k 46 ile kompakt iplik eğirmede yüksek kaliteli ipliklerin ekonomik

XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu
2-5 Nisan 2014
K 46 İLE KOMPAKT İPLİK EĞİRMEDE YÜKSEK KALİTELİ
İPLİKLERİN EKONOMİK ÜRETİMİNDE MÜKEMMELLİK
Urs Flach
Rieter Türkiye Satış Sorumlusu
Rieter, iplik eğirme makineleri üretiminde büyük olasılıkla en iyi bilinen isimdir.
Yaklaşık 220 yıllık tarihi ve gelecek odaklı, teknolojiye dayalı ruhu, Rieter’i bu
endüstride en tanınmış adres yapmaktadır. Rieter balya açıcıdan tüm dört eğirme
makinesine kadar sistem sağlayıcı olarak tektir ve bütün eğirme işlemlerinin detayları,
avantajları ve özel karakteristikleri ile ilgili ayrıntılı bir tanıtım yapabilmektedir.
Ancak, konuşmanın odağı, tek emiş kanalı ve sert silindirleriyle çok düşük enerji
tüketiminin sağlandığı tek sistem olan iyi yapılandırılmış kompakt sistemi olacaktır.
Mekanik eğirme, Rieter’in buluşu olan “eğirme çarkı” veya daha bilinen adıyla “selfaktör” ile
başlamıştır. 19. yüzyılın başlarında, selfaktörle birlikte, ring iplik eğirme tarihi başlamıştır. İlk
üretim sadece İngiltere’de gerçekleşmiş ve kısa süre sonra Rieter lider konuma gelmiştir. 20.
yüzyılın başlarında itibaren, ta ki ITMA 1967’de Çeklerin geliştirdiği rotor eğirme sisteminin
tanıtımına kadar, mevcut sistemlerin yerini almıştır. Rotor iplikçiliği, 70’li yılların
sonlarında 80’lerde ve 90’larda, ring iplikçiliğindeki yeniden doğuştan önce, özellikle denim
için resim tekrar değişmeden öncesine kadar, ses getirmeye devam etmiştir. Bu durum eğirme
kapasitesinin Batı Avrupa ve ABD’den yeni gelişen pazarlara kaymasıyla paralel olarak
gerçekleşmiştir. 1999’da ITMA’da üçüncü oyunca ilk defa tanıtılmıştır: Bugüne kadar
yenilemeyen özellikleriyle Kompakt İplik Eğirme Sistemi. İlk firmalar, Rieter’in K
makineleri ile Suessen’in EliTe makineleridir ve bu makineler hala bu pazardaki liderlerdir.
10 yıldan az bir süre önce başlayan en yeni oyuncu, hava jetli eğirmenin de farklı özellikleri
ve avantajları vardır. Oldukça yüksek üretim hızları ancak lif boyu ve iplik numarası
açısından sınırlı kullanımıyla bugün için niş bir oyuncudur ancak gelecekte gerçek bir oyuncu
olması beklenmektedir.
Eğirme işlemleri çeşitlilik gösterse de benzerlikleri mevcuttur
20-30 m/dk gibi düşük eğirme hızlarına sahip ring ve kompakt eğirme işlemleri diğer
sistemlerle kıyaslandığında 3 işlem adımından oluşmaktadır: fitil üretimi, eğirme ve
bobinleme. Fitil üretimiyle şerit kalınlığı 1/5-1/10 oranında azalmakta ve bir miktar büküm
verilmektedir. Ring ve kompakt eğirme makineleri bu düşüşü ekonomik olarak yapamadığı
için fitil üretimine ihtiyaç duyulmaktadır. Ring ve kompakt eğirme, çıkış silindirlerinin giriş
silindirlerinden hızlı dönmesiyle, fitilin nihai iplik numarasına inceltilmesinden ve sonrasında
ipliğe iğ dönüşleriyle büküm verilmesinden oluşmaktadır. Büküm, eğirme üçgenine doğru
kendiliğinden ilerlemekte ve düzgün bir büküm seviyesine imkan sağlamaktadır. Kompakt
iplik eğirmede, çekim işleminden sonra, büküm işleminden önce bir yoğunlaştırma ve
paralelleştirme işlemi eklenmektedir. Daha sonra, iki sistemde de bobin makinesiyle küçük
kopslar büyük bobinlere tekrar sarılmaktadır.
Rotor iplik eğirme sistemi (diğer adıyla açık uçlu eğirme sistemi) tamamen farklı
çalışmaktadır. Tek adımda şeridin işlenmesi ve hazır bobinlerin elde edilmesinden
oluşmaktadır. İşlem, liflerin tarak benzeri, küçük bir açıcı silindir ile ayrılmasıyla başlar. Tek
tek ayrılan bu lifler basıncın yardımıyla, dönen rotorun içine beslenmekte, merkezkaç
386
XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu
2-5 Nisan 2014
kuvvetinin etkisiyle rotorun yivine yerleşmektedir. Bu lif bileziğini bir iplik ucu ile (ön
merkezden sağlanan) buluşturup ve geri çektiğinizde, lifler mevcut olanı büyüterek yeni bir
iplik oluşturmaktadır. Üretim, yaklaşık 100-200 m/dak çıkış hızıyla gerçekleşmektedir.
Hava jetli eğirme de yine ring iplikçiliği gibi bir çekim sistemiyle çalışmaktadır. Farklı
olarak, büküm, tanjansiyel (teğetsel) hava basıncıyla gerçekleşmekte ve böylece lifler iplik
gövdesinin çevresine sarılmaktadır. İşlem hızı 400 m/dak’yı aşabilmektedir.
Farklı sistemlerin uygulama olanakları
Ring iplikçiliği, iplik numarası ve lif tipi açısından en yaygın sistemdir. Yüksek mukavemet,
düşük kütle varyasyonu ve yüksek tüylülük değerleri, ring ipliklerini birçok kullanım yeri için
ideal hale getirmiştir. Kompakt iplikçiliği de benzer alanlarda kullanılmakta ancak çok düşük
tüylülük ve yüksek mukavemet değerleri, bu ipliklerin gömleklik kumaşlar ve yatak çarşafları
gibi yüksek kaliteli ürünlerde, bunun yanı sıra kaliteli örme ürünlerde kullanılmasına olanak
sağlamaktadır. Genellikle kompakt iplikleri Ne 20’den daha ince üretilmektedir.
Rotor iplikler yüksek dayanımlarıyla biraz kaba ipliklerdir ve hammaddeyle ilgili düşük
gereksinimleri vardır. Daha çok kalın ipliklerde, iş giysilerinde ve teknik alanlarda
kullanılmaktadırlar.
Hava jetli eğirme, günümüzde esasen viskon ve belirli karışımlarda kullanılırlar, üretilen
iplikler yüksek boncuklanma dayanımına sahiptir ancak mukavemetleri ring ipliklerine gore
daha düşüktür. Günümüzde daha çok örmecilikte kullanılmaktadır.
Rieter’in kompakt sisteminin diğerlerine göre temel farkları:
Rieter’in K sistemleri tüm diğer sistemlerden 3 noktada farklılaşır:
-
Yıpranması söz konusu olan apronlar yerine sert yoğunlaştırma silindirleri
Yoğunlaştırma ve lif toplama tüpü için tek emiş kanalı
Enerji tüketimini azaltmak için hava kılavuz elemanı
Sert silindirler sadece yıpranma sorununu ortadan kaldırmaz aynı zamanda daha hassas bir
eğirme ortamı sağlar. Bu durum, özel eğirme geometrisiyle birlikte, diğer sistemlere göre
daha yüksek eğirme hızlarına çıkılmasına imkan sağlar. Bu aynı zamanda Rieter’n
yoğunlaştırma işlemini daha düşük enerji tüketimi ile sağlamayı başarabilmesinin
nedenlerinden biridir.
Bu sistem, hem kopan iplik uçlarındaki lif materyalini, hem de yoğunlaştırma prosesindeki
emiş beslemek için, normal ring iplik makinesindekine benzer ana emiş kanalını
kullanmaktadır. Bu, apronlu yoğunlaştırma sistemlerindeki ilave emiş sistemlerine kıyasla
%75 daha az enerji tüketimi ile sonuçlanmaktadır. Sonuç olarak, Rieter, yoğunlaştırma
prosesini, düşük enerji tüketimi ile sonuçlanan hava kılavuz elemanı ile sağlamaktadır.
Rieter daha uzun makineler için, sistemi çift taraflı emiş sistemi ile desteklemektedir: sadece
ayak (uç) kısmından değil baş kısmından da. Bunun neden fizik kurallarına gore şöyle
açıklanmaktadır: daha uzun kanallar enerji tüketimini orantısız olarak artırmaktadır. Bu, aynı
zamanda, Rieter’in emişi makinenin tam ortasından ikiye bölmesinin de sebebini
oluşturmaktadır.
387
XIII. Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu
2-5 Nisan 2014
Ancak yoğunlaştırma, sadece “i”’deki noktadır. Çok düşük enerji tüketimi için dengelenmiş 4
iğ kayış tahriki, iyi test edilmiş eğirme geometrisi ve daha bunun gibi birçok avantaj, başarılı
ve ideal bir eğirme işleminin temelini oluşturmaktadır. Bu durum, Rieter’n kurulumuyla
bitmez, bir yaşam ortağı olarak, sürekli müşteri desteği ve danışmanlık ile devam eder.
388