Rüya ve Din

Rüya
Kadın ve Erkeklerin Rüyası Farklı
Vahiy ve Rüya
Peygamberimizin Bir Rüyası
Rahmani-Şeytani-Nefsani Rüyalar
Kehanet/Öngörü Rüyaları
Rüyayı Etkileyen Etkenler
Bebek ve Görme Engellilerin Rüyası
Hz. Yusuf’un Rüyası
Rüya Tabiri
Rüyada Peygamberimizi Görmek
Rüya ve Vesvese
Rüyada Ölmüş Birisini Görmek
Rüyaları Anlatmayın!
İstihare
Karabasan
Kaynakça
Rüya ve Din
Rüya
Rüya günlük hayatımızda çok önemli bir yer
tutar. Bir gün içerisinde toplam 2 saat rüya
görürüz. Rüyanın, uyku kalitesini arttıran bir
özelliği vardır. Tam bilinmese de içsel
hesaplaşmalar, kendimizle ilgili bazı
sorgulamalar, belleğin daha iyi yerleşmesi gibi
birçok faktörü de olabilir. Bazen rüyalarda
keşifler de, müzik notaları da çıkmaktadır.
Beyin, uyku sırasında, özellikle de rüya
sırasında, uyanıkken gibi çalışır, bilgiyi işler.
Kadın ve Erkeklerin Rüyası Farklı
Bazı çalışmalarda, tek bir rüya anlatıldığında
% 70 oranında rüya görenin cinsiyeti tespit
edilebiliyor. Çünkü içerikler çok basit. Erkekler
genellikle saldırgan, öfke ya da toplumsal
sorunlarla ilgili rüyalar görür. Kadınlar
genellikle kişisel, sosyal ilişkiler içeren rüyalar
görürler (Doç.Dr. Sultan Tarlacı (Nöroloji)).
Vahiy ve Rüya
Kur’an’da rüya, 6 yerde, olumlu anlamda
kullanılır. Peygamberlerin rüya esnasında
vahiy aldıklarına dair bir bilgi Kur’an’da
olmamasına karşın literatürde vardır. Hatta
peygamberimizin ilk vahyini 6 ay boyunca
rüyada aldığı, yani bir anlamda vahye
hazırlandığı ifade edilir.
Peygamberimizin Bir Rüyası
Rasulullah, Hudeybiye Barış Anlaşması
öncesinde, rüyasında Mekke’ye girdiklerini
görüp bunu ashabına anlatmış. Fakat
anlaşmayı yaptıkları halde Mekke’ye
giremeden döndükleri için bu durum,
sahabeler arasında rahatsızlıklara yol
açmıştır. Rasulullah’ın rüyası, bir sene
sonra gerçekleşmiştir.
Rahmani-Şeytani-Nefsani Rüyalar
Rahmani rüya (saf, anlaşılır, düzgün), Allah’ın
kullarına bir takım şeyleri müjdelemesi, işaret
ve alametler göstermesi; şeytani rüyalar
(karmakarışık) şeytanın bazı vesveselerle
korkularla insanlar üzerinde etki oluşturmaya
çalışması; nefsani rüyalar ise biraz da
bilinçaltımıza gömdüğümüz günlük hayat
içerisinde yaşadığımız (cinsiyet, şiddet)
olayların rüyalarda açığa çıkmasıdır.
Dini açıdan, kişisel bir tecrübe olan rüyalardan
mutlak bir sonuç çıkarmak, bir genelleme
yapmak, ‘falan kişinin her gördüğü rüya çıkar’
şeklinde bir kehanete bağlamak doğru
değildir!
Kehanet/Öngörü Rüyaları
İnsanlar, kendilerinin ve başkalarının başına
gelebilecek tehlikeleri önceden sezebilirler.
Bu, rüyalarda daha çok ortaya çıkar. Çünkü
sezgilerimizi, günlük mantığımızla,
beynimizin üst tabakasıyla zaten günlük
yaşamda örtüyoruz. Fakat uyku sırasında bu
baskılanma ortadan kalktığı için, değişik bir
bilinç hali sağlanıp önceden bilmelerin % 80’i
rüyada ortaya çıkmaktadır. Carl Gustav Jung
ve Sigmund Freud, kehanet rüyaları kabul
ederler.
Kehanet rüyaları genellikle sabah saat 4-6
arasında (kuşluk vakti) ortaya çıkar. O sırada
melatonin, yani uyku hormonu, en yüksek
seviyededir. Kehanet rüyaları çok canlı ve
unutulmaz rüyalardır (Doç.Dr. Sultan Tarlacı).
Rüyayı Etkileyen Etkenler
Eğer uyuduğunuz ortam çok soğuksa,
üzerinize kar yağdığını veya kendinizi
kutuplarda görebilirsiniz. Açlık-tokluk ve
fizyolojik durum ile ilgili yapılan bir çalışma
için insanlar bir gün boyunca aç ve susuz
bırakılmış ve onlara uykuya dalmadan önce
tuzlu yemek verilmiş. Tam rüyalarının
ortalarında uyandırıldıklarında, üçte birisinin
su ve susuzlukla ilgili rüya gördükleri tespit
edilmiş.
Bebek ve Görme Engellilerin Rüyası
Rüyayı gören merkezler 5-7 yaşında
olgunlaştığı için daha küçük yaştakilerin rüya
gördükleri sanılmıyor. Yine doğuştan görme
engelli olan kişiler görsel rüya görmüyorlar.
Onların rüyaları daha çok diğer duyularla
ilgilidir (tatma, dokunma, işitme, koklama). Yine 5
yaşından önce görme engelli olanlar da görsel
rüya görmüyorlar.
Hz. Yusuf’un Rüyası
Hz. Yusuf 11 gezegen, güneş ve ayı kendisine
secde ederken, tâbi olurken görür. Rüyasını
da babası Hz. Yakup’a anlatır. Babası ona,
rüyasını kardeşlerine anlatmamasını, çünkü
onların kendisine kötülük yapma ihtimalinden
bahseder. Muhtemeldir ki onun babası da rüya
tabiri ilmine sahipti. Gerçekten de kardeşleri
onu kuyuya atarak kötülük yaparlar.
Hz. Yusuf daha sonra kuyudan alınıp
Mısır’a bir aileye satılır. Evin hanımı onu
zinaya davet eder ama o bu teklife karşı
çıkar. Bunun üzerine hapse atılır ve orada
iki kişinin rüyasını tabir eder. Bunlardan
birisi kendisini şarap sıkarken, diğeri de
başında ekmek taşırken görür. Hz. Yusuf
önce tebliğ eder, ardından birinci adama,
‘Sen Krala tekrar şarap sunacaksın, çıkınca
efendine beni an,’ der. Diğerine de, ‘Sen de
asılacaksın, kuşlar başından yiyecek.’
şeklinde rüyalarını tabir eder.
Birinci adam hapisten çıktıktan sonra Hz.
Yusuf’a verdiği sözü unutur. Bir süre sonra bu
sefer de kral bir rüya görür (Adğasu ahlam) ve
tabirini kahinlere sorar. Kahinler ise, ‘Bu
gördüğünüz rüyalar karmakarışık rüyalardır,
biz bunları yorumlama kudretine sahip değiliz.’
derler. Tam o sırada Hz. Yusuf’un zindan
arkadaşı onu hatırlar. Kraldan izin isteyip
zindana döner ve rüyayı anlatır.
Kralın gördüğü rüyada yedi semiz inek ve yedi
cılız inek, yedi yeşil ve yedi de kurumuş başak
vardır. Bunların anlamını sorar. Hz. Yusuf
şöyle tabir eder: Yedi yıl bolluk olacak,
ihtiyacınız dışındakileri depolayın. Yedi yıl
sonra da kıtlık olacak. Sonra bir yıl gelecek, o
kadar yağmur yağacak ki insanlar meyvelerin
suyunu sıkacak.’ Bu yorum krala aktarılınca
bu tabiri yapanın hemen huzuruna
getirilmesini emreder. Hz. Yusuf’a zina
iftirasını yapan kadın da çağrılır.
Parmaklarını kesen kadınların derdi neydi
diye sorulur ve kadın suçunu itiraf eder. Daha
sonra kral Hz. Yusuf’u Mısır’a maliye bakanı
olarak atar. Kralın rüyası gerçekleşir, kıtlıktan
dolayı Hz. Yusuf’un Filistin’deki kardeşleri
Mısır’a erzak almaya gelirler. Hz. Yusuf
kardeşlerini tanısa da onlar onu
tanıyamazlar.
Hz. Yakup, oğluna hasretinden iyice gamlanır,
artık gözleri görmez ve Yusuf’u sürekli olarak
anar. Çocukları ise, ‘Sen iyice ihtiyarladın.
Çünkü Yusuf öldü!’ derler. Hz. Yakup da
muhtemelen o rüyanın sonuçlanacağını bildiği
için hep ümit içerisindedir. Hz. Yusuf,
yaşadığının delili olarak babasına gömleğini
gönderir ve sonra Hz. Yakup’un gözleri açılır.
Babası sonra şöyle der: ‘Ben size dememiş
miydim, Allah’ın izniyle ben sizin
bilmediklerinizi bilirim!’ (Dr. Emre Dorman).
Rüya Tabiri
Kur’an ve Tevrat’ta Hz. Yusuf’a rüyaların
yorumunun ilmi öğretildiği ifade edilir.
Dolayısıyla rüyaların yorumlaması diye bir şey
vardır. Kahinler, kralların gördükleri rüyaları
yorumlamışlardır. Eski Türklerde görülen rüya
üzerine savaşa çıkılıp çıkılmayacağı, kimin taç
giyeceği kararı verilir hale gelmişti. Tarih
boyunca kahin ve rüya yorumcuların çoğu
kadındır, çünkü kadınların sezgileri erkeklere
göre daha güçlüdür.
Rüyayı oluşturan birçok dinamik vardır.
Mesela kişinin çocukluğunun nasıl geçtiği,
bilinçaltında neler olduğu, nasıl ortamlarda
yaşadığı, toplumsal öğrenmişlikler vs.
Evrensel rüya sembolleri olabilir ama rüyanın
en iyi yorumunu, kişinin kendisi yapabilir.
Kişinin rüyalarını, sembolleri başkasının
yorumlaması iyidir, ama esas yorumu kişinin
kendisindedir. Dolayısıyla rüya kitaplarına
bakıp gördüğü rüyayı anlamaya çalışmak çok
mantıklı değildir. Çünkü rüyalar kişiye özeldir.
Rüyada Peygamberimizi Görmek
Literatürde, birisinin peygamberimizi rüyada
gördüğüne inanıyorsa, mutlaka onu
görmüştür şeklinde bir bilgi vardır (Buhari, Tabir 10;
Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, Beyrut bty., III, 55). Ama Kur’an’da
bunun bir temeli olmadığını görüyoruz. Zaten
bir insan, peygamberimizi gördüğünden nasıl
emin olabilir ki? Bu, çok suistimal edilen bir
durumdur. Hatta bazı insanlar Allah’ı
gördüğünü bile iddia etmektedirler!
Tasavvufi bir oluşumun başında olan birisi
eğer iyi niyetli değilse gaipten, mana
aleminden haberler aldığını, Allah ile,
peygamberimiz ile görüştüğünü iddia edebilir.
Hatta Rasulullah’ın o gruptan bazı kişilerle
ilgili bir şeyler söylediğini ifade edebilir.
Mesela, o kişi müridini çağırır ve der ki: ‘Bana
gaipten haber geldi. Eşini boşayıp bana
nikahlayacaksın! Senin imtihanın bu!’ Veya,
‘Sen falanca yerdekini mülkünü bize
vakfedeceksin! Allah seni bununla
şereflendirdi.’ der.
Dolayısıyla rüya, çok suistimale açık, insanların
çok dikkatli olması gereken bir şeydir. Çünkü
hiç kimsenin rüyası, peygamberlerin gördükleri
rüyalar gibi değerlendirilemez, Hz. Yusuf’un
yorumladığı gibi yorumlanamaz. Ama rüyada
insanlara birtakım işaretler de rüyalarda
gösteriliyor olabilir. Allah bazı insanlara dış
dünyada da işaretler gösterir. Mesela birisiyle
veya kazayla karşılaşırsınız, hayatınızda bazı
şeyler değişir. O insan size bir işaret olmuş
olabilir.
Bundan dolayı rüyaları toptan reddetmek veya
toptan kabul etmek çok anlamlı bir şey değildir.
Rüyada olumlu veya olumsuz bir şey de görsek
oradan kendi hayatımızı düzene sokmaya
yönelik olumlu bir şey çıkarmak bizim lehimize
olan bir şeydir. Mesela cehennemde yandığını
gören birisi, hayatını gözden geçirmelidir. Ama
buradan mutlak, kesin bir hüküm çıkarmak
mümkün değildir. Kur’ani bir bakış açısıyla
rüyadaki görsellerden hareketle amel etmek
mümkün değildir.
Rüya ve Vesvese
Kişi kral, din bilgini ya da sıradan bir insan da
olsa rüyasından mutlaka anlamlı bir bilgi
çıkarması mümkün değildir. ‘Hiçbir
peygamber yoktur ki, şeytan onun hayal
dünyasına, dileğine bir şeyler karıştırmaya
çalışmamış olsun. Allah şeytandan geleni def
eder.’ (Kur’an, Hac 52). Şeytan peygamberlere dahi
böyle musallat olmaya çalışıyorken normal
insanlara neler yapabileceğini siz düşünün
(Ben Allah’ı, peygamberi görüyorum, bana gayb
aleminden bilgiler geliyor…).
Rüyada Ölmüş Birisini Görmek
‘Ölüler rüyamıza girip bize mesaj verebilir
mi?’ Ölmüş birisinin tekrardan yeryüzüne
dönmesi mümkün değildir. Ama kişi
rüyasında bir şey görüp onu yakını olarak
algılayabilir ya da onunla birlikte yaşadıkları
bir anıyı hatırladığından dolayı onu o
yakınına özlemi olarak yorumlayabilir. Veya
yakınını gördüğü için, acaba beni çok mu
özlüyor, acaba ben de onun yanına mı
gideceğim şeklinde yorumlayabilir (Dr. Emre
Dorman).
‘Rüyaları Anlatmayın’
Genelde rüyaları, özellikle de kötü rüyaları
anlatmayın denilir. Bu bilgi Yahudi
kaynaklarında vardır. Yahudilikte
anlatılmamış rüyalar, okunmamış mektuplar
olarak değerlendirilir. Eğer kötü bir rüya
gördüyseniz, bunu kimseye anlatmaz ve
yorumlatmazsanız, o rüyanın
gerçekleşmeyeceğine inanılır. Kötü rüya
anlatılmaz, ‘aman başımıza gelmesin’ diye
(Dr. Emre Dorman).
İstihare
İstihare )‫(الاس تخارة‬, yapılması düşünülen bir
işin Allah katında hayırlı olan şekliyle
gerçekleşmesini istemektir. Bunun için
Rasulullah, 2 rekat namaz kılıp özel bir
duanın okunarak hayır talep edilmesini
tavsiye etmiştir. Ama istihare rüyası diye bir
şey yoktur. Bunu çok sonraları bazı şeyhler
ortaya çıkarmışlardır.
Karabasan
Karabasan (uyku felci) toplumda % 15 sıklıkta
yaşanan bir durumdur. Sistem öyle kurulmuş
ki, rüyada gördüğünüz koşma, yumruk atma
gibi şeylerin bedene yansımaması gerekiyor.
Bu nedenle normalde uyku sırasında biz zaten
felç oluyoruz (solunum ve göz kaslarımız hariç).
Karabasan (uyku felcinde) kişinin bilinci
uyanıyor fakat beden o felçten çıkamıyor.
Dolayısıyla uyandığınız zaman hareket
edemiyorsunuz fakat uyanıksınız.
Uyku felcinin ilk aşaması budur, yani kendini
fark etmek ve hareket edememek. Bir süre
sonra buna, mesela yanınızda birisi varmış
veya size doğru birisi geliyormuş, ayaktan
çekiştirme hissi, tıkırtılar (konuşma sesi
duyulmaz), kulakta uğultu eşlik edebiliyor.
Fakat bunlar, evrensel şeyler. Bir süre sonra
da göğüste bir baskı, üzerinde bir şey
oturuyormuş şeklinde bir his oluşuyor
(incubus).
Bu durum bir süre devam ettiğinde ve eğer
kişi buna razı olup katılırsa, vücudun dışına
çıkıp astral seyahat deneyimini yaşayabilir.
Tabi o sırada kişi korkudan, panikten
bağırmak istiyor, bağıramıyor. Burada
yapılacak en iyi şey, kendini bu olayın akışına
bırakıp bunun bir rüya ya da fizyolojik durum
olduğunu kabul etmesi. Bu durum zaten en
fazla 50 saniye sürmektedir. Ama korku süresi
düşünüldüğü zaman neredeyse bitmiyor ve
geçmiyor.
Tıbbi olarak bu, insanların hayatı boyunca bir
kere yaşayacağı bir şeydir. Uyku felci birçok
şeyden tetiklenebiliyor: Uykunun çok sık
düzensiz olması, farklı ortamlarda uyumak,
aşırı yorgunluk, çok kaygı, sınav dönemleri,
jetlag. Çok sık olduğu zaman bunun basit
tedavisi var. Fakat bunun paranormal bir
şeyle bağlantısı yok (Doç.Dr. Sultan Tarlacı).
Kaynakça
• Apaydın, Halil, ‘‘Rüya ve Fonksiyonu,’’ Ondokuz Mayıs Üniv. İlahiyat Fak. Derg.,
sayı: 9, Samsun 1997, s. 265-282.
• Tarlacı, Sultan, Dorman, Emre ‘‘Rüyaların Gizemi,’’ Pelin Çift ile Gündem Ötesi,
TRT1, 13.05.2015.
Aralık 2015