinin ortaya
konması,
10. Organizasyon çerçevesinin oluşturulması,
11. Uygulama
(zaman
çizelgesinin
ve
hedeflerin
ortaya
konması,
iletişim
organizasyonunun oluşturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.)
12. İzleme ve geri bildirimin yapılması.
26
3.4.TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM
Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı’nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaşım
uygulanması neticesinde;
-
Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak,
-
Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teşvik etmek ve
-
Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluşturmak mümkündür,
Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel
mirasının bozulmamış ve turizmle güçlendirilmiş olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki
olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi
yerel kültürlerini yaşatma ve değerlendirmeye teşvik etmelidir.
3.5.YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI
İlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi
Gelişme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi
gruplarının resmi işbirliğine dayalı bir organizasyon oluşturulmalıdır.
Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını,
karar verme gibi hususları düzenler.
3.6.TARİHÇE
Artvin ve çevresi tarih öncesi devirleri cilalı taş devrinden başlayarak bakır-tunç demir devri
olarak sırası ile yaşamıştır. MÖ 10 bin ile 8 bin yıllarından kalma cilalı taş çağına ait insan
izleri Artvin’de de bu çağlarda insanların yaşamış olduğu izlenimini vermektedir. Bulunan
madeni eşyalar ise tarih öncesi devirlerin sırası ile yaşandığını belgelemektedir.
Artvin’de İlk Devletler ve İstilalar
Artvin’e egemen ilk Kavim Türklerin ataları olarak kabul gören Hurrilerdir. MÖ 2000
tarihinden başlayarak Huriler Artvin ve çevresinde site devletleri kurmuşlardır. Hitit kralı II.
Murşit MÖ 1360’ten itibaren 20 yıl sürdüğü seferler ile Artvin’i ele geçirmiştir.
Hurrilerin soyundan gelen Urartular, başkenti Van olan, geliri tarım-hayvancılık-ticarete
dayalı doğru Anadolu merkezli bir devlet kurmuşlardır. Kuzey sınırlarını Artvin’e kadar
genişlettiler. Ancak doğudan büyük göçlerle gelen İskitlerin baskısına dayanamadılar ve
yıkıldılar. Artvin bu kez Kafkasya merkezli İskit devletinin batı sınırında yer aldı.
27
Eski Yunan tarihçisi Heredot’un İskit diye nitelendirdiği bu devlet çağının öncüsüydü.
Tekerleği icat eden, atı evcilleştiren, tarihte ilk beyin ameliyatını gerçekleştiren İskitler,
Artvin’i ele geçirerek bu alanı askeri üs olarak kullanmaya başlamışlardır.
İskitler sonrası Arsaklar adı verilen sülale Artvin’e egemen oldu. Şamanist dini öğretiye
inanan bu sülale MS 350’li yıllarda Bizans etkisinde kalarak İsevi dini kabul ettiler. Daha
sonra da Bizans’ın tahakkümü altına girdiler. 575 yılında İran Kralı I. Darivs Bizans’a
saldırınca bundan istifade eden Hazar Türküleri (11) Çoruh boylarına egemen oldular.
Hz.Osman döneminde İslam orduları kumandana Mesleme Oğlu
Habib Bizans’ı yenerek Şavşat-Ardanuç-Artvin’i ele geçirdi. Hazar
denizine ilerlemek istese de Musevi yeti kabul eden Hazarlar
tarafından durduruldular. Emeviler döneminde Hazarlar ile birleşen
Artvin halkı İslam ordularına karşı direndi. 786’da Abbasi Halifesi
Harun Reşit Çoruh bölgesini başkenti Bağdat’a bağladı.
853–1023 Artvin Bagratlar ve Sac adlı Abbasilere bağlı iki beylik
kuruldu. Sac emirliği yıkılınca Artvin tekrar Bizans’ın eline geçti. Bu
esnada İran Merkezli kurulan Selçuklu Devletinin reisi Tuğrul Bey
Anadolu nun keşfi için 1018’de kardeşi Çağrı Bey’i batıya gönderdi.
1040 Dandanakan Savaşında Gaznelileri yenip devlet statüsüne çıkan Selçuklular 1048
Pasinler savaşı ile Artvin sınırına kadar geldiler.
Alparslan 1064’te Gürcistan seferine çıkarak Çoruh boylarını ele geçirir. Alparslan’ın ölümü
üzerine Bizans’tan yardım alan Gürcü Kralı Gorgi Artvin’i tekrar ele geçirdi. Fakat 1081’de
Melik şah’a yenilince Melik şah’ın desteği ile Çoruhu’da içine alan Erzurum-Bayburt –Kars
merkezli Saltukoğlu beyliği kuruldu. Türk nüfusunun Artvin’e yayılması hızlandır.
Büyük Selçuklu Devletinin yıkılışı sonrası Artvin Azerbaycan merkezli İldeniz oğlu
Atabeyliğine bağlandı. 1263’te Kubilay Artvin’i ele geçirerek bu yöreyi İlhanlı topraklarına
kattı. 1265’te Kıpçak Türkü olan Sark is bu yörede Çıldır Atabeyliğini kurdu.
1458–1463–1466 yılları arasında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan Çoruh boylarına üç
sefer düzenlese de Osmanlı hükümdarı II. Mehmet’e Otlukbeli savaşında yenilince zayıflama
süresince girerek Safevilerin 1502’de eline geçmiştir.
28
Osmanlı Serhat Şehri Artvin
Artvin İlinin Osmanlı yönetimine geçtiği evrelere ait belgeler yeterli değildir. Bununla
beraber II. Mehmet’in Trabzon Rum Devletini yıkarak Karadeniz bölgesinin sahil kıyısını
Artvin İlinin kıyı kesiminden itibaren ele geçirdiği bilinmektedir. Bu esnada Artvin-YusufeliArdanuç-Borçka Çıldır Atabeyliğinin elinde bulunuyordu.
I.
Selim
Trabzon valisiyken Gürcistan’a yaptığı seferde Batum’un güneybatısında bulunan Güney
Kalesini ele geçirmiştir. Bu kalenin adı ile sancak kuran I. Selim sancağa Borçka-Hopa ve
Artvin’i bağlamıştır. Çaldıran seferinden 20 yıl sonra Erzurum Beylerbeyi Mehmet Han
Yusufeli civarına akınlar yapmıştı. Ardanuç Atabeyi II. Keykavus ayaklanınca I. Selim’in
oğlu
padişah
I.Süleyman
ikinci
veziri
Kara
Ahmet
Paşayı
isyanı
bastırmakla
görevlendirmiştir. Kara Ahmet Paşanın İkinci seferi ile Pert-Eğekte adlı ilk Livane Sancağı
kuruldu. 1549–51 yılları arasında Şavşat-Yusufeli arasındaki Ardanuç bölgesi iki yıl kadar II.
Keykavus’un elinde kaldı. 13 Haziran 1551 günü Ardanuç Kalesini de fetheden Erzurum
Beylerbeyi İskender Paşa bu bölgeyi de Osmanlı ülkesine kattı. II. Keykavus kaçarak İran’a
sığındı.
1627’de Osmanlı topraklarına katılan Acaristan’ın önemli bir merkezi olan Batum şehri ise
III. Ahmet dönemi vezirlerinden Hasan Paşa tarafından 1703’te kurulmuştur.
Artvin ve çevresi Çıldır eyaleti ile birlikte yaklaşık 250 yıl Osmanlı Devletinin egemenliğinde
kalmıştır. 1828 Osmanlı Rus savaşı ve savaş sonucu imzalanan Edirne Anlaşması ile Ahıska
Osmanlı elinden çıkınca Çıldır eyalet teşkilatı bozuldu. Anlaşma gereği Çıldır eyaletinin bir
kısmını Osmanlı kaybetti. Buna karşılık Artvin-Borçka-Ardanuç-Şavşat-Yusufeli Osmanlı
elinde kaldı.
1854–56 Kırım Savaşında Osmanlı Devleti İngiltere’den aldığı destek ile Batum
yakınlarındaki Şevket-İl kalesine saldırdı. Savaş başlayınca 600 kadar Artvinli gönüllü Kars
savunmasında başarılı savaşlar verdiler.
29
Rusların güneye inme ve dünya imparatorluğu yaratma planı ile 1877–78 (93 Harbi) OsmanlıRus savaşı çıktı. Bu savaş Artvin yöresi halkına pahalıya mal oldu. 24 Nisan Rusya KarsArdahan-Batum’u işgal ettikten sonra Türk topraklarına doğru ilerlemeye başladı. 2 Mayıs
1877’de 800’den fazla askerimizi şehit ettiler. Ardahan dolayını ele geçiren Ruslara karşı
Artvin halkı Ardanuç ve Şavşat’a doğu göç etmeye başladılar.
Şıpka geçidinde hatalı hatlar kuran Süleyman Paşa yüzünden Ruslar bu hatları delerek Doğu
Anadolu içlerine kadar ilerlediler. Osmanlı barış teklifinde bulunmak zorunda kaldı.
3 Mart 1878’de Osmanlı ile Rusya arasında 29 maddeden oluşan Ayestefanos barışı
imzalandı.19. maddesinde yer alan 245.207.301 altın tazminatını ödemeyen Osmanlı, KarsArdahan-Batum topraklarını Rusya’ya tazminat karşılığı vermek zorunda kalmıştır. Bu barış
Avrupalı devletlerin çıkarına aykırı düşünce 23 Aralık 1978’de Berlin Barışı imzalandı. Bu
barış ile Elvire-i Selase denen Kars-Ardahan-Batum Rusya eline geçti.
8 Şubat 1879’da Osmanlı ile Rusya arasında imzalanan büyük Muhaide anlaşması ile KarsArdahan-Batum’da yaşayan Türkler batıya doğru göç etmeye başlamışlardır. Gerçek Fransız
Devriminin getirdiği ulusalcılık ilkesi gerekse de Rusların güneye inmek için uyguladığı,
politikalar sonucu bir Türklerin yüzyıllar boyu beraber yaşadığı, sadık millet diye adlandırdığı
Ermeniler I. Dünya savaşına kadar en kanlı savaşları yaptığımız milletlerden bir olmuştur.
Milli Mücadele Döneminde Artvin
1917 Ekiminde Bolşevikler Rusya’da yönetimini ele geçirerek
Ramonov hanedanlığını devirince yeni kurulan Sovyet Rusya I.
Dünya savaşından çekilerek 18 Aralık 1917’de Artvin ve Şavşat’tan
çekildi. Sovyet Rusya 3 Mart1918’de I. Dünya savaşına katılan
devletlerle imzalandığı Bresk-Litovsk Anlaşması hükmünce KarsArdahan-Batum’u Osmanlıya bıraktı. 15 Kolordunun başında bulun
Kazım Karabekir Erzurum-Erzincan-Erivan bölgesine girdi. 18 Haziran 1918’de Osmanlı
Hükümeti Gürcistan Milli hükümeti ile anlaşarak Kars-Ardahan-Batum illerinde hak iddia
etmelerini engelledi.
I. Dünya savaşından yenik ayrılan Osmanlı Devleti adına 30 Ekim 1918’de Bahriye Nazırı
Rauf ORBAY Mondros Ateşkes Anlaşmasını imzaladı. Bu ateşkesten 1 ay sonra 17 Aralık
1918’de İngiltere Batum’u işgal etti. 1878–1918 arası 40 yıl süren Rus işgali sonrası İngiliz
işgali başlıyordu. Mondros’un 5.Maddesi gereği işgale karşı direnen Milislerin elinden
silahları alındı. İngiliz generali Ravtenson Kazım Karabekir’e çektiği telgraf ile ordusunu
30
terhis etmesini istese de Karabekir bunu kabul etmedi. 19 Mayıs 1919’da Ulu Önder Mustafa
Kemal Atatürk Türk yurdunun düşman işgalinin kurtuluşu için Samsun’da ele aldığı meseleyi
Havza ve Amasya Genelgeleri ile tutuşturdu. Doğu Anadolu’da 23 Temmuz’da topladığı
Erzurum Kongresi ile yöre halkını emperyalist İngilizler ve piyonu Ermenilerin niyetlerine
karşı birleştirdi.
1920 başında Gürcistan’da bulunan Gürcü İslamaiyesi adlı cemiyet Batum ve Artvinli
Gürcistan’a katarak istiyordu. Bu olayı haber alan Kazım Karabekir olayı önledi. 28 Ocak
1920’de son Osmanlı Mebuslar Meclisinde alınan Misak-ı Milli kararları ile Kars-ArdahanBatum’da halkoylamasına gidileceği kararı alındı. Bu kararın alınmasının temel nedeni bu
topraklarda Türk nüfusunun fazla olmasından kaynaklanıyordu. İngiliz işgal kuvvetlerinin
Batum’dan çekilmesi üzerine Gürcistan hükümeti 1 Temmuz 1920’da Batum’u işgal etti.
Bu işgal sırasında TBMM’nin Batum Milletvekillerinden M. Edip DİNÇ ve Ahmet Akit
Beyler 1129 kişilik Milli olayları ile işgale karşı üstün gayretler sergilemişlerdir. TBMM’nin
Eylül-Aralık 1920’de üç ay süren Ermeni savaşında başarılı olması sonrası M. Kemal
ATATÜRK Gürcü hükümeti ile temaslara başlamıştır.
Artvin’in Kurtuluşu
Gürcistan sefiri Siman MİDİVANI 17 Ocak 1921’de Ankara’ya gelerek itimatnamesini M.
Kemal ATATÜRK’E iletti. M. Kemal ATATÜRK Gürcü sefaretinden derhal işgal ettikleri
toprakları boşaltmalarını istedi. Sefir geçen günler boyunca TBBM Hükümetini oyalamayı
sürdürünce Hariciye Nazırı Bekir Sami Bey Gürcistan’a sert bir nota verdi. 23 Şubat 1921’de
TBMM ve Gürcü hükümetleri arasında Batum anlaşması imzalandı.
Bu tarihten itibaren Artvin-Ardanuç-Borçka ve Şavşat’tan Gürcü kuvvetleri çekildi. 45 yıllık
esaret sona erdi. Diğer yandan Trabzon’dan Artvin’e kuvvetleri ile hareket eden Miralay
Şükrü Bey Oruçlu köyünden Kamil Beyi Kaymakam vekili tayin ederek kendisi Batum’a
geçti.
7 Mart 1921’den itibaren Artvin’de Türk bayrağı dalgalanmaya başladı.
Cumhuriyet Döneminde Artvin
1878–1918 ve 1918–1921 arası Rusya-Ermeni-İngiliz-Gürcü idaresinde kalan Artvin-Borçka
Şavşat kazaları 7 Mart 1921’den itibaren 4 ay kadar Ardahan kazasına bağlanmıştır. Yeni
Türk devletinin ilk Anayasası olan 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye’de 24 Nisan
1924’te yapılan değişikler ile Liva-Sancak teşkilatı kaldırılınca Artvin vilayet haline geldi.
31
1926 Haziranında 877 sayılı kanunla Yusufeli kazası Erzurum vilayetinden alınarak Artvin’e
bağlandı. 1928’de 1282 sayılı kanunla Borçka kazası nahiye haline getirilerek Artvin’e
bağlandı. Dokuz yıl Artvin vilayeti teşkilatı ile yönetilen bu yerler 1 Haziran 1933’te 2197
sayılı kanunun ikinci maddesine göre merkezi Rize olmak üzere Artvin ve Rize birleştirilerek
Çoruh vilayeti teşkil edilmiştir.
Arazi şartlarının zorluğu, Artvin ve çevresinin vilayet merkezine olan uzaklığı birtakım
sorunlara yol açmıştır. Dönemin Başbakanı İsmet İNÖNÜ’NÜN 25 Temmuz 1935 tarihindeki
Artvin’i ziyaretinde durum kendisine iletilmiştir. Bunun üzerine hükümet 4 Kasım 1936’da
kabul edilen 2885 sayılı kanun ile merkezi Rize olan Çoruh vilayeti kaldırıldı. Artvin Merkez,
Hopa, Borçka, Şavşat kazaları ile evvelce Erzurum’a verilmiş Yusufeli Kazasını da alarak
Artvin olan Çoruh İli teşkilatı kabul edildi.
20 yıl süreyle kullanılan Çoruh İli adı 1956 yılında “ARTVİN” İli adına çevrilmiştir.
3.7.ARTVİN İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
3.7.1. İlin Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikleri
Artvin, Kuzey Anadolu orojenik kusagı dahilinde yer almaktadır. Bölgenin en eski arazisini
meydana getiren metamorfik seri, Çoruh Nehrinin aşağı kesimlerinden başlayarak Sirya
üzerinden kuzey doğuya doğru yayılmaktadır.
Seri içerisinde kuvars, piritli siyah sist, metamorfoza olmuş lavlar, mikaşistler, klotritli,
biyotitli ve feldspatlı şistler, klotritli ve biyotitli gnayslar ve bunların içine sokulmuş iri taneli,
pembe renkli granit ve granodioritler bulunmaktadır. Metamorfik serinin üstüne gelen Jura alt
kretase serisi gelmektedir. Bu seri alt kısımlarında koyu renkli diyabaz, serpantin, andezit,
marnlı ve tüflü kalkerlerden meydana gelmektedir. Artvin _l merkezinde görülen kırmızı
renkli tabakalar bu seriye aittir. Serideki konglomeralar üst kısımlarda kırmızı ve ince taneli
gre haline dönüşmektedir.
Konglomeranın çakılları arasında, koyu renkli bazik lavlar, kırmızı radyolarit marn parçaları
ve gri renkli kalkerler yer almaktadır. Artvin ve yöresinin en büyük jeolojik ünitesi üst kretase
volkanik serisi ve volkanosedimanter serisidir. Bu seri, asit ve nötr lavlarla bunlara ait
glomera ve tüflerden, bunlar arasında ince yataklar halinde yer alan ve çogunlugu kırmızı
renkli olan marn ve kalker tabakalarından meydana gelmektedir. Lav serisi içerisinde dasit,
andezit, kiparit, kuvarsporfirler bulunmaktadır.
32
3.7.2. İklim Özellikleri
İlimizin iklim özelliklerinin belirlenmesinde Artvin Meteoroloji İstasyonunun uzun süreli
gözlem değerleri kullanılmıştır. Artvin, Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz Bölümü
sınırları içerisinde yer almaktadır. İklimin karakteristiği, kışların ılık, yazların sıcak ve çok
yüksek yağışların sıkça görülmesidir. Çoruh Nehri ve Cankurtaran Geçidinden gelen nemli
hava ile hem Karadeniz’in etkisi altında bulunmakta hem de yüksek bir arazi yapısına sahip
olduğu için sık sık yağış görülmekte ve sis oluşmaktadır. Yıllık ortalama sıcaklık 12.3 ○C,
yıllık ortalama yüksek sıcaklık 32.0 ○C, yıllık ortalama düşük sıcaklık - 2.48 ○C’dır. Yılın en
sıcak ayı 43 ○C ile Ağustos ayı, yılın en soğuk ayı ise -16.1 ○C ile Ocak ayıdır. Yıllık ortalama
yağış 689.4 mm olup, yılın en yağışlı ayı 99.7 mm ile Ocak ayı, yılın en kurak ayı ise 27.1
mm ile Ağustos ayıdır. Mevsimler itibariyle yağış rejimi İlkbahardan Yaza doğru hızla
azalmaktadır. En yağışlı mevsim Kış, en kurak mevsim Yazdır.
Tablo 1: Mevsimlere göre yağış dağılımı
Yağış (mm)
Yağış (%)
İlkbahar
209.9
30.45
Yaz
131.9
19.13
Sonbahar
209.9
30.45
Kış
337.7
48.99
Karadeniz Bölgesinin ise her mevsim yağışlı olduğunu görmekteyiz. Yaz aylarında ise kuzey
bölgelerimiz daha fazla yağış almaktadır. M.Polar hava kütleleri Karadeniz üzerinde nem
kazanıp Rize ve Hopa çevresinde yükselişe geçerek orografik yağışlar bırakır. Bu dönemde
güney bölgelerimizde yağışların oldukça azaldığını söyleyebiliriz. Kuzeyli ve güneyli
akımlarda iç bölgeler az yağış alır. İç bölgeler ancak batılı akımlarda yağış alır. Türkiye’de
Standart zamanlarda bugüne kadar gerçekleşen maksimum yağışlar incelendiğinde kısa
sürelerde en şiddetli yağışların Hopa’da, saatlik ve günlük yağışlarda ise Antalya ve
Marmaris’te olduğunu görmekteyiz. Orajlı günler sayısı: Kars, Muğla ve Adana’nın çok orajlı
olduğunu görmekteyiz. İl merkezinde yıllık ortalama 645 mm, kıyıdaki Hopa’da 2068,8 mm,
Muratlı’da 1713,4 mm, Şavşat’ta 792,8 mm, Ardanuç’ta 446,1mm ve en içerdeki
Yusufeli’nde 295,8mm’dir. Aylık en fazla yağış Artvin’de Ocak ayında 80,6 mm, Hopa ve
Muratlı’da Ekim ayında sırasıyla 312,5 ve 235,4 mm, Ardanuç’ta Ağustosta 48,0 mm, Şavşat
ve Yusufeli’nde Mayısta sırasıyla 89,6 ve 39,3 mm’dir. En düşük yağış ise Artvin’de
Ağustosta 27,8 mm, Ardanuç ve Yusufeli’nde Şubatta sırasıyla, 27,2 ve 18,5 mm, Hopa’da
Nisanda 85,4 mm, Muratlı’da Mayısta 70,4 mm ve Şavşat’ta Ocakta 46,1 mm’dir. Yıl içinde
kar yağışlı gün sayısı Artvin’de 21,1 Ardanuç’ta 12,2 Hopa’da 3,4 Şavşat’ta 26,5
Yusufeli’nde 5,0 ve Muratlı’da 7,4’tür.
33
3.7.3. Hidrografya
Artvin'deki en büyük akarsu Çoruh Irmağı'dır. İl topraklarında irili ufaklı çok sayıda dere ve
çay da bulunmaktadır. Üzerinde 7 büyük baraj projesi uygulanan Çoruh Nehri dışında ilin
başlıca akarsuları ise; Murgul Deresi, İçkale Deresi, Deviskel Deresi, Ardanuç Deresi, Berta
Deresi, Klaskur Deresidir.
3.7.4. Toprak Özellikleri
Artvin ilinde yayılan topraklar altı grupta toplanmaktadır. Bunlar, kahverengi ve kireçsiz
kahverengi orman toprağı, kırmızı topraklar, sarı podzolik topraklar, yüksek dag çayır
toprakları, alüviyal ve koluviyal topraklardır.
Kahverengi Orman Toprakları: Toprak profili içerisinde horizonların dağılımı A-B-C
seklindedir. Bazı durumlarda profil içerisinde B horizonuna rastlanmayabilir. Genellikle A
horizonu iyi gelişmiş, koyu kahve renkli ve kırıntılı bir yapıdadır. Horizonlar arasındaki geçiş
tedricidir. B horizonu açık kahve renkli, bazen kırmızımtırak kahverenginde yuvarlak veya
köseli blok yapıdadır. B horizonunun alt kısımlarında kısmen kireç birikmelerine rastlanabilir.
Bu topraklar genel olarak yapraklı ağaçlarında altında gelişir. Toprak tepkimesi hafif asit veya
nötr özelliktedir. İldeki toprakların % 17.7 (131263 ha) kahverengi orman toprağıdır.
Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı: Toprak profili içerisinde horizonların dağılımı A-BC seklindedir. Bazı durumlarda profil içerisinde B horizonuna rastlanmayabilir. A horizonun
gelişimi oldukça iyidir. A horizonu gözenekli ve kırıntılı bir yapıdadır. B horizonundaki
gelişim A horizonu kadar belirgin değildir ve zayıf bir gelişim gösterir. Genel olarak bu
horizonda kil birikimi oldukça azdır veya hiç olmayabilir. Horizonlar arasındaki geçiş
tedricidir. Genel olarak bu topraklar yapraklı orman ağaçlarının altında gelişir. İldeki
toprakların % 42.6’sı (316980 ha) kireçsiz kahverengi orman topraklarından oluşmaktadır.
Alüviyal Topraklar: Havza içindeki akarsuların taşıyarak mansaba yakın yerde depoladıkları
materyal üzerinde oluşan, nadiren A-C horizonlarina sahip genç topraklardır. Mineral
bileşimleri akarsu havzasının litolojik bileşimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak
gelişimi sırasındaki taşınma ve birikme dönemlerine bağlı olup, heterojen bir yapıya sahiptir.
Alüviyal alanlarda, üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiş yapar. İnce tekstürlü ve taban
suyu yüksek alanlarda düşey yöndeki geçirgenlik oranı az, yüzeyi nemli ve organik maddece
34
zengindir. Kaba tekstürlü topraklar iyi drene olduklarından yüzeyi çabuk kurumaktadır.
Toprakların üzerindeki bitki örtüsü mevcut iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her
türlü kültür bitkilerinin yetiştirilmesine elverişli üretken topraklardır. İldeki toprakların % 0.3’
ü (2275 ha) alüviyal topraklardır.
Koluviyal Topraklar: Çoğunlukla dik eğimli yamaçların etek kısımlarında veya vadinin
mansaba yakın kısımlarında bulunurlar. Yerçekimi, toprak kayması, yüzey akısı ve yan
dereler vasıtasıyla taşınarak etek kısımlarda biriken materyaller üzerinde oluşurlar. AC
horizonlarına sahip genç topraklardır. Profil kesiti boyunca, yüzeysel akısın yoğunluğuna ve
eğim derecesine göre farklı büyüklükteki parçaları içeren katlara rastlanmaktadır. Bu katlar
alüviyal topraklardaki gibi birbirine paralel olmayıp düzensiz dağılımlıdır. İldeki toprakların
353 hektarı (% 0.0001) koluviyal topraklardır.
Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar: Toprak profili boyunca A-B ve C horizonlarına sahip
oldukları için zonal topraklar olarak adlandırılırlar. A1 horizonu nispeten ince olup koyu
renklidir. Karakteristik özelliği, B horizonunun koyu kırmızıdan-koyu sarıya doğru değişen
renkte ve yuvarlak köseli ve blok yapıda olmasıdır. Renklenmedeki bu değişiklik demirin
oksitlenmesi ve hidratlaşmasından meydana gelmektedir. Profil içerisinde A2 ve B horizonu
arasındaki sınır belirgindir. A horizonundan yıkanarak gelen kil, demir, alüminyum ve
organik madde B horizonunda birikir. Profilin alt kısımlarında renk lekelenmeleri ve demir
konkresyonlarına rastlanabilir. İldeki toprakların % 17.5’i (130346 ha) kırmızı-sarı podzolik
topraklardır (Sekil 4).
Yüksek Dag–Çayır Toprakları: Genel olarak yüksek rakımlarda ve orman sınırının daha
yukarı kısımlarındaki sahalarda yer alan bu topraklar, yıl içindeki toprak oluşum süresinin
kısa olması sebebiyle profil oluşumu gelişmemiş, çoğu kez A-C horizonlarına sahip olan
intrazonal topraklardır. Bu toprak tipinde üst toprak koyu kahverengi veya grimsi
kahverenginden siyaha kadar değişmektedir. Çoğunlukla sığ ve taslı olan bu topraklarda,
bazen alt toprak mevcut olup, bunların içinde sarı pas veya gri renkli düzensiz çizgiler veya
lekeler bulunmaktadır. Organik madde ayrışması, parçalanması yeter derecede olmadığından,
topraklar organik madde yönünden zengindir. İldeki toprakların % 12.3’ü (91268 ha) yüksek
dağ çayır toprakları ile kaplıdır. Arazi kabiliyet sınıflandırmasında göre yüksek dağ-çayır
toprakları basta olmak üzere yöredeki toprakların çok büyük bir bölümü V, VI ve VII. Sınıf
araziler üzerindedir.
35
3.7.5. Orman Varlığı
Artvin’in sahil kesimlerinde görülen Karadeniz iklimi ile iç kesimlerde Karasal iklimin geçiş
özelliğini gösteren yarı nemli iklim, bitki örtüsünün oluşumunda birinci derecede rol oynar. İl
topraklarının %35,8’i ormanlarla kaplıdır. Karadeniz Dağları’nın denize bakan yamaçlarında
yağışlar ile elverişli ısı şartları zengin bir bitki topluluğunun oluşmasını sağlamıştır.
Deniz seviyesine yakın yerlerde 800 m. yüksekliğe kadar çay, fındık ve meyve ağaçları ile
yaprak döken kızılağaç, gürgen, ıhlamur, kayın, meşe, kestane gibi ağaçların altı çok sık
bodur ağaçlar, sarmaşıklar, orman gülü örtüsü ile kaplıdır. Yüksek kesimlerde ise ladin ve
köknar ağaçlarının çoğunlukta olduğu iğne yapraklılar hakimdir. Köknarlar 1000 metreden
yüksek kesimlerde nispeten soğuk ortamlarda yetişmektedir. İl’deki zeytinlikler de çok nemli
kıyı kesiminde değil, Çoruh vadisinin aşağı kesimlerinde görülür.
Ormanlardaki ağaçları sınıflandıracak olursak; Çok Nemli Ilıman Yayvan Yapraklı Ormanlar:
Kızılağaç Ormanları (Doğu Karadeniz’de en fazla yaygın olan bir ağaç türüdür), Kestane
Ormanları (yörede 1000 metrenin üstüne çıkmaktadır), Kayın Ormanları (Kayın Doğu
Karadenizin en yaygın ağaç türü iken zamanla yapılan tahribat yüzünden yerleri
Kızılağaçlarla kaplanmıştır).
Nemli-Soğuk İğne Yapraklı Ormanlar: 2000 metrenin üzerine kadar çıkan Ladin, Sarıçam,
Köknar ormanları yer almaktadır.
Kuru Orman ve Çalı formasyonu: Çalı formasyonuna giren bitkiler şöyledir; Karaçalı, Ardıç,
Boyacı Sumağı, Yabani Gül, Sumak, İspir Meşesi, Gürgen Yapraklı Kayacık, Büyük
Kozolaklı Deniz Üzümü, Doğu Gürgeni, Orman Gülleri, Sapsız Meşe, Defne, Ağızlık Çalısı,
Adi Şimşir, Adi Karamuk, Dahum, Alıç, İncir, Sandal, Tüylü Laden, Akdeniz Defnesi, Nar,
Tatar Akçaağacı, Taş Elma’sıdır.
Sayılan bu bitki türlerinin bulunması vadi tabanında yarı kurak yarı ılıman bir iklim
sürdürüldüğüne işarettir.
800–1200 m. yükseklik arasında iğneli ağaçlardan sarıçam, ladin, dişbudak, göknar ve meşe
gibi ağaçlara rastlanır. 2000 m.den yukarıda genellikle Alpin nebatları görülür. Yazında
yeşilliğini koruyabilen bu bölgenin yaylacılık ve hayvancılıkta önemli yeri vardır.
Boylu orman ağaçlarının arasında genellikle orman gülü, çalı çiçeği, ılgın, karayemiş, defne,
şimşir gibi çalı formlu bitkiler bulunur.
Tablo 2: İlin, alan ve yüzde bazında orman varlığı
Orman Varlığı
Normal Orman
Bozuk Orman
Ormansız
Toplam Alan
ha
202.623,50
196.647,70
312.996,30
712.267,50
%
27
27
46
100
36
3.7.6. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler
Flora
Artvin ili, 243 nadir (158’i endemik-%9) olmak üzere sahip olduğu 1308 bitki taksonu ile
ülkemizdeki bitkisel tür çeşitliliği açısından en zengin illerden birisidir.
Ülkemizdeki ulusal ve uluslararası seviyede olağan üstü özelliklere sahip tabiat ve kültür
varlıkları ile önemli savaşlarımızı simgeleyen alanlarımızın koruma ve kullanma dengesi
sağlanarak, gelecek nesillere olduğu gibi miras bırakılmaları için değişik statülerde korunan
alanlar tesis edilmektedir.
Uluslararası Sözleşmelere Göre Artvin
Bern Sözleşmesi (Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi),
1982, Avrupa'nın doğal bitki ve hayvan türleri ve onların doğal yaşam ortamlarının
korunmasına; üye ülkeler arasında işbirliğine ve göç eden türler dahil olmak üzere tehlike
altındaki türlere dikkat çekmektir. Türkiye sözleşmeye 1984 yılında üye olmuştur.
Ülkemizde 87 adet Bern sözleşmesi kapsamına giren tür vardır. Bu türlerden 6’sı Artvin ili
sınırları içerisindedir.
Bunlar: Cyclamen coum, Dracocephalum austriacum, Lindernia procumbens, Marsilea
quadrifolia, Orchis punctulata ve Vaccinium arctostaphyllos. Artvin ilinde Bern Sözleşmesi
kapsamında koruma altına alınması gereken habitatlardan da Doğu Karadeniz Doğu KayınıDoğu Ladini Ormanları, Anadolu-Kafkasya Doğu Gürgeni Ormanları, Doğu Karadeniz
karışık meşe-gürgen ormanları, Karadeniz Bölgesi Abies nordmanniana ormanları, Picea
orientalis ormanları ve Karadeniz-Kafkasya dağlık kızılağaç galeri ormanları bulunmaktadır.
CITES Sözleşmesi (Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası
Ticaretine İlişkin Sözleşme), günümüzde hayvan ve bitki türlerinin ticareti konusunda
dünyada en yaygın olarak uygulanan sözleşmedir. 1975 yılından beri uygulanan sözleşmeye
üye ülkelerin sayısı 140'ı aşmıştır. İzin ve sertifika sistemiyle çalışan CITES, sözleşmenin
eklerinde listelenen bitki ve hayvan türlerinin uluslararası ticaretini izlemekte ve kontrol
etmektedir. Ek listelerinde yer alan 30 binden fazla bitki ve hayvan türünün uluslararası
ticareti Sözleşme hükümlerince düzenlenmektedir. Sözleşme isminde belirtildiği gibi sadece
nesli tehlike altındaki türleri değil bu türlerle birlikte nesilleri henüz tehlike altına girmemiş
37
fakat uluslararası ticaret nedeniyle nesilleri tehlikeye girebilecek diğer türleri de
kapsamaktadır. Türkiye CITES Sözleşmesi'ne 1994 yılında 124. ülke olarak imza atmıştır.
Ülkemiz bitkilerinden 114’ü CITES sözleşmesine tabidir. Bu türlerden 17’si Artvin ilinde
bulunmaktadır.
Bunlar:
Galanthus krasnovii,
G. rizehensis,
G. woronowii,
Anacamptis pyramidalis,
Cephalanthera damasonium, C. rubra, Dactylorhiza osmanica var. osmanica, D. romana,
Orchis coriophora, O. coriophora subsp. fragrans, O. italica, O. punctulata, O. purpurea,
Cyclamen coum subsp caucasicum, C. coum subsp. coum, C. parviflorum var. parviflorum ve
C. parviflorum var. Subalpinum
Fauna
Memeliler:
Tablo 3: İlimizde yaşayan memeliler
Türkçe Adı
Boz Ayı
Latince Adı
Ursus arctos
Türkçe Adı
Küçük Nalburnlu Yarasa
Çengel Boy. Dağ Keçisi
Yaban Keçisi
Karaca
Rupicapra rupicapra
Capra aegagrus
Capreolus capreolus
Saçaklı Yarasa
Geniş Kanatlı Yarasa
Sakallı Yarasa
Gri Kurt
Canis lupus
Uzun Kanatlı Yarasa
Kızıl Tilki
Çakal
Vaşak
Yaban Domuzu
Kirpi
Gelincik
Büyük Gelincik
Kafkas Köstebeği
Kokarca
Ağaç Sansarı
Kaya Sansarı
Vulpes vulpes
Canis aureus
Lynx lynx
Sus scrofa
Erinaceus europaus
Mustela nivalis
Mustela erminea
Talpa caucasica
Mustela putorius
Martes martes
Martes foina
Kuyruklu Yarasa
Yabani Tavşan
Sincap
Orman Faresi
Ev Faresi
Kafkas Sivri Burun Fare
Sivri Burunlu Su Faresi
Sivri Bur. büyk.tarlafaresi
Porsuk
Su Samuru
Yaban Kedisi
Kuşlar:
Avrupa’daki
kuş
türlerinin
%70’inden
fazlası
(462
Latince Adı
Rhinolophus
hipposiderus
Myotis natterer
Eptesicus serotino
Barbastella
barbastellus
Miniopterus
schreibersi
Tadarida teniotis
Lepus europaeus
Sciurus vulgaris
Apomes sylvaticus
Mus musculus
Sorex caucasicus
Meomys fodiens
Crocidura lasia
Meles meles
Lutra lutra
Felis silvestris
tür),
Türkiye’de
gözlenebilmektedir. Bunun yanısıra Avrupa’da görülmeyen, Ortadoğu ve Kafkaslar’a özgü
birçok kuş türü de Türkiye’de görülmektedir. Dünyada yırtıcı kuşların % 80’i ülkemizden
geçerek göç etmektedir.
Göç mevsiminde göçmen kuşlar Çoruh Vadisini kullanmaktadır. Bundan dolayı Önemli
Kuş Alanlarından biridir. Artvin sınırları içerisinde 225 kuş türü bulunmaktadır Bunlardan
90’ı yerli kuşlardır. Yaz ve kış tüm yıl boyunca yerleşik olarak yaşarlar, göç etmezler.
38
Tablo 4: İlimizde yaşayan kuş türleri
Türkçe Adı
Cüce Balaban
Balaban
Beyaz Leylek
Yeşilbaş Ördek
Su Tavuğu
KızKuşu
Çulluk
Kınalı Keklik
Bıldırcın
Dağ-Huş Horozu
Urkeklik
Kafkas Urkekliği
Kara Çaylak
Çoban Aldatan
Türkçe Adı
Yılan Kartalı
Doğu Atmacası
Şahin
Kızıl Şahin
İmparator Kartalı
Kızıl Akbaba
Mavi Doğan-G.Delice
Guguk Kuşu
Tahtalı
Gökçe Güvercin
Üveyik
Bubo bubo
Baykuş
Sarkıcı Ardıç Kuşu
Latince Adı
Circaetus gallicus
Accipiter nisus
Buteo buteo
Buteo rufinus
Aquila heliaca
Gyps fulvus
Circus cyaneus
Cuculus canorus
Columba palumbus
Colornba oenas
Streptopelia turtur
Puhu Kuşu
Athene noctua
Turdus philosmelas
Ebabil Kuşu-Karasağan
Yalı Çapkını
Latince Adı
Ixobrycus minutus
Botaurus stellaris
Ciconia ciconia
Anas plathyrhynchos
Rakkus aquaticus
Vanellus vanellus
Scolopax rusticola
Alectoris chukar
Coturnix coturnix
Tetrao mlokosiewiczi
Tetraogallus caspius
Tetraogallus caucasicus
Milvus migrans
Capnirnulgus europaeus
meridionalis
Apus apus
Alcedo atthis
Bülbül
Bahçe Kızılkuyruğu
Kuzgun
Arı Kuşu
İbibik-Çavuş Kuşu
Büyük Ağaçkakan
Yeşil Ağaçkakan
Orman Toygarı
Tepeli Toygar-Piypiy
Kaya Kırlangıcı
Kum Kırlangıcı
Kara Tavuk
Sarı Kuyruksallayan
Kestane Kargası
Saksağan
Ekin Kargası
Leş Kargası
Sarıasma
Sığırcık
Pembe Sığırcık
Coracias garrulus
Merops apiaster
Upupa epops
Dendrocopus major
Piscus vinidis
Lulula arborea
Galerida cristata
Ptyonoprone rupestris
Riparia riparia
Turdus merula aterrima
Motacilla flava
Garrulus galndarius
Pica pica
Corvus frugilegus
Corvus conix
Oirolus oirolus
Sturnus vulgaris
Sturnus roseus
Nar Bülbülü
Kuyrukkakan
Kaya Ardıcı-Taş Kızılı
Akmuktalit
Çalıkuşu
Dağbülbülü-Çitserçesi
Ağaç İncirkuşu
Kır İncirkuşu
Ak Kuyruksallayan
Dağ Kuyruksallayanı
Şakrak Kuşu
Çapraz Gaga
Adi - Ev Serçesi
Dağ Serçesi
İspinoz
Saka Kuşu
İskete
Florya
Luscinia megarhynchos
Phoenicurus
phoenicurus
Erithacus rubecula
Oenanthe oenanthe
Monticola saxatilis
Hippolais pallida
Regulus regulus
Prunella modularis
Anthus trivialis
Anthus campestris
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Pyrrhula coccinea
Loxia curvirosta
Passer domesticus
Passer montanus
Fringilla coelebs
Carduelis carduelis
Carduelis spinus
Carduelis chloris mühlei
Sürüngenler, Amfibiler: Türkiye’nin kuzeybatı köşesinde yer alan Artvin ili, bulunduğu
yer ve bölgenin kendine has yapısından dolayı çok değişik özelliklere sahiptir. Türkiye’de
yaşayan amfibi ve sürüngen türleri toplamının yaklaşık %25’i Artvin ilinde bulunmaktadır.
Türkiye ‘de bulunan yaklaşık 130 amfibi ve sürüngen türünden 33 tanesinin dağılış sahası
içerisinde Artvin ili de bulunmaktadır.
39
Tablo 5: İlimizde yaşayan sürüngenler
Türkçe Adı
Kafkas Semenderi
Şeritli Semender
Pürtüklü Semender
Siğilli Kurbağa
Gece Kurbağası
Ağaç-Yeşil Kurbağası
Toprak Kurbağası
Kafkas Kurbağası
Çevik Kurbağa
Uludağ Kurbağası
Ova Kurbağası
Yılan Kertenkelesi
Latince Adı
Mertensiella caucasica
Triturus vittatus
Triturus karelinii
Bufo bufo
Bufo viridis
Hyla arborea
Pelobates syriacus
Pelodytes caucasicus
Rana dalmatina
Rana macrocnemis
Rana ridibunda
Anguis fragilis
Türkçe Adı
Oluklu Kertenkele
İnce Parmaklı Keler
Geniş parmaklı Keler
Klark Kertenkelesi
Hemşin Kertenkelesi
Artvin Kertenkelesi
Gürcü Kertenkelesi
Melez Kertenkelesi
Trabzon Kertenkelesi
Valentin Kertenkelesi
Kars Kertenkelesi
İri yeşil Kertenkele
Latince Adı
Pseudopus apodus
Cyrtopodion kotschyi
Hemidactylus turcicus
Darevskia clarkorum
Darevskia bendimahiensis
Darevskia derjugini
Lacerta parvula
Darevskia mixta
Darevskia rudis
Darevskia valentini
Lacerta agilis
Lacerta trilineata
Balıklar: Karadeniz balık popülasyonu 108 adet balık türü içerir. Bunların 57 türü
Akdeniz’den göç eder ve 22 türü de tatlı su kökenlidir. Karadeniz’de görülen balık türlerinin
çoğu Artvin İli Hopa ve Arhavi ilçeleri sahilinde de görülür.
Tablo 6: İlimizde yaşayan balık türleri
Türkçe Adı
Kırmızı Benekli Alabalık
Deniz Alası
Yayın Balığı
Aynalı Sazan
Latince Adı
Salmo trutta macrostigma
Salmo trutta labrax
Silurus glanis
Cyprinus carpio
Türkçe Adı
Japon Balığı
Tatlı Sukefali
Karaburun
İn Balığı-Karabalık
Latince Adı
Carrasius auratus
Leuciscus cephalus orientalis
Chondrostoma colchicum
Capoeta capoeta sieboldi
Kelebekler: Artvin, 210’a yakın türü ile Türkiye’de yaşayan kelebeklerin yaklaşık % 60’ı
kelebek çeşitliliği açısından Türkiye’nin en zengin illerinden biridir.
Yaz aylarında, ilin her ilçesindeki köylerde, yaylalarda, meralarda, bahçe ve bostanlarında çok
sayıda kelebek görülebilir. Bununla birlikte, kelebek yoğunluğu özellikle Kaçkar Dağları’nın
güney eteklerindeki açık çayırlarda, Barhal Çayı boyunca, Yusufeli-Kılıçkaya arasında Çoruh
Vadisi’nde en yüksek düzeyine ulaşır.
Yusufeli ilçesinin Yaylalar Köyü yalnız kelebek çeşitliliği ve yoğunluğu açısından değil,
Avrupa’da nesli tehdit altında olan bazı ender türleri barındırması açısından da, Türkiye’nin
en önemli kelebek alanlarından biridir. Türkiye’nin endemik türlerinden Merhaba Çokgözlü
Çoruh Vadisi’nde, Hopfer’in Çokgözlüsü ilin güney yarısında, Çokgözlü Türk Mavisi
Kaçkarlar’ın eteklerindeki yüksek çayırlarda, Çokgözlü Büyük Turan Mavisi ise ilin
güneybatı bölgesinde, özellikle Yusufeli ilçesinde, kolaylıkla görülebilecek türler arasındadır.
Avrupa’da nesli ciddi olarak tükenme tehlikesi altında olan en az bir düzine türü de Artvin ili
sınırları içinde yaşam sürdürmektedir.
40
3.7.7. Yerleşim Alanları ve Nüfus
81 ilden 66’sının nüfusu artarken 15’inin nüfusu azalmıştır. Nüfusu azalan iller Artvin,
Çorum, Edirne, Kars, Kastamonu, Kırşehir, Sinop, Sivas, Tunceli, Zonguldak, Bayburt,
Bartın, Ardahan, Karabük ve Kilis’tir.
1980 - 1997 yılları arasında nüfusu sürekli olarak azalış gösteren Artvin'in, 2000 Yılı Genel
Nüfus Sayımı'na göre il nüfusunda %02,28'lik artış görülmüştür. Bu oran, 1990'da %0 (-)
12.30, 1997'de ise %0 (-) 20.42 olarak gerçekleşmiştir.
Artvin, 1980 yılında yapılan nüfus sayımında 228.997 nüfusa sahip iken bu rakam 1985'de
226.338'e, 1990'da 212.833'e ve 1997 yılında da 187.274'e gerilemiştir. İl nüfusu 2000 yılında
191.934'de yükselmiştir.
Artvin'in 1980 - 1997 yılları arasında artan oranda dışa göç veren iller arasında yer alırken,
1998 yılında Deriner Barajı ile 1999 yılında Borçka ve Muratlı Barajlarının inşaatına
başlanması sonrasında yaratılan yeni istihdam alanlarının yanında, göçün ağırlıklı olarak
görüldüğü Marmara Bölgesi'nde yaşanan Marmara ve Düzce depremlerinin etkisi ve göç
edilen büyük şehirlerin yaşam güçlüklerinin etkisi ile dışa göç eğiliminde azalış olmuştur.
Artvin'in 2000 yılı DİE Genel Nüfus sayımına göre nüfusu 191.934'e yükselmiş, nüfus artış
hızı da %0 2.28 gerçekleşmiştir. Artvin'in 1990 ve 2000 DİE Nüfusun Sosyal ve Ekonomik
Nitelikleri verileri incelendiğinde nüfusun önemli bir bölümünün tarım sektöründe istihdam
edildiği görülmektedir.
Toplam işgücünün % 60.8'i tarım sektöründe istihdam edilmektedir. İstihdam edilen nüfusun
% 38'i ücretsiz aile işçisi olarak görev yapmaktadır. Bu oran kadın nüfusu için % 79, erkek
nüfus için yaklaşık % 2 civarındadır. İstihdam edilen nüfusun % 34'ü ise ücretli olarak
çalışmaktadır. Erkek nüfusun % 49'u, kadın nüfusun ise yaklaşık % 11'i ücretlidir.
Artvin'de istihdam edilenlerin sayısında sürekli azalış görülmektedir. 1980-2000 döneminde
istihdam edilen nüfus yıllık % O 18'lik bir hızla azalma göstermiştir. Bu azalış tarım ve sanayi
sektörlerinde de görülmektedir. Aynı dönemde hizmet sektörünün payında % 52, inşaat
sektöründe de % 41'lik bir artış gerçekleşmiştir. 2000 Genel Nüfus Sayımına göre Artvin'de
işsizlik oranı % 7'dir.
İlin Toplam Nüfusu
: 191.934
İl Merkezi Nüfusu
: 23.157
İlçe Merkezleri Nüfusu
: 61.041
Toplam Köy Nüfusu
: 107.736
İlin Nüfus Yoğunluğu
: 26 kişi
İlin Yıllık Nüfus Artış Hızı : 2.28
41
Artvin'de kent nüfusunun büyüme oranı Karadeniz illeri arasında yüksek orandadır. İlin,
şehirde yaşayan nüfus payı 1927 yılında yaklaşık % 4 iken, kırdan kente göç sonucu bu pay
2000 yılında % 44'e ulaşmıştır.
Artvin şehir merkezi kırık arazi üzerine kurulmuştur. Bu nedenle şehir, düzenli ve planlı
yapılaşmaya sahip değildir. İl merkezi, mevcut yapısı ile toplu konut alanı üretimi açısından
sınırlı imkanlar sunmaktadır.
Baraj inşaatlarından etkilenecek yerleşim birimlerinin neden olabileceği yeni konut
ihtiyacının karşılanabilmesine yönelik olarak şehir merkezi imar planında yapılan tadilatla
toplu konut alanları açılmıştır.
Artvin deprem riski düşük olan illerdendir. Merkezi, Ardanuç, Şavşat ve Yusufeli üçüncü,
Arhavi, Borçka, Hopa ve Murgul ilçelerimiz ise dördüncü derece deprem kuşağında yer
almaktadır.
3.7.8. Tarım ve Hayvancılık
Artvin ilinin yüzölçümü 376.700 ha. (7367 km2) olup,mevcut arazinin %26.67’si olan
196.509.2 hektarıkültür dışı arazi.% 53.0’i olan 390.453 hektarı orman arazisi ve % 22.3’ü
olan 164.319 hektarı da kültür arazisidir.Ülke geneli ile karşılaştırıldığında Artvin ili arazi
varlığının büyük bir kısmnın orman arazilerinin oluşturduğu görülmektedir.Mevcut tarım
arazilerinin bir kısmının ise orman vasfı taşıyan arazilerin zamanla tahrip edilmesi sonucu
ortaya çıktığı, taban arazi varlığının düşük olduğu görülmektedir. 164.319 hektar toplam
kültür arazisinin 32.019 hektarı ekim ve dikim yapılan kültür arazi miktarı olup,İl
yüzölçümünün yaklaşık % 4’ü kadardır. Toplam kültür arazisinin %20.64’ü olan 34.000
hektar sulanabilir arazinin ancak 8.589 hektarında sulama yapılabilmektedir. Köy Hizmetleri
tarafından ileriki yıllarda sulamaya açılması planlanan 7.622 hektar alan ile birlikte bu alan
16.211 hektara ulaşacak olup, önümüzdeki 10 yıl içerisinde 334.000 hektar sulanabilir
arazinin tamamının sulamaya açılması hedeflenmektedir. İlde mutlak tarım alanı olarak
tanımlanan l.ll. ve lll. Sınıf tarım alanı 6.989 hektardır. Buna özel birkaç bitki cinsi için uygun
sürümle ekim yapılabilecek lV. Sınıf topraklar da ekildiğinde. Bu alan 34.211 hektara
ulaşmaktadır. Toplam kültür arazisinin % 17’si çayır, (280.292 da) % 62.39’u mera,
(1.027.823 da), % 3.47’si hububat (57.180 da), % 2.77’si yem bitkileri (45.560 da), % 1.56’sı
bahçe (25.665.5 da), % 1.07’ si sebze (17.718.8 da), % 0.004’ü bağ (699 da), % 5.22’si çay
(85.921 da), %0.02’si Zeytin (4240 da), ve % 2.29’u fındık (37.800.7 da) alanıdır. Kültür
arazisi varlığının % 4.1’i (64.430 da) ise kullanabilir durumda olan ancak, kullanılmayan
42
tarım arazileridir. Bu da göstermektedir ki yıllar itibariyle ilde tarımsal alanlarının bir
kısmının kullanılmasından vazgeçilmiştir.
Artvin ili hayvancılık konusunda büyük bir paya sahip olmamakla beraber İlin kendi yapısı
içerisinde hayvancılığın aile bütçesine katkısı büyüktür. En azından aile içi öz tüketim
karşılanmakta, bunun için ek bir masraf yapılmasını engellememektedir. İlde pazarlamaya
yönelik büyük işletme bazında hayvancılık yapılmakta, büyük diyebileceğimiz işletme
yapılarındaki hayvan sayıları 15-20’yi geçmemektedir. Ayrıca ilde hayvan pazarlarının ve
hayvan borsasının bulunmayışı da bu durum üzerinde etkindir.
3.7.9. Sanayi ve Teknoloji
Sanayi sektörü. Bir ilin ekonomik gelişmişliğinin önemli bir göstergesidir. Ülke
kalkınmasında bölgesel potansiyellerin en iyi şekilde değerlendirilmesi, mevcut kaynakların
verimli kullanımı bunlara dayalı olarak küçük ve orta ölçekle sanayinin yurt sathında
yaygınlaştırılması büyük önem arz etmektedir. Gerek il sanayisinin gerekse ülke sanayisinin
gelişmesine katkıda bulunarak küresel rekabet ortamı içerisinde sanayimizi hedeflediğimiz
yere ulaştırmaya çalışmak bunun içinde mevcut sanayi yapısının ortaya konması gelişme
imkân ve kabiliyetinin belirlenmesi, geleceğe yönelik yeni yatırım ve hedef stratejilerin
belirlenmesi gibi sebepler İl ekonomisinde sanayinin önemi ve sanayinin temel sebeplerini
belirlemektedir.
Artvin de ekonomi; tarım ve hizmet sektörleri ile bir dereceye kadar da ticaret sektörüne
dayalıdır. Sanayi sektörünün Artvin ekonomisine katkısı ise oldukça düşük seviyededir
Sanayi sektörünün yeterince gelişmemesinin sebepleri arasında ilin konumu, tarım, hizmet ve
ticaret sektörlerinden elde edilen sermaye birikiminin sanayi yatırımlarına yönlendirilmemesi
sayılabilir.
Sanayi sektöründe faaliyet gösteren işletmeler, başta hayvancılık sektörleri olmak üzere ilin
doğal kaynak potansiyelini değerlendirmeye yönelik olarak faaliyet gösteren gıda, maden ve
orman ürünleri sanayi ağırlıklı bir yapıya sahiptir.
Sanayi sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin temel özelliği ise küçük ve orta ölçekli
işletmelerden oluşmasıdır. Bu özellikleri sebebiyle söz konusu işletmeler, sadece yerel
pazarlara hitap edebilmekte, oldukça düşük istihdam sağlamaktadırlar. Ayrıca kapasite ve
kapasite kullanma oranlarının düşüklüğü, üretimin düşük olarak gerçekleşmesine, üretim
düşüklüğü ise düşük katma değer oluşmasına sebep olmaktadır. Yıllardır devam etmekte olan
bu durum sonucu işletmelerin sermayeleri oldukça küçülmüş bulunmaktadır.
43
Sanayi Kuruluşları kuruluş aşamalarında doğal kaynaklara yakınlık, ulaşım ve üretilen ürünün
pazarlaması gibi birçok etken göz önünde alınarak kuruluş yeri belirlenir. Artvin de sanayi
kuruluşları daha çok merkezi yerlerde kurulmuştur.
Sanayinin sağlıklı olarak ve çevreye zarar vermeksizin gelişmesi açısından, Küçük Sanayi
Siteleri (KSS) Sanayi ve Ticaret Bakanlığımız, kredi ve proje destekleri yoluyla KSS
yatırımcıların hizmetine sunmaya büyük gayret göstermektedir.
Artvin’de herhangi bir Organize Sanayi Bölgesi mevcut değildir. Arhavi, Hopa, Borçka,
Şavşat, ilçelerimizde Küçük Sanayi Siteleri (KSS) yapım çalışmaları İnşaat aşamasında olup
çalışmalar devam etmektedir. Artvin Merkez ve Ardanuç İlçesinde ki KSS’ler yapımları
tamamlanmış olup küçük sanayiciler faaliyetlerini sürdürmektedirler.
3.7.10. Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama
Artvin ilinin ana ulaşım D010 kara yolu olup, Hopa ve Arhavi ilçesinde ana ulaşım Karadeniz
sahil yolu ile sağlanmaktadır. Karadeniz sahil yolu ili batıda Rize ili Kuzeyde ise Gürcistan
Devleti ile ulaşımı sağlamaktadır. D010 karayolu sahilden İl şehir merkezine ulaşımı
sağlamaktadır İl içinden geçen diğer karayolu bağlantıları Artvin-Yusufeli-Erzurum ve
Artvin–Şavşat–Ardahan yollarıdır. Adı geçen tüm yollar asfalttır. Ancak kış aylarında dağlık
kesimlerde yoğun kar yağısı nedeniyle ulaşım aksamaktadır.
Artvin ilinde mevcut demiryolu ağı bulunmamaktadır. İlimizde hava alanı bulunmayım, hava
ulaşımı Trabzon, Erzurum, Kars ve Gürcistan Batum havalimanlarından sağlanmaktadır.
Hopa Limanı, yolcu ve yük taşınmasında potansiyel imkânlara sahiptir. Liman yalnız mal
taşımacılığı amaçlı kullanılmaktadır. Hopa limanından deniz yolu ile yolcu taşımacılığı
yapılmamaktadır.
Yat turizmi Doğu Karadeniz’de gelişmemiştir.
3.7.11. Madencilik
Sanayi Madenleri
İlimiz endüstriyel hammadde açısından önemli bir potansiyele sahip değildir. Sadece çimento
ve kireç hammaddesi olarak kireçtaşı ile granit-mermer yatak ve zuhurları önemli rezervler
oluştururlar. MTA ‘nın bugüne kadar yaptığı arama çalışmaları sonucunda, 2 adet Seramik
sanayiinde, 6 adet İnşaat sanayiinde ve 1 adet Kimya sanayiinde kullanılabilecek toplam 9
adet yatak ve zuhur saptanmıştır.
44
Seramik sanayii hammaddelerinden feldispat ve kil yatağı Artvin çevresinde yer alır.
İnşaat sanayii hammaddelerinden kireçtaşı yatakları; Hopa-Cankurtaran ve Ardanuç
çevresinde, mermer ve granit-mermer yatakları ise; Şavşat-Karçaldere ve Yusufeli-Sarıgöl
yöresindedir.
Kimya sanayii hammaddelerinden grafit ise; Artvin-Narlık yöresinde yer alır.
İlimizde yer alan seramik sanayii hammaddelerinden feldispat yatağında milyonlarca ton
rezerv mevcuttur. Kil yatağının rezervi ise 875.000 ton (Muhtemel) ‘dur. Bu hammaddelerden
feldispatlar karo-fayans yapımında, kil ise renkli karo-fayans yapımında kullanılabilir
niteliktedir.
İlimizde
yer
alan
inşaat
sanayii
hammaddelerinden
mermerlerin
toplam
rezervi
625.000 m3 (Muhtemel) dolayındadır. Ayrıca milyonlarca ton kireçtaşı ve milyonlarca m3
granit-mermer rezervi mevcuttur. Bu hammaddelerden mermerler mozaik yapımı için,
kireçtaşları ise kireç ve çimento hammaddesi olarak kullanılabilir niteliktedir.
Artvin-Narlık grafit yatağında ise 1200 ton (Muhtemel) rezerv tespit edilmiştir. Bu grafitler,
ancak zenginleştirildikten sonra dökümcülükte kullanılabilir niteliktedir.
Metalik Madenler
İlimizin doğal kaynakları; metalik madenler, endüstriyel hammaddeler ve enerji
hammaddeleri başlıkları altında incelenmiştir. İl özellikle metalik madenler yönünden
zengindir. Bu bölümdeki bilgiler MTA Genel Müdürlüğünün çalışmalarından derlenmiştir.
Doğu Karadeniz Metalojenik provensinin doğusunda yer alan Artvin ili metalik madenler
açısından 1. derecede öneme sahiptir.
MTA ve Özel kuruluşların bugüne kadar İlimiz sınırları içinde yapmış oldukları çeşitli jeoloji
ve madencilik çalışmaları sonucunda kayda değer 44 adet bakır-kurşun-çinko, 1 adet demir,
17 adet manganez, 5 adet bakır-molibden ve 5 adet altın yatak ve zuhuru olmak üzere toplam
72 adet metalik maden yatak ve zuhuru belirlenmiştir. Bunların dışında bir çok önemsiz zuhur
vardır. Bunlar yapılan detay çalışmalarda belirtilmiştir. Metalik madenler, oluştukları yatak
tipine göre alt gruplara ayrılabilir. Bunlardan masif tip bakır-kurşun-çinko yatak ve zuhurları;
Hopa-Arhavi-Borçka-Artvin yörelerinde, damar tip yatak ve zuhurları; Şavşat ilçesi
KB’sında, Yusufeli yöresinde yer alır. Yusufeli Pohrenk mezrası demir zuhuru bu tipe tek
örnektir. Manganez yatak ve zuhurları; Murgul-Borçka, Ardanuç-Şavşat yörelerinde
yoğunlaşmıştır. Porfiri tip bakır-molibden zuhurları Yusufeli ilçesinin kuzeyinde yer alır.
Altın yatak ve zuhurları ise; Yusufeli yöresi ve Artvin ili Cerattepe’de yer alır.
45
İlde yer alan 16 adet masif sülfid yatağından 13 âdetinde rezerv hesaplamaları yapılmış ve
işletilebilir tenörde, 68.689.712 ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıştır. Bu yatakların
büyük çoğunluğunda faydalı element bakırdır.
Bu yataklardan Murgul-Ana yatak ve Çakmak kaya yatakları Karadeniz Bakır İşletmeleri
(KBİ) tarafından işletilmektedir. Artvin-Kafkasör-Cerattepe bakır-altın yatağı ise Cominco
A.Ş. tarafından işletmeye hazırlanmaktadır. Yusufeli-Taş başı kurşun yatağı özel bir şirket
tarafından zaman zaman işletilmektedir.
İlde yer alan 28 adet damar tip bakır-kurşun-çinko yatak ve zuhurlarından 10 âdetinde rezerv
hesaplamaları yapılmış ve işletilebilir tenörde toplam 282.422 ton (görünür+muhtemel) rezerv
saptanmıştır. Bunlar dışında Şavşat-Meydancık-Dere içi yörelerinde birçok zuhur vardır. Bu
yöredeki damar tip yataklardan bir kısmı 1970 ‘li yıllarda BAMAŞ şirketi tarafından
işletilmiştir.
İlde yer alan 17 adet manganez yatak ve zuhurundan 12 âdetinde rezerv hesaplaması yapılmış
ve toplam 270 000 ton (görünür+muhtemel) rezerv tespit edilmiştir. Bu yatakların birçoğunda
eski yıllarda işletildiklerine dair izler belirlenmiştir. Yörede belirlenenlerin dışında yer alan
önemsiz manganez zuhurlarından detay etütlerde bahsedilmiştir. Porfiri tip bakır-molibden
zuhurlarında bakır ve molibden tenörlerinin düşük olması nedeniyle rezerv hesaplamaları
yapılmamıştır.
Altın yataklarından iki âdetinde (Cerattepe, Gümüşhane köy) rezerv hesaplamaları yapılmış
ve 81 milyon ton (görünür+muhtemel) rezerv saptanmıştır. Özel sektör tarafından araştırılan
Yusufeli-Çevreli-Çamkerten-Tekkale zuhurlarına ait rezerv ve tenörler bilinmemektedir.
Artvin eskiden olduğu gibi günümüzde de önemli bir madencilik potansiyeline sahiptir.
Yörede özellikle MTA ve gerekse yerli ve yabancı özel madencilik şirketleri arama
çalışmalarına devam etmektedir. Yöre, masif tip bakır-kurşun-çinko ve altın aramaları
yönünden öncelik arz etmektedir.
Enerji Madenleri
Artvin ilinin jeolojik yapısı genellikle volkanik ve intrüzif kayaçlardan oluşmuştur. Bu
nedenle enerji hammaddelerinin oluşumu yönünden uygun ortam oluşturmaz. Sadece
Yusufeli ve Ardanuç yörelerinde ekonomik yönden önem taşımayan kömür zuhurları vardır.
Yapılan çalışmalar sonucu 12 adet kömür zuhuru, 1 adet radyoaktif mineral (uranyum)
zuhuru, 2 adet sıcak su ve 9 adet maden suyu kaynağı tespit edilmiştir.
46
Kömür zuhurları Yusufeli ilçesinin güneyi ile Ardanuç çevresinde, Uranyum zuhuru ise
Şavşat ilçesinin Güney Doğusunda Pınarlı yayla yöresinde yer alır. Artvin ilinde yer alan
kömür zuhurları için bir rezerv hesabı yapılmamıştır. Küçük boyutlu olan bu kömürlerin bir
kısmı eski yıllarda küçük çapta işletilmiştir. Halen iki tanesinde zaman zaman üretim
yapılmaktadır.
3.7.12. Enerji
Çoruh havzasında yer alan projelerin realize edilmesiyle üretilecek elektrik enerjisinin ülkenin
enerji ihtiyacını karşılamada sağlayacağı katkı yadsınamaz. Elektrik İşleri Etüd İdaresi Genel
Müdürlüğü, Çoruh Havzasındaki hidroelektrik tesislere ait projelerin bir kısmını " master
plan", bir kısmını da "kesin proje" düzeyinde hazırlayarak, anakol projelerinden kesin
projeleri hazır olan Muratlı, Borçka, Deriner, Artvin ve Yusufeli Barajlarına ait projeleri
uygulanmak üzere DSİ Genel Müdürlüğü'ne; diğer 12 projeyi de Enerji Bakanlığı'na
vermiştir.
Bakanlıktaki bu projelerden Laleli, İspir, Güllübağ, Erenler Baraj ve Hidroelektrik Santralları
da dahil birçoğu BOT modeliyle özel sektöre devredilmiş, diğerleri de müşteri beklemektedir.
DSİ'nin elinde bulunan projelerden ise Deriner Barajı 1994 yılında yatırım programına
alınmış, 1995 yılında Çed raporu hazırlanmış ve dış kredi kuruluşlarından sağlanan ticari
krediyle Türk, Rus, İtalyan ve İsviçre firmalar konsorsiyumu tarafından anahtar teslimi
esasına göre 1998 yılında inşaatına başlanmıştır. Toplam 700 milyon USD düzeyinde olan dış
kredinin 315 milyon USD'lık bölümüne ait protokol imzalanarak krediye işlerlik
kazandırılmıştır. Projeye ait tüm kamulaştırma, ulaşım yolları, teşkilatlanma, kontrolluk ve
diğer iç hizmetlerin bedeli ise kredi anlaşmasının dışında tutulmuş ve bunların iç kaynaklarla
gerçekleştirilmesi öngörülmüştür.
47
4. ARTVİN DOĞA TURİZMİ ARZI
4.1.ARTVİN’İN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI)
Artvin’de Yayla Turizmi: Kafkasör Yaylası başta olmak üzere Artvin’de pek çok yayla
bulunmaktadır ve buralarda geleneksel yaylacılık faaliyetleri devam etmektedir. Bu
yaylalarda yaz dönemlerinde çeşitli festival ve eğlenceler gerçekleştirilmektedir. Yusufeli
yayları başta olmak üzere pek çok patika yürüyüş alanı ve tur güzergahı bulunmaktadır. Bu
patikalar yerli ve yabancı turistler tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Kafkasör
yaylası Mersivan Mevkiinde kayak merkezi bulunmaktadır.
48
Artvin Turizm Yolu (Yeşil Yol): Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın hazırlamış olduğu Türkiye
Turizm 2023 Stratejisi’nde Biyolojik çeşitlilik ve doğal kaynaklar açısından oldukça zengin
olan bölge, yayla koridoru olarak gösterilmiştir. Samsun’dan Hopa’ya kadar olan alanda yayla
turizminin geliştirilmesi ve alternatif turizm türleri ile birleştirilerek turistler için daha cazip
hale getirilmesi önerilmiştir. Eylem Planı hazırlanırken faaliyetlerde yayla koridoru
önceliklendirilmiştir. Yayla Koridoru hazırlanmasında öncelikle mevcut yayla yollarının
iyileştirilmesi akabinde bu yayla yollarının bağlantılarının yapılarak bütünlük oluşturması
hedeflenmektedir.
49
Turizm Özellikli Sular: Artvin, doğallığını ve temizliğini yitirmemiş zengin bir akarsu ağına
sahiptir. Bu derelerden birçoğu doğal kırmızı pullu alabalığın yaşam alanıdır. Yusufeli Barhal
Çayı başta olmak üzere pek çok akarsuda kano turizmi de yoğun ilgi görmektedir. Sirkülerde
avlanmaya açık olan orman içi sularda sportif amaçlı olta balıkçılığı yapılmaktadır. Artvin ili,
zengin fauna ve flora çeşitliliği, yaylaları, vadileri ve kültürel özellikleri ile eşsiz bir doğa
güzelliğine sahiptir.
Merkez Hatila Vadisi Milli Parkı, Arhavi Kamilet Mençuna Şelalesi, Ardanuç Deresi
Cehennem Kanyonu, Kafkasör Yaylası, Şavşat Karagöl, Borçka Karagöl ve buna benzer pek
çok buzul göl ildeki turistik açıdan görülmeye değer yerlerdir. Şavşat Karagöl-Sahara Milli
Parkı Karagöl Bölümünde Uluslararası Dağ Bisiklet Yarışları düzenlenmektedir.
Tablo 7: İlimiz Gölleri
Sıra
Göl Adı
No
Ak göl
1
Başkaya Gölü
2
Büyük Agora Gölü
3
Büyük Göl
4
Büyük Hevenk Gölü
5
Deniz Gölü
6
Kara Göl
7
Kara Göl
8
Kara Göl
9
10 Kara Göl
11 Kara Göl
Bulunduğu
İlçe
ŞAVŞAT
ŞAVŞAT
ŞAVŞAT
YUSUFELİ
YUSUFELİ
YUSUFELİ
YUSUFELİ
YUSUFELİ
YUSUFELİ
ARDANUÇ
ŞAVŞAT
Sıra
No
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Göl Adı
Kara Göl
Kara Göl (Ardanuç)
Kara Göller
Kazan Gölleri
Kız Gölü
Kötü Göl
Libler Gölü
Öküz Gölü
Yeşil Göller
Yıldız Gölü
Bulunduğu
İlçe
MURGUL
ARDANUÇ
BORÇKA
ARDANUÇ
ŞAVŞAT
ŞAVŞAT
YUSUFELİ
YUSUFELİ
YUSUFELİ
BORÇKA
50
4.2.ARTVİN İLİNDE DOĞA TURİZMİ AMAÇLI KULLANILAN VE KORUMA
STATÜLÜ ALANLAR
Merkez Hatila Vadisi Milli Parkı
Şavşat Karagöl-Sahara Milli Parkı
Borçka Karagöl Tabiat Parkı
Hopa Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı
Borçka Camili Gorgit Tabiatı Koruma Alanı
Borçka Camili Efeler Tabiatı Koruma Alanı
Yusufeli Çoruh Vadisi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
Borçka Camili Biyosfer Rezerv Alanı
Yusufeli Kaçkar Dağları Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
Şavşat Meydancık Balıklı-Maden Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
4.2.1. Hatila Vadisi Milli Parkı
Hatila Vadisi Milli Parkı, merkez ilçe sınırları içerisinde, Hatila Vadisi'ndeki Hatila deresi ve
birçok yan derelerini içerir. Alanın tescilli büyüklüğü 17.104 Ha’dır. Ulaşım, Artvin il
merkezinden 10 km'lik stabilize bir yol ile sağlanır. Sahada 530 çeşit bitki türü mevcuttur.
Bunlardan 85 adedi relik-endemik türdür. Bitki türlerinden 50 civarındaki türler ilaç
sanayiinde kullanılan bitkilerdir.
51
52
53
54
4.2.2. Şavşat Karagöl-Sahara Milli Parkı
Şavşat İlçesi sınırları içinde bulunan Karagöl-Sahara Milli Parkı iki ayrı sahadan
oluşmaktadır. Sahara, Şavşat ilçesine 17 km. uzaklıkta olup Şavşat-Ardahan Karayolu
üzerindedir. Karagöl, Şavşat ilçesinin 25 km. kuzeyinde yer almaktadır. Karagöl, rasyonel
olarak kayan kütlenin gerisindeki çanakta biriken suların meydana getirdiği bir heyelan
gölüdür. Ender manzara güzellikleri, kültürel rekreasyonel ve turistik potansiyeli yüksek,
zengin flora ve fauna, ilginç jeolojik özellikleri ile korunmaya değer milli bir varlığımızdır.
55
56
57
58
4.2.3. Borçka Karagöl Tabiat Parkı
Sahada bulunan Karagöl ve yakın çevresinin içerdiği flora, fauna, üstün peyzaj özellikleri ve
jeolojik özellikleri ile tabiat parkı özelliğini taşımaktadır. Göl, heyelan gölüdür ve 19.yüzyıl
başlarında bugünkü Klaskur (Aralık) Yaylası’nın yakınlarındaki bir tepenin heyelan sonucu
Klaskur (Aralık) Deresi’nin önünü kapatmasıyla oluşmuştur. Borçka Karagöl, anıt
sayılabilecek çeşitli yaşlı ağaçlarla çevrelenmiştir.
59
60
61
62
4.2.4. Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı
Bilim ve eğitim bakımında önem taşıyan nadir bir sarıçam alt türü olan Pinus sylvestris
ssp.kochiana'nın yurdumuzdaki yegane iki yayılışından biri olması nedeniyle koruma altına
alınması gerekir. Sarıçamın deniz kıyısına indiği nadir yerlerden biridir. Ayrıca kuzeyden
gelen göçmen kuşların Doğu Karadeniz kıyılarına ulaştığı ilk yerdir.
63
4.2.5. Çoruh Vadisi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
Çoruh Vadisi Yaban Hayatı Geliştirme Sahasının alanı 22500 Ha’dır. Türkiye’nin 122
Önemli Bitki Alanı(ÖBA)’ndan biri olarak belirlenmiş olup, Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta
Doğu’nun en zengin bitki örtüsüne sahip ülkesi olarak yer alması, Çoruh Vadisi’nin bitki
örtüsünün önemini vurgular. Bunun yanı sıra alan araştırma, eğitim ve av turizmi amaçlı
kullanılmaktadır. Birçok yerli ve yabancı avcı avlanmak ÇVYHGS’nı tercih etmektedir. Her
yıl av kotaları dahilinde Yaban Keçisi ve Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi av turizmi kapsamında
avlattırılmaktadır. Ayrıca 10 köyde köy tüzel kişiliği eliyle koruma yapılmakta, alan
kılavuzluğu eğitimi ve avcılık kursları düzenlenmektedir.
64
4.2.6. Camili Biyosfer Rezerv Alanı
Dünyada 107 ülkede 553 adet biyosfer rezerv alanı tanımlanmıştır. Ülkemizde ki tek biyosfer
rezerv alanı Camili-Efeler ve Camili-Gorgit Tabiatı Koruma Alanlarını da kapsayan Camili
Biosfer Rezerv Alanı’dır.
Camili Havzası, 29 Haziran 2005 tarihinde UNESCO İnsan ve Biyosfer Komitesi tarafından
Türkiye’nin başvurusunun onaylanmasıyla biyosfer rezervi ilan edilmiştir. 990 bitki taksonu
saptanan bölgede 23 adet endemik olmak üzere (endemizm oranı %2.3) risk altındaki takson
sayısı 73’tür (Eminağaoğlu vd., 2008).
65
4.2.7. Kaçkar Dağları Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
Artvin Yusufeli Kaçkar Dağları Yaban Hayatı Geliştirme Teklif Sahası; Artvin İli Yusufeli
ilçesine bağlı, Yaylalar, Demirdöven, Altıparmak, Bıçakçılar, Özgüven, Yüksekoba, Serinsu,
Balalan, Balcılı köyü sınırları içinde kalmaktadır.
66
Hedef Tür: Saha barındırdığı Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi( Rupicapra rupicapra)
popülasyonu nedeniyle Artvin Yusufeli Kaçkar Dağları Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
olarak teklif edilmiştir. Saha ortalama 40.000 hektar alanı kaplamaktadır.
Saha içinde 2001 yılında envanter çalışmaları yapılmış ve sahadaki Cengel Boynuzlu Dağ
Keçisi varlığı tespit edilmiştir. 2003 yılından bu yana Doğa Koruma ve Milli parklar genel
Müdürlüğü tarafından av turizmi kapsamında Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi avı
yaptırılmaktadır. Türün daha çok yoğunlaştığı alanlar orman sınırı üstündeki taşlık kayalık
alanlarla sub alpin çayırlardır. Tür üzerinde kaçak avcılık baskısı da bulunmaktadır.
Saha Artvin Orman Bölge Müdürlüğü Yusufeli Orman İşletme Müdürlüğü Altıparmak Orman
İşletme Şefliği, ve Öğdem Orman İşletme Şefliği sınırları ve faaliyet alanı içinde kalmaktadır.
Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içerisinde hazine arazileri, hazine adına kayıtlı orman
arazileri ve özel mülkiyete ait araziler mevcuttur. Özel mülkiyete ait araziler yaylacılık amaçlı
iskan ve tarım amaçlı kullanılmaktadır.
Artvin Yusufeli Kackar Dağları Yaban Hayatı Geliştirme Sahası içinde bulunan diğer
alanlardan iskan alanları köy ve yayla yerleşimleri ve turistik işletmeler amacıyla
kullanılmaktadır. Yusufeli ilçesi turizm potansiyeli acısından oldukça zengin doğal ve tarihi
kaynaklara sahiptir.
67
Cengel boynuzlu dağ kecisi otlarken (Huseyin Ambarlı)
4.2.8. Meydancık Balıklı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
Balıklı Yaban Hayatı Geliştirme Teklif Sahası, Artvin Şavşat ilçesi, Erikli, Çağlıpınar,
Yeşilce, Akdamla köyleri ve Meydancık Beldesi sınırları içerisinde kalmaktadır.
68
Hedef Tür: Saha barındırdığı Yaban Keçisi (capra aegagrus) popülasyonu nedeniyle Artvin
Şavşat Balıklı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak teklif edilmiştir. Saha ortalama 20.000
hektar alanı kaplamaktadır.
Sahada yıllarca yapılan gözlemler, çevrede yapılan incelemeler sonucunda Yaban Keçisi,
Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ve Dağ Horozu Şavşat İşletme Müdürlüğü Meydancık,
Akdamla alanında en yoğun yaşam alanları olduğu tespit edilmiş alanlar olup toplam 20.000
Ha alan Yaban Keçisi, Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi ve Dağ Horozu ortak yaşam alanıdır.
Belirtilen 20.000 Ha’lık alan YHGS olarak tescil edilmesi için teklif edilmiştir.
4.3.ARTVİN İLİNİN DOĞA TURİZMİ (ARZI) DEĞERLERİ VE BİLİNİRLİK
DEĞERLENDİRMESİ
Arz analizi tabloları;
Tablo 8: Korunan Alanların Bilinirlik Değerlendirmesi
Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Hatila Vadisi Milli Parkı
Merkez
M
Karagöl-Sahara Milli Parkı
Şavşat
M
Borçka Karagöl Tabiat Parkı
Borçka
M
Çamburnu Tabiatı Koruma Alanı
Hopa
B
Camili Gorgit Tabiatı Koruma Alanı
Borçka
M
Camili Efeler Tabiatı Koruma Alanı
Borçka
M
Melodere Doğu Ladini Tabiat Anıtı
Merkez
B
Kamilet Doğu Kayını Tabiat Anıtı
Murgul
B
Çoruh Vadisi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
Yusufeli
M
Camili Biyosfer Rezerv Alanı
Borçka
M
Tablo 9: Korunan Alanların SWOT Analizi
Milli Park sahalarında Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsat ve Tehditler Analizi (GZFT)
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
İl yönetiminin (Vali) desteği
Dağınık ve imarsız yerleşim
Karar alma ve icra yetkisi
Meslek içi eğitim yetersizliği
Tüm yurt sathına yayılmış birimleri, bilgi ve Orman kadastro çalışmalarının bitirilememiş
deneyimleri ile güçlü bir Devlet Orman
ve mülkiyet sorunlarının çözülememiş
Teşkilatının varlığı,
Olması,
Yetki ve sorumlulukların hemen tamamı
Topografik koşullar ve yatay ve dikey
devlet orman teşkilatına verilmiş olması,
yayılışlar nedeniyle ormanların mera ve tarım
alanları arasında sıkışmış olması,
Kültür ve turizm değerleri açısından zengin Altyapı eksikliği
oluşu
Deneyimli personel
Çalışanların özlük haklarının yetersizliği
Sivil Toplum Örgütlerinin katılımcı oluşu
Kurumlar arası işbirliği, deneyimlerin
69
İlin iki farklı coğrafi yapıya sahip olmasının
tarımsal açıdan getirdiği avantaj, Arıcılığın
gelişmekte olması
Tabiat ve çevre güzelliği, Zengin su
kaynaklarına sahip olması
Zengin orman kaynaklarına sahip olması
Eğitimli nüfusun yüksek olması
paylaşımı ve yaygınlaştırılmasında ciddi
yetersizliklerin olması,
Kırsal yerleşimin dağınıklığı, Tarım
alanlarının küçük ölçekte olması, İşsizliğin
yüksek olması,
Akarsulardan yeteri kadar yararlanılmaması
Orman köylerinde gelir düzeyinin diğer
alanlara göre, önemli derecede düşük olması,
İlin Dışarıya Göç Vermesi
Fırsatlar
İlin Teşvik Yasası kapsamında yer alması
Tehditler
Hizmet sektörüne yönelik destek olmaması
İlimizi iç Anadolu’ya bağlayan yolların,
yeteri kadar alt yapısının yapılmamış olması
Zengin biyolojik çeşitlilik kaynaklarının
Orman içi ve bitişiğinde yaşayan nüfusun
varlığı ve doğal kaynakların korunması ve
gelir düzeyinin diğer köylere nazaran önemli
sürdürülebilir yönetiminin önemi konusunda derecede daha düşük olması,
artan bilinçlenme,
Güçlenen sivil toplum hareketleri ve hizmet Orman alanlarının kamu yararı adı altında
fonksiyonuna artan talebin olması,
ormancılık dışı faydalanmalar için uzun süreli
tahsisi talepleri
Yerel halk ve yerel yönetimlerin doğal
Hızlı kentleşme, eğitim, bilinç ve gelir
kaynakların yönetimi ile ilgili yetki ve
düzeyinin gelişmesi paralelinde, toplumun
sorumluluklara katılım istekleri,
ormanların sosyal ve kültürel hizmetleri ile
ilgili talep ve beklentileri artması,
Ormanların ekolojik ve sosyal açılardan
Orman teşkilatı dışındaki ilgi gruplarının
önemi ile ilgili olarak toplumdaki
katılımcılık ve şeffaflık sağlama açısından
bilinçlenme, beklenti ve taleplerinin
yetersiz kalması,
özellikle son yıllarda önemli bir artış
göstermekte olması,
Doğal yaşlı karışık ormanların varlığı,
Orman teşkilatı dışında diğer ilgi gruplarının
orman kaynaklarının yönetimi ile ilgili
finans katkılarının yetersiz olması,
Kamu kurumları ve özel sektör arasında
Ekonomik, sosyal ve kültürel nedenlerle
işbirliğini geliştirecek ve mali destek
turizmde aktif hareket edebilecek genç
imkânları sunabilecek Doğu Karadeniz
nüfusun bölgeden göç etmesi
Kalkınma Ajansı gibi bir kurumun varlığı
Alternatif turizme olan ilginin artması
Plansız iskân faaliyetleri
Organik tarıma olan ilginin artması
Yatırım için yeterli kamu arazisinin
bulunmaması
70
Milli Park Ve Benzeri Sahalara Dayalı Doğa Turizmi Uygulamalarında Güçlü Yönlerin
Daha Geliştirilmesi, Güçlü Yönler Ve Fırsatlardan Yararlanarak Zayıflık Ve
Tehditlerin Önlenmesine Ve Doğa Turizminin Geliştirilmesine Yönelik Stratejik
Kararlar;
Köylünün (Kırsal kesimin) sosyal yaşam düzeyini arttırıcı tedbirlerin alınması.
Eğitim, sağlık, spor ve sosyal altyapı çalışmalarına ağırlık verilmeli.
Su kirliliğinin çözümlenmesi.
Öncelikli yatırımlar belirlenerek ve bütçe ile ilişkilendirilerek yatırım programı yapılması.
Organik tarıma yer verilmesi.
Kaçak yapılaşmaya göz yumulmaması.
Yeni yasa ile belirlenen görevleri çerçevesinde kilit personelin hizmet içi eğitimine devam
edilmesi
Yerel Yönetimlerle mutlaka işbirliğine gidilmesi.
Arıcılığın desteklenmesi.
Kurumun ve hizmetlerinin kamuoyuna medyadan da yararlanarak daha etkin tanıtılması,
hizmetlerini yürütürken Artvin Belediyesi, Sendika, Sanayi Odası, Ticaret Odası gibi
kurumlarla işbirliği ve koordine içinde çalışılması, görüşleri dikkate alması
Mera ve orman kadastrosu çalışmalarının bitirilmesi
Şube Müdürlüğünün hizmet birimlerinin araç gereç yönünden güçlendirilerek verimli
çalışmayı teşvik edici ortam oluşturulması.
Kontrol mekanizmasının daha sağlıklı çalışması için teknik personel sayısı, araç ve
donanımın artırılması.
Fiziki çalışma mekânlarının standardının yükseltilmesi.
İl Genel Meclis üyelerine stratejik planlamanın önemi, bağlayıcılığı, hizmetlerin bu plandaki
yol haritasına göre yürütüleceğinin Valinin de hazır bulunduğu toplantılarda anlatılmalı,
kaymakamların görüş ve önerileriyle, kendi hizmet alanlarında yürütülen diğer kamu ve özel
sektör yatırımlarının da dikkate alınmalıdır.
Her yatırım etaplanması, projelerin yöreye, iklime göre yerel teşkilatlarda hazırlanması ve
uygulanması.
Proje yönetimi ve stratejik yaklaşım ile performansa dayalı bütçe hazırlanması.
Gençlerin kötü alışkanlıklardan korunması için sporun ve sosyal faaliyetlerin teşvik
edilmesi.
Performans bütçe yapılması.
Tarihi kent dokularının korunarak ve geliştirilerek yaşatılması.
Birimlerin, hizmeti yapmaya değil, yaptırmaya ve bunların kalitesini kontrol etmeye
yönlenmesi.
Şube Müdürlüğü gelirlerinin arttırılması.
Tarımda kullanılan ve çevreye olumsuz etkileri bulunan ilaç ve gübre tüketiminin kontrol
altına alınabilmesi için zirai ilacın satışının reçeteye bağlanması, kimyevi gübrenin ise toprak
analiz raporlarına göre satışın yapılması ve bu konuda tarım teşkilatının yetkili kılınması.
Çevre kirliliği ile etkin mücadele edilmesi.
Ormanlarda söz konusu olan kanunsuz müdahalelerin en aza indirilmesi için halkın
eğitimine önem verilmeli, eğitimde her türlü basılı ve görsel iletişim araçlarından
faydalanılmalı, kamu kurum ve kuruluşlarıyla iş birliğine gidilerek her türlü yasal
düzenlemeler yapılmalıdır.
Ormanların korunması ve yangınların çıkmasının önlenmesinde köy tüzel kişiliklerinin
katılımı artırılmalı, bu amaçla mevzuat düzenlemeleri ile köylülerin eğitimi ve orman
teşkilatının denetim kapasitesinin güçlendirilmesi için çalışmalar yoğunlaştırılmalıdır.
Yerel tabiatın ve kültürün koruma-kullanma dengesi içinde ekonomiye kazandırılması
71
amacıyla yayla ve dağ turizmi gibi eko-turizm alanları açılması özendirilmelidir.
Ülkemizin ender kaynak değerlerinin korunarak devamlılığının sağlanması ve bu
sahalarımıza olan farklı kullanım taleplerinin kontrollü ve planlı bir anlayış içerisinde
karşılanabilmesi amacıyla, yaşanan sosyal problemlerin bilincinde tüm korunan alanların
Uzun Devreli Gelişme Planları tamamlanmalıdır.
Faaliyetlerin yayım ve tanıtımı konusuna önem verilmelidir. Bu konuda sivil toplum
örgütleriyle işbirliği yapılarak; halkın bilgilendirilmesi, çalışmalara katılımı, çalışmaları
benimsemesi ve desteklemesi sağlanmalıdır.
Orman köylüsünün sosyo-ekonomik durumunu iyileştirmek, sosyal ormancılığı geliştirmek
ve ağaçlandırma çalışmalarında köylü desteğini sağlamak amacıyla, uygun ekolojik şartların
bulunduğu alanlarda ikincil ürün verebilen orman ağaç ve ağaççık türlerine daha çok yer
verilmeli, ağaçlandırma sahalarının köy tüzel kişilikleri tarafından bedeli karşılığı korunması
uygulamaları yaygınlaştırılmalıdır.
Meraların yetersiz ve verimsiz olması nedeniyle potansiyel ağaçlandırma sahaları mera
olarak kullanılmaktadır. Bu durum ağaçlandırma çalışmalarını kısıtladığından, Mera
Kanununda öngörülen çalışmalar hızlandırılmalıdır. Ayrıca, orman alanlarındaki düzensiz
otlatma baskısını azaltmak amacıyla, ahır hayvancılığına geçiş hızlandırılmalıdır.
4.4.SEÇKİN ÖZELLİKLİ DİĞER SAHALAR
Arhavi Kamilet Mençuna Şelalesi
Meydancık Papart Vadisi
Ardanuç Cehennem Deresi (Cehennem Kanyonu)
Bilbilan Karagölleri
Arsiyan Karagölleri
Tablo 10: Seçkin Özellikli Sahaların Bilinirlik Değerlendirmesi
Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Arhavi Kamilet Mençuna Şelalesi
Merkez
T
Meydancık Papart Vadisi
Şavşat
T
Ardanuç Deresi Cehennem Kanyonu
Şavşat
T
Bilbilan Karagölleri
Borçka
B
Arsiyan Karagölleri
Hopa
B
72
4.5.ARTVİN İLİNDE DOĞA TURİZİMİ ÇEŞİTLERİ
Kuş Gözlemciliği
Doğa Yürüyüşü (Trekking)
Yayla ve Festival Turizmi
Mağara Turizmi
Av Turizmi
Sportif Olta Balıkçılığı
Akarsu Turizmi
Atlı Doğa Yürüyüşü
Bisiklet Turizmi
Botanik Turizmi
Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliği
Foto Safari
Kamp Karavan Turizmi
4.6.ARTVİN İLİ VE İLÇELERİNİN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ
MATRİSİ
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Ardanuç İlçesi
Yusufeli İlçesi
25
29
21
22
32
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Şavşat İlçesi
Murgul İlçesi
38
X
Borçka İlçesi
30
Hopa İlçesi
Değerler toplamı
Rafting (R)
Canyoning/kanyon yürüyüşü (C)
Mağaracılık (M)
Dağ bisikletçiliği (DB)
Denizel değerler (DS)
Dağ-yayla gezisi imkanı ( DG)
Peyzaj güzelliği/fotosafari (PF)
Yaylada konaklama/kamping (YK)
Düzenlenmiş doğa gezisi rotası(DGR)
Tabiata uyumlu kırsal miras gezisi(KMG)
Pansiyonculuk(P)
Aktif yaylacılık(AY)
Arhavi İlçesi
Aktivite/değer
Merkez İlçesi
Tablo 11: İlçelere Göre Turizm Değerlendirmesi
30
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
73
Kelebek gözlemciliği imkanı(KeG)
Kuş gözlemciliği imkanı(KuG)
Sportif olta balıkçılığı imkanı(SOB)
Milli park vb sahalar(MP)
Milli park vb. nde konaklama(MPK)
Kış sporları potansiyeli(KSP)
Aktif kış sporları merkezi(KSM)
Estetik şelale bulunan yerler(EŞ)
Estetik göl/baraj olan yerler(EGB)
Botanik gezilerine uygun saha(BOG)
Yabana hayatı geliştirme sahası(YHGS)
Garantili yaban hayatı gözlemi(GYHG)
İzole ilginç ekosistemler(İE)
Bakir Küçük Koylar (BKK)
Ormanaltı florası tanıma gezi imkanı(Mantar
ve benzeri dahil) (FGİ)
Endemik Bitkilerin Gözlemi (EBG)
Köy Pazarları(Orman meyvelerinden reçel
marmelat, kurutulmuş meyve satılması
kaydıyla) (KP)
Çayır şeklinde gruplanmış dağ çiçekleri gezisi
(görselliği yüksek olacak) (DÇG)
Doğal taşlardan tabiat tarihi gezisi(Gezi
sırasında en az 10-15 değişik taş türü ve
jeomorfolojik yapılar tanıtılmalıdır) (DTTTG)
Bakir doğa parçaları keşif gezisi(Bakir vadi ve
bakir orman gibi gizli kalan değerleri keşfetme
gezileri) (BDPKG)
Gastronomi gezisi (Gezi günü belirlenir. Gezi
günü ziyaretçilerle yöresel yemekler yapılarak
yedirilir) (GG)
Dokusu bozulmamış kırsal miras gezisi
(köyler) (KMG)
Yayla gezisi imkanı (Ya)
Yaya gezi imkanı (Y)
Tarihi eserler, sit alanı (Ts)
Şelale görme imkanı (Ş)
Peyzaj değeri yüksek yerler, fotoğrafik yerler
(P)
Mağara gezisi (Mğ)
Motorlu gezi imkanı (M)
Jeolojik ve jeomorfolojik değerler (Jm)
Kanyon görme imkanı (Cn)
Botanik gezisi imkanı (Bt)
Bakir orman gezisi (Bo)
Atla geziye uygun (At)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
74
5. YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN ALANLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE
POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARINA İLİŞKİN ANALİZLER
5.1.ARHAVİ KAMİLET VADİSİ VE MENÇUNA ŞELALESİ
Kamilet Vadisi Doğu Karadeniz Dağları ekocoğrafyası içerisinde, grid sistemine (Davis,
1965) göre Doğu Karadeniz Bölgesi’nin A8 karesinde, Artvin İli Arhavi İlçesi idari sınırları
içerisinde ve 1/25.000 ölçekli standart topoğrafik haritalar üzerinde yapılan incelemelere göre
41o15’53’’ – 41o08’13’’ kuzey enlemleri ile 41o21’51’’ – 42o25’07’’ doğu boylamları
arasında yer almaktadır. Alan kuzeyde Arhavi ilçe merkezi, güneyde Murgul ve Yusufeli
Bıçakçılar Havzası, batıda Fındıklı Abu - Çağlayan Havzası, doğuda ise Murgul Havzası ile
çevrilidir. İlçe merkezine 15 km uzaklıkta olan bölge 300 m rakımlı Çifteköprü ile başlayıp
Doğu Karadeniz Dağlarındaki 3371 m rakımlı Güldağı Tepesine kadar uzanır.
Vadinin en önemli turistik cazibe unsuru olan Mençuna Şelalesi, yoğun ziyaretçi akınına
uğramaktadır. Bu şelale için gelen turistlerin en çok ilgi gösterip satın aldıkları yerel ürün
Kamilet ve Şahinkaya ballarıdır.
Arhavi Kamilet Mençuna Şelalesi ve Tarihi Çifte Köprü Haritası
75
76
5.1.1. Alanın Flora ve Vejetasyonuna İlişkin Bulgular
Kamilet ve Durguna Vadileri, bitki coğrafyası bakımından Holarktik Flora Bölgesinin
Avrupa-Sibirya flora alanında yer almaktadır. Avrupa-Sibirya (Euro-Siberian) flora alanı,
Türkiye’nin tüm kuzey kesimlerini içermekte olup, doğuda Kafkasya’nın büyük bir bölümü
ile Kırım ve Dobrudja Dağları’na değin uzanmaktadır. Avrupa-Sibirya flora alanı
Türkiye’deki yayılışında Melet ırmağının doğusunda Colchis (Kolşik) sektör olarak
adlandırılmaktadır. Kolşik sektör, bölge iklimine bağlı olarak yağışın bol olması sonucunda,
sub-tropik nemli orman özelliği gösteren ve yapraklı tür ağaçlardan oluşan ormanlar ile
yükselti arttıkça iğne yapraklı türlerin ağırlıkta olduğu orman toplumları ile karakterize
edilmektedir. Bölgenin bitkisel tür zenginliği ve endemizm oranı Euxine (Öksin) sektöre
kıyasla daha fazladır.
Bölgede ve yakın çevresinde yapılan çeşitli floristik çalışmalar (Eminağaoğlu vd, 2010;
Eminağaoğlu ve Erşen Bak, 2009; Manvelidze vd, 2009; Eminağaoğlu vd, 2008; Güner vd,
2000; Güner ve Duman, 1998; Davis vd, 1988; Davis, 1965-1985) ve arazi gözlemleri sonucu
yaklaşık 1100 bitki taksonunun yayılış gösterdiği saptanmıştır. Güner vd. (2000)’ne göre
Türkiye florasının 3708’i endemik olmak üzere 10754 taksonla temsil edildiği
düşünüldüğünde, bitki zenginliği açısından oldukça önemli bir yere sahip olduğunu belirtmek
gerekir. Bu zenginlik içerisinde çok sayıda endemik* ve nadir** nitelikte bitki taksonu yer
almaktadır.
77
Orman vejetasyonu
Picea orientalis (L.) Link, Pinus sylvestris L., Abies nordmanniana (Stev.) Spach. subsp.
nordmanniana, Taxus baccata L., Fagus orientalis Lipsky, Castanea sativa Mill., Quercus
petraea, (Matt.) Liebl. subsp. iberica (Steven ex M.Bieb.) Krassiln., Ulmus glabra Huds.,
Populus tremula L., Tilia rubra DC. subsp. caucasica (Rupr.) V. Engler, Salix caucasica
Andersson, Carpinus betulus L., Corylus avellana L., Ostrya carpinifolia Scop.,
Rhododendron luteum Sweet, R. ponticum L., Laurocerasus officinalis Roem., Rubus
platyphyllos C.Koch, Crataegus microphylla C.Koch, C. monogyna Jacq. subsp. monogyna,
Ilex colchica Pojark., Acer campestre L. var. campestre, Fraxinus angustifolia Vahl. subsp.
oxycarpa (M.Bieb. ex Willd.) Franco & Rocha Afonso, Sambucus nigra L., Tilia rubra DC.
subsp. caucasica (Rupr.) V.Eng., Hedera helix L., H. colchica (C.Koch) C.Koch., Sanicula
europaea L., Sedum stoloniferum C.C.Gmel., Silene compacta Fisch., Rumex acetocella L.,
Hypericum bupleuroides Gris., Alliaria petiolata (M.Bieb.) Cavara & Grande, Fragaria vesca
L., Lathyrus laxiflorus (Desf.) O.Kuntze subsp. laxiflorus, Circea lutetiana L., Oxalis
acetosella L., Geranium robertianum L., G. purpureum Vill., Lycopodium complanatum L.
subsp. chamaecyparissus (A. Br.), Hymenophyllum tunbrigense (L.) Sm. ve Monotropa
hypopithys L. gibi çok sayıda odunsu ve otsu türleri içermektedir.
78
Kamilet ve Durguna Vadilerini kapsayan alan içerisinde 17 adet endemik takson ile 27 adet
nadir özellikte bitki taksonu yayılış göstermektedir. Adı geçen vadiler Türkiye’de tanımlanan
122 Önemli Bitki Alanı (ÖBA)’ndan Kaçkar Dağları ÖBA’sı içerisinde, aynı zamanda
Türkiye’de tanımlanmış 305 Önemli Doğa Alanı (ÖDA)’ndan biri olan Doğu Karadeniz
Dağları ÖDA’sı içerisinde yer almaktadır (Özhatay vd, 2005; Eken vd, 2006). Bu vadiler
içerisinde saf ya da karışık olarak sağlıklı, geniş topluluklar halinde yayılış gösteren Quercus
pontica, Betula medwediewii, Rhododendron smirnovii, Rhododendron ungernii gibi relikt*
özellikte bitkilerin kapladığı alanlar dikkat çekicidir.
79
5.1.2. Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi
Vadilerin de içinde bulunduğu alan Kafkasya Ekolojik Bölgesi (Caucasus Ecoregion) olarak
adlandırılmış ve Conservation International (CI) tarafından dünya üzerindeki 34 Biyoçeşitlilik
Sıcak Noktaları (Biodiversity Hotspots) alanlarından biri olarak ilan edilmiştir (Anonim b,
2011). Bununla birlikte ülkemizde 122 adet ÖBA belirlenmiş olup, bunların 6 tanesi Doğu
Karadeniz Bölgesi’nde yer almaktadır. Kamilet ve Durguna Vadileri ise bu 6 ÖBA
alanlarından Doğu Karadeniz Dağları ÖBA’sı içerinde yer almaktadır (Özhatay vd, 2003).
Avrupa’nın tehdit altında olan önemli orman alanlarından (sıcak noktalar) 9'u ülkemizde yer
almakta olup, bölge bunlardan 2 tanesine (Karçal Dağları ve Fırtına Vadisi) ev sahipliği
etmektedir (Anonim c, 2011). Bölgenin bağlı olduğu Artvin ili ise Kuzeydoğu Anadolu
Bitkisel Çeşitlilik Merkezi (SWA no. 19) olarak adlandırılan (Özhatay vd, 2005), dünyadaki
biyolojik çeşitlilik açısından en zengin ve korunması gereken ekolojik bölgelerinden birisidir.
Bölge çok sayıda relikt bitkiye ev sahipliği yapmakta olup, bunlardan Betula medwediewii,
Quercus pontica türlerinin oluşturduğu ormanlar, dünya üzerinde yaprak döken ormanların
geçmişten günümüze kesintiye uğramadan sağlıklı bir şekilde varlığını devam ettirdiği nadir
alanlardan biridir. Bölge bir kaç asırlık geçmişiyle Doğal Yaşlı Orman ekosisteminin en güzel
örneklerinden birini bizlere sergilemektedir.
80
5.1.3. Alanın Doğal Peyzaj Bütünlüğü
Bölgenin “vadi peyzajı” özelliği, içerdiği jeomorfolojik özelliklerinden ötürü belirgin bir
şekilde karakteristiktir. Vadileri oluşturan relief enerjisi yüksek, sarp topoğrafya içinde dere
ve dere kotundan itibaren ani bir şekilde yükselen yeryüzü şekli, bitki örtüsü ile birlikte eşssiz
bir peyzaj bütünlüğü ortaya koymaktadır. Dere vejetasyonundan ağaç sınırı zonuna kadar
çıkan bitki örtüsü kademelenmesi her mevsim doğal bitki örtüsünün görsel yapısının kendi
içinde çeşitli, aynı zamanda bütünde izlendiğinde ise kesintiye uğramaksızın süreklilik içinde,
alanın doğal bir peyzaj bütünlüğünü ortaya koymaktadır. Zira, alanın doğal yapısı günümüze
gelinceye dek ulaşımın kolay olmaması nedeniyle bozulmamıştır. Doğal peyzajı oluşturan
bütün ögeler ve öz nitelikleri ile topografik yapı özelliklerinden oluşan bütünleşik peyzaj
karakteri, doğal sistem içinde diğer ögelerle birlikte korunabilmiştir. Bu korunaklı görsel
peyzaj bütünlüğü, aynı zamanda ekosistem bütünlüğü açısından da çok sağlıklı bir durumu
ifade etmektedir.
81
5.1.4. Alanın Jeomorfolojisi
Kaçkar Dağları silsilesinin denize olan uzaklığı kuş uçuşu 45 km iken, Arhavi ilçesi sınırları
içerisinde deniz kıyısı ile 3300 metre civarında zirvelere sahip olan ve söz konusu iki vadinin
birleşerek vardığı
zirveleri oluşturan Boğatepe, Kızıltepe ve Demirkapı dağları arasındaki
kuş uçuşu mesafe yaklaşık 25
kilometreye inmektedir. Denize sadece 25 km mesafe
içerisinden, bu denli hızla yükselen morfolojik yapının oluşturduğu adeta duvar gibi yükselen
topografya sıra dışı, kendine özgü ve farklı bir kanyon oluşturmaktadır. Bu yapı alanı bir
anlamda ulaşılamaz/geçilemez bir konuma getirmiş ve insan etkisi neredeyse sıfırlanarak
sadece arıcılık özelinde kalmıştır.
82
83
5.1.5. Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri
Tablo 12: Kamilet Havzasında bilinen memeli hayvan türleri
Latince Adı
Türkçe Adı
IUCN küresel
kategori
Bern Ek no
Erinaceus concolor
Sorex volnuchini
Kirpi
Kafkas Küçük Böcekçili
LC
LC
III
III
Sorex raddei
Kırmızıdişli Böcekçil
LC
III
Sorex satunini
Kafkas Böcekçili
LC
III
Neomys teres
Kafkas Suböcekçili
LC
III
Crocidura leucodon
Yaygın Beyazdişli Böcekçil
LC
III
Crocidura suaveolens
Küçük Beyazdişli Böcekçil
LC
III
Talpa levantis
Karadeniz Köstebeği
LC
Rhinolophus ferrumequinum
Büyük Nalburunlu Yarasa
LC
II
Rhinolophus hipposideros
Küçük Nalburunlu Yarasa
LC
II
Rhinolophus euryale
Akdeniz Nalburunlu Yarasası
NT
II
Myotis aurascens
Bıyıklı Kahverengi Yarasa
LC
II
Myotis brandtii
Sakallı Yarasa
LC
II
Myotis nattereri
Saçaklı Yarasa
LC
II
Myotis bechsteinii
Büyükkulaklı Yarasa
NT
II
Myotis myotis
Büyük Farekulaklı Yarasa
LC
II
Myotis blythii
Küçük Farekulaklı Yarasa
LC
II
Eptesticus serotinus
Genişkanatlı Yarasa
LC
II
Nyctalus leisleri
Küçük Akşamcı Yarasa
LC
II
Pipistrellus pipistrellus
Cüce Yarasa
LC
Pipistrellus kuhlii
Beyazşeritli Yarasa
LC
II
Hypsugo savii
Savi Cüce Yarasası
LC
II
Plecotus auritus
Kahverengi Uzunkulaklı Yarasa
LC
II
Barbastella barbastellus
Basıkburunlu Yarasa
LC
II
Miniopterus schreibersii
Uzunkanatlı Yarasa
NT
Canis lupus
Kurt
LC
Vulpes vulpes
Tilki
LC
Ursus arctos
Bozayı
LC
II
Martes martes
Ağaç Sansarı
LC
III
Martes foina
Kaya Sansarı
LC
III
Mustela nivalis
Gelincik
LC
III
Meles meles
Porsuk
LC
III
Lutra lutra
Susamuru
NT
II
Lynx lynx
Vaşak
LC
III
II
84
Sus scrofa
Yaban Domuzu
LC
III
Rupicapra rupicapra
Çengelboynuzlu Dağkeçisi
LC
III
Lepus europaeus
Yabani Tavşan
LC
III
Sciurus anomalus
Sincap
LC
II
Sciurus vulgaris
Kızıl sincap
LC
Sicista spp.
Kaçkar Huşfaresi
Myodes glareolus
Kızıl Fare
LC
Arvicola amphibius
Susıçanı
LC
Microtus majori
Kısakulaklı Kırfaresi
LC
Microtus levis
Yaygın Tarlafaresi
LC
Chionomys nivalis
Yaygın Karfaresi
LC
Chionomys roberti
Uzunkuyruklu Karfaresi
LC
Chionomys gud
Kafkas Karfaresi
LC
Cricetulus migratorius
Cüce Avurtlak
LC
Apodemus uralensis
Cüce Ormanfaresi
LC
Apodemus flavicollis
Sarıboyunlu Ormanfaresi
LC
Apodemus mystacinus
Kayalık Ormanfaresi
LC
Apodemus witherbyi
Yaygın Ormanfaresi
LC
Rattus rattus
Sıçan
LC
Mus musculus
Evfaresi
LC
Mus macedonicus
Sarı Evfaresi
LC
Glis glis
Yediuyur
LC
III
Dryomys nitedula
Hasancık
LC
III
III
85
Tablo 13: Kamilet Havzasında bilinen kuş türleri
Latince Adı
Türkçe Adı
Arışahini
IUCN küresel
kategori
LC
Bern Ek
no
II
Pernis apivorus
Gypaetus barbatus
Sakallı Akbaba
LC
II
Aegypius monachus
Kara Akbaba
NT
II
Milvus migrans
Kara Çaylak
LC
II
Circus aeruginosus
Saz Delicesi
LC
II
Circus cyaneus
Gökçe Delice
LC
II
Circus macrourus
Akça Delice
NT
II
Circus pygargus
Çayır Delicesi
LC
II
Accipiter brevipes
Yoz Atmaca, kısa bacaklı atmaca
LC
II
Accipiter gentilis
Çakırkuşu
LC
II
Accipiter nisus
Atmaca
LC
II
Buteo buteo
Şahin
LC
II
Aquila chrysaetos
Kaya kartalı
LC
II
Aquila pomarina
Küçük Orman Kartalı
LC
II
Aquila clanga
Büyük Orman Kartalı
VU
II
Aquila nipalensis
Bozkır Kartalı
LC
II
Hieraaetus pennatus
Küçük Kartal
LC
II
Falco tinnunculus
Kerkenez
LC
II
Falco subbuteo
Delice Doğan
LC
II
Falco peregrinus
Gök Doğan
LC
II
Tetrao mlokosiewiczi
Dağ Horozu
NT
III
Tetraogallus caspius
Urkeklik
LC
III
Alectoris chukar
Kınalı keklik
LC
III
Coturnix coturnix
Bıldırcın
LC
III
Crex crex
Bıldırcın Kılavuzu
NT
II
Actitis hypoleucos
Dere Düdükçünü
LC
II
Columba livia
Kaya Güvercini
LC
III
Columba oenas
Gökçe Güvercin
LC
Columba palumbus
Tahtalı
LC
Cuculus canorus
Guguk
LC
III
Aegolius funerous
Paçalı Baykuş
LC
II
Strix aluco
Alaca Baykuş
LC
II
Caprimulgus europaeus
Çobanaldatan
LC
II
Apus apus
Karasağan
LC
III
Picus canus
Küçük Yeşil Ağaçkakan
LC
II
Picus viridis
Yeşil Ağaçkakan
LC
II
86
Dryocopus martius
Kara Ağaçkakan
LC
II
Dendrocopus major
Orman Alaca Ağaçkakanı
LC
II
Lullula arborea
Orman Toygarı
LC
III
Eremophila alpestris
Kulaklı Toygar
LC
II
Hirundo rupestris
Kaya Kırlangıcı
LC
II
Delichon urbica
Ev Kırlangıcı
LC
II
Anthus trivialis
Ağaç İncirkuşu
LC
II
Anthus spinoletta
Dağ İncirkuşu
LC
II
Motacilla cinerea
Dağ Kuyruksallayanı
LC
II
Motacilla alba
Ak Kuyruksallayan
LC
II
Cinclus cinclus
Dere Kuşu
LC
II
Troglodytes troglodytes
Çıtkuşu
LC
II
Prunella modularis
Yaygın Dağbülbülü
LC
II
Prunella collaris
Büyük Dağbülbülü
LC
II
Erithacus rubecula
Kızılgerdan
LC
II
Phoenicurus ochruros
Kara Kızılkuyruk
LC
II
Phoenicurus phoenicurus
Yaygın Kızılkuyruk
LC
II
Oenanthe oenanthe
Yaygın Kuyrukkakan
LC
II
Monticola saxatilis
Taşkızılı
LC
II
Monticola solitarius
Gökardıç
LC
II
Turdus torquata
Boğmaklı Ardıç
LC
II
Turdus merula
Karatavuk
LC
III
Turdus philomelos
Öter Ardıç
LC
III
Turdus viscivorus
Ökse Ardıç
LC
III
Acrocephalus palustris
Çalı Kamışçını
LC
III
Sylvia communis
Akgerdan Ötleğen
LC
II
Sylvia curruca
Küçük Akgerdan Ötleğen
LC
II
Phylloscopus nitidus
Yeşil Söğütbülbülü
LC
II
Phylloscopus sindianus
Kafkas Çıvgını
LC
II
Regulus regulus
Çalıkuşu
LC
II
Ficedula parva
Küçük Sinekkapan
LC
III
Muscicapa striata
Benekli Sinekkapan
LC
III
Aegithalos caudatus
Uzunkuyruklu Baştankara
LC
II
Parus ater
Çam Baştankarası
LC
II
Parus palustris
Kayın Baştankarası
LC
II
Parus caeruleus
Mavi Baştankara
LC
II
Parus major
Büyük Baştankara
LC
II
Sitta europaea
Yaygın Sıvacı
LC
II
87
Sitta neumayer
Kaya Sıvacısı
LC
II
Tichodroma muraria
Duvar Tırmaşıkkuşu
LC
II
Certhia familiaris
Orman Tırmaşıkkuşu
LC
II
Lanius collurio
Kızılsırtlı Örümcekkuşu
LC
II
Garrulus glandarius
Alakarga
LC
Pica pica
Saksağan
LC
Pyrrhocorax graculus
Sarıgagalı Dağkargası
LC
II
Pyrrhocorax pyrrhocorax
Kırmızıgagalı Dağkargası
LC
II
Corvus cornix
Leş Kargası
LC
Corvus corax
Kuzgun
LC
III
Petronia petronia
Kaya Serçesi
LC
II
Montifringa nivalis
Kar Serçesi
LC
II
Fringilla coelebs
İspinoz
LC
III
Serinus pusillus
Kara İskete
LC
II
Serinus serinus
Küçük İskete
LC
II
Carduelis spinus
Karabaşlı İskete
LC
II
Carduelis cannabina
Ketenkuşu
LC
II
Loxia curvirostra
Çaprazgaga
LC
II
Carpodacus erythrinus
Çütre
LC
II
Pyrrhula pyrrhula
Şakrakkuşu
LC
III
Emberiza cia
Kaya Kirazkuşu
LC
II
Emberiza hortulana
Yaygın Kirazkuşu
LC
III
5.1.6. Alandaki Ekonomik Faaliyetler
Havzada yapılan en yaygın ekonomik faaliyet 700 m yükseklere kadar çıkabilen çay tarımıdır.
Vadi içlerinde fındık tarımı küçük miktarlarda yapılabilmektedir. Yüksek yaylalarda ise
yoğun olmayan bir yaylacılık ve buna bağlı hayvancılık sürdürülen bir gelenektir. Ancak
hayvancılık azalmakta, yaylacılık daha çok dinlenme-eğlenme etkinliğine dönüşmektedir. Bu
anlamda ekoturizm, gelecek için yatırım yapılabilecek ve gelir getirebilecek önemli bir
ekonomik faaliyet alanı olarak düşünülmektedir. İncelemeye konu edilen havza içinde hali
hazırda en önemli gelir bal üretimi ile sağlanmaktadır.
Vadi kökünde kayalıklar üzerinde konuşlandırılan ve toplam 1500-2000 kg kadar üretim
yapılabilecek sayıda olan arı kovanlarında çok özel bal üretimi yapılmaktadır. Bal üretiminde
herhangi kimyasal ya da başka çeşit koruyucu kullanılmamakta ve çok özel ve oldukça pahalı
organik bal üretimi yapılmaktadır. Vadi duvarlarında oyularak kovan koyma yerlerinin
açılması ve dayanıklı ardıç ağacı tahtalarından platformlar, 25 yıl öncesine kadar insan gücü
88
ile yapılmakta ve sadece birkaç yerel ustanın bildiği çivisiz özel geçme teknikleri ile
hazırlanmaktaydı. Kovanların bu platformlara yerleştirilmesi ve bal sağımı halen büyük bir
maharetle yapılan yerel-geleneksel ritüellerdendir.
89
5.1.7. Alanın Analizi
Tablo 14: Sahanın Turizm Talebi Değerleri Tablosu
Halihazırdaki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen yılda ortalama 30.000 kişi
sayısı
Para harcama
Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel
kurutulmuş veya konserve ürünler alınarak para ödeme şekilleriyle
Kişi başına ortalama en az 20 TL harcama yapılmaktadır
Ziyaretçi Profili
Bireysel gezginler: % 10
Eşler & Aileler : % 15
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kişilerin bir araya gelmesi
şeklinde): % 75
Diğerleri: % 1
Gelişlerinin İlk 5 Sebebi
1- Doğa Gezileri,
2- Fotosafari,
3- Kırsal Miras Gezileri,
4- Botanik gezileri,
5- Yaban Hayatı ve Kuş Gözlemciliği (fauna gezileri),
6- Bakir Orman Gezileri,
7- Yayla ve Festival Turizmi
8-
Kıyaslanabileceği saha
Sportif Olta Balıkçılığı
9- Akarsu Turizmi
10- Bisiklet Turizmi
11- Kamp Karavan Turizmi
Hatila Vadisi Milli Parkı
Tablo 15: Ulaşılabilirlik Analiz Tablosu
Sahanın Uluslararası
havaalanına yakınlığı
Alana Ulaşım
Orta derecede yakın; 3,5 saat (2-4 saat arasında)
Özel taşıt
(X)
Toplu taşıma
( )
Diğerleri
(Bisiklet,
motosiklet, yürüyüş)
Ziyaretçinin Genel ulaşım
kanaati:
Yol durumu iyi
Ulaşım için problemler:
Tablo 16: Alt Yapı Analizi Tablosu
Altyapı Analizi
Taşımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taşımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
İşaret levhaları
Genel yer işaret levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park kapasitesi
Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları
Restoran sayısı
Yetersiz
Yeterli
İyi
x
Açıklama
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
90
Tablo 17: Yeme İçme Konaklama Analizi Tablosu
Restoranların durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Kategori
Sayısı
Açıklama
Turistik
1
Yerel
1
Yüksek standartlı yemek sunanlar :
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: x
Kötü standartta yemek sunanlar :
Kategori
Kuruluş Sayısı
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
-
-
Hosteller (Misafirhaneler)
-
-
Yatak&kahvaltı oteli
-
-
Rota üstü kulübeler
-
-
Bungalov tarzı
-
-
Kamp alanı
-
-
Diğerleri: Pansiyon
-
-
Tablo 18: Sahanın Kendine Has Seçkin Önemli Özellikleri
Sunduğu değerlerden
Alan turist ziyaret
döngüsüne girecek
şekilde turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki yabanıl
varlıklar
Var-Yok
Var
Tek-eşsiz olanlar
var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Evet
Bayrak türler
Diğer ilginç yaban
hayatı (fauna)
Var
Var
Var
1.Çengel Boynuzlu
Dağ Keçisi
1.Yarasa, Tavşan,
Kirpi, Susamuru,
Tilki, Yaban Domuzu
Neler?
Mençuna Şelalesi ve
Tarihi Çifte Köprü
Patika Yollar ve
Yöresel Yemekler
İnsan eli değmemiş
doğa ve temiz
akarsular
Borçka Camili
Biyosfer Rezerv
Alanı ve Borçka
Karagöl Tabiat Parkı
2.Bozayı, Kurt,
Vaşak
2.Sansar, Gelincik,
Köstebek, Porsuk,
Sincap, Fare.
1100 tür
Endemik bitkiler,
Tablo 19: Alanda İzlenebilecek Yaban Hayvanları
Tatmin edici yaban
hayatı izleme imkanı
Garanti edilen türler var
mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
Şans veya mevsime
bağlı olanlar
Memeliler
Kuşlar
Açıklama
Çengel Boynuzlu
Dağ Keçisi, Bozayı
Kurt, Tilki, Sincap,
Tavşan,
Vaşak, Yarasa,
Susamuru
Akbaba, Atmaca,
Keklik
Kartal, Şahin,
Doğan, Baykuş
Ağaçkakan,
Kırlangıç, Saksağan
Alanda en fazla
bulunan türler
Alanda mevcut ancak
görülmesi zor türler
Alanda diğerlerine
göre daha az türler
91
Tablo 20: Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Analizi Tablosu
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eşit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm gelişimine oranlı bir miktar para
yatırımı yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
Turizm gelişimiyle ilgili paydaşların ihtiyaç, istek ve önerileri
ele alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
İlgi gruplarının birbiriyle olan ilişkileri iyi
Beraber çalışmanın önemi biliniyor
İyi bir işbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm gelişimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm gelişiminden
sonra gelişme gösterdi
Turizm gelişimi istihdamı artırma beklentilerini karşılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iş imkanı ortaya çıktı
Kendi turizm işini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Turizm işi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiştir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
Turizm gelişimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm hayat kalitesini artırıyor
1
2
3
x
x
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Tablo 21: Ekolojik Taşıma Kapasitesi Analizi
Faaliyet
Kamping&piknik
Genel
etkiler
Müspet
/menfi
Yok
Korunan
alan
üzerindeki
etki
Kabul
edilebili
r
x
Ahşap Hediyelik
eşyaların satılması,
Dağcılık,trekking
Rafting
Olta balıkçılığı
Yok
x
Yok
x
x
x
Yeme içme
Yok
x
Doğa yürüyüşü
Yok
x
Kabul
edilem
ez
Etki
Kabul edilebilir ancak;
Alanda düzenleme
yapılmalı
Katalog hazırlanmalı, halk
bilgilendirilmeli
Güzergah belirlenmeli
Güzergah belirlenmeli
Yeterli popülasyonda
olmalı ve planlanmalı
Yeterli sayıda değil,
Yöresel yemeklere ağırlık
verilmeli
Güzergah belirlenmeli,
Yürüyüş parkurlarında
92
Yaban hayatı
gözlemi
Bilimsel geziler
Yok
x
düzenlenmeli
İzleme yerleri belirlenmeli
Yok
x
Planlı yapılmalı
Tablo 22: Ekolojik Taşıma Kapasitesi Etkileri Analizi
Ekolojik göstergeler
Bitkiler turizm artışından etkilenmektedir
Yürüyüş yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür şekilde kirlenmektedir
Turizm gelişimi sebebi ile balık miktarı azalmıştır
Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır
1
2
3
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
5.1.8. Ekolojik Taşıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme
Tablo 23: Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi;
Altyapı
Park girişi
Park yeri imkanları
Bilgi imkanları
Yiyecek içecek temini
Ticaret
Kolaylık tesisleri
Patika ağı
Yaban
hayatı
noktaları
Aktiviteler
Çalışanlar
izleme
Yer
Kapasite 1
Alana giriş yolları
Var
Alandaki yol ağı
Var
Alan içindeki toplu taşıma Var
araçları
Park etme
Var
Akış
Var
Yer sayısı
Var
Biletleme
Var
Yönlendirme
Var
İşaret levhaları
Var
Yetkililer
Var
Ziyaretçi merkezi
Var
Ofisler
Var
Basılı ve görsel materyal
Var
Tedarik
Var
Seçenekler
Var
Var
Tuvaletler
Var
Atıkların toplanması
Var
Yeterlilik durumu
Var
Sayısı ve uygunluğu
Var
Seçenekler
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
At-katır kiralama
Yeterli sayıda
Donanımlı
Var
Var
Var
Yok
Var
Var
Var
2
x
x
3
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
93
5.1.9. Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme
- İdaremiz mevcut alanda personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir.
- Alanın mevcut bir statüsü bulunmamaktadır. Alana Statü kazandırılarak (Milli Park, Tabiat
Parkı vb.) planlama yapılmalıdır.
- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. işaretlemeler yapılmalıdır.
- Sahada tuvalet, otopark, plaj düzenlemeleri vb. temel ihtiyaçların karşılanması için altyapı
çalışmaları yapılmalıdır.
Psikolojik Taşıma Kapasitesi ile alakalı değerlendirmede ise kayda değer herhangi bir
problem yaşandığı görülmemektedir.
5.2.ŞAVŞAT PAPART VADİSİ
Papart Vadisi, yeşilin her tonu, doğası, doğal yaşlı ormanları ve barındırdığı endemik türlerle
Camili biyosfer rezerv alanının hemen bitişiğinde bulunmaktadır. Vadinin önemli kuş alanı ve
önemli bitki alanları, kırmızı benekli alabalığı, eşsiz doğası ve yaban hayatı ile eko turizme
uygun vadi niteliğindedir.
94
5.2.1. Alanın Flora ve Vejetasyonuna İlişkin Bulgular
Alan sadece bitki örtüsü ve peyzaj açısından önemli biyoçeşitlilik kaynakları ile değil yaban
hayatı açısından da büyük önem arz etmektedir.
95
5.2.2. Alanın Küresel ve Bölgesel Ölçekteki Yeri ve Önemi
4 Ağustos 2010’da Papart Vadisi'nin büyük bölümü 1'inci, vadideki yerleşim yerleri ise
3'üncü derece Doğal SİT alanı ilan edilmiştir.
1 ve 3'üncü derece SİT alanları; kaynak değerleri yönünden oldukça zengindir. Özellikle
1'inci derece SİT alanında doğal yaşlı ormanlar, anıt nitelikli Köknar ağaçları, çok sayıda otsu
ve odunsu bitki türünü içeren flora zenginliği, berrak akan sular ve çağlayanlar, yeşil
ormanların içinden burç gibi yükselen kayalar ile ender bulunan özellikler içermektedir.
96
5.2.3. Alanda Görülen Yaban Hayvanı Türleri
İçerisinde başta çengel boynuzlu dağ keçisi olmak üzere pek çok yaban hayvanının doğal
yaşam alanıdır.
97
5.2.4. Alandaki Ekonomik Faaliyetler
Alanda çoğunlukla hayvancılıkla uğraşılmaktadır. Yerel halkın başlıca ekonomik faaliyetleri
hayvancılık ve bağ bahçedir. Bölgede yayla kültürü ve geleneksel yaylacılık faaliyetleri
günümüzde bozulmamış yapısıyla devam etmektedir.
98
5.2.5. Alanın Analizi
Tablo 24: Sahanın Turizm Talebi Değerleri Tablosu
Halihazırdaki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen yılda ortalama 10.000 kişi
sayısı
Para harcama
Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel
kurutulmuş veya konserve ürünler alınarak para ödeme şekilleriyle
Kişi başına ortalama en az 15 TL harcama yapılmaktadır
Ziyaretçi Profili
Bireysel gezginler: % 15
Eşler & Aileler : % 10
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kişilerin bir araya gelmesi
şeklinde): % 75
Diğerleri: % 1
Gelişlerinin İlk 5 Sebebi
1- Doğa Gezileri,
2- Fotosafari,
3- Kırsal Miras Gezileri,
4- Botanik gezileri,
5- Yaban Hayatı ve Kuş Gözlemciliği (fauna gezileri),
6- Bakir Orman Gezileri,
7- Yayla ve Festival Turizmi
8- Sportif Olta Balıkçılığı
9- Akarsu Turizmi
10- Bisiklet Turizmi
11- Kamp Karavan Turizmi
Kıyaslanabileceği saha
Hatila Vadisi Milli Parkı
Tablo 25: Ulaşılabilirlik Analiz Tablosu
Sahanın Uluslararası
havaalanına yakınlığı
Alana Ulaşım
Orta derecede yakın; 4,5 saat (4-5 saat arasında)
Özel taşıt
(X)
Toplu taşıma
( )
Diğerleri
(Bisiklet,
motosiklet, yürüyüş)
Ziyaretçinin Genel ulaşım
kanaati:
Yol durumu iyi
Ulaşım için problemler:
Tablo 26: Alt Yapı Analizi Tablosu
Altyapı Analizi
Taşımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taşımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
İşaret levhaları
Genel yer işaret levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park kapasitesi
Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları
Restoran sayısı
Yetersiz
x
Yeterli
İyi
Açıklama
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
99
Tablo 27: Yeme İçme Konaklama Analizi Tablosu
Restoranların durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Kategori
Sayısı
Açıklama
Turistik
1
Yerel
1
Yüksek standartlı yemek sunanlar :
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: x
Kötü standartta yemek sunanlar :
Kategori
Kuruluş Sayısı
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
-
-
Hosteller (Misafirhaneler)
-
-
Yatak&kahvaltı oteli
-
-
Rota üstü kulübeler
-
-
Bungalov tarzı
-
-
Kamp alanı
-
-
Diğerleri: Pansiyon
-
-
Tablo 28: Sahanın Kendine Has Seçkin Önemli Özellikleri
Sunduğu değerlerden
Alan turist ziyaret
döngüsüne girecek
şekilde turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki yabanıl
varlıklar
Var-Yok
Yok
Tek-eşsiz olanlar
var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Evet
Bayrak türler
Diğer ilginç yaban
hayatı (fauna)
Var
Var
Var
1.Çengel Boynuzlu
Dağ Keçisi
1.Yarasa, Tavşan,
Kirpi, Tilki, Yaban
Domuzu
Neler?
Patika Yollar ve
Yöresel Yemekler
İnsan eli değmemiş
doğa ve temiz
akarsular
Borçka Camili
Biyosfer Rezerv
Alanı, Borçka
Karagöl TP, Şavşat
Karagöl-Sahara MP
2.Bozayı, Kurt,
Vaşak, Yaban Keçisi
2.Sansar, Gelincik,
Köstebek, Porsuk,
Sincap,
Endemik bitkiler,
Tablo 29: Alanda İzlenebilecek Yaban Hayvanları
Tatmin edici yaban
hayatı izleme imkanı
Garanti edilen türler var
mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
Şans veya mevsime
bağlı olanlar
Memeliler
Kuşlar
Çengel Boynuzlu
Dağ Keçisi, Yaban
Keçisi, Bozayı
Kurt, Tilki, Sincap,
Tavşan,
Vaşak, Yarasa,
Akbaba, Atmaca,
Keklik
Kartal, Şahin,
Doğan, Baykuş
Ağaçkakan,
Kırlangıç, Saksağan
Açıklama
Alanda en fazla
bulunan türler
Alanda mevcut ancak
görülmesi zor türler
Alanda diğerlerine
göre daha az türler
100
Tablo 30: Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Analizi Tablosu
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eşit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm gelişimine oranlı bir miktar para
yatırımı yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
Turizm gelişimiyle ilgili paydaşların ihtiyaç, istek ve önerileri
ele alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
İlgi gruplarının birbiriyle olan ilişkileri iyi
Beraber çalışmanın önemi biliniyor
İyi bir işbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm gelişimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm gelişiminden
sonra gelişme gösterdi
Turizm gelişimi istihdamı artırma beklentilerini karşılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iş imkanı ortaya çıktı
Kendi turizm işini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Turizm işi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiştir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
Turizm gelişimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm hayat kalitesini artırıyor
1
2
3
x
x
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Tablo 31: Ekolojik Taşıma Kapasitesi Analizi
Faaliyet
Genel etkiler
Müspet
/menfi
Yok
x
Ahşap Hediyelik
eşyaların satılması,
Dağcılık,trekking
Rafting
Olta balıkçılığı
Yok
x
Yok
x
x
x
Yeme içme
Yok
x
Doğa yürüyüşü
Yok
x
Yaban hayatı gözlemi
Bilimsel geziler
Yok
Yok
x
x
Kamping&piknik
Kabul
edilebilir
Kabul
edilemez
Etki
Kabul edilebilir ancak;
Alanda düzenleme
yapılmalı
Katalog hazırlanmalı, halk
bilgilendirilmeli
Güzergah belirlenmeli
Güzergah belirlenmeli
Yeterli popülasyonda
olmalı ve planlanmalı
Yöresel yemeklere ağırlık
verilmeli
Yürüyüş parkurları
Güzergah belirlenmeli
İzleme yerleri belirlenmeli
Planlı yapılmalı
101
Tablo 32: Ekolojik Taşıma Kapasitesi Etkileri Analizi
Ekolojik göstergeler
Bitkiler turizm artışından etkilenmektedir
Yürüyüş yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür şekilde kirlenmektedir
Turizm gelişimi sebebi ile balık miktarı azalmıştır
Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır
1
2
3
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
5.2.6. Ekolojik Taşıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme
Tablo 33: Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi;
Altyapı
Park girişi
Park yeri imkanları
Bilgi imkanları
Yiyecek içecek temini
Ticaret
Kolaylık tesisleri
Patika ağı
Yaban
hayatı
noktaları
Aktiviteler
Çalışanlar
izleme
Yer
Kapasite 1
Alana giriş yolları
Var
Alandaki yol ağı
Var
Alan içindeki toplu taşıma Var
araçları
Park etme
Var
Akış
Var
Yer sayısı
Var
Biletleme
Var
Yönlendirme
Var
İşaret levhaları
Var
Yetkililer
Var
Ziyaretçi merkezi
Var
Ofisler
Var
Basılı ve görsel materyal
Var
Tedarik
Var
Seçenekler
Var
Var
Tuvaletler
Var
Atıkların toplanması
Var
Yeterlilik durumu
Var
Sayısı ve uygunluğu
Var
Seçenekler
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
At-katır kiralama
Yeterli sayıda
Donanımlı
Var
Var
Var
Yok
Var
Var
Var
2
x
x
3
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
102
5.2.7. Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi Yönünden Değerlendirme
- İdaremiz mevcut alanda personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir.
- Alanın mevcut bir statüsü bulunmamaktadır. Alana Statü kazandırılarak (Milli Park, Tabiat
Parkı vb.) planlama yapılmalıdır.
- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. işaretlemeler yapılmalıdır.
- Sahada tuvalet, otopark, plaj düzenlemeleri vb. temel ihtiyaçların karşılanması için altyapı
çalışmaları yapılmalıdır.
Psikolojik Taşıma Kapasitesi ile alakalı değerlendirmede ise kayda değer herhangi bir
problem yaşandığı görülmemektedir.
5.3.ARTVIN İLİ VE İLÇELERİNİN KIYAS YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRMESİ
Karşılaştırma yöntemi, kapsam dahilindeki unsurun benzerleri ve rakipleri ile arasındaki farkı
görmesi ve daha ilerlemesine itici güç olması amaç edinilerek verimliliği arttırma yöntemidir.
Karşılıklı bilgi alışverişi olarak değerlendirilen bu yöntemde, kopyalama değil, kendi
ürünlerimize yönelik ilham almak, uyarlamak hedeftir. Gelecek eğilimlerini şimdiden görüp,
müşterinin isteklerini şimdiden karşılamaya hazırlıklı olmayı gerektirir.
Karşılaştırma yapılan ilçenin/ilin başarılı oluğu hususta takip ettiği yolun ilçede/ilde
alınabilirliği araştırılmalıdır.
Tablo 34: Turizm Potansiyeli Kıyas Yöntemi Değerlendirmesi
KIYAS YÖNTEMİ İLE DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİ YÜKSEK OLAN BAZI
İLÇELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Artvin İli
İlçe
Kıyaslanan İl/ilçe
Kıyaslama
Örnek Alınacak Deneyim
sebebi,
Merkez
Erzurum/Merkez
Kış Turizmi
Kış turizmi alternatif aktivite
çeşitliliği
Arhavi
Antalya/Manavgat Doğa Yapısı
Şelale Alanının Çevre Düzenlemesi
Hopa
Sinop/Merkez
Doğa Yapısı
Sahil ve Koy Düzenlemesi
Ardanuç
Mersin/ErdemliDoğa Yapısı
Kanyon Turizminin Gelişmiş
Mut
Olması
Yusufeli
Rize/Çamlıhemşin İklim ve Doğa Turizmin Değerlendirilmesi ve
Yapısı
Planlanması
Şavşat, Borçka Bolu/Abant
Doğa Yapısı
Göl/Baraj Gölü Turizminin Gelişmiş
ve Murgul
Olması
103
6. ARTVİN İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ
6.1.GELİŞME STRATEJİLERİ
Strateji 1. Artvin Doğa Turizmi için projeler geliştirilerek uygulanmasının desteklenmesi
Strateji 2. Artvin seçkin özellikli ve koruma statüsü olmayan sahaların koruma statüsü
kazandırılması.
Strateji 3. Turistik kalkınmanın yerel kalkınma olmadan gerçekleşmesi zor olduğundan
dolayı, turizmin geliştirilmesi için yerel halkın katılımının ve gelir kaynaklarının mümkün
olduğunca artırılmasının sağlanması
6.2.PAZARLAMA STRATEJİSİ
Strateji 1. Artvin’de turizm açısından öne çıkan sahaların tanıtımlarının yapılarak
tanınırlığını Milletler Arası düzeye getirilmesi
Strateji 2. Yöresel ürünlerin desteklenmesi ve geliştirilmesi
6.3.ZİYARETÇİ YÖNETİMİ STRATEJİSİ
Strateji 1. Gelen ziyaretçilerin konaklama ve yeme içme imkanlarının genişletilmesi
Strateji 2. Alanın tam tanıtımının yapılabilmesi amacıyla gelen ziyaretçilerin rehber eşliğinde
gezmelerinin sağlanması
6.4.İZLEME VE DEĞERLENDİRME STRATEJİSİ
Strateji 1. Ziyaret edilen alanla ilgili tüm bilgiler belli periyotlar halinde güncel olarak
kaydedilmesi ve belli aralıklarla denetlemeler yapılması.
104
Faaliyet No
Öncelik
1
1
2
3
3
3
4
2
Tablo 35: İlgili paydaşların turizm (ekoturizm) açısından kapasitelerini geliştirmek
Faaliyet
Açıklama
Yapacak kişi İşbirliği
ve
ortakları
kuruluşlar
Yerel halkının eko-turizm
hakkında eğitimi, Ekoturizme
sunulabilecek ürünlerin
geliştirilmesi ürünleri
geliştirilmesi konusunda
eğitilmesi.
Bu konuda plan süresince 25
kurs açılarak 500 kişinin
eğitilmesi sağlanacak.
Üniversiteler ve STÖ ile Her türlü faaliyetlerin
planlanması, uygulanması ve
İşbirliği
geliştirilmesinde Üniversiteler
ve STÖ’nin görüşlerinin alınarak
işbirliği sağlanacaktır.
Gelen ziyaretçilerin konaklama
Pansiyonculuğun
imkanlarının genişletilmesi
Geliştirilmesi
pansiyonculuğun arttırılması
gerekmektedir.
Alanlara gelen ziyaretçilerin
Tanıtım, ikaz ve
alanı daha kolay ve güvenli
yönlendirme
dolaşmaları için yönlendirme ve
tabelalarının
ikaz tabelalarının yerleştirilmesi
Hazırlanması
gerekmektedir.
Ekoturizm eğitimi
Başlan
gıç
tarihi
İTM, OSİ,
Belediyele
r,
muhtarlıkl
ar
Ekoturizm
Dernekleri
2013
OSİ, İTM
Dernekler
2013
KY, İTM,
OSİ, İÖİ, B
Özel
girişimciler
KY, OSİ,
İTM
Belediyele
r,
Muhtarlıkl
ar
2013
Süresi
2 2 2
0 0 0
1 1 1
3 4 5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve
2 Finans
0 kaynağı
2
3
Göstergeler
2013
105
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliğ
i
ortakla
rı
Dernek 2013
ler( D)
Çevre
ve
Şehirci
lik md
(ÇŞM)
2013
KY
Öncelik
Başla
ngıç
tarihi
Eylem no
Tablo 36: Altyapıyı Güçlendirmek veya Geliştirmek
Eylem
Açıklama
1
1
Atık yönetimi
Katı atıkların yönetimi konusunda,
vahşi depolama yapılması
engellenecektir.
Muhtarlıklar(M)
belediyeler,(B) İl
özel idaresi (İÖİ)
2
2
Mevcut Yolların
İyileştirilmesi
Köy ulaşım yollarının ve Orman içi
yolların iyileştirilmesi ile daha rahat
ulaşım imkanı sağlanacaktır.
Belediyeler, İÖİ,
OGM, Valilik
3
1
Alanların
Düzenlenmesi
İTM, OSİ, KY
Dernek 2013
ler
4
3
OSi
STK
5
2
Yaban Hayatı
Gözlem Yerlerinin
Belirlenmesi
Alanlarda Kuru
Tuvalet Yapılması
6
2
Alan içerisinde piknik alanları,
otopark ve kamp alanlarının
belirlenerek düzenlenmesi
yapılacaktır.
Uygun yerlerde yaban hayatının
gözlemlenmesi için uygun üniteler
yapılacaktır.
Yaya, atlı ve bisikletli doğa gezi
güzergahları üzerinde uygun yerlere
kuru tuvaletler yapılarak gezi
parkurlarında atık yönetimi sorununa
çözüm getirilmiş olacaktır.
Alana gelen ziyaretçilerin rahatça
dolaşmaları için yürüyüş ve bisiklet
parkurları düzenlenecektir.
Yürüyüş ve Bisiklet
Parkurlarının
Düzenlenmesi
Süresi
2 2 2
0 0 0
1 1 1
3 4 5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve
2 Finans
0 kaynağı
2
3
Göstergeler
2014
OSİ,İl Özel
İdaresi,
Kaymakamlıklar
2013
OSi, İTM, B,
STK
İÖİ,
Kaymakamlıklar
2013
106
Eylem no
Öncelik
Tablo 37: Mevcut ekoturizm ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi,tanıtımı ve pazarlamasını yapmak.
Eylem
Açıklama
Yapacak kişi İşbirliği
Süresi
ve
ortakları Başlan 2 2 2
kuruluşlar
gıç
0 0 0
tarihi
1 1 1
3 4 5
Kültürel ürün envanteri
Geleneksel hayat tarzı, kültüre
iTM, OSİ,
Dernekler 2013
ürünleri sunuma hazır
ilişkin olarak doğadan toplanan, Ky, HEM,
,
hale getirme
üretilen gıda maddeleri veya
üniversite
doğal materyalden üretilen el
ler
sanatları vb. Değerlerin tespiti,
satılabilir hale getirilmesi, sözlü
değerlerin envanteri, bunların
turizme sunulabilir hale
getirilmesi.
Markalama Yapılması
Yöresel üretilen ürünlerin
Köy
STK
2014
markalaması yapılarak
Kooperatifle
pazarlaması daha kolay hale
ri, İTM, OSİ
gelecektir.
1
2
2
3
3
3
Pazar Payının
Arttırılması
4
1
Milletler Arası Seviyede
Tanıtım
Üretilen ürünlerin tanıtımın
Ky, OSİ
yapılarak satışı daha kolay hale
getirilecektir.
Sunuma ve tanıtıma ait
OSİ; İTM,
senaryonun katılımcılıkla
Ky, B, İÖİ,
oluşturulması ve çerçevede Milli
ve Milletlerarası düzeyde tanıtım
materyallerinin basımı(1 WEB
sitesi, yeterli miktarda broşür,
rota haritası vb.)
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve
2 Finans
0 kaynağı
2
3
Göstergeler
2014
2013
107
Eylem no
Öncelik
1
2
2
1
3
1
4
1
5
1
6
1
7
1
Tablo 38: Ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine ilişkin kriterlerin belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve geri
bildirimlerin yapılması
Eylem
Açıklama
Yapacak kişi İşbirliği
Süresi
Bütçesi ve
Göstergeler
ve kuruluşlar ortakları Başlan 2 2 2 2 2 2 2 Finans
gıç
0 0 0 0 0 0 0 kaynağı
tarihi
1 1 1 1 1 2 2
3 4 5 7 9 1 3
Değişimin
Doğal ve kültürel değerleri
OSİ, İTM,
WWF,
2014
sınırlarının
etkileyen tüm turizm faaliyetlerinin Üniversiteler Dernekler
belirlenmesi
kabul edilebilir değişimin
sınırlarının belirlenmesi, bu
çalışmanın hedefi yöresel düzeyde
kabul edilebilir sınırların tespitidir.
Çevresel Etkilerin
İndikatörlere göre izlenecektir.
ÇŞM , OSİ, B Dernekler 2014
İzlenmesi
Ekonomik Etkilerin
İndikatörlere göre izlenecektir.
İTM, Tarım
Dernekler 2014
İzlenmesi
Md Ky B Tic
San Od.
Sosyal kültürel
İndikatörlere göre izlenecektir.
OSİ, İTM
Dernekler 2014
Etkilerin İzlenmesi
Üniv
Sürdürülebilirliğin
İndikatörlere göre izlenecektir.
OSİ, ÇŞM
Dernekler 2014
İzlenmesi
Uyumun İzlenmesi
Kurallar sistemine göre uyumun
İTM, OSİ
Dernekler 2014
izlenerek, uyumsuzluk olduğu
Özel
durumların düzeltilmesi
girşimciler,
sağlanacaktır.
İzlenimlerin
Doğal ve kültürel değerlere etki
OSİ; İTM
Dernekler 2014
Raporlanıp geri
yapan Faaliyetlerin sınırlara göre
ÜNİV
bildirimi
durumunun izlenmesi ve raporlama,
değerleme ve geri bildirimlerinin
yapılması,
108
KAYNAKLAR:
Acar, H.H., 1999. Orman İşletmeciliğinde Yol İnşaatı, Üretim ve Transport Çalışmalarının
Doğal Çevre ve Korunması Açısından Değerlendirilmesi. I. International Symposium
on Production of Natural Environment and Ehrami Karaçam, 497–507 s., Kütahya.
Akbulut, S., Anşin, R., Özkan, Z.C., 2006. İhmal Edilen Kimi Şifalı Otsu Bitkiler. I.
International Non-Wood Forest Products Symposium, Trabzon, 331-337.
Alp, Ş., 2006. Doğal Çiçek Soğanları, Ters Lale Koruma Önlemleri ve Yetiştiriciliği. Doğal
Çiçek Soğancıları Derneği, Altınova/Yalova Yayın No:2, ISBN: 975-00731-1-8, 44 s.
Anonim a, 2011. Sulak Alanlar ve İklim Değişikliği. http://www.sulakalanlarveiklim.com.
Erişim tarihi 11.11.2011.
Anonim b, 2011. Biodiversity Hotspots. CI Facts, Conservation International.
www.conservation.org. Erişim tarihi 10.10.2011.
Anonim c, 2011. Doğal Hayatı Koruma Derneği, www.dhkd.org. Erişim tarihi 10.10.2011.
Anonim d, 2002. Old Growth Forest, http://www.green.net.au/adan/oldgr.htm.
Anonim e, 2001. Why Protect Old-Growth Forests? Finnish Environment Instute, Finnish
Nature League, http://www.luontoliitto.fi.
Çalışkan, E., Çağlar, S., 2010. Orman Yolu Yapım Çalışmalarının Çevreye Verdiği Zararların
Değerlendirilmesi. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, Cilt
II, s. 564-570.
Davis, P.H., 1965. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. I, University Pres,
Edinburgh, 567 s.
Davis, P.H., 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. I-IX.
Davis, P.H., Mill, R.R., Tan, K., 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 10.
Edinburgh University Press, Edinburgh.
Dudley, N., Mulongoy, K.J., Cohen, S., Stolton, S., Barber, C.V., Gidda, B., 2008. Etkin
Korunan Alan Sistemlerine Doğru, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, Korunan Alanlar
İş Programı Uygulama Kılavuzu. ISBN: 978-605-60247-0-2.
Eken, G., Bozdoğan, M., İsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D.T., Lise, Y., 2006. Türkiye’nin Önemli
Doğa Alanları, Cilt II. Doğa Derneği, ISBN:978-975-98901-3-1, Ankara, Türkiye.
Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., Adıgüzel, N., 2000. Türkiye
Bitkileri Kırmızı Kitabı, Eğrelti ve Tohumlu Bitkiler (Red Data Book of Turkish
Plants, Pteridophyta and Spermatophyta). Ankara: TTKD ve Van Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Press.
Eminağaoğlu, Ö., Erşen Bak, F., 2009. Dendroflora of Artvin, Proc. Of the International
Conference of the Biological Diversity of Adjara (South Colchic), 5-7 June 2008, 94108, Batumi, Georgia.
Eminağaoğlu, Ö., Kutbay, H.G., Özkan, Z.C., Ergül, A., 2008. Flora of the Camili Biosphere
Reserve Area (Borçka, Artvin, Turkey), Turkish Journal of Botany, 32 (2008) 43-90,
TUBITAK.
Eminagaoglu, Ö., Manvelidze, Z., Memiadze, N., 2010. Artvin İlinde Nesli Tehlike Altında
Olan Bitki Türleri, (Endangered Plant Species in Artvin Province), III. Ulusal
Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, Artvin, 3, 1075-1090.
109
Güner, A. ve Duman, H., 1998. A floristic excursion to Artvin and Camili. The Karaca
Arboretum Magazine 4: 55-85.
Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T., Başer, K.H.C., 2000. Flora of Turkey and the East Aegean
Islands. Vol. 11. Edinburgh University Press, Edinburgh.
IUCN, 2001. IUCN Red List Categories: Version 3.1. IUCN Species Survival Commission,
IUCN Gland, Switzerland and Cambridge. UK.
Kurdoğlu, O. 1996. Doğu Karadeniz’in Doğal Yaşlı Ormanları, Türkiye Doğal Hayatı
Koruma Derneği.
Manvelidze, Z., Eminagaoglu, Ö., Memiadze, N., Kharazishvili, D., 2009. Conservation of
Endemic Plant Species of Georgian-Turkish Transboundary Area, Batumi.
Megahan, W.F., 1987. Effects of forest roads on watershed function in mountainous areas. In:
Balasubramaniam, A.S., Chandra, S., Bergada, D.T., Nutalaya, P. (Eds).
Environmental Geotechnics and Problematic Soils and Rocks. A.A Balkema,
Rotterdam, pp. 335–348.
Özhatay, N., Byfield, A., Atay, S., 2003. Türkiye’nin Önemli Bitki Alanları (Important Plant
Areas of Turkey). WWF Turkey, İstanbul. p. 88.
Özhatay, N., Byfield, A., Atay, S., 2005. Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı, WWF Turkey.
İstanbul, 476 pp.
Sivrikaya, F., Yolasığmaz, H.A., Başkent, E.Z., 2004. Doğal Yaşlı Ormanlar ve Coğrafi Bilgi
Sistemleri Yardımıyla Belirlenmesi, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 7(1)-2004, s.
45-52.
Swanson, F.J., Dyrness, C.T., 1981. Impact of clear-cutting and road construction on soil
erosion by landslides in the western Cascade Range, Oregon. Geology July 1975: 393–396.
LİNK KAYNAKLARI
12. Bölge Müdürlüğü Giresun Şube Müdürlüğü, 2012 Turizm Eylem
Artvin Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü; Çevre Durum Raporu
Artvin Orman Bölge Müdürlüğü, 2012 İl Brifingi
Doğu Karadeniz Turizm Master Planı; İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Artvin Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü; Artvin İlinin İklim Durumu
Türkiye Kelebekleri Kırmızı Kitabı
Çevre ve Orman Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı, 2010
Camili Biyosfer Rezervi Planı (2007-2011)
http://www.panoramio.com/photo/1431223
http://www.fotokritik.com/2623941/artvin-savsat-arsiyan-yaylasi-boga-golu
http://www.serhadartvin.com/?page=haber&file=detay&id=763
http://www.artvinliyiz.net/threads/4097-%C5%9Eav%C5%9Fat-Meydanc%C4%B1k-PapartVadisi-ve-Papart-Deresi-Foto%C4%9Fraflar%C4%B1
http://www.forumacil.com/karadeniz-bolgesi/360271-artvin-cehennem-deresi-resimleri.html
http://www.artvinkultur.gov.tr
www.artvin.gov.tr
http://www.csb.gov.tr/iller/artvin/
www.doka.org.tr
www.artvin.bel.tr/
orman.artvin.edu.tr/
110
HAZIRLAYAN
………….. İli Doğa Koruma ve Milli
Parklar Şube Müdürü
KONTROL EDEN
…………. Bölge Müdürlüğü/ …………../
………… Şube Müdürü
Uygun Takdim
……….……… Bölge Müdürü
..………………….
Vali Yardımcısı
Doğa Turizmi Master Planının uygulanması UYGUNDUR
……………….
VALİ
HAZIRLAYAN: Artvin Şube Müdürlüğü 2013, (Sedat KARA, Yunus AYDEMİR)
111