Turizm Turizm Sektörü

TURİZM SEKTÖRÜ
TURİZM SEKTÖRÜ
DİLEK SARSIN KAYA
Uzman
İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ
MAYIS 2016
Mayıs 2016
1
TURİZM SEKTÖRÜ
İÇİNDEKİLER
I. YÖNETİCİ ÖZETİ ......................................................................................................................................................................................... 3
II. DÜNYADA TURİZM ................................................................................................................................................................................... 6
A. TURİST SAYISI VE BÖLGESEL GELİŞMELER............................................................................................................................................................................. 7
B. EN ÇOK ZİYARET EDİLEN ÜLKELER ........................................................................................................................................................................................ 8
C. TURİZM GELİRLERİ................................................................................................................................................................................................................ 9
III. TÜRKİYE’DE TURİZM .............................................................................................................................................................................. 10
A. GELEN TURİST SAYISI VE TURİZM GELİRLERİ ....................................................................................................................................................................... 11
B. SEKTÖRÜN EKONOMİYE KATKISI ........................................................................................................................................................................................ 13
C. GELEN TURİSTLERİN PROFİLİ .............................................................................................................................................................................................. 16
D. İLLER BAZINDA GELİŞMELER .............................................................................................................................................................................................. 18
E. KRUVAZİYER TURİZMİ ......................................................................................................................................................................................................... 23
F. KONGRE VE TOPLANTI TURİZMİ .......................................................................................................................................................................................... 24
G. SAĞLIK TURİZMİ ................................................................................................................................................................................................................. 25
H. İÇ TURİZM .......................................................................................................................................................................................................................... 26
I. SON GELİŞMELER................................................................................................................................................................................................................. 27
J. REKABET GÜCÜ ................................................................................................................................................................................................................... 28
K. MALİ YAPI ........................................................................................................................................................................................................................... 30
L. TESİS SAYISI VE YATIRIMLAR ............................................................................................................................................................................................... 32
M. KURULAN KAPANAN ŞİRKETLER......................................................................................................................................................................................... 33
IV. GENEL DEĞERLENDİRME VE BEKLENTİLER ............................................................................................................................................ 34
Mayıs 2016
2
TURİZM SEKTÖRÜ
I. YÖNETİCİ ÖZETİ
Mayıs 2016
3
TURİZM SEKTÖRÜ
YÖNETİCİ ÖZETİ
Turizm sektörü ulusal gelir içindeki payı, cari işlemler dengesi üzerindeki
etkisi, sağladığı doğrudan ya da dolaylı istihdam olanakları, 55 sektörle
etkileşim halinde olması ve ülke tanıtımındaki rolü gibi faktörler nedeniyle
Türkiye ekonomisi için çok önemli bir konumdadır.
Dünyada turistik amaçlarla seyahat edenlerin sayısı 2015 yılında 2014 yılına
göre %4,4 artarak 1.184 milyon kişiye ulaşmıştır. Seyahat eden kişi sayısı
açısından 2010-2015 döneminde ortalama %4,9 hızla büyüyen turizm
sektörünün, gelişmiş ülkelerdeki büyüme hızı gelişmekte olan ülkelerin
üzerinde gerçekleşmiştir. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO)
Güven Endeksi sonuçlarına göre sektörün 2016 yılında da canlı bir seyir
izlemesi beklenmekle birlikte, son dönemde dünyanın çeşitli yerlerinde
yaşanmakta olan güvenlik sorunlarının sektörün büyümesini bir miktar
sınırlandırabileceği düşünülmektedir.
Dünyada seyahat eden turistlerin yarıdan fazlası Avrupa’yı tercih etmektedir.
2000’li yılların başından itibaren turizm sektöründe hızla atılım gerçekleştiren
Türkiye dünya sıralamasında yaklaşık 40 milyon ziyaretçi sayısı ile 6., 34
milyar dolar turizm geliri ile 9. sırada yer almaktadır. 2015 yılında turizm
gelirleri dış ticaret açığının %50’sini finanse etmiştir.
UNWTO 2007 yılından bu yana Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi’ni
açıklamaktadır. Türkiye son yıllarda rekabetçilik endeksi sıralamasında
ilerleme kaydetmekle birlikte halen arzu edilen düzeyin gerisinde yer
almaktadır. 2015 yılı değerlendirmelerine göre 4,08 endeks puanıyla 141
ülke arasında 44. sırada yer alan Türkiye, Akdeniz havzasında kendisine
Mayıs 2016
alternatif olabilecek ülkelerle (İspanya, İtalya, Portekiz, Yunanistan, Tunus,
Mısır) birlikte değerlendirildiğinde 7 ülke arasında 5. sırada yer almaktadır.
Fiyat rekabetçiliği, uygun iş ortamı yaratılması ve iş gezileri alanlarında
nispeten daha rekabetçi olan Türkiye’nin özellikle emniyet ve güvenlik,
çevresel sürdürülebilirlik ile seyahat ve turizm politikaları alanlarında
kendisini geliştirmesi gerektiği dikkati çekmektedir. Son yıllarda yapılan
havayolu yatırımları Türkiye’nin rekabetçiliğine olumlu yönde yansırken,
sektörün daha ileriye taşınabilmesi için karayolu ve limanların da
geliştirilmesi önem arz etmektedir. Rekabetçilik endeksindeki gelişmeler
turist sayısı ve turizm sektörü gelirlerine gecikmeli olarak yansımakla birlikte,
sıralamada üst sıralarda yer alan ülkelerin kişi başına ortalama daha fazla
gelir bırakan kişilerce ziyaret edildiği görülmektedir.
Ekonomik büyüklük bakımından önemli bir potansiyel taşıyan turizm
sektörü, farklı faktörlerden kolaylıkla etkilenebilen, hassas bir yapıya
sahiptir. Siyasi ve ekonomik krizler, bulaşıcı hastalıkların oluşturduğu riskler,
turizm destinasyonunda veya çevresindeki asayiş olayları gibi faktörler
turizm sektörünün belirli dönemlerdeki performansını olumsuz yönde
etkileyebilmektedir.
2006-2014 döneminde Türkiye’ye gelen ziyaretçi sayısı sürekli artmıştır.
2015 yılında Türkiye’yi ziyaret eden kişilerin %32’si ilk 3 ülkeden, yaklaşık
%50’si ilk 6 ülkeden gelmiştir. Gelen ziyaretçilerin belli başlı ülkelerde
yoğunlaşması sektörü bu ülkelerdeki gelişmelere karşı kırılgan hale
getirmektedir. Nitekim 2015 yılında Rusya ekonomisindeki sıkıntılar
nedeniyle Türkiye’ye gelen Rus turist sayısı %18,5 azalmıştır. Kasım 2015’te
4
TURİZM SEKTÖRÜ
Türkiye’nin sınır ihlali gerekçesiyle Rus savaş uçağını düşürmesinin ardından
ülkenin uygulamaya koyduğu bir takım kısıtlamalar nedeniyle gelecek Rus
turist sayısının 2016 yılında da önemli ölçüde azalacağı tahmin edilmektedir.
Son dönemde yurt içinde yaşanmakta olan güvenlik sıkıntıları Türkiye’ye
gelen ziyaretçilerin yarısını oluşturan Avrupa pazarını da olumsuz etkilemeye
başlamıştır. 2006 yazında Almanya’da düzenlenmiş olan Avrupa Futbol
Şampiyonası’nın ilgili yılda Türkiye’ye gelen turist sayısını azalttığı göz önüne
alındığında, 10 Haziran - 10 Temmuz tarihleri arasında Fransa’da
gerçekleştirilecek 2016 Avrupa Futbol Şampiyonası’nın da aynı etkiyi
yaratabileceği düşünülmektedir.
Türkiye’ye gelen turistlerin en fazla ziyaret ettikleri şehirler İstanbul, Antalya,
Muğla ve İzmir’dir. Avrupalı ve Rus turist sayısındaki azalmanın en fazla
Antalya’yı olumsuz etkileyeceği, çok farklı ülkelerden ziyaretçi alan ve son
yıllarda İran ve Irak başta olmak üzere Orta Doğu ve Arap ülkelerinden
ziyaretçilerce daha fazla tercih edilen İstanbul’un ise söz konusu
olumsuzlukları nispeten daha az yaşayacağı düşünülmektedir. Muğla’nın
ziyaretçi profilinin farklılığı ve daha çok yat turizmine konu olduğu dikkate
alındığında, şehrin mevcut konjonktürden nispeten daha az etkilenebileceği
öngörülmektedir. Türkiye’ye gelen ziyaretçilerden sadece %3,2’since tercih
edilen İzmir’in ise hali hazırda potansiyelinin oldukça altında turist ağırladığı
düşünülmektedir.
Türkiye’de 2000’li yılların başından itibaren kruvaziyer ile kongre ve toplantı
turizmi hızlı gelişmeler kaydetmiştir. Açıklanan istatistikler 2014 ve 2015
yıllarında bu alanlarda duraklama ve daralma yaşandığını göstermektedir.
Turist başına ortalama harcamanın diğer alanlara göre 3 kat daha fazla
olduğu ve yıl içinde daha uzun bir döneme yayılabilen bu alanlarda
Mayıs 2016
Türkiye’nin doğru planlamalarla yatırım yapması büyük önem arz etmektedir.
Kruvaziyer gemilerinin rotalarının, kongre ve toplantı turizmi kapsamındaki
etkinliklerin çok önceden planlanması, bu alanlarda olumlu son dakika
sürprizlerinin yaşanması ihtimalini ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenle
sektördeki mevcut sorunların en kısa zamanda çözümlenmemesi durumunda
bu olumsuzlukların önümüzdeki birkaç senenin daha gelirlerini
sınırlandırabileceği düşünülmektedir. Yapılan yatırımlar ve sağlanan destekler
paralelinde nitelikli insan kaynağı, sayısı giderek artan modern tesisler ve
rakiplere kıyasla sahip olunan fiyat avantajı ile hızla büyüyen sağlık turizminde
yakalanan başarının devamı için de sektörün genel sıkıntılarının
çözümlenmesi önem arz etmektedir.
Sektörde yatırım teşvik belgeleri kapsamında yapılan yatırımlar 2011-2014
döneminde sürekli artış kaydederek 2014 yılında 6,9 milyar TL ile en yüksek
düzeyine ulaşmıştır. Sektörde kapasitenin oldukça artmış olması ve talebe
ilişkin ortaya çıkan sıkıntılar yatırımların 2015 yılında %19 düşmesine neden
olmuştur. Mevcut tesislerin doluluk oranlarının düşük seyretmesi nedeniyle
2016 yılında sektörde bakım ve yenileme yatırımları haricinde yeni tesis
yatırımlarının önemli ölçüde düşmesi beklenmektedir.
Turizm sektörünün kârlılığı sektörün iç ve dış pek çok faktöre duyarlı olması
nedeniyle oldukça istikrarsız bir yapı sergilemektedir. Sektörün son yıllarda
finansman ihtiyacının arttığı, bu gelişmeyle birlikte firmaların ağırlıklı olarak
uzun vadeli borçlanmaya yöneldiği gözlenmektedir. Yabancı kaynaklar içinde
banka kredilerinin payı artarken takipteki krediler oranında önemli bir bozulma
oluşmamıştır. 2016 yılında mali yapısı güçlü işletmelerin çeşitli önlemler alarak
faaliyetlerini sürdürebileceği, küçük işletmelerde ise çok sayıda el
değiştirmenin veya kapanmanın gündeme gelebileceği düşünülmektedir.
5
TURİZM SEKTÖRÜ
II. DÜNYADA TURİZM SEKTÖRÜ
Mayıs 2016
6
TURİZM SEKTÖRÜ
DÜNYADA TURİZM - TURİST SAYISI VE BÖLGESEL GELİŞMELER
Dünyada Turist Sayısı
(Milyon Kişi)
1.400
1.200
1.000
855
911
928
891
2007
2008
2009
950
994
1.041
1.088
1.134
1.184
Bölgeler İtibarıyla Gelen Turist Sayısındaki Yıllık Değişim Oranı (%)
2005-2014
Bölge
2015
2016 Tahmini
Ortalaması
Avrupa
2,8
5,0
3,5-4,5
Asya-Pasifik
6,2
4,8
4,0-5,0
Amerika
3,5
4,9
4,0-5,0
Afrika
5,2
-3,3
2,0-5,0
Orta Doğu
5,0
3,1
2,0-5,0
Global
3,8
4,4
3,5-4,5
800
600
400
200
0
2006
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Kaynak: UNWTO

UNWTO verilerine göre dünyada seyahat eden kişi sayısı 2015 yılında 2014’e kıyasla %4,4 artarak 1.184 milyon olmuştur. Böylece, dünya turizmi kriz
yılı olan 2009’daki daralmanın ardından üst üste altıncı yılda da büyümeye devam etmiş, sektör 2010-2015 döneminde yıllık ortalama %4,9’luk bir
büyüme hızı yakalamıştır.

2015 yılında gelişmiş ülkeleri ziyaret eden turist sayısındaki büyüme oranı %5 düzeyinde gerçekleşerek gelişmekte olan ülkelere (%4) kıyasla daha
olumlu bir tablo çizmiştir. Sınırlı verinin temin edilebildiği Afrika’da ise, bölgeye giden turistlerin üçte birinden fazlasının Kuzey Afrika’yı tercih ettiği,
ancak bu bölgedeki jeopolitik belirsizlikler nedeniyle Afrika’ya gelen turist sayısında %3,3’lük bir daralma olduğu tahmin edilmektedir.

UNWTO’nun hazırladığı Güven Endeksi sonuçlarına göre 2016 yılının da turizm açısından canlı bir yıl olması beklenmektedir. 2016’da uluslararası
turist sayısında %4 artış öngörülmekte, büyümenin Asya-Pasifik ve Amerika’da %4-5, Avrupa’da %3,5-4,5 civarında olacağı tahmin edilmektedir. Öte
yandan, son dönemde dünyanın çeşitli yerlerinde yaşanmakta olan güvenlik sorunlarının sektörün büyümesini sınırlandırabileceği tahmin
edilmektedir.
Mayıs 2016
7
TURİZM SEKTÖRÜ
DÜNYADA TURİZM - EN ÇOK ZİYARET EDİLEN ÜLKELER
En Çok Ziyaret Edilen Ü lkeler*
Dünya Turizm
Sıra
Ü lke
Örgütü Bölgesi
Bölgesel Ziyaretçi Sayısı ve Payı (2015)
Asya Pasifik
277 milyon
kişi
23%
Avrupa
609 milyon
kişi
51%
Amerika
191 milyon
kişi
16%
Afrika
53 milyon
kişi
5%
Orta Doğu
54 milyon
kişi
5%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Fransa
ABD
İspanya
Çin
İtalya
Türkiye
Almanya
İngiltere
Rusya
Meksika
Avrupa
Kuzey Amerika
Avrupa
Asya
Avrupa
Avrupa
Avrupa
Avrupa
Avrupa
Kuzey Amerika
U luslararası Gelen Turist Sayısı
(milyon kişi)
2013
2014
83,6
70,0
60,7
55,7
47,7
37,8
31,5
31,1
28,4
24,2
83,7
74,8
65,0
55,6
48,6
39,8
33,0
32,6
29,8
29,1
Değişim (%)
0,1
6,8
7,1
-0,1
1,8
5,3
4,6
5,0
5,3
20,5
Kaynak: UNWTO
*2015 turizm istatistikleri ülke bazında açıklanmadığından 2014 verileri kullanılmıştır.

Dünyada seyahat eden turistlerin yarısından fazlası Avrupa’yı ziyaret etmektedir. 2015’te 609 milyon kişinin ziyaret ettiği Avrupa’yı, 277 milyon kişi ile Asya-Pasifik ve 191 milyon kişi ile Amerika izlemektedir.

Ülke bazında bakıldığında ise en çok turist çeken ilk üç ülke sırasıyla Fransa, ABD ve İspanya’dır. 2014 yılı verilerine göre Türkiye gelen ziyaretçi açısından
dünya sıralamasında 6. sırada yer almakta olup bu konuma 1980’li yıllardan bu yana yaptığı atılımlarla kademeli olarak yükselmiştir.

2014 yılında dünyanın en çok ziyaret edilen ilk 10 ülkesinden Çin ve Fransa’ya giden turist sayısı bir önceki yıla göre yaklaşık aynı kalırken, Türkiye’ye gelen
ziyaretçi sayısı %5,3 artmıştır. İlk 10 ülke arasında en yüksek artış %20,5 ile Meksika’ya giden kişi sayısında gözlenmiştir.
Mayıs 2016
8
TURİZM SEKTÖRÜ
DÜNYADA TURİZM - TURİZM GELİRLERİ
En Fazla Turizm Geliri Elde Eden Ülkeler
2014 Yılında En Çok Turizm Harcaması Yapan Ülkeler
(Milyar Dolar)
Çin
+28%
+7%
ABD
Sıra
165
112
+1% 92
Almanya
İngiltere
+4% 58
Rusya
-6%
0
50
50
100
150
200
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Dünya Turizm Uluslararası Turizm Gelirleri
Örgütü Bölgesi
(milyar dolar)
2013
2014
ABD
Kuzey Amerika
172,9
177,2
İspanya
Avrupa
62,6
65,2
Çin
Asya
51,7
56,9
Fransa
Avrupa
56,7
55,4
Makao (Çin)
Asya
51,8
50,8
İtalya
Avrupa
43,9
45,5
İngiltere
Avrupa
41,0
45,3
Almanya
Avrupa
41,3
43,3
Tayland
Asya
41,8
38,4
Hong Kong (Çin)
Asya
38,9
38,4
Türkiye*
Avrupa
32,3
34,3
Avustralya
Okyanusya
31,2
32,0
Ülke
Değişim
(%)
2,5
4,2
10,2
-2,3
-1,9
3,7
10,3
5,0
-8,0
-1,4
6,2
1,8
Not: Grafik üzerindeki oranlar 2013 yılına göre yıllık değişimi göstermektedir.
Kaynaklar: UNWTO , *: TÜİK

2014 yılında en çok turizm harcaması yapan ülkeler Çin, ABD, Almanya, İngiltere ve Rusya olmuştur. 2012 yılından bu yana yurt dışına en fazla turist
gönderen ülke olan Çin’in turizm harcamaları 2014 yılında %28 gibi yüksek bir oranda artış kaydetmiştir.

2014 yılında Türkiye’nin en çok ziyaret aldığı ilk üç ülkeden Almanya ve İngiltere’nin turizm harcamaları sırasıyla %1 ve %4 artarken Rusya’nın harcamaları bu ülkedeki resesyon nedeniyle %6 azalmıştır.

2014 yılında en çok turizm geliri elde eden ülkeler ABD, İspanya ve Çin olmuştur. En çok turizm geliri elde eden ilk 10 ülkeden Çin ve İngiltere başta olmak üzere 8’i turizm gelirlerini artırmıştır. Türkiye’nin turizm geliri ilgili yılda %6,2 artış kaydetmiştir.
Mayıs 2016
9
TURİZM SEKTÖRÜ
II. TÜRKİYE’DE TURİZM SEKTÖRÜ
Mayıs 2016
10
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - GELEN TURİST SAYISI VE TURİZM GELİRLERİ
Turist Sayısında ve Turizm Gelirlerinde Yıllık % Değişim
25
21,4
20
25
15
20
10
15
5
10
17,8
12,8
12,8
12,6
9,9
5,7
11,4
3,2
- 1,6
- 0,5
Gelen Turist Sayısı (milyon kişi)
2012
2011
2010
2009
- 8,3
2008
2015
2014
2013
2012
2011
Gelen Turist Sayısı (milyon kişi)
- 1,4
- 8,5
-10
2006
Turizm Geliri (milyar dolar)
2010
2009
2008
2007
2006
2005
0
- 6,2
2007
-5
6,2
5,5
1,0
0
5
9,8
2,8
2015
30
2014
35
2013
Turizm Gelirleri ve Gelen Turist Sayısı
40
Turizm Geliri (milyar dolar)
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Kişi Başı Ortalama
Harcama (dolar)
842
803
770
820
783
755
778
795
824
828
756
Değişim
(%)
-0,1
-4,6
-4,2
6,6
-4,5
-3,6
3,0
2,3
3,5
0,6
-8,7

Son 10 yılda Türkiye’ye gelen turist sayısı 2006 ve 2015 yılları haricinde sürekli artış kaydetmiştir. 2006 yılında güçlü baz etkisinin yanı sıra turistlerin 9
Haziran - 9 Temmuz arasında gerçekleştirilen Dünya Kupası nedeniyle Almanya’ya yönelmeleri Türkiye’ye gelen ziyaretçi sayısının gerilemesinde etkili
olmuştur. 2015 yılında ise, Rusya’da yaşanan ekonomik kriz gelen turist sayısının gerilemesinde önemli rol oynamıştır.

Turizm gelirlerindeki değişim kişi başına ortalama harcamanın etkisiyle turist sayısındaki değişimden daha geniş bir bantta dalgalanmaktadır. Son 10 yılın
4’ünde turizm gelirleri yıllık bazda gerilemiştir. Turizm gelirleri 2015 yılında 2014 yılına göre %8,3 düşmüştür.

Gelen ziyaretçilerin kişi başına ortalama harcaması 750 USD-850 USD bandında dalgalanmaktadır. Kişi başına ortalama harcamaların dalgalanmasında
gelen ziyaretçilerin milliyetlerine paralel oluşan parite etkisinin önemli rolü vardır. Bunun yanı sıra gelen turistlerin paket turlar kapsamında daha az harcama yapması ve sektörün sıkıntılı dönemleri aşmak için uyguladığı indirimler de etkili olmaktadır. Öte yandan, yurt dışında yaşayan Türk Vatandaşları
Türkiye ziyaretlerinde yabancı ziyaretçilerden daha uzun kalmaları nedeniyle daha fazla ortalama kişisel harcama yapmaktadırlar.
Kaynak: TÜİK
Mayıs 2016
11
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - TURİZM GELİRLERİ
Turizm Gelirleri * (milyar USD)
40
35
30
25
6,4
20
6,7
6,8
7,4
6,3

Turizm gelirlerinin yaklaşık %80’lik kısmı yabancı ziyaretçilerden, %20’lik kısmı yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarından elde edilmektedir.

Yabancı ziyaretçilerin Türkiye’de yaptıkları harcamaların yaklaşık %70’i kişisel harcamalarından, %30’luk kısmı paket tur harcamalarından oluşmaktadır. 2015 yılında 2014 yılına
göre her iki harcama kaleminde de düşüş olmakla birlikte paket tur harcamalarındaki gerileme %19,6 ile daha belirgin olmuştur.

Toplam kişisel harcamalarının %24,9’unu yeme içme, %19,1’ini yerli uluslararası ulaştırma, %16,5’ini konaklama, %13’ünü giyecek ve ayakkabı, %8,9’unu ise Türkiye içi ulaştırma giderleri oluşturmaktadır.
5,8
8,2
6,6
19,6
18,8
15
10
5
15,7
18,0
0
2012
Vatandaş
2013
2014
2015
Yabancı (Paket Tur)
Yabancı (Kişisel)
Turizm Gelirlerinin Dağılımı **
(2015, %)
Yerli Uluslararası
Ulaştırma
%19,1
Yeme içme
%24,9
0%
Kaynak: TÜİK
Mayıs 2016
10%
20%
30%
40%
Konaklama
%16,5
Diğer
%9,0
Giyecek ve Ayakkabı
%13,0
Hediyelik Eşya
%6,1
Sağlık
%2,6
Ulaştırma (Türkiye içi)
8,9
50%
60%
70%
80%
90%
100%
*: GSM Dolaşım Harcamaları ve Marina Hizmet Harcamalarını kapsamamaktadır.
**: T.C ve Yabancı Uyruklu ziyaretçilerin yaptıkları kişisel harcamaların dağılımıdır.
12
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - SEKTÖRÜN EKONOMİYE KATKISI
Doğ r uda n Etki
Dol a yl ı Etki
Ü rünler
* Konaklama
* Ulaşım
* Eğlence
Sek törler
* Konaklama Hizmetleri
* Gıda ve İçecek Hizmetleri
* Perakende Ticaret
* Ulaşım Hizmetleri
* Eğlence ve Kültür Hizmetleri
Harcamalar
* Yerli Kişisel Turizm Harcamaları
* Yerli İş Gezisi Harcamaları
* Yabancı Ziyaretçi Harcamaları
* Kişisel Devlet Harcamaları
* Yatırım Harcamaları
* Kamu Harcamaları
* Tedarikçi Alımlarının Etkisi
Uya r ı l mı ş Tüketi m Etki si
(Sektör de i sti hda m
edi l enl er i n ha r ca ma l a r ı )
Sektör ün
Ekonomi yeTopl a m
Ka tkı sı
* Gıda ve İçecek
* Konut
* Giyim
* Ev Eşyası
* GSYİH'ye Katkı
* İstihdama Katkı
Turizm Sektörünün Türkiye Ekonomisine Katkısı (%)
Sektörün GSYH'ye Doğrudan Katkısı
Sektörün GSYH'ye Toplam Katkısı
Sektörün İstihdama Doğrudan Katkısı
Sektörün İstihdama Toplam Katkısı
Sektör Yatırımlarının Toplam Yatırımlar İçindeki Payı
5,0
12,9
2,3
8,3
9,9
Kaynak: Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi

Türkiye’de turizm sektörü sağladığı doğrudan ve dolaylı katkılar ile ekonomik aktivitede oldukça önemli bir etkiye sahiptir. Konaklama, ulaşım ve eğlence
sektörlerinin nihai ürün ve hizmet satışları sektörün ekonomiye doğrudan katkısını oluştururken, bu sektörlerin yaptığı tedarikçi alımları ile yeni yatırımlar
ve kamunun harcamaları ekonomiyi dolaylı olarak etkilemektedir. Sektörde çalışan kişilerin yaptıkları harcamalar ise ekonomide “uyarılmış tüketim” etkisi
yaratmaktadır.

Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi’nin hesaplamalarına göre 2015 yılında turizm sektörünün GSYH’ye doğrudan katkısı %5 düzeyindedir. Dolaylı ve uyarılmış tüketim etkileri de dahil edildiğinde bu oran %12,9’a çıkmaktadır. Turizm sektöründe çalışanların toplam istihdam içindeki payı %2,3 seviyesinde olup,
sektöre yatırımcı, devlet ve tedarikçi olarak mal ve hizmet sunanların çalışanları da dikkate alındığında sektörün istihdama toplam katkısı %8,3’e yükselmektedir.
Mayıs 2016
13
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - SEKTÖRÜN EKONOMİYE KATKISI
Dış Ticaret Açığı ve Turizm Gelirlerinin Seyri (Milyar Dolar)
120
100
80
6 4 ,6
60
40
4 6 ,9
3 6 ,3
3 4 ,4
3 3 ,4
4 0 ,6
3 4 ,8
2 6 ,5
3 4 ,5
3 2 ,4
4 9 ,7
20
0
2005 2006 2007
Dış Ticaret Açığı
2008 2009 2010
Turizm Gelirleri
2011 2012 2013 2014 2015
Turizm Gelirleri / Dış Ticaret Açığı (%)

Enerjide dışa bağımlı bir ülke olan Türkiye yapısal olarak dış açık vermekte ve yüksek tutarlarda döviz gereksinimi bulunmaktadır. Vadesi gelen yabancı
para borç stoku da dikkate alındığında bu gereksinim daha da artmaktadır. Bu nedenle turizm Türkiye’nin döviz açığını finanse etmekte önemli bir role
sahiptir.

Yıllar itibarıyla incelendiğinde turizm gelirlerinin dış ticaret açığını önemli ölçüde finanse ettiği görülmektedir. 2015 yılında dış ticaret açığının yaklaşık yarısı turizm gelirleriyle karşılanmıştır.
Kaynak: TÜİK
Mayıs 2016
14
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - SEKTÖRÜN EKONOMİYE KATKISI
Otel ve Lokantacılık Sektörüne Girdi Sağlayan Diğer Sektörler
Gıda ürünleri ve içecek imalatı
Tarım, avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri
Kara taşımacılığı ve boru hattıyla taşımacılık
Elektrik, gaz, buhar ve sıcak su üretimi ve dağıtımı
Perakende ticaret
Sigorta ve emeklilik fonları hariç, mali aracı kuruluşların faaliyetleri
Gayrimenkul faaliyetleri
Toptan ticaret
Diğer iş faaliyetleri
Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı
Diğer
Toplam Üretim
%
29,0
14,7
6,0
5,3
5,3
5,0
4,5
4,4
3,9
2,9
19,1
100,0
Otel ve Lokantacılık Sektörünün Çıktı Sağladığı Diğer Sektörler
%
Destekleyici ve yardımcı ulaştırma faaliyetleri; seyahat acentelerinin faaliyetleri
24,9
Kara taşımacılığı ve boru hattıyla taşımacılık
12,9
Toptan ticaret
12,8
Havayolu taşımacılığı
8,5
Sigorta ve emeklilik fonları hariç, mali aracı kuruluşların faaliyetleri
5,7
Perakende ticaret
4,7
Motorlu taşıtlar ve motosikletlerın satışı, bakımı ve onarımı; akaryakıtın perakende satışı 3,0
Gayrimenkul faaliyetleri
2,6
Diğer iş faaliyetleri
2,2
Başka yerde sınıflandırılmamış üye olunan kuruluşların faaliyetleri
2,1
Diğer
20,5
100,0
Toplam Tüketim

Turizm sektörü yapısal olarak diğer pek çok sektörle yakından etkileşim halindedir.

Turizm sektörünün en önemli alt grubu olan “Otel ve Lokantacılık” sektörü hizmet sunumunu gerçekleştirirken 49 sektörden girdi sağlamakta, bu sektörün sunduğu hizmetler ise 55 farklı sektörce girdi olarak kullanılmaktadır.

Otel ve lokantacılık sektöründeki gelişmeler bu sektöre girdi sağlayan gıda ürünleri ve içecek imalatı ile tarım ve hayvancılık sektörlerini önemli ölçüde
etkilemektedir.

Otel ve lokantacılık sektörünün ürün ve hizmetlerini girdi olarak kullanan seyahat acenteleri, kara ve havayolu taşımacılığı ile toptan ve perakende ticaret sektörlerinin faaliyetleri de sektördeki gelişmelere oldukça hassastır.
Kaynak: TÜİK Girdi-Çıktı Tabloları
Mayıs 2016
15
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - GELEN TURİSTLERİN PROFİLİ
Türkiye'ye Gelen Turistlerin Bölgelere Göre Dağılımı (%)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
11,4
12,1
13,0
12,7
13,1
15,4
15,1
13,2
14,9
16,6
17,9
16,4
19,2
20,9
22,0
20,5
21,2
21,3
22,8
24,7
24,0
22,4
67,7
63,3
60,7
60,0
60,8
58,1
57,8
57,4
53,8
52,8
52,7
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015*
Avrupa
BDT
Asya
Amerika
Afrika ve Diğer

Türkiye’ye Avrupa’dan gelen ziyaretçilerin toplam yabancı ziyaretçiler içindeki payı son 10 yıldır kademeli olarak düşmektedir. Nitekim, 2005 yılında
yabancı ziyaretçilerin %67,7’si Avrupa’dan gelirken, bu oran 2015 yılında %52,7’e kadar gerilemiştir. Bu gelişmede Avrupa’dan gelen turist sayısındaki
artış hızının diğer bölgelere kıyasla daha düşük gerçekleşmesi etkili olmuştur.

2015 yılında Türkiye’yi ziyaret eden yabancıların %22,4’ü Bağımsız Devletler Topluluğu’ndan gelmiştir. Bu bölgeden gelen ziyaretçi sayısı son 10 yıllık
dönemde genel olarak artış eğilimi sergilemektedir. Söz konusu artışta hizmetler sektöründe çalışmak üzere bölgeden Türkiye’ye giriş yapan kişilerin
de etkisi bulunmaktadır.

Asya’dan gelen ziyaretçiler 2015 yılında Türkiye’ye gelen toplam yabancı ziyaretçiler içinde %17,9 pay almıştır. Son yıllarda özellikle Orta Doğu’dan
gelen ziyaretçi sayısındaki artışın etkisiyle bölgeden Türkiye’ye gelen kişi sayısı artmaktadır.
Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı
*: Geçici verilerdir.
Mayıs 2016
16
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - GELEN TURİSTLERİN PROFİLİ
Türkiye'ye En Çok Turist Gönderen İlk 6 Ülkeden Gelen Turist Sayısı (bin kişi)
6.000
4.826
5.000
4.385
4.000
3.107
3.000
2.000
1.000
5.029
2.674
5.041
4.269
3.468
3.600
2.582
2.457
5.250
5.581
Türkiye'ye Gelen Turistlerin Milliyetlerine Göre Dağılımı
(2015*)
Rusya
10%
4.479
3.649
2.509
2.600
2.512
1.912
1.821
1.700
1.885
1.434
1.112
Almanya
15%
İngiltere
7%
Gürcistan
Bulgaristan
5%
5% İran
5% Hollanda
4%
Irak
3%
Fransa
2%
ABD
2%
Diğer
42%
0
2010
Almanya
2011
Rusya
2012
İngiltere
2013
Gürcistan
2014
Bulgaristan
2015*
İran
Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
*: Geçici verilerdir.
 Türkiye’ye turist gönderen ilk 3 ülke Almanya, Rusya ve İngiltere’dir. 2015 yılında Türkiye’yi ziyaret edenlerin %32,4’ü bu ülkelerden, yaklaşık yarısı ise ilk 6 ülkeden gelmiştir. Gelen ziyaretçilerin belli ülkelerde yoğunlaşması sektörü bu ülkelerdeki gelişmelere karşı kırılgan hale getirmektedir. Nitekim 2015 yılında Rusya ekonomisindeki
sıkıntılar nedeniyle Türkiye’ye gelen Rus turist sayısı %18,5 azalmıştır. Kasım 2015’te Türkiye sınırını ihlal eden Rus savaş uçağının düşürülmesi nedeniyle ülkeden gelen
turist sayısının 2016 yılında da önemli ölçüde azalacağı tahmin edilmektedir.
 2015 yılında Rusya ve İngiltere haricinde Türkiye’ye turist gönderen ilk 6 ülkeden gelen ziyaretçi sayısı artış kaydetmiştir. Son beş yıldır kademeli olarak artmakta olan
Alman turist sayısı 2015 yılında da %6,3 artmıştır. Öte yandan, son dönemde yurt içinde güvenliği tehdit eden olaylardaki artışın 2016 yılında Almanya başta olmak üzere
Avrupa ülkelerinden gelecek turist sayısı üzerinde baskı yaratmaya başladığı gözlenmektedir.
 İran’dan gelen ziyaretçi sayısı %6,9 artışla yaptırımların uygulanmaya başladığı 2012 yılı öncesindeki seviyelerine yaklaşmıştır. Ülkeye uygulanan yaptırımların 2016 yılı
başında kalkmasının ülkeden gelen ziyaretçi sayısına olumlu yansıyacağı düşünülmektedir.
 10 Haziran - 10 Temmuz tarihleri arasında Fransa’da gerçekleştirilecek olan Avrupa Futbol Şampiyonası 2016 yılında başta Avrupa ülkelerinden gelecek ziyaretçiler olmak
üzere Türkiye’yi ziyaret eden kişi sayısını olumsuz etkileyebilecektir.
Mayıs 2016
17
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - İLLER BAZINDA GELİŞMELER
2010-2015 Döneminde İlk 4 İli Ziyaret Eden Yabancı Sayısı
(milyon kişi)
Antalya
Muğla
2013
2014
2015
İzmir
3,2%
Muğla
8,5%
1,2
1,4
1,4
1,4
1,3
1,2
3,1
3,3
3,1
3,0
3,1
11,5
2012
İstanbul
34,3%
Antalya
30,0%
Diğer
24,1%
3,0
İstanbul
2011
10,9
11,1
10,5
10,3
9,3
12,4
11,8
10,5
9,4
8,1
7,0
2010
Yabancı Ziyaretçilerin İllere Göre Dağılımı - 2015 (%)
İzmir

Türkiye’ye gelen yabancı turistlerin en çok ziyaret ettikleri şehir 2014’e kadar Antalya olurken, ziyaretçi sayısı son beş yıldır düzenli olarak artan İstanbul
2014 yılında ilk sıraya yerleşmiştir. En çok yabancı turistin ziyaret ettiği ilk 4 şehir arasında 2015 yılında ziyaretçi sayısı artan tek şehir İstanbul olmuştur.

Türkiye’ye gelen turistlerin %30’unu ağırlayan Antalya’ya gelen turist sayısı 2015 yılında bir önceki yıla göre %5,5 oranında azalmıştır.

Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçilerden sadece %3,2’since tercih edilen İzmir potansiyelinin oldukça altında turist ağırlamaktadır. 2015 yılında İzmir’i
ziyaret eden yabancı turist sayısı 2014 yılına göre %16,7 azalmıştır.
Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Mayıs 2016
18
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - İLLER BAZINDA GELİŞMELER
2015 Yılında Milliyetlere Göre İl Tercihleri (%)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
8 ,9
6 ,2
5 ,2
6 ,0
6 ,7
3 ,6
Türkiye’ye önemli sayıda turist gönderen Almanya, Rusya ve Hollanda’dan gelen turistlerin tercih ettikleri ilk il Antalya’dır. 2015 yılında Türkiye’ye gelen Rus turistlerin %77,8’i, Alman turistlerin %56,4’ü Antalya’yı tercih etmiştir. Dolayısıyla Rusya ekonomisindeki sıkıntılar, ülkeyle yaşanan siyasi gerilim ve Türkiye’ye ilişkin artan güvenlik endişeleri ilk etapta Antalya’da yer alan turistik tesislerimizi etkileyecektir.

Almanya, Rusya ve Hollanda’dan gelen turistlerin 2015 yılında tercih
ettikleri ikinci il, sırasıyla %23,3, %13,4 ve %24,5’lik paylarla İstanbul olmuştur. 2016 yılında Antalya turizmini etkileyecek negatif faktörler İstanbul’da
faaliyet gösteren otel ve tesisler için de sıkıntı yaratacaktır.
9 ,8
7 ,0
1 3 ,4
2 3 ,3

4 5 ,6
1 7 ,9
3 ,3
2 4 ,5
5 0 ,3
7 7 ,8
2 1 ,0
5 6 ,4
4 4 ,4
4 0 ,8
1 8 ,4
Almanya
Rusya
Antalya
İstanbul
6 ,4
İngiltere
Muğla
İran
Hollanda
İzmir
Diğer

Türkiye’ye gelen İngiliz turistlerin ziyaret etmeyi tercih ettikleri illerin başında 2015 yılında %50,3 oranla Muğla gelmektedir. Muğla’yı %21 tercih oranıyla
İstanbul, %18,4 ile Antalya takip etmektedir. Muğla’da gayrimenkul alarak yaz aylarını burada geçiren çok sayıda İngiliz bulunmakta olup, bu durumun ilin
sektörün genel olumsuz durumundan daha az etkilenmesini sağlayabileceği düşünülmektedir.

2015 yılında İranlı turistlerin %44,4’ü İstanbul’u ziyaret etmiştir. Yurt dışına çıkışlarda Dubai ve Malezya’dan sonra üçüncü sırada Türkiye’yi tercih eden
İranlı turistler 2016 yılının Ocak-Mart döneminde de bu eğilimini sürdürmüş ve söz konusu dönemde İranlı turist sayısı %7,4 artış kaydetmiştir. Bu trendin
yılın kalan kısmında da devam edeceği tahmin edilmektedir. Türkiye’ye gelen turist sayısı içinde dar bir grubu temsil ediyor olsa da bu artışın Avrupa’dan
gelecek turist sayısındaki azalmayı kısmen telafi etmesi ve daha çok İstanbul’daki olumsuz etkiyi hafifletmesi beklenmektedir.
Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Mayıs 2016
19
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - İLLER BAZINDA GELİŞMELER / İstanbul
2015 Yılında İstanbul'a Gelen Yabancı
Turistlerin Milliyetlerine Göre Dağılımı (%)
80
70
Milliyetlere ve Yıllara Göre İstanbul'a Gelen Turist Sayısının
Yıllık % Değişimi
60
Diğer 71%
53,0
46,8
50
39,0
40
27,9
30
20 10,1
7,7
10
2,3
13,3
6,0
9,1
6,0
5,4
3,7
3,2
11,713,1
4,8
0
-2,2
-10
Irak 4%
Almanya
İngiltere
4%
ABD 5%
İran 6%
Almanya
10%
İran
2013
ABD
İngiltere
2014
Irak
2015
Toplam

İstanbul’u 2015 yılında 12,4 milyon yabancı turist ziyaret etmiştir. 2015 yılında İstanbul’u ziyaret eden yabancıların milliyetlerine göre dağılımı incelendiğinde, ilk 5 ülkenin toplam içinde %29 pay aldığı, şehri ziyaret eden yabancıların oldukça çeşitli ülkelerden geldikleri gözlenmektedir. Bu durumda
şehrin kültür ve kongre turizmi açısından gelişmesi ve coğrafi olarak önemli bir bağlantı noktasında konumlanması etkili olmaktadır.

İstanbul’a gelen yabancı turist sayısı 2013 ve 2014 yıllarının ardından hızı yavaşlamakla birlikte 2015 yılında da artmıştır. Son yıllarda İstanbul’a İran ve
Irak başta olmak üzere Ortadoğu ve Arap ülkelerinden gelen ziyaretçi sayılarındaki belirgin artışlar dikkat çekmektedir. Nitekim İstanbul’u ziyaret eden
Arap turistlerin toplam yabancı ziyaretçiler içindeki payı 2011 yılında %11,3 iken 2015 yılında %20,4’e yükselmiştir.

2016 yılında İstanbul’da yapılması planlanan toplantıların güvenlik endişeleri nedeniyle yeterli talep toplayamadıkları ifade edilmektedir. Türkiye Otelciler Birliği Ocak 2016’da İstanbul’daki otel doluluklarının geçen yılın aynı ayına göre %11 düşerek %48,7 olduğunu açıklamıştır.
Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Mayıs 2016
20
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - İLLER BAZINDA GELİŞMELER / Antalya
2015 Yılında Antalya'ya Gelen Yabancı
Turistlerin Milliyetlerine Göre Dağılımı (%)
Milliyetlere ve Yıllara Göre Antalya'ya Gelen Turist Sayısının
Yıllık % Değişimi
20,9
30
20
Almanya
29%
10
5,4 5,4
9,3
8,5
4,5
3,5 0,1
8,0
3,5
1,3 2,6
0
Diğer 33%
Rusya 26%
-10
-1,2
-1,7
-8,2
-20
-10,7
-5,5
-18,7
-30
İsveç 3%
İngiltere
4%
Hollanda
5%
Almanya
Rusya
2013
Hollanda
İngiltere
2014
İsveç
Toplam
2015

Türkiye’nin en çok yabancı turist ağırlayan şehri Antalya’yı ziyaret eden yabancıların %55’ini Alman ve Rus turistler oluşturmaktadır. Bu durum sektörün
ilgili ülkelerde yaşanan gelişmelere oldukça duyarlı olmasına neden olmaktadır.

Antalya’yı ziyaret eden yabancıların sayısı 2015 yılında %5,5 düşmüş, bu düşüşte gelen Rus turist sayısının %18,7 azalması önemli rol oynamıştır. Rusya’da
yaşanan ekonomik krizin etkisiyle oluşan bu gelişmeyle birlikte Rusya’nın Antalya’ya gelen turistlerin içindeki payı %26’ya gerilemiştir.

Kasım 2015’te Türkiye’nin sınır ihlali gerekçesiyle Rus uçağını düşürmesi sonrasında Antalya’ya gelen turist sayısı bir önceki yılın aynı ayıyla kıyaslandığında Aralık 2015’te %66, Ocak 2016’da %81 düşmüştür. Uçak krizinin ardından uygulamaya koyduğu yaptırımlar kapsamında Türkiye’ye turist gönderen seyahat firmalarının lisansını iptal eden ve Türkiye uçuşlarını sınırlandıran Rusya, 2016 yılı başında bu tedbirleri esnetmeye başlamıştır. Bu gelişmelerle birlikte olumsuz seyrin yoğunluğu zamanla hafifleyecek olsa da 2016 yılının tamamında etkisini sürdüreceği düşünülmektedir.

Son dönemde yurt içinde yaşanan güvenliği tehdit edici olayların 2016 yılında Almanya başta olmak üzere Avrupa ülkelerinden gelen turist sayısı üzerinde
yaratmaya başladığı baskının yıl genelinde Antalya’yı olumsuz etkilemesi beklenmektedir.
Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Mayıs 2016
21
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - İLLER BAZINDA GELİŞMELER / Muğla ve İzmir
2015 Yılında Muğla'ya Gelen Yabancı
Turistlerin Milliyetlerine Göre Dağılımı (%)
Diğer 27%
İngiltere
43%
Diğer 43%
Almanya
29%
Polonya 5%
Rusya 7%
2015 Yılında İzmir'e Gelen Yabancı Turistlerin
Milliyetlerine Göre Dağılımı (%)
İtalya 6%
Hollanda
8%
Almanya
10%
Hollanda
7%
Fransa 7%
İngiltere
8%

Muğla yılda ortalama 3 milyon yabancı ziyaretçi sayısıyla Türkiye’nin turizm açısından 3. sıradaki şehridir. Yabancı ziyaretçilerin milliyetlerine göre dağılımı incelendiğinde İngiltere’nin %43’lük pay ile ilk sırada yer aldığı, Hollanda ve Rusya’nın sırasıyla %8 ve %7 paylarla İngiltere’yi takip ettiği görülmektedir. 2015 yılında şehri ziyaret eden yabancı turist sayısı %6,7 daralmıştır.

2015 yılında 1,2 milyon yabancı tarafından ziyaret edilen İzmir’i en çok Alman, İngiliz ve Fransız turistler tercih etmektedir. 2015 yılında Almanya hariç
ilk beş ülkeden İzmir’e gelen ziyaretçi sayıları azalmış, toplam yabancı turist sayısındaki azalış %7,1 olmuştur.

Her iki şehrin de ağırlıklı olarak yurt içi asayiş olaylarına duyarlı Avrupalı turistlerce ziyaret ediliyor olmasının (2016 yılında ülke çeşitlenmesine gidilememesi halinde) sektörün sıkıntılı bir dönem geçirmesine neden olabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte Muğla’nın ağırlıklı olarak yat turizmine
ve yabancıların gayrimenkul alımına konu olması şehri diğer turistik şehirlerden olumlu yönde ayrıştırabilecektir.
Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı
Mayıs 2016
22
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - KRUVAZİYER TURİZMİ
Türkiye'ye Gelen Kruvaziyer Gemi ve Yolcu Sayıları
2.500
1.623 1.587 1.572
1.612
1.317
2.000
1.421
1.750
1.385
1.328 1.368
1.250
1.048
1.500
927
1.000
2.191 2.096 2.241
1.000
1.368
500
645
1.500
758
1.605 1.484 1.719
750
1.790
500
1.016
250
0
0
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Gelen Yolcu (bin kişi)
Gemi sayısı (sağ eksen)
Limanlara Uğrayan Kruvaziyer Yolcu Sayısı (2014)
Liman
Kuşadası
İstanbul
İzmir
Antalya
Marmaris
Çeşme
Bodrum
Alanya
Diğer
Toplam
Yolcu sayısı
556.745
518.935
257.233
175.778
107.724
62.115
32.879
18.556
60.160
1.790.125
Aldığı pay (%)
31,1
29,0
14,4
9,8
6,0
3,5
1,8
1,0
3,4
100,0
 Turizm sektöründe kruvaziyer turizmi en hızlı büyüyen alanlardan biridir. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz havzası 2014 yılında dünyada seyahat
eden kruvaziyer gemilerinin %19,9’unca ziyaret edilerek Karayipler’in ardından en fazla tercih edilen ikinci bölge olmuştur. Statista verilerine göre aynı yıl
kruvaziyer yolcuları dünya genelinde kişi başı ortalama 2.123 USD harcama
yapmıştır.
 Türkiye’ye kruvaziyer gemileriyle gelen yolcuların %75’i Kuşadası, İstanbul ve
İzmir’i ziyaret etmektedir.
 2003-2013 döneminde Türkiye’ye kruvaziyer turizmi kapsamında gelen gemi
sayısı %77, gelen yolcu sayısı %285 artış kaydetmiştir. 2014 yılında ise gelen
gemi sayısı %11, gelen yolcu sayısı %20 azalmıştır.
 Kruvaziyer turistleri diğer turistlerle kıyaslandığında günlük yaklaşık 3 kat harcama yapmakta olup turizmin bu alanının Türkiye’ye 400 milyon dolar civarında gelir sağladığı tahmin edilmektedir.
 Türkiye’de kruvaziyer turizmi yeterli liman olmaması nedeniyle tam olarak gelişememektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Türkiye Turizm Stratejisi 2023 hedefinde 3’ü İstanbul’da olmak üzere toplam 10 tane yeni kruvaziyer
liman projesi bulunmaktadır.
 İstanbul’da yapılması planlanan Salıpazarı liman projesi gündemde yer almaya devam etmektedir. 2014 yılında
özelleştirme süreci nedeniyle İstanbul limanını ziyaret eden gemi sayısı azalmış olup bu durumun inşaat çalışmaları
esnasında da süreceği, ancak proje tamamlandığında limanın Türkiye’nin bu alandaki potansiyeline önemli katkı
sağlayacağı düşünülmektedir.
 Türkiye’ye gelen kruvaziyer gemilerinin %40’a yakını Yunanistan’ın Pire limanından hareket etmekte olup, son yıllarda bu limanda yaşanan olumsuzluklar gemilerin güzergahını batı Akdeniz’e kaydırmasına neden olmuştur. 2016
yılında mevcut güvenlik sıkıntılarının kruvaziyer turizmi üzerinde de olumsuz etkileri hissedilmeye başlamıştır.
Kaynak: TÜRSAB
Mayıs 2016
23
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - KONGRE VE TOPLANTI TURİZMİ
 Dünyada toplantı ve kongre turizminin toplam turizm gelirlerinin %30’unu oluşturduğu ve yıllık
250 milyar dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye kapasite, donanım ve teknoloji anlamında nitelikli tesislere sahip olması, coğrafi konumunun sağladığı avantajlar ile doğal, tarihi ve
kültürel zenginlikleri nedeniyle son 10 yılda kongre turizminde tercih edilen bir merkez olmuştur.
İş Amaçlı Gelen Ziyaretçiler (bin kişi)
2.400
2.333
2.315
2.300
2.212
2.200
2.158
 Uluslararası Kongre ve Konvansiyonlar Birliği (ICCA) verilerine göre Türkiye’de düzenlenen uluslararası toplantı sayısı 2012’de 179 iken, 2013 yılında 196 olmuştur. 2014 yılında 190 organizasyon
düzenlenirken bu toplantılara 95.377 kişi katılmıştır. 2014 yılı rakamlarına göre Türkiye dünya sıralamasında 19., Avrupa sıralamasında 11. sırada yer almıştır.
 2014 yılında Türkiye’de gerçekleştirilen toplantıların 130’u İstanbul’da yapılmış, bu organizasyonlara 75.864 kişi katılmıştır. İstanbul kongre turizminde dünya çapında 9., Avrupa’da ise 8. sıradadır.
2.100
2.000
2012
2013
2014
2015
 Kongre ve toplantı amacıyla Türkiye’yi ziyaret eden kişilerin ortalama harcamaları gezi amaçlı
gelenlerinkinin 3 katından fazladır. Nitekim bir turist ortalama 750-800 dolar harcama yaparken kongre ve toplantı amacıyla gelen ziyaretçiler yaklaşık
2.500 dolar harcama yapmaktadır.
 Türkiye’nin toplantı turizminden elde ettiği toplam gelirin 3 milyar dolar civarında olduğu, İstanbul’un bu gelirden 1,7 milyar dolar pay aldığı tahmin
edilmektedir.
 Turizm Medya Grubu’nun yapmış olduğu bir anket çalışmasının sonuçlarına göre 2015 yılında Türkiye’de gerçekleştirilmesi planlanan 69 kongre, 1.220
toplantı, 1.340 etkinlik iptal olmuş, TÜİK verilerine göre Türkiye’ye iş amaçlı gelen ziyaretçi sayısı %4,4 azalmıştır. 2016 yılında güvenlik sorunları nedeniyle etkinlik iptalleri devam etmekte, düzenlenen etkinliklere ise katılımın beklenenden az gerçekleştiği gözlenmektedir.
Kaynaklar: TÜİK, ICCA, TÜRSAB
Mayıs 2016
24
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - SAĞLIK TURİZMİ
450
Sağlık ve Tıbbi Nedenlerle Gelen Ziyaretçiler
(bin kişi)
415
400
360
350
300
250
Türkiye’nin sağlık turizminden elde ettiği gelirin yaklaşık 2,5 milyar dolar olduğu tahmin
edilmektedir. TÜİK verilerine göre 2015’te sağlık ve tıbbi nedenlerle Türkiye’ye gelen kişi sayısı
2014 yılına göre %13 azalarak 360 bin kişi olmuştur.
216
200
150
100
50
0
2013
Sağlık turizmi; medikal turizm, termal turizm ve medikal SPA ile yaşlı ve engelli turizmini
kapsamaktadır. Dünya genelinde yılda yaklaşık 30 milyon kişinin sağlık amaçlı seyahat ettiği; sağlık
turizminden elde edilen cironun 150 milyar doları bulduğu ifade edilmektedir.

267
2012

2014
2015
 Sağlık turizmi kapsamında gelen ziyaretçiler çoğunlukla turistik bölgeleri tercih etmekte,
ziyaretlerde Antalya, İstanbul, İzmir ve Muğla gibi şehirler ön plana çıkmaktadır. TÜİK verilerine
göre Türkiye’ye sağlık amaçlı gelen turist sayısı yılın 3. çeyreğinde diğer dönemlerin altında
gerçekleşmektedir. Sağlık turizmi kapsamında en fazla ziyaretçi Libya, Irak ve Almanya’dan
gelmektedir.
 Önemli bir döviz kazandırıcı hizmet olarak değerlendirilen sağlık turizmine kamu kesimi tarafından destek verilmektedir. Bu kapsamda hastalara ulaşım
desteği sağlanmakta, yurt dışında tanıtım, pazara giriş sürecinde yapılan araştırma ve çalışmalar, sağlık kuruluşlarınca uluslararası mevzuata uyum veya
yurt dışı pazarlara girmek amacıyla alınan belge, sertifika veya akreditasyonlar gibi konularda çeşitli kolaylıklar gösterilmektedir.
 Yapılan yatırımlar ve sağlanan destekler paralelinde nitelikli insan kaynağı, sayısı giderek artan modern tesisler ve rakiplere kıyasla sahip olunan fiyat
avantajı, sağlık turizminin 2008-2014 döneminde %34 gibi yüksek bir hızla büyümesini sağlamıştır. Sağlık turizmi kapsamında yapılan ziyaretlerin 2016
yılında sektörün mevcut olumsuz konjonktürünün etkisiyle bir miktar azalabileceği tahmin edilmektedir.
Kaynak: TÜİK
Mayıs 2016
25
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - İÇ TURİZM

Son yıllarda gerçekleştirilen turizm yatırımları ve kampanyaların daha çok yabancı turistleri hedef alarak yapılması ve yerli talebin ihmal
edilmesi zamanla daha çok vatandaşın tatil amacıyla yurt dışına çıkmayı tercih etmesini beraberinde getirmiştir. 2005-2015 döneminde
yurt dışına çıkan vatandaş sayısı %104,6 artışla 9,3 milyon kişiye ulaşmıştır. Aynı dönemde turizm giderleri %73 artış kaydederek 2015 yılında 5,4 milyar dolara ulaşmıştır.

Yurt dışı ana pazarlarda sıkıntılar yaşayan sektörün farklı ülkelerde tanıtım faaliyetleri yürüterek pazar çeşitlendirmesine yönelik çalışmaların yanı sıra iç pazara yönelik kampanyalara da ağırlık verdiği gözlenmektedir. Kamu otoriteleri de yaptıkları çeşitli düzenlemelerle iç pazarın hareketlenmesine destek vermeye çalışmaktadır. Bu amaçla Eylül 2015’te Milli Eğitim Bakanlığı ilköğretim okullarının yaz tatilini Kurban
Bayramı tatilini de içine alacak şekilde uzatmış, 2017 yılından itibaren de kış turizmini canlandırmak amacıyla okulların sömestre tatilini
uzatma yönünde çalışmalar yapıldığını açıklamıştır.

2016 yılında resmi ve dini tatillerin haftanın kalan günleriyle birleştirilerek uzatılmaya uygun şekilde denk gelmesi yerli turizmi olumlu etkileyebilecektir. Kamu tarafından yapılacak tatil düzenlemelerinin sektörde ilave talep oluşturması, söz konusu düzenlemelerin önceden
planlanarak duyurulması ile mümkün olabilecektir. Bununla birlikte erken rezervasyon yaptırarak uygun fiyatlarla yurt dışında tatil yapmayı
alışkanlık haline getirmiş olan kesimin talebini yurt içine çekmenin kısa vadede çok da kolay olmayacağı düşünülmektedir.
Mayıs 2016
26
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - SON GELİŞMELER

Kamu yetkilileri sektörün yaşadığı sıkıntılara çözüm üretmek üzere Şubat 2016’da Turizm Eylem Planı’nı açıklamıştır. Plan kapsamında sektörde faaliyet gösteren firmaların kredi kullanımlarında ve devlete olan yükümlülüklerinin ödenmesinde kolaylıklar sağlanması başta olmak
üzere sektörün sorunlarını hafifletmeye yönelik düzenlemeler yer almaktadır. Ayrıca Nisan 2016’da çıkarılan bir yönetmelikle bankalarca
sektörde faaliyet gösteren firmalara verilen kredilerin sınıflandırılmasına ilişkin düzenlemeler yapılmış ve geçici likidite sıkıntısı nedeniyle
geri ödemelerinde sıkıntı yaşanan kredilerin, üç defayla sınırlı olmak üzere, yeniden yapılandırılması ya da yeni bir itfa planına bağlanması
mümkün hale getirilmiştir. Ancak, söz konusu düzenlemelerin, doğrudan turizm işletmelerine yönelik olması nedeniyle, sektörün durumundan olumsuz etkilenebilecek diğer sektörlerin risklerini hafifletmekte yetersiz kalabileceği düşünülmektedir. Bu durum, söz konusu düzenlemelerin kapsamının turizm sektörünün tedarik zinciri içerisinde yer alan diğer sektörleri de içerecek şekilde genişletilmesi gereğini gündeme
getirmektedir.

Nisan 2016’da açıklanan “Sektörel İstihdam Destekleme Eğitim Programı” ise sektörün istihdam ile ilgili sıkıntılarına çözüm üretmeyi amaçlamaktadır. Düzenlemeye göre mevsimlik turizm işçilerinin iş sözleşmelerinin askıda olduğu sürelerin ücret ve primlerinin İŞKUR’un bütçesinden karşılanması kararlaştırılmış olup, kamu bu teşvik için 260 milyon TL kaynak ayırdığını ve bu çalışmayla 44.753 kişinin ücretlerinin karşılanmasını hedeflediğini açıklamıştır. Teşvikin başlangıç aşamasında Antalya ve Muğla için uygulanacağı duyurulmuştur.

Yetkililer düzenlemelerin ilk etapta acil sorunları çözmeye yönelik olduğunu belirterek turizmin çeşitlendirilmesi, dört mevsime yayılması ve
katma değeri yüksek hizmet verilmesine yönelik yapısal bir çözüm programının da hazırlanmakta olduğunu ifade etmektedirler.
Mayıs 2016
27
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - REKABET GÜCÜ
Türkiye ve Alternatif Destinasyonların Seyahat ve Turizm Rekabetçiliği Gelişimi
Seyahat ve Turizm Rekabetçilik Endeksi 2015 Yılı Sıralaması ve Ülke Puanları
Sıra
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
15
31
44
79
83
Ülke
Değer
İspanya
5,31
Fransa
5,24
Almanya
5,22
ABD
5,12
İngiltere
5,12
İsviçre
4,99
Avustralya 4,98
İtalya
4,98
Japonya
4,94
Kanada
4,92
…
Portekiz
4,64
…
Yunanistan 4,36
…
Türkiye
4,08
…
Tunus
3,54
…
Mısır
3,49
Kaynak: UNWTO
Mayıs 2016
İspanya
5,31
İtalya
4,98
Portekiz
4,64
Yunanistan
4,36
Türkiye
4,08
Tunus
3,54
Mısır
3,49
0
1
2
3
4
5
6
2011
Puan
Sıra
İspanya
5,29
8
İtalya
4,87
27
Portekiz
5,01
18
Yunanistan 4,78
29
Türkiye
4,37
50
Tunus
4,39
47
Mısır
3,96
75
2013
Puan
Sıra
5,38
4
4,90
26
5,01
20
4,75
32
4,44
46
3,88
85
2015
Puan
Sıra
5,31
1
4,98
8
4,64
15
4,36
31
4,08
44
3,54
79
3,49
83
Not: Çalışmada 2011 yılında 139, 2013 yılında 140, 2015 yılında 141 ülke yer almıştır.

Dünya Turizm Örgütü 2007 yılından bu yana ülkelerin seyahat ve turizm ortamlarını ayrıntılı değerlendirmelerine ve çeşitli
alanlarda kendilerinin zaman içinde ilerlemelerini izlemelerine olanak sağlayan Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi’ni
açıklamaktadır. 2007-2009 yılları arasında yıllık bazda, 2011 yılından sonra ise iki yılda bir yayınlanmakta olan rekabet
endeksi çevre düzenlemeleri, seyahat ve turizm politikası, altyapı ile doğal ve kültürel kaynaklar olmak üzere 4 alt endeksten
oluşmaktadır. Endeks 1-7 puan aralığında değer almakta olup örgütün son çalışmasında 141 ülke kapsanmıştır.

2015 yılı değerlendirmesine göre ilk üç sırada İspanya, Fransa ve Almanya’nın yer aldığı listede Türkiye 4,08 endeks puanıyla
44. sırada yer almıştır. Akdeniz havzasında yer alan ve Türkiye’ye alternatif olarak tercih edilebilecek destinasyonlar ile
birlikte değerlendirildiğinde Türkiye turizm rekabet gücü açısından 7 ülke arasında 5. konumda yer almaktadır.

Son yıllarda İspanya ve İtalya’nın turizm rekabetçiliğinde önemli mesafe kaydederek listede hızla yükseldikleri
gözlenmektedir. Türkiye 2011 yılında listenin 50. sırasında yer alırken 2015 yılında 44. sıraya yükselmiştir. 2011 yılında 29.
sırada yer alan Yunanistan son yıllarda yaşadığı ekonomik kriz nedeniyle 2015 yılında listede iki sıra geriye düşerken, Tunus
ve Mısır’ın turizmdeki rekabet güçleri ülkelerde yaşanan siyasi sorunlar nedeniyle hızla gerilemiştir.
28
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - REKABET GÜCÜ
Seyahat ve Turizm Politikası ve Düzenlemeleri
Seyahat ve Turizmin Önceliklendirilmesi
Uluslararası Açıklık
Fiyat Rekabetçiliği
Çevresel Sürdürülebilirlik
Çevre Düzenlemeleri
İş Ortamı
Emniyet ve Güvenlik
Hijyen ve Sağlık
İnsan Kaynakları ve İşgücü Piyasası
Bilgi İşlem Hazırlığı
Altyapı
Havayolu Taşımacılığı Altyapısı
Karayolu ve Liman Altyapısı
Turist Servisleri Altyapısı
Doğal ve Kültürel Kaynaklar
Doğal Kaynaklar
Kültürel Kaynaklar ve İş Gezileri
Endeks
Puanı
Listede
Sırası
3,98
4,39
3,34
4,37
3,83
4,53
4,54
4,23
5,41
4,30
4,17
4,52
4,66
3,88
5,04
3,31
2,78
3,83
85
83
61
94
95
78
59
121
63
88
68
39
16
54
38
29
73
16
Alternatif
Ülkeler
İçinde Sırası
7
7
5
3
7
6
2
6
5
6
5
5
2
5
5
4
5
3
 Seyahat ve Turizm Politikası ve Düzenlemeleri dikkate alındığında Türkiye’nin
rekabet gücünün oldukça düşük olduğu görülmektedir. 2015 yılında açıklanan
listede endeks puanı 3,98 olan Türkiye bu alanda 141 ülke arasında 85. sırada
yer almıştır.
 Türkiye’ye alternatif olarak tercih edilebilecek diğer 6 ülke ile kıyaslandığında
Türkiye’nin endeksin alt kalemlerinden fiyat rekabetçiliği alanında ön plana çıktığı, seyahat ve turizmin önceliklendirilmesi ve çevresel sürdürülebilirlik konularında kendisini geliştirmesi gerektiği dikkat çekmektedir.
 Çevre Düzenlemeleri dikkate alındığında Türkiye’nin rekabet gücü genel sıralamasının altına düşmektedir. Bu endeksin alt kalemlerinden Emniyet ve Güvenlik özellikle geliştirilmesi gereken alan olarak dikkati çekmektedir.
 Türkiye, turizm sektöründeki rakipleri arasında, endeksin alt kalemlerinden İş
Ortamı alanında Portekiz’den sonra ikinci sırada yer alarak güçlü bir görünüm
sergilemektedir.
 Ulaşım altyapısı dikkate alındığında Türkiye’nin rekabet gücü genel sırasının
üstüne çıkmaktadır. 2015 yılında açıklanan listede endeks puanı 4,52 olan Türkiye bu alanda 141 ülke arasında 39. sırada yer almıştır.
 Son yıllarda hava yolu taşımacılığını geliştiren Türkiye bu alanda genel sıralamada 16., yakın rakipleri arasında 2. sıraya yerleşmiştir. Türkiye’nin rekabetçiliğini
daha ileriye taşımak için karayolu ve liman altyapısında da geliştirmeler yapması gerekmektedir.
 Seyahat ve Turizm Rekabetçiliği endeksinde Türkiye’nin en rekabetçi olduğu alt endeks doğal ve kültürel kaynaklarıdır. Türkiye bu alanda genel listede 29.,
alternatif destinasyonlar arasında 4. sırada yer almaktadır.
 Türkiye kültürel kaynaklarının yanı sıra son dönemde kongre turizmi alanında yaptığı yatırımlarla iş gezileri alanında rekabetçiliğini artırmış, alternatif destinasyonlar arasında 3. sıraya yükselmiştir.
Mayıs 2016
29
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - MALİ YAPI
Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri Alt Sektöründe Mali Gelişmeler
2006
32.450
-247
51,4
2007
38.319
255
53,4
2008
45.233
-529
57,5
2009
49.242
560
55,3
2010
57.766
817
56,6
2011
67.618
-1.081
60,9
2012
77.871
1.465
61,0
2013
101.711
-1.322
65,5
2014
120.169
801
68,5
Kısa Vadeli Y.K./Pasifler (%)
31,4
31,5
31,4
31,2
32,0
33,3
34,7
34,3
34,6
Uzun Vadeli Y.K./Pasifler (%)
20,1
21,9
26,2
24,0
24,6
27,6
26,3
31,2
33,9
38,2
4,5
37,1
2,8
39,9
2,7
39,6
3,1
41,9
3,4
42,3
2,6
40,5
2,6
47,4
2,4
48,2
2,5
Aktifler (Milyon TL)
Dönem Net Karı / Zararı (Milyon TL)
Yabancı Kaynaklar/Pasifler (%)
Banka Kredileri/Yabancı Kaynaklar (%)
Takipteki Krediler Oranı (%)

Turizm sektörünün en önemli alt kolu olan konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri sektörü son yıllarda enflasyonun üzerinde büyüme oranlarıyla hızla
büyümüş, sektörünün aktif büyüklüğü 2014 yılında 2006 yılının yaklaşık 4 katına ulaşmıştır.

Ülke içindeki faktörlerin yanı sıra ziyaretçi gönderen ülkelerdeki her türlü ekonomik ve siyasi gelişmelere duyarlı olan sektörün karlılığı bu gelişmeler çerçevesinde oldukça istikrarsız bir yapı sergilemektedir.

Son yıllarda sektörün yabancı kaynak ile finansmanının arttığı, bu gelişmede ağırlıklı olarak uzun vadeli borçlanmaların etkili olduğu gözlenmektedir.

Sektörün kullandığı nakdi kredilerin %80 gibi önemli bir kısmı yabancı para kredilerden oluşmaktadır. Kullanılan kredilerin para birimi genellikle dolar
olurken firmaların döviz kazancı ziyaretçi turistlerin milliyetine göre farklılaşabilmekte, bu durum da sektörde faaliyet gösteren firmaların parite riskine
maruz kalmasına neden olabilmektedir.

2006 yılında yabancı kaynaklar içinde %38 paya sahip olan banka kredilerinin payı, 2014 yılında %48’e yükselmiştir. Öte yandan bu dönemde 2009-2010
kriz yılları hariç tutulduğunda iyileştiği gözlenen takipteki krediler oranı 2016 yılında 2,3 düzeyinde seyretmektedir.
Kaynaklar: Girişimci Bilgi Sistemi, BDDK
Mayıs 2016
30
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - MALİ YAPI
Konaklama ve Yiyecek Hizmetleri Sektörünün Yurt Dışından Sağladığı Borçlar
(Milyon Dolar)
3.500
3.000
Uzun Vadeli
2.500
Kısa Vadeli
2.000
1.500
1.000
500
0
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015 2016-02

Kalkınma Bakanlığı Girişimci Bilgi Sistemi verilerine göre 2014 yılında 12,6 milyar TL borcu olan konaklama ve yiyecek hizmetleri sektörünün yurt dışından sağladığı borç TCMB verilerine göre aynı yıl 2,7 milyar dolar düzeyinde olmuştur. Sektörün yurt dışından sağladığı borçların %99’luk kısmı uzun vadelidir.

Sektörün 2004-2008 döneminde sürekli artış kaydeden dış borçları, 2008 yılında 3 milyar doların üzerine çıkmıştır. 2008-2012 dönemindeki düşüşün
ardından 2013 yılında önemli ölçüde artan dış borçlar, 2013 yılından bu yana azalma eğilimine girmiştir.
Kaynaklar: Girişimci Bilgi Sistemi, TCMB
Mayıs 2016
31
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - TESİS SAYISI VE YATIRIMLAR
Turizm Sektöründe Sabit Yatırımlar (Milyon TL)
Yıllara Göre Turizm İşletme Belgeli Tesislerin Sayısı
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Tesis Sayısı
2.412
2.475
2.514
2.566
2.625
2.647
2.783
2.870
2.982
3.131
Oda Sayısı
231.123
241.702
251.987
268.633
289.383
299.621
319.319
336.447
357.440
384.454
Yatak Sayısı
483.330
508.632
532.262
567.470
608.765
629.465
668.829
706.019
749.299
807.316
6.934
6.320
6.120
7.000
5.616
6.000
4.839
5.000
3.707
4.000
3.000
2.000
1.000
1.883
1.770
714
537 506
0
Yabancı Sermaye
Yerli Sermaye

Son 10 yıllık dönemde turizm işletme belgeli konaklama tesisi sayısı %30, oda ve yatak sayısı da %67 oranında artış kaydetmiştir. 2014 yılında mevcut
tesislerin doluluk oranı %51,8 olarak gerçekleşmiştir.

Sektörde yatırım teşvik belgeleri kapsamında yapılan yatırımlar 2011-2014 döneminde sürekli artış kaydederek 2014 yılında 6,9 milyar TL ile en yüksek
düzeyine ulaşmıştır. Sektörde kapasitenin oldukça yüksek bir seviyeye ulaşması ve talebe ilişkin baş göstermeye başlayan sıkıntılar teşvik belgeli yatırımların 2015 yılında %19 düşmesine neden olmuştur. 2016 yılında sektörde bakım ve yenileme yatırımları haricinde yeni tesis yatırımlarının önemli ölçüde
düşmesi beklenmektedir.
Kaynaklar: Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı
Mayıs 2016
32
TURİZM SEKTÖRÜ
TÜRKİYE’DE TURİZM - KURULAN KAPANAN ŞİRKETLER
Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyeti Sektöründe Kurulan-Kapanan Şirket Sayıları
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016*
Şirket - İşletme Sayısı
Toplam İçindeki Payı (%)
Şirket - İşletme Sayısı
Toplam İçindeki Payı (%)
Şirket - İşletme Sayısı
Toplam İçindeki Payı (%)
Şirket - İşletme Sayısı
Toplam İçindeki Payı (%)
Şirket - İşletme Sayısı
Toplam İçindeki Payı (%)
Şirket - İşletme Sayısı
Toplam İçindeki Payı (%)
Şirket - İşletme Sayısı
Toplam İçindeki Payı (%)
Şirket
Kurulan Kapanan
2.234
285
4,3
2,1
2.311
387
4,3
2,9
1.783
457
4,5
2,8
2.488
485
5,0
2,8
2.958
487
5,0
3,1
3.439
434
5,1
3,2
627
89
4,7
2,9
Gerçek Kişi Tic.İşl.
Kurulan Kapanan
3.566
1.215
7,0
4,1
3.969
1.608
6,6
3,9
4.689
1.517
7,0
4,8
4.174
1.293
7,1
6,5
3.650
1.512
5,4
6,5
2.810
1.294
6,0
6,8
458
285
5,2
6,0
*: Ocak-Şubat verileridir

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin Ticaret Sicil Gazetelerinden derlemiş olduğu verilere göre Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyeti Sektöründe kurulan şirket sayısı 2012 yılı haricinde artış kaydetmiştir. Sektörde faaliyet göstermek üzere kurulan gerçek kişi ticari işletmelerin sayısı ise 2012 yılından bu
yana azalmaktadır.

2015 yılında sektörde faaliyet gösteren 434 şirket, 1.294 gerçek kişi ticari işletme kapanmıştır. 2015 yılında Türkiye’de kapanan tüm gerçek kişi ticari
işletmeler içinde sektörün payı %6,8 olmuştur.

2016 yılında mali yapısı güçlü işletmelerin faaliyetlerini çeşitli önlemler alarak sürdürebileceği, küçük işletmelerde ise çok sayıda el değiştirme veya kapanmaların gündeme gelebileceği düşünülmektedir.
Mayıs 2016
33
TURİZM SEKTÖRÜ
IV. GENEL DEĞERLENDİRME VE BEKLENTİLER
Mayıs 2016
34
TURİZM SEKTÖRÜ
TURİZM SEKTÖRÜ / GENEL DEĞERLENDİRME VE BEKLENTİLER

Türkiye iklimi, doğal kaynakları ve zengin tarihi değerlerinin yanı sıra konumu nedeniyle ulaşılabilirliğinin kolaylığı ve Akdeniz çanağındaki rakip ülkelere
göre daha yeni ve daha nitelikli tesislerin varlığı ile turizm potansiyeli yüksek bir ülkedir. Ülkenin iklimi ve coğrafi yapısı turizmin çeşitlenmesine olanak vermekle birlikte sektörün daha çok deniz turizmi ile sınırlandığı, ziyaret edilen iller ve ziyaretçi profili itibariyle sektörde çeşitlenmenin sağlanamamış olduğu
gözlenmektedir. Sektörde öncelikle pazar çeşitlenmesi ve coğrafi yaygınlaşmayı sağlayacak uzun vadeli bir strateji oluşturulması, bu stratejide katma değeri yüksek alanların özellikle ele alınması önem arz etmektedir.

Sektöre ilişkin uzun vadeli stratejiler oluşturulurken Dünya Turizm Örgütü’nün yayınladığı Seyahat ve Turizm Rekabetçiliği Endeksi’nin sonuçları dikkate
alınmalıdır. Pazarlamanın düşük fiyat rekabetçiliği üzerinden yapılması yerine rekabet üstünlüklerimizin ortaya konması, tanıtım faaliyetlerine ağırlık verilmesi ve çevresel sürdürülebilirlik, istikrarlı seyahat ve turizm politikaları, emniyet ve güvenlik ile kara ve denizyolları altyapısının geliştirilmesi konularında
gerekli önlemlerin bir an önce alınması isabetli olacaktır.

Son yıllarda gerçekleştirilen yatırım ve kampanyaların daha çok yabancı turistleri hedef aldığı sektörde, iç turizmi canlandırmak için tatil bilinci artırılmalı,
stratejik planlama eksikliği giderilmeli, kamu tarafından sektöre yönelik yapılacak düzenlemeler planlı bir şekilde önceden iletişimi yapılarak uygulamaya
alınmalıdır.

Rusya ile yaşanmakta olan siyasi gerginlik, yurt içinde artan güvenlik endişeleri ve 10 Haziran—10 Temmuz tarihlerinde Fransa’da gerçekleştirilecek 2016
Avrupa Futbol Şampiyonası’nın etkisiyle 2016 yılında Türkiye’ye gelecek turist sayısında önemli ölçüde azalma beklenmektedir. Söz konusu azalışın derecesini yılın takip eden döneminde yaşanacak gelişmeler belirleyecektir. Avrupa’dan Türkiye’ye turist gönderen seyahat acenteleri 2016 yılı erken rezervasyon
döneminde Türkiye rezervasyonlarının 2015 yılının %40 altında kaldığını ifade etmektedir.

2016 yılında turizm gelirlerinin turist sayısında yaşanacak azalışın yanı sıra sektörde sıkıntıları aşmak için yapılacak promosyon ve fiyat indirimlerinin de
etkisiyle gerileyeceği tahmin edilmektedir.

2016 yılında resmi ve dini tatillerin haftanın kalan günleriyle birleştirilerek uzatılmaya uygun şekilde denk gelmesi ve gerçekleştirilen kampanyalar yerli turizmi olumlu etkileyebilecek, ancak bu gelişme yabancı turist tarafında yaşanacak kaybı telafi etmeye yetmeyecektir.

2016 yılında mali yapısı güçlü işletmelerin faaliyetlerini çeşitli önlemler alarak sürdürebileceği, küçük işletmelerde ise çok sayıda el değiştirmenin gündeme
gelebileceği düşünülmektedir.
Mayıs 2016
35
TURİZM SEKTÖRÜ
YASAL UYARI
Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir
şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler,
hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş.’nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer
alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde
herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş
Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir.
İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya
yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır.
Mayıs 2016
36