5.3-35 5.3.1.5. Kabotaj Hattı Yolcu ve Araç Taşımacılığı İç hatlarda

5.3.1.5. Kabotaj Hattı Yolcu ve Araç Taşımacılığı
İç hatlarda yolcu ve araç taşımaları hizmeti, ağırlıklı olarak Türkiye Denizcilik
İşletmelerinin (TDİ) yolcu gemisi ve feribotları ile İstanbul Deniz Otobüsleri A.Ş.’nin
(İDO) deniz otobüsleri ve feribotları ile yerine getirilmektedir. Bunların dışında
Çanakkale bölgesinde özel sektör tarafından yaz aylarında yapılan taşımalar vardır.
TDİ gemilerinin yaş ortalamaları 20 civarındadır. Şirketin yurtiçi yolcu
taşımalarında İstanbul-İzmir, İstanbul-Avşa, İstanbul-Armutlu, Çanakkale-Gökçeada,
İstanbul-Trabzon, hatlarındaki yıllara göre taşınan yolcu miktarları Tablo 5.3.1.19’da
görülmektedir.
Tablo 5.3.1.19 TDİ’nin yıllara göre yurtiçi yolcu ve araç taşımaları.
Yıllar
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Taşınan Yolcu
397.595
357.114
376.526
225.000
204.577
155.398
135.495
83.478
Araç Sayıları (Oto eşdeğeri)
46.431
32.059
9.758
16.432
15.372
8.823
9.758
1.115
Kaynak: TDİ verileri
İDO’nun Yenikapı-Bandırma ve Yenikapı-Yalova hatlarındaki yolcu ve araç
taşımacılığının yıllara göre değişimi Tablo 5.3.1.20’de verilmiştir.
Tablo 5.3.1.20 İDO’nun yolcu ve araç taşımaları.
Yıllar
1999
2000
2001
2002
YENİKAPI-BANDIRMA
Yolcu Sayısı
Araç Sayısı
1.029.202
250.338
1.068.663
294.561
980.298
260.857
907.520
231.859
YENİKAPI-YALOVA
Yolcu Sayısı
Araç Sayısı
1.492.192
268.386
1.441.654
274.128
1.492.334
292.392
1.450.789
312.741
Kaynak: İDO verileri
Yakın bir gelecekte TDİ’nin özelleştirilmesi kaçınılmaz olduğundan kabotaj
hatlarına uygun teknelerle taşımacılığın özel sektör tarafından yapılması gerekecektir.
Türk Koster filosunun yenilenmesi için belirli çevrelerce sürdürülen çalışmaların ülke
gereksinimlerini ön planda tutan tutarlı bir çalışma olacağını dilemekteyiz.
Kabotaj hattı yolcu ve araç taşımacılığı konusunda özel sektörün çalışmaları
hakkında düzenli ve sağlıklı veri bulma olasılığı yok denecek kadar azdır. Diğer taraftan
bu konuda uluslararası kurallara uygun gemilerle yapılan önemli faaliyetleri de yoktur.
5.3-35
5.3.2. İç Sularda Ulaşım
Nehirlerimizin akarsu rejimleri ulaşım için uygun değildir. Ancak Karadeniz
ve Marmara’yı birleştirecek Sakarya Kanalı Projesi gerçekleştiğinde; İstanbul
Boğazı’nın deniz trafiğinin rahatlaması yanında, Marmara Denizi’nin liman
sıkışıklığına da önemli faydası olacaktır.
GAP bölgesindeki Atatürk, Karakaya ve Keban barajları ile Van Gölü’nde
yapılan iç su taşımacılığına ait hat bilgileri aşağıda verilmiştir.
Atatürk Barajı Kahta-Menzil Geçişi : Tek bir feribot ile Oluklu Köyü-Kahta
arasında günde bir sefer yapıyor.
Narenciye - Bucak Geçişi : Narenciye ile Bucak arasında çalışan, özel şahsa ait
feribot Kahta-Siverek hattı’nda çalışan feribot doldukça hareket ederek günde 45 sefer yapıyor.
Meşeli Köy-Pertek Geçişi : Hazar gölünde 3 adet feribot ile taşımacılık yapılmaktadır.
Karakaya Barajı-Baskil-Battalgazi Geçişi : Bu hatta bir adet feribot ile taşımacılık
yapılmaktadır.
Keban Barajı-Ağın Geçişi : Bu hatta bir adet feribot ile taşımacılık yapılmaktadır.
Keban Barajı-Fatmalı-Çemişgezek Geçişi : Bu hatta iki adet feribot ile taşımacılık
yapılmaktadır.
Van gölündeki taşımacılık : Tatvan-Van -Tatvan arası çalışan tren ferileriyle
yapılmaktadır. Gölde 2 tanesi 310 yolcu, 2 tanesi de 170 yolcu kapasiteli olmak
üzere toplam 4 adet tren ferisi çalışmaktadır. Her bir ferinin yük taşıma kapasitesi
460 ton olup, TCDD tarafından işletilmektedir. Yıllara göre yapılan taşımacılık
değerleri Tablo 5.3.2.1’de görülmektedir.
Tablo 5.3.2.1 Van Gölü deniz taşımacılığının yıllara göre değişimi.
YILLAR
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Sefer
Sayısı
316
383
297
493
659
542
442
807
747
977
1.015
Yolcu
Sayısı
5.858
7.156
1.377
1.973
3.583
4.487
1.999
2.357
27.639
38.084
29.084
Yük
Miktarı
(Ton)
55.194
99.715
87.030
133.346
174.808
130.032
95.401
197.093
172.510
229.121
222.299
Vagon
Sayısı
5.373
7.767
6.999
10.068
13.085
11.603
8.323
15.677
14.378
17.310
18.032
Araç
Sayısı
1.930
Kaynak: TCDD verileri
İç sularda ulaşım kapsamında İzmir ve İstanbul’da düzenli olarak yapılan kentiçi
yolcu ve araç taşımacılığını inceleyebiliriz.
5.3-36
İstanbul Kentiçi Deniz Ulaşımı
Büyük kentlerin ulaşım sorunu genelde karayolu ve raylı toplu taşıma
sistemleriyle çözümlenmektedir. Deniz taşımacılığına uygun konumu olan sahil sahil
kentlerinde ise, bu iki ana ulaşım türüne ilave olarak denizyolu üçüncü bir toplu taşıma
olanağı yaratmaktadır. Böylece kentiçi ulaşımının bir bölümünü denizyoluna aktararak,
özellikle karayolu trafiğini rahatlatmak ve kentlilere güvenli, huzurlu, konforlu, hızlı ve
ekonomik bir ulaşım seçeneği yaratılmaktadır. Denizyolu taşımacılığının raylı ve
karayolu taşımacılığından farklı çok önemli bir özelliği de araç taşıması yaparak kentiçi
karayolu trafik yükünü azaltmasıdır. Bu bağlamda İstanbul ve İzmir gibi iki büyük
kentimizin coğrafi konumları nedeniyle denizyolu yolcu ve araç taşımacılığı için çok
uygun durumları vardır. İstanbul’un bu olanaktan yeterli ölçüde yararlandığını
söylemek bir yana, her geçen yıl toplu taşımadaki etkinliğinin azaldığını üzülerek
izlemekteyiz.
İstanbul’un ulaşım sorununun şimdiye kadar çözülememesinin başlıca nedeni
konuya sahip çıkacak ve çalışmaları koordine edecek bağımsız bir örgütün olmayışıdır.
Ulaşım çalışmalarının başarılı olması için yetkinin tek elde toplanması gerekmektedir.
Bu nedenle görev, yetki karmaşası ve koordinasyon zayıflığı yaşanan bir ortamda tek
bir ulaşım otoritesi kurulmalıdır. Bu iş için en uygun olanı toplu taşımacılığı üstlenen
belediyenin, TCDD Banliyö Hatları ve TDİ Şehir Hatları İşletmesi’ni de bünyesine
alarak böyle bir otoritenin tek sorumlusu olmasıdır. Bunun için gerekli yasal
düzenlemeler yapılırsa, kentiçi ulaşımda denizyolu ve raylı taşımacılığın yetersiz olan
paylarını istenilen etkin oranlara ulaştırmak çok daha kolay olacaktır. İBB denizyolu
ulaşım sorununu çözerken bu konuda deneyimli ve uzman kişilerden yararlanmalıdır.
İstanbul’da kentiçi deniz ulaşımı TDİ Şehir Hatları İşletmesi, İDO ile özel deniz
motorları işletmecileri olarak Turyol ve Avrasya-Dentur gibi kuruluşlar tarafından
yapılmaktadır. Bu kuruluşların denizyolu taşımacılığından aldıkları paylar şimdiye
kadar hep taşınan yolcu ve araç sayılarına göre değerlendirilmiştir. Bu tür bir yaklaşım
kabaca bir fikir vermekle beraber taşınan mesafeleri mil olarak dikkate almadığından
doğru bir yaklaşım değildir. Bu nedenle bu kuruluşların 2003 yılında taşıdıkları yolcu
sayıları taşıma yaptıkları hatların uzunluğu da dikkate alınarak yolcu x mil (yolcu x km)
değerleri toplamına göre yeniden değerlendirilmiştir. Bu kapsamda yapılan çalışmalar
Tablo 5.3.2.2’de TDİ, Tablo 5.3.2.3’de Dentur-Avrasya, Tablo 5.3.2.4’de Turyol, Tablo
5.3.2.5.A-C’ de İDO için verilen yolcu x mil değerleri ve yüzdeleri toplu olarak Tablo
5.3.2.6’da özetlenmiştir.
İDO’nun taşımacılık yaptığı hatların Yalova ve Bandırma gibi kentiçi
sayılmayacak kısımları çıkartıldığındaki yolcu x mil değerleri İstanbul içi için Tablo
5.3.2.7.A-B’de verilmektedir. Bu duruma göre TDİ, İDO, Turyol ve DenturAvrasya’nın İstanbul içinde yaptıkları taşımalar ve denizyolu ulaşımındaki payları
Tablo 5.3.2.8’de özetlenmiştir. Toplam yolcu sayılarını esas alarak verilen Tablo
5.3.2.6’nın değerleri, sadece yolcu sayıları ve yüzdeleri dikkate alınarak Şekil
5.3.2.1’de, yolcu x mil değerleriyle yüzdeleri Şekil 5.3.2.2’de gösterilmiştir. İstanbul içi
yolcu taşımaları dikkate alınarak hazırlanan Tablo 5.3.2.8’in değerleri, sadece yolcu
sayıları ve yüzdeleri dikkate alınarak Şekil 5.3.2.3’de, yolcu x mil değerleriyle yüzdeleri
Şekil 5.3.2.4’de gösterilmiştir.
Bu şekilde verilen yüzdeler Tablo 5.3.2.9’da özetlenmiştir.
5.3-37