PDF - Solunum Hastalıkları

Karbamazepine Bağlı İnterstisyel
Akciğer Hastalığı#
Fethiye ÖKTEN, Sibel ALPAR, Ayşegül EREN, Pelin BAYAZIT, Güngör DURSUN, Bahar KURT
Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, ANKARA
#Toraks Derneği Ulusal Akciğer Sağlığı Kongresi’nde tartışmalı poster olarak sunulmuştur (9-13 Nisan 2000, ANTALYA).
ÖZET
Karbamazepine bağlı interstisyel akciğer hastalığı çok seyrek görülen bir yan etkidir.
Üç yıldır devam etmekte olan nefes darlığı yakınması ile hastanemize müracaat eden, trigeminal nevralji tanısı ile onaltı
yıldır karbamazepin kullanmakta olan 57 yaşındaki kadın hastada karbamazapine bağlı interstisyel akciğer hastalığı tespit
edilmiştir. İlacın kesilmesi ile klinik olarak düzelme izlendi ve karbamazepine karşı lenfosit stimülasyon testi müspet bulundu. Çok seyrek görülen bir yan etki olması nedeni ile olgu literatür bilgileri eşliğinde sunulmuştur.
ANAHTAR KELİMELER: Karbamazepin, interstisyel pnömoni
SUMMARY
CARBAMAZEPINE-INDUCED INTERSTITIAL LUNG DISEASE
Interstitial pneumonitis is an uncommon adverse reaction due to carbamazepine therapy.
We report the case of a 57 year old woman who has been referred to our hospital because of dyspnea of three years duration. Carbamazepine had been administered for 16 years, for the treatment of trigeminal neuraljia. Withdrawal of the
drug resulted clinical improvement and a lymphocyte stimulation test was reactive to carbamazepine. Because of the rarety we report the case reviewing literature.
KEY WORDS: Carbamazepine, interstitial pneumonitis
GİRİŞ
Karbamazepin epilepsi, nevralji tedavisinde yaygın
olarak kullanılan yapısal olarak trisiklik antidepresanlarla ilgili bir ilaçtır. Yaklaşık %25 hastada yan
etki gelişmektedir, cilt reaksiyonları (%3) en sık görülen yan etkilerdir (1). Nörolojik yan etkiler, eozinofili ile birlikte hipersensibilite, vaskülit, sistemik
lupus eritematosus benzeri sendrom, gastrointestinal, hepatik yan etkiler, hematolojik toksisite, renal,
142
endokrinolojik ve psikolojik yan etkilerde olabilmektedir (2).
Karbamazepine bağlı interstisyel pnömoni ise çok
seyrek görülen bir yan etkidir. Literatür araştırmasında sadece 14 olgu bildirimi bulunmuştur. Burada nevralji nedeni ile 16 yıldır karbamazepin (tegretol) kullanılan bir hastada saptadığımız karbamazepine bağlı interstisyel pnömoni olgusu sunuldu.
Solunum Hastalıkları 2001; 12: 142-145
Karbamazepine Bağlı İnterstisyel Akciğer Hastalığı
OLGU
Elliyedi yaşındaki kadın hasta, yaklaşık üç yıl önce
başlayan eforla gelen nefes darlığı, öksürük, bir yıldır el parmak uçlarındaki morarma yakınmaları ile
hastanemize müracaat etti.
Öz geçmişi; on yıldır hipertansiyonu olan hasta,
son bir yıldır amlodipin besilat, lisinopril ve onaltı
yıldır da oral olarak karbamazepin 400 mg/gün
kullanmaktaydı.
Soy geçmişinde bir özellik saptanmadı.
Fizik muayenede; TA: 130/70 mmHg, nabız:
72/dk, ateş: 36.5°C, dudak ve el parmaklarında siyanozu mevcuttu.
Solunum sistemi mauyenesinde; dinlemekle bilateral orta ve alt zonlarda inspratuvar ralleri vardı, diğer sistem bulguları normal idi.
Laboratuvar bulguları; sedimentasyon: 20 mm/saat, LDH: 533 IU/L, dışında kan ve idrar testleri normaldi. Total eozinofil: 100/mm3, C3-C4: normal,
ACE: normal idi.
Akciğer (PA) grafisinde bilateral orta ve alt zonlarda nonhomojen dansite artımı izlendi (Resim 1).
Yüksek rezolüsyonlu bilgisayarlı tomografisinde
(YRBT): Sağ akciğer üst lob anterior segment mediastinal plevral yüzde 4 cm çapında bül, sol akciğer üst lob anterior segmentte anterior kostal yüzde 5 cm çaplı ince duvarlı bül, her iki akciğer orta
ve alt zonlarda belirgin olmak üzere buzlu cam görünümü izlendi. Belirgin fibrozis olmaması nedeni
ile aktif alveolit olarak değerlendirildi, her iki akciğer alt lob bazal segmentlerde interlobüler septal
kalınlaşmalar izlendi (Resim 2).
Resim 2. HRCT: Bilateral orta ve alt zonlarda belirgin
buzlu cam görünümü.
Kan gazları analizinde: pH: 7.38, pCO2: 40.7
mmHg, pO2: 42.1 mmHg, arteryel O2 satürasyonu:
%76 idi.
Solunum fonksiyon testinde orta derecede restriktif solunum fonksiyon bozukluğu ve difüzyon kapasitesinde orta derecede azalma saptandı.
Galyum sintigrafisinde bilateral akciğer parankiminde interstisyel akciğer hastalığını destekler nitelikte galyum tutulumu izlendi.
Bronkoalveoler lavajda; lenfosit: %75, nötrofil:
%12, makrofaj: %13, CD4: %12.4, CD8: %35.22,
CD4/CD8: %0.35 olarak saptandı. Bu bulgularla
karbamazepin (tegretol) almakta olan hastada ilaca bağlı akciğer hastalığı düşünüldü. Nöroloji ile
konsültasyon sonucu ilaç azaltılarak kesildi. Bu dönemde hastada klinik olarak belirgin düzelme izlendi, immünoloji laboratuvarında karbamazepinle
lenfosit stimülasyon testi uygulandı.
30 µg karbamazepinle lenfoblastik transformasyon
izlenerek lenfosit stimülasyon testi müspet bulundu. Hastaya rezolüsyonu hızlandırmak için 40
mg/gün steroid tedavisi başlandı, iki hafta bu dozda devam edildikten sonra ilaç dozu kademeli olarak azaltıldı. Bu dönemde hastanın kan gazları, solunum fonksiyon testlerinde belirgin düzelme izlendi. Akciğer (PA) grafisinde (Resim 3) regresyon
vardı, YRBT’de (Resim 4) buzlu cam görünümünün
kaybolduğu görüldü.
Kontrolleri önerilen hasta takibimiz altındadır.
TARTIŞMA
Resim 1. PA akciğer grafisinde bilateral orta ve alt
zonlarda nonhomojen dansite artışı.
Solunum Hastalıkları 2001; 12: 142-145
Karbamazepin akciğerde interstisyel pnömoni ve
fibrozis yapan ilaçlar arasında yer alan, epilepsi ve
143
Ökten F, Alpar S, Eren A, Bayazıt P, Dursun G, Kurt B.
(11). Olgumuzda da CD4/CD8 oranında azalma ile
birlikte lenfositik alveolit saptanmıştır.
Üç ay veya daha fazla süreli karbamazepin kullanımı olan hastalarda yapılan bronş biyopsilerinde
plazma hücresi, eozinofil, interstisyel fibrozis ve
granülomla birlikte kronik inflamatuvar değişiklikler izlenmiştir (4,8,9).
Karbamazepine bağlı ilaç hipersensibilitesi tanısı invitro lenfosit stimülasyon testi ile saptanabilmektedir (3,6,8,10).
Resim 3. Steroid tedavisinden sonra regresyon gözlenen PA akciğer grafisi.
Olgumuzda yapılan testte 30 µg karbamazepinle
lenfoblastik stimülasyon saptanmıştır.
İlaca bağlı akciğer hastalığının tanısı, başlıca infeksiyöz ve çevresel maruziyet gibi diğer nedenlerin
olmayışı, ilacın kesilmesi ile düzelme olması ile ve
bronkoalveoler lavaj bulguları (11) ile konulabilmektedir.
Olgumuzda da interstisyel akciğer hastalığına neden olabilecek diğer hastalıklar araştırılmış, immünoloji kliniği ile konsülte edilmiş, hastada kollajen
vasküler hastalık düşünülmemiştir.
Resim 4. HRCT’de steroid tedavisinden sonra buzlu
cam görünümünün kaybolduğu izlenmektedir.
nevralji tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir
ilaçtır.
Sıklıkla ilaçla tedavinin 1-3 ayında ciltte döküntü ve
eozinofili ile birlikte veya olmaksızın ortaya çıkan
ateş, öksürük ve dispne ile karakterizedir (2-9). İlaç
aşırı dozuna bağlı solunum distresi bildirilmiştir (2).
Akciğer grafisi genellikle bilateral interstisyel infiltrasyon göstermektedir.
Uzun süreli kullanımda akciğer hasarının nedeni
lenfosit stimülasyon testine dayanılarak immün
aracılı hipersensibilite reaksiyonu olarak düşünülmektedir. Karbamazepin hipersensibilitesi olan
tüm hastalarda in vitro karbamazepin ile lenfosit
stimülasyonu gösterildiği raporlanmıştır (10).
İlaçlara bağlı akciğer hastalığında lenfosit hakimiyeti ile birlikte CD4/CD8 oranında azalma ile birlikte lenfosit hakimiyeti görüldüğü bilinmektedir
144
Öyküde interstisyel akciğer hastalığına neden olabilecek bir ilacın olması nedeni ile ilacın kesilmesi
ile klinik düzelme gözlenmiştir. Lenfosit stimülasyon testi uygulandıktan ve müspet olarak bulunduktan sonra olgumuzda kronik ilaç kullanımı öyküsü olması, siyanozun bulunması nedeni ile rezolüsyonu hızlandırmak için steroid tedavisine başlanmıştır. Steroid tedavisine başlandıktan sonra klinik, radyolojik olarak ve solunum fonksiyon testlerinde 1.5 ay içinde belirgin düzelme izlenmiştir.
İnterstisyel akciğer hastalığına neden olabilecek diğer hastalıklar saptanamayan hasta, karbamazepine karşı lenfosit stimülasyon testinin müspet bulunması nedeni ile karbamazepine bağlı interstisyel
akciğer hastalığı olarak kabul edilmiş ve çok seyrek
görülmesi nedeni ile sunulmuştur.
KAYNAKLAR
1. Roberts DL, Marks R. Skin reactions to carbamazepine.
Arch Dermatol 1981;117:273-5.
2. Wilschut FA, Cobben NAM, Thunnissen FBJM et al. Recurrent respiratory distress associated with carbamazepine overdose. Eur Respir J 1997;10:2163-5.
3. Cullinan SA, Bower GC. Acute pulmonary hypersensitivity to carbamazepine. Chest 1975;68:4:580-1.
Solunum Hastalıkları 2001; 12: 142-145
Karbamazepine Bağlı İnterstisyel Akciğer Hastalığı
4. Stephan WC, Parks RD, Tempost B. Acute hypersensitivity pneumonitis associated with carbamazepine. Chest
1978;74:463-4.
10. Houwerzijl J, Gast GC, Nater JP et al. Lymphocyte stimulation tests and patch tests in carbamazepne hypersensitivity. Clin Exp Immunol 1977;29:272-7.
5. Lee T, Cachrane GM, Amlot BR. Pulmonary eosinophilia
and astma associated with carbamazepine. Br Med J
1981;282:440.
11. Akoun GM, Cadranel JL, Milleron BJ et al. Bronchoalveolar lavage cell data in pneumonitis (except amiodarone) Chest 1991;99:98-104.
6. De Swert LF, Ceuppens JL, Teuwen D et al. Acute interstitial pneumonitis and carbamazepine therapy. Acta Paediatr Scand 1984;73:285-8.
7. Barreiro B, Manresa F, Valldeperas J. Carbamazepine and
the lung. Eur Respir J 1980;3:930-1.
8. Takahash N, Aizawa H, Takate S et al. Acute interstitial
pneumonitis induced by carbamazepine. Eur Respir J
1993;6:1409-11.
Yazışma Adresi
Fethiye ÖKTEN
Atatürk Göğüs Hastalıkları ve
Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Keçiören/ANKARA
9. King GG, Barnes DJ, Mayes MJ. Carbamazepine induced
pneumonitis. Med J Aust 1994;160:126-7.
Solunum Hastalıkları 2001; 12: 142-145
145