Uygulanması

HUKUKA GİRİŞ ve
HUKUKTA YÖNTEM
1
HUKUK NEDİR
TOPLUMSAL YAŞAMI
DÜZENLEYEN ve DEVLET
TARAFINDAN YÜRÜRLÜĞE
KONULUP YAPTIRIMA BAĞLANAN
KURALLAR BÜTÜNÜDÜR
2
TOPLUMSAL YAŞAMI
DÜZENLEYEN DİĞER
DAVRANIŞ KURALLARI
•
•
•
•
Ahlak kuralları
Din kuralları
Örf ve adet kuralları (Gelenek
Görenek – Töre Kuralları)
Görgü (nezaket) kuralları
3
HUKUK KURALLARINI DİĞER
TOPLUMSAL DAVRANIŞ
KURALLARINDAN AYIRAN
ÖZELLİKLER




Devlet tarafından konulmuş olup, yaptırıma
bağlanmıştır
Arkasında devletin örgütlü ve kurumlaşmış
zorlayıcı gücü vardır. Onlara uyulması
zorunludur.
Genel ve Soyut;Normatif ve Etiktir
Rasyonel (akılcı) ve değişkendir
4
HUKUK KURALLARINI DİĞER
DAVRANIŞ KURALLARINDAN
AYIRAN TEMEL ÖZELLİK:
YAPTIRIM (MÜEYYİDE)
Yaptırım Türleri:
Ceza
Tazminat
Cebri İcra
Geçersizlik (Hükümsüzlük)
5
Hukukun Çeşitli Anlamları




Pozitif (yürürlükteki) hukuk
İdeal Hukuk (olması gereken hukuk)
Yazılı Hukuk (Mevzuat)
Yazılı Olmayan Hukuk (Örf ve adet
hukuku)
6
Hukukun Dalları
 Ulusal
Hukuk – Uluslararası Hukuk
 Maddi Hukuk – Usul Hukuku
 Kamu Hukuku – Özel Hukuk
7
HUKUKUN TOPLUMSAL İŞLEVİ
(AMACI - HEDEFİ)
Hukukun toplumda dirlik ve
düzeni, huzur ve mutluluğu
sağlama; toplumsal barış, hukuki
güvenlik ve istikrarı gerçekleştirme
ve koruma işlevi (amacı-hedefi)
vardır
8
HUKUKUN DAYANDIĞI TEMEL
DEĞERLER
(Hukukun Sacayağını oluşturan
değerler)
Hukuk Düzeni (Hukuk Normları
ve Uygulaması) ADALET,
HUKUKİ GÜVENLİK ve
YERİNDELİK temel değerlerine
dayanmalıdır
9
ADALET



Adalet Tanrıçası Themis ile kız kardeşleri
“Düzen” ve “Barış”.
Denkleştirici Adalet- Paylaştırıcı Adalet –
Sosyal Adalet.
Hakkaniyet Kavramı
10
EŞİTLİK VE ADALET
11

Bir toplumun refah ve mutluluğunda değişik
hususlar rol oynayabilir. Örneğin verimli topraklar,
elverişli iklim, zengin doğal kaynaklar, ileri teknoloji
gibi etmenler bir toplumun refah düzeyi ve
mutluluğunda olumlu katkılar sağlayabilir. Fakat
tek başına bunlar, toplumun gelişmiş bir toplum
olması; insanların dirlik, düzen, huzur ve barış
içinde, güvenli şekilde yaşayabilmeleri için yeterli
değildir. Toplumun gelişmiş bir toplum olabilmesi
için; ayrıca bilim, edebiyat, sanat, felsefe gibi
alanlarda ileri bir seviyede bulunması gerekir.
Bunun için de toplumu oluşturan bireylerin (en
azından toplumun önemli bir çoğunluğunun)
entelektüel düzeyinin yüksek olması da gerekir.
12

Ayrıca toplumun yarattığı ekonomik artı
değerin hakça paylaşıldığı adil bir ekonomik
sistemin, insanların özgürce yaşamalarını
güvence altına alan demokratik bir siyasi
düzenin ve (ekonomik veya fiziksel açıdan
yahut zeka düzeyi yönünden) zayıf durumda
olan bireyleri koruyup gözeten, sosyal adalet
ve sosyal sosyal güvenlik gibi sosyal devletin
gereklerini sağlayan bir hukuk sisteminin
kurulmuş olması da gelişmiş uygar bir
toplum olabilmek için zorunludur.
13

Nihayet, toplumsal yaşamı düzenleyen
hukuk düzeninin dini esaslara, donup
kalıplaşmış dogmatik kurallara değil;
akla,bilime, özgür düşünceye dayalı laik
kurallara dayalı olması da toplumun
gelişmesi ve ilerlemesi için olmazsa olmaz
koşuldur.
14
HUKUKİ GÜVENLİK

Bu ilke, hukukta istikrarın, kalıcılığın ve kararlılığın
simgesidir.Toplumda yaşayan insanların, hukuka ve
adalete güvenmesi, hukuk kurallarının herkese eşit bir
şekilde uygulanacağına olan haklı inançlarının korunması;
hukuka aykırı davranan kişilerin kim olursa olsun
yasalarda öngörülen yaptırımlara çarptırılacağına, adaletin
tecelli edeceğine olan güvenin korunması; diğer yandan,
hukuk kurallarına uygun davranan, yasalara saygılı
bireylerin de kendilerini güvende hissetmesi, “acaba
başıma bir şey gelir mi, haksız suçlama ve soruşturmalara
maruz kalıp, haksız yaptırımlara çarptırılır mıyım” diye
şüphe ve endişe duymaması anlamına gelir. Bir toplumu
oluşturan bireylerin güven duygusu ile toplumun refah ve
huzuru doğru orantılıdır. Hukuk normları ve yargı, hukuki
ilişki ve uyuşmazlıklarda güveni sağladığı oranda,
toplumda huzur ve refah seviyesi de o oranda artar. 15
YERİNDELİK

Hukuk kuralları (ve bunların uygulanması
niteliğinde olan yargı kararlarının), yararlılık,
işlevsellik ve amaca uygunluk açısından en
isabetli kurallar (ve kararlar) olmasını ifade
eder. Hukuk kuralları (ve hukuk uygulaması),
hukukun amacı olan dirlik ve düzeni sağlama,
barış ve huzuru korumaya elverişliyse ve bu
amaca (hedefe) varmak için seçilen yol (kural
yada karar) ilgililer ve toplum için en az zararlı
ve en çok yararlı yolsa; uygulanan kuralların ve
verilen kararların isabetli ve yerinde olduğu
söylenebilir ve böylelikle bu ilkeye uyulmuş
olur.
16
YÖNTEM (METOD) VE
YÖNTEMBİLİM (METEDOLOJİ)
KAVRAMLARI
 Yöntem,
izlenecek yol anlamına
gelir.
 Yöntembilim ise; bir hedefe
varmak (bir amacı
gerçekleştirmek) için takip
edilecek yolların tümünü
inceleyen bir bilim dalıdır.
17
HUKUKTA YÖNTEMBİLİM
(HUKUK METODOLOJİSİ)


Hukukta Yöntembilim; hukukun toplumsal
işlevini yerine getirmesi, amacına (hedefine)
ulaşabilmesi için izlenecek yolları inceleyen
bilim dalıdır.
Hukuk alanındaki faaliyetlerde izlenecek yol
(yöntem-metod) belirlenirken hukukun
toplumsal işlevi (amacı -hedefi) ve dayandığı
temel değerler her zaman göz önünde
bulundurulmalı; bu hedefe (amaca) ulaşmak
için en uygun (en az zararlı ve en çok yararlı)
yol izlenmelidir.
18
HUKUKUN KAYNAKLARI
 Genel
olarak
• Yaratıcı kaynak
• Yürürlük kaynakları
• Bilgi kaynakları
19
YAZILI HUKUK KURALLARI
KANUNLAR (dar anlamda): Anayasa ve
diğer Yasalar
 Kanunların Anayasaya uygunluğu ve
bunun denetlenmesi
(iptal davası, Anayasaya aykırılık
iddiasının def’î olarak ileri sürülmesi)
 Genellik ve Süreklilik
20
DİĞER YAZILI KURALLAR
 Uluslararası
Sözleşmeler (Anayasa
m.90)
 Kanun Hükmünde Kararnameler
 Tüzükler
 Yönetmelikler
21
Kanunların (Hukuk
Kurallarının) Uygulanması
 Genel
olarak
 Kanunların yer itibariyle
uygulanması
 Kanunların zaman itibariyle
uygulanması
 Kanunların (hukuk
kurallarının) niteliklerine göre
uygulanması
22
Hukuk Kurallarının Niteliklerine
Göre Uygulanması
Özel Kural - Genel Kural
Emredici Hukuk Kuralları – Yedek
Hukuku Kuralları
Yedek Hukuk Kuralları:
• Tamamlayıcı Hukuk Kuralları
• Yorumlayıcı hukuk kuralları
23
HUKUKUN
UYGULANMASINDA MANTIK
KURALLARININ İŞLEVİ
 Amaçlanan
Hedefe Ulaşmanın İki
Koşulu: Şekil Bakımından
Doğruluk – Konu Bakımından
Doğruluk
 Biçimsel Mantık ve Metodoloji
24
HUKUKUN
UYGULANMASINDA ŞEKİL
BAKIMINDAN DOĞRULUK:
BİÇİMSEL MANTIK


Düşünme Kuralları bakımından doğruluk :
Doğru düşünmek, uygulanacak doğru
kuralı bulup, doğru yorumlamak;
uygulama alanını ve kapsamını doğru
saptayıp, olaya doğru uygulamak
Soyut ve Genel Hukuk Kuralının, Somut ve
Özel Uyuşmazlığa uygulanması
25
HUKUKUN
UYGULANMASINDA KONU
BAKIMINDAN DOĞRULUK:
HUKUK METODOLOJİSİNİN
GEREKLERİNE UYGUNLUK
Varılan Sonucun Adil, Hakkaniyete Uygun
Ve Yerinde Olması
Hukukun amacı olan toplumsal düzen ve
barışı sağlama, hukuki güvenlik ve istikrarı
gerçekleştirme ve koruma hedefine
ulaşmaya elverişli olmalıdır.
26
KANUNUN SÖZÜYLE VE
ÖZÜYLE UYGULANMASI
 Kanun
hükümlerinin sözüyle
uygulanması
 Düz anlam itibariyle uygulanması
 Zıt anlam (mefhumu muhalif)
itibariyle uygulanması
 Atıf yoluyla uygulanması
27
KANUNUN ÖZÜYLE
UYGULANMASI VE YORUM
 Hukuk
kuralının özüyle
uygulanması:
 Yorum
 Tanım ve genel açıklamalar
 Yorumun türleri
 Yorum metodları
28
Yorumun Tarihçesi
 Söze
göre (lafzî) yorum metodu
 Sübjektif tarihî yorum metodu
 Objektif tarihî yorum metodu
 Objektif zamana uygun yorum
metodu
 Serbest Yorum Metodu
29
Yorum Türleri
 Yasama
Yorumu
 Bilimsel Yorum
 Yargısal Yorum
30
Yorum Metotları (Yöntemleri)






Sözel (Lafzi) Yorum
Tarihi Yorum
Amaca Uygun (Teleolojik) Yorum
Sistematik Yorum
Anayasaya ve Hukukun Temel İlkelerine
Uygun Yorum
Zamanın İhtiyaçlarına Uygun Yorum
31
YAZILI OLMAYAN HUKUK :
ÖRF ve ADET (GELENEK
GÖRENEK-TÖRE) HUKUKU
 Tanımı
 Unsurları
 Maddi
Unsur
 Manevi Unsur
 Hukukî Unsur
32
Örf ve Adet Hukukunun Rolü
 Yorumda
 Atıf
yapıldığında kural içi boşlukların
doldurulmasında
 Kanun (yazılı kural) boşluklarının
doldurmasında
 Kanuna
aykırı örf ve adet sorunu
33
HUKUKUN UYGULANMASINDA
BOŞLUK KAVRAMI VE DEĞİŞİK
ANLAMLARI
 Boşluk ve hukuk dışı alan
 Boşluk ve menfî çözüm (nitelikli
susma)
 Boşluk ve kanunun yetersizliği
 Kural boşluğu - Kural içi boşluk–
(Kanun Boşluğu - Kanun içinde
boşluk)
 Hukuk Boşluğu – Kanun Boşluğu
34
Hukukun
Uygulanmasında
Boşluk
Kural Boşluğu
Hukuk
Boşluğu
Kural İçi
Boşluk
Kanun
Boşluğu
35
Kanun Boşluğunun Türleri
Bilinçli Boşluk – Bilinçsiz Boşluk
 Açık Boşluk – Örtülü Boşluk
 Gerçek boşluk -Gerçek olmayan
boşluk

36
HUKUK BOŞLUĞUNUN
DOLDURUMASI: HAKİMİN
KURAL KOYMASI (HUKUK
YARATMASI)
 Hakimin
Kural Koymasının
Koşulları
 Hakimin Kural Koyma Yöntemi
 Hakimin Yarattığı Hukukun
Niteliği
37
Hakimin Hukuku Uygularken
Bilimsel Görüşlerden ve Yargısal
İçtihatlardan Yararlanması
 Genel
olarak
 Bilimsel görüşler
 Yargısal İçtihatlar
38