ABD`li fizikçi Albert Einstein bütün insanlık tarihinin en büyük bilim

ABD’li fizikçi Albert Einstein bütün insanlık tarihinin en büyük bilim
adamlarından biridir. Çağdaş fiziğin temellerini atan çalışmaları! bugün bile
evreni ve evrende gözlediğimiz bütün olayları nasıl yorumlamamız gerektiğine
yol gösterir. Yahudi bir ailenin oğlu olan Einstein, bugün Almanya Federal
Cumhuriyeti’nin sınırlan içinde bulunan Ulm’da doğdu ve Münih’te öğrenime
başladı.
Okul yıllarında matematiğe özel bir ilgi duyarak bu alandaki yeteneğiyle
sivrildi. 15 yaşındayken ailesi İtalya’nın Milano kentine taşınınca Albert de
İsviçre’ye geçerek Zürich Teknik Üniversitesi’ne girdi. 1900′de bu üniversitenin
kuramsal fizik ve matematik bölümünü bitirdi. Bir süre öğretmenlik yaptıktan
sonra Bern’deki patent bürosunda çalışmaya başladı. Bu görevden arta kalan
zamanlarında fizik çalışmalarını sürdürdü ve 1905′te fiziğin gelişmesi açısından
büyük önem taşıyan bir dizi inceleme yayımladı. Molekül boyutlarının
hesaplanmasına ilişkin yeni bir yöntem önerdiği ilk incelemesiyle Zürich Teknik
Üniversitesi’nden fizik doktoru unvanını aldı. İkinci çalışması, ilk kez İskoçyalı
botanikçi Robert Brown’ın (1773-1858) çiçektozlarında gözlemlediği Brown
hareketine ilişkindi. Brown’ın gözlemlerine göre. çiçektozları gibi çok küçük
parçacıklar durağan bir sıvının içinde bile hiç durmaksızın rasgele hareket
ediyorlardı. Daha önceleri bu olayın, rasgele hareket eden sıvı moleküllerinin
küçük parçacıklara çarpmasından ileri geldiği düşünülmüştü. Einstein bu
incelemesinde Brown hareketini tümüyle matematiksel olarak açıkladı.
Einstein’ın üçüncü makalesi de gene yıllar önce gözlemlenmiş çok ilginç ve
şaşırtıcı bir olaya açıklık getiriyordu. Üzerine ışık gönderilen bazı maddelerin
elektron yaydığı, ama ışığın şiddeti arttığında yayılan elektronların enerjisinde
(hızında) değil, yalnızca sayısında artış olduğu biliniyordu. Einstein,
fotoelektrik etki adıyla bilinen bu olayın açıklamasını yaparken ışığın liem
dalgalar halinde, hem de enerji yüklü küçük parçacıklar biçiminde yayıldığını
öne sürdü. Bu parçacıklar, yani bugünkü adıyla fotonlar maddeye çarptığında
atomlardan elektronları koparıyor, ama serbest kalan elektronlar maddeden
kurtulmaya çalışırken atomların çekim kuvvetiyle enerji kaybediyordu. Einstein
özellikle bu çalışmasıyla 1921 Nobel Fizik Ödülüne değer görüldü.
Einstein’ın aynı yıl yayımlanan dördüncü incelemesi bütün öbür çalışmaları
arasında kuşkusuz en önemlisidir. Bu makalesinde açıkladığı “özel görelilik
kuramı”nı 1916′da daha da genelleştirerek “genel görelilik kuramı”na ulaşmıştır.
Görelilik kuramı, ışık hızına yakın hızlarda hareket eden bir cismi durağan ya
da aynı hızla hareket etmeyen bir gözlemcinin nasıl algılayacağına ilişkindir.
Einstein’ in kuramına göre, cismin kütlesi, uzunluğu, hatta olay süresince
zamanın akış hızı cismin hızına bağlı olarak değişir. Bunlar, insana inanılmaz
gibi gelen devrimci düşüncelerdi ve benimsenmesi oldukça uzun bir zaman aldı.
Einstein’ın görelilik kuramlarıyla varılan en önemli sonuçlardan biri de kütle ile
enerjinin eşdeğerliliğidir. Demek ki, kütle bir enerji biçimi olduğuna göre,
kütleçekimini de bir kuvvet olarak değil, uzayda kütlenin varlığından
kaynaklanan bir enerji bandı olarak düşünmek gerekir. Bu nedenle, uzaydaki
büyük kütleli gökcisimlerinin yakınından geçen ışık ışınlarının doğrultusunda bir
sapma olur, bu da uzayın “eğrilmesine” yol açar. Einstein, enerji ile kütle
arasındaki eşdeğerliliği ünlü E=mc bağıntısıyla gösterdi. Bu anlatıma göre enerji
(E), ışık hızının (c) karesi ile kütlenin (m) çarpımına eşittir. Işık hızının karesi
çok yüksek bir sayı olduğundan, çok küçük bir kütle çok büyük bir enerjiye eşit
olur. Einstein’ın özel ve genel görelilik kuramlarına ilişkin makaleleri 1976′da
dilimize çevrilerek İzafiyet Teorisi adıyla tek bir kitapta toplanmıştır.
Dünyaca ünlü bir bilim adamı olan Einstein, 1914′te Berlin’de yeni kurulan bir
araştırma enstitüsünde fizik bölümünün yöneticiliğine getirildi. I. Dünya Savaşı
boyunca Almanya’da yaşadı ve kararlı bir barışsever olarak savaş karşıtı
eylemleri destekledi. 1918′de de barışı büyük bir sevinçle karşıladı. Ama
1933′te Nazi Partisi’nin iktidara gelmesi ve Yahudiler’e karşı yürüttükleri
eylemler yüzünden artık Almanya’da yaşaması olanaksızdı. Amerika’ya
yerleşerek yaşamının sonuna kadar uğraşacağı “birleşik alan kuramı” üstünde
çalışmaya başladı. Ne var ki, kuvvetlere ilişkin bütün fizik kuramlarını tek bir
kuramda birleştirmeyi amaçlayan bu çalışmasını sonuçlandıramadı.
Einstein bütün yaşamı boyunca dünya sorunlarıyla çok yakından ilgilendi. Gerçek
bir barışsever olmasına karşın, Hitler Almanya’ sında atom bombası yapmak
üzere çalışmalara başlanıldığını öğrenince, Almanya ve Japonya’nın böyle bir
bombayı kullanmalarını engeller düşüncesiyle atom bombasının ilk kez ABD’de
yapılmasına ön ayak oldu. Ama II. Dünya Savaşı’nda bu bombaların Japonya’
daki Hiroşima ve Nagasaki kentlerine atılmasından sonra, atom silahlarının
denetlenmesini ve dünya barışının kurulmasını içtenlikle destekledi. Alçakgönüllü
ve sevecen bir insan olan Einstein aynı zamanda bir müziksever ve yetenekli bir
kemancıydı.