Böbrek Nakli Merkezi

SGK güvencesiyle
hiç bir ücret ödemeden
Böbrek Nakli!
Kent Hastanesi
BÖBREK NAKLİ MERKEZİ
SGK güvencesiyle
hiç bir ücret ödemeden
böbrek nakli!
Kent Hastanesi
Böbrek Nakli Merkezi
1
Böbrek nedir?
Böbreklerimiz görünüm olarak fasulyeye benzeyen bir çift organdır. Yetişkin
insanlarda böbreklerin her biri 125-150 gram ağırlığındadır. Böbreklerimiz karın
boşluğu içerisinde, karın zarının arkasında, omurganın her iki yanında yer
almaktadır.
Böbrekler nasıl çalışır?
Böbrekler, nefron olarak bilinen yüz binlerce küçük hücrenin bir araya
gelmesinden oluşur. Her böbrekte yaklaşık olarak birer milyon nefron vardır.
Her nefron başlı başına bir kimyasal fabrikadır. Kan buradan geçerken
temizlenir ve idrar meydana gelir. Atık maddeler idrar yoluyla uzaklaştırılır.
Nefronlar ürettikleri idrarı, toplama kanallarına boşaltır, oradan da idrar yolu
(üreterler) ile mesaneye gider.
Böbreğin görevleri:
• Nefronlar, içerilerinden geçen kandan atık ve zehirli maddeleri,
fazla mineralleri ve suyu süzerek vücuttan dışarı atarlar.
• Kan basıncını kontrol altında tutar.
• Aktif D vitamini üreterek kemiklerimizin sağlıklı ve
kuvvetli olmasına katkı verir.
• Kandan vücut için lüzumlu kimyasal ve başka maddelerin
kaybını engellemek de böbreklerin görevleri arasındadır.
• Kırmızı kan hücresinin kemik iliğinde yapımı için gerekli olan
eritropoietin hormonu böbreklerden salınır.
Böbrek yetmezliği:
• Böbreğin görevlerini yapamaması ve fonksiyonlarını
yitirmesi demektir.
• Vücudumuzda tüm organlar birbirleri ile bağlantılı olarak
işlev görürler. Böbreklerimizin atıkları vücuttan
ayırma-uzaklaştırma görevini yerine getirememesine
böbrek yetmezliği denir.
• Böbrek yetmezliği; yaş, cinsiyet, ırk, din ve sosyal statü
ayrımı yapmaksızın bir anda her birimizin karşısına
çıkabilecek bir sağlık problemidir.
2
Böbreklerin işlevini yerine getirememesi ile
birlikte yaşanabilecek problemler:
1. Yüksek tansiyon
2. İştahsızlık, bulantı - kusma
3. Kansızlık, kemik ağrıları
4. Halsizlik - yorgunluk
5. Ayaklarda ve göz çevresinde şişlik
6. Ciltte kaşıntı ve sarı renk
7. Baş ağrısı, kiloda artış, ağızda kötü koku, sinirlilik
8. İdrar olmaması ya da çok az olması
9. Baş dönmesi, göz kararması, cinsel isteksizlik,
menstüral siklus bozukluğu
Kronik Böbrek Yetmezliği
teşhisi konulan
hastanın yaşamını
devam ettirmek için
seçebileceği
yöntemler:
• Hemodiyaliz
• Sürekli ayaktan periton diyalizi
• Böbrek Nakli
3
1-Hemodiyaliz:
İşlevini göremeyen böbreğin yerine bazı
görevlerin bir makine tarafından en az haftada
3 gün, 4 saat yapılarak yaşamın devamının
sağlanması.
2-Sürekli ayaktan
periton diyalizi:
Periton diyalizi normal böbreğin bazı
işlevlerinin taklit edildiği bir tedavi yöntemidir.
Dışarıdan bir kateter yardımı ile karın zarı
kullanılarak diyaliz solüsyonu karın boşluğuna
verilir, verilen solüsyonun atık maddeleri
vücuttan uzaklaştırması amaçlanır.
3-Böbrek nakli:
Çalışmayan böbreğin görevini yerine getirmesi için yeni bir böbreğin insan
bedenine nakledilmesidir. Nakil sırasında çalışmayan böbreğiniz sizin için
risk taşımıyorsa yerinde kalır. Nakledilen böbrek kasık bölgesinin hemen üstüne yerleştirilir.
3.1-Kadavradan Böbrek Nakli: Trafik kazası, beyin kanaması, beyin tümörü veya kalp krizi sonrası beyin
ölümü gerçekleşen kişilerin organlarını ailelerinin bağışlaması sonrası yapılabilir. Yapılan incelemeler
organ veren hastanın herhangi bir bulaşıcı hastalık, kanser veya böbrek hastalığına sahip olmadığını
göstermelidir. Uygun şartlarda çıkartılan ve özel koruma sıvılarında korunan böbreklerin en kısa sürede
takılması gerekmektedir.
3.2- Canlı Vericiden Böbrek Nakli: Böbrek yetmezliği olan ve böbrek nakline ihtiyacı olan
hastalara canlı bir vericidien alınan bir böbreğin nakledildiği ameliyat biçimidir. Kişinin en az 2 yıldır evli
olduğu eşi, 4. dereceye kadar yakınlığı olan akrabaları, kayın kısmı ve etik kurulu tarafından onaylındığı
taktirde başka bir yakını böbrek vericisi olabilir.
4
Kent Hastanesi'nde ameliyata
hazırlık süreci:
• Böbrek nakli olmak üzere hastanemizde "Organ
Nakli" bölümüne başvuran hastalar, böbrek nakli ekibi
tarafından değerlendirilerek 4-5 gün içinde tüm
tetkikleri tamamlanır. Sonuçlar ekip tarafından (Organ
Nakli Konseyi'nde) değerlendirilir.
• Hem böbrek alacak hem de böbrek verecek kişinin
ameliyata engel bir durumunun olmaması esastır.
• Ameliyata engel durumu olmayan hastalarda böbrek
alacak aday ameliyattan 4 gün önce hastaneye
yatırılarak tedaviye başlanır.
Kent Hastanesi'nin böbrek
nakli hedefi:
Böbrek naklinde amaç, çalışan bir böbrekle bireyi
bağımsız hale getirmek, yaşam kalitesini artırarak
normal hayatına devam etmesini sağlamaktır.
Verici olmanın faydaları:
• Ailenizden herhangi birini sağlığına kavuşturma
şansınız vardır.
• Kardeşinizin, çocuğunuzun ya da eşinizin haftada 3
kere hemodiyalize girmesi ya da günde 4 kez periton
değişimi yapması, ara ara rahatsızlanması ve zaman
içinde bunların sıklığı ve şiddetinin artması; bunlara
bağlı olarak da sağlığının ve psikolojisinin
bozulduğunu görmek tüm aile bireyleri için
yıpratıcıdır.
• Vericinin hasta ve ailesinin yaşam kalitesini
yükseltme şansı vardır.
• Vericiye tüm tıbbi testler ayrıntılı olarak yapıldıktan
sonra son karar tüm hekimlerin (Nefrolog, Cerrah,
Organ Nakil Koordinatörü, Radyolog, Psikolog vb.)
bulunduğu bir konsey tarafından verilir. Verici olma ya
da olamama kararını bir hekim tek başına veremez.
• Buradaki amaç ailede iki hasta değil, sağlıklı iki birey
yaratmaktır.
Verici olmanın riskleri
Ameliyat sonrası izlem
• Her ameliyatta olduğu gibi böbrek vericisi olmanın
da ameliyat riskleri vardır. Bu yüzden hiç kimse
ameliyatın % 100 başarılı olacağını garanti edemez.
Bununla birlikte ameliyat riski safra kesesi, fıtık vb.
gibi basit ameliyatlardan farklı değildir.
• Ameliyattan sonraki birkaç gün kesi yerinde ağrı
olur. Verici genellikle ameliyatın 4. gününde
hastaneden taburcu edilir. 5 gün içinde normal
yaşamına dönebilir.
• Ameliyattan aylar ya da yıllar sonra vericinin
tansiyonunda bir miktar yükselme olabilir. Bu
yükselme nakil öncesi tüm testler yapıldığı zaman
toplumdaki tansiyon yükselmesi ile aynı orandadır.
Toplumdaki diğer bireyler gibi düzenli kontroller ile
sağlıklı bir yaşam sürmek mümkündür.
• Ameliyat günü önce böbrek vericiniz, kısa bir süre
sonra da siz (böbrek alıcısı) ameliyata alınırsınız.
• Ameliyattan önce verici, daha sonra da siz
çıkarsınız.
• Her ikiniz de ameliyat sonrası odasına alınarak, sık
sık tansiyon, ateş ve nabız takipleriniz yapılır.
• İdrarınız ve kan tahlilleriniz sık takip edilir.
• Tedavi olarak serumlarınız vardır, ilaçlarınız belli
sıklıkta hemşireniz tarafından yapılır.
• Ameliyat sonrası 8 saat ağızdan herhangi bir içecek
ve yiyecek verilmez.
• Canlı vericiden yapılan nakilde böbrek hemen
çalışmaya başlar ve tekrar diyalize girmeniz gerekmez.
• Kadavradan nakil yapıldığında böbreğin çalışmaya
başlaması daha uzun zaman alabilir. Böbrek
çalışmaya başlayıncaya kadar desteklemek için
hemodiyaliz tedavisi uygulanması gerekebilir.
• Böbreğin takıldığı bölgede yüzeysel acıma ve uyuşukluk
olabilir bu durum geçicidir ve zamanla düzelir.
• Bazı hastalarda böbreğin takıldığı taraftaki bacakta
şişlik olabilir, şişen bacak uzatılmalı ve altına yastık
konularak şişkinliğin artması engellenmelidir.
Alıcı olmanın faydaları
• Tüm çalışmalar göstermiştir ki; yaşam süresi böbrek
nakli yapılan hastalarda diyaliz hastalarının
3 katıdır. Hastanın yaşam ömrü uzamaktadır.
• Ayrıca nakilden sonra takılan böbrek fonksiyonlarını
kaybetse bile hastanın hem tekrar diyalize dönebilme
hem de ikinci defa nakil olabilme şansı vardır.
6
Kent Hastanesi'nde
ameliyat sonrası izlem:
• Ameliyatınızdan sonraki üçüncü gün evde kullanacağınız ilaçlarınız
böbrek nakli koordinatörü ve böbrek nakli hemşiresi tarafından size
öğretilmeye başlanır. Taburcu oluncaya kadar kullanacağınız ilaçların
ismini, hangi sıklıkta, hangi saatlerde ve ne kadar alacağınızı
öğrenirsiniz.
• Taburcu olmadan önce böbrek nakli koordinatörü ya da hemşiresi
evinizi ziyaret ederek ailenizin eğitimlerini verir, hastanın ev yaşamına
göre eğitimini planlar.
• Taburcu olacağınız günden bir gün önce, böbrek nakli koordinatörü ya
da böbrek nakli hemşiresi tarafından taburculuk eğitiminiz verilir.
• Taburcu olmadan evinizin ve ailenizin ziyaret edilmediği durumlarda,
taburculuk sonrası mutlaka böbrek nakli koordinatörü ya da hemşiresi
tarafından ziyaret edilirsiniz.
7
Taburcu olduktan sonra
yapılacak kontrolleriniz:
Aşağıdaki durumlarda
mutlaka doktorunuzu arayın:
Taburcu olduktan sonra kontrolleriniz organ nakli /
nefroloji polikliniğinde sürdürülecektir.
Poliklinik kontrollerinin amacı; yeni böbreğinizin
işlevlerini izlemek, oluşabilecek sorunları erken
teşhis
etmek ve yaşam kalitenizi arttırmaktır.
Durumunuzu değerlendirin ve aşağıdaki değişiklikler
olduğunda kontrol gününüzü beklemeden böbrek
nakli bölümü hemşirenizi veya sizi takip eden
doktorunuzu arayın, bilgilendirin.
• İlk ay için haftada bir,
• İkinci ve üçüncü ayda iki haftada bir,
• 4 ay -1 yıl arasında ayda bir,
• 1 yıldan sonra 3 ayda bir kontrole gelmelisiniz.
(Gerekli görülen durumlarda izlem araları kısaltılır.)
Her kontrolde sabah saat 10.00'dan önce kan testleri
istenir. Bu nedenle hastaneye aç karına gelmeniz
gerekir. İlaç kartınızda kan verinceye kadar içmeniz
gereken ilaçları saatinde içmelisiniz. Kullandığınız
ilaçları ve ilaç kartınızı yanınızda getirin. Gerekli kan
testlerini yaptıktan sonra yemeğinizi yiyerek diğer
ilaçlarınızı alabilirsiniz. Farklı ya da yeni bir
şikayetiniz olduğunda, bu durumu böbrek nakli
bölümümüzde sizi takip eden hemşirenize veya
doktorunuza ulaşıp hangi saatte olursa olsun bildirin.
* Sandimmun kapsül kullanıyorsanız sabah 08.00'da
ilacınızı içiniz. Kanınız ilacınızı içtikten 2 saat sonra
alınacaktır. Prograf kapsül kullanıyorsanız ilacınızı
içmeden geliniz. İlaç düzeyini ölçüm için kan alınması,
ilacın içilmesini takip eden 11. saatte yapılmalıdır.
Rapamune veya Certican tablet kullanıyorsanız ilacınızı
içmeden geliniz. İlaç düzeyini ölçüm için kan
alınması, ilacın içilmesini takip eden 11. saatte
yapılmalıdır.
8
• İdrar yaparken yanma ve ağrı varsa,
• İdrar ile birlikte kan geliyorsa,
• 24 saatte 600 ml'den daha az idrar çıkışı varsa,
• Vücut ısınız 37.8 °C'den yüksek ise; halsizlik ve
eklem ağrısı varsa,
• Nabız hızında artma ve çarpıntı hissiniz varsa,
• Nefes almakta zorluk, öksürük ve balgam çıkarma,
balgamda kan şikayeti varsa,
• Rahatsızlık ve sinirlilik varsa,
• Tansiyonda ani düşme veya yükselme varsa,
• Ödem, göz çevresinde şişlik, kol ve bacaklarda
şişlik varsa,
• Bulantı, kusma ve ishaliniz varsa mutlaka
doktorunuzu arayın.
Eve dönüş:
Böbrek naklinden sonra eve dönüşte genelde hastalar kendilerini iyi hissederler.
Fakat bu iyilik hali yanında, nakledilen böbreği kaybetme korkusu ile ilk birkaç
hafta içinde endişe, sıkıntı ve stres yaşayabilirler, iyileşmenizde, ailenizin ve sizin
böbrek nakli konusunda bilinçlenmeniz çok önemlidir. Bu süreçte doğru bilgileri
öğrenmeniz size yol gösterici olacaktır. Ortalama ilk üç ay içinde bazı sorunlar
olabilir. Yaşanabilecek bu sorunlara rağmen hastalar normal yaşamlarına geri
dönerler. Çalışabilirler, evlenebilirler, çocuk sahibi olabilir ve toplumda
sorumluluklar üstlenebilirler.
Yaşamınızda öncelikle dikkat etmeniz gereken noktalar şunlardır;
• İlaçlarınızın düzenli kullanımı
• Enfeksiyonlardan korunma
• Beslenme düzeni
• Egzersiz
9
İLAÇLARINIZ:
Nakil sonrası size verdiğimiz ilaçlar, bağışıklık
sisteminizin etkinliğini azaltarak nakil olan organın
reddini önler. Ancak bu ilaçlar enfeksiyona olan
yatkınlığınızı arttırırlar. Ameliyattan sonraki ilk altı ay
için nakil olan böbreğin çalışmasını korumak için bu
ilaçlar daha yüksek dozlarda kullanılır. Takiplerinde
sorun olmayan hastalarda ilaçların dozları altı aydan
sonra azaltılır. Bununla birlikte bu ilaçların bazılarını
sürekli kullanmanız gerekli olup, asla doktorunuzun
önerdiği dozdan az ya da fazla dozda kullanmayınız.
Bağışıklık sistemini baskılayan bütün ilaçların yan
etkileri vardır. Doktorunuz yan etkileri en az olacak
şekilde ilaç tedavinizi düzenleyecektir. Tedaviniz
birkaç ilacı içerir. İlaç dozları her hastaya göre farklılık
gösterir. Diğer hastaların sizden daha az ya da fazla
ilaç kullanmasında kaygı duymayın.
BÜTÜN İLAÇLARINIZ İÇİN UYULMASI GEREKEN KURALLAR:
• İlaçlarınızı hergün aynı saatte alın.
• Kendinizi çok iyi hissetseniz bile ilacınızı asla değiştirip,
doz atlaması yapmayın.
• Eğer yanlışlıkla fazla doz kullandıysanız hemen
doktorunuzu arayın.
• Sadece kendi ilaçlarınızı kullanın. Asla diğer hastalara ilaç
vermeyin ve başkalarından ilaç alıp içmeyin.
• İlaçların son kullanım tarihlerine dikkat edin.
Eğer geçmiş ise hiç kullanmadan aldığınız
eczaneye geri gönderin
• İlaç yan etkilerini doktorunuza bildirin.
• Doktorunuzdan habersiz ilaç dozlarını değiştirmeyin.
• İlaçlarınızı serin, kuru, güneş ışığından uzak yerlerde
bulundurun; buzdolabında saklamayın.
• Tüm ilaçlarınızı çocukların ulaşabileceği
yerlerden uzak tutunuz.
• Kapsülleri yutabilirsiniz.
Asla çiğnemeyin, ezmeyin ya da açmayın.
• Farklı bir ilaç kullanmanız gerektiğinde mutlaka
doktorunuza danışın. Almakta olduğunuz ilaçlar başka
ilaçlarla etkileşim gösterebilir; ilaç düzeyinde azalma veya
yükselmeye neden olabilir.
• Eğer ilaçlarınız farklı renk ve kokuda ise ya da yumuşamış,
kırılmış, katılaşmış ise muhtemelen bozulmuştur; bu
ilaçları kullanmayın.
• Kimliğinizi ve kullandığınız ilaçların listesini her zaman
yanınızda taşıyın. Nakil hastası olduğunuzu ve kortizon
kullandığınızı belirtin.
• Bağışıklık sistemini baskılayan Sandimmun Neoral,
Prograf, Cell-Cept, Myfortic, Rapamune, Certican ve
Deltacortril gibi ilaçlardan almayı unuttuğunuzda, o dozu
almış kabul edip devam ediniz. Bir sonraki dozu çift almak
yapılacak en büyük hata olur.
• İlaç kartınızda yazılı olan ilaç isimlerinin yanında kaç
miligram oldukları da yazmaktadır.
Sizin kullanacağınız ilaç kalemle çerçeve içine alınmış
dozda olandır.
• Reçetenizde ve ilaç raporunuzda yazılan ilaçlar ya da
eczacının reçetenize göre tarif
ettiği kullanım sıklığını, dozunu dikkate almayın.
• Size göre hazırlanmış ilaç kullanım bilgisi için sadece ilaç
kullanım kartınızı kullanın.
• İlaçlarınızla ilgili hangi dozu kullanacağınızla ilgili
anlaşılmayan bir bilgi varsa mutlaka doktorunuza ya da
böbrek nakli hemşiresine başvurun.
ÖNEMLİ: İlaçlarınızı her gün aynı saatte almaya özen gösterin. Kandaki düzeyinin tayini için Sandimmun
alındıktan 2 saat sonra kan vermeniz gereklidir. Sandimmun’un aç ya da tok karnına alınması fark etmez.
Sandimmun bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Daima yeni bir ilaç aldığınızda doktorunuza danışarak alın.
10
NAKİL SONRASI
OLUŞABİLECEK
SORUNLAR:
1. Organ Reddi:
Takılan yeni böbreğinizin vücut tarafından
reddedilmesi ve ona karşı saldırının başlamasıdır.
En sık ilk üç ay içinde görülebilir. En önemli
nedeni ise bağışıklık sistemini baskılamak amacı
ile kullanmakta olduğunuz Sandimmun Neoral,
Prograf, Cell-Cept, Myfortic, Rapamune, Certican
ve Deltacortril'in kan düzeyinin yetersiz
kalmasıdır. Kan düzeyindeki bu yetersizlik; ya
sizlerin ilaçları düzenli almamanız sonucu ya da
düzenli alınan ilaçların bağırsaklardan emiliminin
bozulması sonucu ortaya çıkar.
Bu sorunla karşılaşmamanız için yapmanız
gerekenler;
• ilaçlarınızı düzenli ve zamanında almak,
• İlaç kan düzeylerini ve böbrek fonksiyonları size
belirtilen aralıklarda kontrol ettirmek,
• Alınan ilaçların bağırsaklardan emiliminin zor
olduğu ishal, kusma gibi durumlarda hemşireniz
ve doktorunuza bilgi vermektir.
11
Organ Reddi Tedavisi:
Organ reddi olduğundan kan kreatinin düzeyinde
artışla kuşkulanılır, ancak tanısı böbrek biyopsisi ile
doğrulanır. Biyopside eğer hafif düzeyde bir organ
reddi varsa kısa bir süre için (üç gün arka arkaya)
yüksek doz kortikosteroid kullanacaksınız. Eğer organ
reddi şiddetliyse tedavinizde başka ilaçlar
kullanılacaktır ve tedavi 10 -14 gün arasında devam
edecektir. İlk biyopsiden bir hafta sonra tekrar biyopsi
yapılarak tedavinin etkinliğini değerlendirmek
gerekebilir.
2. Hipertansiyon (Yüksek Tansiyon)
Hipertansiyon, tansiyonunuzun yükselme durumudur
(>140/90). Genellikle ilerlemiş yaş grubunda
görülmekle birlikte, böbrek nakli olan hastalarda da
kullanılan ilaçlarla birlikte ortaya çıkabilir. Bunun için;
• Tansiyonunuzu sık kontrol ettirin. Aynı kolunuzdan,
aynı saatlerde ve en az 30 dakika dinlenmiş durumda
tansiyonunuzu kontrol edin.
• Diyetinizi mutlaka önerildiği gibi alın. Tuzu
diyetinizden kaldırın.
3. Diyabet (Açlık Şekeri>126mg/dl)
Böbrek nakli olan hastaların bazılarında, kullanılan
bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar nedeni ile kan
şekeri yükselebilir. Diyabet hastalığı tanısı konulabilir.
Bunun için ek tedavi alabilirsiniz.
• Düzenli beslenmek,
• Size verilen egzersiz programına uymak,
• Diyabet ilaçlarının doğru kullanımı ile diyabetin
getireceği sorunlardan korunabilirsiniz.
12
4. Böbrek fonksiyonlarında değişim:
Sizlere verdiğimiz bağışıklık sistemini baskılayıcı
ilaçlar (Sandimmun, Prograf ve Rapamune veya
Certican) böbrek işlevlerinde bozulmaya neden
olabilir.
• İdrar miktarında azalma,
• İdrar renginde koyulaşma ve yanma hissi,
• Böbreğin nakledildiği kasığa vuran künt ağrı,
• Dinlenme ile geçmeyen yorgunluğunuz varsa
doktorunuza başvurun. Bunun yanı sıra, su ve sıvı
içecekleri yeterli miktarda tüketmeye çalışın.
• Stresten uzak durun.
5. Baş ağrısı:
Nakil sonrası kullanılan ilaçların (Sandimmun Neoral, Prograf) bir yan etkisi olarak ortaya
çıkabilir. Uykusuzluk ve gerginlik yaşayabilirsiniz. Eğer alacağınız basit ağrı kesici ilaçlar
ile (Vermidon veya Tamol gibi) baş ağrınız geçmiyor ise doktorunuz ile görüşüp kan
testlerinizin yapılmasını sağlayın.
Baş ağrısı için;
• Stresten uzak durun.
• İlaç alımınıza dikkat edin.
• Sigara kullanmayın.
• Gürültülü ortamlardan uzak durun.
Romatizmal ağrı kesici ilaçlar kullanmayın!
13
6. Enfeksiyon:
Bağışıklık sisteminin baskılanması organ reddinin
önlenmesi için gereklidir. Fakat bu baskılanma
sonucunda enfeksiyonlara karşı dirençte azalma olur.
Nakil ameliyatından sonra kendinizi soğuğa karşı daha
fazla korumalısınız.
Enfeksiyon belirtileri:
• Ateşiniz 37.8 °C ve üzeri ise
• İshal, bulantı, kusma, baş ağrısı, eklem ağrısı
• İştahsızlık ve yorgunluk,
• Nefes almakta zorluk çekiyorsanız, karın
ağrınız var ise ve idrar yaparken sıkıntı hissediyorsanız
• Deri ve göz renginizde farklılık varsa ve yutma güçlüğü
çekiyorsanız hemen doktora başvurmalısınız.
14
Enfeksiyonu önlemek:
Sizin ve ailenizin enfeksiyonlardan korunmak için
bazı basit önlemler alması gereklidir.
Bunlar;
• Yeterli, sağlıklı ve dengeli beslenin.
• Düzenli egzersiz ve kilo kontrolü yapın.
• Kalabalık alışveriş merkezlerinden, havalanmayan
tiyatro, sinema gibi alanlarda bulunmaktan kaçının.
• Grip, nezle ve uçuk gibi aktif enfeksiyonu olanlardan
uzak durun.
• Evinizdeki odayı en az sayıdaki kişi ile paylaşmaya
çalışın.
• Odanızı hergün havalandırın ve güneş ışığı almasına
dikkat edin.
• Özellikle taburcu olduktan hemen sonraki dönemlerde
fazla ziyaretçi kabul etmeyin, ziyaret sürelerini kısa tutun.
• Çok kalabalık ortamlarda maske kullanın.
• Tuvaletten sonra ve yemekten önce ellerinizi mutlaka
sabunla yıkayın.
• Açık ve kesik yaralarınızın üzerini steril sargı bezi ile
kapatın.
• Bahçe işleri ve kirli işlerle uğraşırken eldiven giyin.
• Sigara içilen ortamlarda bulunmayın.
• Hava kirliliğinin olduğu günlerde sokağa çıkmayın.
• Meyve ve sebzeleri yıkamadan yemeyin.
• Asla sigara kullanmayın. Bu kendinize yapacağınız
en büyük kötülüktür.
• Eylül ayında doktorunuza danışarak aşılarınızı (grip ve
pnömokok) yaptırın. (Yumurta alerjiniz olmaması gerekir.)
• Dişlerinizi yumuşak bir fırça ve diş macunu ile günde 2-3
kez fırçalayın.
Ev hayvanları ve bitkiler:
Ev temizliği:
• Enfeksiyon riski yüzünden tüylü ev hayvanlarını
beslemek önerilmemektedir. Ancak birçok insan için bir
ev hayvanını okşayabilmek ve ona bakabilmek iyileşme
sürecini hızlandıran önemli bir faktördür.
• Balıklar en düşük enfeksiyon riskine sahiptirler.
Köpekler de diğer bir seçenektir ve kısa tüylü bir cinsi
temiz tutmak daha kolaydır. Toksoplazmosis enfeksiyonu
yüzünden kedilerden sakınılmalıdır; kuşlar da, Stafilokok
bakterisi taşıdıkları için önerilmezler.
• Eğer bir evcil hayvanınız varsa, onun dışkısı ile temas
etmekten kaçınmalı ve kafesleri temizleme işini
yapmamalısınız. Mecbur kalınırsa temizlik sırasında lastik
eldiven giyilmelidir. Hayvanınızın elinizi ya da yüzünüzü
yalamasına izin vermeyiniz; fakat bu kazayla olursa bu
bölgeyi hemen su ve sabunla yıkamalısınız. Hayvanınızın
yapay kemik, oyuncak, yemek tası gibi gereçlerini daima
temiz ve sizin eşyalarınızdan uzak tutunuz.
• Saksılı ev bitkilerini toprak mikroplarından kaynaklanan
enfeksiyon tehlikesi nedeniyle önermeyiz. Yüksek enfeksiyon
riski sebebiyle, transplantasyonun ilk yılı içinde bahçe, tarla
ve toprak işleriyle uğraşmamalısınız.
• Daha sonra bahçeyle az az uğraşabilirsiniz; fakat bitki
dikimi ya da yaprak toplamak gibi işlerden sakınınız ve her
zaman eldiven giyiniz.
Banyo ve mutfağı özellikle de buzdolabını düzenli olarak
temizlemelisiniz. Bunun için özel dezenfektanlar
gerekmez. Normal ev deterjanları ve sıvı ovma sabunları
yeterlidir. Diğer odalarda alışageldiği gibi temizlemeli ve
yatak takımları en az haftada bir değiştirilmelidir.
Cilt bakımı / Cilt yaralanmaları ve çizikler:
• Her gün içmeniz gereken ilaçlar yüzünüzde, göğüs ve omuzlarınızda sivilcelere neden olabilir. Cildinizi
yağlandırmayan ve tahriş etmeyen bir temizleme ürünü ile temizleyip yağsız nemlendirici ile nemlendirin.
Ellerinizi yüzünüzden uzak tutarak sürtünme ve cildinizin kirlenmesini önleyin, sivilcenizle oynamayın.
• Açık renk cilde sahipseniz güneşe çıkarken mutlaka güneş koruyucu bir ürün kullanın.
• Küçük çizik şeklinde olan cilt kesişi ve yaralanmalarında su ve sabunla temizleyin.
• Köpek ısırması olursa ya da vücudunuzda morluklar görürseniz hemen nakil merkezinize başvurun
• Saç temizliğiniz için saç derinizi tahriş etmeyecek bir şampuan kullanın
• Saç boyanızı çok sık değiştirmekten ve cilde zarar veren işlemlerden kaçının.
15
Diş bakımı:
• Transplantasyon öncesinde diş çürükleriniz ve ağız içi enfeksiyonunuz
varsa gerekli tedaviyi yaptırmalısınız. Diş tedaviniz bitmeden nakil
olmanız tavsiye edilmez.
• Nakil sonrası diş ve dişetlerinize zarar vermeyecek bir diş fırçası ile
dişlerinizi günde 2-3 kez fırçalamanız gereklidir.
• Nakilden sonra diş temizletme, diş parlatma ve ağız içi enfeksiyona
neden olabilecek işlemler 4-6 ay sonrasına ertelenmelidir. Diş tedavinizi
yaptırdığınız halde nakil sonrası dişlerinizde çürük oluşup, ağız içinde
gelişen yaralarınız varsa doktorunuza mutlaka bildiriniz.
• Çürük dişler veya diş etlerindeki iltihabi hastalıklar transplantasyon
sonrasında bazen önemli sorunlara yol açabilir. Bunu önleyebilmek için
6 ay gibi aralıklarla diş hekimine gitmeniz ve gereken tedavileri
yaptırmanız yararlıdır.
• Geceleri takma dişlerinizi çıkartın, ıslak bir ortamda saklayın.
• Takma dişlerinizi önerilen diş temizleyiciler ve fırça ile yıkayın.
• Diş fırçanızı 3 ayda bir değiştirin.
Aşılar ve aşılanma:
• Nakil sonrasında hastalar için uygun aşıların yapılması
enfeksiyonlardan korunmak için önemlidir. • Canlı aşılar dışındaki
aşılar böbrek nakli hastalarına uygulanabilir. Bu aşılar içinde grip
aşıları, hepatit aşısı, pnömokok aşısı sayılabilir.
• Canlı virüs içeren aşılar: Kızamık, kabakulak, çocuk felci aşıları ise
uygulanmamalıdır.
• Özellikle hepatit B aşısının nakilden önceki dönemde başarı ile
tamamlanması sonradan gelişebilecek hepatit B'ye bağlı ciddi
karaciğer hastalıklarını önlemede çok başarılıdır. Nakil öncesi aşısı
tamamlanmayan hastaların hepatit aşılarını tamamlatmaları
gereklidir.
• Grip aşılarının her sene önerilen sonbahar dönemlerinde
tekrarlanması faydalı olur. Pnömokok aşısının da hekiminizin bilgisi
dahilinde önerilen aralıklarla yapılması uygun olur.
16
DİYET ve BESLENME
BÖBREK NAKLİ YAPILMIŞ HASTALARDA
UYGULANMASI GEREKEN DİYET:
Nakil sonrası diyetinizdeki kısıtlamalar oldukça
azalacaktır. Yine de ilaç tedavisi
devam ettiği süre boyunca dikkat edilmesi
gereken bazı önemli noktalar vardır.
Bunlar;
1. Nakil sonrası hem diyetteki yasaklar listesinin
azalması hem de uygulanan kortizon içeren
ilaçlar nedeniyle iştahta açılma ve ağırlık artışı
ayrıca vücutta sıvı toplanması (ödem) ortaya
çıkabilir. Bu ağırlık artışı nakledilen böbreğin
yükünü arttırmakta, kan şekeri düzensizliklerine
ve tansiyon dengesizliklerine neden olmaktadır.
2. Kullandığınız ilaçlar nedeniyle diyetinizde tuz
kısıtlaması yapılmalı, yüksek kolesterol içeren
besinler, şeker ve şekerli besinlerden uzak
durulmalıdır.
• Konserveler, turşu, zeytin, peynir gibi salamura
besinler suda bekletilerek tuzdan arındırılmalı ya
da tüketilmemelidir.
• Bal, reçel, pekmez, çay şekeri gibi basit
şekerlerden; çikolata, şerbetli tatlılar, soslu,
kremalı, tereyağlı tatlılardan uzak durulmalıdır.
• Tereyağı, margarin, içyağı, kuyrukyağı gibi katı
yağlar; sakatatlar (karaciğer, dalak, böbrek,
işkembe, beyin, vb), şarküteri ürünleri (salam,
sucuk, pastırma, sosis vb), yağlı etler (kuzu eti,
yağlı balıklar, tavuk kanat ve deri kısmı), yağlı süt
ve yağlı yoğurt, yağlı peynir ve kaymak
tüketilmemelidir.
• Yağda kızartmalar (hamur ya da sebze
kızartmaları), kavurmalar tüketilmemelidir.
• Hazır çorbalar, kremalı pastalar, soslar, tahin,
tahin helvası, mayonez, kola, hazır meyve suları,
hazır et ve tavuk suları, şalgam suyu, turşu, ev
salçası, tarhana tüketilmemelidir.
17
3. Özellikle nakil sonrası ilk dönemlerde yüksek
protein ve kalsiyum içeren besinlerin tüketimi
arttırılmalı; yüksek potasyum içeren besinlerin
tüketimi azaltılmalıdır.
Her öğün;
• 2-3 ince dilim ekmek
Günde;
• 2 bardak süt ya da yoğurt (DİYET ya da YARIM YAĞLI)
(ya da bu yoğurt ile yapılmış ayran, cacık)
• 2-3 köfte kadar peynir
• 4-5 yumurta büyüklüğünde tavuk, balık ya da kırmızı
et (günde en fazla 2 yumurta büyüklüğünde kırmızı et
tüketebilirsiniz)
• 3-4 porsiyon meyve tüketilmeli (1 orta boy armut, 1
orta boy elma, 1 orta boy portakal, 1 orta boy şeftali, 2
küçük boy mandalina gibi)
Haftada;
• 1-2 defa yumurta tüketilmelidir, (haşlanmış olarak)
• Bulgur, patates, pestil, bakla, pancar, ıspanak, pazı,
mantar, kereviz, enginar asma yaprağı, muz, avokado,
hurma, kuru meyveler (kuru kayısı, kuru incir, kuru
üzüm) kepekli ürünler, kuru yemişler, çikolata vb
kakaolu ürünler, kuru baklagiller, mısır, tarhana, çay,
kahve gibi yüksek oranda potasyum içeren gıdalar
potasyum düzeyi yüksek olanlarda daha dikkatli
tüketilmelidir.
18
Tuz tüketimi:
Deltacortril vücudunuzda su birikmesine
neden olur. Su tutulumu da kan
basıncınızın artmasına neden olur.
Yapmanız gerekenler;
• Yemek pişirirken tuz kullanmayın
• Yemeği pişirdikten sonra tuz kullanmayın
• Patates cipsi gibi tuzlu yiyeceklerden kaçının
• Tuz oranı çok olan teneke konservelerden kaçının
Öneriler:
• Günde 3 ana 3 ara öğün olmak üzere 6 öğünde beslenin. Ara
öğünlerinizde meyve, sebze, süt, yoğurt, tuzsuz kraker, galeta
gibi masum besinleri seçin.
• Canınız sıkıldığında bir şeyler atıştırmak yerine can sıkıntınızı
azaltacak hoşlandığınız hobilerinize yönelin.
• Tatlı, kuruyemiş gibi enerjisi yüksek ve iştah açan besinleri
evde bulundurmayın.
• Yavaş yiyin, lokmaları küçültün ve çok iyi çiğneyin.
• Yemek sırasında, öncesinde ya da sonrasında su tüketilerek
tokluk hissi yaratın.
• Yemek için küçük, salata için büyük tabak seçin.
• Yemek süresini uzatın çünkü tokluk hissi
20. dakikada başlar.
• Yemek biter bitmez masayı terk edin.
• GREYFURT tüketmeyin.
• Yemeklerinizi tuzsuz olarak hazırlayın.
• Yemeklerinizi hazırlarken zeytin, ayçiçeği,
mısır özü, soya yağı gibi sıvı yağlar kullanın fakat asla
katı yağları tercih etmeyin.
• Yemeklerde yağsız olarak söğüş sebze
ya da salata tüketin.
• Haftalık kilo takibinizi yapın.
• Her gün uygun bir egzersiz
programı ile fiziksel aktivitenizi arttırın
bu hem ilaçların kötü etkilerini azaltacak
hem de kilo alışınızı engelleyecektir.
• Sigara tüketmeyin.
• Alkollü içeceklerden uzak durun.
19
NAKİL SONRASI YAŞAM
Acil durumlar için önlemler:
• Hastalar nakil sonrası normal yaşamları boyunca acil bir
durumla karşılaştıklarında nakil olduklarını ve kullandıkları
ilaçları sağlık ekibine bildirmelidir.
• Acil müdahale gerektiren bir durumda,
nakil sonrası izlemi yapan doktora bilgi verilmelidir.
Reçete ve ilaç kullanımı
• Hastaneden taburcu olmadan önce
hangi ilaçları kullanacağınız, hangi
saatte kaç tane alacağınız böbrek nakli
sorumlu hemşiresi/koordinatörü
tarafından size öğretilir. Taburcu olurken
tedavinizin devamı için gerekli ilaçlarınız
doktorunuz tarafından reçete edilir.
• Hastaneden ayrılmadan önce
ilaçlarınızı almalı ve ilaç kullanmakla
ilgili bilginizi sizi takip eden hemşireye
tekrarlamalısınız.
• Böbrek nakli sonrası sürekli
kullanacağınız ilaçlarınız için ilaç raporu
hazırlanarak size verilir.
• Başka bir hastaneye başvurduğunuzda
size yeni ilaç önerilirse kullanmadan
önce mutlaka nakil merkezinize
danışmalısınız.
20
Egzersiz ve spor
• Egzersize başlamak için böbrek naklinden sonra en az 6 hafta
beklemek gereklidir. Spor yapmaktaki amaç daha sağlıklı bir bedene
sahip olmak ve ilaçların yaratacağı yan etkileri en aza indirgemek
olmalıdır.
• Önceleri, kortizonlu ilaçlara bağlı olarak kas güçsüzlüğü olabilir.
Yapılacak egzersiz kasın çalışma gücünü arttıracak, tansiyonu
düşürecek ve böbreklere yük bindirmeyecek şekilde olmalıdır.
• Aerobik, düz bisiklet sürmek, yürüyüş, temiz bir denizde yüzmek;
hem kalp ve akciğer, hem de kas iskelet sistemi için en iyi,
en güvenilir egzersizlerdir.
• Deniz ve havuza girmek için bir yıl beklenmelidir.
• Haftada 2 veya 3 defa 30 - 40 dakikalık yürüyüşle başlayarak, farklı bir
egzersiz / spor planı nakil ekibine danışılmalıdır.
• Hastaların, vücutlarına darbe gelecek futbol, voleybol, basketbol,
tenis, judo vb. sporları kesinlikle yapmamaları, ağırlık kaldırarak vücut
geliştirmeye çalışmamaları gerekir.
• Nakilden 6 hafta sonra yürüyüşlere yavaş yavaş başlayıp giderek
mesafeyi arttırınız.
• Çok soğuk ve çok sıcak ortamlarda egzersiz yapmayınız.
• Egzersiz yaparken pamuklu ve teri emecek giysiler tercih ediniz.
• Egzersizin bir yarış olmadığını, amacın ilaçlara bağlı ortaya çıkacak kas
ve iskelet sistemini ilgilendiren yan etkileri en aza indirmek, kilo
vermek, tansiyonu düşürmek, psikolojik rahatlama sağlamak için bir
araç olduğunu unutmayınız.
• Egzersize bağlı bir problem ortaya çıktığında doktorunuza danışınız.
• Nakil sonrası sırt ağrılarınız olabilir. Duruş pozisyonunuz ağrılarınızı
artıracağı için vücut duruşunuzun kambur olmaması gerekir.
Okul ve iş
• Nakil sonrası 3 ay, çalışmamanız ya da okula gitmemeniz için rapor
düzenlenir. Sonrasın da okulunuza ya da işinize dönebilirsiniz.
• Ağır fiziksel güç kullanmanız gereken bir işte çalışıyorsanız nakil
ekibiniz durumunuza göre çalışmaya başlama zamanınızı size
söyleyecektir.
21
Seyahat - tatil
• Ameliyattan sonraki ilk 1 ay araç kullanmamalı ve ilaç doz
ayarlamalarınız için şehir dışına çıkmamalısınız. 1. ay
sonunda nakil merkezinizin bilgisi ve izni ile araba
kullanabilir ve şehir dışına çıkabilirsiniz.
• Yurtiçi ve yurtdışı seyahate engel bir durumunuz yoktur,
seyahat planınızı doktorunuza danışarak yapın. Seyahat planı
yaparken pis su ve gıdaların olabileceği ortamlardan ve
yetersiz sağlık koşullarından uzak durmalısınız. Seyahatiniz
boyunca size yetecek kadar ilacı yanınızda taşımalısınız.
Sigara içme
Sigara içmemeli ve sigara içilen ortamdan uzak durmalısınız.
Sigara akciğer enfeksiyonlarının gelişmesini kolaylaştırır
(bronşit, pnömoni vs.)
22
Cinsel sağlık ve
çocuk sahibi olma
• Böbrek naklinden sonra hem kadın hem erkek hastaların
çoğunda, diyalize girdikleri döneme göre cinsel arzu ve cinsel
güçte artma ortaya çıkar. Böbrek nakli ile vücuttaki hormonlar
düzene girer; örneğin hemodiyalizde iken adet görmeyen kadın
hastalar adet görmeye başlarlar. Aynı şekilde, erkek hastalarda
da diyaliz dönemine göre cinsel güçte belirgin düzelmeler
görülür. Birçok erkek, nakil sonrası baba olmuş ve çok sayıda
kadın da sağlıklı çocuklar doğurabilmişlerdir. Ancak, yine de
bazı hastalarda ilaçlara ve esas hastalıklarına bağlı olarak
(örneğin şeker hastalığı) cinsel güçte azalma (iktidarsızlık)
ortaya çıkabilir.
• Kadınlarda (taharet) genital bölge temizliğine dikkat edilmeli
yıkama ve silme önden arkaya doğru yapılmalıdır. Tuvalet
kağıdı kullanmaya özen gösterilmelidir. İç çamaşırı günlük
olarak değiştirilmeli; pamuklu çamaşırlar tercih edilmelidir.
• Başarılı nakilden genellikle 6 hafta sonra kendinizi
yeteri kadar iyi hissettiğinizde cinsel aktivitenize tekrar
başlayabilirsiniz.
• Soğuk algınlığı veya uçuk gibi enfeksiyona sahip
olmadığı sürece birini öpmek sorun yaratmaz.
• Doğum kontrolü için doğum kontrol hapları yasak
değildir;ancak kalp, damar sisteminde problemlere yol
açabilirler, ayrıca yüksek tansiyonlu hastalar için bu ilaçlar
uygun değildir. Takvim yöntemi güvenli bir yöntem değildir.
Spiral gibi rahim içi araçlar da artan enfeksiyon riski yüzünden
pek tavsiye edilmez. Prezervatifler hem enfeksiyonu hem de
istenmeyen gebelikleri önlemenin en uygun yoludur.
• Kadınlar, evlenme ve çocuk sahibi olmaya yönelik isteklerini
doktorları ya da nakil ekibinin bir üyesiyle paylaşmalıdır.
• Nakilden sonra hamile kalmadan önce en az bir ya da iki yıl
beklemelisiniz. Gebelik planı yaparken iyi bir böbrek ve
karaciğer işlevine sahip olmanız, sizin ya da bebeğinizin
sağlığını tehdit edebilecek herhangi bir hastalığa sahip
olmamanız ve düşük dozda bağışıklığı baskılayıcı bir tedavi
görüyor olmanız gerekmektedir.
23
Önerilen kontroller
• Kadınlarda her ay adet sonrası kendi kendine
meme muayenesi,
• 35 yaş ve üzerindeki kadınlar
yılda bir kez jinekolojik bakı sırasında pap-smear
aldırmalı ve mamografi yaptırmalıdır.
• Erkek hastalar ayda 1 testis muayenesi yapmalıdır.
• Kontroller sırasında bedenin her zamanki
durumundan farklı olan bir bulgu varsa (yeni çıkan ya
da büyüyen ve rengi değişen ben) nakil merkezine
bildirmelisiniz
• Yılda bir kez kontrol için nakil merkezinize danışarak
dermotoloji doktoruna gidiniz.
• Yılda bir kez nakil merkezinize danışarak
göz doktoruna gidiniz.
• Yılda 1 kez akciğer grafisi, batın ultrasonu,
hepatit B-C taraması,
• 40 yaş üzerindeki hastalarda prostat
taraması yaptırınız.
24
Sağlığınıza verdiğimiz değere güvenin!
25
BÖBREK NAKLİ KOORDİNASYON MERKEZİ
0(232) 398 11 19
0(232) 398 11 00
( Dahili: 1971)
YAŞAMI
SİZİN İÇİN
KOLAYLAŞTIRIYORUZ
kenthospital.com
sgkkent.com
kenttipmerkezi.com
internationalkent.com
karacigernakli.org
kemikiliginaklikent.com
saglikkenti.com
www.bobreknaklikent.com
/KentSaglikGrubu
/kentsaglikgrubu
KENT HASTANESİ
8229/1 Sokak No:56 35580 Çiğli-İZMİR
Tel: (0232) 386 70 70 (pbx) • Faks: (0232) 386 70 71