Devamy - fsmahmutoglu.av.tr

SETLULARIN GERI VERILMES1
Yrel.Doc.Dr.Fatih Selami 111AHMUTOOLU
A). GENEL BiLGiLER
ye toplumsal diizeni-ohemli deYaganan ortak tecrtibeler
recede bozan eylemlere karst uluslararasa içbir1iini On plana gtkartmig, hatta tuzla detigen dtinya kogullan bu dayamgmar daha da zorunlu hale ietirmigtir. Ashnda bdyle bir dayamgmamn temel nedeni, sug icleyen Idgilerin gefilth imkanlardan yararlanarak bir yaptnarna utramalan ihtimalini ortadan
kalthrmaktir. Istisnalar bir tarafa birakihrsa, suc igleyen kiginin mutlaka
cezalandinlacak olmasi ye bunun da sazkonusu haltstzlitt yapan ya da yapacak olan kigi tarafindan bilinmesi suglulutun Online gegilmesinde gok onemli bir olgudur vs gundmilz catdag sug politikasimn temel unsurlaruadan bk :
risd.
_
-
— -
—n: -:----igte-Idli:tah-adaki-^utuslararishardtmlagmilirricarstlagi an -dzel dit- 47-amania kurumsallagmig vs tilkelerin ig hukuk mevzuatlarnidd
mintr. lade ach verilen kurum da, bu yarchmlagmaya hizmet eden uluslararam adli yardim kurumlartndan
1 Adli yardnmn dar vu genis anlamlan bulunmaktadm Dar anlamda adli yarchm, yabanm day.
let organlannm talep ettiklen aractarma vs diger case yarmlamam islemlerinin yamlmam,
bilgi verilmesi ve gerekli tebliglerin gergeklesmesi biciminde ortaya elkmaktadm Devletlerarasmda gad verrnede bu yarclumn en klasik ornelderinden biridir. Bu yardnmn yeni eekilleri ise, yurtchsindan deli] getirilmesi, satugm ifadesinin almmak there yurda getirilmesi, hakimin yurtchsinda arastirma ilerninin kabul edilmesidir.
Yabann mahkemelerin verdikleri Iralcmtin yerine getirilmesi, ona kesin hakilm °Write- ,
si tanmmam, yurt icinde yamlan yarmlamada bu linkman dikkate ahnmam dri genic anlamda adli yarchm ifade eder. Bkz; Yenisey, F; Milletleraram Ceza Hukuku, Ceza Yarmlamalanmn Milletleraram Degeri vs Manual, Istanbul 1988, s:13, 62, 63.
Ashnda genii) anlamda adli yardnn turn yarchm bieimlerini kapsayan bir tist kavram
olarak da kullanilabilit Yani yeni turn metedlarla birlilcte, stradan basit yarchmlan da iceren genialikte bir kavram °lank isimlendirilebilir.
54
PATIH SELAM1MAHMUTOOLU
Kanimizca callerna konumuzun aynntilanna girmeden once bu kurumon tanhim] gel isimine iliekin lusa bir On bilgi vermek yerinde olacalctin
Uygulanilmasina col( eski tarihlerden beri rastlanan suclulann geri verilmesi lcurumunun 16. ytizyildan itibaren yayginlasttni, fakat günUmUz
ardaminda 19. yiizyildan itibaren cagdag bir kurum haline geldigini gormekteyiz. 19. yOzyilin sonralannda ve 20. yiizyilin baalannda ikili antlasmalarla eekillenmeye baelayan bu kurum karailikh antlasmalann yetersiz kalmasi Ozerine, uluslararasi bir cok toplantiya konu olmus, konferanslar dtizenlenmie, çeitIi projeler hazirlanmistm Ancak bu faaliyetlerin istenilen sonucu saglamamasi, baeka bir anlatimla geri vermede bir1iin olusturulamamasi cok thrall antlaemalann yapilmasnu da gerekli ki1mitir. Bu (Matineeden hareketle en onemli achm 13 Aralik 1957 tarihli aSuclulann tadesine
Dair Avrupa Stizlegmesin ile
Bu sazleeme haalangleta Tiirkiye'ninde icinde indundugu 7 tilkenin katitian ile immlanimg, daha sonra_bu sap, 30'a kadar ciknustir. Zaman icedsinde çeçitli protoltollarla sozlegmeye ilaveler yapiImi boylelikle de degigen
koeullara uyum saglanmaya caliedmistin
,
SUcLULARIN GERI VER1LMES1
gOzden kacirarak "suclulann jades?' bashguu kullanmis ve kavrami tam olarak ortaya koyamanuetir. Bu nedenle de WEL - DONAY'm da vurgulaft
tizeres devletler arasmda geri verme ya da daha genie bir kullammla suclulann ye sarnklann geri verilmesi terimlerinin tercih edilmesi dogru olacakBu kavramsal anklamadan sonra jade kurumuna iligkin ceeitli tammlar verebiliriz. Ornegin, Ondefe giire "Mr tilkede suc isledikten sonra diger
tilkeye kacan suclunun, sucun islendigi devletin talebi veya bulundugu
nin mUracaati iizerine ceza kovusturmasnun gercekleatirilebilmesi veya
mahkumiyet halinde cezarun infaz edilebilmesi için ilgili kural ye kaidelerdirk DONMEZER - ERMAN ise "suclulann geri verilmesi, isledigi suc belirli bir devletin yargi yetkisi icinde olan kiginin tilkesinde bulundugu devlet
tarafindan yargi yetkisine sahip elan devlete teslim edilmesidir 7 .
Yapilan bu tammlan artirmak miirnkiinse de gerek yoktur. Belki tizet
olarak gunu soyleyebiliriz ki, jade suc ieleyen bir kiinin cezasrz kalmamasi
amacryla yargilama hakkma sahip bir tilkeye bu kiinin bulundugu tilkece
teslim edilmesi, jade hukuku ise, bu konuyla ilgili kurallar btitOntichire.
B). GERi VERME KAVRAMI VE TANIM
Bu terim latince kokenli iki kelimenin bir araya getirilmesiyle ortaya cikan extradere sozciigiinden gelmekle ve kiinin kendisine egemen olana zorla geri verilmesi anlammi tasimaktachr 3.
Bizde ise, Osmanli doneminde iadeyi mlicrimin olarak isimlendirilen bu
ununzgarillmtivIrsnc.nuarmsen-ven rags
estce in.aullarulmak
-
-----
.7
.
1
Belirtmelc isteriz ki, suclulann geri verilmesi ya da iadesi olarak ifade
edilen bu kurum koeullan incelendiginde sullen ifadelerin kavrann tam olaiak yansitmadigi gorillmektedin cunkti geri verme ielemi hUkUmlulerin yanisira saniklan de kapsamifta almakta, durum boyle olunca sadece suclulayin jade edilebilecegi gibi bir anlamr jade kurumuna tasimak hatah bir yaklaerm olmaktachr. Oyle ki, Avrupa Sozlesmesi de sanik mahkum aynmini
2
Tnrihsol golivim igin bla; Dbamezer - Erman, Nazari ye Tatbiki Ceza Hukuku, Genel Rim], edit, II.Baski, Istanbul 1994, No: 2245; G5zilbityith, A; Devletleraram Ceza Hukuku,
Ankara 1958.5.91 vd;Menisey,F; Milletlerarasi Ceza Hulcuku, s.58, 59; Gratzner,
Heinrich;
Auslieferung, Waterbuck des Volkerrechts. Bd.1, 2, Aufl. Berlin 1960, s.115; Wien 1983,
s.26; Yenisey F; Milletlerarasi Adli Yarchmlagmanin Geliemesi, IHFM, 1982, 1-4, 8.321-325.
GOzalaiyah, A; Devletlerriram Ceza, s.90; Latince ex, divan, Indite verme teslim etme anlamina gcla.
TC1Critto 6. ma dclesinin 3. fikrasitun 2 nolu bendinde de ()smith dtineminde kullamlan iadei megrimin ifadesi yen almaktadin 1874 yilinda ABD lie yapilan antlaemada ise, kuruma
istirdad-imiicrimin denilmigtir. Bkz.; ice!- Donay:Kar§ilann-mall ve Uygulamali Ceza lIukuku, 2. Basin, Istanbul 1994, 5.204, dn:281.
55
C). GERi VERMENiN AMACI VE HUKUKSAL NITELIOI
Geri venue kurumu suclulann cezasiz kalmamasi ye nihai olarak da
adaletin saglamasr amacina hizmet etmektedin Boyle bir kurumun yoklugu
halinde sue ielenen tilkenin theme viten bir kisi ceza kanunlanmn
gereginee de kovugturulamayacak ye baska Ulkelerde ister istemez Bugft.lparra_actirrAshnda.filkelerin-bugtinerl. cadar_uluslararast
i
5 -Licr.- -Don r—lirrifk-ifilit7h111a67.104:XivienTsalticiklainalit icirbsyliabkraIttilatti;
Die Rechtsstellung des Auszuliefernden nach tUrkischem-Reeht unter rechtsvergleichender
Berticksichtigung des deutschen Rechts, Frankfurt am Main, 1993, s.7-11.
Under, A.; Coma II ukultu Gene! HUktimler, c.1, Istanbul 1994, s.248.
7
Donntezer - Erman: Nazari Tatbiki, no:2243.
8 Yeri gelmisken geri vermenin benzer kavramlardan cerium da kmaca agiklayalim. Bonierdan ilki sinirchei etniedir. Bununl a bir yabanemin zorla sinir theme gikartilmasi gergekleetiMin Bu Womb) yapilabilmesi igM geri vermede oldugu gibi. kiginin bir sugtan sand< ye da
hUkiimItt olmasma gerek yoktur. Kamu dtlzeninin bozulmasi yeterlidir. Geri vermede,oldugu gibi, /mac suglarm cezasiz kalmamaszni tinlemek degildinAynca smir dim etme idari nitelikte ve Lek torafli bir lc hukuk iglemi olup, uluslararam hultuku ilgilendirmez. Her iki kurumun tome! intik noktasi ise, yabancilara uygulanabilmesidir.
Nine' benzer kururn ise sigmmadm Ashnda geri verme mamma hakkinin bin istisnam
olarak karguniza gikmaktadir. Siyasal, dinsel, diietinsel ya da ielenilen herhangi bir sug nedeniyle kovueturmayn ugrayan bir kieinin yabann bir devlete ye da bulundugu yerdeki yebane, bir devletin temsilciligine kagarak korunma talep etmesidir. Siginma talebinin reddedilmesi halinde kii ilgihi tilkeye teslim edilir. Bu Weal, geri verme anlamma gelmez. Bu koBin Inceleme, iHFM
nuda aynntill bilgi igin bkz; /gel, K; Suclulann Geri Verilmesi therine
E;
Suclulann
Geri
Verilmesi,
Ankara
1962,
s.32-35;
Gin M.; Sue1965, c 5.693; tizgen.
lulann Geri Verilmesi ve Turk Hukuku,YUksek Lisans Thai, Istanbul 1996 (yeyinlanmannetin). s.8-I3.
—
56
FATIU SELAMi MAHMUTOOLU
bir ceza sistemini kuramayislan, yabann yasayr kendi illkelerinde uygulayamayislan suclulukla miicadelede jade kurumunun daha da On plane crkartmaktathr9 .
Geri verme filkeler arasindaki adli yarchmlagmayi sagladtndan
geregi en az ild devletin birbiriyle diplomatik ilikisini zorunlu lulmakta,
bu da dogal olarak devletler hukukunu On plane gfitartmaktadm 0th yandan
jade edilecek olan kjinin yargdaranast, ya da mahkumsa cezasmm infazt
genis anlamda ceza hukukunun turn miiesseselerini ilgilendirmektedir. Ortaya gikan bu iki yonIUiuk geri verme kurumuna karma bir nitelik kazanchrum. Basica bir deyisle, geri verme kurumu hem devletler hukukunu hem de
ceza hukukunu ilgilendirmektedin
D). GERA VERME RUKURUNUN KAYNAKIARI
--Geri vermetrukukufain lfiraz Once degindigimialukuksal niteligi.dogal
olarak kaynaklanna da yansimakta, ig hukuk citizenlemelerinin yamsrra
uluslararasi tek tare, ye gok torah antlagmalarda bu alanm dtizenlerunesinde onemli rol oynamaktadm Hatta diyebiliriz ki, yamlan gok tenth sozlegmeler bu alan icin gergeve model olugturularak ic hukuka da yOn vermektedirler. Ayrica devletlerarasi hukuktaki brf ve adet kurallan geri verme hukukuna Ozellikle antlasmalann yoklugu halinde kaynak teskil edebilmektedirfi.
9 TCKIna sonradan eklenen 10/a maddesi bir Turk ya da yabanorun yurtchsmda isledigi Bug-
ler balummdan TOrkiyo'cle yargilanchklan takdirde lehe elan Mice yasasmin glizantinde buI und uru I acagini_hitkilmid tma_al arak...yabanctumvzuatarLdskerragetmistinashndai=1:41YJKAIL—s--.
71zenteme beitgesercgclicdalirda -delisaiir itisterenpu'ltrilararam yarchm vs isbirliginirrnoti=
n ;gin, likz; Yenisey, F; 'fork Ginza Hulcukunda Yabanc: Kanun: TCK. 10/a, MUD, Yil 14 any: 1.2/1994, a.171-176.
1 ° Bu konuda son yillardaki en Onemli gelicim, geri vermenin ceza muhakemesinin bir :games: oldugunun kabul edilmesidir. Bundan boyle jade jlemlerj sadece iki devlet arasmdaki hukuksal ilikiier olmapp, laden istenilen kiciyide stlje olarak kapsamma almaktachr. Backe
bir deyisle, ilgili kiai salt bir obje degil, baklan olan bir sttjedir. BOylelikle lade hukuku tleni
bir islem boyutu kazannustir. Ancak bu gelisme yurtchsmda yamlan bir jade yarglIamasmin
hukuka uygunlugunun yurt kind° denetlenebilir olup ohnadigi sorusunu da gUndeme getirnUstir. Federal Yargitay lade,iiemini Alman Mahkemesince denetlenemiyecegini, bunun
skit devlot am:tidal) hak ye &levier dogurdugunu, lade ybnilndeki karann iadesi istenilen'
kisiye bu anlamda subjektif bir hak dogurmachgnu ifade etmistir. Bkz. Yenisey, F; Milletleratan:, s.60; 71whan, F; Die Rechtsstellung, s.54.
Turk doktrinde ise, geri verme bazen geri veren devletin egemenlik islevi On plane mkartilarak, devlet hukukunda bir adli yarchmlasma, bazen de talep eden devletin case kovugturniasi yapabilmesi hakki Oncelikle dikkate almarak ceza hukuku ve ceza muhakemesi hukukunun bir pages: biciminde degerlendirihnistir. Bkz. he, - Donny; Karstlastn-malt,
5.204; tinder, A; Ceza Hukuku, s.249.
11 Ornegin •unusla Olkemiz arasinda bOyle bir soileame ytintrItIge girmeden Once (Banker
Kastelli) Cevher Ozden isimli gains Devietler Hukukundaki gelenekler karsthIchlik ilkesi de
gtizetilerek Tilrkiye'ye 1982 yilinda geri
SUcLULARIN GERI VERILMES1
57
Turk hukukunda konuya iligkin dtizenlemelerin Anayasamizda, TUE.
9'da, devletler arasmda yamlan çeitIi sbzlesmelerde vs tizellilde Avrupa sbzlesmesinde yer aldtm gormekteyiz. Anayasamizm 38. maddesinin son fikrasinda sadece "vatandagm sug sebebiyle geriverilemeyecerne ait temel bit
kural bulumnaktadm TCK. 9'da ise, Anayasamizdaki bu kurahn yamsma,
hangi suglarm geri vermeye konu teskil etmeyecegi, jade yargrlamasuun nerede gorfilecegi, iadeye nihai olarak kimin karat verebilecegi vs ceza yargrlamas' onlemlerinden tutuklamarun mtimkiin olabilecegine yOnelik hiiktimler mevcuttur. Sozlegmelerde ise, ana hatlanyla jade kogullan saptandrktan
sonra, tarafiann iade isleminde uymast gerekli elan prosediir ortaya konulmaktachr.
E). KOSULLAR
Bu sartlargenellikle ikili ykda_gok tenth sozlesmelerde dtizenlenmekte, stizlesme olmachgi hallerde ise, milletleraram Orf vs adet kurallan ozellikle kargihkhlik prensibin gazetilerek isletilmektedir. Stalesmeler incelendiginde iade kosullarmin fiili ye faile iligkin oldugunu, doktrindeki yaklagtmm da bu aynma dayandtm sOyleyebiliriz. Aynnttlanna girmeden bu kosullen bashklar altmda siralayacak olursak:
-- Geri vermeye konu olacak fiil, her iki devlet kanuna gore de sug olma.
Kovusturulabilir nitelikte olmah.
Gen-vermetalep.edi en ev efin yargi
-- Geri vermeye konu elan fiil hakkmda talep edilen devlette kesin Mive bu sug niteligi geregi geri verilemeyen suglardan olmakum
mali.
-- Fail vatandas olmamah.
12 B ust, icin lade hukukunun en Onemli sartlanndan bin olarak karsuniza gthmakta vs her
sozlegmede yer almaktadir. Ancak slizkonusu prensibin sus politikamyla bir ilgisinin bulunnutclig: belirtilmis ve bullun lade edilecek kiinin korunmasina hizmet etmedigi vurgulanmistin Gerekce olarakta, karmlikhlik prensibinin esasnun sadece devletlerin sahip olduklan egemenligin tek tandli bir bicimde yUktimlilltlk slime sokulmasnait online gecilmesi gerekliligi anlamma geldigini, ayet devletlerin bir ;than sozkonusu ise, kanphlik ilkesinin somut olayda gazer& edilerek ye iadenin yamlabilinecegi belirtilmictir. Bkz.; Gratener, Heinrich; Staatspolitik und Kriminalpolitik intAusliefeningsrecht, Zstw 68 (1956), a.501, 510.
le hukukumuzda bu konuda bir dilzenleme yoktur. AYM, Anayasamizda bOyle bir km-al olihamasma ragmen 13.6.1985 tarihinde (R.G. 24.8.1985) yabanolann Tiirkiye'de mink edinmelerine iliskin olarak verdigi bit kararda, kers:hitt:1)k prensibinin gOzetilmemesini iptal
nedeni saymistm Bu karar govantInde bulunduruldugunda jade hukukunda da Icosullar yllnUnden aynt sonuca ulasilabilmektedir.
58
EVIlii SELAMI MAHMUTOGLU
Ana baaliklar altmda topladignmz bu kogullara iligkin olarak detayli bir
bilgi vermek gahsmamizin kapsaim digindadir. Bu nedenle koaullar yOntinden sadece karailaailan sorunlara deginmek yeterli olacaktir.
Oncelikle belirtmek isteriz ki, eylemin her iki devletge sug olarak citizenlenmesi gerelcliligi 13 hakkinda TCK.da herhangi bir htiktim bulunmamaktaBu aart biraz once de degindigimiz gibi taraf oldugumuz sozleamelerden
ortaya cikmaktadir.
Avrupa Sozlesmesi iadeye konu olacak eylemin hiirriyeti baglaym cezayi, emniyet tedbirini ya da daha atm cezayi gerektirmesini aranns, hurriyeti baglayici cezanin ye emniyet tedbirinin asgari siiresininde bir yil olmastrn angtirm Oettirm. Sozkonusu dtizenleme karsisinda ilk tereddiit TCK.9'daId eyleine Makin nitelendirmeden ileri gelmektedir. Maddeye gore eylemin
carinn &mem carttm Halbuki sozleame Bugler arasmda herhangi Mr aynm
yapmarructir. Bu farldilik ister istemez, doktrinde de gotta aynliklanna neden olmustur. Kanunizca sezleameye taraf olan devletler acismdan kabahat
neviinden suclarda iadeye konu olabilir.
Olum cezalarma gelince, insan haklan diiatincesindelci detigiklikler bu
sahayi diizenleyen temel metinleri de etkilemic ye AMS'da yamlan ek 6.
protokol lie de olagan donemlerde alum cezasi kaldinlmi, boylelikle de intim
mama yer veren tilkelerin sayisuida onemli olgiide bir azalma meydana
gelmistir. Bu geliame jade hukukuna da yansimia ve mevzuatinda idam cezasi olan bir devlete lade giivence kosuluna baglanmigtm Bu gilvence idam
cezas: verilineyecegine iIikin olmayni, infazma ihkindir. Sozkonusu giiven- --ce-d_PlaiLL-sakillegetlakilm.eicterlinzarnetinaesinzbizaadde -_bulunma- —
— baskatbirtenlegrevriltnesiterDeelet13drunnThaAaVsiyeZEinerrailuntint,: --.
rum cezosina hutum olumunlifid-e-bincialyi gen gonderme gthim.
TUrkiye Avrupa Siizleamesine cekince koymug (.26.11.1959) ye buna gore jade talep olunan ulkede idam cezasi yoksa, bu tilke miiebbet hapse cevirme yOntinde talep halcluna sahip olabilmektedir. Bu talep hilictimetce,
TBMM'ne i bu meiti bu mevzu da karar vermemiase arzedilecektir.
13
Otte& ABD lie yapilan anlasmada bu kosulun gozetilmedigi goralmektedir (m.2/12-c). Sax-
lesmeye gin.° ban eylemler sadece ABD.de sue olaralc cluzenlendigi halde fiade mtlmktin olabilocektir. Aynnt,it bilgi icin It.; Donay, S; Suclulann iadesinde yeni gelismeler, AD, 1984,
s.240 vd.
" Geri venneye konu olabilecek suclann saptanmamnda iki ayn sistemin mevcut oldugu EarnIebilmektedir. Bunlar sayma ye asgari ceza stiresi sistemidir. Sayma sisteminde gen vermenin Impsammdaki suçinr bir lista halinde tek tek gosterilir. Diger sistemde ice, suçiar coininn osgari sminna gore belirlenmektedir. Her iki sistemde de faydali ye saluncali yonler bulunittaktochr. Bkz. - Donay; Kars:last:mall, s.215, 216; Onder,A; Ceza Hukuku, s.254,
255.
15 7hzurn. D; Clem Cezasint Gerektiren Sue/circle Suclulann Geri Verilmesi Sorunu,AUSBFD,
No:38, 1983. s.169; Under, A; Cent Huktdcu, s255, 256.
SUcLULARIN GERi VERILMES1
59
TCK'da jade konusu eylemin kovusturulabilir nitelikte olmasi gartma
Makin bir hiikiim de bulunmamaktachr. Gerek Avrupa Sozlegmesi, gerekse
taraf oldutumuz diger sOzleameler incelendiginde gikayete, zamanasimina,
affa, izne ilikin hUktimlere rastlamrio.
TCK'da geri vermeye konu elan suctan doter geri verme talep edilen
devletin yam, hakkunn bulunmamasi ya da iglenmig sayilmasina ilikin bir
kosul da yoktur. Bu konuda da Avrupa SOzlesmesi, "kendisinden lade talep
edilen taraf mevzuatma gore kismen veya tamamen kendi tilkesinde veya UIkesi addolunan bir malialde ialenmia bir sugtan dolayi talep edilen aahsi lade etmekten imtina edebilecektir" hUkmUnu koyarak talep edilen devlete lade edip etmeme hususunda bir imkan tammiatir. Taraf oldutumuz baalta
sezleamelerde de bu yiinde htiktimler varchr 17 .
Aym sekilde non bis inidem (kesin hiiktim) lie ilgili diizenleme TCK'da
yer almamakta, Avrupa Sozlegmesinde ise, bu konuda hUktixn bulunmaktachr (m. d:9) 18. Tiirkiyemiz taraf oldugu diger stizlegmelerde de kesin hiikilmle ilgili dtizenlemeleri gormek mUmktindttr.
Niteligi geregi geri verilmeyen suglardan olmamasi koaulu ise, ilk planda siyasal suclan kapsamaktadm
Avrupa Sozlesmesi (madde 3/1) siyasi bir sug veya beyle bir suc ile murtabit fiilleri geri verm eye konu olamayacaklanm belirtmia, ancak siyasal sug
ile ilgili herhangi bir tanim ye aynma yer vermemiatir. TCK'da da bu diizenleme yeralmaktadm Buna gore, siyasi ve•onu murtabit suclardan dolayi iade_Jcabul-edilmez—
.
-
i3rasak-sucurryasa1iictarnmminximamasindanAttiriiii,-3cavramanab
kerne kararlan lie icerik kazannua, ancak bu konuda da Turk Mahkemelerince de farklilik arzeden kararlar cikmictir. Bu kararlara dayanarak cum]
16
Cut. M; Suclulann. s.56. 57.
17 Alman Ceza Usul Kanunu (m.154/6-2) ye IRG. 9'da Mice isinde islenen basit Bugler yontln-
den ilgi cekici bin Mikan: bulunmaktachr. Buns gore, NqOpheli basica bir eylem dolayistyla bir
yabanci hOlcilmete lode odilirse ve yurt igindeki kovusturmanin sonunda htlkmedilecek cent voya ve korttyttcu tedbir stlpheli hakkinda yurtelisinda Mikmedilmis ve yargilasmis veya yurtdismela InIkmedilmesi muhtemel elan ceza veya lylieflirici ye koruyucu tedbirlere nazarnn Mien: arzettniyorsa, yukandalci fikra uygulantr. Yukandaki fikrada ise,
154/6-1) eylem dolnyislyln stlpheli yabancmm bir hilktimete jade edildigi takdirde kamu davnsmin acilmasindmi surfinnzar edilebilir demektedir. Kannmzca basit suelar bakimmdan
btlyle bir dilzenlerneye gitmek dogru bir yaklasundm
18 Avrtipa Sozlesmesine giire talep edilen phis hakkmda kendisinden lade talep edilen tarafin
selahiyetli makamlorinca lade talebine sebep olan bir veya birkae fiilden delay: nihai olarak
karat. verilmisse, indeye caves yoktur. Kendisinden lade talep edilen tarafin selahiyetli
ayn; fill veya flitter hakkinda takibat yaptImasim veya yapttklan takibata son
verilmesine km -nr verilmis ice, lade talebi red olunabilir (m.9).
Aynntill bilgi kin blcz. Darold ar, K; Siyasal Suc, Istanbul 1982, s.70-102, 109-134.
60
FATIH SELAM1 MAHMUTOOW
shyleyebiliriz ki, Yargitaynruz siyacal sucu ve ona bagh olan sugu dar yorumlamaktadm
Bu arada siyasal sue kapsami &guide olan eylemlerin devlet bagkamna
kargi iglenen suclar, teror suclan, insanilga kargi sinter ye sang suclan oldugunu da belirtmek isteriz 20 . Turk hukulcunda sozlegmeler diguida bu konuda da herhangi bir thizenleme bulumnamaktadm
Faile iligkin gartta, yani vatandagin geri verilmezligi kuralma gelince,
bu hususta genel egilimi vatandagin geri verilmemesi yOniinde oldugunu belirtelim. Ancak bu kurah uygulamayan ye vataridagun teslirn eden devletlerde vardin Ornek olarak ABD ve Ingiltere verilebilir.
Tiirk hukukunda ise, gerek Anayasamizda (madde 38), gerekse TCK'da
vatandagin iadesi mumktin degildir hukmu yer almaktadm Avrupa Sbzlegmesi de taraf devletlerin boyle bir hakka, yani vatandagi fade etmeme hakkma sahip oldugunu 6/I-a maddesinde belirtmigtin Hatta sOzlegme geri verme karanndan sonra, vatandaghk statiisiindeki degigiklikten dolayi talep
edilen devletin jade etmeyebilecegini de 6/1-c maddesinde ifade etmigtir.
F). USULt HOKUMLER:
Geri verme iqleminin birden fazla devleti ilgilendirmesi ist,er istemez taraf devletler arasinda diplomatik bir ilikiyi de zorunlu kilmaktadir. Bu nedenle de her iki devietin de yapmasi gereken usuli bir takim iglemler varMr21 .
.tdisuli.iglemlergerlrverme:istemin—de- bulunan devietin 12ir,talepi
istenilen devlete Gagvurusu lie bag1ar22 . Bu liagturu kural olarak diplorhatik
yollardan yambr. Avrupa Sozlegmesi talebi diplomatik yollardan yapflacagim igaret ettikten sonra, taraflann dogrudan anlagma yoluyla bagka bir talep gekli kullanabileceklerini de belirtmig, boylelikle esnek bir tutum izlemigtir (12/I). Ancak bu maddenin 1. fikrasi, diger diplomatik kanallar sakh
tutularak lade talebinin her lid devlet Adalet Bakanhklan arm* ile yamlac* ek ikinci protokolun 5. maddesiyle degigtirilmictir 23.
20
Bayrahlar, K; Siyasal, s.139-176; Aynca tedhig eylemleri halckmda aynnttlt bilgi icin bkz;
Alparslan, 6; Kriminoloji ve flukuk Acisindan Tedhiacilik, Istanbul 1983.
21 lade hukukundaki diger bir degigimde vatandamn fade edilebilirligi hususunda kargmnza
gdunaktadm Bilindigi time, Anglo-Sakson sistemi yurtchmnda istenilen suglarla ilgilenmediginden vatandamn iadesini kabul etmektedir. Kite Avrupasmda ise, kural olarak vatandain
edilmezligi benimsenmistin Ancak luta avrupasindaki ban tilkelerde de bir talc=
kogullann gereeklegmesi halinde vatandag jade edilebilmektedir. Omegin, Avusturya ceza
yarmiamasnun amacmi (m.12), Isvigre vatandamtun nzamm (m.7) gozeterek vatandaglanni
jade edebilmektedirler. Bkz. Yenisey, F; Milletleraram, s.61.
22 Talebnameye hangi belgelerin eklenmesi gerektigi hakkmda bkz. Az SOL md. 12/2. Turk Ceza Kanununda bu konuda bir hilkam yoktur.
23 Tiirkiye bu protekola gekince koymugtur.
SUCLULARIN GERI VERILMESI
61
Geri verme talebi geri ahnabilecegi gibi, geri verme talep edilen devlette kendiliginden geri verme teklifinde bulunabilir 24 .
Kendisinden geri verme talep edilen devlet, yoneltilen istemi gerek sozlegmelerdeki, gerekse ic hukuk mevzuatmdaki dikenlemeleri dikkate alarak
incelemede bulunacaktm Bu konuda nihai karann kimin tarafmdan verilecegi hakkmda farkh sist,emler mevcuttur. Bunlan Adli, Mari ye Karma Sistemi oldugunu soy1eyebiliriz 25 .
Geri venue talep edilen devletin Tiirkiye &maw durumunda sistemin
karma nitelikte oldugunu gOrmekteyiz. Yani,adli ye idari agamalar sozkonusudur. Yamlan istemin incelemesine iligkin diizenlemeyi mevzuatimiz bahminden TCK.9'da germekteyiz. Bu maddeye gore, incelemeyi Oncelikle yetkill mahkeme yapacaktir 26. Incelemenin sonucundan mahkeme
Turk vatandagi ya da eylemin siyasal nitelikte oldugu yontinde bir yarglya
vanrsa, artik htildimet bu kararla bagh olacak, bagka bir deyille geri verme
talebini kabul edemeyecektir. Ancak bu yargdamada geri verilmesi istenilen
kiginin 'Dirk vatandagi, sucun da siyasal olmadigi anlagihrsa hiiktimet geri
verip vermeme konusunda serbest olacaktur.
Ashnda mahkemenin talcdir yetkisinin sucun TCK.9'da OngOrtilen Askeri, Siyasi ye bunlara bagli suclarla smut olup olmadigi da tartigma konusu
olmugtur. Doktrindeki baskin gOrU, mahkemenin sugun niteligi lie ilgili yapacagi saptamanin 9. maddedeki suclarla suurh olmadigi yOntinde olup, Avrupa ve diger ikili antlagmalardaki istisnalann da dikkate almmast gerektigi lien surUImUtur27 . SOzgelimi, mali melbr geri verme diginda birakilmig
—ise,.nfahlamearre bicincelemeryatmalicur.
—
Bizce de mahkemenin yeHcisi TCK'da yer alan bu iki koith ile mindenMahkemenin geri verme yargilamasmda hangi kurallara bagli olacagina iIikin bin dtizenleme TCK.9 ve CMUK'da bulunmamaktadm Bu nedenle
24 TCK'nun 6. maddesinin 3. fikrastnin 2 nolu benddeki "jade keyfiyeti, cOrmiln irtikap edildi-
gi mahallin v ey a failin tebasmdan bulundugu devletin huldimeti tarafindan kabul edilmemig buluntnak" geklindeki ifadeden talep edilen devletin kendiliginden god verme teklifinde
bulunabilinecegi sonucu ortaya gikmaktadm
25 19. ylizyilda idareye tanman genie takdir yetkisinin elegtirilmesi ye yargnal bir agamadasn
da gegilrnesi gerekliliginin vurgulanmasi, jade yargtlamasinda adli sistemi de devreye sokmug, zamanla her iki sisten)in yarar ve saluncalan dildcate almarak gogunlukla karma bir
sistem benimsenmietin Ornegin 1833 tarihli Belgika lade 'Catmint ilk olarak mahkemelerin
de jade yargilamasinda yer almasina imkan tammigtm Bkz. Tarhan F; Die Rechtsstellung,
8.231.
26 TCK. 9/3'e gore yetkili mahkeme geri verilmesi istenilen kijnin Turkiyede bulundugu yer
Asliye Ceza Mahkemesidir.
27
het - Donny; Karatlagttfmall, 8.236; Mummer - Erman; 111, no.2326; Oven, E; Suglulann, s.132.
62
FATIFI SELAMI MAFIMUTOOLU
de yargalama kurallartna Makin bir cok soru cevapstz kalmaktadm Uygulamamtz bu boalugu genel htiktimleri esas alarak doldurmakta ye diger ceza
davalanntla uygulanan kurallan jade hukukunda da gozetmektedir 29.
Malikemenin karan, geri verme talebinin kabulti yOntinde olursa, hiikiimet takdir haklum kullanarak istemi red veya kabul edebilecektir. Ancak
yen gelmisken belirtmeliyiz ki, Asliye Ceza Maldtemesinin bu kararma
kart kanun yolunun (temyiz) ank olup olmachti belli degildir. Yargitaytmli
bin temyiz baavurusu tizerine, Asliye Ceza Mahkemesince burada sadece tabiyet ve sucun vast.' yoniinde bir tespit yapildigun, karann CMUK 305'de tonget- Olen htiktimlerden olmadigint belirterek temyiz talebini red etmiatir.
Yiiksek malikeme aynca bu karann CMUK 253'de sayilan kararlardan olmadigindan temyiz kabiliyeti bulunmadigim ifade etmiatir 29. Karnmizca
ternyiz yolu kapall olunca itiraz yolunun ye yazth emrin mtimkiin olabilecesonucuna
gibi,,yargtlamaya i1ikin diizenlemelerin yoklugu tereddiitler
oluaturmakta ye ge'nel esaslar uygularurken celialtiye dthsiilmektedir. Biz
ayrt bin chizenleme olmadakca temyiz yolunu kapayan yarm yollannt dogru
bulmamaktaylz 39.
Mahkemece verilen karar Cumhuriyet Savona& aracilt lie Adalet Bakanligma genderilin Bakanlik bir kararname hanrlar ye Bakanlar Kuruluna sunar.
___...
,.11tiktimetin geri verme_konusundaki kararlanna kart yargt yolunun
.actIc olup_olmadigt konusunda da_memzuatiminia.binaciklayolthir-Anc
kt.nriPliakh-ularakndarreylenrvelstandeLden
p
_
—tit- seklnufeki anay
—
asar filik-me dayanarakritlari yargiya basyurabilecegini
kabul etmektedir. Bu hususta Damstayuniza giden davalardan bin "Chauvel-Bize" davasichr 31 . Danistaymuz, davayi reddederken, idari islemin yani
28 Dnktrindeki buskin rile yargilamanin genel hathnler gergevesinde yap:Imam yonandedin
Yarptayimiz do verdigi bir kararda, (10.6.1993 tarih ve 3474/5482) durusma yapdmasi ye
CMUK 135 ye 236 maddelerinde 5:Igo:igen usuliin uygulannuun gerektigini belirtmistin
Ski. an, M; Suclulann. s.145, 146, dn.71.
29 1932 taribli kararda "temyiz edilen karar CIEnun 9. maddesinin verdigi yetkiye dayanarak
mahalli asliye ceza mahkemesince iadesi istenilen sahsin tabiyet ve sugunun mahiyetini
tesbitten ibaret bulundugundan, CMUK 305. maddesinin belirttigi hilkilmlerden degildir ye
;win kanunun 253. maddesi gereginee de temyiz kahiliyetini halt degildir (4 CD. 26.12.1932,
E.11706. 1(10255) bkz; Danmezer - Erman, III, 2328, dn.145.
an 1997 tarildi Coin Kanunu Ontasansmin 17. maddesinin 3. ()kraal yerinde bir dt1zenleme lie
bu nevi kararlarn karm temyiz yoluna basvurulabilinecegini Mild:1m altina almaktachn
31 Bkz. Duran, L; Turk Hokunietinin Suclulann ladesine Daft Kararlar Ozanne Kasai Murakabe, (Tahir Taneee Armen), Istanbul 1956, sh.607, 608. Aym eserde ger] verme taleplerinin reddine ilikin kaaniamelere karsi itirazda bulunulmas] pek milmktIn degildir denildikten sonra u gerekseler ortaya konulmaktachn "c(Inkt1 geri verilmesi istenen sahmn bu ha!do itirazda hulunmast numfaatine aykin bir hareket olusturur. Herhangi bir menfaati oldu-
SUCLULARIN GERI VERILMESI
63
bu konudaki Bakanlar Kurulu Karanmn hukumet tasarrufu niteliginde olmadignu, geri vermenin lusmen adli ve lusmen de idari yarganin gorev alanma giren bin konu oldugunu da =men belirtmiatir. Aynca karannda sucun nitelendirilmesinden kacmarak, bu yondeki saptamamn adli yargt organlannca yapilmasi gerekliligine de dolaylt iaaret etmiatir.
Geri verme diplomatik ialemlerindeki prosedtinan uzun surmesi, bu sure icerisindeki ban onlemlerin almmasi gereldiligini de ortaya cdtarmaktadm Bu Onlemler aslinda ceza yargdamasi Onlemleri olarak karsnniza gikmakta olup bunlar aramnda en onemlisi de tutuklamadm
Bin cok anlasma onlem olarak tutuklamaya yen vermekte, Avrupa Sozlesmesi de acele hallerde tutuklama talebininde bulunabilecegini kabul etmiatir (16/1). Bu talep diplomatik yoldan yamlabilecegi gibi, dogrudan dogruya posta ya da telgraf ya da interpol aracilighyla veyahut istenilen tarafga
kabul edilebilecek diger herhangi bir yolla yapilabilir (16/3).
Bu istemden 18-gtin icerisinde talepname gelmezse, bu iinleme son verilecektir. Bu Onlem hic bin suretle 40 giltati gecemeyecektir. $ayet tutuklama
onlemi kaldirihrsa, talep edilen devlet sahstn kacmasma angel olmak icin
gerekli diger onlemleri alacaktar (16/4).
Avrupa Sezleamesi, sozkonusu Onlemin almmasnu talep edilen devlet
yOntinden bin yukumlUluk olarak Ongormemiatir. Ancak ytikiimliiliik getiren
sozlesmeler de varchr 32 . Tutuklamaya yetkili makam karar verecektir.
TCK.9 yetkili malcamin sorgu hakimligi oldugunu belirtmektedir. Ancalt ilk
watarmanin_m_e_vzuatindatkanlinasola_llizde hazialcarpaturmasinrncanifirsrdtryartmrtutuklamaya -karatverecektir. DavaactImio ise, Asliye Mahkemesi yetkilidir. Ontasanda gezalti -thainda tTulcOnuda yeni bir diizenleme yoktur (17/6).
Yeti gelmiaken Ozellikle vurgulamahytz Id, jade hukukunda yer alan tutuklamada, CMUK'nun 104. maddesinde tingOriden tutuklama sebepleri
dikkate alinmaz. Baalut bin anlatimla, buradaki tutuklama kendine
yasada ongtirtilen koaullara bagh olmayan bin onlemdir. ayet sOzleameler-
gu &Wine's° bile: ger] vermeyi isteyen devlet (1Ikesine seyahatle gitmesine angel bulunmacliginclan, itiraz etniesine gerek ye yer yokttir. Geri vermeyi talep eden devletin bu hususta
bir itiram varsa bunt: ancak uluslararam yarp organlanna sunabileceginden, ortada devletleraram bir ihtilaf stizkonusu Stir. Savemm geri vermeyi reddeden karara /tars] itiraz etmesi nkla gelebilirse de, bu da iddia makammin yurtItme organ:inn bir pargam ve onun emrinde olmasi sebebiyle hultuken mtUnkiin degildir. Buna kariIik, yabanet inked° yapilan , ceza
kovusturmasinda salisi halt davactsi veya madahil veya magdur durumunda bulunan kimse bunlann menfaati bulundugundan geri vermeyi reddeden karara kartp iptal davasi agmaya hukuken yetkilidir. Ski. aym makale s.602, dn.17.
32 Irak (m. 49/4), hl Ism (27/4). Azerbaycan (38/1) ile yaplan antlamnalarda tutuklama bir yt1kam10101( olarnk angoralnitistiin Ski. CM, M.; Suclulann, s.152, dn.92.
64
PAM SELAMI MAHMUTOOLU
de bir yUkumluluk yolcsa bu onleme baqvurmak mecburi degildir. Bu karar-
bra krirsi itiraz edebilmekte miimktindiir 33 .
Avrupa SOO e§m esin de yer almamakla beraber Tiirkiye'nin yaptt diger
sOzlesmelerde de ongorOldiigil Uzere, arama, gozalti, yurtdisma çikiin onlenmesi gibi onlemler alinabilir 34 .
Geri verme talebi bazen birden fazla devlet tarafmdan yapilabilir. Gercektende bir suc ayni anda farkli devletleri ilgilerdirebilmektedir. SOzgelimi,
istenilen kiginin vatandacligi, sucun islendigi yer ya da sugtan dolayi en ciddi zaran gonnek bu ilginin kaynagt olabilir. Bazen de farkh suclardan dolayi
birden fazla talep olabilir. Turn bu durumlarda sorunun nasil caziimlenecegine Makin kurallar incelendiginde, sozlesmelerde genellikle htiktim bulunmedial, olanlarda ise birlik saglanamadt gtirtilmektedir.
Birden fazla talep halinde Onceligin hangi devlete alt olacalona ili§kin
- –
" Ozgitrralderi smirlayan cezo yarglamast onlemleri, Ozellikle de tutuklama (Mimi agraradan
ban soruntar yasanmaktachr. Bu sorunlar AIHM'cle yansitilmighr. Bu karara degintneden
Once tutuiclama lain yeni yaklastmin jade talebinin yerinde olmastyla birlikto yasal olarak
OngOrel mils tutuklamo sebeplarinin de aranmast yonendedir. A1HM'ye gore jade tutuldamamode horn ig hukuka hem de jade sozlesmesine uygunluk aranacaktm Mahkeme 1987 yihnda Baratta davastyla ilgili olarak verdigi kararda bir kijnjn smir dim edilmesi sonucta delay], do elsa hakstz bir iadeye neden olmaktaysa, bu iadenin nodes oldugu Ozgerlekten yaksunlok Allis. m. 5'e aykindir diyerek keyfilige kanp mkmaktadm Sozkonusu olay au secede cereyan etmistir. Italyan Rosana bir kat kaormak ve Oldermekten doter 1975 yalinda gsyabrado tralyalda yarraintur. Bonne bu arada Fransa'ye kagar. halye'ran lade talebi manta verilen !carer nedradyle reddedilir ye bu arada Fransa'da hakkinda ayrt bir yarplama bagBoztrarrkefoletle serhost-hiralultglkabirtdolraliCtra;aftrftlatt:MC121flatatteMrstdra §rodilitrisvkft ygoffctOZIOn-Bozana
hut Komisynn finlyniya kart yornlan Wirer.] reddeder. Ancak Fransaiya karat olam uygun geter. Whitton° Ozgerlegen dolaytt do also bu gekilde ortadan kalkmathm 5/1'i ihlati olarak
Wirer. Bkz. 7'orhan, F.; Rechtsstellung, 3.284, dn.219.
Mevzuatimiz acramdan tutuklamada irdelenmesi gereken ye bugene kadar pek deginiimemis hir konu da Annyasasm 19/2. maddesindelci iadeye Makin ifadedir. Bu maddeye gore,
dzgerragen lusitlattabilecegi hailer tek tek sayamis, bunter arasmda jade de yer filmes, ancak bu Iralde "geri venne karan" verilen bir kisi diyerek geri verme muamelesi diyen hiikmenden AIHS'cleki (5/1 f) ayrilmig, baytelikle de gereksiz bir teredditte neden olmustur. Tani Anayasammin ditzentemesi karosinda lade tutuldamast icin adli ve idari agamalardan gecilerek bit karann verilmbsi gerekliWginden bahsedilinedilecektir. Uygulamada be hususa
dikkat edilmemekle birlikte yasakoyucu kanimmea hatalt bir Wade kullannustin
Belki terminolojik aculan deginitmesi gerekli bir diger husus da 19/2 1deki bir kimse stizMigtider.Aslinda burada jade sOzkonusu oldugundan bir kimsenin yabanct olarak ifado edilmesi daha dogru Our.
34 Krans (md.43), Azerbaycan (m.37),ABD. (m. 9) ile olan anlasmalarda bukonuda Macemlere
rastlanmaktachr. Ski.; Cht, M.; Suclulann, s.156, dn.109.
1989 tarihii Ceza Kanununun Ontasartstnda ise, tutuklamanin yarn sire gezattinda bulundurma onlemine yer verilmiatirAynt hIlkilm 1997 tarihli Turk Ceza Kanunu Ontasansinin 17. maddesinin son fikrasmda da 'ten verilmesi talep olunan khnsenin goz alttna elmmama Tfirkiyenin taraf oldugu thuslararam SiSzlegme Macemlerine gore karar verilebilir"
geklinde yer almaktadm
SUcLULARIN GERi VERILMEST
65
TCK ve CMUK'da da herhangi bir thizenleme yoktur. Avrupa Sozlesmeside
kesin bir stralamaya gitmemis, geri verme talep edilen devlete ban hususIan gOzonfinde bulundurmak kosuluyla takdir hakki tarnmistir. Bizce de
stalesmenin yaklasimt dogrudur.
Geri verilmesine karar verilen kicinin teslimine ye teslimin ertelenmesine iliskin kurallarda Avrupa Soziesmesi ye diger stizlesmelerde yer almakta, bu konuda da TCK ve CMU1C'da herhangi bir htiktim bulunmamaktadtr.
Aym sekilde esyanin miisaderesi ye geri verme masraflan da TCK ye
CMUK'da dtizenlenmemistin
G) GERI VERMENIN SONUcLAR.I
Bu sonuglardan en onemlisi geri vermede ozellik kurandtr. Bilindigi there, bu kural geri verme hangi sug_sebebiyle gergeklesmisse teslim alan dev-.
— lette-atIcak-rtug -seb-ebiyle largilaniaryatiabilit ve -bu sug nedeniyle infaz
edebilir. Bu ktiral geregince geri verilmesi istenilen kisinin geri verilmeden
Once isledigi suclarda bzellik kurali kapsami igerisindedir. Sucun neviinde ye
vasfinda meydana gelebilecek ye istenilen kisinin durumu agerlasttracak her
durumda &ethic kurah icler 35 .
Ceza kanunununda TCK'da &oink kurah lie ilgili bir dtizenleme yoktur.
Buna kanalik Avrupa Siblegmesi ye Ttirkiye'nin taraf oldugu diger biittin
antlasmalarda bu kurala rastlanmaktachr.
Geri verme isleminden sonra kovusturma haklunda geri veren devlete
bjlgi verilmeside bu hukuk.dahmn.zortmlu sonuglanndan bir.digeridire.
SONUC VE ONERILER
Yaptigamiz agtklamalardan da anlastlacaga there, lade hukukuna
iliekin Turk mevzuatt agtkga yetersiz kalmaktadm Stizkonusu yetersizliklere ilgili boltimlerde degindigimiz igin burada tekrarlamaya gereksiz gormekteyiz.Ancak Ozellikie belirtmek isteriz ki, bu bosluklann temel nedeni, Cumhuriyet sonrast, cesitli temel yasalann farkh tilkelerden iktibas edilmesinden lien gelmektedir. Bilindigi tizere, Ceza Kanunumuz Italya'dan, CMUK 1da, Almanyaidan almmistir. 0 tarihlerde Alman CUK'da iadeye ilickin herhangi bir htiktim yer almamakta, konu 1929 tarihli ayn bir iade yasastyla
diizenlenmekteydi. Buna karsm Italya, lade kurumuna, iadenin hem maddi
kosullan hemde yargalama rejimi actsindan yer vermisti. Durum boyle olunca, daha baslangagtan itibaren mevzuatmuz lade hukuku sahasmda yetersiz
kaldi ye bugiine kadarda degindigimiz eksiklikler giderilemedi.
35 Bkz; icel • Donay; Kargilaggrmall, 8,237; Oztark, B; Ceza Hukuku ve Emniyet Tedbirleri
Hukuku, Ankara 1994, s.51. Bu eserde Askeri Yargitayin sug vastradaki degigim kanpsmda
ozelilk kuralram need igletilecegine iligkin karan oldukot onemlidir. (As.Yarg. Dr1.1Crl.
10.10.1991. 1061/118, As.YKD.); Donmezer - Enrian; Nazari III, No.2344.
66
FATIU SELAMI MAHMUTOOLU
2). Biz ortaya koydugumuz bu gahama sonunda yapmak istedigimiz Oncatch oneri, ceza islerinde diger adli yardimlan da kapsayan ve bunlar arasmda iadeye de tilm aynntilanyla yet veren bit yasamn derhal yiirtirhige
kIIlLIIunaslnn ihskindir. Ozethick iadenin maddi ye usuli kosullan yeni g aga § gehsmeleri dikkate alarak ditzenlenmelidir. Aynca bu yasada sozgelirni
ceza kovusturmasinin aktartImast, gdzetimin aktanlmasr, hukumlerin
transferi, gibi dar ye galls alamda turn mtiesseselere yet verihnesidir.
3). Yargilama kosullan incelenirken gortilchigii aura, eksiklikler igtihatlarda doldurulmaya gahsilmistm Halbuki sui generis yamda olan bu kurum, her zaman gene! hiikilmlerin uygulanmast istenilen sonuglan vermemektedin
4). Ceza yarmlamast bnlemleri, ozellikle de, ozgiirlitgu ortadan kaldina
On lem ler hasindan yeni gelismelere uygun kurallar sarttm Taraf oldugumuz
s6zIesmelers ozelliklede AiHS ve AIR mahkemesinin tutuklamayagozaltina
4ranrot in` v- erdigr liararla-i'iripihr
cak-Friafin-oz-o-rniride-buiu-n-durulmandir.
5). Bu baglamda, temel hak ye azgiiritiklere iliskin temel esaslar, jade
engelleri arastnda yer almahchr. Sozgelimi, jade edilecek kiinin gtinderilecegi tilkede irk, din, ktiken ya da herhangi bit gruba dahil olmaktan dcdayi
takibat yarn imasindan ciddi olarak korkuluyorsa, iskence ye insanhk chat
muarnele sozkonusu ise daha agik bit anlattmla AIHS'de ye benzer diger metinier& ifadesini bulan adil bit yargdama yoksa, jade edilmezlik kurah iadenin maddi kosullan arastnda aakga bulunmandn -36.
'61 Vatanclasin ia& edibmezligi karaina- éni istisnalar tamnabilir.
OW I ik le-de ite=vatandaengFkarnirerremiWgihnin-ififfletiffderr-tar
inde-edilecek kisinin iradesine- deger atfedilebilir. Avusturya jade kanunun(Ia olcitigu gibi, ceza mahkemesinin amen aasindan da kuralda sapma mUmkiln olabilin
7). TUrkiye'de islenen suglar agnundan, bzellikle basit suglarda yabana
yargn daha iyi sonug verecekse iadeyi miimktin kilabilecek dtizenlemelere gidilebilin
8). Kammizca karedikhhk prensibi de mutlak olarak algilamamak gerekir. ayet devletin bu prensibi gozetmeden bit kisiyi jade etmesinde yarar
varsa, jade iIemi gergeklestirilebilmelidir.
9). ()him cezalannin uygulamada akartnns oldugu sorunlar da dikkaie
Anorak, bu ceza ytinirliikten kalchriltnahthr.
36 A11-1M 1989 yihnda vermig olduku kararda (Soaring davani) ankea Mean baklan gtivencele-
koruyueu fonksiyonunu, lade hukuku agnmdan da ortaya koyarak, otabilecek tam toredclatleri giderdi. Ozellikle sozlegmenin 2, 3, 5, 6 ye S. maddeleri bu lcararda anem kazandt.
-
-