yunan đç savaşı`nda batı trakya türk azınlığı

RAHMĐ ALĐ & TEVFĐK HÜSEYĐNOĞLU
(1946 – 1949)
YUNAN ĐÇ SAVAŞI’NDA
BATI TRAKYA TÜRK AZINLIĞI
GÜMÜLCĐNE (KOMOTĐNĐ) 2009
(1946 – 1949)
YUNAN ĐÇ SAVAŞI’NDA
BATI TRAKYA TÜRK AZINLIĞI
RAHMĐ ALĐ & TEVFĐK HÜSEYĐNOĞLU
BĐRĐNCĐ BASKI
GÜMÜLCĐNE (KOMOTĐNĐ) 2009
Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΜEΙOΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ∆ΥΤΙΚΗΣ
ΘΡΑΚΗΣ
ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
(1946 – 1949)
ΡΑΧΜΗ ΑΛΗ & ΤΕΦΗΚ XΟΥΣΕΙΝΟΓΛΟΥ
ΠΡΩΤΗ ΕΚ∆ΟΣΗ - ΚΟΜΟΤΗΝΗ 2009
B.A.K.E.Ş. Araştırma Dizisi: 1
(1946-1949)
Yunan Đç Savaşı’nda
Batı Trakya Türk Azınlığı
Düzenleme
Bilgisayar
Düzeltme
Kapak
: Tevfik Hüseyinoğlu
: Rahmi Ali
: Tevfik Hüseyinoğlu
: Rahmi Ali
Birinci Basım: Batı Trakya Azınlığı Kültür ve Eğitim Şirketi
(B.A.K.E.Ş.) Araştırma Dizisi: 1
Baskı: Paratiritis Matbaası
Bu kitabın yayın hakları Rahmi Ali ve Tevfik Hüseyinoğlu’na
aittir.
(1946 - 1949)
Yunan Đç Savaşı’nda
Batı Trakya Türk Azınlığı
Rahmi ALĐ & Tevfik HÜSEYĐNOĞLU
Bu eseri Yunanistan’daki iç savaşın acılarını
hayatlarıyla ödeyen B.Trakya Türk Azınlığı
mensuplarının aziz hatırasına ithaf ediyoruz.
SUNUŞ
Batı Trakya Azınlığı Kültür ve Eğitim Şirketi (B.A.K.E.Ş.)’in en
önemli amaçlarından biri de, tüzüğünün 4. Maddesine uygun olarak, kitap
yayımlama konusunda çaba sarfetmektir.
Batı Trakya Türk Azınlığının karanlık bir dönemine ışık tutacak olan
bu kitabın hazırlanması, uzun bir araştırma ve çalışma gerektirmiştir. Daha
önce de pek çok yazılarını okuduğumuz değerli öğretmen ve yazar Rahmi ALĐ
ve Tevfik HÜSEYĐNOĞLU’nun toplumumuza kazandırdığı be eser, diğer
soydaş edebiyatçılarımıza da enerji verecektir, zira bu alanda çağımızın
gerektirdiği düzeye ulaşmak, başlıca hedefimiz olmalıdır.
Gelişmiş ülkelerde yapılan istatistiklere bakacak olursak, okuma
alışkanlığının ne kadar yaygın olduğunu görüyoruz. Örneğin Hollanda’da bir
kişinin bir yılda okuduğu kitap sayısı ortalaması 50’ye yaklaşmaktadır. Bu da
gösteriyor ki, kitap okuma ile gelişme, biri diğerine paralel olarak
ilerlemektedir.
Kitap okuma alışkanlığının geliştirilmesi için, kişiyi ilgilendiren
kitapların bol ve kolay ulaşılır olması çok önemlidir. Şirketimiz (vakfımız)
bünyesinde oluşturduğumuz ‘Araştırma Merkezi’ bilhassa bölgemizi
ilgilendiren pek çok kitap, gazete, dergi ve belgeyi temin ederek, halkımızın
hizmetine sunmuştur. Aynı zamanda, kitap neşretmek isteyen azınlık
mensuplarına da her türlü teknik hizmet verilmektedir.
Đki öğretmen yazarımız Rahmi ALĐ ve Tevfik HÜSEYĐNOĞLU’nu
candan kutlar, toplumumuzun bütün yazar ve çizerlerine de, elimizden gelen
yardımı sağlayacağımızı bir daha duyururuz.
Batı Trakya Azınlığı Kültür ve Eğitim Şirketi
Yönetim Kurulu Başkanı
Galip S. Galip
Mimar – Eski Milletvekili
ĐÇĐNDEKĐLER
Sunuş ............................................................................................................... v
Önsöz .............................................................................................................. xi
Teşekkür ....................................................................................................... xvi
Bazı Önemli Bilgiler ve Açıklamalar .......................................................... xvii
Giriş ................................................................................................................... 1
Batı Trakya ................................................................................................... 31
Birinci Bölüm
Trakya Gazetesi (1946-1951)
Yunan Đç Savaşı’yla Đlgili Haberler .............................................. 35
Đkinci Bölüm
(Ksanthi) Đskeçe Vilâyeti. Đl Merkezi: Đskeçe
(Ksanthi)........................................................................93
A- Dağ Köylerinde Đç Savaşın Canlı Tanıkları
(Röportajlar/Anılar/Sohbetler/Fotoğraflar)
1- Demircik (Dimaryon) ........................................................... 93
2- Kozluca (Kotilli) ................................................................... 98
3- Volkanova (Emonyon) ......................................................... 99
4- Elmalı (Melivya) ................................................................ 100
5- Paşevik (Pahni) .................................................................. 102
6- Yassıören (Oreon) ............................................................. 105
7- Gökçepınar (Glafki) ............................................................ 113
8- Ketenlik (Kentavros) .......................................................... 114
9- Mustafçova (Miki) .............................................................. 117
10- Dolaphan (Sminthi) ............................................................ 118
11- Keçilli (Pilima) ................................................................... 121
12- Şahin (Ehinos) .................................................................... 122
13- Memkova (Medusa) ............................................................ 125
14- Ilıca (Thermes) .................................................................. 127
15- Sinikova (Satre) .................................................................. 131
16- Soğucak (Poliskion) ............................................................ 140
17- Çalaperdi (Tselapetinos) .................................................... 141
18- Kurtçalar (Likotopos) ......................................................... 142
19- Uğurlu (Kalotihon) ............................................................. 147
20- Karaoğlan (Askira) Han Mahalle ....................................... 156
21- Otmanören (Eranos) .......................................................... 163
B- (Ksanthi) Đskeçe Merkez, Yaka ve Ova Köylerinde Đç Savaşın
Canlı Tanıkları (Röportajlar/Anılar/Sohbetler/Fotoğraflar)
1- (Ksanthi) Đskeçe Merkez ..................................................... 165
2- Gökçeler (Seleron) .............................................................. 166
3- Karaçanlar (Simandra) ........................................................ 168
4- Beyköy (Avato) .................................................................. 169
5- Göynüklü (Đlyopetra) .......................................................... 171
6- Gencerli (Kenditi) ............................................................... 172
Üçüncü Bölüm
Rodop Vilâyeti. Đl Merkezi: Gümülcine (Komotini).................. 173
A- Gerillalarda Türkçe Basın ......................................................... 173
B- Dağ Köylerinde Đç Savaşın Canlı Tanıkları
(Röportajlar/Anılar/Sohbetler/Fotoğraflar) ............................... 178
1- Gülecik (Eftimo) ................................................................. 178
2- Kuzoba (Poliarno) .............................................................. 180
3- Kuruçay (Tangeon) ............................................................. 182
4- Dağ Karamusası (Trikorfo) ................................................ 183
5- Gökçeli (Filyon) ................................................................ 187
6- Ballıca (Melitena) ............................................................... 188
7- Tekedere (Kristali) .............................................................. 208
8- Koyundere (Poa) ................................................................. 214
9- Mescitmahalle (Dihala) ...................................................... 235
10- Kirazlı (Kerasya) ................................................................ 236
11- Yeniköy (Yeneti) ............................................................... 257
12- Aralıkburun (Mitikas) ......................................................... 258
13- Sarancina (Sarakini) ........................................................... 261
14- Kayrak (Ardiya) .................................................................. 265
15- Adadere (Megali Ada) ........................................................ 270
16- Kardere (Drimi) .................................................................. 271
17- Gerdeme (Kardamos) ......................................................... 272
18- Yanıkköy (Nimfea) ............................................................. 273
19- Küçüren (Kato Drosini) ...................................................... 274
20- Kozdere (Dranya) .............................................................. 275
21- Hemetli (Organi) ................................................................ 281
22- Çalabı (Smigada) ................................................................ 301
23- Kuzören (Kato Virsini) ....................................................... 307
24- Kezüren (Kimi) .................................................................. 311
25- Musacık (Mirtiski) .............................................................. 312
26- Hacıören (Ano Virsini) ....................................................... 315
27- Hebilköy (Hloi) .................................................................. 322
28- Üşekdere (Esohi) ................................................................ 324
29- Kovanlık (Kovalo) .............................................................. 328
30- Kızılağaç (Ragada) ............................................................. 330
31- Mehrikoz (Kehros) ............................................................. 333
32- Yeniköy (Skiada) ............................................................... 349
33- Durhasanlar (Neda) ............................................................ 354
34- Işıklar (Đpio) ........................................................................ 357
C- Gümülcine (Komotini) Merkez, Yaka ve Ova Köylerinde Đç
Savaşın Canlı Tanıkları
(Röportajlar/Anılar/Sohbetler/Fotoğraflar) ............................... 358
1- Gümülcine (Komotini) ...................................................... 358
2- Yalanca (Galini) ................................................................. 370
3- Narlıköy (Polianthos) ......................................................... 375
4- Ortacı (Amvrosiya) ............................................................. 381
5- Meşe (Mesi) ........................................................................ 384
6- Kozlardere (Linos) .............................................................. 385
7- Susurköy (Sosti) ................................................................. 396
8- Büyük Müsellim (Mega Pisto) ........................................... 401
9- Çepelli (Mishos) ................................................................. 419
10- Bulatköy (Asomatos) .......................................................... 439
11- Gebecili (Rizoma) .............................................................. 440
12- Eşekçili (Thamna) .............................................................. 441
13- Ayazma (Agiazma) ............................................................. 443
14- Sendelli (Dimi) ................................................................... 445
15- Yuvacılı (Folya) .................................................................. 446
16- Semetli (Simvola) ............................................................... 447
17- Bulduklu (Tihero) ............................................................... 457
18- Payamdere (Paterma) .......................................................... 461
19- Kalfa (Kalhas) .................................................................... 462
20- Omurluköy (Omiriko) ....................................................... 464
21- Kalenderköy (Kalintiryon) ................................................. 465
22- Değirmendere (Darmeni) .................................................... 465
23- Domruköy (Dokos) ............................................................. 466
24- Sirkeli (Fillira) .................................................................... 471
25- Menetler (Skaloma) ............................................................ 472
26- Taşkınlar (Kinira) ............................................................... 472
27- Evrenköy (Evranos) ............................................................ 473
28- Delinasköy (Dilina) ........................................................... 473
29- Kozlukebir (Aryana) ........................................................... 474
30- Yahyabeyli (Amaranda) ..................................................... 477
31- Ambarköy (Pamforo) .......................................................... 477
32- Uysallı (Đsalon) ................................................................... 478
33- Yardımlı (Ergani) ............................................................... 479
34- Büyük Doğanca (Megalo Dukato) ...................................... 480
35- Karacaoğlan (Aratos) .......................................................... 481
36- Ballahor (Vragya) ............................................................... 483
37- Basırlıköy (Pasos) ............................................................... 486
38- Ircan (Arizvi) ...................................................................... 488
39- Küçük Müsellim (Mikro Pisto) ........................................... 490
40- Lefeciler (Lofaryon) ........................................................... 495
41- Şapçı (Sapes) ...................................................................... 496
42- Gaybiköy (Hamilo) ............................................................. 497
43- Karakurcalı (Krovili) .......................................................... 499
44- Taşlık (Petrota) ................................................................... 501
Savaş Bölgesinde ........................................................................................... 502
Dördüncü Bölüm
(Evros) Meriç Vilâyeti. Đl Merkezi: Dedeağaç (Aleksandrupolis)
.................................................................................................... 507
A- Kuzey Meriç (Vorios Evros) (Röportajlar/Anılar/Sohbetler) .... 509
1- (Mega Deryo) Büyük Derbent Bölgesi ................................ 509
2- Dimetoka (Didimotiho) ...................................................... 510
3- Fındıcak (Leptokarya) ........................................................ 510
B- Güney Meriç (Notios Evros) (Röportajlar/Anılar/Sohbetler) .... 511
1- Dedeağaç (Aleksandrupolis) ............................................... 511
2- Miri (Makri) ........................................................................ 512
3- Gürece (Perama) ................................................................. 514
Bitirirken........................................................................................................ 520
Yararlanılan Kaynaklar.................................................................................. 521
ÖNSÖZ
Batı Trakya Türk toplumu, Lozan Antlaşması uyarınca Azınlık olarak
bırakıldığı 1923 yılından bugüne dek -ki toplum tarihi açısından çok kısa bir
süredir- çok sıkıntılar çekmiştir. Resmen “azınlık” statüsüne geçer geçmez,
Anadolu’dan gelen Rum muhacirlerin, zaten çok güç durumda olan azınlık
insanının evlerine yerleştirilmeleri, gerek gelen muhacirler, gerekse yönetim
tarafından azınlık insanına uygulanan insanlık dışı baskılar, yersiz suçlamalar,
sürgünler ve bazı öldürme olayları, Türk-Yunan Savaşı sonrası memlekette
yaşanan yokluk ve yoksulluk, azınlık insanına çok çileli, umutsuz ve korku
dolu yıllar yaşatmıştır. Đlerleyen yıllarda, azınlık olarak yaşamayı içine
sindirmeye, bu hayata uyum sağlamaya çalışan toplumumuz, aradan çok
geçmeden Yunan-Đtalyan Savaşı’nı görmüş, Alman Đşgali ve onunla birlikte
gelen Bulgar işgali bu kez, Batı Trakya Türklerine bölgede bulunan Yunan
halkıyla birlikte çok çileli yıllar yaşatmıştır. Bulgar zulmünün getirdiği açlık,
sefalet, işkence ve öldürme olayları azınlık toplumuna büyük yıkımlar
getirmiştir.
Kralcılarla Cumhuriyetçiler arasında başlayan siyasi anlaşmazlıklar,
silahlı çatışmalar; özellikle, 1946-49 yıllarında yaşanan Yunan Đç Savaşı, Batı
Trakya Türk Azınlığı’nı her açıdan çok olumsuz bir şekilde etkilemiştir.
Azınlık, en büyük can kaybını bu yıllar içinde vermiş, yüzlerce kişi sakat
kalmış, en büyük iç ve dış göçleri bu dönemde yaşamış, yine bu dönem içinde
büyük mal ve mülk kayıplarına uğramıştır. O yıllar, azınlık insanı için en
umutsuz yıllar olmuştur.
Bu çalışmayı hazırlamamızın amacı, azınlığın 1946-49 yılları içinde
yaşadıklarını, yine o günleri yaşayan tanıkların ağızlarından okuyucuya
sunmaktır. Çünkü azınlığın yaşamış olduğu bu en korkunç dönem, o günleri
yaşamış olanların yavaş yavaş aramızdan ayrılmaları/yitmeleri ile unutulup
gidecektir. Bu iç savaş sırasında Batı Trakya Türk Azınlığı’nın yaşadıklarıyla
ilgili olarak, ne yazık ki –Trakya gazetesinin o yıllarda verdiği çete haberleri
ile iç savaş sırasında Türkiye’den Rodop dağlarına kaçak olarak gelen ve
Cumhuriyet Ordusu saflarında savaşan Mihri Belli’nin (Kemal Kaptan)
“Gerilla Anıları” adlı kitabı dışında – elimizde yazılı bir belge yoktur. Çocuk
yaşlarda kendimizin de içinde yaşadığı bu olayların unutulup gitmesine
elbette gönlümüz razı olamazdı. Kırımlı Yazar Cengiz Dağcı’nın dediği gibi,
(Bir romanının adı) “Onlar da Đnsandı”. Yani analarımız, babalarımız, konukomşularımız, bizim insanımız… O yılları yaşayan gazeteci ve milletvekili
Nuri Fettahoğlu da sahibi olduğu Trakya Gazetesi’nde, azınlığın içinde
bulunduğu o günkü durumu, son derece gerçekçi ve tarafsız bir şekilde
yorumlamış, ortaya sermiştir.
Gerçekten azınlık perişandı. Anne ve babalarımız korku içindeydiler.
Đnsanlar öldürülüyor, dağlara kaçırılıyor, hükümet güçleri insanları, “çetecilere
yardım ve yataklık ettikleri” gerekçesiyle mahkemelere sevk ediyorlardı.
Mayınlar patlıyor, insanlar ölüyor veya sakat kalıyorlardı. Yüzlerce dağ köyü
boşaltılıyor, insanlar köylerini ağlayış-meleyiş içinde bırakıyorlardı.
Hayvanlar ölüyordu. Đnsanlar her şeylerini olduğu gibi bırakıp canlarını
kurtarmak için bütün tehlikeleri göze alarak Türkiye’ye kaçıyorlardı. Halk,
yollardan, tarlalardan alınıp kışlalara götürülüyor, hapislerde yatırılıyordu.
Cumhuriyetçiler insanları ağaçlara çiviliyor, halkın gözleri önünde kurşuna
diziyorlardı. Öyle günlerdi o günler… Korku, kaygı ve umutsuzluk dolu
günlerdi… Azınlığın yaşamış olduğu o çileli günlerin unutulup gitmesi,
bugünkü ve gelecek nesillerin bu olaylardan haberdar olmaması büyük bir
eksiklik/haksızlık olurdu. Daha önce de belirttiğimiz gibi biz o günleri yaşamış
olan son tanıklar da aramızdan ayrılmadan önce köy köy dolaşıp bu kişilerin
ağızlarından o günlerde yaşadıkları, gördükleri, duydukları olayları dinlemek
istedik. Kimi kahvelerde bulduk kendilerini, kimi de evlerinde. Onlar
anlattılar, onların anlattıklarını not ettik. Bazıları da o günlerde yaşadıklarını,
gördüklerini, duyduklarını yazılı olarak verdiler bize. Bu arada, bölgemizde,
iç savaşın yoğun olarak yaşandığı yerleri gidip gördük, önemli yerleşim
yerlerinin, bazı cephe ve savunma hatlarının resimlerini çektik. O günleri
yaşamış olan insanlar, gerek Cumhuriyet Ordusu, gerekse Hükümet Ordusu
saflarında çarpışanların ağızlarından çıkan ortak söz ve temenni şu oldu hep:
“Allah bir daha o günleri bize, kimselere göstermesin, yaşatmasın!..”
Đç savaş sırasında yaşananları dinledikçe, o günlerin vahametini daha iyi
kavradık. Bu konuda, azınlığın yaşadığı o günler hakkında çok az şey
bildiğimizin farkına vardık. Çünkü her köy, her aile, her fert, yaşanan bu
olayların ayrı ayrı acısını çekmişti, ateş hep düştüğü yeri yakmıştı. Ne zaman,
yüzlerce kişinin ağzından o günlerde yaşananları, insanların başından
geçenleri, o acı, sefalet, korku dolu –içe ve dışa yapılan- muhacirlik günlerinin
hikâyelerini dinledik; 1946-49 yılları içinde azınlığın çektiği eziyeti “zamanın
tanıkları”nın ağzından işittik; işte o zaman bu inanılmaz olaylar karşısında,
“iyi ki böyle bir çalışmaya girişmişiz,” dedik. Çünkü o yıllarda yaşananların
unutulup gitmesi gerçekten azınlık adına, tarih adına çok büyük bir kayıp
olurdu. Bu çalışmayı hazırlarken bir de şu gerçekle yüz yüze geldik:
Đnsanımızın “iç savaş yılları ile ilgili olarak anlattıkları” o dönemde yaşanan
olayların en gerçekçi bir şekilde anlatılmaları bakımından büyük bir önem
taşıdığı gerçeği. Çalışmanın hazırlık dönemlerinde Yunan Đç Savaşı ile ilgili
olarak- okuduğumuz, tarih, anı, belgesel hikâye ve romanlarda -gördüğümüz
kadarıyla- olaylara hep ideolojik bir gözlük ardından bakılmış, sol kesim her
zaman sağ kesimi suçladığı gibi sağ kesim de hep sol kesimi suçlamıştır.
Azınlık insanı o günler içinde yaşadıklarını anlatırken olaya doğal olarakideolojik açıdan uzak- tarafsız bir gözle bakmış, yaşadıklarını, çektiklerini o an
kendi gördüğü, duyduğu, yaşadığı, anladığı şekilde anlatmıştır. Bu açıdan, adı
geçen iç savaş tanıklarının anlattıkları, Yunan Đç Savaşı’nı en tarafsız bir
şekilde değerlendiren belgeler olarak da kabul edilmelidir.
Kitap, ağırlıklı olarak, o günleri yaşamış olan tanıkların anlattıkları
olaylardan, verilen yazılı bilgilerden oluşmaktadır. Bu arada, iç savaşla ilgili
olup da azınlık insanını konu alan bazı belgesel kitaplardan, hikâye ve
romanlardan da alıntılar yapılmıştır. Tanıklarla yapılan söyleşilerin
içeriklerine, verilen bilgilere dokunulmamış, sadece söz dizimlerinde –rahat
okunması, okuyucuyu sıkmaması düşüncesiyle- bazı düzeltmeler yapılmıştır.
Bir de okuyucuyu o günlere götürmek, olayları haftalık haber
bağlamında vermek için, Trakya gazetesinin Đç Savaş’ta daha çok azınlık
insanıyla ilgili olarak yaşadıkları olayları konu alan haberlerini –o günkü
başlığıyla- “Çete Hareketleri” adı altında alıntıladık. Kitabın “açıklamalar”
bölümüne, o yıllarla ilgili bazı kısaltmalar, kavramlar, sözcükler ve önemli
kişiler hakkında kısa bilgiler verdik. Dipnotla verilmesi gereken bazı bilgileri,
okuyucunun dikkatini dağıtmamak için aynı yerde parantez içinde vermeyi
yeğledik.
O günleri yaşamış olan tanıkların doğum yıllarını ve açık adreslerini de
verdik. Bazıları, adlarının yazılmamasını istediler; onların bu isteklerine saygı
duyarak adlarını gizli tuttuk. Yaşanan bazı olayların değişik kişilerce
anlatılırken bile genel olarak örtüşmeleri, yaşanan olayların doğruluğu
hakkındaki kanaatlerimizi pekiştirdi. Zaten yaşanmış olan olayların çoğu, o
yılların basın organlarında yer almış, her iki taraftan da hemen her şeyin hesabı
haklı veya haksız, görülmüştü. Ama buna rağmen birçok insanımızın-üstelik
yaşları 80’leri bulmuş veya aşmış- hâlâ o günlerde yaşadıklarını anlatmaktan
çekinmeleri, bundan korkmaları, belki de sosyolojik açıdan, araştırılması
gereken ayrı bir konudur.
Bir de şunu vurgulamakta yarar var: Elbette bundan 60 yıl önce
yaşanmış olayların anlatılması sırasında doğal olarak bazı zaman atlamaları,
mekan adlarında unutmalar, şaşırmalar olmuştur. Onun için bu gibi
yanılmaların, unutkanlıkların, istemeyerek verilen bazı yanlış bilgilerin
okuyucular tarafından hoş görülmesi gerekmektedir. Ama şu da görülecektir
ki, anlatılanlar, yaşanmış olanlar, verilen bilgiler temel ve öz olarak gerçektir.
Özellikle yaralama, öldürme, işkence, sürgün, hapis, kaçırma, yakma, yıkma
vb. olaylar; bunlar tamamen gerçektir. Zaten bunların hemen hepsi, resmi
olarak kayıtlara geçmiştir, o günkü basın organlarında yer almıştır. Bu kitabın
temel özelliği, olayların bizzat o günün tanıkları tarafından anlatılması ve
onların verdikleri ayrıntılı bilgilerden oluşmuş olması, olayların yaşandığı
bölgelerin yeniden gezilip görülmesi, oralara ait bazı önemli yerlerin
resimlerinin bugünkü haliyle verilmiş olmasıdır.
Yunan Đç Savaşı ile ilgili yüzlerce eserin var olduğu bilinmektedir. Bu
kitap, sadece Yunan Đç Savaşı sırasında azınlık halkının çektikleri, yaşadıkları
olaylarla sınırlı bir çalışmadır. Bu husus hatırdan çıkarılmamalıdır. Kitabın,
bunun dışında herhangi bir iddiası da yoktur.
Bu çalışmamızla okuyucuya azınlığımızın o yıllarda yaşamış olduğu
olayların önemli bir kısmını verebilmiş, iç savaş sırasında çekilen çileleri
anlatabilmiş ve ilerde bu alanda yapılabilecek daha kapsamlı bir çalışmaya ışık
tutabilmişsek kendimizi mutlu addedeceğiz. Üzerinde titizlikle çalıştığımıza
inandığımız bu kitapta bazı hatalarımız olmuş veya bazı önemli şeyler gözden
kaçmışsa herkesten peşin olarak özür diliyor, insanımızın bir daha böyle
felâketler yaşamamasını temenni ediyoruz.
TEŞEKKÜR
Batı Trakya Türk Azınlığı’nın, “Đç Savaş/Andartlık” yıllarında
yaşadıklarını, o günleri yaşayanların ağzından vermeyi amaçladığımız bu
çalışmaya, kendileriyle konuştuğumuz, -isimleri eserde yer alıyor- bazılarının,
yazılı olarak verdikleri bilgilerinden yararlandığımız “Yunan Đç Savaşı”nın
tanıkları başta olmak üzere, bize bu yolda, kimlerle görüşmemiz gerektiği
hususunda yol gösteren, görüşeceğimiz kişilerle buluşma ortamı hazırlayan,
Batı Trakya bölgesinde iç savaşın yoğun olarak yaşandığı yerlere gitmemize
yardım ve kılavuzluk eden, kendileriyle anlaşmakta zorluk çektiğimiz bazı
kişilerle anlaşmamıza yardımda bulunan, yine bize ellerinde bulunan o yıllara
ait bazı belge ve fotoğrafları veren dostlara içten teşekkür ederiz. Kendilerine
bir vefa borcu olarak bize bu konuda yardımlarını esirgemeyen bu değerli
dostların adlarını veriyoruz:
Mehmet Đmamoğlu (emekli öğretmen), Mehmet Hatip (azilli öğretmen),
Şakir Yakupoğlu (emekli öğretmen), Hüseyin Salihoğlu (emekli öğretmen),
Ömer Yusufoğlu (emekli öğretmen), Đsmail Bıçakçı (araştırmacı-yazar), Đsmail
Molla-Rodoplu (Eski milletvekili-gazeteci), Sami Eminoğlu (emekli
öğretmen), Mehmet Mustafa Halil (Din görevlisi/B. Müsellim), Đsmail Salih
(Tekedere Đmamı), Mehmet Latif, (emekli öğretmen), Sedat Karadayı, (Đskeçe
bölgesinde vaiz), Hasan Paçaman (vaiz), Ramadan Duban (öğretmen),
Şerafettin Mustafa (tütün eksperi), Mehmet Karabekir (emekli öğretmen),
Fahri Macır (emekli öğretmen), Aziz Rızgıç (azilli öğretmen), Yusuf
Đbrahimoğlu (emekli öğretmen), Şerif Şerif (Durhasanlar Din Görevlisi).
Bu arada, Trakya gazetesinde (Đskeçe-Ksanthi/1932-1964) Yunan Đç
Savaşı yıllarında (1946-1949) özellikle Batı Trakya Türk Azınlığı’nın
yaşadıklarını, olabildiğince vermek suretiyle o günleri bize/tarihe mal eden
değerli gazeteci Nuri Fettahoğlu’nu da saygı, minnet ve rahmetle anıyor;
ayrıca, kitap taslağını okuyup bize kitap hakkındaki düşünce ve eleştirilerini
aktaran değerli dost Mücahit Mümin’e de teşekkür ediyoruz.
YUNAN ĐÇ SAVAŞI ĐLE ĐLGĐLĐ
BAZI ÖNEMLĐ BĐLGĐLER VE AÇIKLAMALAR
E.A.M.: Ulusal Kurtuluş Cephesi (Ethniko Apeleftherotiko Metopo).
ELAS: Yunanistan Halk Kurtuluş Ordusu. (Ellinikos Laikos
Apeleftherotikos Stratos).
EDES: Yunan Ulusal Demokratik Ordusu (Ethnikos Dimokratikos
Ellinikos Stratos).
UNRRA: Birleşmiş Milletler Yardım ve Rehabilitasyon Kuruluşu.
MAY: Gönüllü milis kuvveti.
KAPTAN: (KAPETANĐOS) Cumhuriyet Ordusu Komutanlarına
verilen ad. (Ortaçağda Venedikliler tarafından kullanılan
bir
sözcük:capetanio.Latince: capitaneus. Askeri birliğin komutanı. Gemiyi idare
eden kişi. )
ANDARTĐS: Gerilla.
BURANDA: Gerillaların hükümet askerlerine verdikleri ad.
Aris Veluhiyotis: (1905–1945) Thanasis Klaras’nın takma adı Larisa’lı
ziraat mühendisi.1941-44 Ulusal Direnişin sembolü, ELAS’ın ilk kaptanı ve
başkumandan yardımcısı.
Nikos Zaharyadis: (1903 –1973) Edirne doğumlu. 1936-1956 yılları
arasında Yunanistan Komünist Partisi (KKE) nin Genel Sekreteri.
Markos Vafyadis: (1906 – 1992) Yunanistan Komünist Partisi
(KKE)’nin siyasi ve askeri lideri. 28 ekim 1946’ da 6000 kişilik Cumhuriyet
Ordusu’nu kurduğunu açıkladı. 1946 – 49 yıllarında hüküm süren iç savaş
sırasında Yunanistan Cumhuriyet Ordusu’nun kumandanlığını üstlendi.
Zervas Napoleon: (1891 – 1957) Arta doğumlu asker ve politikacı,
Ulusal Kurtuluş Hareketi liderlerinden, EDES’in kurucusu.
Kral Pavlos: (1901-1964). 1947 – 1964 Yılları arasında Yunanistan
Kralı.
Papagos Aleksandros: (1883 - 1955). Atinalı asker ve politikacı.194041’de başkumandan. 1952-55 yıllarında Yunanistan Başbakanı. Đç savaşın
sona erdirilmesinde Başkomutan Mareşal Papagos etkin bir rol oynamıştır.
Mihri Belli (Kemal Kaptan)
1915’te Silivri’de dünyaya geldi. Đktisat okumaya gittiği Amerika’da
Marksist düşünceyle tanıştı. Yasa dışı partilere üye olmaktan dolayı tutuklandı.
1947 yılı baharında gönüllü olarak Yunanistan Cumhuriyet Ordusu saflarına
katıldı. “Kemal kaptan” takma adıyla1000 kişiye yakın iki taburun
kumandanlığını yaptı. Demokratik Ordunun gazetesi Savaş’ı Barba Yani ile
birlikte çıkardı. Gazetenin baş yazılarını yazdı. Geçici Demokratik Hükümetin
Doğu Makedonya ve Trakya Temsilciliğini yürüttü.
Andon Çavuş: Yunan kaynaklarında Çavuş Andon olarak bilinen
Andon Çavuş, iç savaş yıllarında gerillalara karşı savaşan gönüllü bir milis
kumandanı olarak bilinir. Anadili Türkçe olan Andan Çavuş’un halk arasında
yakın zamanlara kadar Türkçe olarak söylenen bir türküsü de vardır: (Gelme
andart, gelme benim üstüme, Andon Çavuş derler benim ismime…)
Tagma Othomanon (Osmanlı Taburu): Đç savaşta, çoğu Türk, 1000
kişiye yakın iki taburdan oluşan gerilla/andart birliği. Bu iki taburun
komutanlığını Mihri Belli (Kemal Kaptan) yapmıştır.
Pedomazoma: (Çocukları toplama)1948 yılının Mart ayında, geçici
Yunan Demokratik Ordusu Hükümeti’nin radyo ile duyurduğu karar.
Maymundere: Đç Savaş sırasında gerillaların infaz yeri olarak
kullandıkları, biri Ballıca’da diğeri Çalabı-Dumanlıdağ’da bulunan iki dereye
verilen ad.
Trakya gazetesi: (Ksanhi) Đskeçe’de 1932 yılında Osman Nuri
(Yılmaz) Fettahoğlu tarafından yayınlanmaya başlayan gazete, bazı
aksamalarla 1964 yılına kadar yayınını sürdürmüş, toplam 917 sayı çıkmıştır.