eser doğalgaz kombine çevrim santrali projesi çevresel ve

Transkript

FARCAN ENERJİ ÜRETİM A.Ş.
ACWA POWER
ESER DOĞALGAZ
KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ
ÇEVRESEL VE SOSYAL
ETKİ DEĞERLENDİRME RAPORU
ANKARA
TEMMUZ - 2012
ESER PROJE VE MÜHENDİSLİK A.Ş.
Tarih / Rev: TEMMUZ 2012 / 01
No
Revizyon
Revizyon Sayfası
1
835 MWe
1
2
CO2 emisyon tahmini
267
3
Buhar Türbünü 293,6 MW
174,182
ESER DOĞALGAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ PROJESİ
ÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU
PROJE SAHİBİNİN ADI
FARCAN ENERJİ ÜRETİM A.Ş.
Turan Gunes Bulvarı Cezayir Cad. 718. Sokak No: 14
ADRESİ
Yıldız, 06550 Çankaya Ankara / TURKEY
TELEFONU VE FAKS
Tel : 0 312 408 00 00
NUMARALARI
Faks: 0 312 408 00 50
PROJENİN ADI
ESER DOĞALGAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ
PROJENİN BEDELİ
740.000.000 $
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN
AÇIK ADRESİ
Kırıkkale İli, Yahşihan İlçesi, Kılıçlar Belediyesi
(İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ)
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN
KOORDİNATLARI, ZONE
Proje Alanı Koordinatları arka sayfada yer almaktadır.
ÇED YÖNETMELİĞİ, 25. MADDE: Bu yönetmeliğe tabi birden fazla projeyi
kapsayan entegre bir projenin planlanması halinde, Bakanlıkça entegre proje
için tek Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası hazırlanması istenir.
KAPSAMINDAKİ YERİ
ÇED YÖNETMELİĞİ, EK-1, 2- Termik güç santralleri:
a) Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç
santralları ile diğer yakma sistemleri,
ÇED YÖNETMELİĞİ, EK-2, 19- Üretim kapasitesi 100 m³/saat ve üzeri olan
(SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ)
hazır beton tesisleri, çimento veya diğer bağlayıcı maddeler kullanılarak
PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ
şekillendirilmiş malzeme üreten tesisler, ön gerilimli beton elemanı, gaz beton,
betopan ve benzeri üretim yapan tesisler.
EBRS Çevresel ve Sosyal Politika ve Performans Gereklilikleri (2008)
Projeler, Kategori A Projesi “enerji çıktısı > 300 MW olan termal enerji
santralleri ve diğer ısı yakma faaliyetleri”
ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN
KURULUŞUN/ÇALIŞMA
ESER PROJE VE MÜHENDİSLİK A.Ş.
GRUBUNUN ADI
ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN
Turan Güneş Bul. Cezayir Cad. 718 Sk. No: 14
KURULUŞUN/ÇALIŞMA
Çankaya / ANKARA
GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON
Tel
VE FAKS NUMARALARI
Faks : 0 312 408 00 20
ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ
(GÜN, AY, YIL)
: 0 312 408 00 00
24.07.2012
Bu rapor EBRD kapsamında, halkı Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi konusunda aydınlatmak için hazırlanmıştır. Söz
konusu rapor herhangi başka bir amaç için kullanılamaz ve bütün hakları saklıdır.
II
Proje Alanı Koordinatları
Koor. Sırası
:
Sağa, Yukarı
Koor. Sırası
:
Enlem, Boylam
Datum
:
ED-50
Datum
:
WGS-84
Türü
:
UTM
Türü
:
COĞRAFİK
D.O.M.
:
33
D.O.M.
:
--
Zon
:
36
Zon
:
--
Ölçek Faktörü
:
6 derecelik
Ölçek Faktörü
:
--
1 535261.3924:4418114.1651
39.91072581:33.41221695
2 535284.9657:4418124.2680
39.91081585:33.41249330
3 535263.2306:4418063.4297
39.91026862:33.41223572
4 535242.8524:4418002.7197
39.90972249:33.41199403
5 535217.8042:4417920.7824
39.90898530:33.41169656
6 535216.4106:4417851.7497
39.90836340:33.41167654
7 535246.6471:4417719.5732
39.90717128:33.41202314
8 535264.1212:4417650.2443
39.90654592:33.41222383
9 535291.6144:4417593.2402
39.90603119:33.41254239
10 535315.5763:4417529.9303
39.90545979:33.41281929
11 535302.2080:4417469.6473
39.90491722:33.41265964
12 535339.0337:4417459.3058
39.90482251:33.41308989
13 535380.1473:4417425.0025
39.90451173:33.41356900
14 535389.4798:4417399.0227
39.90427727:33.41367677
15 535395.2811:4417351.8556
39.90385207:33.41374208
16 535440.4303:4417341.7664
39.90375929:33.41426970
17 535460.3565:4417328.1460
39.90363574:33.41450207
18 535497.4344:4417270.8897
39.90311833:33.41493271
19 535520.8740:4417208.0967
39.90255160:33.41520349
20 535294.7265:4416989.8370
39.90059460:33.41254619
21 535299.2546:4417139.3372
39.90194136:33.41260724
22 534969.1660:4417758.1700
39.90753051:33.40877898
23 535027.3455:4417956.7321
39.90931709:33.40947027
24 535090.4853:4418020.7135
39.90989093:33.41021240
25 535115.7425:4418083.8565
39.91045878:33.41051129
26 535165.4150:4418120.0585
39.91078289:33.41109438
İÇİNDEKİLER
Bölüm Adı
Sayfa No
BÖLÜM I.
GİRİŞ ............................................................................................................... 1
BÖLÜM II.
ÇEVRE MEVZUATI ÇERÇEVE ÇALIŞMALARI ............................................... 2
BÖLÜM III.
SAPTANAN ÇEVRESEL STANDARTLAR ....................................................... 9
BÖLÜM IV. PROJENİN TANIMI VE AMACI .......................................................................13
(Proje konusu, faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu
alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve
gereklilikleri) .........................................................................................................................13
BÖLÜM V.
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU .......................................................19
V.1. Proje Yer seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan
faaliyet yerinin lejant ve plan notlarının da yer aldığı onay tarihi ve aslının aynıdır
damgalarının bulunduğu proje sahasının işaretlendiği 1/50.000 ya da 1/100.000 ölçekli
Çevre Düzeni Planı, 1/5.000 ölçekli Onaylı Nazım İmar Planı ve 1/1.000 ölçekli Onaylı
Uygulama İmar Planı, (Plan Notları ve Lejantları) üzerinde, değil ise mevcut arazi kullanım
haritası üzerinde gösterimi), proje sahası ve yakın çevresinde bulunan yerleşimlerin harita
üzerinde gösterilmeis, mesafelerin belirtilmesi, proje alanının hangi bölgesinde olduğu,
etrafındaki tesisilerin isim, yön ve uzaklıkları, tesise ulaşım için kullanılacak yol
güzergâhları ......................................................................................................................19
V.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin,
Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Yerleşim Planı, Bunlar için Belirlenen
Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Temsili Resmi),
1/25.000 Ölçekli Topografik Haritanın Bir Nüshası ............................................................29
BÖLÜM VI. PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI ........................................30
VI.1. Projenin Gerçekleşmesi ile İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları ................30
VI.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu ..........32
VI.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi ...............................................................................35
VI.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak,
Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer
Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri ...........................................................................36
VI.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin İhtiyaç Duyulan
ve Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi Beklenen Diğer
Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri ...........................................................................37
VI.6. Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı ..................................39
VI.7. Diğer Hususlar .......................................................................................................40
BÖLÜM VII.
PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU
ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*) ........................41
VII.1.
Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye Göre
Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek) ................................41
VII.2.
Proje ve Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal
Kaynakların Kullanımı .......................................................................................................42
VII.2.1 Meteorolojik ve iklimsel özellikler (bölgenin genel ve lokal iklim koşulları,
sıcaklık-yağış-nem dağılımları, buharlaşma durumu, sayılı günler, rüzgâr dağılımı vb. bu
başlık altında yer alan bilgilerin aylık-mevsimlik-yıllık dağılımları içermesi) ....................42
VII.2.2 Jeolojik özellikler (jeolojik yapının fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler,
mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları
altında incelenmesi, proje sahasının 1/25000 ölçekli genel jeoloji haritası ve inceleme
alanına ait 1/1000 ve/veya 1/5000’lik jeolojik harita ve lejantı, stratigrafik kolon kesiti) ..58
VII.2.3 Hidrojeolojik özellikler ve yer altı su kaynaklarının (yeraltı su seviyeleri, halen
mevcut her türlü keson, derin, artezyen vb. kuyu emniyetli çekim değeri; suyun fiziksel
ve kimyasal özellikleri, yer altı suyunun mevcut ve planlanan kullanımı, faaliyet alanına
mesafeleri ve debileri), ..................................................................................................67
VII.2.4 Hidrolojik özellikler ve yüzeysel su kaynaklarının (yüzeysel su kaynaklarından
göl, dalyan, akarsu ve diğer sulak alanların fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik
özellikleri, bu kapsamda akarsuların debisi ve mevsimlik değişimleri, taşkınlar, su
toplama havzası, drenaj, tüm su kaynaklarının kıyı ekosistemleri, faaliyet alanına
mesafeleri ve debileri) ...................................................................................................69
VII.2.5 Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma,
sulama suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet, su ürünleri üretiminde ürün çeşidi ve
üretim miktarları, su yolu ulaşımı tesisleri, turizm, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı
kullanımları, diğer kullanımlar) .......................................................................................74
VII.2.6 Göl, akarsudaki canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası
mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme beslenme, sığınma ve yaşama
ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları) ..................................................76
VII.2.7 Termal ve jeotermal su kaynakları ...................................................................77
VII.2.8 Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprak yapısı, arazi kullanım kabiliyeti
sınıflaması, taşıma kapasitesi, yamaç stabilitesi, kayganlık, erozyon, toprak işleri için
kullanımı, doğal bitki örtüsü olarak kullanılan mera, çayır vb.) .......................................77
VII.2.9 Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları),
sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim
miktarları) ......................................................................................................................81
VII.2.10 Orman alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve
kapalılığı, bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları), 1/25.000
ölçekli Mesçere Haritası, orman alanı dışında ise proje sahasının bulunduğu alana en
yakın orman alanı mesafesinin girilmesi, .......................................................................84
VII.2.11 Koruma alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar (Kızılırmak Nehri
ile ilgili olarak akarsu koruma bandının belirlenmesi ve bu kapsamda değerlendirme
yapılması), Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları,
Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel
Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri,
Mera Kanunu kapsamındaki alanlar) .............................................................................85
VII.2.12 Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik türleri, alanda doğal
olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla (Bern Sözleşmesi EK-I
ve EK-II ile) koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve
bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için
alınan Merkez Av Komisyonu Kararları), proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita
üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması
gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora
çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi,
ayrıca flora için literatür çalışmalarında Türkiye Bitkileri Veri Serisinin (TUBİVES) güncel
kaynakların (2010-2011 verilerinin) kullanılması, Arazide tespit edilen türler, anket
görüşme sonucu tespit edilen ve literatürden alınan türlerin ayrı ayrı belirtilmesi, Deniz
Ekosistemi hakkında bilgi (Su alma ve deşarj noktalarının belirtilmesi, alıcı ortama
verilecek olan soğutma suyunun nitelikleri ve deniz ekosistemi üzerine yapacağı etkiler
hakkında bilgi verilmesi) ................................................................................................93
VII.2.13 Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan
işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve
ekonomik değerleri) .....................................................................................................109
VII.2.14 Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke
ekonomisi içindeki yeri ve değeri) ................................................................................110
VII.2.15 Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri
Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsil edilmiş alanlar, vb.)
113
II
VII.2.16 Bölgenin mevcut hava kalitesi ve hassasiyeti dikkate alınarak, hava kalitesi
modelleme çalışması yapılarak, tesise ait etki alanının belirlenmesi, ...........................113
VII.2.17 Diğer özellikler...............................................................................................121
VII.3.
Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri ...............................................................121
VII.3.1. Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler,
yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler) .......................................121
VII.3.2 Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış
oranları, diğer bilgiler) ..................................................................................................123
VII.3.3 Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, bölgede mevcut endemik
hastalıklar, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu) ........................125
VII.3.4 Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi Kullanımları ........127
VII.3.5 Gelir ve İşsizlik (Bölgede gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi
başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir) ................................................128
VII.3.6 Diğer Özellikler ..............................................................................................129
BÖLÜM VIII. PROJENİN BÖLÜM IV`TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE
ALINACAK ÖNLEMLER .....................................................................................................130
VIII.1. Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler, Fiziksel ve
Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler .....................................................130
VIII.1.1 Arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası için yapılacak işler kapsamında
(ulaşım altyapısı dahil) nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı
toprak, taş, kum vb. maddelerin nerelere, nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için
kullanılacakları; kullanılacak malzemeler, araçlar ve makineler, kırma, öğütme, taşıma
depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler, tozun yayılmasına karşı alınacak önlemler,
130
VIII.1.2 Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında Kullanılacak
Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Toksik Olanların Taşınımları,
Depolanmaları, Hangi İşlem İçin Nasıl Kullanılacakları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet ve
Makineler ....................................................................................................................144
VIII.1.3 Zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (taşıma gücü, emniyet
gerilmesi, oturma hesapları) ........................................................................................144
VIII.1.4 Depremsellik .................................................................................................145
VIII.1.5 Doğal Afet Durumu, blok düşmesi, heyelan, çığ, su baskınına karşı alınacak
önlemler 148
VIII.1.6 Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemlerin nerelerde ve nasıl yapılacağı ......148
VIII.1.7 Proje kapsamındaki su temini sistemi ve planı, suyun nereden temin edileceği,
suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı ve bu suların kullanım
amaçlarına göre miktarları, özellikleri, nereden ve nasıl temin edileceği, ortaya çıkan atık
suyun miktar ve özellikleri, nasıl arıtılacağı ve nereye deşarj edileceği, alınacak önlemler
(içme ve kullanma suyu ile ilgili su yönetim planı hazırlanması, su temininin yetersizliği
durumunda ne yapılacağına ilişkin açıklama) ..............................................................149
VIII.1.8 Proje ünitelerinde kullanılacak suyun hangi prosesler için ne miktarlarda
kullanılacağı, içme ve kullanma, toz indirgeme amaçlı suların miktarı, nereden, nasıl
temin edileceği, suya uygulanacak ön işlemler (arıtma birimleri ile katma-besleme suyu
olarak katılacağı birimleri kapsayan), su hazırlama ana akım şeması, su buhar çevrimi,
proses akım şeması, çevrimde uygulanacak su iç işlemleri, kullanılacak kimyasal
maddeler veya iç işlem yönteminin adı, .......................................................................152
VIII.1.9 Proje kapsamındaki soğutma suyu alma ve deşarj yapılarında kullanılacak
malzemeler, soğutma suyu sistemi ile ilgili yapıların inşaatı sırasında alınacak önlemler
153
VIII.1.10 Doğalgaz Boru Hattı Yapılması için Gerekli Olan İşlemler..........................154
VIII.1.11 Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek sürdürülecek
işler sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları (dere yataklarına
atılmayacağının taahhüt edilmesi), bu atıkların nerelere taşınacakları veya hangi
amaçlar için kullanılacakları .........................................................................................156
VIII.1.12 Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek
yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, tüketim miktarları, oluşacak emisyonlar
III
(meteorolojik koşullar altında ne şekilde yayılacağı, yayılma sonucu oluşan yer seviyesi
konsantrasyon miktarları) ............................................................................................161
VIII.1.13 Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak
işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif
değerler, Çevresel Gürültü’nün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliğine göre
akustik raporun hazırlanması, (www.cevreorman.gov.tr adresinde bulunan Akustik
Formatın esas alınarak hazırlanması) .........................................................................163
VIII.1.14 Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla
elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve
tarım ürün türleri ..........................................................................................................167
VIII.1.15 Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla
kesilecek ağaçların tür ve sayıları, orman yangınlarına karşı alınacak önlemler ..........167
VIII.1.16 Karasal ve sucul flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler
(soğutma suyu isale hatları dahil) ................................................................................168
VIII.1.17 Proje ve yakın çevresinde yer altı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat
varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal
değerlere) materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti ve yayılım etkisinin belirlenmesi .......169
yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve
diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği .................170
sürdürülecek işlerden insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar ....................171
VIII.1.20 Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı taşımaların trafik
yükünün ve etkilerinin değerlendirilmesi ......................................................................172
VIII.1.21 Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha
düzenlemeleri ..............................................................................................................174
VIII.1.22 Diğer Faaliyetler ........................................................................................174
VIII.2. Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetleri, Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine
Etkileri ve Alınacak Önlemler ..........................................................................................174
VIII.2.1 Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi ünitelerde
gerçekleştirileceği, kapasiteleri, her bir ünitenin ayrıntılı proses akım şeması, temel
proses parametreleri, prosesin açıklaması, faaliyet üniteleri dışındaki diğer ünitelerde
sunulacak hizmetler, kullanılacak makinelerin, araçların, aletlerin ve teçhizatın özellikleri
ve miktarları.................................................................................................................174
VIII.2.2 Proje ünitelerinde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin
üretim miktarları, nerelere, ne kadar ve nasıl pazarlanacakları, üretilecek hizmetlerin
nerelere, nasıl ve ne kadar nüfusa ve/veya alana sunulacağı ......................................186
VIII.2.3 Proje ünitelerinde kullanılacak suyun hangi prosesler için ne miktarlarda
kullanılacağı, nereden, nasıl temin edileceği, ne miktarlarda hangi alıcı ortamlara nasıl
verileceği (evsel ve prosesten kaynaklı atık suların bertarafının ayrı ayrı açıklanması),
suya uygulanacak ön işlemler (arıtma birimleri ile katma-besleme suyu olarak katılacağı
birimleri kapsayan), su hazırlama ana akım şeması, su buhar çevrimi, proses akım
şeması çevrimde uygulanacak su iç işlemleri, kullanılacak kimyasal maddeler ...........187
VIII.2.4 Soğutma (ana ve yardımcı soğutma suyu) sistemine ilişkin bilgiler, soğutma
suyu akım şeması, kullanılacak kimyasal maddeler veya iç işlem yönteminin adı ve
miktarları, soğutma suyunun deşarj edileceği ortam, deşarj edilecek ortama etkileri ve
alınacak önlemler, modelleme çalışmasında kullanılan yöntem, modelin tanımı, mevcut
su kalitesine ilişkin analiz sonucunun rapora eklenmesi, soğutma sisteminde aylar
bazında giriş çıkış su sıcaklık farklarının belirlenmesi ..................................................203
VIII.2.5 Proje kapsamında kullanılacak ana yakıt veya yardımcı yakıtın ne şekilde
sağlanacağı .................................................................................................................205
VIII.2.6 Proje kapsamında kullanılacak ana yakıt ve yardımcı yakıtın hangi ünitelerde
ne miktarlarda yakılacağı ve kullanılacak yakma sistemleri, yakıt özellikleri, anma ısıl
gücü, emisyonlar, azaltıcı önlemler ve bunların verimleri, ölçümler için kullanılacak
aletler ve sistemler (baca gazı emisyonlarının anlık ölçülüp değerlendirilmesi (on-line)
için kurulacak sistemler, mevcut hava kalitesinin ölçülmesi için yapılacak işlemler),
modelleme çalışmasında kullanılan yöntem, modelin tanımı, modelde kullanılacak
IV
meteorolojik veriler (yağış, rüzgar, atmosferik kararlılık, karışım yüksekliği vb.), model
girdileri, kötü durum senaryosu da dikkate alınarak model sonuçları, modelleme
sonucunda elde edilen çıktıların arazi kullanım haritası üzerinde gösterilmesi, proje
sahasının kuzeyinde yer alan Irmak Beldesi Kentsel Dönüşüm Alanına, Yahşihan ilçe
merkezine ve Hacıbalı Köyüne oluşacak emisyonların etkilerinin meteorolojik veriler
kapsamında (hakim rüzgar vb) irdelenmesi, ................................................................206
VIII.2.6.1. İKLİM ÜZERİNDEKİ ETKİLER ...................................................................267
VIII.2.6.2. İKLİM UYUMU .......................................................................................268
VIII.2.7 Projenin drenaj sistemi, toplanacak suyun miktarı, hangi alıcı ortama deşarj
edileceği 269
VIII.2.8 Tesisin faaliyeti sırasında oluşacak diğer katı atık miktar ve özellikleri,
depolama/yığma, bertarafı işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya
hangi amaçlar için yeniden değerlendirilecekleri, alıcı ortamlarda oluşturacağı değişimler
269
VIII.2.9 Proje kapsamında meydana gelecek vibrasyon, gürültü kaynakları ve
seviyeleri, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’ne göre
akustik raporun hazırlanması, (www.cevreorman.gov.tr adresinde bulunan Akustik
Formatının esas alınması) ...........................................................................................273
VIII.2.10 Radyoaktif atıkların miktar ve özellikleri, muhtemel ve bakiye etkiler ve
önerilen tedbirler .........................................................................................................276
VIII.2.11 Proje ünitelerinde üretim sırasında kullanılacak tehlikeli, toksik, parlayıcı ve
patlayıcı maddeler, taşınımları ve depolanmaları, hangi amaçlar için kullanılacakları,
kullanımları sırasında meydana gelebilecek tehlikeler ve alınacak önlemler ................277
VIII.2.12 Sucul ve karasal flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak tedbirler .......278
VIII.2.13 Projenin tarım ürünlerine ve toprak asitleşmesine olan etkileri, toprak
asitlenmesinin tahmininde kullanılan yöntemler ve alınacak tedbirler ..........................279
VIII.2.14 Yeraltı ve yüzey suyuna etkiler ve alınacak önlemler .................................282
VIII.2.15 Bölgenin mevcut kirlilik yükü (hava, su, toprak) dikkate alınarak kümülatif
etkinin değerlendirilmesi ..............................................................................................282
VIII.2.16 Tesisin faaliyeti sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı
nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin
edileceği 285
VIII.2.17 Projenin işletme aşamasındaki faaliyetlerden insan sağlığı ve çevre
açısından riskli ve tehlikeli olanlar ...............................................................................285
VIII.2.18 Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha
düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar, yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda nasıl
yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri vb. ..............................................286
VIII.2.19 Sağlık koruma bandı için önerilen mesafe .................................................286
VIII.2.20 Termik Santralin verimi, açığa çıkan atık ısının nasıl değerlendirileceği enerji
kaybından (yakıtın tamamının enerjiye dönüştürülememesinden kaynaklanan enerji
kaybından) dolayı atmosfere verilecek ısının meteorolojik koşulları (bağıl nem, sıcaklık,
basınç vb) nasıl etkileyeceği ve alınacak önlemler ......................................................287
VIII.2.21 Diğer Faaliyetler ........................................................................................287
VIII.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri ..............................................288
VIII.3.1 Projeyle gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkânları,
nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri
ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb. ...................................288
VIII.3.2 Çevresel Fayda-Maliyet Analizi .....................................................................288
VIII.3.3 Projenin gerçekleşmesine bağlı olarak sosyal etkilerin değerlendirilmesi ......290
BÖLÜM IX. İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN
ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER ............................................291
IX.1. Arazi Islahı ve Reklamasyon Çalışmaları .............................................................291
IX.2. Yer Altı ve Yer Üstü Su Kaynaklarına Etkiler ........................................................291
IX.3. Olabilecek Hava Emisyonları................................................................................291
V
BÖLÜM X.
PROJENİN ALTERNATİFLERİ .....................................................................292
(Bu Bölümde yer seçimi, teknoloji (yakma-soğutma sistemi) alınacak önlemlerin alternatiflerin
karşılaştırılması yapılacak ve tercih sıralaması belirtilecektir.) ............................................292
BÖLÜM XI. İZLEME PROGRAMI VE ACIL EYLEM PLANI ..............................................302
XI.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme
Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı .......................................302
XI.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği’nde “Yeterlik Belgesi
Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri” Başlığının Dördüncü Bendinde Yer Alan
Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program ...............................................................317
BÖLÜM XII.
HALKIN KATILIMI ......................................................................................318
(Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği,
proje ile ilgili halkın görüşlerini, konu ile ilgili açıklamalar) ...................................................318
BÖLÜM XIII. YUKARIDAKI BAŞLIKLAR ALTINDA VERILEN BILGILERIN TEKNIK
OLMAYAN BIR ÖZETI .......................................................................................................323
(Projenin inşaat ve işletme aşamalarında yapılması planlanan tüm çalışmaların ve çevresel
etkiler için alınması öngörülen tüm önlemlerin, mümkün olduğunca basit, teknik terim
içermeyecek şekilde ve halkın anlayabileceği sadelikte anlatılması) ...................................323
BÖLÜM XIV.
SONUÇLAR...............................................................................................326
(Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve projenin
gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı
sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası
seçimler ve bu seçimlerin nedenleri)...................................................................................326
EKLER
VI
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo No
Sayfa No
Tablo1. Enerji Kaynaklarına göre Elektrik Enerjisi Üretim Miktarları ve Brüt Talep Miktarı
(GWh) ....................................................................................................................................... 16
Tablo 2. Tahmini Enerji Talep Miktarları (GWh)....................................................................... 17
Tablo 3. Proje Alanı Koordinatları ............................................................................................ 21
Tablo 4. En Yakın Yerleşim Yerleri Bilgileri ............................................................................... 26
Tablo 5. Zamanlama Tablosu.................................................................................................... 34
Tablo 6. Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri (mm) ............................... 45
Tablo 7. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtlarına Göre
Aylık Rüzgar Esme Sayıları ........................................................................................................ 49
Mevsimsel Rüzgar Esme Sayıları .............................................................................................. 49
.................................................................................................................................................. 52
Tablo 9. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtlarına Göre
Aylık Rüzgar Hızları (m/sn) ....................................................................................................... 53
Mevsimsel Rüzgar Hızları (m/sn) .............................................................................................. 53
Tablo 11. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Kayıtlarına Göre Aylara
Göre Ortalama Fırtınalı Gün ve Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı ............................... 58
Tablo 12. Sondajlara ait bilgiler ................................................................................................ 65
Tablo 13. Yapılan zemin sondajlarından elde edilen YASS ve Litoloji ...................................... 65
Tablo 14. Standart Penetrasyon (SPT) Deney Sonuçları .......................................................... 65
Tablo15. Araştırma Çukurları Numuneleri Sonuçları ............................................................... 66
Tablo 16. Karot Numuneleri Tek Eksenli Basınç Deneyleri ...................................................... 66
Tablo 17. Kırıkkale İlindeki Başlıca Akarsuların Debileri ve Alanları ......................................... 69
Tablo 18. Kızılırmak Nehri Analiz Sonuçları .............................................................................. 73
Tablo 19.Kırıkkale İli Hayvan İçme Suyu Ve Sulama Göletleri .................................................. 74
Tablo 20. Kırıkkale İli Yeraltı Sulama Tesisleri .......................................................................... 75
Tablo 21. Kızılırmak Nehri Balık Türleri .................................................................................... 76
Tablo 22. Kızılırmak Nehri Amfibi Türleri ................................................................................. 76
Tablo 23. Kırıkkale İli Tarımsal Alanlarının Sınıfsal Dağılımı ..................................................... 77
Tablo 24. Kırıkkale İli Arazi Kullanım Durumu .......................................................................... 77
Tablo 25. Yahşihan İlçesi Arazi Kullanım Durumu .................................................................... 78
VII
Tablo 26. Proje Sahası ve Etrafında Toprak Analiz Sonuçları ................................................... 81
Tablo 27. Sulu ve Kuru Tarım Dağılım Oranları ........................................................................ 83
Tablo 28. Yahşihan İlçesi Tarım Ürünleri Yıllık Üretim Miktarları ............................................ 83
Tablo 29. 2006 Yılı Kırıkkale İli Geneli Ormanların İşletme Şekillerine Göre Dağılımı.............. 84
Tablo 30. Flora Türleri .............................................................................................................. 96
Tablo 31. Proje alanında tespit edilen endemik türün Türkiye üzerindeki yayılışları .............. 99
Tablo 32. Fauna Tablosu/ Kuşlar (Aves) ................................................................................. 102
Tablo 33. Fauna Tablosu/ Memeliler (Mamalia) .................................................................... 103
Tablo 34. Fauna Tablosu/ Sürüngenler (Reptilia) ................................................................... 104
Tablo 35. Fauna Tablosu/ İki Yaşamlılar ( Amphibia) ............................................................. 104
Tablo 36. Kırıkkale İli Maden Kaynakları Bilgileri................................................................... 109
Tablo 37. Kırıkkale İli Kum Ocakları Bilgileri .......................................................................... 109
Tablo 38. Kırıkkale ili hayvan varlığı ....................................................................................... 111
Tablo 39. 2009 Hayvansal ürünler Üretimi Hayvansal Ürünler Miktar (Ton)......................... 111
Tablo 40. Türlerine Göre Tatlı Su Ürünleri (2009) .................................................................. 111
Tablo 41. Kırıkkale İline Ait Kovan Sayıları ve Bal ve Bal Mumu Üretimi (2009 Yılı) .............. 112
Tablo 42. Yahşihan İlçesinde Mevcut Hayvan Miktarları(2010) ............................................. 112
Tablo 43. Hayvanlardan Sağlanan Ürün Miktarları ................................................................ 112
Tablo 44. Hayvan Başına Düşen İşletme Büyüklükleri ........................................................... 112
Tablo 45. Hava Kalitesi Örnekleme Noktaları......................................................................... 119
Tablo 46. Hava Kalitesi Örnekleme Sonuçları (µg/m3) ........................................................... 121
Tablo 47. Yahşihan İlçesi ve Kırıkkale Merkez İlçe sosyo–ekonomik gelişmişlik sıralaması ... 123
Tablo 48. Kırıkkale İli Yıllara Göre Şehir ve Köy Nüfus Verileri ............................................... 124
Tablo 49. Yahşihan İlçesi Yıllara Göre il/ilçe Merkezi ve Belde/Köy Nüfus Verileri ............... 125
Tablo 50. Okulların Dağılımı ................................................................................................... 125
Tablo 51. Kırıkkale İlinde Yer Alan Hastaneler ve Kapasiteleri ............................................... 126
Tablo 52. Kırıkkale İli Arazi Mülkiyeti ..................................................................................... 127
Tablo 53. Kırıkkale İli İşsizlerinin Dağılımı (2006) ................................................................... 129
Tablo 54. Proje Kapsamında İnşaat Aşamasında İşlem Görecek Hafriyat / Malzeme Miktarları
................................................................................................................................................ 132
Tablo 55. İnşaat Aşamasında Oluşacak Toz Emisyon Miktarları ............................................ 133
Tablo 56. İnşaat Aşaması Hafriyat Toprağının Taşınması Sırasında Oluşacak Toz Emisyon
Miktarları ................................................................................................................................ 134
Tablo 57 Havada Asılı Partikül Madde ve Çöken Toz Dağılım Sonuçları ve Değerlendirmesi 134
VIII
Tablo 58. SKKY - Tablo 21.1: Sektör: Evsel Nitelikli Atıksular* (Sınıf 1: Kirlilik Yükü Ham BOİ
Olarak 5-120 Kg/Gün Arasında, Nüfus =84- 2000) ................................................................. 150
Tablo 59. İnşaat aşaması Katı Atık Özet Tablosu .................................................................... 157
Tablo 60. İnşaat Aşamasında Kullanılacak Ekipmanlar........................................................... 161
Tablo 61. Dizelli Taşıt Araçlarının Emisyon Faktörleri (kg/ton-yakıt) ..................................... 162
Tablo 62. Kirleticilerin Kütlesel Debi Değerleri (kg/saat) ....................................................... 162
Tablo 63. Arka Plan Gürültü Düzeyi Ölçümleri (dBA) ............................................................. 164
Tablo 64. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY, Ek-VII, Tablo–5.) ....... 165
Tablo 65. Yahşihan İlçesinde Bulunan Kültür Varlıkları .......................................................... 169
Tablo 66. Gaz Türbini Teknik Özellikleri ................................................................................. 179
Tablo 67. Atık Isı Kazanı Teknik Özellikleri ............................................................................. 180
Tablo 68. Buhar Türbini Teknik Özellikleri.............................................................................. 182
Tablo 69. Soğutma Suyunda Yer Alan Maddelerin Yarattığı Sorunlar ................................... 184
Tablo 70. Soğutma Sisteminde Kullanılacak Kimyasal Maddeler ........................................... 185
Tablo 71. Soğutma Kulesi Teknik Özellikleri ........................................................................... 185
Tablo 72. SKKY - Tablo 20.7: Sektör: Su Yumuşatma, Demineralizasyon ve Rejenerasyon, Aktif
Karbon Yıkama ve Rejenerasyon Tesisleri .............................................................................. 202
Tablo 73. SKKY - Tablo 9.7: Sektör: Kömür Hazırlama, İşleme ve Enerji Üretme Tesisleri
(Kapalı Devre Çalışan Endüstriyel Soğutma Suları) ................................................................ 202
Tablo 74. Soğutma Sisteminde Kullanılacak Kimyasal Maddeler ........................................... 205
Tablo 75.Kırıkkale Bölgesi Gaz Kromotograf Değerleri .......................................................... 207
Tablo 76. Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği – Emisyon Sınır Değerleri............................... 211
Tablo 77. Tesis Baca Bilgileri ve Yanma Gazı Özellikleri ......................................................... 214
Tablo 78. Abak Hesabı Girdileri .............................................................................................. 215
Tablo 79. Modelleme çalışmasına dahil edilen yerleşim yerleri koordinatları ...................... 223
Tablo 80. Tesis Baca Bilgileri ve Yanma Gazı Özellikleri ......................................................... 224
Tablo 81. YolN Kütlesel Debi Değeri Hesabı ............................................................................ 227
Tablo 82. YolE Kütlesel Debi Değeri Hesabı ............................................................................ 229
Tablo 83. YolSE Kütlesel Debi Değeri Hesabı ........................................................................... 231
Tablo 84. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) – Alternatif Senaryo 1 (sadece
Eser DGÇS) .............................................................................................................................. 235
Tablo 85. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) – Alternatif Senaryo 2 (Kümülatif:
Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS)............................................................................................. 241
Tablo 86. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) - Alternatif Senaryo 2 (Kümülatif:
Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS) - Yaşam Alanlarında Maksimum Saatlik Değerler .............. 246
Tablo 87. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) – Alternatif Senaryo 3 (Kümülatif:
Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar) ................................................................................. 248
IX
Tablo 88. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) – Alternatif Senaryo 2 ve Kötü
Durum Modellemesi............................................................................................................... 258
Tablo 89. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (CO) – Alternatif Senaryo 3 .............. 262
Tablo 90. İşletme aşaması Katı Atık Özet Tablosu .................................................................. 270
Tablo 91. Arka Plan Gürültü Düzeyi Ölçümleri (dBA) ............................................................. 274
Tablo 92. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY, Ek-VII, Tablo–4.) 275
Tablo 93. Su ile doymuş toprakta pH değerleri ortalaması .................................................... 280
Tablo 94. Toprakların Asitlenme Hassasiyeti Kriteleri ........................................................... 281
Tablo 95. AB Üye Ülkeleri Fosil Yakıtlı Tesislerde Üretilen Enerji Oranları (1997) ................. 294
Tablo 96. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasının İzleme ve Gözlem Programı ........................... 303
Tablo 97. İşletme Aşaması için İzleme ve Gözlem Programı .................................................. 306
X
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil No
Sayfa No
Şekil 1. Enerji Kaynaklarına göre Elektrik Enerjisi Üretim Miktarları ile Brüt Talep Miktarı
(GWh)............................................................................................................................. 16
Şekil 2. Termik Santrallerin Kurulu Güç Kıyaslamaları (MW) ............................................ 18
Şekil 3. Yer Bulduru ......................................................................................................... 20
Şekil 4. Uydu Görüntüsü-1 ............................................................................................... 22
Şekil 8. Proje Alanı Resimleri - 1 ...................................................................................... 24
Şekil 9. Proje Alanı Resimleri - 2 ...................................................................................... 25
Şekil 10. En Yakın Yerleşim Yerleri Bilgileri ....................................................................... 27
Şekil 11. Proje Alanına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergâhları ..................................... 28
Şekil 12. ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali Temsili Resmi ...................................... 29
Şekil 13. Toplam Yatırım Bedelinin Kullanımı ................................................................... 31
Şekil 14. Proje Süreç Akım Şeması ................................................................................... 32
Şekil 15. Yapımı Planlanan Ulusal Enterkonnekte Bağlantı Sistemi ................................... 36
Şekil 16. Proje Alanı ve Doğalgaz Boru Hattı Geçişinin Gösterir Uydu Görüntüsü .............. 38
Şekil 17. Proje Alanı ve Doğalgaz Boru Hattı Geçişinin Gösterir Resim .............................. 39
Şekil 18. Proje Etki Alanı .................................................................................................. 42
Şekil 19. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Basınç Dağılımı (hPa) 43
Şekil 20. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Sıcaklık Dağılımı (°C) 43
Şekil 21. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Yağış Dağılımı (mm) . 44
Şekil 22. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Yağış – Şiddet – Süre Tekerrür Eğrisi.................. 44
Şekil 23. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Nem Dağılımı (%) ..... 47
Şekil 24. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Kayıtlarına Göre
Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm) ........................................................................ 48
Şekil 25. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtları Esme
Sayılarına Göre Yıllık Toplam Mevsimsel Rüzgar Diyagramları ......................................... 50
Sayılarına Göre Mevsimsel Rüzgar Diyagramları ............................................................. 51
Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları ...................................................................... 52
XI
Şekil 28. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtları Rüzgar
Hızlarına (m/sn) Göre Oratalama Yıllık Rüzgar Diyagramları ........................................... 54
Hızlarına (m/sn) Göre Mevsimsel Rüzgar Diyagramları .................................................... 55
Hızlarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları (m/s) .............................................................. 56
Şekil 31. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Kayıtlarına Göre Yıllık
Ortalama Rüzgar Hızları (m/sn) Dağılımı ......................................................................... 57
Şekil 32. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Kayıtlarına Göre
Maksimum Rüzgar Hızı Dağılımı (m/sn)........................................................................... 57
Şekil 33: Santral alanı ve çevresine ait stratigrafik kolon kesit ......................................... 59
Şekil 34. Proje Alanı çevresindeki yüzeysel su kaynakları (www.cevreorman.gov.tr )........ 71
Şekil 35. Su Numunesi Örnekleme Noktası ....................................................................... 72
Şekil 36. Kırıkkale İli Arazi Kullanım Durumu Dağılımı ...................................................... 78
Şekil 37. Yahşihan İlçesi Arazi Kullanım Durumu Dağılımı ................................................ 78
Şekil 38. Arazi Varlık Haritası .......................................................................................... 79
Şekil 39. Toprak numunesi örnekleme noktaları .............................................................. 80
Şekil 40. Kırıkkale İli Tarım Ürünlerinin Dağılımı .............................................................. 82
Şekil 41. Kırıkkale İli Meyve Ürünlerinin Dağılımı ............................................................. 82
Şekil 42. Davis’in Kareleme Sistemi ................................................................................. 93
Şekil 43. Türkiye Fitocoğrafik Bölgeleri Haritası ............................................................... 94
Şekil 44. Türkiye Vejetasyon Haritası ............................................................................... 95
Şekil 45.Ava Yasak Sahalar Haritası................................................................................106
Şekil 46. Kırıkkale İli 2009-2010 Yıllarına Ait Aylık Ortalama SO2 Emisyon Verileri (µg/m3)
......................................................................................................................................115
Şekil 47. Kırıkkale İli 2009-2010 Yıllarına Ait Aylık Ortalama 24 Saatlik SO2 Emisyon Verileri
(µg/m3) .........................................................................................................................115
Şekil 48. Kırıkkale İli 2009-2010 Yıllarına Ait Aylık Ortalama PM10 Emisyon Verileri (µg/m3)
......................................................................................................................................116
Şekil 49. Kırıkkale İli 2009-2010 Yıllarına Ait Aylık Ortalama 24 Saatlik PM10 Emisyon
Verileri (µg/m3) .............................................................................................................117
Şekil 50. Hava Kalitesi Örnekleme Noktaları Haritası ......................................................119
Şekil 51. Hava Kalitesi Örnekleme Noktaları Fotoğraflarından Görüntüler ......................120
Şekil 52. Organize Sanayi Bölgesi ve Proje Alanı Uydu Görüntüsü ...................................122
Şekil 53. Kırıkkale İli Yıllara Göre Şehir ve Köy Nüfus Verileri ...........................................124
Şekil 54. Kırıkkale İli Nüfusa Göre Çalışılan Sektörler .......................................................128
XII
Şekil 55. Topografik Harita Üzerinde Kontrolsüz Durumda Havada Asılı Partikül Maddelerin
Mesafeye Göre 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar...............................................135
Şekil 56. Topografik Harita Üzerinde Kontrolsüz Durumda Çöken Tozların Mesafeye Göre 24
Saatlik 1. En Yüksek Değerler .........................................................................................136
Şekil 57. Topografik Harita Üzerinde Kontrolsüz Durumda Havada Asılı Partikül Maddelerin
Mesafeye Göre Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar ..........................................................137
Şekil 58. Topografik Harita Üzerinde Kontrolsüz Durumda Çöken Tozların Mesafeye Göre
Yıllık En Yüksek Değerler ................................................................................................138
Şekil 59. Topografik Harita Üzerinde Kontrollü Durumda Havada Asılı Partikül Maddelerin
Mesafeye Göre 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar...............................................139
Şekil 60. Topografik Harita Üzerinde Kontrollü Durumda Çöken Tozların Mesafeye Göre 24
Saatlik 1. En Yüksek Değerler .........................................................................................140
Şekil 61. Topografik Harita Üzerinde Kontrollü Durumda Havada Asılı Partikül Maddelerin
Mesafeye Göre Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar ..........................................................141
Şekil 62. Topografik Harita Üzerinde Kontrollü Durumda Çöken Tozların Mesafeye Göre
Yıllık En Yüksek Değerler ................................................................................................142
Şekil 63. Türkiye Deprem Haritası ...................................................................................146
Şekil 64. Kırıkkale ili deprem haritası ..............................................................................147
Şekil 65. Çökeltim Havuzu ..............................................................................................151
Şekil 66. Proje Alanı ve Doğalgaz Boru Hattı Geçişinin Gösterir Uydu Görüntüsü .............155
Şekil 67. Proje Alanı ve Doğalgaz Boru Hattı Geçişinin Gösterir Resim .............................156
Şekil 68. Arka Plan Gürültü Düzeyi Ölçüm Noktaları........................................................164
Şekil 69. Gürültü Haritası (Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması) ...........................................166
Şekil 70. Proje Sahası Ve Şehirlerarası Ana Yollara Göre Konumu ....................................173
Şekil 71. Proses Akış Şeması ...........................................................................................176
Şekil 72. Tipik Bir Gaz Türbini Ve Ekipmanları .................................................................178
Şekil 73. Yuvarlak Yanma Odası İle Gaz Turbini Genel Kesit Görünüşü .............................179
Şekil 74. Tipik Bir Buhar Türbini Ve Ekipmanları ..............................................................182
Şekil 75. Durultucu Tankı Kesiti Örneği ..........................................................................194
Şekil 76. Ultrafiltrasyon Sistemi Örneği ..........................................................................194
Şekil 77. Ters Osmoz Sistemi Örneği ...............................................................................196
Şekil 78. Paket Atıksu Arıtma Sistemi Tipik Akım Şeması .................................................198
Şekil 79. Koagülasyon-Flokülasyon Sistemi .....................................................................199
Şekil 80. Çamur Yoğunlaştırıcısı ......................................................................................200
Şekil 81. Çamur Susuzlaştırma Ünitesi ............................................................................201
Şekil 82. Soğutma Sistemi Su Kayıpları Tipik Şeması .......................................................204
Şekil 83. DLN Yanma Odasının Şematik Gösterimi ...........................................................210
XIII
Şekil 84 . Abak Hesabı ....................................................................................................215
Şekil 85. J Değerinin Belirlenmesi İçin Diyagram .............................................................216
Şekil 86. Proje Etki Alanı .................................................................................................221
Şekil 87. Modelleme alıcı noktaları (Grid ve Ayrık Alıcılar) ..............................................222
Şekil 88. Uydu Görüntüsü-1 ............................................................................................225
Şekil 89 . Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası (2010) ...................................226
Şekil 90. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 1 .Alternatif (sadece Eser DGÇS) 24 Saatlik 1. En
Yüksek Konsantrasyonlar (NO2)......................................................................................236
Şekil 91. Topografik Harita Üzerinde 1 .Alternatif (sadece Eser DGÇS) 24 Saatlik 1. En
Şekil 92. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 1 .Alternatif (sadece Eser DGÇS) Yıllık En Yüksek
Konsantrasyonlar (NO2) .................................................................................................238
Şekil 93. Topografik Harita Üzerinde 1 .Alternatif (sadece Eser DGÇS) Yıllık En Yüksek
Şekil 94. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 2 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale
DGKÇS) 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (NO2) .................................................242
Şekil 95. Topografik Harita Üzerinde 2 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale
DGKÇS) 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (NO2) .................................................243
Şekil 96. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 2 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale
DGKÇS) Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (NO2).............................................................244
Şekil 97. Topografik Harita Üzerinde 2 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale
DGKÇS) Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (NO2).............................................................245
Şekil 98. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 3 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale
DGKÇS ve Yollar) 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (NO2) ...................................249
Şekil 99. Topografik Harita Üzerinde 3 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS
ve Yollar) 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (NO2) ..............................................250
Şekil 100. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 3 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale
DGKÇS ve Yollar) Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (NO2) ..............................................251
Şekil 101. Topografik Harita Üzerinde 3 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS
ve Yollar) Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (NO2)..........................................................252
Şekil 102. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Sadece Trafikten Kaynaklı 24 Saatlik 1. En
Şekil 103. Topografik Harita Üzerinde Sadece Trafikten Kaynaklı 24 Saatlik 1. En Yüksek
Şekil 104. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Sadece Trafikten Kaynaklı Yıllık En Yüksek
Şekil 105. Topografik Harita Üzerinde Sadece Trafikten Kaynaklı Yıllık En Yüksek
Şekil 106. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Alternatif Senaryo 2 ve Kötü Durum
Modellemesi Kaynaklı 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (NO 2) ...........................259
XIV
Şekil 107. Topografik Harita Üzerinde Alternatif Senaryo 2 ve Kötü Durum Modellemesi
Kaynaklı 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (NO2) ...............................................260
Şekil 108. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 3 .Alternatif 24 Saatlik 1. En Yüksek
Konsantrasyonlar (CO) ...................................................................................................263
Şekil 109. Topografik Harita Üzerinde 3 .Alternatif 24 Saatlik 1. En Yüksek
Konsantrasyonlar (CO) ...................................................................................................264
Şekil 110. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 3 .Alternatif Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar
(CO) ...............................................................................................................................265
Şekil 111. Topografik Harita Üzerinde 3 .Alternatif Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (CO)
......................................................................................................................................266
Şekil 112. Arka Plan Gürültü Düzeyi Ölçüm Noktaları ......................................................274
Şekil 113. Gürültü Haritası (İşletme Aşaması) .................................................................276
Şekil 114. Kömür, Petrol ve Doğal Gaz Yeniden Yakma Yakıtlarının Karşılaştırılması .......293
Şekil 115. Açık Devre Soğutma Sistemi - Once Through Soğutma Sistemi ........................296
Şekil 116. Sirküleli Sulu Soğutma Sistemi ........................................................................297
Şekil 117. Kuru Sistem Akım Şeması................................................................................298
Şekil 118. Halkın Katılımı Toplantısı İlan Metni ve Gazete İlanları ...................................319
Şekil 119. Halkın Katılımı Toplantısından Genel Görünüm-1 ............................................320
Şekil 120. Halkın Katılımı Toplantısından Genel Görünüm-2 ............................................321
XV
EKLER
EK – 1
: TEİAŞ Yazısı
EK – 2
: 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ve 1/5.000 ölçekli Mevcut Arazi Kullanım
Haritası
EK – 3
: ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ve Mesçere Haritası
EK – 4
1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, Plan Raporu ve Plan Hükümleri
EK – 5
EK – 6
Kırıkkale İl Özel İdaresi – İmar ve Kentsel İyileştirme Müdürlüğü Kurum
Görüşü
Kılıçlar Belediyesi – İmar Planı ile ilgili kurum görüşü
EK – 7
Yerleşim Planı
EK – 8
: Botaş Kurum Görüşü
EK – 9
EK – 10
: 1/1.000 ölçekli Jeoloji Haritası ve Lejantı / İmar Planına Esas Jeolojik
Jeoteknik Etüt Raporu
: DSİ 5. Bölge Kurum Görüşü
EK – 11
: Kızılırmak Su Analizi
EK – 12
EK – 13
: Köprükale Regülatörü ve HES Projesi ile ESER DGKÇS Projesi Yerleşim
Planı
: Proje Sahası Toprak Analizi
EK – 14
: Kırıkkale Valiliği Defterdarlık Milli Emlak Müdürlüğü Kurum Görüşü
EK – 15
: MİGEM Kurum Görüşü
EK – 16
: Nox Analiz Sonuçları
EK – 17
: Akustik Rapor
EK – 18
: Isı Denge Diyagramı
EK – 19
: Su Kütlesi Denge Diyagramı
EK – 20
: Hava Kalitesi Modelleme Çalışması Girdi ve Ham Çıktı Dosyaları
EK – 21
EK – 22
: Proje Taşkın Hesapları ve Kuru Dere Yataklarının Yağış Alanını Gösterir
Harita
: Kırıkkale İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Ek- 2 İzin Belgesi
EK – 23
: DSİ Genel Müdürlüğü – Keson Kuyu Görüş Yazısı
XVI
BÖLÜM I.
GİRİŞ
Farcan Enerji Üretim A.Ş. (Proje Sahibi) tarafından Türkiye’de Kırıkkale İli sınırları
içerisinde tahmini kurulu gücü 835 MWe olan bir Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali
geliştirilmesi, santral için finansman sağlaması, santralin inşa edilmesi ve işletilmesi
planlamaktadır. Türk Yönetmelikleri söz konusu proje için Çevresel Etki Değerlendirme
raporu hazırlanmasını gerekli kılmaktadır.
ESER Proje ve Mühendislik Şirketi, Proje Sahibi adına bir ÇED raporu hazırlamış ve 17
Ağustos 2011 tarihinde raporu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunmuştur. Sunulan ÇED
raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen “özel formata” uygun olarak
hazırlanmıştır.
Tesiste üretilen elektrik, iki adet enerji nakil hattı vasıtasıyla Ulusal Şebekeye
bağlanacaktır. Projenin bağlanacağı enerji nakil hatlarına ilişkin resmi koridor güzergâhının
bilinmemesi nedeniyle, elektrik nakil hatları için daha sonra ayrı bir ÇSED raporu
hazırlanacaktır ve bununla beraber Paydaş Katılım Planı da güncellenerek revize edilecektir.
Türkiye gereksinimleri ve özellikle Ekvator İlkeleri doğrultusunda Kombine Çevrim
Santrali için uluslararası en iyi uygulama, EBRD sosyal ve çevresel politikalarını ve
Performans Gereksinimlerini de içeren bir Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme raporu
hazırlanmıştır.
ÇSED raporu Tesisin inşa, işletim ve servisten çıkma süreçlerinde Projenin sosyal ve
çevresel etkilerini saptamakta ve söz konusu etkileri dengelemek ve/veya asgariye indirmek
için gerekli hafifletici önlemler önermektedir. Söz konusu proje için EBRD gereksinimleri
uyarınca EBRD ve ESER web sitelerinde gerçekleştirilen kamu bilgilendirmesi de dâhil olmak
üzere, Projeyi ve Paydaş Katılım Planını (SEP) tanımlayan Teknik Olmayan Özet (NTS) de
hazırlanmıştır.
Söz konusu proje için gerekli olan hafifletici önlemler ile izleme önlemlerini tanımlamak
için Çevresel ve Sosyal Eylem Planı ve İzleme Planı hazırlanmıştır. Bu plan hem Türkiye
Standartları hem de Uluslararası Standartlar ile uyumluluk sağlamak amacıyla inşa, işletme
ve servisten çıkarma süreçlerinde gereken ilgili hafifletici önlemleri kapsamaktadır.
Söz konusu ESIA raporu ilgili SEP, NTS ve ESAMP dokümanları ile bağlantılı olarak
okunmalıdır.
BÖLÜM II.
ÇEVRE MEVZUATI ÇERÇEVE ÇALIŞMALARI
Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi Projenin oldukça önemli bir kısmıdır. ESIA
sürecinde olası tüm etki alanları incelenir ve detaylı olarak değerlendirilir. Söz konusu
inceleme ve değerlendirme çalışmaları esnasında uyulan mevzuatlar aşağıdaki başlıklarda
listelenmektedir.
ESIA Raporu hazırlanırken aşağıdaki uluslararası yönetmelik ve kaynak dokümanlar
dikkate alınmıştır.







Ekvator İlkeleri (2006, revize edilmiş)
EBRD Çevresel ve Sosyal Politikalar ve Performans Gereksinimleri (2008).
Avrupa Direktifleri
IFC TERMİK SANTRALLERE İLİŞKİN Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzları, Kas.19,
2008
IFC GENEL ÇSG KILAVUZLARI, 30 Nisan, 2007
Türkiye’de Uygulanabilir Uluslararası Çevre Sözleşmeleri
Türk Standartları
1. Ekvator İlkeleri
4 Haziran 2003’te yedi ülkeden on banka, proje finansmanındaki çevresel ve sosyal
riskleri saptama ve değerlendirmeye ilişkin isteğe bağlı bir dizi kılavuzdan oluşan Ekvator
İlkelerini (Eİ) imzalamıştır. Şu anda dünyada yetmişten fazla büyük finansal kuruluş Ekvator
İlkelerini benimsemiş bulunmaktadır. Söz konusu finansal kuruluşlar dünya çapında 100’den
fazla ülkede faaliyet göstermektedir. Sonuç olarak, Ekvator İlkeleri dünya çapında çevresel
ve toplumsal sorunların ele alınmasında proje finansmanının endüstriyel standardı haline
gelmiştir.
2006’nın başlangıcında, Ekvator İlkeleri Finansal Kuruluşları ( EIFK) Ekvator İlkelerini
büyük oranda gözden geçirmiştir ve gözden geçirilen bu ilkeler 2006 Temmuz ayından
itibaren yürürlüğe girmiştir. Söz konusu ilkeler tüm endüstri sektörlerinde toplam sermaye
bedeli 10 milyon USD ya da daha fazla olan tüm yeni projelerin finansmanında
uygulanmaktadır (önceki sınır 50 milyon USD idi).
Potansiyel olarak önem addeden ya da sosyal veya çevresel etkileri sınırlı olan projeler
için (Sırası ile Kategori A ve B) kredi alanlar, daha önce Çevre ve Sosyal Etki Değerlendirme
(ESIA) olarak adlandırılan Sosyal ve Çevresel Değerlendirme (SEA) raporu düzenlemek ve
kamuoyuna duyurmak zorundadır. SEA işçi sağlığı ve güvenliğine ilişkin hükümler de dâhil
olmak üzere sosyal ve çevresel tüm etkilerin bir değerlendirmesini içermelidir.
2
SEA Raporu aşağıdaki gereksinimlerin bir kısmını ya da tamamını içerebilecek ilgili
olası etki ve riskleri içermesi gerekmektedir:
a) Esas çevresel ve sosyal şartların değerlendirmesi;
b) Çevresel ve sosyal açıdan tercih edilebilecek uygulanabilir alternatiflerin
değerlendirilmesi;
c) Ev sahibi ülke yasaları ve yönetmelikleri, uygulanabilir uluslar arası antlaşma ve
anlaşmalar altındaki gereksinimler;
d) İnsan haklarının ve toplum sağlığının korunması, güvenlik ve emniyetin sağlanması
(projenin güvenlik personeli kullanımından doğan riskler, etkiler ve personel yönetimi de dâhil
olmak üzere);
e) Kültürel varlıkların ve mirasın korunması;
f) Değişikliğe uğramış doğal ve kritik habitatlardaki nesli tükenen türler ve hassas
ekosistemler de dâhil olmak üzere biyolojik çeşitliliğin korunması ve muhafaza edilmesi ve
yasal olarak koruma altında olan alanların belirlenmesi;
g) Yenilenebilir doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi ve kullanımı (uygun bağımsız
sertifika sistemleri yoluyla sürdürülebilir kaynak yönetimini de dâhil olmak üzere);
h) Tehlikeli maddelerin kullanımı ve idaresi;
i) Başlıca risklerin değerlendirmesi ve yönetimi;
j) İş sorunları ve iş sağlığı ve güvenliği;
k) Yangından korunma ve can güvenliği;
l) Sosyo-ekonomik etkiler;
m) Arsa istimlakı ve bilinçsiz yeniden yerleşme;
n) Etkilenen topluluklar ve yoksun ya da hassas gruplar üzerindeki etkiler;
o) Yerli halk ve onlara özgü kültür sistemi ve değerleri üzerindeki etkiler;
p) Mevcut projeler, önerilen proje ve gelecekte yapılması öngörülen projelerin kümülatif
etkileri;
q) Projenin tasarım, inceleme ve yürütülmesi sırasında etkilenen tarafların müşavere ve
katılımı;
r) Verimli enerji üretimi, temini ve kullanımı ile
s) Kirliliğin önlenmesi ve atık miktarının asgari seviyeye indirilmesi, kirlilik kontrolü (sıvı
atıklar ve hava emisyonları) ve katı ve kimyasal atık yönetimi.
SÇD (ESIA) ev sahibi ülkenin yasaları, yönetmelikleri ve izin belgeleri ile uyumluluğun
ve önerilen projenin doğası ve büyüklüğü ile ilişkili ve projeye uygun hafifletici önlemlerin de
bir değerlendirmesini içermelidir.
Ekvator İlkeleri, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) tarafından benimsenmiştir
(EBRD). EBRD hem Ekvator İlkelerini karşılayan hem de yerel şartnamelere uyan ek risk
yönetim araçları geliştirmiştir.
3
2. EBRD Performans Gereksinimi
EBRD Yönetim Kurulunun 1991 yılındaki ilk toplantısında ilk Çevresel Politikasını
benimsemiştir. Politikanın kapsamı zamanla değişikliğe uğramıştır ve günümüzde Çevre ve
Sosyal Politika halini almıştır. Geçmiş yıllarda EBRD ilk kez 2008 yılında yürürlüğe giren ilgili
Performans Gereksinimlerini geliştirmiştir (Detaylar için: EBRD Çevresel ve Sosyal Politika
Raporu 2008).
Performans Gereksinimleri aşağıdaki gibidir:










PG1 – Çevresel ve Sosyal Değerlendirme ve Yönetim
PG2 – İş ve Çalışma Şartları
PG3 – Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması
PG4 – Toplum Sağlık ve Güvenliği
PG5 – Arsa İstimlakı, Bilinçsiz Yeniden Yerleşme ve Ekonomik Yer Değiştirme
PG6 – Biyoçeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Kaynak Yönetimi
PG7 – Yerli Halk
PG8 – Kültürel Miras
PG9 – Finansal Aracılar
PG10 – Bilginin İfşası ve Paydaş Katılımı
PG7 ve PG9’un söz konusu DGÇS projesi ile Nakil hattı Projesine uygun olmadığına
dikkate edilmelidir.
EBRD’nin DGÇS ve Nakil hattı Projesi için proje sınıflandırması “Kategori A”dır. Bunun
nedeni: “Isıl üretimi > 300 MW olan Termik enerji santralleri ve diğer ısıl yanma tesisleri” ve
buna ek olarak “yüksek gerilimli enerji iletim hatlarının inşası” gereği söz konusu proje
“Kategori A” olarak sınıflandırılmaktadır.
Söz konusu Kategori A projesi için Performans Gereksinimleri kapsamında 60 günlük
Kamuoyuna Bildirim süreci ve EBRD için aşağıdaki dokümanlar hazırlanmıştır:




Paydaş Katılım Planı (SEP) (Eylül 2011)
Teknik Olmayan Özet (NTS) (Eylül 2011)
Çevresel ve Sosyal Eylem, Yönetim ve Gözlem Planı (ESAMP) (Eylül 2011)
Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme (ESIA) (Eylül 2011)
4
3. Avrupa Çerçeve Yönergesi
AB yönergelerinin amacı şimdiki ve gelecekteki nesiller için çevreyi korumak, muhafaza
etmek ve geliştirmektir. Bu amaca ulaşmak için Avrupa Birliğinde üst düzey çevre koruması
sağlamak ve yaşam kalitesini korumak için politikalar önermektedir.
AB, Üye Ülkelerin AB çevre yasasını doğru bir şekilde uyguladığından emin olmak
adına gerekeni yapmaktadır. Bu şekilde vatandaşların ve sivil toplum kuruluşlarının
şikâyetlerini incelemekte ve AB yasasını ihlal edildilmesi durumunda yasal yollara
başvurmaktadır.
Aşağıdaki maddeler Avrupa Komisyonu Çevresel politikalarıdır;














Hava
Biyo-teknoloji
Kimyasallar
Çevre Ekonomileri
Genişleme ve Komşu Ülkeler
Sanayi ve Teknoloji
Uluslar arası Meseleler
Arazi Kullanımı
Doğa ve Biyolojik Çeşitlilik
Gürültü
Toprak
Sürdürülebilir Kalkınma
Atık
Atık ve Deniz
4. Termik Enerji Santrallerine İlişkin IFC Çevre Sağlığı ve Güvenliği Kılavuzu
Çevre Sağlığı ve Güvenliği (ÇSG) Kılavuzu, Uluslararası İyi Endüstri Uygulamaları
(GIIP) 1’in genel ve endüstrilere özgü örneklerin bulunduğu teknik referans dokümanlarıdır.
Dünya Bankası Grubundan bir ya da daha fazla üyenin bir projede yer alması durumunda,
söz konusu ÇSG Kılavuzu ilgili politika ve standartların gerekli gördüğü şekilde
uygulanmaktadır. Bu Genel ÇSG Kılavuzu, belirli endüstriyel sektörlerdeki ÇSG konularına
ilişkin olarak kullanıcılara kılavuzluk eden ilgili Endüstri Sektör ÇSG Kılavuzu ile birlikte
kullanılmak üzere tasarlanmaktadır. Kompleks projeler için, çoklu endüstri-sektör
kılavuzunun kullanılması gerekli olabilir.
5
Genel ÇSG Kılavuzu aşağıdaki şekilde düzenlenmektedir:
1. Çevresel
Hava Emisyonları ve Ortam Hava Kalitesi
Enerji Tasarrufu
Atık su ve Ortam Suyu Kalitesi
Su Tasarrufu
Zararlı Madde Yönetimi
Atık Yönetimi
Gürültü
Kirlenmiş Arazi
2. İş Sağlığı ve Güvenliği
Genel Tesis Tasarımı ve İşletimi
İletişim ve Eğitim
Fiziksel Tehditler
Kimyasal Tehditler
Biyolojik Tehditler
Radyolojik Tehditler
Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE)
Aşırı Tehlike Ortamları
Gözlem
3. Toplum Sağlığı ve Güvenliği
Su Kalitesi ve Bulunma Durumu
Yapısal Güvenlik ve Proje Altyapısı
Can ve Yangın Güvenliği (C&YG)
Trafik Güvenliği
Zararlı Maddelerin Taşınması
Hastalıkların Önlenmesi
Acil Durumda Hazır Bulunma ve Müdahale
4. İnşa ve Servis Dışı Bırakma
Çevre
İş Sağlığı ve Güvenliği
Toplum Sağlığı ve Güvenliği
Termik Santrallere ilişkin Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzları dokümanı, yakıt olarak
gaz, sıvı ve katı fosil yakıt ve biokütle kullanılan ve yakıt türünden bağımsız olarak (Atık
Yönetim Tesisleri için ayrı bir Kılavuz altında ele alınan katı atık hariç olmak üzere) Üst Isıl
Değer (ÜID) üzerinden 50 Megavat termik girdi (MWth) üzerinde toplam nominal ısıl girdi
kapasitesine sahip elektrik ya da mekanik enerji, buhar, ısı ya da bunların herhangi birinin bir
kombinasyonunu üretmek üzere tasarlanan yanma süreçlerine ilişkin bilgiyi içermektedir.
6
5. Türkiye’de Uygulanabilen Uluslararası Çevre Sözleşmeleri
Türkiye’de uygulanabilen Uluslar arası Çevre Sözleşmeleri aşağıda listelenmektedir;
Türkiye’nin Taraf olduğu Uluslararası Çevre Sözleşmeleri
 Avrupa Peyzaj Sözleşmesi (Floransa).
 Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern
Sözleşmesi)
 Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barselona)
 Kyoto Protokolü
 Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü, 1987
 Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm Sözleşmesi
 Tehlikeli Atıkların Sınır Ötesi Taşınımıın ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel
Sözleşmesi.
 Biyolojik Çeşitliliğe İlişkin Sözleşme
 Sınır Ötesi Uzun Menzilli Hava Kirliliği Sözleşmesi
 Özellikle Su Kuşu Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların
Korunması Sözleşmesi (Ramsar)
 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
6.
Türk Mevzuatı
17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Çevresel Etki
Değerlendirme (ÇED) Yönetmeliğine göre, kurumlar, kuruluşlar ve işletmeler kirletme
niteliklerine göre iki gruba ayrılmaktadır. Ek 1’de ÇED uygulanabilir projeler ile Ek 2’de seçim,
eleme ve kriterler söz konusu yönetmeliğe göre listelenmektedir.
ESER Doğalgaz Çevrim Santrali Projesi Ek 1, Madde 2.a’da değerlendirilmektedir.
Termik santraller: termik gücü 300 MWt (megavat termal) ve üzerinde olanlar ve ÇED
Yönetmeliğinin diğer yanmalı sistemleri.
Projenin sosyal ve çevresel etkilerini değerlendirmede göz önünde bulundurulan Türk
Mevzuatları aşağıda listelenmektedir;








Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği
Çevre Denetim Yönetmeliği
Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği
Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği
Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
7










Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği
Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
Toprak Kirliliği Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik
Akarsu Yatakları ve Taşkınlara İlişkin (2006/27) Sayılı Başbakanlık Genelgesi
4857 No’lu İş Kanunu ile yönetmelik ve yönergeler
11.08.1983 tarih ve 18132 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmasının ardından
yürürlüğe giren 2872 sayılı Çevre Yasası, 167 Nolu Yer altı Sularına İlişkin Yasa,1380 Nolu
Tarım Yasası, 5403 Nolu Toprağın Korunması ve Arazi Kullanımına İlişkin Yasa,4342 Nolu
Mera Yasası, 6831 Nolu Orman Yasası ile söz konusu yasa ve ilgili mevzuat uyarınca
yayımlanan yönetmeliklere ve tesis için gerekli olan ruhsat, lisans, izin vb. konularda yasal
düzenlemelerin gerekli kıldığı kriterlere uyulacaktır.
8
BÖLÜM III.
SAPTANAN ÇEVRESEL STANDARTLAR
Söz konusu Ulusal ve Uluslar arası Mevzuatların değerlendirmesi yapılmış olup, enerji
santrali projesi için en sıkı sınır değerler uygulanmıştır. ESIA çalışmaları sırasında
uygulanan her bir standart aşağıdaki tablolarda verilmektedir.
Hava Emisyon Standartları
i.
Gaz Türbini için Hava Emisyonları
Kuru Gaz Fazlası
O2 içeriği %15
Türkiye1
IFC2
AB3
mg / Nm3
50
51 (25ppm)
50 (24ppm)
mg / Nm3
100
Belirtilmemiş
Belirtilmemiş
Belirtilmemiş
11,7
Belirtilmemiş
Belirtilmemiş
Belirtilmemiş
Kirletici
Birim
NOx
CO
CO2
SO2
mg / Nm3
PM
35 (O2 içeriği.
%3)
1
08.06.2010 gün ve 27605 sayı ile resmi gazetede yayımlanan Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği
2
19 Aralık 2008’de yayımlanan Termik Enerji Santrallerine İlişkin IFC Çevre Sağlığı ve Güvenliği Kılavuzu
3
Avrupa Birliği Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği, 2001/80/EC 23 Ekim 2001
Yedek Kazan için Hava Emisyonları:
Kirletici
Birim
Kuru Gaz Fazlası
O2
İçeriği (%)
Türkiye1
IFC2
AB3
NOx
mg / Nm3
3
100
240
200
CO
mg / Nm3
100
SO2
mg / Nm3
35
PM
mg / Nm3
5
CO2
1
08.06.2010 gün ve 27605 sayı ile resmi gazetede yayımlanan Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği
2
19 Aralık 2008’de yayımlanan Termik Enerji Santrallerine İlişkin IFC Çevre Sağlığı ve Güvenliği Kılavuzu
3
Avrupa Birliği Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği, 2001/80/EC 23 Ekim 2001
9
ii. Su Kirliliği Kontrolü
Evsel Atık Su Standartları
Birim
IFC1
Kompozit Numune
2 Saatlik2
Kompozit Numune
24 Saatlik2
KOİ
(mg/L)
125
180
120
BOİ
(mg/L)
30
50
45
Toplam Asılı Katı
Madde
(mg/L)
50
70
45
Yağ ve Gres
(mg/L)
10
YOK
YOK
-
6 ila 9
6 ila 9
6 ila 9
Toplam Nitrojen
(mg/L)
10
YOK
YOK
Toplam Fosfor
(mg/L)
2
YOK
YOK
Toplam koliform
bakteriler
(mg/L)
MPN(b)/100ml 400 (a)
SU KALİTESİ
pH
1
IFC Çevresel Sağlık ve Güvenlik Genel Kılavuzu, 30 Nisan 2007
2
31.12.2004 tarihli ve 25687 sayılı resmi gezete yayımlana, Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği
Endüstriyel atık standartlarının değerlendirmesi yapılırken, uluslar arası standartlarının atık suyu
endüstri kökenlerine göre ayrı ayrı değerlendirmediği görülmektedir. Bu nedenle de yalnızca Türk Sınır
Değerleri göz önüne alınmaktadır.
Türkiye Su Kirliliğinin Kontrolüne İlişkin Yönetmelik – Tablo 20.7: Sektör: Su yumuşatma,
mineralden arıtma ve rejenerasyon, aktive edilmiş karbon yıkama ve rejenerasyon tesisleri.
Parametre
-
Birim
Kompozit Numune
Kompozit Numune
2 Saatlik
2 Saatlik
Klorür (Cl )
(mg/L)
2000
1500
Sülfat(SO4 -2)
(mg/L)
3000
2500
Demir (Fe)
(mg/L)
10
-
Balık biyotesti (ZSF)
-
10
-
pH
-
6-9
6-9
10
Su Kirliliğinin Kontrolüne İlişkin Yönetmelik – Tablo 9,7: Sektör: Kömür Hazırlama, İşleme ve
Enerji Üretim Tesisleri (Kapalı Devrede Endüstriyel Soğutma Suları)
Parametre
Birim
2 saatlik Kompozit
24 saatlik Kompozit
Numunesi
Numunesi
Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ)
(mg/L)
40
-
Askıda Kalan Katı Maddeler (TAK)
(mg/L)
100
-
Serbest Klorür
(mg/L)
0.3
-
Toplam Fosfor
(mg/L)
5.0
-
Çinko (Zn)
(mg/L)
4.0
-
iii. Gürültü
Türk Standartları
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (RAMEN, Ek-VII, Tablo 5)
(İnşaat Sürecinde)
Faaliyet Türü (inşaat, yıkım ve
restorasyon)
Lgündüz (dBA)
Binalar
70
Yollar
75
Diğer Kaynaklar
70
*Türk Standartlarında, Gürültü etkisinin tesis dışındaki en yakın alıcı lokasyondaki arka plan gürültü seviyesinde
maksimum 5 dBA’lık bir artışı aşmaması gerektiği ifade edilmektedir.
Endüstriyel Tesisler için Çevre Kaynaklı Gürültü Sınır Değerler (RoEaMoEN, Ek-VII, Tablo 4)
(İşletim Sürecinde)
Alanlar
Lgündüz
Lakşam
Lgece
(dBA)
(dBA)
(dBA)
65
60
55
Ticari binaların ve gürültüye karşı hassas olan
tesislerin birlikte bulunduğu alanlarda evlerin yoğun
olduğu alanlar
11
IFC Standartları
IFC Çevre Kaynaklı Gürültü Sınır Değerleri
IFC IFC Çevresel Sağlık ve Güvenlik Genel Kılavuzu, 30 Nisan 2007
Bir Saatlik LAeq (dBA)
GÜRÜLTÜ
Çevre
Kaynaklı
Gürültü
Alıcı
Gündüz 07.0022.00
Gece 22.0007.00
Mesken kurumsal, eğitimle
ilgili
55
45
Endüstriyel, ticari
70
70
*IFC, Gürültü etkisinin tesis dışındaki en yakın alıcı lokasyondaki arka plan gürültü seviyesinde maksimum 5 dBA’lık bir
artışı aşmaması tavsiyesinde bulunmaktadır.
12
BÖLÜM IV.
PROJENİN TANIMI VE AMACI
(Proje konusu, faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve
bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem
ve gereklilikleri)
Proje Konusu Faaliyetin Tanımı, Ömrü, Hizmet Amaçları
Söz konusu proje kapsamında Farcan Enerji Üretim A. Ş. tarafından Kırıkkale ili
Yahşihan İlçesi Kılıçlar Belediyesi sınırları içerisinde 103 ada, 6 parselde yaklaşık 227.000
m2’lik alan üzerinde mevcut Saha koşullarındaki planlanan elektrik çıkış gücü 835 MWe
kurulu gücünde ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nin işletilmesi planlanmaktadır.
Proje kapsamında Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali Kurulması ve Elektrik Üretimi
için Lisans almak üzere Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’na (EPDK) gerekli müracaatlar
yapılmıştır. ÇED sürecinin sonuçlanmasından sonra, Enerji Üretim Lisansı için gerekli
başvurular EPDK’ya yapılacaktır.
Söz konusu projeye ait santral referans saha koşullarında elektrik çıkış gücü 835 MWe
Kurulu gücünde olup, yıllık 6.262 GWh enerji üretimi planlanmaktadır. Santral mekanik çıkış
gücü elektrik çıkış gücünün %2 üzerinde alınarak 835 MWe x 1,02 = 851,7 MWm olarak
hesaplanmıştır. Türbin çevrim verim değeri % 37,23 alınarak ısıl güç hesaplanmıştır. Proje
kapsamında 2 adet gaz türbini öngörülmüş olup, her birinin gücü 270,7 MW’dır. Buna göre
ısıl çıkış gücü yaklaşık olarak (270,7x2)/0,3723 = 1.454,2 MWt olarak hesaplanmaktadır. Söz
konusu projenin ISO Standartları göre türbin çıkış gücü ise 907 MWe, 907 MWe x 1,02=
925,14 MWm, 1.578 MWt olarak hesaplanmıştır. Kombine Çevrim santralinin referans saha
koşullarında verimi yaklaşık % 58,5’tir.
Ayrıca, proje ile bağlantılı olarak projenin inşaat çalışmalarının gerçekleştirilebilmesi
amacı ile projenin inşaat aşamasında kullanılmak üzere 100 m3/saat kapasiteli hazır beton
santrali proje kapsamında öngörülmüştür. Söz konusu hazır beton üretiminde gerekli olan
agrega malzeme piyasadan hazır olarak satın alınacaktır. Şantiye sahası ve hazır beton
santrali faaliyet sahası içerisinde uygun bir alan üzerine kurulacaktır. Hazır Beton Santrali
inşa süresince kullanılacak olup, inşaat aşamasının tamamlanması ile kapatılacaktır.
Söz konusu proje, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ekinde yer alan:
- EK-1, Madde 2. a. Termik güç santralleri: Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal)
ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri,
- EK-2, Madde 19. Üretim kapasitesi 100 m³/saat ve üzeri olan hazır beton tesisleri,
çimento veya diğer bağlayıcı maddeler kullanılarak şekillendirilmiş malzeme üreten
tesisler, ön gerilimli beton elemanı, gaz beton, betopan ve benzeri üretim yapan tesisler.
13
Ayrıca, aynı yönetmeliğin 25. Maddesinde “Bu yönetmeliğe tabi birden fazla projeyi
kapsayan entegre bir projenin planlanması halinde, Bakanlıkça entegre proje için tek
Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası hazırlanması istenir.” hükmü yer almaktadır.
Yönetmeliğin 25. Maddesi gereğince “Eser Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali ve Hazır
Beton Santrali” Entegre Proje olarak değerlendirilmiş ve ÇED Raporu hazırlanmıştır.
Proje konusu faaliyet kapsamında inşaat aşamasında ünitelerin tesis işlemlerinin
yaklaşık 18 ay sürmesi ve inşaat işlemlerin bir diğer kısmı olan ekipman montajı gibi
işlemlerin ise yaklaşık olarak 12 ay içerisinde tamamlanması planlanmakta olup, buna göre
toplam inşaat süresi 30 ay olarak öngörülmüştür.
Proje inşaat aşamasında kullanılacak beton üretimin yapılacağı Hazır Beton Santrali
şantiye sahası içerisine kurulacaktır. Hazır Beton Santrali inşa süresince kullanılacak olup,
inşaat aşamasının tamamlanması ile kapatılacaktır.
Söz konusu projenin Enerji Üretim Lisansı süresi olan 49 yılsonunda ilgili mevzuatlara
uygun olarak devlete devredilecek veya üretim lisansı yenilenerek üretime devam edilecektir.
ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nde üretilecek olan Elektrik Enerjisinin Ulusal
Enterkonnekte Sisteme bağlanabilmesi için 380 kV’lık Enerji İletim Hattının yapılması
gerekmektedir.
Proje kapsamında üretilen elektrik enerjisi santral yanına yapılacak şalt sahası ile
sisteme bağlanacaktır. Yapımı planlanan 380 kV’lık Enerji Nakil Hattı (ENH) ve bağlantı için
Türkiye Elektrik İletim A. Ş. (TEİAŞ)’a gerekli müracaatlar yapılmıştır. TEİAŞ’ın güzergâh
hakkındaki görüşü ekte yer almaktadır. (Bkz. Ek-1)
Eser Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali, yapımı planlanan 380 kV gerilimli, 3 bundle
1272 MCM iletkenli ve yaklaşık 55 km uzunluğundaki Enerji İletim Hattı ile TEIAS tarafından
inşası gerçekleştirilecek olan Kayaş Trafo Merkezine ve ardından Gölbaşı Trafo Merkezine
bağlanması planlanmaktadır.
Planlanan 380 kV gerilimli, 2x3 bundle 1272 MCM iletkenli yaklaşık 25 km ve 3 bundle
1272 MCM iletkenli yaklaşık 30 km uzunluğundaki ENH, Eser Doğalgaz Kombine Çevrim
Santrali yanında kurulacak olan Şalt Sahasından başlayacak olup önce TEİAŞ yatırım
programında yer alan Kayaş TM’ye akabinde de mevcutta yer alan Gölbaşı TM’ye
bağlanacaktır.
Kayaş Trafo Merkezi şu anda planlama aşamasında olup, söz konusu trafo merkezinin
yapımı TEİAŞ yükümlülüğündedir.
Bir diğer bağlantı noktası ise Kırıkkale Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali olacaktır. bu
noktaya 380 kV gerilimli, 1272 MCM iletkenli 3 bundle yaklaşık 8 km uzunluğundaki ENH ile
bağlanılacaktır.
14
Fizibilite çalışmaları aşamasında TEİAŞ’a yapılan müracaatta tesis Kurulu Gücü 783,4
MW olarak öngörülmüştür. Ancak yapılan Kurulu Güç Optimizasyonunda ve verimlilik
çalışması sonrasında tesisi Kurulu Gücü 835 MWe olarak hesaplanmıştır. EPDK’dan Lisans
alınmasına müteakip TEİAŞ’a gerekli müracaatlar yapılacak ve proje kapsamında yapılması
planlanan Enerji Nakil Hatları için Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gerekli başvurular
yapılarak ÇED Süreci başlatılacaktır.
Proje kapsamında Lisans almak üzere EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu)
müracaat edilmiş olup, ÇED Sürecinin tamamlanmasını müteakip EPDK’ya Enerji Üretim
Lisansının düzenlenmesi hususunda gerekli müracaat yapılacaktır.
Proje Konusu Faaliyetin Pazar Veya Hizmet Alanları Ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik
Ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge Ve/Veya İl Ölçeğinde Önem Ve Gereklilikleri
Söz konusu proje toplam 835 MWe Kurulu gücünde olup, 6.262 GWh enerji üretimi
planlanmaktadır.
Proje kapsamında üretilmesi planlanan elektrik enerjisi ulusal enterkonnekte sisteme
bağlanarak elektrik üretimine katkı sağlayacak kamu yararı taşıyan bir projedir.
gerekmektedir.
bağlanacaktır.
Bir diğer bağlantı noktası ise Kırıkkale Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali olacaktır. Bu
bağlanılacaktır.
Türkiye enerji kaynaklarına göre üretilen elektrik enerjisi üretim miktarlarına ait verilere
bakıldığında 2009 yılına kadar elektrik enerjisi talebi ve buna bağlı olarak elektrik enerjisi
üretiminde düzenli olarak artış yaşanmıştır. Yıllara göre detaylı veriler aşağıdaki Tablo 1 ve
ve Şekil 1’de sunulmuştur.
15
Tablo1. Enerji Kaynaklarına göre Elektrik Enerjisi Üretim Miktarları ve Brüt Talep Miktarı (GWh)
Yıllar
2005
2006
2007
2008
2009
39,561
131,835
155,196
164,139
156,923
153
44,465
36,362
34,279
37,890
Türkiye Toplamı
161,956
176,300
191,558
198,418
194,813
Brüt Talep
160,794
174,637
190,000
198,085
194,079
Termik Toplam
Hidrolik +Jeotermal+Rüzgar Toplam
(Kaynak: TEİAŞ İstatistikleri)
Şekil 1. Enerji Kaynaklarına göre Elektrik Enerjisi Üretim Miktarları ile Brüt Talep Miktarı (GWh)
Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü tarafından yapılan Kapasite Projeksiyonu
çalışmaları kapsamında 2010-2019 yılları arasında Türkiye’de gerçekleşmesi beklenen enerji
talep miktarları hakkında tahminler yapılmış olup, söz konusu çalışma sonucunda elde edilen
yüksek ve düşük talep durumları aşağıda Tablo 2’de verilmiştir.
16
Tablo 2. Tahmini Enerji Talep Miktarları (GWh)
Düşük Talep
YIL
Yüksek Talep
GWh
Artış (%)
GWh
Artış (%)
2010
209.000
7,7
209.000
7,7
2011
219.478
5,0
219.478
5,0
2012
234.183
6,7
235.939
7,5
2013
249.873
6,7
253.634
7,5
2014
266.615
6,7
272.657
7,5
2015
284.478
6,7
293.106
7,5
2016
303.254
6,6
314.796
7,4
2017
323.268
6,6
338.091
7,4
2018
344.604
6,6
363.110
7,4
2019
367.348
6,6
389.980
7,4
(Kaynak: TEİAŞ Kapasite Projeksiyonu)
Türkiye’de üretilen enerjinin Kurulu güç cinsinden dağılımına bakıldığında %65,5 inin
Termik Santraller tarafından sağlandığı görülmektedir.
MW
%
Termik Toplam
29339,1
65,5
Hidrolik Toplam
14553,3
32,5
77,2
0,2
791,6
1,8
44761,2
100,0
Jeotermal Toplamı
Rüzgar Toplamı
Genel Toplam
Kurulu güç bakımından Termik Enerjinin dağılımına bakıldığında, % 40’ına yakınının
Doğalgaz tarafından karşılandığını görmekteyiz.
Birincil Enerji Kaynağı
MW
%
Taşkömürü
2391,0
8,15
Linyit
8199,3
27,95
Fuel-Oil
1651,2
5,63
Motorin
26,5
0,09
Nafta
21,4
0,07
11825,6
40,31
86,5
0,29
171,4
0,58
4721,9
16,09
244,3
0,83
29339,1
100,00
Doğal Gaz
Yenilenebilir+Atık
KATI+SIVI
D.GAZ+SIVI
D.GAZ+SIVI +KATI
TERMİK TOPLAM
Yukarıdaki görüldüğü üzere enerji ihtiyacının karşılanmasında termik santraller çok
büyük bir yer teşkil etmektedir.
17
Doğalgaz termik enerji kaynakları arasında ilk yatırım maliyeti en düşük olan enerji
kaynağı olmakla birlikte temiz enerji kaynağı olarak ta görülmektedir.
12000.0
10000.0
8000.0
6000.0
4000.0
2000.0
0.0
Şekil 2. Termik Santrallerin Kurulu Güç Kıyaslamaları (MW)
Gelişen teknolojiye ve insanların ihtiyaç ve beklentilerinin gelişmesine bağlı olarak
Türkiye’de elektrik enerjisi talebinde yıllık ortalama % 5-8 oranında artış yaşanması
beklenmektedir. Söz konusu talebin karşılanabilmesi için Türkiye’de elektrik enerjisi üretimi
büyük önem arz etmektedir. Söz konusu proje Türkiye’nin elektrik enerjisi talebinin
karşılanmasına katkı sağlayacak olup, kamu yararı taşıyan bir projedir.
18
BÖLÜM V.
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU
V.1. Proje Yer seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan
faaliyet yerinin lejant ve plan notlarının da yer aldığı onay tarihi ve aslının aynıdır
damgalarının bulunduğu proje sahasının işaretlendiği 1/50.000 ya da 1/100.000
ölçekli Çevre Düzeni Planı, 1/5.000 ölçekli Onaylı Nazım İmar Planı ve 1/1.000
ölçekli Onaylı Uygulama İmar Planı, (Plan Notları ve Lejantları) üzerinde, değil ise
mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi), proje sahası ve yakın
çevresinde bulunan yerleşimlerin harita üzerinde gösterilmeis, mesafelerin
belirtilmesi, proje alanının hangi bölgesinde olduğu, etrafındaki tesisilerin isim,
yön ve uzaklıkları, tesise ulaşım için kullanılacak yol güzergâhları
m2’lik alan üzerinde 835 MWe kurulu gücünde ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nin
işletilmesi planlanmaktadır. Proje Sahasının konumunu gösterir Yer Bulduru aşağıda Şekil
3’te verilmiştir.
19
Şekil 3. Yer Bulduru
20
Proje alanı koordinatları aşağıda Tablo 3’de verilmiş olup, proje alanını ve çevresindeki
yerleşim yerlerini gösteren 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ve Genel Yerleşim Planı ile
1/5.000 ölçekli Mevcut Arazi Kullanım Haritası ekte sunulmuştur (Bkz.Ek-2). Şantiye sahası
ve hazır beton santrali faaliyet sahası içerisinde uygun bir alan üzerine kurulacaktır.
Söz konusu proje alanı ile ilgili olarak Kırıkkale Orman İşletme Şefliği’nde alınan ÇED
İnceleme ve Değerlendirme Formu ve Mesçere Haritası ekte sunulmuştur. (Bkz. Ek-3)
Burada belirtildiği üzere söz konusu proje sahası ormanlık alan içerisinde kalmakta olup,
saha üzerinde herhangi faaliyete başlanmadan önce Kırıkkale Orman İşletme Şefliğinden
gerekli izinler alınacaktır.
Ancak yapılan arazi çalışmalarında söz konusu saha üzerinde orman varlığına
rastlanılmamıştır. Doğal florası step olarak gözlenmiştir. Ayrıca faaliyet sahasını gösterir
1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, Plan Raporu ve Plan Hükümleri ekte sunulmuş olup,
buradan da görüleceği üzere proje alanı çayır mera arazisi üzerindedir. (Bkz.Ek-4)
Kırıkkale İl Özel İdaresi’ne ait ekte yer alan yazıda da Çevre Düzeni Planında proje
sahasının çayır-mera içerisinde yer aldığı ve Çevre Düzeni Planı hükümlerine, ilgili kanun ve
yönetmeliklere uyulması ve ilgili kurumlardan izinlerin alınması kaydıyla sakınca olmadığı
belirtilmiştir. (Bkz. Ek-5)
Tablo 3. Proje Alanı Koordinatları
Koor. Sırası
: Sağa, Yukarı
Datum
: ED-50
Türü
: UTM
D.O.M.
: 33
Zon
: 36
Ölçek Faktörü
: 6 derecelik
535261.3924:4418114.1651
535284.9657:4418124.2680
535263.2306:4418063.4297
535242.8524:4418002.7197
535217.8042:4417920.7824
535216.4106:4417851.7497
535246.6471:4417719.5732
535264.1212:4417650.2443
535291.6144:4417593.2402
535315.5763:4417529.9303
535302.2080:4417469.6473
535339.0337:4417459.3058
535380.1473:4417425.0025
535389.4798:4417399.0227
535395.2811:4417351.8556
535440.4303:4417341.7664
535460.3565:4417328.1460
535497.4344:4417270.8897
535520.8740:4417208.0967
535294.7265:4416989.8370
535299.2546:4417139.3372
534969.1660:4417758.1700
535027.3455:4417956.7321
535090.4853:4418020.7135
535115.7425:4418083.8565
535165.4150:4418120.0585
Koor. Sırası
:
Enlem, Boylam
Datum
:
WGS-84
Türü
:
COĞRAFİK
D.O.M.
:
-Zon
:
-Ölçek Faktörü
:
-39.91072581:33.41221695
39.91081585:33.41249330
39.91026862:33.41223572
39.90972249:33.41199403
39.90898530:33.41169656
39.90836340:33.41167654
39.90717128:33.41202314
39.90654592:33.41222383
39.90603119:33.41254239
39.90545979:33.41281929
39.90491722:33.41265964
39.90482251:33.41308989
39.90451173:33.41356900
39.90427727:33.41367677
39.90385207:33.41374208
39.90375929:33.41426970
39.90363574:33.41450207
39.90311833:33.41493271
39.90255160:33.41520349
39.90059460:33.41254619
39.90194136:33.41260724
39.90753051:33.40877898
39.90931709:33.40947027
39.90989093:33.41021240
39.91045878:33.41051129
39.91078289:33.41109438
21
Faaliyet alanını gösterir Uydu Görüntüleri ve Fotoğraflar aşağıda Şekil 4, Şekil 5, Şekil 6,
Şekil 7, Şekil 8 ve Şekil 9’da verilmiştir.
Şekil 4. Uydu Görüntüsü-1
22
23
ESER DOĞALGAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ ROJESİ
Şekil 8. Proje Alanı Resimleri - 1
24
ESER DOĞALGAZ KOMBİNE ÇEVRİM SANTRALİ ROJESİ
Şekil 9. Proje Alanı Resimleri - 2
25
Proje alanına en yakın yerleşim yeri Hacıbalı Köyü olup, tesisin kuzeydoğusunda
yaklaşık 2 km mesafede yer almaktadır.
Proje alanı çevresinde yer alan diğer yerleşim yerleri, konumları ve mesafeleri ile ilgili
detaylı bilgiler aşağıda Tablo 4’te verilmiş olup, Şekil 10 üzerinde de gösterilmiştir.
Tablo 4. En Yakın Yerleşim Yerleri Bilgileri
Yerleşim Yeri
Proje Alanına Göre Konumu
Yaklaşık Mesafesi (m)
Hacıbalı Köyü
Kuzeydoğu
2.000
Irmak Belediyesi
Kuzeybatı
3.000
Kılıçlar Belediyesi
Güneybatı
5.000
Yahşihan Belediyesi
Güneydoğu
6.000
Kırıkkale
Güneydoğu
8.000
Proje alanının kuzeydoğusunda yaklaşık 6,5 km mesafede GAP Petrol Gaz İth. Ve
İhr. Pzr. San. Ve Tic. A.Ş.’ye ait Kırıkkale Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali ve
güneydoğusunda yaklaşık 16 km mesafede İç Anadolu Doğalgaz Elektrik Üretim ve
Ticaret A.Ş.’ye ait İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali projesi yer almaktadır.
Söz konusu tesisler Şekil 10 üzerinde gösterilmiştir.
Tesise ulaşım için Şekil 11’de gösterildiği üzere Ankara-Kırıkkale yolu üzerinde
Ankara İstikametinden Kırıkkale güzergahına doğru, Hacıbalı Köyü Kavşağından sağa
dönülerek Kızılırmak Nehri üzerinde yer alan eski köprüden karşıya geçilip mevcutta yer
alan stabilize yoldan Kırıkkale İstikametine yaklaşık 2.000 m devam edilerek tesis alanına
ulaşılabilir. Kırıkkale istikametinden gelişte ise Hacıbalı Köyü yakınlarında söz konusu
mevcut stabilize yola bağlantı sağlanabilir.
Söz konusu ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali proje alanı Kırıkkale ili
Yahşihan İlçesi Kılıçlar Belediyesi sınırları içerisinde yer almakta olup, proje sahası için
herhangi bir onaylı Nazım İmar Planı Uygulama İmar Planı bulunmamaktadır. Proje
Alanıyla ilgili imar planı olmadığını ve hazırlık çalışmalarının devam ettiğini belirten Kılıçlar
Belediyesi’ne ait yazı ektedir. (Bkz. Ek-6)
26
Şekil 10. En Yakın Yerleşim Yerleri Bilgileri
27
Şekil 11. Proje Alanına Ulaşım İçin Kullanılacak Yol Güzergâhları
28
V.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal
Ünitelerin, Teknik Alt Yapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Yerleşim Planı,
Bunlar için Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri
ve Yükseklikleri, Temsili Resmi), 1/25.000 Ölçekli Topografik Haritanın Bir
Nüshası
Proje alanı koordinatları rapor giriş sayfasında verilmiş olup, proje alanını ve
çevresindeki yerleşim yerlerini gösteren 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ve Genel
Yerleşim Planı ile 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı ekte sunulmuştur (Bkz.Ek-2 ve
Ek-4).
Proje alanı içerisinde elektrik enerjisi üretimin gerçekleştirileceği Gaz Türbini, Buhar
Türbini gibi üniteler, Soğutma Kuleleri, Şalt Sahası, Su Arıtma Tesisi ve Atıksu Arıtma
Tesisi, İdari Bina, Ambar-Bakım Odası gibi üretim üniteleri yer alacaktır. ESER Doğalgaz
Kombine Çevrim Santrali için projesi kapsamında kurulması düşünülen ünitelerin arazi
üzerinde öngörülen Yerleşim Planı ekte verilmiştir. (Bkz. Ek-7) Proje kapsamında
kurulması düşünülen ünitelerin oturma alanları yapılacak olan detay projeler sonrasında
netleşecektir. Bu nedenle, tesis ünitelerine ait koordinat bilgileri verilmemiştir. Projenin
kurulması planlanan arazi koordinat bilgileri ise raporun giriş sayfasında verilmiştir.
Aşağıda Şekil 12’de Temsili Tesis Resmi sunulmuştur.
Şekil 12. ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali Temsili Resmi
Söz konusu proje Yahşihan İlçesi Kılıçlar Belediyesi sınırları içerisinde 103 ada, 6
parselde yaklaşık 227.000 m2’lik alan üzerinde yaklaşık olarak 150.000 m2 üzerine tesis
edilecektir.
Arazi üzerinde diğer kalan kısımlarda peyzaj çalışması yapılarak rekreasyon alanı
olarak kullanılacaktır.
29
BÖLÜM VI.
PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI
VI.1. Projenin Gerçekleşmesi ile İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları
ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali projesi yatırım bedeli 740.000.000 $ olarak
belirlenmiştir. Yatırım bedelinin bir kısmı öz sermayeden bir kısmı ise bankalardan kredi
alma yolu ile sağlanacaktır.
Aşağıda yatırım bedeli olan 740.000.000 $’ın yapılacak işlemlere göre maliyet
dağılımları verilmiş olup, zamana göre dağılımı Şekil 13’da verilmiştir.
Toplam Proje Bütçesi
Mühendislik, Tedarik, İnşaat Giderleri
Mal Sahibinin Beklenmedik Giderleri
İlk Envanter & İşletme Sermayesi
Proje Geliştirme Maliyetleri & Ödemeleri
Mal Sahibinin & Diğer Giderler
Fazla Maliyet
Enerji Nakil Hattı Giderleri
KDV
Finansman Maliyeti
Damga Vergisi
BSMV
Ön Finansman Karşılık Hesabı
Gelir Vergileri
İşletme Sermayesi
Toplam Kullanım
30
(x106) $
%
513
24
19
29
33
19
25
74
1
3
740
69,3%
3,2%
2,6%
4,1%
4,4%
0,0%
2,6%
3,5%
9,8%
0,1%
0,4%
0,0%
0,0%
0,0%
100,0%
Şekil 13. Toplam Yatırım Bedelinin Kullanımı
31
VI.2. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması veya Zamanlama Tablosu
Proje konusu yatırım kapsamında öncelikle fizibilite çalışmaları yaptırılmış olup, bunu
takiben proje çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Süreç içerisinde gerekli izinler alındıktan
sonra inşaat aşamasına geçilecektir. Süreç aşağıda Şekil 14’de Proje Süreç Akım
Şemasında verilmiştir.
Fizibilite Çalışmaları
Proje Çalışmaları
ÇED Süreci
İzinlerin Alımı-Sözleşme/Protokol Yapımları
Arazi Düzenleme Çalışmaları
İnşaat Faaliyetleri
Makine-Ekipman Montajı
Tesis Kabul İşlemleri
İşletmeye Geçiş
Şekil 14. Proje Süreç Akım Şeması
Proje kapsamında ÇED Sürecinin tamamlanması ve gerekli izinlerin alınmasını
müteakip inşaat süreci başlatılacaktır.
32
Proje konusu faaliyet kapsamında arazi düzenlemesinden başlayarak, inşaat aşaması
ve ünitelerin tesis edilmesi işlerinin yaklaşık 25-30 ay içerisinde tamamlanması
öngörülmüş olup, inşa süresi boyunca inşaat, elektrik, mekanik gibi birçok disiplin bir
arada çalışacaktır. Bu süre içerisinde Beton Santrali de işletilecektir. İnşa süresinde aynı
anda maksimum 1000 personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır. Şantiyede farklı
zamanlarda farklı sayılarda eleman çalışacak olup, ortalama aynı anda çalışan sayısı ise
500 kişi olarak öngörülmüştür.
İnşaat faaliyetleri sırasında kullanılmak üzere proje alanı içerisine şantiye kurulacak
olup, proje kapsamında çalışacak olan personelin her türlü teknik ve sosyal altyapı
ihtiyaçları için yatakhane, yemekhane, mutfak, soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye,
idari ve teknik bürolar söz konusu şantiye içerisinde yer alacaktır.
Proje kapsamında çalıştırılacak personel öncelikli olarak proje sahası ve yakın
çevresindeki yerleşimlerden tercih edilecektir. Bu durumda yakın yerleşim yerlerinden
gelen personelin kendi ikametgâhlarında konaklamalarını talep etmeleri ve/veya inşaat
faaliyetleri açısından uygun olması halinde servis arabaları ile taşıma yapılabilecektir.
Proje kapsamında inşaat aşamasında kullanılacak Beton Santrali de şantiye sahası
içerisine kurulacaktır. Hazır Beton Santrali inşa süresince kullanılacak olup, inşaat
aşamasının tamamlanması ile kapatılacaktır.
Söz konusu projenin Enerji Üretim Lisansı süresi olan 49 yıl sonunda ilgili
mevzuatlara uygun olarak devlete devredilecek veya üretim lisansı yenilenerek üretime
devam edilecektir.
33
Tablo 5. Zamanlama Tablosu
Aylar
Faaliyet
1
2
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42
Ön Çalışmalar
Fizibilite Çalışmaları
Proje Çalışmaları
ÇED Süreci
Gerekli İzinler –
Sözleşme /Protokol Yapımları
Arazi Düzenlemesi –
İnşaat Kazıları
Beton İşleri
Geri Dolgu İşleri
Gaz Türbini Kurulumu
Buhar Türbini Kurulumu
Atık Isı Kazanı Kurulumu
Trafo-Şalt Sahası Kurulumu
Su Arıtma ve Atıksu Arıtma Tesisi
Yapımı
Diğer İnşa İşleri
Test-Deneme Çalışmaları
Kabul İşlemleri
34
VI.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi
planlanmaktadır.
bağlanarak elektrik üretimine katkı sağlayacak kamu yararı taşıyan bir projedir.
Aşağıda proje ait yatırım giderleri ve geri dönüşü ile bilgiler verilerek proje karlılığı
hesaplanmıştır.
DGKÇS Ünitelerin İnşaat Bedeli
Diğer Giderler
Toplam Yatırım Tutarı
Elektrik Enerjisi Birim Satış Fiyatı
Yıllık Toplam Gelir
Ödenecek Vergiler
Personel ve Diğer Tesis Giderleri
Yakıt Tüketimi
Finansman Maliyeti
Amortisman
Projenin Net Geliri
Projenin Net Bugünkü Değeri
Proje Net Karı
Yatırımın Geri Dönüş Süresi
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
513.000.000 $
227.000.000 $
740.000.000 $
9,6 $/KWh
530.000.000 $
10.000.000 $
30.000.000 $
390.000.000 $
40.000.000 $
10.000.000 $
50.000.000 $
153.000.000 $
50.000.000 $
7 yıl
Söz konusu projenin hayata geçirilmesi ile birlikte bölgede gerek inşaat döneminde
gerekse işletme aşamasında istihdam sağlanarak bölge halkına büyük katkı sağlanacaktır.
Ayrıca tesisin inşaat ve işletme aşamasında ihtiyaç duyulan kullanılacak olan ekipmanın
mazot ihtiyacı, personelin gıda ihtiyacı, ufak tefek tamir ve bakım işleri, yedek parça vb.
birçok materyal tesisin kurulması planlanan bölgeden temin edilerek dolaylı olarak ticaretin
gelişmesi de sağlanarak bölge ekonomisine hareket getirilecektir.
Söz konusu projenin kurulması planlanan bölge genel olarak göç veren bir yapıda olup,
gerek inşaat gerekse işletme aşamasında yaratacağı istihdam ve ekonomik hareketlilikle
birlikte bölgedeki göçünde azalmasına katkı sağlanacaktır.
35
VI.4. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak,
Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan
Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri
Enerji Nakil Hattı
gerekmektedir.
bağlanacaktır.
bağlanılacaktır.
Aşağıda söz konusu bağlantı sistemi şematik olarak gösterilmiştir.
Şekil 15. Yapımı Planlanan Ulusal Enterkonnekte Bağlantı Sistemi
36
FARCAN Enerji Üretim A.Ş. tarafından tesis edilmesi planlanan ENH’lar TEİAŞ’a
devredilecek olup, işletimi ve bakım-onarım işlemleri TEİAŞ tarafından gerçekleştirilecek
olup, ENH’larının ömrü yaklaşık 50 yıl olarak öngörülmektedir.
Söz konusu ENH’larının ÇED Süreçleri ayrı olarak yürütülecek ve ÇED Olumlu kararı
alındıktan sonra inşaat çalışmaları başlatılacaktır.
ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santralinde üretilecek olan elektrik enerjisi 380 kV’lık
ENH enterkonnekte sisteme bağlanarak, Ankara ve Kırıkkale ili ve bölgenin enerji ihtiyacının
karşılanmasında önemli bir katkı sağlayacaktır. Söz konusu proje tüketicilere sürekli ve
kesintisiz enerji sağlanması hususunda büyük önem arz etmektedir. Yapımı planlanan proje
ile hem bölge ekonomisinin hem de Türkiye ekonomisinin, olumlu yönde etkilenmesi
beklemektedir.
Telefon-Elektrik Altyapısı
Proje alanında inşa aşamasında geçilmesi ile birlikte gerçekleştirilecek faaliyetler
kapsamında elektrik ve haberleşme ihtiyacının karşılanması amacıyla mevcutta yer alan
şebekelere bağlantı sağlanacaktır.
Ulaşım
Proje alanında mevcutta yer alan Ankara-Kırıkkale yolu üzerinden ayrıldıktan sonra yine
mevcutta yer alan stabilize yol ile ulaşım mümkündür. İnşaat aşamasına geçilmesi ile birlikte
bahsi geçen stabilize yolda gerekli iyileştirmeler yapılacaktır.
VI.5. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin İhtiyaç
Duyulan ve Yatırımcı Firma veya Diğer Firmalar Tarafından Gerçekleştirilmesi
Beklenen Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri
Doğalgaz Boru Hattı
Proje kapsamında elektrik enerjisi üretiminde yakıt olarak kayıplar dahil yıllık 1.109 m3
doğal gaz kullanılacaktır. Kullanılacak yakıt BOTAŞ Doğalgaz Boru Hattı’ndan temin edilecektir.
ESER DGKÇS için tesis edilecek olan RMS-A istasyonuna doğalgaz temini için BOTAŞ
Ankara Şube Müdürlüğü, Arazi İnşaat ve Kamulaştırma Daire Başkanlığı ve Farcan Enerji
yetkililerinin katılımıyla 18.05.2011 tarihinde arazide güzergah ön etüdü yapılmış olup, ekte
yer alan Tutanak tutulmuştur. (Bkz. Ek-8)
37
Tutanakta da belirtildiği üzere, boru hattı proje alanının hemen yanında geçmekte olan
48” Samsun-Ankara Doğalgaz Boru Hattının yaklaşık 365+272 Km’de uygun bir noktadan
Hot-Tap yapılmak sureti ile 2 alternatif noktalardan birinde (RMS-A yerinin kesin olarak
belirlenmesinden sonra yapılacak revize arazi güzergâh etüdü neticesinde) kurulacak olan
RMS-A istasyonunda son bulacaktır.
Boru hattı güzergahının tamamının proje sahası içerisinde kalması nedeniyle
kamulaştırma olmayacaktır. Hot-Tap yapılacak noktada kurulacak olan vana yerinin proje
sahası dışında kalması halinde burası için mülkiyet kamulaştırması yapılacaktır. ÇED Süreci
sonrasında kamulaştırma dosyalarını hazırlayıp kadastroya onaylattıktan sonra hattın geçtiği
kısmın irtifak hakkını tapuda bedelsiz olarak BOTAŞ’a devredecektir.
Boru hattının yapımı sırasında BOTAŞ Ham Petrol ve Doğalgaz Boru Hattı Tesislerinin
Yapımı ve İşletmesine Dair Emniyet ve Çevre Yönetmeliğine uyulacaktır.
Ayrıca Samsun-Ankara doğalgaz boru hattı ve çevre güvenliği açısından boru hattı ve
çevre güvenliği açısından boru hattının aksından itibaren minimum 50 metrelik mesafe
bırakılacak olup, söz konusu mesafe hiçbir şekilde (şantiye, depo, park) kullanılmayacaktır.
Boru hattını gösterir Uydu Görüntüsü ve Resimler aşağıda Şekil 16’da verilmiştir.
Şekil 16. Proje Alanı ve Doğalgaz Boru Hattı Geçişinin Gösterir Uydu Görüntüsü
38
Şekil 17. Proje Alanı ve Doğalgaz Boru Hattı Geçişinin Gösterir Resim
Proje alanı içerisinde tesis edilecek Doğalgaz Regülasyon ve Ölçüm İstasyonu (RMS-A)
Santral Binasından farklı bir alana tesis edilecektir.
VI.6. Kamulaştırma ve/veya Yeniden Yerleşimin Nasıl Yapılacağı
ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali Enerji Üretim Lisansı süresi olan 49 yıl
sonunda ilgili mevzuatlara uygun olarak devlete devredilecek veya üretim lisansı yenilenerek
üretime devam edilecektir.
Proje alanı Kırıkkale ili Yahşihan İlçesi Kılıçlar Belediyesi sınırları içerisinde 103 ada, 6
parselde yaklaşık 227.000 m2’lik alan üzerinde kurulması planlanmakta olup, söz konusu
saha orman arazisidir.
Buna istinaden ÇED Sürecinin tamamlanmasının ardından EPDK’dan Enerji Üretim
Lisansı alınacak olup, Üretim Lisansının alınmasını müteakip proje konusu saha Lisans
süresi boyunca Farcan Enerji Üretim A. Ş.’ye tahsis edilecektir. Konuyla ilgili olarak Kırıkkale
Valiliği Defterdarlık Milli Emlak Müdürlüğü’nün görüşü ekte verilmiştir (Bkz. Ek-14).
Proje sahası hazineye ait olup, lisans periyodu boyunca devletten kiralanacaktır.
Dolayısıyla proje kapsamında herhangi bir kamulaştırma yapılmayacaktır. Proje sahası
üzerinde herhangi bir yerleşim bulunmadığından yeniden yerleşim planı hazırlanmasına
gerek yoktur.
39
Proje sahasına ulaşım yollarında ise, inşaat ve işletim aşamalarındaki ihtiyacı
karşılamak üzere iyileştirme çalışmaları yapılacaktır. Bu sebeple, proje alanına komşu olan
arazi sahipleri müzakere sürecine katılmaya davet edilmiştir. İstimlak ihtiyacı olduğu takdirde,
Türk Yönetmelikleri ve EBRD gereklilikleri yerine getirilecektir.
Ulaşım yolları genişletme çalışmaları sırasında, 15.05.1997 tarihili ve 22990 sayılı
resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak
Tesisler Hakkında Yönetmelik”e istinaden, Karayolları Genel Müdürlüğü’nden Geçiş Yolu İzin
Belgesi alınacaktır. Projenin inşa sürecinden sonra, söz konusu yeni yol Belediyeye tahsis
edilecek olup, halkın yoldan faydalanması sağlanacaktır. İnşa aşamasının tamamlanmasının
ardından, ulaşım yolları halkın kullanımına açılacaktır.
Yol iyileştirme çalışmalarından doğabilecek sorunlar için, proje yatırıcımları tarafından
kamulaştırma planı hazırlanacaktır. Karşılıklı olarak anlaşma sağlanamadığı takdirde,
mahkeme tarafından alternatif çözümler belirlenecektir.
VI.7. Diğer Hususlar
Bu bölümde aktarılacak başka bir husus bulunmamaktadır.
40
BÖLÜM VII.
PROJE KAPSAMINDA ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU
ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*)
VII.1.
Projeden Etkilenecek Alanın Belirlenmesi, (Etki Alanının Nasıl ve Neye
Göre Belirlendiği Açıklanacak ve Etki Alanı Harita Üzerinde Gösterilecek)
Bir projenin hazırlık, inşaat ve işletme sırasında ya da işletme sonrasında, çevresel ve
sosyal unsurlarında doğrudan ya da dolaylı olarak, kısa veya uzun dönemde, geçici ya da
kalıcı, olumlu ya da olumsuz yönde ortaya çıkması olası değişiklikler proje etkileri olarak
adlandırılmakta olup, söz konusu etkilerin gözlemlendiği saha ise Proje Etki Alanı olarak
tanımlanmaktadır.
Proje etki alanı belirlenirken Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nde
(SKHKKY) yer alan Tesis Etki Alanı tanımı ve en yakın yerleşim yerleri ile proje sahası ve
etrafındaki topografya göz önünde bulundurulmuştur.
SKHKKY Ek-4 de verilen esaslara göre tespit edilmiş baca yüksekliklerinin 50 (elli) katı
yarıçapa sahip alan, tesis etki alanıdır. Buna göre proje kapsamında yer alan emisyon
bacaları yüksekliği 75 m olduğundan 3.750 m yarı çapa sahip alan etki alanı olarak
seçilmelidir.
Proje sahası ve etrafındaki topografya ile en yakın yerleşim yerlerinin konumları da göz
önünde bulundurularak faaliyet sahası etrafında 11 km x 11 km büyüklüğünde daha geniş bir
alan proje etki alanı olarak seçilmiş olup, aşağıda Şekil 18’de verilmiştir. Etki alanının
işaretlenerek verilmiş olan 1/25.000 ölçekli Topografik harita ekte sunulmuştur. (Bkz Ek-2)
(*) Bu Bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar
itibari ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer
kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita,
doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve
kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora
eklenir.
41
Şekil 18. Proje Etki Alanı
VII.2.
Proje ve Etki Alanı İçerisindeki Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri
ve Doğal Kaynakların Kullanımı
VII.2.1
Meteorolojik ve iklimsel özellikler (bölgenin genel ve lokal iklim
koşulları, sıcaklık-yağış-nem dağılımları, buharlaşma durumu, sayılı
günler, rüzgâr dağılımı vb. bu başlık altında yer alan bilgilerin aylıkmevsimlik-yıllık dağılımları içermesi)
Bölgenin Genel İklim Şartları
Kırıkkale ilinin deniz seviyesinden yüksekliği 570– 1744 m arasında değişmektedir. İl
merkezi 720 m yüksekliğe sahiptir. Proje alanı ılıman iklim kuşağında yer almaktadır. Ancak
bulunduğu alanın denizden uzak oluşu, günlük sıcaklık farkının bozkır olmasından dolayı
değişmelere uğraması gibi nedenlerle iklim karasallaşmaktadır.
Faaliyet alanına en yakın meteoroloji istasyonu olan Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu’na
ait 1975-2010 yılları arsına ait Uzun Yıllar Meteorolojik Veri Bülteni dikkate alınarak
aşağıdaki bölümler hazırlanmıştır.
42
Basınç Dağılımı
Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kaytılarına göre bölgede
ortalama basınç 929,8 hPa, maksimum basınç 949,9 hPa ve minimum basınç ise 898,7
hPa’dır.
960
940
920
900
880
860
Temmu Ağusto
z
s
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs Haziran
Ort. Basınç
931.9
930.4
928.9
927.3
928.3
927.7
926.6
Max. Basınç
946.8
945.9
949
944.4
941.7
938.1
937.8
Min. Basınç
898.7
909.8
907.9
912.5
917.1
915.6
915.4
Ort. Basınç
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
927.4
930.3
932.7
933.2
932.8
937.9
941.2
944.1
947.7
949.9
917.6
919.5
921.6
914.9
912.2
Max. Basınç
Şekil 19. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Basınç Dağılımı (hPa)
Sıcaklık Dağılımı
Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre
bölgede ortalama sıcaklık 12,5 ºC’dir. Ortalama sıcaklık açısından en sıcak ay Temmuz (24,5
ºC), en soğuk ay ise Ocak (0,5ºC) ayıdır. Aynı rasat süresi içerisinde maksimum sıcaklık 41,6
ºC ile Temmuz ayında ve minimum sıcaklık -22,4 ºC ile Ocak ayında gözlenmiştir.
60
40
20
0
-20
-40
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Ort. Sıcaklık
0.5
2.2
6.6
12.2
16.8
Haziran Temmuz Ağustos
21.1
24.4
24.1
19.4
13.5
6.6
2.2
Max. Sıcaklık
17
20.8
27.9
30.4
34.4
37.6
41.6
40.3
36.9
33
24.8
19
Min. Sıcaklık
-22.4
-21.3
-19.8
-5.8
0.4
5.4
7.4
8
2.8
-2.6
-9.7
-17
Ort. Sıcaklık
Max. Sıcaklık
Şekil 20. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Sıcaklık Dağılımı (°C)
43
Yağış Dağılımı
Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre bölgede
toplam yağış ortalaması yıllık 375,6 mm’dir. Günlük maksimum yağış ise 100,6 mm ile
Haziran ayında gözlenmiştir. Yağışın 0,1 mm’den büyük olduğu günler sayısı ortalama
98,7’dir.
60
50
40
30
20
10
0
Ort. Toplam Yağış Miktarı
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
41.2
29.2
32.7
49.7
49
34.9
11.2
7.8
12.6
29.9
34
43.4
Ort. Toplam Yağış…
Şekil 21. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Yağış Dağılımı (mm)
Standart zamanlarda 100 yılda bir görülen 24 saatlik en büyük yağış 100,8 mm’dir.
Yağış bertaraf kanalları, yer altı sistemleri, yer üstü yapıları vb. bu değere göre
planlanacaktır. Faaliyet alanında bulunan kuru dere yatakları ve bu derelerin yağış alanları
belirlenmiştir. Kuru dere yataklarının yağış alanlarını gösterir harita ve proje taşkın
hesaplarıyla ilgili çalışmalar ekte sunulmuştur. (Bkz. Ek-21) Yapılan çalışmalarda 2 Nolu
Nolu Havzanın Yağmurdan gelen 100 yıllık taşkın debisi 0,37 m3/sn, 3 nolu havzanın
Yağmurdan gelen 100 yıllık taşkın debisi 0,41 m3/sn olarak hesaplanmıştır.
Proje alanında Kızılırmak Min. Su Kotu =663,10 m.ve Q500- Max. Su kotu=665.95’dir.
Proje alanı ise 680 kotlarında olup, Kızılırmak Taşkın kotunun üzerinde yer almaktadır.
Şekil 22. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Yağış – Şiddet – Süre Tekerrür Eğrisi
44
Tablo 6. Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri (mm)
GÖZLEM
YILI
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
1985
1984
1983
1982
1981
1980
1979
1978
5
6.5
1.6
3.7
7.9
5.3
5.0
5.1
1.9
7.2
2.6
4.3
10.8
7.9
12.3
6.5
6.5
3.3
3.9
5.6
7.4
1.0
3.9
4.8
5.3
6.4
9.5
4.4
13.3
9.1
8.2
5.2
2.0
4.8
DAKİKA
10
15
8.5
12.4
3.1
3.5
4.4
6.5
9.9
10.7
5.9
8.8
7.9
9.8
10.2
12.8
2.3
2.4
12.0
16.4
3.7
5.0
8.0
9.9
21.0
28.7
14.1
17.5
24.3
30.1
12.7
16.3
7.9
8.1
3.8
4.6
6.9
8.5
7.8
8.2
7.6
7.6
1.5
2.3
5.2
5.8
6.4
8.3
9.0
12.0
9.5
10.5
15.4
18.9
4.5
6.5
16.9
22.3
12.2
14.5
13.7
15.4
6.0
6.2
3.2
4.3
5.2
5.3
SAAT
30
16.5
4.6
8.7
12.9
13.3
13.5
15.4
3.2
18.1
8.2
12.2
42.2
21.1
52.1
19.8
8.3
6.6
10.0
9.3
8.0
3.6
9.4
10.6
16.4
10.9
21.8
12.1
25.0
16.1
18.5
6.6
5.3
6.4
1
17.6
5.6
8.7
15.3
16.5
16.0
16.1
6.2
24.0
12.3
14.5
43.9
21.2
61.4
20.7
8.9
6.6
10.4
9.4
8.6
5.1
10.8
10.8
18.4
13.4
23.2
16.3
27.1
16.7
27.7
6.7
6.3
6.9
2
23.2
7.6
13.4
17.2
18.1
17.4
18.0
9.2
25.3
14.7
17.0
45.9
21.2
66.6
20.8
11.5
8.2
14.3
12.5
10.6
8.5
13.0
11.6
22.1
17.4
23.4
19.6
28.2
17.0
29.5
6.8
7.7
7.2
3
23.2
8.6
14.2
19.2
18.4
17.4
18.3
11.8
25.9
15.1
17.4
52.6
21.4
80.6
21.1
14.0
10.3
19.1
12.7
12.9
11.5
15.3
11.6
24.1
17.4
23.5
19.9
28.2
17.0
30.1
8.4
7.8
10.2
4
23.2
9.2
14.3
21.2
18.9
17.5
18.3
13.4
25.9
15.5
20.1
52.6
21.7
88.4
21.3
15.4
13.7
20.5
12.7
14.9
13.9
18.1
12.5
25.2
17.5
23.5
19.9
28.2
17.0
32.0
10.6
7.9
11.3
5
23.2
9.6
14.3
21.2
20.2
17.5
18.4
15.3
26.6
15.6
20.4
52.7
25.5
93.3
21.8
16.3
15.8
21.1
12.7
15.4
16.7
18.9
13.5
25.2
17.5
23.5
23.8
28.2
17.0
33.7
12.6
7.9
11.4
45
6
23.2
10.2
14.3
21.2
21.8
17.5
18.4
18.9
26.6
15.7
20.6
52.7
26.3
98.8
21.9
16.3
16.8
21.1
12.7
15.5
18.7
19.2
16.0
25.2
18.1
23.7
24.8
28.2
17.0
33.7
14.4
8.1
11.4
8
29.4
11.4
14.3
21.3
21.8
17.5
18.4
23.5
26.7
16.3
21.7
52.7
26.4
100.2
21.9
16.3
17.9
21.3
12.9
17.5
25.7
19.4
19.4
25.2
18.1
24.2
24.8
28.8
17.0
33.7
17.3
10.6
11.6
12
35.6
15.9
16.9
21.3
21.9
17.6
18.5
28.7
26.7
16.5
24.9
52.7
26.4
100.5
22.0
17.1
18.4
21.3
12.9
23.6
30.3
21.1
21.3
25.2
18.1
24.2
24.8
28.8
17.1
33.7
19.5
12.4
12.3
18
39.2
18.9
17.7
21.4
22.0
17.7
18.6
32.0
27.2
16.8
13.7
52.7
26.4
100.6
22.2
21.3
18.5
21.4
12.9
26.9
31.3
21.3
21.3
25.2
20.7
24.9
24.8
28.8
17.1
33.8
21.0
12.6
15.9
24
39.8
21.3
21.0
21.6
22.0
26.1
21.3
34.8
27.4
32.2
35.7
52.7
27.2
100.8
25.9
30.2
26.0
21.8
15.1
26.9
31.4
40.0
36.0
33.3
21.3
33.0
27.8
34.6
24.7
33.8
26.6
12.6
28.1
24 +
*
GÖZLEM
YILI
1977
1975
1974
1973
1972
1971
1970
1969
1968
1967
N
Y-ORT
Y-EB
Std.S
Car.K
UDF
2 YIL
5 YIL
10 YIL
25 YIL
50 YIL
100 YIL
5
12.4
4.3
10.0
2.8
5.5
10.0
2.0
3.2
5.8
5.3
43
6.0
13.3
3.06
0.59
LP3
5.6
8.6
10.4
12.4
13.7
14.8
DAKİKA
10
15
18.6
23.7
5.5
6.5
20.0
29.6
4.4
5.0
5.5
5.5
17.0
20.0
3.5
6.0
4.0
3.7
9.7
9.7
7.6
8.7
43
43
9.2
11.5
24.3
30.1
5.56
7.41
0.91
1.09
LP3
LP3
7.9
9.5
13.2
16.3
17.0
21.5
21.9
28.8
25.7
34.7
29.5
41.0
30
29.4
8.2
37.0
7.1
5.5
21.3
7.4
6.3
13.2
10.2
43
14.8
52.1
10.42
1.80
LP3
11.8
20.4
27.6
38.2
47.4
57.7
1
29.4
8.7
42.6
9.4
12.7
21.3
7.7
9.5
14.2
11.2
43
16.8
61.4
11.45
2.00
LP3
13.5
22.7
30.4
42.4
53.0
64.7
2
29.4
8.7
44.1
16.7
12.8
21.7
9.0
13.1
16.7
11.4
43
18.9
66.6
11.52
2.23
LP3
15.8
24.9
32.3
43.6
53.5
65.3
3
29.4
11.1
44.3
21.4
13.3
21.7
11.2
13.5
22.5
11.4
43
20.4
80.6
12.97
2.91
LP3
16.8
26.1
34.2
47.0
58.7
72.7
4
29.4
13.0
44.3
26.2
13.6
21.7
13.5
13.7
26.0
11.4
43
21.6
88.4
13.59
3.28
LP3
17.8
27.1
35.3
48.6
61.0
75.9
5
29.4
14.8
44.3
28.2
13.6
22.3
15.4
14.4
26.1
11.4
43
22.5
93.3
14.01
3.48
LP3
18.6
28.1
36.4
49.9
62.3
77.3
46
SAAT
6
29.4
16.3
44.3
29.8
13.6
22.8
17.1
16.9
26.1
11.4
43
23.2
98.8
14.48
3.75
LP3
19.2
28.7
37.1
50.8
63.6
77.9
8
29.4
16.8
44.3
32.0
13.9
23.9
17.7
27.9
26.1
12.4
43
24.4
100.2
14.42
3.78
LP3
20.4
29.9
38.4
52.2
65.1
78.6
12
29.4
18.6
44.3
33.7
15.5
23.9
20.2
30.2
26.1
16.0
43
25.7
100.5
14.16
3.81
LP3
21.6
30.9
39.3
53.2
66.3
79.0
18
38.6
18.7
44.3
33.7
18.6
24.4
20.3
31.5
26.1
29.0
43
26.7
100.6
14.23
3.60
LP3
22.8
32.5
41.0
54.7
67.1
80.7
24
39.8
20.5
50.1
33.7
19.1
30.2
24.7
37.5
26.1
29.6
43
31.0
100.8
13.67
3.33
LP3
27.7
37.9
45.8
57.4
67.3
82.4
24 +
44
30.9
100.8
13.51
3.37
LP3
27.8
38.1
46.1
57.8
67.6
82.4
Nem Dağılımı
Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre bölgede
ortalama nem %63, ortalama nispi nem nemin en yüksek olduğu Aralık ayında %77,5 ve en
düşük olduğu Ağustos ayında %50,6’dır.
Şekil 23. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Nem Dağılımı (%)
Bölgenin Sayılı Günler Dağılımı
Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre yağışın
0,1 mm’den büyük olduğu günler sayısı ortalaması yıllık 98,7 gün, kar yağışlı günler sayısı
yıllık 19,8 gün, kar örtülü günler sayısı 17,5 gün, sisli günler sayısı 11,8 gün, dolulu günler
sayısı 1,3 gün, kırağılı günler sayısı 32,9 gündür.
Tablo 24. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Sayılı Günler Dağılımı
Aylar
Kar Yağışlı
Kar Örtülü
Sisli Günler
Dolulu Günler
Kırağalı
Orajlı Günler
Günler Sayısı
Günler Sayısı
Sayısı
Sayısı
Günler Sayısı
Sayısı
Ocak
6,3
8
3,6
0,1
6,6
0
Şubat
5
4,4
1,5
0,1
6,3
0,1
Mart
3,1
1,6
0,4
0,2
4,1
0,5
Nisan
0,5
0,1
0,2
0,4
0,5
2,5
Mayıs
0,2
6
Haziran
5,4
Temmuz
2,2
Ağustos
1,9
Eylül
0,1
Ekim
2,1
0,1
0
0,9
0,9
Kasım
1,2
0,3
1,9
0,1
6,9
0,2
Aralık
3,7
3,1
4,1
0,1
6,7
0
Yıllık Toplam
19,8
17,5
11,8
1,3
32
21,8
47
En çok kar yağışı 6 gün ile Ocak ayında görülmüş ve en çok kar örtülü gün 8 gün ile
Ocak ayında yaşanmıştır. Sis oluşumu en çok Ocak ayında görülmektedir.
Bölgede dolu yağışı en çok Nisan ayında görülmekte olup, ortalaması 0,4 gündür. Kırağlı
günler ise en çok Kasım, Aralık ve Ocak aylarında görülmekte olup sırası ile 6,9, 6,7 ve 6,6
gündür. Orajlı günler ise en çok Haziran ayında yaşanmakta olup, uzun yıllar ortalaması 5,4
gündür.
Bölgenin Maksimum Kar Kalınlığı
Kırıkkale ili Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre
görülen maksimum kar kalınlığı 48 cm olup, Ocak ayında ölçülmüştür.
Tablo 25. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Maksimum Kar Kalınlığı
Aylar
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Max. Kar
Kalınlığı
48
40
25
6
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
5
31
Bölgenin Buharlaşma Durumu
Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre yıllık
ortalama buharlaşma miktarı 1.312,3 mm’dir. En yüksek aylık açık yüzey buharlaşması ise
15,7 mm ile Ağustos ayında görülmüştür.
Şekil 24. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Kayıtlarına Göre Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması (mm)
48
Toplam
48
Bölgenin Rüzgar Dağılımı
Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre aylara ve
mevsimlere göre rüzgar esme sayıları aşağıda Tablo 7 ve Tablo 8’de verilmiş olup, grafik hali
de Şekil 25’da sunulmuştur. Buradan da görüleceği üzere hakim rüzgar yönleri 1. Derecede
kuzeydoğu (NE), 2. Derecede doğukuzeydoğu (ENE), 3. Derecede güneybatı (SW),
4.derecede doğudur (E).
Tablo 7. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtlarına Göre Aylık Rüzgar Esme Sayıları
Rüzgâr
Yönü
N
Aylar
Toplam
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
505
602
558
457
638
948
942
737
735
654
504
408
7688
NNE
774
716
817
753
1025
1498
2245
1710
1144
1036
770
691
13179
NE
2285
2334
2995
2425
3375
3951
5404
5403
4052
3418
2418
2310
40370
ENE
2389
2410
2741
2470
3317
3622
4642
4869
3885
3937
2849
2703
39834
E
2009
1770
2229
1850
2235
2043
2253
2561
2558
2388
2423
1991
26310
ESE
640
560
562
504
571
654
572
611
645
524
573
519
6935
SE
666
500
533
456
692
483
521
401
564
690
529
771
6806
SSE
611
369
299
377
302
240
167
181
270
329
345
502
3992
S
1233
966
997
909
611
458
350
289
429
571
803
873
8489
SSW
2665
2420
2172
2274
1440
731
417
431
807
1298
1958
2516
19129
SW
3784
3028
3029
3066
2226
1287
870
850
1239
1596
2255
3574
26804
WSW
1251
1345
1602
1863
1567
1177
600
586
1091
1346
1402
1460
15290
W
1057
1179
1329
1704
1442
1218
891
732
987
972
917
889
13317
WNW
334
402
574
625
638
799
515
475
718
590
457
496
6623
NW
331
472
486
504
489
688
659
656
555
340
319
320
5819
NNW
339
450
499
419
494
786
690
555
535
328
476
419
5990
Tablo 8. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtlarına Göre Mevsimsel Rüzgar Esme
Sayıları
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SE
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
SONBAHAR
1893
2950
9888
10671
7369
1742
1783
944
1803
4063
5090
3839
2876
1765
1214
1339
KIŞ
1515
2181
6929
7502
5770
1719
1937
1482
3072
7601
10386
4056
3125
1232
1123
1208
İLKBAHAR
1653
2595
8795
8528
6314
1637
1681
978
2517
5886
8321
5032
4475
1837
1479
1412
49
YAZ
2627
5453
14758
13133
6857
1837
1405
588
1097
1579
3007
2363
2841
1789
2003
2031
N
NNW
NW
45000
40000
35000
30000
25000
NNE
NE
20000
WNW
ENE
15000
10000
5000
W
E
0
Yıllık
Toplam
WSW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
Şekil 25. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtları Esme Sayılarına Göre Yıllık Toplam
Mevsimsel Rüzgar Diyagramları
50
N
NW
W…
W
12000
N…
10000
8000
6000
4000
2000
0
N…
NE
ENE
E
W…
SONB…
ESE
SW
10000
NNW
NW 8000
6000
WNW
4000
2000
W
0
İLKB…
SE
SSE
S
NNE
NE
ENE
E
K…
ESE
16000
NNW
14000
NW 12000
10000
8000
WNW
6000
4000
2000
W
0
N
NNE
NE
ENE
E
WSW
SE
SSW
E
SSW
N
SW
ENE
SW
SSE
WSW
NE
ESE
S
12000
NNW
10000
NW 8000
6000
WNW
4000
2000
W
0
NNE
WSW
SE
SS…
N
ESE
SW
SSE
SE
SSW
S
SSE
S
Şekil 26. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtları Esme Sayılarına Göre Mevsimsel Rüzgar
Diyagramları
51
Y…
Şekil 27. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtları Esme Sayılarına Göre Aylık
Rüzgar Diyagramları
52
Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre aylara ve
mevsimlere göre rüzgar hızları aşağıda Tablo 9 ve Tablo 10’da halinde verilmiş olup, grafik
hali de Şekil 28 ve Şekil 29’da sunulmuştur.
Tablo 9. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtlarına Göre Aylık Rüzgar Hızları (m/sn)
Rüzgâr
Yönü
Aylar
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Yıllık
Ortalama
N
2
2,2
2,5
2,1
2,3
2,8
3,1
2,8
2,4
2
1,9
1,9
2,3
NNE
2,2
2,4
2,5
2,1
2,3
2,7
3,1
2,9
2,3
2,1
1,9
2
2,4
NE
1,7
1,9
2
2
1,9
2,2
2,7
2,5
1,8
1,7
1,5
1,7
2,0
ENE
1,6
1,8
2
1,9
2
2,1
2,6
2,6
1,8
1,7
1,4
1,6
1,9
E
1,2
1,3
1,3
1,4
1,4
1,5
1,6
1,7
1,4
1,2
1,1
1,2
1,4
ESE
1,2
1,2
1,3
1,3
1,4
1,5
1,6
1,6
1,3
1,2
1
1,1
1,3
SE
1
1,1
1,2
1,2
1,3
1,3
1,2
1,2
1,1
0,9
0,9
0,9
1,1
SSE
1,1
1,2
1,3
1,4
1,4
1,4
1,5
1,4
1,3
1,1
1
1,1
1,3
S
1,4
1,8
1,9
1,9
1,7
1,6
1,3
1,5
1,6
1,5
1,4
1,3
1,6
SSW
2,1
2,4
2,4
2,5
2,1
1,8
1,8
1,7
1,7
1,8
1,9
2
2,0
SW
1,6
1,7
1,8
1,9
1,7
1,7
1,6
1,5
1,4
1,5
1,5
1,5
1,6
WSW
1,7
1,8
2,1
2,2
2,2
2,2
2
1,9
1,8
1,6
1,5
1,6
1,9
W
1,4
1,8
2,1
2,2
2,2
2,3
2,1
2
2
1,7
1,4
1,5
1,9
WNW
1,7
1,9
2,2
2,3
2,4
2,4
2,5
2,3
2,1
1,9
1,5
1,6
2,1
NW
1,4
1,7
1,6
1,8
1,8
2,1
2,1
1,7
1,6
1,3
1,4
1,3
1,7
NNW
2,2
2,8
2,5
2,4
2,6
2,8
3
3,1
2,5
2
2,2
2,1
2,5
Tablo 10. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtlarına Göre Mevsimsel Rüzgar Hızları
(m/sn)
SONBAHAR
KIŞ
İLKBAHAR
YAZ
N
2.1
2.0
2.3
2.9
NNE
2.1
2.2
2.3
2.9
NE
1.7
1.8
2.0
2.5
ENE
1.6
1.7
2.0
2.4
E
1.2
1.2
1.4
1.6
ESE
1.2
1.2
1.3
1.6
SE
1.0
1.0
1.2
1.2
SSE
1.1
1.1
1.4
1.4
S
1.5
1.5
1.8
1.5
SSW
1.8
2.2
2.3
1.8
SW
1.5
1.6
1.8
1.6
WSW
1.6
1.7
2.2
2.0
W
1.7
1.6
2.2
2.1
WNW
1.8
1.7
2.3
2.4
NW
1.4
1.5
1.7
2.0
NNW
2.2
2.4
2.5
3.0
53
Şekil 28. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtları Rüzgar Hızlarına (m/sn) Göre Oratalama
Yıllık Rüzgar Diyagramları
54
Şekil 29. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtları Rüzgar Hızlarına (m/sn) Göre Mevsimsel
Rüzgar Diyagramları
55
Şekil 30. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtları Rüzgar Hızlarına Göre Aylık Rüzgar
Diyagramları (m/s)
56
Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı
Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre, yıllık
ortalama rüzgar hızı 1,8 m/sn’dir.
Şekil 31. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Kayıtlarına Göre Yıllık Ortalama Rüzgar Hızları (m/sn)
Dağılımı
Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre,
maksimum rüzgar hızı 28,1 m/sn ile Mart Ayında ve 28 m/sn ile Haziran ayında gözlenmiştir.
Şekil 32. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Kayıtlarına Göre Maksimum Rüzgar Hızı Dağılımı (m/sn)
Fırtınalı, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı
Kırıkkale’de Nisan ayında en çok 1,3 gün ile Nisan ayında fırtınalı günler yaşanmış
olup, kuvvetli rüzgarlı günler ise 8,2 gün ile Temmuz ayında yaşanmıştır. Kırıkkale
Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre Ortalama Fırtınalı Gün
Sayısı 7,3 gün ve Ortalama Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı ise 61,6 gün olarak gözlenmiştir.
57
Tablo 11. Kırıkkale İli Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Kayıtlarına Göre Aylara Göre Ortalama Fırtınalı
Gün ve Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı
Aylar
Ort. Fırtınalı Günler Sayısı
Ort. Kuvvetli Günler Sayısı
Ocak
0.4
3.4
Şubat
0.9
3.8
Mart
0.7
5.4
Nisan
1.3
6.3
Mayıs
0.7
7.1
Haziran
1
7.2
Temmuz
0.6
8.2
Ağustos
0.4
7.1
Eylül
0.5
4.3
Ekim
0.3
3.1
Kasım
0.3
2.9
Aralık
0.2
2.8
Yıllık Toplam
7,3
61,6
VII.2.2
Jeolojik özellikler (jeolojik yapının fiziko-kimyasal özellikleri,
tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ,
sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, proje sahasının 1/25000
ölçekli genel jeoloji haritası ve inceleme alanına ait 1/1000 ve/veya
1/5000’lik jeolojik harita ve lejantı, stratigrafik kolon kesiti)
Genel Jeoloji ve Stratigrafi
Proje alanı için Bölgenin Genel Jeolojisi hakkında; MTA tarafından 1980 yılında yapılan
"Ankara Metropoliten Alanı Arazi Kullanım Haritası Açıklama Raporu" ve 1994 yılında
hazırlanan "Ankara İlinin Çevre Jeolojisi ve Doğal Kaynakları Projesi" çalışmaları temel
olarak alınmıştır.
Proje Alanı Kılıçlar grubu içerisinde kalmakta olup; Senomaniyen- Kampaniyen yaşlı
birbirleriyle yanal ve dikey yönde geçişli sedimanter, volkano-sedimanter ve volkanik
kayaçlar olarak tanımlanmıştır.
İnceleme alanı ve yakın civarını gösterir Jeoloji Haritası ve Lejantı ekte verilmiştir olup,
genelleştirilmiş stratigrafik kolon kesit ise Şekil-33 ‘de sunulmuştur (Bkz.Ek-9).
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın (Afet İşleri Genel Müdürlüğünün) 19.08.2008 tarih ve
10337 sayılı Genelge esaslarına göre hazırlanan İmar Planına Esas Jeolojik – Jeoteknik
Etüd Raporu hazırlanarak ekte verilmiştir. (Bkz. Ek-9) Ekte jeolojik jeoteknik etüt raporu
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunularak onaylatılacaktır. Onaylanma üzere sunulan
jeolojik jeoteknik etüt raporunda belirtilen hususlara uygun olarak inşaat çalışmaları
yürütülecektir. Proje konusu ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali kapsamında söz
konusu raporda belirtilen plan kriterleri yerine getirilecektir.
58
Şekil 33: Santral alanı ve çevresine ait stratigrafik kolon kesit
59
KILIÇLAR GRUBU
Bu grup içerisinde daha yaşlı kayaçlardan türemiş olistolit ve olistostromlar yaygın olarak
bulunmaktadır. Bölgede yaygın olarak izlenen grup, Hisarköy ve Karadağ formasyonlarına
ayrılmıştır. Hisarköy formasyonu, Cengizpınar volkanit üyesi, Kocatepe kireçtaşı üyesi ve
Radyolarit üyesine, Karadağ formasyonu ise Kurşunludüz kireçtaşı üyesine ayırtlanmıştır. Bu
birimlerin tümü Kılıçlar köyü dolaylarında izlenir.
Hisarköy Formasyonu (Kkh):
Birim genelde bölgede kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanım gösterir. Kaba çakıl
boyutundan ince kum boyutuna kadar değişen boyuttaki tanelerin oluşturduğu
kayatürlerinden oluşur. Birimin çökel kayaçları yer yer kötü boylanmalı volkanik taneli
çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı ardalanması ve arada izlenen kireçtaşlarından oluşmuştur.
Çakıltaşı ve kumtaşları çoğunlukla boz, kahverengi, kırmızı renkli gevşek tutturulmuş ve
tabakalanması belirsizdir. Birimin, genelinde boylanma ve derecelenme kabaca izlenir.
Çamurtaşları; kırmızı, boz renkli, ince-orta tabakalıdır. Hisarköy formasyonu içinde Eldivan
ofiyolit topluluğundan türemiş çeşitli boyutlarda olistolit ve olistostromlar sıkçı izlenir.
Hisarköy formasyonu bölgenin kuzeyinde Eldivan ofiyolit topluluğu üzerine uyumsuz
olarak gelir. Birimin yaşı Senomaniyen-Kampaniyen olarak saptanmıştır.
Hisarköy formasyonu, derin deniz ortamında ve genellikle eğimi fazlaca olan kıta
yamacında çökelmiştir. Çökellerin en önemli kaynağı kıta ve şelfdeki çökeller olmakla birlikte
eş yaşlı volkanizmanın ürünü spilit ve diyabazlar (Cengizpınar volkanit üyesi) da kaynak
kayacın bir bölümünü oluşturur. Havzada var olan tektonik etkinlik, volkanizmanın etkisi ile
şiddetlenmiş ve parçalanarak yerinden oynatılan eşyaşlı volkanik gereç, karadan türeyen
gereçlerle karışarak başlıca moloz akması süreçleri ile çökelmiştir. Pelajik çökelim, ortamın
dingin olduğu evrelerde gerçekleşmiş ve radyolarit, çamurtaşı ve killikireçtaşı çökelmiştir.
Cengizpınar Volkanit Üyesi (Kkhc):
Birim Hisarköy formasyonu içinde kayatürü özelliğine bağlı olarak ayırtlanmıştır.
Cengizpınar volkanit üyesi, Hisarköy formasyonu içinde çeşitli evrelerde oluşmuş olan yastık
lav özelliğini kısmen korumuş spilit (bazalt), diyabaz ve bunlara bağlı dayk ve silislerden
oluşur. Spilitler koyu renkli, morumsu, gri, diyabazlar ise gri ve yeşil renklerdedir. Spilitlerin,
volkanik malzemeli kumtaşları marn ve kumlu-killi kireçtaşları ile birincil ilişkide olduğu
gözlenmiştir. Dayk konumundaki volkanitler, Kılıçlar grubunu oluşturan birimleri kesmiş
olarak izlenir. Cengizpınar volkanit üyesi, Hisarköy formasyonu'nun SenomaniyenKampaniyen'e kadar süren zaman aralığındaki çökemininin değişik düzeylerinde derin deniz
volkanizmasının bir ürünü şeklinde yayılarak gerek çökeller içine girerek gerekse çökelme
yüzeyi üzerinde akarak ilişkide olduğu kayatürlerini az da olsa etkilemiştir.
60
Kocatepe Kireçtaşı Üyesi (Kkhk):
Hisarköy formasyonu içinde kayatürü özelliğine göre ayırtlanmıştır. Kocatepe kireçtaşı
üyesi, parçalanmış sucuk yapısı kazanmış olarak da olsa uzun mesafelerde izlenebilen
pelajik killi kireçtaşı, radyolarit-çamurtaşı ve kalsitürbidit ardalanmasından oluşur.
Pelajik killi kireçtaşı, kırmızı, gri renkli, ince-orta katmanlanmalı, midye kabuğu kırılma
yüzeylidir. Kalsitürbiditlerin taneleri, sığ deniz veya resifal kireçtaşı ile az olarak volkanik
kayaç taneleridir. Radyolarit-çamurtaşı kırmızı renkli ince düzeyler olarak izlenir. Bazı
kesimlerde Kocatepe kireçtaşı üyesi ile Cengizpınar volkanit üyesinin birincil ilişkileri görülür.
Birimin yaşı Senomaniyen-Kampaniyendir.
Radyolarit Üyesi (Kkhr):
Hisarköy formasyonu içinde kayatürü özelliğine göre ayırtlanmıştır. Birim, radyolarit ve
çamurtaşı ardalanmasından oluşur. Radyolaritler kırmızı, yeşil renkli ince tabakalıdır.
radyolaritler içerisinde yer yer serpantinit olistolitleri izlenir. Birim, Hisarköy formasyonu içinde
formasyon ile düşey ve yanal yönde geçişli ve mercekler şeklinde bulunur. Radyolaritler,
kalsitürbiditler ile yer yer geçişler gösterir. Birim bol olarak radyolaria içerir. Birimin yaşının
birlikte olduğu formasyon ve üyelerle eş yaşlı Senomaniyen-Kampaniyen zaman aralığında
olduğu düşünülmektedir.
Karadağ Formasyonu (Kkk):
Karadağ formasyonu altta volkanik taneli kumtaşı, çakıltaşı ardalanması ile başlar, üste
doğru kumtaşı-çamurtaşı ardalanması şeklinde devam eder. Çakıltaşı ve kumtaşı, yeşil,
kahverengi. boz, kızılrenkli, sıkı tutturulmuş ve ince-orta tabakalanmalıdır. Kumtaşlarında,
derecelenme, paralel laminalanma, akıntı çapraz laminalanma konvolit tabakalanma
bulunmaktadır. Çamurtaşı, gri, kahverengi, boz renkli sıkı tutturulmuş, ince tabakalı ve
iğnemsi kırıklıdır. Çamurtaşları, kumtaşı tabakalarının üzerine geçişli olarak gelir.
Çamurtaşlarında paralel laminalanma yaygın olarak gözlenir. Killi kireçtaşları, gri, boz,
kırmızı renkte, ince-orta tabakalanmalı ve midye kabuğu kırılmalıdır. Karadağ formasyonu,
altta Hisarköy formasyonu ile geçişlidir. Bu geçiş zonunda Hisarköy formasyonunun
volkanitleri ve kalsitürbiditleri ile Karadağ formasyonunun kumtaşı, silttaşı ardalanması
birlikte izlenir. Karadağ formasyonu, yanal olarak da Hisarköy formasyonu ile giriktir. Birimin
yaşı Senomaniyen-Kampaniyen olarak belirlenmiştir. Ayrıca Ankara'nın batısında Aşağı
Yurtçu köyü mevkiinde Akbayır formasyonu üzerindeki Karadağ formasyonunun yaşı
Senomaniyen-Türoniyen olarak değerlendirilmiştir.
Kurşunludüz Kireçtaşı Üyesi (Kkkk):
Karadağ formasyonu içinde kayatürü özelliğine göre harita ölçeğine uygun olarak
ayırtlanmıştır. Üye sarımsı beyaz, gri, kırmızı renkli, midye kabuğu kırılma yüzeyli, silis bant
ve yumrulu, ince-orta tabakalı bazen laminalı killi kireçtaşından oluşur. Kurşunludüz kireçtaşı
üyesi alttan ve üstten Karadağ formasyonu ile geçişlidir. Birimin yaşı SenomaniyenTüroniyen olarak saptanmıştır.
61
Kılıçlar Grubu İçindeki Olistolit ve Olistostromlar
Eldivan ofiyolit topluluğundan türemiş ve "Keo" simgesi ile gösterilen olistolit ve
olistostromlar; serpantinit, gabro, diyabaz, volkanik kayaçların karışımı ve/veya birinin
çoğunlukla olduğu kesimlerdir. Eldivan ofiyolit topluluğunun bölgeye Albiyen-Apsiyen zaman
aralığında yerleşmesinden sonra Senomaniyen-Kampaniyen yaşlı birimlerin içine kütle
akması ve çekim kaymaları biçiminde değişik zamanlarda gelerek çökelime katılması sonucu
oluşmuşlardır.
Ilıcapınar Formasyonu (Kı):
Birim, konglomera ve kumtaşının düzensiz ardalanmasından oluşur. Konglomeralar;
kahverengi, boz, kızılrenklerde, orta tutturulmuş ve kalın-çokkalın tabakalıdır. Tabaka
tabanları aşındırmalıdır. Konglomeralarda yer yer büyük ölçek teknesel çapraz
tabakalanmalar izlenir. Boylanma ortadır. Kumtaşları, yeşil, kahve renkli, orta tutturulmuş,
orta-kalın tabakalanmalıdır. Kumtaşlarında dereceli tabakalanma, paralel laminalanma ve
küçük ölçek akıntı çapraz laminalanması izlenir. Konglomera ve kumtaşının çimentosu çok
az veya hiç yoktur. Ilıcapınar formasyonunun alt sınırı çalışma alanında faylıdır. Birimin
izlenen alt tabakaları ile Kılıçlar Grubunu oluşturan kayatürleri ve oluşum ortamları arasında
çok sıkı bir ilişki vardır. Ilıcapınar formasyonu içindeki kanal çökellerinde, Kılıçlar Grubunu
oluşturan kaya türlerine ait çakıllar bulunmaktadır. Bu nedenle Ilıcapınar formasyonunun
Kılıçlar Grubu üzerine, kazıma yüzeyli olarak geldiği yani en alt kesimdeki kanal çökellerinin
Kılıçlar Grubu'nun üzerinde açılan çukurluklara çökeldiği düşünülmektedir. Ilıcapınar
formasyonu üstte ve yanalda Haymana formasyonu ile geçişli ve giriktir. Birimde fosil
bulunamamış, ancak girik olduğu Haymana formasyonu ile aynı yaşta (Maastrihtiyen) kabul
edilmiştir. Ilıcapınar formasyonu, Üst Kretase'de volkanizmanın etkinliğinin azalmasından
sonra, üst denizaltı yelpazesinde, başlıca Hisarköy formasyonu üzerine çökelmiştir.
Dizilitaşlar Formasyonu (Td):
Dizilitaşlar formasyonu konglomera, kumtaşı, şeyl, killikireçtaşı ve kırıntılıkireçtaşından
oluşur. Ayrıca Çaldağ formasyonundan türemiş resifal kireçtaşı karakterindeki çok sayıda
tekçe, yüzlerce metre boyutlu eş yaşlı olistolitler de içermektedir. Konglomeralar; sarı,
kahverengi, gri renklerde, gevşek tutturulmuş, orta-kalın tabakalıdır. İki tür çakıltaşı vardır.
Kaba matrisk destekli, çok kötü boylanmış konglomera ve küçük çakıllı, tane destekli orta
boylanmış çakıltaşları.
Dizilitaşlar formasyonunun alt sınırı genç tektonik nedeniyle çoğunlukla faylı olmasına
karşın Haymana formasyonu ile kayatürü ve sedimantolojik özellikleri gözönüne alındığında
geçişli olduğu yerler de vardır. Üstte ise Çankırı havzasında Mahmutlar formasyonu ile olan
dokanağı faylı olmasına karşın geçişli olduğu kesimlerde gözlenmiştir. Haymana havzasında
ise Dizilitaşlar formasyonu üzerine Eskipolatlı formasyonu uyumlu olarak gelir. Dizilitaşlar
formasyonunun yaşı Paleosen olarak saptanmıştır.
62
Mahmutlar Formasyonu (Tmk):
Genellikle doğu kesimlerde yaygın olarak gözlenir. Birim şeyl, kumtaşı, marn ve
konglomeradan oluşan Karagedik üyesine, kumtaşı, çamurtaşı, tüflü kumtaşı, tüfitden oluşan
Taşlıdere üyesine, çakıltaşı ve daha az kumtaşı, şeyl ve tüfden oluşan Kabaktepe üyesine
ayırtlanmıştır. Üyelere ayırtlanamayan kesimler ise Mahmutlar formasyonu olarak
gösterilmiştir. Mahmutlar formasyonunda konglomera, kumtaşlı marn ve tüfler yaygın
kayatürünü oluşturmaktadır. Birim, altta Dizilitaşlar formasyonu ile sedimantolojik özellikleri
gözönüne alındığında geçişli olduğu düşünülmektedir. Üstte ise Miskincedere formasyonu,
Mahmutlar formasyonunu uyumlu olarak örter. Mahmutlar formasyonunu oluşturan
Karagedik üyesi ve Taşlıdere üyesindeki kumlu kireçtaşı, kumtaşı düzeylerinden elde edilen
fosillerle birimin yaşı Ipresiyen-Lütesiyen olarak belirlenmiştir.
Karagedik Üyesi (Tmka):
Bölgenin güneydoğu kesiminde kayatürü özellikleri ve çökelme ortamı gözetilerek
ayırtlanmıştır. Üye, şeyl, kumtaşı marn ve konglomeradan oluşur. Egemen kayatürü şeyldir.
Çakıltaşları merceksel geometrili ara düzeyler halinde yer alır. Şeyller, gri, koyu yeşil ve
siyah renkli, orta tutturulmuş, ince-kalın tabakalıdır. Yer yer paralel laminalanma izlenir.
Kumtaşları, yeşil, kahverengi, az tutturulmuş ve ince-kalın tabakalıdır. Kumtaşının kalın
olarak izlendiği yerlerde büyük ve küçük ölçekli çapraz tabakalanma, derecelenme ve paralel
lamilanma gözlenir. Dizilitaşlar formasyonunun yakınsak türbidit, Karagedik üyesinin şelf ve
delta çökellerinden oluşmuş olması nedeni ile birim Dizilitaşlar formasyonu ile geçişli, üstte
ve yanalda ise Taşlıdere üyesi ile geçişli ve giriktir. Formasyonun yaşı Ipresiyen-Lütesiyen
olarak belirlenmiştir.
Taşlıdere Üyesi (Tmt):
Bölgenin doğu kesiminde kayatürü ve çökelim ortam özelliklerine göre ayırtlanmıştır.
Taşlıdere üyesi, kumtaşı, çamurtaşı, tüflü kumtaşı, tüfitden oluşur. Kumtaşları; beyaz, sarı
renklerde, orta sıkı tutturulmuş, ince-kalın tabakalıdır. Üyenin alt kesimlerinde çökelme
yapıları izlenmez. Üst kesimlerde ise küçük ve büyük ölçek çapraz tabakalanma, paralel
lamilanma ve düşük açılı düzlemsel çapraz tabakalanma gözlenir. Tüflü kumtaşları sarı
renkli, sıkı tutturulmuş, ince ve orta tabakalıdır. Küçük ölçek çapraz laminalanma ve paralel
laminalanma olağandır. Tüfitler, sarı, kırmızı renkli, sıkı tutturulmuş, ince-orta tabakalı, yer
yer paralel laminalanmalıdır. Çamurtaşları; gri renkli, az tutturulmuş, ince ve kalın
tabakalanmalıdır. Çamurtaşları en fazla santimetre kalınığında kömür arakatkıları ve
kömürleşmiş bitki fosilleri içerir. Taşlıdere üyesi, altta Karagedik üyesi ile girik ve geçişli, üstte
ise Kabaktepe üyesi ile girik ve geçişlidir. Birimin yaşı Ipresiyen-Lütesiyen olarak
belirlenmiştir.
Eski Alüvyon (Teras Malzemesi) ve Alüvyon (Qe, Qa):
Bölgedeki nehirlerin yatağına göre çeşitli yüksekliklerde korunmuş eski alüvyonlar izlenir.
Tutturulmamış veya çok az tutturulmuş, kum, mil ve çakıllardan oluşur. Alüvyon; Kızılırmak
nehri ve bu nehrin kolları boyunca kum, mil ve çakıldan oluşan günümüz çökelleridir.
63
İnceleme alanı ve yakın civarını gösterir 1/1.000 ölçekli Jeoloji Haritası ve Lejantı ekte
verilmiştir olup, genelleştirilmiş stratigrafik kolon kesit ise Şekil-33 ‘de sunulmuştur (Bkz.Ek9).
Yapısal Jeoloji
Çalışma alanı Kuzey Anadolu Fayı (KAF) güneyinde Anatolit tektonik kuşağı içerisinde
yer alır. Tektonik yapısını ise Alpin Orojenik evresi ile kazanmıştır. Bölgede Paleotetis
okyanusunun izlerine Ankara Grubunu oluşturan kaya türlerinde, Neotetis okyanusunun
izlerine ise bölgede yaygın olarak gözlenen Eldivan ofiyolit topluluğunu oluşturan kaya
türlerinde rastlanır.
Uyumsuzluklar: Bölgede ilk uyumsuzluk Triyas yaşlı Ankara Grubu ile Jura yaşlı
Hasanoğlan formasyonu arasında gözlenir. Bölgede iç düzeni kısmen korunmuş olarak
görülen Eldivan ofiyolit topluluğu ve/veya Dereköy ofiyolitli melanjı ile Kılıçlar grubunu
oluşturan Hisarköy formasyonu ve/veya Karadağ formasyonu arasında görülen uyumsuzluk
ise Neotetis okyanusunun kaya türlerinin kalıntılarını gösterir. Oligosen yaşlı Miskincedere
formasyonu ile Miyosen yaşlı volkanitler ve çökeller arasındaki uyumsuzluk ise bölgede
denizel çökelmenin sona erdiğini ve karasal rejimin egemen olduğu çökellerin varlığını
gösterir. Bölgedeki volkanizmanın son ürünü olan Bozdağ bazaltı ile üzerinde gelişen
havzanın çökelleri olan Gölbaşı formasyonu arasındaki uyumsuzluk ise her yerde
gözlenemez.
İnceleme Alanının Jeolojisi
Proje alanındaki kayaç veya zeminlerin litolojik ve jeolojik koşullarıyla mühendislik
parametrelerini tespit edebilmek amacıyla jeoteknik amaçlı sondaj kuyuları açılmıştır.
Doğalgaz çevrim santral alanında 12-03.2011 ile 04.04.2011 tarihleri arasında 7 farklı
lokasyonda toplam 152,5 m sondaj çalışması yapılmıştır. Bu sondajlardan 6 adedi tesis
sahasında jeoteknik amaçlı sondaj, 1 adedi de tesis sahası dışında zeminin geçirimliliğini
belirlemeye yönelik olarak keson kuyu olarak planlanmıştır.
Sondaj ve jeofizik etütler yardımıyla kalınlığı net olarak tespit edilen kalın bir yamaç
molozu ile teras malzemesi (eski alüvyon) yer almaktadır. Bu birim tr+ym olarak
adlandırılmıştır. Kızılırmak nehri düzlüğünde ise güncel alüvyon çökeller (Qal)
gözlemlenmiştir.
Bu çalışmalara ek olarak santral alanında 10 adet noktada zemin araştırmasına yönelik
araştırma çukurları açılmıştır.
Ayrıca 10 noktada sismik, 20 noktada da rezistivite ölçümleri yapılmıştır.
Sondajlarda zemin geçilen seviyelerde burgulu sistem (auger) ile ilerleme yapılmış,
kayada ise sulu sisteme geçilerek karotlu ilerleme yapılmıştır. Bunun yanı sıra tesis için su
kullanım durumunu tespit etmeye yönelik Kızılırmak nehri sahilinde (SK-7; 12.00 m) temel
sondaj kuyusu açılmıştır. Sondajlara ait bilgiler Tablo 12 ve 13 ‘de sunulmuştur.
64
Tablo 12. Sondajlara ait bilgiler
Sondaj
No
Derinlik
(m)
SPT (Adet)
SK-1
SK-2
SK-3
SK-4
SK-5
SK-6
SK-7
TOPLAM
21.00
25.00
21.50
25.00
25.00
23.00
12.00
152,50
9
11
9
8
12
8
1
58
Arazi Deneyleri
Basınç Sızma Deneyi
(permeabilite) adet
8
8
Tablo 13. Yapılan zemin sondajlarından elde edilen YASS ve Litoloji
Sondaj No
Derinlik
(m)
Yeri
Kot (m)
Lİtoloji
YASS (m)
SK-1
Santral Alanı
21
686
14
SK-2
Santral Alanı
25
691
17,20
SK-3
Santral Alanı
21,5
678
7,10
SK-4
Santral Alanı
25
678
10,20
SK-5
Santral Alanı
25
690
yok
SK-6
Santral Alanı
23
680
yok
SK-7
Kızılırmak Sahili
12
674
3
0,20-13,50m Teras Malzemesi
13,50-15,50m Silttaşı, Kiltaşı
15,50-21,00m Kireçtaşı
18,00-25,00m Konglomera
0,20-9,00 Alüvyon
9,00-12,00m Killi SİLT
Çalışma sahasında jeolojik yapı genel olarak Kızılırmak nehir yatağında güncel
alüvyonlardan, sahanın tamamına yakın bir kısmında yamaç molozu ve teras
malzemesinden, 700-705 m. kotlarından yukarıda ise Hisarköy formasyonu (Kkh) ile
serpantinlerden oluşmaktadır. Yamaç molozu ve teras malzemesinin üst seviyeleri gevşekorta sıkı, daha alt kotları ise sıkı-çok sıkı özelliklerdedir. Gevşek orta sıkı özellikteki zeminin
taşıma gücü 0,88 kg/cm2 mertebelerindeyken sıkı seviyelerde bu değer qem = 3,4 kg/cm2 ‘ye
çıkmaktadır. Kayada ise taşıma gücü değeri 5 – 16 kg/cm2 arasında değişmektedir.
Tablo 14. Standart Penetrasyon (SPT) Deney Sonuçları
Çukur /
Sondaj
No.
Numune
No
Derinlik
(m)
Su
İçeriği
(%)
SK-1
"
"
SK-2
"
"
"
"
SK-3
"
"
"
SK-4
SPT-2
SPT-4
SPT-6
SPT-2
SPT-4
SPT-6
SPT-8
SPT-11
SPT-1
SPT-3
SPT-5
SPT-8
SPT-1
3,00-3,45
6,00-6,45
9,00-9,45
3,00-3,45
6,00-6,45
9,00-9,45
12,00-12,45
16,50-16,95
1,50-1,95
4,50-4,95
7,50-7,95
12,00-12,13
1,50-1,95
13,7
7,8
16,1
10,1
13,6
9,6
11,6
16,7
8,0
6,4
6,0
14,5
10,9
Elek Analizi
Atterberg Limitleri
No. 4
Kalan
(%)
200
Geçen
(%)
LL
(%)
PL
(%)
PI
(%)
25,9
46,0
16,3
22,8
1,7
40,2
1,2
1,5
31,9
68,6
84,0
10,7
12,4
28,6
17,8
54,6
28,2
75,3
15,7
75,3
1,9
20,1
7,8
3,1
48,5
35,2
28,6
32,0
36,7
30,4
44,2
33,0
36,2
14,6
16,8
18,0
15,5
21,6
19,6
18,5
NP
15,3
NP
NP
16,7
18,3
14,0
15,2
18,7
14,9
22,6
13,4
17,7
65
29,8
27,3
29,4
14,5
10,6
11,1
Zemin
Sınıfı
SC
GC
CL
SC
CL
SC
CL
SP
SC
GM
GW
SC
SC
"
"
"
SK-5
"
"
"
"
"
SK-6
"
"
SPT-3
SPT-5
SPT-7
SPT-1
SPT-3
SPT-5
SPT-7
SPT-9
SPT-11
SPT-2
SPT-4
SPT-6
4,50-4,95
7,50-7,95
10,50-10,95
1,50-1,95
4,50-4,95
7,50-7,95
10,50-10,95
13,50-13,95
16,50-16,95
3,00-3,45
6,00-6,45
9,00-9,18
9,4
9,0
10,0
15,9
16,7
14,5
14,5
21,9
27,0
11,4
20,3
9,4
23,6
23,4
27,0
8,0
1,4
21,3
2,6
2,5
3,2
14,2
6,2
23,8
10,9
2,4
6,8
53,8
75,3
35,0
71,7
69,6
58,0
60,2
53,1
13,0
NP
NP
NP
18,4
19,6
17,3
19,6
21,4
18,6
NP
16,5
NP
35,3
37,3
31,2
37,9
54,3
31,9
27,7
16,9
17,7
13,9
18,3
32,9
13,3
11,2
SW-SM
SP
SP-SM
CL
CL
SC
CL
CH
CL
ML
CL
SM
Tablo15. Araştırma Çukurları Numuneleri Sonuçları
Çukur /
Sondaj
No.
Numune
No
Derinlik
(m)
Su
İçeriği
(%)
AÇ-1
AÇ-2
AÇ-3
AÇ-4
AÇ-5
AÇ-6
AÇ-7
AÇ-8
AÇ-9
AÇ-10
NUM-1
NUM-1
NUM-1
NUM-1
NUM-1
NUM-1
NUM-1
NUM-1
NUM-1
NUM-1
3,00
3,00
3,00
3,00
3,50
3,00
3,00
3,00
3,00
3,00
8,6
10,2
12,9
13,6
9,0
6,2
3,6
8,5
14,9
8,2
Elek Analizi
No. 4
200
Kalan
Geçen
(%)
(%)
28,5
15,8
28,1
19,0
20,3
31,8
21,1
32,5
23,9
39,2
51,6
16,0
41,0
8,3
46,7
31,9
6,6
53,1
8,7
13,8
LL
(%)
Atterberg Limitleri
PL
PI
(%)
(%)
30,6
29,9
31,6
34,0
30,8
30,5
26,7
33,7
29,5
15,9
16,4
16,6
17,8
15,6
NP
18,6
13,4
19,5
16,2
14,7
13,5
15,0
16,2
15,2
11,9
13,3
14,2
13,3
Zemin
Sınıfı
SC
SC
SC
SC
SC
GM
SW-SC
GC
CL
SC
Tablo 16. Karot Numuneleri Tek Eksenli Basınç Deneyleri
Numune
Çapı
(mm)
Num.
Ağırlığı
(g)
Doğal
Birim
Hacim
Ağırlık
(kN/m3)
Numune
Kesit Alanı
(cm2)
Yenilme
Yükü
P
(kg)
Tek
Eksenli
Basınç
Deneyi
qu
(kg/cm2)
Sondaj
No
Numune
No
Derinlik
(m)
Numune
Boyu
(mm)
SK-1
KAROT-1
16,80-16,95
121
59
906,75
26,89
27,34
19821
725
SK-2
KAROT-1
23,70-24,00
125
62
961,57
25,00
30,19
11563
383
279
"
KAROT-2
24,50-24,70
128
62
936,35
23,77
30,19
8423
SK-3
KAROT-1
16,50-16,65
59
58
421,20
26,51
26,42
2062
61,3
"
KAROT-2
18,30-18,50
126
59
913,56
26,02
27,34
15857
580
SK-4
KAROT-1
16,70-16,90
123
61
908,36
24,79
29,22
11865
406
"
KAROT-2
24,80-25,00
125
61
882,58
23,70
29,22
6429
220
SK-5
KAROT-1
22,20-22,40
123
61
900,82
24,58
29,22
9849
337
SK-6
KAROT-1
20,00-20,15
120
58
851,91
26,36
26,42
18759
710
"
KAROT-2
21,80-22,00
121
60
897,38
25,73
28,27
16625
588
66
Nokta
Yükleme
Deneyi
Is
(kg/cm2)
Mineral Kaynaklar;
Santral kurulması düşünülen yerin yakın çevresinde herhangi bir maden üretim sahası
bulunmamaktadır. Tespit edilmiş bir yer altı mineral zenginlik kaynağı yoktur.
Tektonik hareketler:
Havzada var olan tektonik etkinlik, volkanizmanın etkisi ile şiddetlenmiş ve parçalanarak
yerinden oynatılan eşyaşlı volkanik gereç, karadan türeyen gereçlerle karışarak başlıca
moloz akması süreçleri ile çökelmiştir. Pelajik çökelim, ortamın dingin olduğu evrelerde
gerçekleşmiş ve radyolarit, çamurtaşı ve killikireçtaşı çökelmiştir. Bölgede düşük açılı
bindirmeler, ters faylar, doğrultu atımlı fay (olasılı) ve düşey faylar saptanmıştır.
Heyelan, çığ sel, kaya düşmesi;
Saha eğimli olduğundan şevli kazılara girilmesi kaçınılmazdır. Bu sebeple yamaç molozu
ve teras malzemesinden oluşan zeminin üst seviyelerinde yer alan gevşek özellikteki
kısımlarının mutlak suretle kaldırılması, yapının daha alt kotlarda kalan sıkı özellikteki
seviyelere uygun bir temel sistemi ile oturtulması ya da kazıklı sistemle ana kayaya
soketlenmesi düşünülmektedir. Sıkı özellikteki yamaç molozu+teras malzemesinden oluşan
zeminlerde yapılacak kazılarda 1/1 şev oranının uygulanması planlanmaktadır. Şev
uygulaması ile kaya düşmeleri de önlenmiş olacaktır.
Proje sahasında yapılacak olan üniteyi etkileyecek büyük ölçekli yapısal olumsuzluklar
(heyelan, fay gibi…) sahada aktif olarak yer almamaktadır.
VII.2.3
Hidrojeolojik özellikler ve yer altı su kaynaklarının (yeraltı su
seviyeleri, halen mevcut her türlü keson, derin, artezyen vb. kuyu emniyetli
çekim değeri; suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri, yer altı suyunun
mevcut ve planlanan kullanımı, faaliyet alanına mesafeleri ve debileri),
Kırıkkale toplam su potansiyeli 3.250 hm3/yıl yerüstü suyu ve 7,5 hm3 /yıl yer altı suyu
olmak üzere 3.257,5 hm3/yıl’dır. Proje kapsamında ihtiyaç duyulan proses suyu keson
kuyulardan alınacaktır.
Proje sahası ve etrafında yapılan çalışmalarda derin sondaj kuyusu açıp su alma
olanağı, akifer nitelikli formasyonlar olmaması nedeniyle mümkün görünmemektedir. Bu
olumsuz durum düşünülerek derin kuyuya yönelik jeolojik etütler yerine keson kuyular sistemi
ile sığ sondaj çalışmaları yapılması öngörülmüştür. Bu çalışmalara yönelik Kızılırmak
kenarında yapılan sondajda 12 m kalınlığında alüvyon geçilmiş olup, son 3 m’si killi silttir.
Sondajda yapılan serbest permeabilite deneylerine göre k= 10-4 (az geçirimli) ve k= 10-2
(çok geçirimli) mertebelerinde olduğu belirlenmiştir. Sonuç itibarıyla tesise su temini amacıyla
minimum 5 m çapında 10 m derinlikte keson kuyuları açılması önerilmektedir.
Proje sahasının yaklaşık olarak 100 m yakınından Kızılırmak Nehri geçmektedir. Bunun
dışında proje sahasında herhangi yüzeysel ve/veya yer altı suyu bulunmamaktadır.
67
Konuyla ilgili olarak DSİ 5. Bölge Müdürlüğü’nün yerinde yaptığı inceleme sonucunda,
proje alanının DSİ Projeleri kapsamında yer almadığı, içme ve kullanma suyu temin edilen
baraj ve göl koruma alanı içerisinde kalmadığı ve proje alanında DSİ’ye ait herhangi bir YAS
işletmesi bulunmadığını belirtir 14.04.2011 tarih ve 130440 sayılı yazıları ekte verilmiştir
(Bkz. Ek-10). Ayrıca yazıda da belirtildiği üzere yer altı suları kirletici etkilerine karşı
korunacak olup, 09.05.2008 tarih ve 26871 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe
giren 15.04.2008 tarih ve 2008/13558 sayılı kararnameye uyulacak olup, proje alanı
içerisinden geçen drenaj sahalı kuru dere yataklarının korunacak, olası taşkın önlemleri
alınacak ve yamaçlardan gelecek yağmur suları toplanacaktır.
Proje kapsamında 7-10 keson açılması planlanmaktadır. Projenin işletme aşamasında
kullanılması planlanan su miktarları aşağıda verilmiştir.
3
Su Kullanım Alanları
Proses
Suyu
Soğutma Sistemi
Buharlaşma kayıpları
Soğutma Sistemi
Blöf kayıpları
Atık Isı Kazanı
Blöf kayıpları
3
m /sa
m /gün
695
16680
350
8400
25
600
37
386
Gaz Türbin Yıkama ve Durulama Suları
Tesis içi kullanımlar
Numune Alma ve Laboratuar
Personel kullanımları
TOPLAM
0,25
1.107,25
6
26.072
Proje kapsamında kullanılması planlanan su için, Kızılırmak Nehri suyundan analizler
yaptırılmıştır. Kızılırmak suyu analiz sonuçları Rapor ekinde sunulmuştur. (Bkz. Ek-11) Ayrıca
proje kapsamında DSİ 5. Bölge Müdürlüğü ekiplerince yerinde yapılan denetim sonucunda
bölgede herhangi bir YAS tesisinin bulunmadığı belirtilmiştir. Arazide yapılan çalışmalarda
YAS seviyesinin çok derinlerde olduğu tespit edilmiştir.
Proje kapsamında Keson Kuyuların açılmasını müteakip su analizleri yaptırılacaktır.
68
VII.2.4
Hidrolojik özellikler ve yüzeysel su kaynaklarının (yüzeysel su
kaynaklarından göl, dalyan, akarsu ve diğer sulak alanların fiziksel,
kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özellikleri, bu kapsamda akarsuların
debisi ve mevsimlik değişimleri, taşkınlar, su toplama havzası, drenaj, tüm
su kaynaklarının kıyı ekosistemleri, faaliyet alanına mesafeleri ve debileri)
Türkiye sınırları içerisinde doğup, yine Türkiye sınırları içerisinde denize dökülen en
uzun akarsuyu olan Kızılırmak, İç Anadolu'nun doğusundaki Sivas ilinde Kızıldağ'ın
güneyinden doğar, Bafra Burnu’ndan Karadeniz’e ulaşırken Kırıkkale ilinden de geçer.
Uzunluğu 1.355 km’dir. Yağmur ve kar sularıyla da beslenen nehrin akımı düzensizdir.
Temmuz ayı sonlarına doğru su düzeyinde başlayan düşüş, şubat ayına kadar devam eder
ve mart ayı itibariyle su seviyesi hızla artmaya başlar. İrili ufaklı pek çok gölün bulunduğu
Kızılırmak deltasına bazı dere ve çaylar da eklenir.
Nehir üzerine 8 baraj yapılmıştır. Bunlar Kayseri ilinde Sarıoğlan,Yemliha kasabasında
kurulmuş olan Yamula Barajı, Ankara yakınlarındaki Kesikköprü, Hirfanlı ve Kapulukaya
barajları, nehrin Bafra Ovası’na kurulmuş Altınkaya ve Derbent barajları ile nehir üzerine son
olarak kurulan Obruk Barajı’dır.
Kırıkkale ilinin diğer bir önemli su kaynağı, Kızılırmak’ın kollarından biri olan Delice
Irmağı’dır. Delice Irmağını besleyen en önemli su kaynakları Kanak, Kılıçözü ve
Budaközü’dür. İl içerisindeki uzunluğu 50 km’dir. Bunun dışında güzergâhı boyunca tarım
alanlarının sulamasına katkı sağlayan Çoruh Özü Deresi bulunmaktadır. Uzunluğu 48 km’
dir. DSİ İçme ve Kanalizasyon Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan “Kızılırmak Havzası
Su Kalitesi Araştırma Raporu 2004” verilerine göre; Çoruh Özü Deresi kirletici unsurlar
açısından genellikle IV. sınıf su niteliğinde olup, Kırıkkale sınırlarında Kızılırmak Nehrinin
kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır. (Su Kalitesi Kontrolü Yönetmeliği Yüzeysel
Suların Kalitelerine Göre Yapılan Sınıflandırma: 1. Sınıf Yüksek Kaliteli Su, II. Sınıf: Az
Kirlenmiş Su, Sınıf III: Kirli Su, Sınıf IV: Çok Kirlenmiş Su). Ayrıca, Balaban ve Sarılıöz
Çayları da Kılıçlar Kasabası yakınlarında birleşerek Orkun Dere’yi oluşturur. 13 km
uzunluğunda olan dere Irmak Kasabası yakınlarında Kızılırmak’a dökülür. Bu akarsuların
haricince mevsimsel akışlı bazı dere ve çaylarda Kırıkkale ili dâhilinde bulunmaktadır.
Bunlara örnek olarak Ahılı Deresi, Kuruçay Deresi, Yeni Çıkan Deresi verilebilir.
Kırıkkale İlindeki başlıca akarsuların debileri ve alanları da aşağıdaki Tablo 17’de yer
almaktadır.
Tablo 17. Kırıkkale İlindeki Başlıca Akarsuların Debileri ve Alanları
Debi (hm3/yıl
Toplam (hm3/yıl)
Alan (ha)
Kızılırmak Nehri
2.500
3.250
595
Delice Çayı
750
74,7
Toplam (ha)
669,7
(Kaynak: Kırıkkale İl Çevre Durum Raporu)
Kapulukaya Baraj Göleti Kırıkkale ilindeki en büyük yapay gölettir. Proje alanına olan
uzaklığı yaklaşık 23 km’dir. Toprak gövde dolgu tipi olan barajın normal su kotunda göl hacmi
69
282,00 hm³, normal su kotunda gölalanı 20,70 km²'dir Kırıkkale ilinin içme ve kullanma
suyunu karşılamaktadır. Ayrıca Çipi ve Danacı Göletleri de ilin diğer göletleridir.
Kızılırmak Nehri DSİ İçme ve Kanalizasyon Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan
Kızılırmak Havzası Su Kalitesi Araştırma Raporu-2004 verilerine göre, Kızılırmak
Yahşihan’da 1938-1996 yılları arasındaki 58 yıllık gözlem süresine göre akım değeri 75,700
m3/s’dir.
NH3-N kirletici parametresinin değişimi yönünden incelendiğinde, Kapulukaya Baraj
çıkışında suyun kalitesi 1. sınıf, Kırıkkale İlinin evsel ve endüstriyel atık sularını alan Çoruh
Özü Deresi ise IV. sınıf su niteliğindedir. Kızılırmak Nehri-Yahşihan köprüsünde II. Sınıf su
niteliğindedir.
NO2-N bakımından Kızılırmak Nehri, havza genelinde genellikle IV. sınıf su niteliğindedir.
PO4 kirliliği bakımından; Kapulukaya Baraj çıkışında suyun kalitesi II. Sınıf olup, kalitesi
IV. sınıf olan Çoruh Özü Deresi’nin Nehre karışmasından sonra Kızılırmak Nehrinin su
kalitesi bu parametre açısından değişmemektedir.
TDS değişimi; Kapulukaya baraj çıkışında su II. Sınıf niteliğindedir. Kırıkkale’nin
kanalizasyon atıklarını alan Çoruh Özü Deresi’nin suyu II. Sınıf olmakla birlikte Kızılırmak
Nehri’nden daha tuzludur. Nehrin suyu Çoruh Özü ve Balaban su kaynakları karıştıktan
sonra da II. sınıf su niteliğini korumaktadır. Nehrin en tuzlu kollarından birisi de Delice
Irmağı’dır. Kızılırmak Nehri’nin en belirgin özelliği suyun tuzlu olmasıdır. Nehrin suyu
kaynağında yumuşak ve içilebilir olmasına karşın özellikle Zara ilçesinden sonra su yatağının
jipsli ve tuzlu araziye girmesi, niteliği uygun olmayan güney kollarının da karışmasıyla
bileşimi büyük ölçüde değişmektedir.
BOD5 değişimi; Kapulukaya Baraj çıkışında bu parametre yönünden suyun kalitesi I.
Sınıftır. Kırıkkale’nin evsel ve endüstriyel atık sularını taşıyan Çoruh Özü Deresi’nde ise IV.
sınıftır. Çoruhözü Nehre karıştıktan sonra suyun kalitesi II. sınıf olmaktadır. Kalitesi II. sınıf
olan Balaban Çayı Nehre karıştıktan sonra Nehrin kalite değeri de II. sınıf olmaktadır.
Aynı kaynak verilerine göre; havzada ağır metal kirliliği de izlenmiş olup, Kapulukaya’da
ve Yahşihan’da ölçülen değerler aşağıda verilmiştir:
Fe
Mn
Cr
Cu
Pb
As
Kapulukaya
Ortalama
Maksimum
0,43 mg/l
1,97 mg/l
0,01 mg/l
0,04 mg/l
0,013 mg/l
0,051 mg/lt
0,019 mg/l
0,04 mg/l
0,021 mg/l
0,023 mg/l
0,003 mg/l
0,003 mg/lt
Yahşihan
Ortalama
Maksimum
0,76 mg/l
2,96 mg/l
0,03 mg/l
0,16 mg/l
0,04 mg/l
0,20 mg/lt
0,01 mg/l
0,03 mg/l
0,019 mg/l
0,037 mg/l
0,005 mg/l
0,015 mg/lt
70
Proje alanına en yakın yüzeysel su kaynağı, yaklaşık 100 m mesafedeki Kızılırmak
Nehri’dir. Proje sahası içerisinde herhangi yüzeysel su kaynağı bulunmamaktadır.
(Bkz. Ek-10). Ayrıca yazıda da belirtildiği üzere yer altı suları kirletici etkilerine karşı
korunacak olup, 09.05.2008 tarih ve 26871 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe
giren 15.04.2008 tarih ve 2008/13558 sayılı Kararnameye uyulacak olup, proje alanı
içerisinden geçen drenaj sahalı kuru dere yataklarının korunacak, olası taşkın önlemleri
alınacak ve yamaçlardan gelecek yağmur suları toplanacaktır.
Şekil 34. Proje Alanı çevresindeki yüzeysel su kaynakları (www.cevreorman.gov.tr )
Mevcut Durumun tespiti amacıyla Kızılırmak Nehri’nden aşağıda Şekil 35’da işaretlenen
noktadan Türk Akreditasyon Kurumu (TURKAK) tarafından akredite edilmiş ve Çevre ve
Şehircilik Bakanlığından Çevre Ölçüm ve Analizleri Yeterlik Belgesine sahip Çınar Çevre
Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı tarafından su numuneleri alınarak analizleri yapılmıştır. Su
numunesi analizleri sonuçları ekte verilmiştir (Bkz. Ek-11).
71
Şekil 35. Su Numunesi Örnekleme Noktası
31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) 8. Maddesine su kalite sınıfının belirlenmesi şu şekilde
tarif edilmiştir. Su kaynağından alınan numuneler üzerinde yapılan analiz sonuçlarına göre
SKKY, Tablo 1 de görülen her parametre grubu için (A,B,C,D) ayrı ayrı kalite sınıfı tespit
edilir. Ayrıca o grup içindeki her bir parametreye göre belirlenir. Bir gruba ait en düşük kalite
sınıfı o grubun sınıfını belirler. Kıyaslama; pH için o sınıfa ait aralık içinde kalınacağı,
çözünmüş oksijen konsantrasyonu ve doygunluk yüzdesi için ise o sınıfta verilen sayılar alt
sınır değer olacağı kabul edilerek yapılır.
72
Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı tarafından yapılan Su numunesi analizleri
sonuçları ekte verilmiştir (Bkz. Ek-11). Analiz Sonuçları ve SKKY 8. Maddesi göz önünde
bulundurularak Kızılırmak Nehri kalite sınıflaması aşağıda Tablo 18’da sunulmuştur.
Tablo 18. Kızılırmak Nehri Analiz Sonuçları
Su Kalite Parametreleri
Fiziksel ve
inorganikkimyasal
Organik
parametreler
İnorganik
kirlenme
parametreleri
Bakteriyolojik
parametreler
Analiz Sonucu
Sıcaklık(°C)
pH
Çözünmüş Oksijen (mg O2/l)
Oksijen doygunluğu (%)
Klorür(mg/l)
Sülfat(mg/l)
Amonyum Azotu(mg/l)
Nitrit Azotu(mg/l)
Nitrat Azotu(mg/l)
T.Fosfor(mg/l)
Toplam Çözünmüş Katı(mg/l)
Renk(Pt-Co)
Sodyum(mg/l)
KOI (mg/l)
BOİ (mg/l)
Toplam Organik Karbon(mg/l)
Kjeldahl Azotu(mg/l)
Yağ ve Gres(mg/l)
Deterjan (MBAS) (mg/l)
Fenol(mg/l)
Mineral Yağ ve Türevleri(mg/l)
Toplam Pestisid(mg/l)
Civa(mg/l)
Kadmiyum(mg/l)
Kurşun(mg/l)
Arsenik(mg/l)
Bakır(mg/l)
T.Krom(mg/l)
Krom+6 (mg/l)
Kobalt(mg/l)
Nikel(mg/l)
Çinko(mg/l)
Toplam Siyanür(mg/l)
Florür(mg/l)
Serbest klor
Sülfür(mg/l)
Demir(mg/l)
Mangan(mg/l)
Bor(mg/l)
Selenyum(mg/l)
Baryum(mg/l)
Aluminyum(mg/l)
Fekal Koliform (KOB/100 ml)
Toplam Koliform (KOB/100 ml)
18,7
7,26
5,46
71,4
139,9
292,6
< 0,1
0,015
0,777
0,054
556
10
154,1
˂ 10
˂4
6,7
1,29
<5,0
<0,01
<0,001
<0,02
<0,001
0,012
0,011
0,014
0,007
<0,01
<0,02
<0,02
<0,01
<0,02
0,005
<0,03
0,99
˂ 0,02
<0,1
0,198
0,02
<0,05
<0,002
<0,3
<0,1
300
1000
73
Parametrelere Göre
Su Kalite Sınıfı
I
I
III
II
II
III
I
III
I
II
II
II
III
I
I
II
II
I
I
I
I
IV
IV
II
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
III
II
Gruplara Göre Su
Kalite Sınıfı
III
II
IV
III
VII.2.5
Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme,
kullanma, sulama suyu, elektrik üretimi, baraj, göl, gölet, su ürünleri
üretiminde ürün çeşidi ve üretim miktarları, su yolu ulaşımı tesisleri,
turizm, spor ve benzeri amaçlı su ve/veya kıyı kullanımları, diğer
kullanımlar)
Kırıkkale ilinde içme ve kullanma suyu ihtiyacı, il merkezine 25 km, proje alanına da 23
km uzaklıktaki Kapulukaya Baraj Gölet’inden sağlanmaktadır. Kızılırmak Nehri üzerinde
bulunan baraj, enerji üretimi, içme, kullanma ve sanayi suyu teminini sağlamaktadır. Baraj
yılda 45 m³ içme ve kullanma suyu sağlamaktadır.
Sulama suyu olarak, Çoruh Özü Dere’sinin tarım alanlarına çok büyük katkısı vardır.
Dere üzerinde bulunan motopomplarla tarım alanları sulaması sağlanmaktadır. Bunun
dışında Ahilli’de bulunan Çipi Göleti ve Sulakyurt İlçesi’nde bulunan Danacı Göleti sulama
amacıyla yapılmıştır. Çipi Göleti, su depolama hacmi 0,204 hm3 olup, 46 ha’lık alan
sulanmasında kullanılmaktadır. Danacı Göleti ise 0,376 km3 su depolama hacminde ve 55
ha’lık alanın sulamasında kullanılmaktadır. Yapılan yer üstü sulama tesisleri ile 5573 ha alan
sulanmaktadır. Bu alanın sulanmasında 87.700 m uzunluğunda kanal yapılmıştır. Bunun
haricinde, Kırıkkale ilinde bulunan hayvan içme suyu ve sulama göletleri aşağıdaki Tablo
19’da verilmiştir.
Tablo 19.Kırıkkale İli Hayvan İçme Suyu Ve Sulama Göletleri
Tesisin Adı
Depolama Hacmi
Açıklamalar
(m3 )
Keskin Cinali
1.100.000.000
Sulama Göleti
Balışeyh-Kösedurak
15.000.000
His Göleti
Çelebi-Hacıyusuflu
22.000.000
His Göleti
Keskin-Kurşunkaya
57.000.000
His Göleti
Keskin-Gazibeyli
15.000.000
His Göleti
Balışeyh-Bıyıkaydın
57.000.000
His Göleti
Delice-Kuzeyyurt
22.000.000
His Göleti
Keskin-Kavlak
15.000.000
His Göleti
Balışeyh-Beyobası
100.000.000
His Göleti
Sulakyurt-Kalekışla
15.000.000
His Göleti
Ahılı-Çipi göleti
0,204 hm3
Sulama Göleti
Sulakyurt-Danacı Göleti
0,376 hm3
Sul.Göleti (tarifesiz)
Merkez Karacaali
22.000.000
His Göleti
Hasandede Göleti ve
0,454 hm3
Sulama
Balışeyh -Kırlangıç
9.500.000
His Göleti
Sulakyurt -Sarıkızlı
33.109.000
His Göleti
Keskin-Dağsolaklısı
10.000.000
His Göleti
Sulaması
(Kaynak: Kırıkkale İl Çevre Durum Raporu)
74
Kırıkkale ilindeki Yeraltı Sulama Tesisleri Aşağı Mahmutlar ve Ahılı’dır. Özellikleri
aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 20. Kırıkkale İli Yeraltı Sulama Tesisleri
Sulamanın Adı
Kuyu Adedi
Çıkan Su (l/s)
Sulama Alanı (ha)
Aşağı Mahmutlar
8
250
220
Ahılı
6
125
230
Kırıkkale ilinde yer üstü su potansiyeli, Kızılırmak Nehri su potansiyeli 2500 hm 3/yıl ve
Delice Çayı’nda 750 hm3/yıldır. Yeraltı su potansiyeli ise 10,5 hm3/yıl’dır. İldeki toplam su
potansiyeli 3260,5 hm3/yıl’dır.
Kırıkkale İlindeki akarsuların rejimleri ulaşım, taşımacılık, su sporları ve benzeri amaçlı
su ve/veya kıyı kullanımları yapmaya uygun değildir.
(Bkz. Ek-10).
Bölgede ALAŞAR HES Enerji İnş. San. Ve Tic. Elek. Üre. Ltd. Şti.’ne ait Köprükale
Regülatörü ve HES projesi yer almaktadır. Köprükale Regülatörü proje konusu ESER
DGKÇS proje alanının güneybatısında yaklaşık olarak 600 m mesafede yer almaktadır.
Köprükale Regülatörü ve HES Projesi ile ilgili olarak Şubat 2008’de Fizibilite Raporu
hazırlanarak DSİ’ye sunulmuştur. Ancak süreç içerisinde proje formülasyonu yeniden
oluşturulmuş ve etek santrali olarak projelendirilmiş olup, hazırlanan Revize Fizibilite Raporu
DSİ’ye sunulmuş ve uygun bulunmuştur. Revize Fizibilite Raporunda da belirtildiği üzere
Köprükale Regülatörü ve HES Projesi 673 m normal su kotunda yapılması planlanmaktadır.
Tesiste Köprükale Regülatöründe düzenlenen sular regülatör eteğinde planlanan Köprükale
HES ile değerlendirilecektir.
Ekte Köprükale Regülatörü ve HES Projesi ile ESER DGKÇS projesi yerleşim planı
verilmiştir (Bkz. Ek-12). Söz konusu çizimden de görüleceği üzere ESER DGKÇS, Köprükale
Regülatörü ve HES Projesinin mansabında yer almakta olup, proje ile herhangi bir çakışması
bulunmamaktadır. Bu nedenle ESER DGKÇS Projesi ile Köprükale Regülatörü ve HES
Projesinin birbirlerine olumsuz etkisi bulunmamaktadır.
Ayrıca ÇED Süreci sonrasında ESER DGKÇS inşa veya işletme aşamaları sırasında
Köprükale HES Projesi inşasına başlanması halinde inşaat çalışmalarına iyi niyet
çerçevesinde karşılıklı yardımlaşma sağlanacaktır. Benzer şekilde işletme aşamasında da
Köprükale HES Projesi’ne herhangi bir olumsuz etki yaratılmayacaktır.
75
VII.2.6
Göl, akarsudaki canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve
uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme
beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen
koruma kararları)
Kırıkkale ilinin en önlemli su kaynağı Kızılırmak Nehri ve Delice Dere’dir. İlde balıkçılığın
gelişmesine yönelik çalışmalar sürdürülmektedir. 1999 yılında 50.000 adet aynalı sazan
19.900 adet sazan, 12.000 adet levrek, 7800 adet yayın balığı Kızılırmak, Delice Çayı ve Çipi
Deresine verilerek üretilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca Tarım İl Müdürlüğünün verilerine göre,
30.000 adet pullu sazan Keskin Cin Ali Göleti’nde yetiştirilmiştir.
Proje alanına en yakın sulak alan olan Kızılırmak Nehri, proje alanının 100 m
doğusunda kalmaktadır. Kızılırmak Nehri’nin proje alanına yakın noktalarında yapılan arazi
çalışmalarının yanı sıra literatür çalışmaları (Kırıkkale İl Çevre Durum Raporu 2009, Türkiye
Tatlı Su Balıkları- R. Geldiay, S. Balık) ve bölge halkıyla yapılan anketler sonucunda çeşitli
balık türleri tespit edilmiştir. Bunlar aşağıda Tablo 21’de verilmiştir.
Tablo 21. Kızılırmak Nehri Balık Türleri
LATİNCE ADI
TÜRKÇE ADI
Silurus glanis
Yayın Balığı
LC
Cyprinus carpio
Sazan
VU
Stizostedion luicoperca
Sudak
LC
Orthrias angroare
Çöpçü Balığı
-
Leuciscus cephalus
Tatlısu Kefali
LC
Tinca tinca
Kadife Balığı
LC
Barbus plebejus
Bıyıklı Balık
LC
IUCN
Flora ve fauna belirlenmesi için yapılan arazi çalışmalarında 2 adet amfibi türü
belirlenmiştir. Bunlar aşağıda Tablo 22’de verilmiştir.
Tablo 22. Kızılırmak Nehri Amfibi Türleri
Latince Adı
Türkçe adı
AMPHIBIA
İKİ YAŞAMLILAR
END
IUCN
Habitat
Kaynak
Gecekurbağası
-
LC
Pek çok alana yayılmış
G
Yaprakkurbağaları
-
LC
Ağaçlar, ağaçsı bitkiler, çalıların arası
L
BUFONIDAE
Bufo viridis
HYLIDAE
Hyla arborea arborea
76
Proje alanı çevresinde yapılan arazi çalışmalarında yalnızca Lacerta trilineata(Büyük
Yeşil Kertankele) gözlenmiş olup, diğer türlerle ilgili bilgiler yapılan anket sonucunda ve
literatür taramasıyla tespit edilmiştir. Ayrıca, fauna türleri hakkında daha detaylı bilgiler VII.
2.12. Flora ve Fauna kısmında verilmiştir.
Termal ve jeotermal su kaynakları
VII.2.7
Kırıkkale İli Sınırlarında termal ve jeotermal su kaynağı bulunmamaktadır.
VII.2.8
Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprak yapısı, arazi
kullanım kabiliyeti sınıflaması, taşıma kapasitesi, yamaç stabilitesi,
kayganlık, erozyon, toprak işleri için kullanımı, doğal bitki örtüsü olarak
kullanılan mera, çayır vb.)
Kırıkkale İli toprakları genelde kahverengi topraklardan oluşmaktadır. Yüzeyde
kahverengi veya grimsi olan bu topraklar, küçük taneli olup kolayca dağılabilmektedir. Kireç
oranı oldukça yüksektir. Mineral bakımından zengin topraklardır. İlin güney kesimlerinde
akarsu kenarlarında alüvyon topraklar bulunmakta olup, bunlar yer yer kalın örtüler oluşturur.
Eğilimleri çok azdır. Tarla tarımına ve sulu tarıma elverişlidirler. Yörenin az yağış alması ve
kuraklık toprak oluşumunda önemli etkendir.
Tarım ve Köy İşleri İl Müdürlüğü verilerine göre, Kırıkkale İli toplam alanı 463.000 ha’dır.
Bunun 306.506 hektarı tarımsal üretimde kullanılmaktadır. Başka bir deyişle tarımsal
amaçlarla kullanılan arazinin toplam arazi içindeki oranı %66,2’dir. Tarımda etkin olarak
kullanılan araziler içinde tarla arazileri en büyük paya sahiptir. İl arazilerinin kullanım
durumuna göre sınıflandırılması ve dağıtımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 23. Kırıkkale İli Tarımsal Alanlarının Sınıfsal Dağılımı
İlçenin
Toplam Tarım
I. Sınıf
Adı
Alanı (ha)
(ha)
(ha)
(ha)
(ha)
25.078
-
15.078
8.000
2.000
Yahşihan
11.895
-
5.400
4.000
2.495
Toplam
306.506
-
169.638
109.386
27.482
Merkez
II. Sınıf
III. Sınıf
IV. Sınıf
Kaynak: Kırıkkale İl Çevre Durum Raporu, 2006
Kırıkkale İlinin tarıma elverişli alanı toplam alanının %66,2’sini oluşturmaktadır. Çayır ve
meraların oranı ise %15’dir.
Tablo 24. Kırıkkale İli Arazi Kullanım Durumu
Alan (ha)
%Oranı
Tarıma Elverişli Arazi
306.506
66,2
Çayır Mera Alanı
69.275
15
Orman Fundalık
44.694
9,7
Kullanılmayan Arazi (Taşlık-Bataklık Yollar vs.)
42.525
9,1
Toplam
463.000
100
Arazi Cinsi
Kaynak: Kırıkkale Valiliği Web Sitesi
77
Şekil 36. Kırıkkale İli Arazi Kullanım Durumu Dağılımı
Proje alanının bulunduğu Yahşihan İlçesi arazi kullanım dağılımı ise aşağıdaki grafikte
ve tabloda gösterilmiştir. Buradan da göreceğimiz gibi toplam 155.000 dekar yüzölçümüne
sahip Yahşihan İlçesi arazilerinin % 51,73’ü tarıma arazilerinden oluşmaktadır.
Tablo 25. Yahşihan İlçesi Arazi Kullanım Durumu
Arazi Kullanım Durumu
Alan (da)
% Oranı
Tarım Alanları
80.177
51,73
Mera Arazisi
39.000
25,16
Orman Alanları
18.700
12,06
Diğer
17.123
11,05
Toplam Yüzölçümü
155.000
100
Kaynak: Kırıkkale İl Tarım Müdürlüğü Web Sitesi
Şekil 37. Yahşihan İlçesi Arazi Kullanım Durumu Dağılımı
78
Aşağıda Şekil 38’de verilen Arazi Varlık Haritasında söz konusu faaliyet alanı çayır-mera
vasfı taşımakta olup, Arazi Varlık Haritasına göre proje alanının bulunduğu toprağın diğer
özellikleri aşağıdaki gibidir;
Şekil 38. Arazi Varlık Haritası
F24r.4 M VII es
:
Büyük Toprak Grubu:
Kırmızımsı kahverengi topraklar, çok sığ (20-0 cm), %30+ arasında eğim,
kayalı toprak, çok şiddetli su erozyonu
Şimdiki Arazi Kullanma Şekli:
Mera
Arazi Kullanım Kabiliyeti:
Toprak işlemeli tarıma elverişsiz araziler, eğim ve erozyon zararı, toprak
yetersizliği (Taşlılık, tuzluluk ve alkalilik)
Söz konusu tesisin yer aldığı proje alanı, hazine mülkiyetinde olup, proje sahası
üzerinde herhangi bir tarımsal faaliyet gerçekleştirilmemektedir. Yapılan arazi çalışmalarında
yalnızca proje alanına ulaşım yolunun çevresinde yer yer tarımsal alanlar gözlemlenmiştir.
Saha eğimli olduğundan şevler oluşturulacak olup, duraylılığı sağlamak için yamaç
molozu ve teras malzemesinden oluşan zeminin üst seviyelerinde yer alan gevşek özellikteki
soketlenmesi planlanmaktadır. Yapılacak kazılarda 1/1 şev oranının uygulanması
planlanmaktadır. Şev uygulaması ile kaya düşmeleri önlenmiş olup yamaç stabilitesi
sağlanmış olacaktır.
79
Kırıkkale İli genelinde arazi varlığının 42.525 hektarı kullanılmadığı ve 103.578 hektarı
sulanmayan nadas ve dinlendirme arazisi olması nedeniyle, erozyon nedeniyle toprak kaybı
olmaktadır. Arazi Varlık Haritasına göre proje alanı çoğunlukla çok şiddetli su erozyonu
alanında kalmaktadır. Bu nedenle sahada yüzeysel su akışları ile oluşabilecek su
erozyonunu önlemek için şev yamaçları üzerine drenaj hendekleri açılarak tesiste olabilecek
su baskınları tahliye edilecektir.
Arazinin hazırlanması sırasında çıkacak bitkisel toprak arazi düzenlenmesinde
kullanılmak üzere sıyrılarak alınacaktır. Sıyrılan bitkisel toprak özelliklerini kaybetmemesi
açısından çimlendirilerek korunacaktır. İnşaat çalışmalarının tamamlanmasını müteakip tesis
alanında peyzaj çalışmalarında kullanılacaktır.
Proje etki alanında genel olarak Kahverengi Topraklar, Kırmızımsı Kahverengi Topraklar,
Kireçsiz Kahverengi Topraklar ve Kolüvyal Topraklar bulunmaktadır.
Proje sahasından aşağıda Şekil 39’da işaretlenen noktalardan alınan toprak
numunelerinin Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Toprak
Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Toprak Kalite ve Verimlilik
Laboratuarı ve NEN Mühendislik ve Lab. Hiz. Tic. Ltd. Şti tarafından analizleri yapılmış olup,
hazırlanan Analiz Raporları ekte verilmiş ve özet halinde aşağıda Tablo 26’da sunulmuştur.
(Bkz. Ek-13).
Şekil 39. Toprak numunesi örnekleme noktaları
80
Tablo 26. Proje Sahası ve Etrafında Toprak Analiz Sonuçları
Toprak Örneğinin Kime Ait Olduğu ve
Örneğin Alındığı Yerin Diğer Özellikleri
Su İle Doymuşluk
Bünye Sınıfı
Kırıkkale
Yahşihan
Eser Proje
NO=1036/11
Kırıkkale
Yahşihan Eser
Proje
NO=1037/12
Kırıkkale
Kırıkkale
Yahşihan Eser Yahşihan Eser
Proje
Proje
NO=1038/13
NO=1039/14
Kırıkkale
Yahşihan Eser
Proje
NO=1040/15
1
2
3
4
5
80
33
30
39
39
C
L
S
L
L
EC (Ds/m)
1,067
0,976
0,488
0,737
0,738
Toplam Tuz %
0,055
0,021
0,009
0,018
0,018
Su İle Doymuş Topakta Ph
7,73
7,95
8,04
8,16
8,05
Kireç(CaCO3) (%)
8,63
7,85
11,99
13,62
15,21
Bitkilerin Yarayışlı
Besin Maddeleri
Fosfor
(P2O5)
113,32
1,40
2,33
1,01
3,26
Potasyum
(K2O)
331,30
77,10
30,11
38,51
105,60
Organik Madde
6,74
0,51
0,37
0,57
0,74
Toplam Azot N,%
0,34
0,03
0,02
0,03
0,04
Organik Karbon
3,91
0,30
0,21
0,33
0,43
Toplam Azot %
0,44197
0,03100
0,02824
0,02558
0,05209
Nitrat Azotu%
0,008016
0,008684
0,007348
0,010688
0,007348
Amonyum Azotu%
0,046700
0,000000
0,012692
0,000000
0,002004
Yarayışlı Demir
(Fe) ppm
8,00
1,99
1,45
2,19
1,65
Yarayışlı Bakır
(Cu) ppm
1,61
0,88
0,16
0,48
0,54
Yarayışlı Çinko
(Zn) ppm
2,18
0,05
0,16
0,00
0,25
Yarayışlı Mangan
(Mn) ppm
6,18
2,98
1,94
2,20
3,93
Yarayışlı Kalsiyum
(Ca) ppm
9043,26
8643,88
7474,72
8751,25
8278,13
Yarayışlı Magnezyum
(Mg) ppm
2483,50
670,37
166,47
678,04
484,07
58,1
40,7
27,6
34,2
35,2
Toplam Petrol Hidrokarbonlar (mg/l)
Kırıkkale İli'nin doğal bitki örtüsü yağışlı mevsimde yeşeren, kurak mevsimde sararan
step bitkilerdir. Alandaki step formasyonları İç Anadolu bölgesinin büyük kısmında olduğu
gibi, farklı antropojenik etkiler (insan faaliyetleri sonucunda meydana gelen) sonucu regresif
süksesyon ile oluşmuştur. Yöredeki bitkilerin büyük bir bölümü kurakçıl ve tuzcul özelliktedir.
Kırıkkale'nin ormanlık alanları son derece sınırlıdır. Sulakyurt, Koçubaba, Dinek dağı gibi
yörelerde görülen ormanlar genelde bodur meşelerden, kısmen de ardıçtan oluşur.
VII.2.9
Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul
plantasyon alanları), sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün
desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları)
Proje alanının bulunduğu Kırıkkale İli Yahşihan İlçesindeki arazilerin %51,73’ü tarım
arazisi niteliğindedir.
Kırıkkale’de buğday ve arpa gibi tahıllar başta gelmek üzere çeşitli endüstri bitkileri,
sebze ve meyveler yetiştirilmektedir. Bölgede bağcılık ise ayrı bir öneme sahiptir.
81
2007 yılı itibariyle Kırıkkale’de yetiştirilen tarım ürünleri ekim alanlarının oranlarına
baktığımızda ilk sırada 1.727.661 dekarlık ekim alanıyla toplam tarım alanının %60’ını
kaplayan tahıllar gelmektedir. Bunu sırasıyla yağlı tohumlar (%3,5), yem bitkileri (%0,9) ve
baklagiller (%0,8) izlemektedir. Yumrulu bitkilerden sadece şekerpancarının yetiştirildiği
Kırıkkale’de adı geçen endüstri bitkisinin ekim alanının payı son derece düşüktür (Kırıkkale
Tarım İl Müdürlüğü, 2009).
Şekil 40. Kırıkkale İli Tarım Ürünlerinin Dağılımı
Meyveciliğin çeşitlilik gösterdiği Kırıkkale’de meyve bahçeleri son yıllarda önemli oranda
azalma eğilimine girmiştir. 1995 yılında 43.830 dekar olan meyve bahçelerinin genişliği
1998’de 41.900, 2000’de 37.530, 2005’te 35.840’a kadar gerileyerek 2007’de 30.896 dekara
inmiştir. İlin meyveciliğinde taş çekirdekliler ve yumuşak çekirdekliler ağırlığını korumakla
beraber sert kabuklularda yetiştirilmektedir. Bunların dışında yörede uzun bir geçmişe sahip
bağcılık kültürü bulunmaktadır.
Şekil 41. Kırıkkale İli Meyve Ürünlerinin Dağılımı
Yöre sebzeciliğinde, ağırlıklı olarak kış soğuklarına daha dayanıklı ürünler
yetiştirilmektedir. Bununla birlikte özellikle mikroklimatik koşulların sonucunda Kırıkkale
sebzeciliğinde çeşitlilik söz konusudur. Bu bakımdan değerlendirildiğinde başta kavun ve
karpuz olmak üzere domates, biber (sivri, çarliston), hıyar, ıspanak ve patlıcan yetiştiriciliği
öne çıkmaktadır.
82
Yahşihan İlçesi genelinde ise toplam 80.177 da’lık tarım alanının %25,40’ında sulu tarım
yapılmaktadır. Aşağıdaki tabloda sulu ve kuru tarım oranları verilmiştir.
Tablo 27. Sulu ve Kuru Tarım Dağılım Oranları
Arazi Özelliği
Arazi Miktarı (da)
Yüzde Oranı (%)
Sulu Arazi Miktarı
20.365
25,40
Kuru Arazi Miktarı
59.812
74,60
Toplam Tarım Alanı
80.177
100
Yahşihan ilçesindeki tarımsal ürünlerin dağılımına bakıldığında ise hububat ve sebze
yetiştiriciliğinin ön sıralarda olduğu gözlemlenmektedir. Aşağıdaki tabloda Yahşihan ilçesi
tarım ürünleri üretim miktarları verilmiştir.
Tablo 28. Yahşihan İlçesi Tarım Ürünleri Yıllık Üretim Miktarları
Tarım Ürünü
Üretim Miktarı
(da)
Hububat
39.500
Baklagil
375
Yem Bitkisi
1.500
Endüstri Bitkisi
2.000
Sebze
9.550
Meyve
1.252
Nadas
26.000
Kaynak İl Tarım Müdürlüğü
Proje Etki Alanında içerisinde yer yer tarım arazileri ve yer yer mera-çayır bulunmaktadır.
Proje etki alanı içerisinde yer alan tarım arazilerinin büyük bir kısmında eğim ve erozyon
zararı bulunmakta olup, büyük bir kısmında Nadaslı Kuru Tarım yapılmakta, bir kısım tarım
arazisinde ise sulu tarım ve sebze bahçeciliği yapılmaktadır.
Proje alanı Kırıkkale ili Yahşihan İlçesi Kılıçlar Belediyesi sınırları içerisinde 103 ada, 6
parselde yaklaşık 227.000 m2’lik alan üzerinde kurulması planlanmaktadır.
İnceleme ve Değerlendirme Formu ve Mesçere Haritası ekte sunulmuştur. (Bkz. Ek-3)
Burada belirtildiği üzere söz konusu proje sahası ormanlık alan içerisinde kalmakta olup,
saha üzerinde herhangi faaliyete başlanmadan önce bu alanlarda 6831 sayılı Orman
Kanunun 17/3 üncü maddesi gereğince izin alınacaktır.
83
rastlanılmamış ve doğal florası step olarak gözlenmiştir. Ayrıca faaliyet sahası ekte yer alan
Çevre Düzeni Planına göre de çayır mera arazisi üzerindedir. (Bkz. Ek-4) Kırıkkale İl Özel
İdaresi’ne ait ekte yer alan yazıda da Çevre Düzeni Planında proje sahasının çayır-mera
içerisinde yer aldığı ve Çevre Düzeni Planı hükümlerine, ilgili kanun ve yönetmeliklere
uyulması ve ilgili kurumlardan izinlerin alınması kaydıyla sakınca olmadığı belirtilmiştir. (Bkz.
Ek-5) Ayrıca proje kapsamında Kırıkkale Tarım İl Müdürlüğüne müracaat edilerek onaylatılan
Toprak Koruma Projesi uygulanacaktır.
VII.2.10
Orman alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan
büyüklükleri ve kapalılığı, bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya
kullanım amaçları), 1/25.000 ölçekli Mesçere Haritası, orman alanı dışında
ise proje sahasının bulunduğu alana en yakın orman alanı mesafesinin
girilmesi,
Söz konusu proje alanı orman açısından zengin olmayan bir bölgedir. İli genelinde
normal koru 16.527 ha, baltalık 34.695 ha, olmak üzere toplam 51.222 ha orman alanı
mevcuttur. Bu oran Kırıkkale ilinin % 11,06’sını oluşturmaktadır. Bu rakamlara 1976 yılından
2004 yılı sonuna kadar yapılan 11.307 ha’lık ağaçlandırılmış saha da dâhil edilirse bu oran
%13,51’e çıkmaktadır.
Tablo 29. 2006 Yılı Kırıkkale İli Geneli Ormanların İşletme Şekillerine Göre Dağılımı
Alan
Kırıkkale İli
Baltalık
Koru
Ormanlık
Toplam
Toplam
Toplam
Normal
Bozuk
Normal
Bozuk
Prodüktif
Bozuk
Ormanlık
(ha)
(ha)
(ha)
(ha)
Orman (ha)
Orman (ha)
Alan (ha)
5.817
10.710
1.603
31.401
7.420
43.801
49.531
Açıklık
Toplam
Alan
Alan
486.926
536.457
Kaynak. Kırıkkale Orman İşletme Şefliği
Kırıkkale Orman İşletme Şefliği’nden alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ve
Mesçere Haritası ekte sunulmuştur. (Bkz. EK-3) Burada belirtildiği üzere söz konusu proje
sahası ormanlık alan içerisinde kalmakta olup, saha üzerinde herhangi faaliyete
başlanmadan önce bu alanlarda 6831 sayılı Orman Kanunun 17/3 üncü maddesi gereğince
izin alınacaktır.
rastlanılmamıştır. Doğal florası step olarak gözlenmiştir. Ayrıca faaliyet sahası ekte yer alan
Çevre Düzeni Planına göre de proje alanı çayır mera arazisi üzerindedir. (Bkz. Ek-4)
84
İnşaat çalışmalarına başlanılmadan önce faaliyet alanı üzerinde arazi düzenleme
çalışmaları yapılacak akabinde inşaat çalışmalarına başlanılacaktır. Arazi düzenleme ve
inşaat çalışmaları sırasında yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkan hafriyat toprağı
öncelikle dolgu işlemlerinde kullanılacaktır. Proje sahası etrafına veya herhangi bir orman
alanına dökülmeyecektir.
Proje alanında herhangi bir ağaç kesimi söz konusu değildir. Proje alanına ulaşım
yolunda iyileştirme ve genişletme çalışmaları yapılacaktır. Bu alanlarda mümkün mertebe
ağaç kesiminden kaçınılacaktır.
Söz konusu faaliyetin inşaatına başlanmadan 6831 sayılı Orman Kanunu kapsamında
gerekli izinler alınacaktır.
Olası yangın olaylarına karşı gerekli aletler faaliyet alanında bulundurulacaktır.
Yangınların önlenmesi için gerekli tedbirler alınacak olup, yangın söndürme araçlarının
yangına mümkün olan en kısa zamanda müdahale edebilmesini sağlanacaktır. Yangın
durumunda ESER DGKÇS projesi kapsamında işletme ve inşaat aşamasında çalışacak olan
personel, ilgili Orman Bölge Müdürlüğü ekipleri ile birlikte koordineli çalışacaktır.
VII.2.11
Koruma alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar
(Kızılırmak Nehri ile ilgili olarak akarsu koruma bandının belirlenmesi ve bu
kapsamda değerlendirme yapılması), Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma
Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları,
Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre
Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera
Kanunu kapsamındaki alanlar)
Proje alanında 17.07.2008 tarihli 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel
Etki Değerlendirme Yönetmeliği Ek-V Duyarlı Yöreler kapsamında;
1. Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar
a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. maddesinde tanımlanan ve
bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları”
ve “Tabiat Koruma Alanları”,
Proje alanı ve çevresinde “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiat
Koruma Alanları” bulunmamaktadır.
b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman Bakanlığı’nca
belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları”
Proje alanı ve çevresinde “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı
Yerleştirme Alanları” bulunmamaktadır.
85
c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 3.
maddesinin birinci fıkrasının “Tanımlar” başlıklı (a) bendinin 1.,2.,3. ve 5. alt bentlerinde
“Kültür Varlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” olarak tanımlanan ve aynı kanun
ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi
Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar,
Yahşihan İlçesinde bulunan kültür varlıkları, bulundukları yerler ve proje alanına olan
yaklaşık uzaklıkları aşağıda verilmiştir:
Kültür Varlığı
Gar binası (Anıt Yapı)
İlkokul Binası (Anıt Yapı)
Gar Binası, Lojman ve Depo Binaları
(Anıt Yapı)
Mahmutlar Köyü (Arkeolojik Sit)
Yerleşim Yeri
Kılıçlar Kasabası
Irmak Kasabası
Proje Sahasına Uzaklığı
6 km.
6 km.
4 km.
6 km.
Proje sahası içerisinde herhangi bir kültür ve tabiat varlığı bulunmamakta olup, projenin
inşaat aşamasında herhangi bir kültür ve tabiat varlığı ile karşılaşılması durumunda İl Kültür
ve Turizm Müdürlüğüne haber verilecektir.
d) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su Ürünleri
İstihsal ve Üreme Sahaları,
Kırıkkale sınırları içerisinde bulunan Kızılırmak, Delice Irmağı, Cinali Göleti, Ahılı Sulama
Göleti ve Beyobası Göleti 1380 Sayılı Su Ürünleri kapsamında olan Su Ürünleri İstihsal ve
Üreme Sahalarıdır.
Proje konusu ESER DGKÇS kullanılacak proses suyu keson kuyudan temin edilecektir.
Tesisten kaynaklı olarak ortaya çıkacak evsel nitelikli atıksular ve proses atıksuları uygun
arıtmadan geçirildikten sonra Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ilgili maddelere uygun olarak
Kızılırmak’a deşarj edilecektir.
Faaliyet kapsamında yer alan soğutma sistemi kapalı çevrim olarak çalışacağından
başlangıçta bir kereye mahsus olmak üzere su gerekecek olup, işletme aşamasında
buharlaşma ve blöf suyu kayıpları karşılanacaktır. Soğutma sistemi kapalı çevrim olduğu için
Kızılırmak’a soğutma suyu deşarjı olmayacaktır.
Dolayısıyla, projeden kaynaklı olarak Kızılırmak Nehri üzerine herhangi bir olumsuz etki
olması beklenmemektedir.
86
e) 4/9/1988 tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol
Yönetmeliğinin 17. ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan
Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar
Kırıkkale Belediye Başkanlığı verilerine göre, İlde içme ve kullanma suyu temin edilen
Kapulukaya Barajı ile ilgili olarak Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin ilgili maddelerine göre
koruma alan sınırlarının kamulaştırması yapılamamıştır. Proje alanı ve çevresinde de
4/9/1988 tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol
Yönetmeliğinin 17. ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan
Yönetmelikle Değişik 18., 19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar bulunmamaktadır.
(Bkz. Ek-10).
f) 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hava Kalitesinin
Korunması Yönetmeliği’nin 49. maddesinde tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri”,
Kırıkkale ilinde “Hassas Kirlenme Bölgeleri” olarak tanımlanan alanlar bulunmamaktadır.
g) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca Bakanlar
Kurulu tarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” olarak tespit ve ilan edilen alanlar,
Kırıkkale ilinde “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” olarak tespit ve ilan edilmiş alanlar
bulunmamaktadır.
h) 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına alınan
alanlar,
Kırıkkale ilinde Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına alınan bulunmamaktadır.
i)
31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan yerler
Kırıkkale ilinde mevcut olan;
Sulakyurt Orman İşletme Şefliği sınırlarında 16.552 ha. ormanlık alan, Delice Orman
İşletme Şefliği sınırlarında 8622 ha. Ormanlık alan bulunmaktadır. Mevcut orman ağacı
Karaçam, Meşe ve ardıçtır. Ayrıca karaçalı ve ladin gibi ağaçcıklar ve çalımsı bitkiler de
mevcuttur.
Kırıkkale Orman İşletme Şefliği’nde alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ve
Mesçere Haritası ekte sunulmuştur. (Bkz. Ek-3) Burada belirtildiği üzere söz konusu proje
başlanmadan önce Kırıkkale Orman İşletme Şefliğinden gerekli izinler alınacaktır.
87
Çevre Düzeni Planına göre de çayır mera arazisi üzerindedir. (Bkz. Ek-4) Kırıkkale İl Özel
İdaresi’ne ait yazıda da Çevre Düzeni Planında proje sahasının çayır-mera içerisinde yer
aldığı ve Çevre Düzeni Planı hükümlerine, ilgili kanun ve yönetmeliklere uyulması ve ilgili
kurumlardan izinlerin alınması kaydıyla sakınca olmadığı belirtilmiştir. (Bkz. Ek-5)
j)
4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlar,
Kırıkkale ilinde 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince Kapulukaya
Barajının mutlak koruma alanı olup, yapılaşma yasağı getirilen alandır. Barajın proje alanına
olan uzaklığı 23 km’dir.
k) 26/1/1939tarihli ve 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması
Hakkında Kanunda belirtilen alanlar,
Kırıkkale ilinde zeytin üretimi yapılmamaktadır. Proje alanı ve çevresinde Zeytinciliğin
Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda belirtilen alanlar bulunmamaktadır.
l)
25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar,
Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre 4342 Sayılı Mera Kanununa göre mera envanterleri
tespit ve tahditi tamamlanan; Bahşılı İlçesinde 384 hektar, Çelebi İlçesinde 1867 hektar,
Karakeçili İlçesinde 384 hektar, Yahşihan İlçesinde 205 hektar ve Merkezde 1308 hektardır.
Kırıkkale Orman İşletme Şefliği’nde alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formunda
belirtildiği üzere proje sahası ormanlık alan içerisinde kalmakta olup, saha üzerinde herhangi
faaliyete başlanmadan önce Kırıkkale Orman İşletme Şefliğinden gerekli izinler alınacaktır.
Çevre Düzeni Planına göre de proje alanı çayır mera arazisi üzerindedir. (Bkz. Ek-4)
m) 17/5/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde belirtilen alanlar,
Kırıkkale ilinde Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Listesi’nde belirtilen alanlar
bulunmamaktadır.
Proje alanına en yakın sulak alan 100 m doğusundaki Kızılırmak Nehri’dir.
88
Proje konusu ESER DGKÇS kullanılacak proses suyu keson kuyudan temin
edilecektir. Tesisten kaynaklı olarak ortaya çıkacak evsel nitelikli atıksular ve proses
atıksuları uygun arıtmadan geçirildikten sonra Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ilgili
maddelere uygun olarak Kızılırmak’a deşarj edilecektir.
Kızılırmak’a soğutma suyu deşarjı olmayacaktır. Dolayısıyla, projeden kaynaklı olarak
Kızılırmak Nehri üzerine herhangi bir olumsuz etki olması beklenmemektedir.
Ayrıca, DSİ 5. Bölge Müdürlüğü’nün yerinde yaptığı inceleme sonucunda, proje alanının
DSİ Projeleri kapsamında yer almadığı, içme ve kullanma suyu temin edilen baraj ve göl
koruma alanı içerisinde kalmadığı ve proje alanında DSİ’ye ait herhangi bir YAS işletmesi
bulunmadığını belirtir 14.04.2011 tarih ve 130440 sayılı yazıları ekte verilmiştir (Bkz. Ek-10).
26.08.2010 tarih ve 27684 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Sulak
Alanların Korunması Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik kapsamında
akarsu koruma bandı tanımı getirilmiş olup, aynı yönetmeliğin 23. Maddesinde “Mevsimsel
ve daimi akarsuların akarsu koruma bantlarında yer alan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi Genel
Müdürlük iznine tabidir. Bu alanlarda Ek-1 ve EK-2 listelerinde yer alan faaliyetler için
Bakanlıkça belirlenecek başvuru formu ile Bakanlığa müracaat edilir, müracaatın uygun
görülmesi halinde başvuru sahibine izin belgesi verilir.” Hükmü yer almaktadır. Buna
istinaden söz konusu proje kapsamında EK-2 İzin Belgesi Başvuru Formu doldurularak
Kırıkkale İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne başvurulmuştur. Konuyla ilgili olarak İl Çevre ve
Orman Müdürlüğü faaliyet sahasının Akarsu Koruma Bandında kaldığını ancak tesisin inşaat
ve işletme aşamasında gerekli çevresel tedbirlerinin alınması kaydıyla olumlu mütala etmiş
olduklarını Orman ve Su İşleri Bakanlığı – Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğüne
bildirmişlerdir. (Bkz. Ek-22)
2. Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli
alanlar
a) 20/2/1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN Sözleşmesi)
uyarınca koruma altına alınmış alanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme Alanları”nda
belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, “Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları”,
Kırıkkale ilinde “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi”
(BERN Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır.
b) 12/6/1981 tarih ve 17368 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barcelona Sözleşmesi) uyarınca
korumaya alınan alanlar
Kırıkkale ilinde “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barcelona
Sözleşmesi) uyarınca korumaya alınan alanlar bulunmamaktadır.
89
ı) 23/10/1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmi Gazete!de yayımlanan “Akdeniz’de Özel
Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” gereği ülkemizde “Özel Koruma Alanı” olarak
belirlenmiş alanlar,
Kırıkkale ilinde “Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” gereği
ülkemizde “Özel Koruma Alanı” olarak belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır.
ıı) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı
tarafından yayımlanmış olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit”
listesinde yer alan alanlar,
Kırıkkale ilinin Akdeniz’e kıyısı bulunmamaktadır.
ııı) Cenova Deklerasyonu’nun 17. maddesinde yer alan “Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede
Olan Deniz Türlerinin” yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar,
Kırıkkale ilinin Akdeniz’e kıyısı bulunmamaktadır.
c) 14/2/1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin 1. ve 2. maddeleri gereğince
Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan “Kültürel Miras” ve “Doğal Miras” statüsü
verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar,
İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre, İlimizde Kültür ve Turizm Bakanlığı
tarafından koruma altına alınan alan bulunmamaktadır. Proje alanı ve çevresinde “Kültürel
Miras” ve “Doğal Miras” statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar bulunmamaktadır.
d) 17/05/1994 tarih ve 21937 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların
Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar,
Proje alanı ve çevresinde “Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası
Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca
koruma altına alınmış alanlar bulunmamaktadır.
e) 27/7/2003 tarihli ve 25181 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
Avrupa Peyzaj Sözleşmesi uyarınca korunması gereken alanlar,
Proje alanı ve çevresinde Avrupa Peyzaj Sözleşmesi uyarınca korunması gereken
alanlar bulunmamaktadır.
90
3. Korunması gereken alanlar
a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit
edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan, biogenetik
rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.),
Onaylı 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında (Bkz. Ek-4), proje alanı ve çevresinde
mevcut özellikleri korunacak alan olarak tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar
bulunmamaktadır.
b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi
kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II.
sınıf ile özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı,
Kırıkkale Orman İşletme Şefliği’nde alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formunda
belirtildiği üzere proje sahası ormanlık alan içerisinde kalmakta olup, saha üzerinde herhangi
faaliyete başlanmadan önce bu alanlarda 6831 sayılı Orman Kanunun 17/3 üncü maddesi
gereğince izin alınacaktır.
Faaliyet sahası ekte yer alan Çevre Düzeni Planına göre de proje alanı çayır mera
arazisi üzerindedir. (Bkz. Ek-4) Kırıkkale İl Özel İdaresi’ne ait ekte yer alan yazıda da Çevre
Düzeni Planında proje sahasının çayır-mera içerisinde yer aldığı ve Çevre Düzeni Planı
hükümlerine, ilgili kanun ve yönetmeliklere uyulması ve ilgili kurumlardan izinlerin alınması
kaydıyla sakınca olmadığı belirtilmiştir. (Bkz. Ek-5)
ÇED Sürecinin tamamlanmasının ardından İl Tarım Müdürlüğünün 10.06.2011 tarih ve
2130 sayılı yazısında belirttiği üzere 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu
gereğince Tarım İl Müdürlüğüne gerekli müracaat yapılacaktır. Proje alanı ve çevresinde özel
mahsul plantasyon alanları bulunmamaktadır.
c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı,
tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi geçmeyen
derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem
taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren
kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler,
Proje alanı yakınında yer alan Kızılırmak Nehri sulak alanı, proje alanının 100 m
doğusundadır.
Proje konusu ESER DGKÇS kullanılacak proses suyu keson kuyudan temin edilecektir.
Tesisten kaynaklı olarak ortaya çıkacak evsel nitelikli atıksular ve proses atıksuları uygun
arıtmadan geçirildikten sonra Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ilgili maddelere uygun olarak
Kızılırmak’a deşarj edilecektir.
91
Kızılırmak’a soğutma suyu deşarjı olmayacaktır.
Dolayısıyla, projeden kaynaklı olarak Kızılırmak Nehri üzerine herhangi bir olumsuz etki
olması beklenmemektedir.
Ayrıca, DSİ 5. Bölge Müdürlüğü’nün yerinde yaptığı inceleme sonucunda, proje alanının
DSİ Projeleri kapsamında yer almadığı, içme ve kullanma suyu temin edilen baraj ve göl
koruma alanı içerisinde kalmadığı ve proje alanında DSİ’ye ait herhangi bir YAS işletmesi
bulunmadığını belirtir 14.04.2011 tarih ve 130440 sayılı yazıları ekte verilmiştir (Bkz. Ek-10).
d) Göller, akarsular, yeraltısuyu işletme sahaları,
Kırıkkale ilinde doğal göl bulunmamakla beraber, ildeki en büyük yapay göl Kapulukaya
Baraj Göleti’dir. Ayrıca Kızılırmak Nehri ve Delice Dere ilin en önemli akarsularıdır. Ayrıca
Kızılırmak Nehri Türkiye’nin en büyük nehridir. Kırıkkale İlindeki toplam su potansiyeli 3260,5
hm3/yıldır. Bunun 3250 hm3/yılı yerüstü suyu, 10,5 hm3/yılı yer altı suyudur.
Proje alanı ve çevresinde göl ve yer altı suyu işletme sahaları bulunmamakla beraber, en
yakın akarsu proje alanının yaklaşık 100 m doğusundaki Kızılırmak Nehri’dir.
e) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir
türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi,
biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik
oluşumların bulunduğu alanlar,
Proje alanı ve çevresinde Bilimsel araştırmalar için önem arz eden ve/veya nesli
tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı
olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki
jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır.
92
VII.2.12
Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik türleri,
alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası
mevzuatla (Bern Sözleşmesi EK-I ve EK-II ile) koruma altına alınan türler,
nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri,
av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av
Komisyonu Kararları), proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita
üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için
alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında).
Arazide
yapılacak
flora
çalışmalarının
vejetasyon
döneminde
gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi, ayrıca flora için literatür
çalışmalarında Türkiye Bitkileri Veri Serisinin (TUBİVES) güncel
kaynakların (2010-2011 verilerinin) kullanılması, Arazide tespit edilen
türler, anket görüşme sonucu tespit edilen ve literatürden alınan türlerin
ayrı ayrı belirtilmesi, Deniz Ekosistemi hakkında bilgi (Su alma ve deşarj
noktalarının belirtilmesi, alıcı ortama verilecek olan soğutma suyunun
nitelikleri ve deniz ekosistemi üzerine yapacağı etkiler hakkında bilgi
verilmesi)
FLORA
Proje alanı, Davis’in grid sistemi (Flora of Turkey and the East Aegen Islands) açısından
bakıldığı zaman B4 karesinde bulunmaktadır ve Central Anatolia Bölgesi’ne girmektedir.
Aşağıdaki Şekil 42’de Davis’in kareleme sistemi görülmektedir:
Şekil 42. Davis’in Kareleme Sistemi
93
Proje alanı içerisinde bulunduğu Kırıkkale ili, Yahşihan İlçesi İran-Turan Fitocoğrafik
Bölgesi’nin etkisi altında kalmaktadır. Karasal iklimin gözlendiği alanda ve genel olarak hakim
bitki topluluğu steptir. Kırıkkale ilinin yüksek kısımlarında tahripten kurtulmuş, kuzeyde
Koçubaba, güneyde Değnek Dağı’nda bodur meşelere ve ardıçtan oluşan ormanlık alanlar
bulunmaktadır. Baltalık orman niteliğinde olan bu alanlar, tahripten dolayı genel olarak
özelliklerini kaybetmiş sistemlerdir. Yöredeki bitkilerin çoğu kurakçıl ve tozcul özelliktedir. İlde
genellikle yetişen bitkiler; yavşan otu, susam, karanfi papatya, pelin, karadiken, sığırkuyruğu,
sütleğen, çağ çiçeği, geven, üzerik, nane, böğürtlen, ısırgan, hatmi, meyan otu, çöven otu,
kuşburnu, madımak, ebegömeci, hardal ve kekik örnek olarak verilebilir.
Türkiye, topografik yapı ve iklim özelliklerinin farklılığından dolayı 3 floristik bölgenin
etkisi altındadır. Bunlar aşağıdaki şekilde de görüleceği üzere; MED.- Mediterran (Akdeniz),
IR-TUR İrano-Turan (İran-Turan) ve EUR-SIB- Avro-Sibirya (Avrupa – Sibirya) bölgeleridir.
Proje alanı, fitososyolojik olarak incelendiğinde, İran-Turan fitocoğrafik bölgesinin etkisi
altında kalmaktadır.
Şekil 43. Türkiye Fitocoğrafik Bölgeleri Haritası
(Davis P.H., Harper P.C. and Hege I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia. The Botanical Society of Edinburg
94
Aşağıda Şekil 44’te Türkiye Vejetasyon Haritası verilmiştir. Proje alanı yaklaşık olarak
step alanları olarak gösterilen kısım içerisinde kalmaktadır. Yapılan arazi çalışmalarında ise
hakim bitki topluluğunun step olduğu, ormanların yerini otsu bitkilerin ve çalıların aldığı
gözlenmiştir. Bunun yanı sıra, Kızılırmak Nehri kenarında bulunan bataklık, sazlık bitkileri de
proje alanı yakın çevresinde bulunmaktadır.
Yaklaşık Proje Alanı
Şekil 44. Türkiye Vejetasyon Haritası
Yapılan arazi çalışmalarında da gözlendiği üzere, bölgede yaygın bir step vejetasyonu
hâkim durumda olup, ormanlık alana rastlanamamıştır.
Proje alanında yapılan çalışmalar ve literatür taramaları ile tespit edilen flora elemanları
step vejetasyonunda genel olarak gözlenen türlerdir. Çoğunlukla tek veya çok yıllık otsu,
çalımsı, dikenli bitkiler bulunmakta olup; Kızılırmak Nehri kenarında yoğun bir bitki topluluğu
oluşturmamakla beraber sucul sazlık veya bataklık alanlarda buraya özgü flora elemanlarına
rastlanmaktadır. Ancak, nehrin kenarında bulunan yol bu yapıyı bölmektedir ve dolayısıyla bu
türler çok geniş bir yayılım gösterememiştir. Proje alanı ve Kızılırmak Nehri arasında bulunan
yol doğal olarak bir koruma bandı oluşturmaktadır.
Proje alanı ve çevresinin florasını tespit etmek amacıyla yapılan arazi çalışmaları daha
sonra yapılan literatür çalışmalarıyla desteklenmiş olup, tespit edilen türler aşağıdaki tabloda
belirtilmektedir. Bu çalışmalar ile türlerin Latince ve Türkçe adları, endemizm durumu, tehlike
sınıfları, hangi fitocoğrafik bölge elementi oldukları, bulundukları habitatlar, proje alanı ve
çevresindeki bolluk dereceleri, nasıl tespit edildikleri ve sözleşmelere göre durumu
belirtilmiştir. Türlerin tespiti için TÜBİVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi)’den ayrıca bitkilerin
Türkçe karşılıkları için ise ‘Türkçe Bitki Adları Sözlüğü’ (Baytop,1994) adlı eserden
faydalanılmıştır.
95
Tablo 30. Flora Türleri
FAMİLYA
TÜR
Türkçe adı
ACANTHACEAE
Acanthus hirustus
Ayın Pençesi
ALISMATACEAE Alisma lanceolatum
APIACEAE
Biforia radians
Yabani Kişniş
(UMBELLIFERAE)
Bupleurum rotundifolium
Echinophora tournefortii
Tahran otu
Eryngium
campestre
var. Çakır Dikeni
campestre
Scandix
australis
subsp. Fesçi tarağı
grandiflora
APOCYNACEAE Vinca herbacea
Cezayir Menekşesi
ASTERACEAE
Achillea setacea
Yılandili
Achillea wilhelmsii
Civanperçemi
Anthemis austriaca
Papatya
Artemisia spicigera
Yavşan
Cichorium intybus
Yabani Hindiba
Cnicus benedictus
Bostan Otu
Centaurea solstitialis subsp. Zerdali Dikeni
solstitialis
Centaurea virgata
Yanardöner
Crepis sancta
Radika
Echinops ritro
Topuz
Onopordum acanthium
Eşek Dikeni
Senecio vulgaris
Kanarya Otu
BORANGIACEAE Alkanna orientalis
Echium italicum
Engerek otu
END
IUCN
FCB
Habitat
1
X
2
3
4
X
5
Lokalite
6
7
X
8
X
X
X
X
İran-Turan
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
İran-Turan
X
X
X
İran-Turan
96
X
X
X
X
X
X
X
X
X
400-2000
500-1750
2
3
X
A
L
0-1800
X
X
X
X
0-1900
X
X
X
X
X
X
X
100-2000
0-2450
0-2100
600-1600
0-700
600-2600
700-1000
5
L
A
X
X
X
X
X
Tespit
A
400-2000
0-2300
500-2200
1000-2000
300-2000
0-3050
400-1400
X
X
BERN
X
X
X
X
X
X
4
X
30-1300
İran-Turan
X
1
X
700-1800
X
X
X
X
X
X
Avrupa-Sibirya
İran-Turan
X
(m)
800-1800
0-1850
Bolluk
A
X
X
X
X
X
X
A
L
A
A
A
L
A
L
X
A
X
L
L
A
A
L
A
A
X
X
X
X
X
X
FAMİLYA
TÜR
Türkçe adı
END
IUCN
FCB
Habitat
1
Crambe orientalis
Sinapis arvensis
CARYOPHYLLAC Arenaria leptoclados
EAE
CONVOLVULAC Convolvulus arvensis
EAE
ELAEAGNACEAE Elaeagnus angustifolia
EUPHORBIACEA Euphorbia macroclada
E
FABACEAE
Astragalus lanatus
Colutea cilicica
Onobrychis viciifolia
Trifolium arvense
Vicia sativa
LAMIACEAE
Marrubium vulgare
Teucrium polium
MALVACEAE
Alcea pallida
Malva neglecta
PAPAVERACEAE Papaver commutatum
POACEAE
Bromus tectorum
Echinochloa cruss-galli
Hordeum murinum
Stipa lessingiana
Phragmites australis
Polypogon viridis
Setaria viridis
İran-Turan
BRASSICACEAE
2
3
4
X
5
Lokalite
6
Tarla hardalı
Kum otu
Geven
Patlangaç
Korunga
Yonca
Fiğ
Boz Ot
Acı Yavşan
Hatmi
Ebegümeci
Gelincik
Brom
Darıca Otu
Pisi pisi Otu
Sorguç Otu
8
X
X
Gündüz sefası
İğde
Sütleğen
7
X
X
X
X
İran-Turan
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
İran-Turan
X
X
X
Avrupa-Sibirya
Avrupa-Sibirya
X
X
X
Tilkikuruğu
X
97
X
X
X
X
X
X
X
X
X
1
2
X
X
X
3
X
X
X
0-1500
4
BERN
Tespit
5
A
L
A
X
0-3050
X
İran-Turan
(m)
500-2800
0-1800
Bolluk
A
0-3000
X
A
250-2500
X
L
X
L
L
L
A
A
A
A
L
L
A
L
A
A
L
A
A
A
1500-2700
100-2000
0-1700
0-2300
0-1600
0-1400
0-2050
300-1500
0-2000
1000-1800
0-2000
0-2080
0-900
100-3000
0-2400
50-1300
0-2300
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
FAMİLYA
TÜR
Türkçe adı
END
IUCN
FCB
Habitat
1
Ranunculus arvensis
Düğün çiçeği
Reseda lutea
Muhabbet çiçeği
Agrimonia eupatoria
Koyun Otu
Amygdalus communis
Badem
Pyrus elaeagnifolia
Ahlat
RUBIACEAE
Galium aparine
SCROPHULARIACEAE
Gratiola officinalis
Verbascum tossiense
Sığırkuyruğu
ZYGOPHYLLACEAE
Peganum harmala
Üzerlik
Tribulus terrestris
Demir Dikeni
FCB (Fitocoğrafik Bölge):
Bitkinin ait olduğu fitocoğrafik bölge
2
RANUNCULACEAE
RESEDACEAE
ROSACEAE
END: Endemizm
Lokalite:
Tespit: Bitkinin tespit şekli
Habitat Sınıfları:
3
4
X
X
5
Lokalite
6
7
8
X
X
X
X
X
Y
LR(lc)
X
X
X
Avrupa-Sibirya
X
X
X
X
X
Örtüş Bolluk Dereceleri:
L: Lokal Endemik
B: Bölgesel Endemik
Y: Yaygın Endemik
Bitkinin adresi, yüksekliği
IUCN: Tehlike sınıfları
A: Arazi Çalışması sonucu
L: Literatür taraması sonucu
1.Orman
2.Maki
3.Frigana
4.Kültür Alanları (Tarla, bahçe, vb)
5.Mera
6.Nemli çayır, bataklık, sulak alan
7.Step
8. Taşlık ve Kayalık
Kaynaklar:
Davıs, P.H. Flora Of Turkey 1-8, Josef Donner Linz
Red Data Book Of Turkısh Plants’Türkiye Tabiatı Koruma Derneği ve Van 100. Yıl Üniversitesi 2000’
TÜBİVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi)
Türk Dil Kurumu Yayını ‘Türkçe Bitki Adları Sözlüğü’
98
(m)
0-1850
0-2000
0-2300
0-1800
0-1700
30-1800
40-1400
80-1700
0-1500
0-1200x
Bolluk
1
2
X
3
4
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
1.Çok nadir
2.Nadir
3.Orta derecede bol
4.Bol
5.Çok bol veya saf populasyon oluşturmakta
Ex: Extinct Tükenmiş Endemik Türler
Ew: Extinct in wild -Doğada Tükenmiş
CR: Critically endangered- Çok tehlikede
EN: Endangered- Tehlike Altında
VU: Vulnerable-Zarar Görebilir
LR:Lower Risk- Az tehdit altında
cd
Koruma Önlemi Gerektiren
nt
Tehdit Altına Girebilir
lc
En Az Endişe Verici
DD: Data Deficient- Yetersiz Veri
NE: Not Evalueted-Değerlendirilmeyen
BERN
Tespit
5
L
A
L
A
L
L
A
L
A
L
Yukarıda proje alanı ve çevresinde bulunan ve/veya bulunması muhtemel bitki türlerinin
listesi tablolar halinde verilmiştir. Buna göre, alanda bulunma olasılığı var olan endemik bitki
türü belirlenmiştir. Bu bitki türü Verbascum tossiense olup, Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı
(Red Data Book)’a göre tehlike kategorisi LR(lc)’dir. LR kategorisi en az tehdit altındaki türler
için kullanılmakta olup 3 alt kategoriye ayrılmıştır. Verbascum tossiense lc alt kategorisinde
bulunmaktadır. “lc” en az endişe verici anlamına gelmektedir. Bunların dışındaki türler Red
Data Book’a göre henüz bir kategori altına alınmamıştır
Alanda belirlenen endemik türün, Türkiye dağılımları ve karelere göre durumu haritalarla
aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 31. Proje alanında tespit edilen endemik türün Türkiye üzerindeki yayılışları
Tür Adı
Türkiye Dağılımı
Karelere Göre
Verbascum
tossiense
Kuzey ve Orta Anadolu
(Sığırkuyruğu)
(Kaynak:http://turkherb.ibu.edu.tr/)
Türkçe adı, Sığırkuyruğu olan Verbascum tossiense iki yıllık otsu bir bitkidir ve genellikle
Quercus çalılıkları, bozkır ve kültür alanlarında bulunur.
Verbascum cinsine ait fotoğraflar;
(Kaynak:http://en.wikipedia.org/wiki/File:Verbascum_nigrum_02.jpg)
99
FAUNA
Faaliyet alanında yaşaması muhtemel/tespit edilen yaban hayatı grupları aşağıdaki
listelerde belirtilmiştir. Omurgalı faunası temel olarak 4 sınıf altında incelenmiştir:
Kuşlar(Aves), Memeliler(Mamalia), Sürüngenler(Reptilia) ve İki Yaşamlılar(Amphibia)
Türlerin tespiti için yapılan arazi çalışmaları ve literatür taramaları gerçekleştirilmiştir.
İki yaşamlılar, Sürüngenler ve Memeli hayvanların tespitinde literatür taraması için, Prof. Dr.
Ali Demirsoy’un Türkiye Omurgalıları, Amfibiler - Sürüngenler - Memeliler adlı eserlerinden
yararlanılmıştır. Ayrıca ‘The IUCN Red List of the Threatened Species’, IUCN resmi internet
sayfası veri tabanından da yararlanılmıştır.
IUCN’e göre koruma altına alınan türler için Red Data Book kategorileri:
EX (Extinct)
Nesli tükenmiş olan takson (Tükenmiş)
EW (Extinct in the wild)
Doğada yok olmuş takson(Doğada Tükenmiş)
CR (Critically Endangered)
Kritik olarak tehlikede olan takson(Kritik)
EN (Endangered)
Tehlike altında olan takson(Tehlikede)
VU (Vulnerable)
Neslinin doğada tükenme riskinin yüksek olduğu takson(Duyarlı)
NT (Near Threatened)
Tehdit altına girebilir (Tehdide Yakın)
LC (Least concern)
Geniş yayılışlı ve nüfusu yüksek olan takson (Düşük Riskli)
DD (Data deficient)
Yeterli bilgi bulunmadığı için yayılışına ve/veya nüfus durumuna bakarak
tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı
takson (Yetersiz Verili)
NE (Not Evaluated)
Değerlendirilmemiş takson (Değerlendirilmemiş)
Proje alanı ve yakın çevresindeki kuş türlerinin tespitinde yardımcı kaynak olarak ve
bulunma ihtimali olan kuş türlerinin tayininde R. F. Porter, S. Christensen, P. SchiermackerHansen - ‘Türkiye ve Ortadoğu’nun Kuşları – Arazi Rehberi (2009) adlı eserden
yararlanılmıştır. Ayrıca ‘European Vertabrate Red Data Book (Avrupa Omurgalıları Kırmızı
Kitabı) kategorileri göre sınıflandırmada da Prof. Dr. İlhami Kiziroğlu’nun Türkiye Kuşları
Kırmızı Listesi (2008) adlı eseri kullanılmıştır.
İ. Kiziroğlu Tarafından Kullanılan Tehlike Sınıfları Açıklamaları:
 Türkiye’de kuluçkaya yatan kuşlar; yani ‘A’ kategorisine giren kuş türleri, ya tam yıllık
kuş türü olup yerli; ya da yaz göçmeni, yani kuluçkaladıktan sonra Türkiye’yi terk eden
göçmen türlerden oluşur.
A.1.0: Şüpheye yer bırakmayacak şekilde yok olan ve artık doğal yaşamda görülmeyen
türlerdir.
A.1.1: Doğal populasyonları tükenmiş türler, insan desteği ve koruması için yaşamlarını
devam ettirmektedir.
A.1.2: Türkiye’de nüfusları çok azalmış olan türler. Büyük ölçüde nesilleri tehdit altında
olduğu için mutlaka korunmaları gereken türlerdir.
A.2: Önemli ölçüde tükenme tehdidi altında olan türler.
100
A.3: Tükenebilecek duyarlılıkta olup, doğal yaşamda soyu tükenme riski yüksek olan
türlerdir.
A.3.1:Gözlendikleri bölgelerde eski kayıtlara göre, azalma olan türlerdir.
A.4: Populasyonlarında lokal bir azalma olup, zamanla tükenme tehdidi altına girmeye
yakın türler.
A.5: Bu türlerin gözlenen populasyonlarında henüz azalma ve tükenme tehdidi gibi bir
durum söz konusu olmayan türler.
A.6: Yeterince araştırılmamış ve haklarında sağlıklı veri olmayan türler.
A.7: Bu türlerle ilgili şu anda bir değerlendirme yapmak olanaklı değildir çünkü bu türlerin
Türkiye’de elde edilen kayıtları tam sağlıklı ve güvenli değildir.
 ‘B’ grubundaki türler ya kış ziyaretçisi, ya da transit göçerdir. Bu türler de önemli
ölçüde tükenme tehdidi altında bulunmakta olup aynen ‘A’ grubundaki değerlendirmeye tabi
tutulacaktır. Dolayısıyla ‘B’ grubundaki türler için de B.1.0-B.7 basamaklarındaki ölçütler
kullanılır.
Proje alanında ve proje alanı çevresinde bulunan veya bulunma ihtimali olan kuş,
memeli, sürüngen ve amfibi türleri aşağıdaki tablolarda belirtilmiştir. Türlerin tehlike sınıfları
ve habitatlarıyla beraber, çeşitli ulusal ve uluslararası mevzuatlara göre durumları, CITES
(Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin
Sözleşme), Bern Sözleşmesi (Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması
Sözleşmesi) ve MAK 2011-2012 kararlarına göre hangi listelerde bulundukları aşağıdaki
tablolarda belirtilmiştir.
Ayrıca proje kapsamında 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu ve Yönetmeliklerine
uyulacaktır.
101
Tablo 32. Fauna Tablosu/ Kuşlar (Aves)
Latince Adı
Türkçe Adı
İngilizce Adı
EVRDB
CITES
IUCN
A.3.1
-
Long-legged Buzzard
A.3
Common Kestrel
END
BERN
Sözleşmesi
MAK
2011-2012
KAYNAK
LC
Ek-II
Ek Liste 1
G
Ek 2
LC
Ek-II
Ek Liste 1
L,A
A.2
Ek 2
LC
Ek-II
Ek Liste 1
L
Chukar Partridge
Common Qunail
A.2
A.3
-
LC
LC
Ek-III
Ek-III
Ek Liste 3
Ek Liste 3
L
L, A
Ek 3
-
LC
LC
Ek-II
Ek-II
Ek Liste 3
Ek Liste 2
G
L,A
Ek-II
Ek Liste 1
G
CICONIIDAE
KUŞLAR
LEYLEKGİLLER
Ciconia ciconia
Ak Leylek
ACCIPITRIDAE
YIRTICIKUŞLAR
Buteo rufinus
Kızıl Şahin
FALCONIDAE
DOĞANGİLLER
Falco tinnunculus
Kerkenez
PHASIANIDAE
TAVUKSULAR
Alectoris chukar
Coturnix coturnix
Kınalı keklik
Bıldırcın
COLUMBIDAE
GÜVERCİNGİLLER
Colomba livia
Streptopelia decaocto
Kaya güvercini
Kumru
Rock Dove
Collared Dove
A.5
A.5
ALAUDIDAE
Skylark
A.3
HIRUNDINIDAE
Tarlakuşugiller
Tarlakuşu
KIRLANGIÇGİLLER
Delichon urbica
Ev kırlangıcı
House Martin
A.3
TURDIDAE
Ardıçkuşugiller
Erithacus rubecula
Kızılgerdan
European Robin
A.3
CORVIDAE
Kargagiller
Pica pica
Corvus monedula
Saksağan
Cüce karga
Eurasian Jackdaw
A.5
A.5
-
LC
LC
-
Ek Liste 3
Ek Liste 3
L
L
STURNIDAE
SIĞIRCIKGİLLER
Sturnus vulgaris
Sığırcık
European Starling
A.5
-
LC
-
Ek Liste 2
L
PASSERIDAE
SERÇEGİLLER
Passer domesticus
Serçe
House Sparrow
A.5
-
LC
-
Ek Liste 3
G
FRINGILLIDAE
İSPİNOZGİLLER
Carduelis carduelis
Saka
A.3.1
-
LC
Ek-II
Ek Liste 1
L
AVES
Alauda arvensis
BIRDS
White Stork
Goldfinch
LC
-
LC
LC
102
Tablo 33. Fauna Tablosu/ Memeliler (Mamalia)
Latince Adı
Türkçe adı
MAMALIA
MEMELİLER
ERINACIDAE
KİRPİLER
Erinaceus concolor
Kirpi
CROCIDURINAE
SİVRİFARELER
Crocidura leucodon
Sivriburunlu Tarlafaresi
NALBURUNLU
YARASALAR
RHİNOLOPHİDAE
Rhinolophus
hipposiderıs
Küçük Nalburunlu yarasa
CRİCETİDAE
HAMSTERLER
Cricetulus migratorius
Gri cücehamster
SPALACİDAE
KÖRFARELER
Spalax leucodon
Kör Fare
MUSTELLIDAE
SANSARLAR
Mustela nivalis
Gelincik
END
IUCN
Red List
CITES
BERN
Sözleşmesi
MAK
2011-2012
Habitat
Kaynak
LC
-
-
Ek Liste 1
Fundalıklar ve çalılıklar
G
LC
-
-
-
Çayırlık ve sudan uzak çalılar
L
LC
-
Ek-III
Ek Liste I
Orman, ağaçlık ve çalılık
L
LC
-
-
-
Sulu kültür ve step alanlarında
L
DD
-
-
-
Yumuşak tarım alanları, stepler, bağ ve
bahçelerde
G
LC
-
Ek-III
Ek Liste 2
Her türlü kovuk, çukur, delik, çalı içi,
kültürlerdeki oyuklar, kemirici galerileri, açık
araziler, tarım arazileri
L
103
Tablo 34. Fauna Tablosu/ Sürüngenler (Reptilia)
Latince Adı
Türkçe adı
END
IUCN
CITES
BERN
Sözleşmesi
MAK
2010-2011
LC
-
-
LC
-
Habitat
Kaynak
Ek Liste I
Kumlu, taşlı, kuru araziler, bazen bağ ve
bahçelerde
L,A
-
Ek Liste I
Taşların altında, kayalar arasında
L
REPTILIA
SÜRÜNGENLER
TESTUDİNİDAE
TOSBAĞAGİLLER
Testudo gracea
Tosbağa
GEKKONIDAE
EV KELERLERİ
Hemidactylus turcicus turcicus
Geniş Parmaklı Keler
LACERTIDAE
KERTENKELELER
Lacerta trilineata
Büyük Yeşil Kertenkele
LC
-
EK-III
Ek Liste I
Nemli arazilerde, orman kenarlarında veya
orman içi çalılıklarda
G
Sarı yılan
LC
-
Ek-III
Ek Liste I
Seyrek ağaçlık bölgelerdeki taşlık yerlerde,
tarlalarda
A
Yarı Sucul Yılan
LC
-
Ek-II
Ek Liste I
Suya yakın taşlık ve çayırlık alanlar, bazen
bahçe ve tarla aralarında
A
IUCN
CITES
BERN
Sözleşmesi
MAK
2010-2011
Habitat
Kaynak
Gecekurbağası
LC
-
Ek-II
-
Pek çok alana yayılmış
G
Yaprakkurbağaları
LC
-
Ek-II
-
Ağaçlar, ağaçsı bitkiler, çalıların arası
L
COLUBRİDAE
Elaphe
sauromates
quartuorlineata
Natrix natrix persa
Tablo 35. Fauna Tablosu/ İki Yaşamlılar ( Amphibia)
Latince Adı
Türkçe adı
AMPHIBIA
BUFONIDAE
Bufo viridis
HYLIDAE
Hyla arborea arborea
İKİ YAŞAMLILAR
END
:
Tespit edilen türün yaşadığı alan özelliği
EVRDB:
Kaynak :
A: Anket (Yöre Halkından AlınanBilgiler)
END
:
Endemik
G: Gözlem
MAK
:
Merkez Av Komisyonu Kararları (2011-2012)
Habitat
L: Literatür
104
European Vertabrate Red Data Book
Proje alanında ve proje alanı çevresinde bulunan ve bulunma ihtimali olan kuş,
memeli, sürüngen ve amfibi türleri yukarıdaki tablolarda verilmiştir. Türlerin tehlike sınıfları
ve habitatlarıyla beraber, çeşitli ulusal ve uluslararası mevzuatlara göre durumları
belirtilmiştir. CITES, Bern Sözleşmesi ve MAK 2011-2012 kararlarına göre hangi listelerde
bulundukları incelenmiştir.
Yapılan çalışmalara göre proje alanı ve çevresinde bulunma ihtimali olan türlerin
tehlike sınıfları incelendiğinde, IUCN’e göre Spalax leucodon (Kör Fare) “DD”, diğer türler
ise “LC” kategorisine girmektedir. “DD” kategorisi (Data deficient), yeterli bilgi bulunmadığı
için yayılışına ve/veya nüfus durumuna bakarak tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme
yapmanın mümkün olmadığı takson anlamını taşımaktadır. Bu kategoriden de
anlaşılacağı gibi türle ilgili fazla veri toplanmamıştır. Ancak ülkemiz sınırları içinde geniş
bir yayılışa sahiptir ve türün neslinin tehlikeye girmesi söz konusu değildir. (Prof. Dr. Ali
Demirsoy, Türkiye Memelileri). “LC” ise, geniş yayılışa sahip olan ve tehlike seviyesinin en
alt olduğu taksonlar için kullanılan bir kategoridir. Aynı şekilde türlerin nesillerinin
tehlikeye düşmesi söz konusu değildir. Ayrıca, habitatlar açısından değerlendirme
yapıldığında, çevrede alternatif alanlar bulunmakta olup, türler üzerinde yaygın bir habitat
tahribi söz konusu değildir. Proje inşaat aşaması sırasında türlerin çevredeki benzer
alanlara ve yakın yerlerdeki benzer habitatlara çekilmeleri beklenmektedir ve zarar
görmeleri öngörülmemektedir.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı (Çevre ve Orman Bakanlığı) Doğa Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürlüğü’nün Merkez Av Komisyonu’nun 2011-2012 Av Dönemi kararına
göre aşağıdaki tabloda gösterilen kategoriler sınıflandırılmıştır:
Ek Liste-I
Bakanlıkça koruma altına alınan yaban hayvanları
Ek Liste-II
Merkez Av Komisyonu’nca koruma altına alınan av hayvanları
Ek Liste-III
Merkez Av Komisyonu’nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları
Proje alanı ve çevresinde herhangi bir “Yaban Hayatı Koruma Sahası” veya “Yaban
Hayatı Geliştirme Sahası” bulunmamaktadır. Ayrıca MAK 2011-2012 kararlarına göre
proje alanı, ava yasak sahalar haritası üzerinde proje alanı gösterilmektedir. Proje alanı
2010-2011 Ava Yasak Sahalar Haritası’na göre, ava kapalı olan alanlar içerisinde
bulunmaktadır. Proje sırasında Merkez Av Komisyonu’nun kararlarına riayet edilecek ve
yasadışı avlanma engellenecektir.
105
Şekil 45.Ava Yasak Sahalar Haritası
CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna
and Flora)
Yukarıdaki tablolarda verilen flora ve fauna türleri Nesli Tehlikede Olan Yabani
Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES)’e göre
incelenmiştir. Proje alanının flora listesi içerisinde bu sözleşmede yer alan türler
bulunmamaktadır. Fauna listesinde ise bu sözleşmede yer alan kuş türleri tespit edilmiştir.
Bunlar: Buteo rufinus(Ek 2), ve Colomba livia (Ek3), Streptopelia turtur (Ek3)
CITES Sözleşmesi
Ek I: Nesilleri tükenme tehdidi ile karşı karşıya bulunan, bu nedenle örneklerinin
ticaretinin özellikle sıkı mevzuata tabi tutulması ve bu ticarete sadece istisnai
durumlarda izin verilmesi zorunlu olan türleri içerir.
Ek II: Nesilleri mutlak olarak tükenme tehdidiyle karşı karşıya olmamakla birlikte,
nesillerinin devamıyla bağdaşmayan kullanımları önlemek amacıyla ticaretleri belirli
esaslara bağlanan türleri içerir.
Ek III: Herhangi bir taraf ülkenin kendi yetki alanı içinde düzenlemeye tabi tuttuğu ve
aşırı kullanımını önlemek veya kısıtlamak amacıyla ticaretinin denetime alınmasında
diğer taraflar ile işbirliğine ihtiyaç duyduğunu belirttiği bütün türleri kapsar.
106
Bern Sözleşmesi
Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması Sözleşmesi olan Bern
Sözleşmesi incelenmiş, yukarıdaki tablolarda verilen flora ve fauna türlerinin bu
sözleşmeye göre durumları belirtilmiştir. Bu sözleşmeye göre koruma altına alınan türler
belirtilmiştir.
Bern Sözleşmesi Ekleri:
Ek 1
Kesin koruma altına alınan flora türleri
Ek 2
Kesin koruma altına alınan fauna türleri
Ek 3
Koruma altına alınan fauna türleri
Bern Sözleşmesi Madde 6 Hükümleri:
Her Âkit Taraf, II No’lu ek listede belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak
korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu
türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır:
a) Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri;
b) Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip
etmek;
c) Yabani faunayı, bu Sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme,
geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek;
d) Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa
bu yumurtaları alıkoymak;
e) Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiş
hayvanlar ve hayvandan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun
kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması
ve iç ticareti
Bern Sözleşmesi Madde 7 Hükümleri:
1. Her Âkit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence
altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır.
2. III No’lu ek listede belirtilen yabani faunanın her türlü işletme şekli, 2. Maddenin
şartları göz önünde tutularak, populasyonlarının varlığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde
düzenlenmiş olacaktır.
3. Alınacak önlemler;
a) Kapalı av mevsimlerini ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları,
b) Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun
durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını,
107
c) Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde
bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde
düzenlenmesi hususlarını, kapsayacaktır.
Flora - Fauna Üzerine Olası Etkiler ve Alınacak Önlemler:
İnşaat Aşaması:
Proje inşaat aşamasında tespiti yapılan türler hareketli formlar olmalarından dolayı,
oluşacak gürültü gibi nedenlerden dolayı ortamdan uzaklaşabilir ve yakın çevrede bulunan
mevcut alternatif habitatlara çekilebilirler. Ancak, inşaat aşaması tamamlandıktan sonra
türlerin tekrar eski yaşam alanlarına dönmesi beklenmektedir. Dolayısıyla proje inşaat
aşaması sırasında ve inşaat tamamlandıktan sonra türlerin nesillerinin tehlikeye düşmesi
öngörülmemektedir. Faaliyetin yol açacağı olumsuz etkileri en aza indirgemek için gerekli
önlemler alınacaktır.
Flora ve fauna için, işletme aşamasında projeden kaynaklanacak en önemli kirleticiler
NO ve NO2 olarak bilinmektedir. Santralden kaynaklanacak NO ve NO2 emisyonları yer
seviyesinde oluşturacağı konsantrasyon değerleri yönetmelik sınır değerlerinin altında
olacağından flora ve fauna üzerinde söz konusu emisyonlara bağlı olumsuz bir etki olması
beklenmemektedir.
Santral ünitelerinde tasarım değerleri gürültü seviyesini minimum düzeyde tutacak
şekilde belirlenecektir. Dolayısıyla, santralin işletme aşamasında oluşacak gürültü
seviyeleri Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği’nde belirtilen
sınır değerlerinin altında olacaktır. Böylece, proje etki alanında bulunan faunanın projeden
kaynaklanacak gürültüden olumsuz yönde etkilenmesi söz konusu olmayacaktır.
Bu etkileri önlemek ya da en aza indirmek için alınması gereken önlemler aşağıda
verilmiştir;
 Proje sahasına ulaşım mümkün olduğunca mevcut yollar üzerinden yapılacaktır.
 İnşaat sırasında yapılacak geçici yollar mümkün olduğunca dar ve kısa olacaktır.
 Proje sahası dışında kalan doğal alanlara çıkışın yasaklanması ya da mümkün
olduğunca az olması sağlanacaktır.
 İnşaat döneminde gerekli çevresel önlemler alınacak ve ilgili mevzuatlara
uyulacaktır.
 İnşaat ve işletme sırasında çalışacak işçilerin eğitilecek ve yasadışı avlanmaları
engellenecektir.
 Mümkün olduğunca proje sahası ve proje ulaşım yolları içinde hareket edilecek ve
belirlenen güzergahların dışına çıkışı önlenecektir.
 Hafriyat atıkları dere kenarlarında depolanmayacaktır.
108
 Orman ve Su İşleri Bakanlığı (Çevre ve Orman Bakanlığı) Doğa Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda
hazırlanan 2010-2011 Av Dönemine ait koruma listelerinde bulunan türler için bu
komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun hareket edilecektir.
Ayrıca BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet edilecektir.
VII.2.13
Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve
planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel
kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri)
Kırıkkale İli, maden cevherleri çeşitliliği yönünden zengin ancak rezerv itibari ile
fakirdir. MTA tarafından Kırıkkale ve çevresinde yapılan araştırmalardan aşağıdaki
rezervlerin dışında bölgede asbest, mermer, fluorit, bakır, çinko, kromit ve manyezit varlığı
tespit edilmiş, ancak bunlar düşük kalitede olduğundan işletmeye elverişli bulunmamış,
planlama ve projelendirme çalışmalarında dikkate alınmamıştır.
Kırıkkale İlinde yer yer taş ve kum ocakları ile diğer maden kaynakları yer almakta
olup, aşağıda Tablo 36 ve Tablo 37’de bu maden kaynakları ile ilgili bilgiler verilmiştir.
Tablo 36. Kırıkkale İli Maden Kaynakları Bilgileri
Maden Türü
Sanayi Madeni
Metalik
Madenler
Enerji
Madenleri
Bentonit
Bakır-KurşunÇinko
Yeri
Keskin-Besler Köyü
Keskin-Derek-Zuhuru
Rezerv
48.000 ton
-
Tenör
%55-60 Pb
Çelebi
200.000
ton
görünür+muhtemel
30 ton
26.000
görünür,
31.000 muhtemel
%50-60 Fe2O3
Kırlangıç- Kenanobası
Taşlı Güney Yatağı
Balışıh
Köyü-Hüseyinbey,
Karamustafa Sahası
Molibden
%2,5-2,6 Cu
%36 Mn
%0,15-2,12 Mo
(Kaynak:Kırıkkale İl Çevre Durum Raporu)
Tablo 37. Kırıkkale İli Kum Ocakları Bilgileri
Ocak Sahibinin
Adı ve Soyadı
Bulunduğu Yer
Ocağın Cinsi
Alanı
m2
Ruhsatın
Başlama Tarihi
Ruhsatın
Bitiş Tarihi
Muharrem
Zengin
Balışeyh
Akçakavak
Köçekgölü Mevkii
Kum Ocağı
4.700
04.05.2006
04.05.2011
Beyton A.Ş
Remzi Kılıç
Bahşılı Merkez Hodar Mevkii
Kum Ocağı
2.800
28.07.2005
28.07.2010
Delice
Mevkii
Kumhisse
Kum Ocağı
3000
19.06.2006
19.06.2011
Ekrem Karakaya
Delice Karabekir Köyü Şahinyeri
Mevkii
Kum Ocağı
3000
28.04.2006
28.06.2011
Hasan Taşdemir
Delice Tatlıcak Köyü Ayrıada Mevkii
Kum Ocağı
5.252
28.07.2005
28.07.2010
Mahzar Akyüz
Balışeyh
Mevkii
Kum Ocağı
3000
18.05.2005
18.05.2010
EN-KA Ltd. Şti.
Yahşihan Merkez Kale Mevkii
Kum Ocağı
3000
28.04.2006
28.04.2011
Çiğdem San.
Yahşiban Hacıballı Köyü Yazı Mevkii
Kum Ocağı
3000
26.06.2002
26.06.2007
Halil Avan
Karakeçili Akkoşan Mevkii
Kum Ocağı
3000
09.06.2004
09.06.2009
Öz Yurdakullar
Yahşihan Irmak Köyü
Kum Ocağı
5000
15.001.2003
15.01.2008
Yaşar Özen
Delice B.Yağlı Kas. Çatal Mevkii
Kum Ocağı
3000
24.06.2005
24.06.2010
Hasan Taşdemir
Delce
Kum
10000
01.09.2005
01.019.2010
Bağcılar
Işıklar
Bağcılar
Köyü
Köyü
Köyü
Köyü
Dedeağaç
Kumhisse
109
Mevkii
Yücel
Büyükkayacı
Yahşıhan Hacıballı Köyü Sökmen
Kum Ocağı
5.860
12.09.2006
12.09.2011
Hamza Teke
Balışeyh
Mevkii
Kum Ocağı
8.132.
34
31.08.2005
31.08.2010
Güvensoy
Madencilik
Delice Merkez Çobankaya Mevkii
Kum Ocağı
3.080
Bilal
Kocamanoğlu
Delice Evliyalı Köyü Yavşanlı Mevkii
Kum Ocağı
3.700
06.03.2006
06.03.2011
Abdullah Eriş
Yahşihan Hacıballı Köyü Ağcalar
Mevkii
Kum Ocağı
32.243
04.05.2006
04.05.2011
Tufan Kızıltan
Merkez Hasandede Uludere Mevkii
Kum Ocağı
10.000
03.05.2006
03.05.2011
MNG
Elektrik
Üretim A.Ş
Sulakyurt Hamzalı Köyü Kızılırmak
Kum Ocağı
30.843
30.05.2006
30.05.2011
Çelebi Belediye
Başkanlığı
Çelebi
Karabucak
Y.Karabucak Mevkii
Kum Ocağı
3000
30.06.2006
30.06.2011
İzzettin
Köyü
Boztepe
Köyü
(Kaynak:Kırıkkale İl Çevre Durum Raporu)
Kırıkkale ilinde taş kömürü, linyit, asfaltit, bitümlü şist ve ham petrol rezervi gibi enerji
kaynağı rezervleri bulunmamaktadır.
Söz konusu proje alanı ile ilgili olarak Maden İşleri Genel Müdürlüğü İzleme Daire
Başkanlığı (MİGEM) ile görüşülmüştür. MİGEM 18.05.2011 tarih ve 551570 sayılı
yazılarında da belirttikleri üzere proje sahası üzerinde 1 adet IV. Grup ihalelik arama
sahasının bulunduğu tespit edilmiştir. Ancak projenin sağlayacağı Kamu Yararı
düşünülerek proje alanında herhangi bir yürüyen maden hakkı bulunmadığından MİGEM
tarafından sakınca bulunmadığı, madenciliğe kapalı alan haline getirilmeyerek Doğalgaz
Kombine Çevrim Santrali özel izin alanı olarak MİGEM sistem kayıtlarına işlenmiştir.
Konuyla ilgili olarak MİGEM görüşü ekte verilmiştir (Bkz. Ek-15). Proje sahası içerisinde
hali hazırda herhangi bir maden sahası bulunmamaktadır.
VII.2.14
Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları,
bu ürünlerin ülke ekonomisi içindeki yeri ve değeri)
Kırıkkale ilinde büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık, kümes hayvancılığı, su ürünleri
(balıkçılık) ve arıcılık yapılmakta olup, Kırıkkale iline ait hayvan varlığını gösterir bilgiler
aşağıda Tablo 38’de verilmiştir.
110
Tablo 38. Kırıkkale ili hayvan varlığı
HAYVAN CİNSİ
Sığır (Saf kültür)
Sığır (Melez kültür)
Büyükbaş
Sığır (Yerli-diğer)
Manda
Toplam
Tek Tırnaklı
Tek Tırnaklı
Koyun (Yerli-diğer)
Koyun (Merinos)
Küçükbaş
Kıl Keçisi
Tiftik Keçisi
Toplam
Tavuk(yumurta)
Tavuk (broiler)
Kanatlı
Hindi
Ördek
Kaz
Toplam
Kovan
Kovan
(Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü)
2009
8.981
32.138
22.967
163
64.249
995
115.699
2.015
22.910
3.111
143.735
80.150
81.100
7.050
3.090
4.660
176.050
14.305
Kırıkkale ilinde gerçekleşen hayvansal ürünler üretimi miktarları aşağıdaki Tablo
39’de verilmiştir.
Tablo 39. 2009 Hayvansal ürünler Üretimi Hayvansal Ürünler Miktar (Ton)
Kırmızı Et
Beyaz Et
Süt
Yapağı
Tiftik
Kıl
Bal
Yumurta (adet)
Deri (adet)
2.059,46
41.665,92
60,6
2,4
20,7
143.112
9.527.670
17.889
Kırıkkale ilinde 1997-2000 yıllarında balıkçılığın gelişmesine yönelik çalışmalara
başlanmıştır. 1999 yılında 50.000 adet aynalı sazan 19.900 adet sazan, 12.000 adet
levrek, 7800 adet yayın balığı Kızılırmak, Delice Çayı ve Çipi Deresine verilerek
üretilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca Tarım İl Müdürlüğünü verilerine göre, 30.000 adet pullu
sazan Keskin Cin Ali Göleti’nde yetiştirilmiştir. Aşağıda Tablo 40’da Kırıkkale ilinde balık
türlerine göre üretim miktarları verilmiştir.
Tablo 40. Türlerine Göre Tatlı Su Ürünleri (2009)
Ürün Türü
Sudak
Yayın
Sazan
Aynalı Sazan
Pullu Sazan
TOPLAM
Üretim Miktarı (Ton)
0
0
0
0
30
30
111
Arıcılıkta ise, 1996 yılından itibaren büyük gelişmeler görülmektedir. 1999 yılında 126
köyde arıcılık yapılmaya başlanmıştır. 1997 yılında 150 adet kovan, 1998’de 3021 ve
1999 yılında 720 adet kovan olmak üzere 4891 adet kovan üretilmiştir. Tarım İl Müdürlüğü
verilerine göre 2003 yılında İl genelinde 10.302 adet arı kovanı olup, 143.380 ton bal
üretimi, 5.940 ton bal mumu üretimi gerçekleştirilmiştir. 2004 yılında ise 9.324 adet arı
kovanı olup, 133.900 kg. bal üretimi, 1.800 kg. balmumu üretimi gerçekleştirilmiştir.
Aşağıda Tablo 41’de Kırıkkale ilinde arıcılık işlerine ait üretim miktarları verilmiştir.
Tablo 41. Kırıkkale İline Ait Kovan Sayıları ve Bal ve Bal Mumu Üretimi (2009 Yılı)
Yahşihan İlçesi
İl Toplamı
KOVAN SAYISI (ADET)
ESKİ TİP
YENİ TİP
14
3.700
1.570
12.735
BAL ÜRETİMİ
(Kg)
37.000
143.112
BAL MUMU
ÜRETİMİ (Kg)
185
4.937
Projenin gerçekleşeceği Kırıkkale İli, Yahşihan İlçesinde hayvancılık önemli bir gelir
kaynağı teşkil etmektedir. İlçe çevresinde bulunan 10 adet yaylada büyük ve küçükbaş
hayvan yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ferdi olarak da süt ve süt ürünleri imal edilerek satışa
sunulmaktadır. Yahşihan ilçesindeki mevcut hayvan sayıları, hayvan başına düşen işletme
büyüklükleri ve hayvansal üretim miktarları aşağıdaki Tablo 42, Tablo 43 ve Tablo 44’de
verilmiştir.
Tablo 42. Yahşihan İlçesinde Mevcut Hayvan Miktarları(2010)
Sığır
Buzağı/Dana
Manda
Koyun
Keçi
At
Eşek
Tavuk
Hindi
Ördek
Kaz
Güvercin
1100 adet
700 adet
0
3950 adet
850 adet
3 adet
75 adet
3000 adet
200 adet
150 adet
20 adet
450 adet
Tablo 43. Hayvanlardan Sağlanan Ürün Miktarları
HAYVAN
ÜRÜN MİKTARI ( TON )
Sığır sütü
Sığır eti
Koyun - Keçi eti
Bal
576
50
72
4
Tablo 44. Hayvan Başına Düşen İşletme Büyüklükleri
Küçükbaş
İşletme
Büyükbaş
İşletme
1 - 30
4
1-5
139
30 - 60
6
6 - 15
95
60 - 100
9
16 - 50
17
100 den büyük
13
50 den büyük
1
112
Proje alanına en yakın yerleşim yeri Hacıbalı Köyü olup, Kızılırmağın karşı kıyısında
yer almaktadır. Diğer yerleşim yerleri ise Irmak Belediyesi yaklaşık 3.000 m, Kılıçlar
Belediyesi 5.000 m mesafede olup, bölgede büyük ölçekli hayvancılık faaliyeti
bulunmamaktadır. Bölge ağırlıkla tarımcılıkla iştigal etmekte olup, bölgenin en büyük gelir
kaynağı tarımsal faaliyetlerdir.
Tesis alanının yerleşim alanlarına uzak olması ve arazi koşullarının hayvancılık için
çok uygun olmaması nedeni ile proje alanında herhangi bir hayvancılık faaliyetine
rastlanmamıştır.
VII.2.15
Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan
araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli
amaçlarla tahsil edilmiş alanlar, vb.)
Kırıkkale Orman İşletme Şefliği’nde alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formuna
göre söz konusu proje sahası ormanlık alan içerisinde kalmaktadır. Ancak yapılan arazi
çalışmalarında söz konusu saha üzerinde orman varlığına rastlanılmamıştır. Doğal florası
step olarak gözlenmiştir.
Proje alanı askeri yasak bölge veya kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla
tahsil edilmiş alanlar içerisinde bulunmamaktadır. Proje alanının yaklaşık 5 km
güneydoğusunda Yahşihan İlçesi Merkezi yakınlarında askeri alan bulunmaktadır.
VII.2.16
Bölgenin mevcut hava kalitesi ve hassasiyeti dikkate alınarak,
hava kalitesi modelleme çalışması yapılarak, tesise ait etki alanının
belirlenmesi,
Kırıkkale İlinde mevcut hava kalitesinin tespiti amacıyla Çevre ve Orman Bakanlığı
tarafından 2006 yılında kurulmuş olan Kırıkkale Hava Kalitesi İzleme İstasyonu
(Boylam:33.5050; Enlem: 39.8400; Yükseklik: 750 m) yer almaktadır. Proje alanının
güneydoğusunda yaklaşık olarak 10,5 km mesafede yer alan istasyonda düzenli olarak
bölgeye ait PM10 ve SO2 parametreleri ölçülmektedir.
Bölgenin mevcut hava kalitesinin tespiti amacıyla söz konusu istasyona ait
01.01.2009-01.01.2011 tarihleri arasında PM10 ve SO2 verilerinden yararlanılmış olup,
aşağıda bölgeye ait hava kalitesi verileri verilmiştir.
Doğalgazlı yakma sistemlerinde en önemli hava kirleticisi NOx emisyonudur. Bölgede
mevcutta yer alan NOx emisyonu düzeyini belirlemek amacıyla proje etki alanında Pasif
Örnekleme yapılmıştır. Mevcut Hava Kalitesi Tespiti çalışmalarına ait ölçüm sonuçları
aşağıda verilmiştir.
113
Kükürtoksitler
Havadaki kükürt oksitler içerisinde en önemli pay kükürt dioksit gazına aittir. Kükürt
dioksit renksiz bir gaz olup, 0,3-1 ppm seviyelerde ağızda karakteristik bir tat bırakmakta,
3 ppm’in üstünde ise boğucu bir hisse yol açmaktadır. Atmosferde oldukça hızlı bir
oksitlenmeyle kükürt trioksit ve sülfatlara dönüşür. Kükürt trioksit sülfürik asidin anhidriti
olup; yağmur veya sis damlalarıyla birleşerek havada bu asidin damlacıklarının
oluşmasına yol açar. Sülfatlar ise çoğunluğu 0,2-0,9 µm çapa sahip katı tanecikler
şeklinde olup, görünür ışığın 0,4-0,7 µm olan dalga boyları ile girişim yaparak görüş
mesafesini azaltır ve güneş radyasyonunu engelleyerek yerel iklimlerde soğumaya yol
açar. Bu yüzden kent atmosferinde SO2’nin tipik seviyelerinde, bağıl neminde %50’den
fazla olduğu günlerde önemli görüş kayıpları ortaya çıkar. Örneğin, 265 µm/m3 SO 2 ve
%50 bağıl nem içeren bir atmosferde görüş mesafesi 8 km’nin altına düşer ki, bu da büyük
uçakların kalkış ve inişine engel olabilir.
Kükürtlü gazların insan sağlığıyla ilişkilendirilmesi çok sayıda araştırmaya konu
olmuştur. Bu çalışmalar sonucu havadaki SO2 seviyeleriyle toplum sağlığının ilişkide
olduğu belirlenmiştir. SO2’nin solunum yolu rahatsızlıkları yarattığı, özellikle akciğer
yetmezliği ve solunum yolu rahatsızlıkları yarattığı, özellikle akciğer yetmezliği ve solunum
sistemi hastaları için öldürücü olabileceği düşünülmektedir. Bu konuda dikkate değer bir
noktada SO2’nin başta partikül maddeler olmak üzere diğer kirleticilerle beraber
değerlendirmesinin daha uygun olmasıdır. Bu yüzden çok yüksek seviyeler hariç
tutulduğunda, atmosfer bulunabilen SO2’nin sağlık etkileri, partiküllerle beraber bir hava
kirliliği indeksi kavramı içerisinde ele alınır. Bu değerlendirme sistemi ülkemizde
kullanılmaktadır.
SOx grubu gazlar daha çok teknolojik malzemeye ve bitkilere verdikleri zararla
tanınırlar. Örneğin, yağlı boyaların kuruma sistemini arttırır ve boyanın ömrünü azaltırlar.
Metal yüzeylerinin korozyonla aşınmasına yol açarlar. Ayrıca kireç, mermer ve sıva gibi
yapı malzemesini de kısa sürede tahrip ederler. Hatta naylon türü plastik eşyanın bile
kükürtlü gaz ve asit zerrelerinden zarar gördüğü belirlenmiştir. Ama yaptıkları en ciddi etki
asit yağışlarıyla biti örtüsünü ve ormanları tahrip etmeleridir.
Kırıkkale Hava Kalitesi İzleme İstasyonuna ait 2009-2010 Yılları Aylık Ortalama SO2
Emisyon Verileri aşağıda Şekil 46 ve Şekil 47’de verilmiş olup, şekillerden de görüleceği
üzere SO2 emisyon kirletici kış mevsiminde (Ocak, Şubat, Kasım ve Aralık aylarında)
yüksek seviyelere ulaşmaktadır. Buradan hareketle SO2 emisyon oluşumunun genel
olarak ısınma amaçlı fosil yakıtların kullanımına bağlı olduğu söylenebilir.
114
200.00
180.00
160.00
140.00
120.00
100.00
80.00
60.00
40.00
20.00
0.00
Şubat
Mart
Nisan
67.00
26.80
38.52
22.04
8.79
4.75
2.00
SO2 2010 178.10
90.38
38.81
23.13
8.79
8.92
7.68
SO2 2009
Mayıs Haziran
Temmu Ağusto
z
s
Ocak
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
1.59
2.00
9.45
31.27
70.81
7.71
5.83
9.45
49.50
32.32
Şekil 46. Kırıkkale İli 2009-2010 Yıllarına Ait Aylık Ortalama SO2 Emisyon Verileri (µg/m3)
120.00
100.00
80.00
60.00
40.00
20.00
0.00
Hazira Temm Ağusto
n
uz
s
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
SO2 24H 2009
37.09
25.63
38.59
22.54
7.09
5.67
2.33
SO2 24H 2010
96.81
90.50
36.71
23.12
8.20
9.56
7.81
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
1.62
4.83
8.16
27.00
70.29
8.32
5.80
9.29
49.15
32.52
Şekil 47. Kırıkkale İli 2009-2010 Yıllarına Ait Aylık Ortalama 24 Saatlik SO2 Emisyon Verileri (µg/m3)
115
Partikül Maddeler (PM10)
Ortalama gaz molekül büyüklüğü olan 0,0002-0,0003 µm çaptan iri olan ve havada bir
süre askıda kalabilen katı veya sıvı her türlü madde partikül sınıfına girer. Bu tanıma göre
maddenin yoğunluğuna bağlı olmakla birlikte durgun atmosferde kısa bir süre için olsun
askıda durabilecek en iri partikülün yaklaşık 500 µm (0,5 mm) çapta olması gerekir.
Havanın tozlu olması, yani doğal veya yapay partikül maddelerle dolu olması;
- Görüş mesafesini kısaltan,
- Güneş ışınlarının enerji taşıdığı dalga boylarında etkili olarak gelen enerji
akışını değiştiren
- İnsan, hayvan ve bitki sağlığına olumsuz etki yapar.
Tozları oluşturan maddenin kendisinin de kimyasal bakımından aktif olabildiği böylece
insan sağlığını etkiyebildiği bilinmektedir. Ayrıca partiküller, yüzeyleri üzerine
adsorpladıkları diğer kirleticileri, havadaki normal derişimlerinden daha yüksek olarak
hassas canlı dokulara ulaştırmakta ve bu maddelerin zararlı etkilerini arttırırlar. Bu ikincisi
aktif adsorpsiyon yüzeyi ile artış gösteren bir etkidir. Bu nedenle de ince partikülleri insan
sağlığına daha fazla zararlı etki yapar.
Kırıkkale Hava Kalitesi İzleme İstasyonuna ait 2009-2010 Yılları Aylık Ortalama PM
Emisyon Verileri aşağıda Şekil 48 ve Şekil 49’da verilmiştir.
180.00
160.00
140.00
120.00
100.00
80.00
60.00
40.00
20.00
0.00
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Hazira Temm Ağusto
n
uz
s
PM10 2009 22.30
77.33
75.17
61.69
55.00
48.59
41.50
PM10 2010 97.16
82.54
70.93
55.08
53.00
48.91
42.87
Kasım
Aralık
Eylül
Ekim
59.29
74.84 161.65 100.50
127.79 112.35
65.96
Şekil 48. Kırıkkale İli 2009-2010 Yıllarına Ait Aylık Ortalama PM10 Emisyon Verileri (µg/m3)
116
180.00
160.00
140.00
120.00
100.00
80.00
60.00
40.00
20.00
0.00
Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs
Hazir Tem Ağust
Eylül Ekim
an
muz
os
PM10 24H 2009 31.00 78.67 80.83 68.25 56.23 49.22 42.10
Kası
Aralık
m
133.36115.71
PM10 24H 2010 96.81 87.50 72.55 54.63 52.77 51.59 42.39 65.50 63.92 78.87 162.69 98.04
Şekil 49. Kırıkkale İli 2009-2010 Yıllarına Ait Aylık Ortalama 24 Saatlik PM10 Emisyon Verileri (µg/m 3)
Azotoksitler
Azot oksitler (NOX) havadaki en önemli kirletici gazlardandır. Yanma sürecinde
yüksek sıcaklık bölgesinde oluşan NO ile bunun daha ileri oksitlenme ürünü olan NO2
gazlarının toplamından oluşur. Asit yağışlarına katkılarından başka, fotokimyasal sisin
oluşumunda başlıca etkenlerdendir. Ayrıca NO2 gerek insan sağlığı, gerekse bitki
örtüsünde doğrudan zehir etkisi yaratan bir gazdır.
NOX gazları NO2 eşdeğeri ile tanımlanır. Yanma kaynaklı olan bu gazlardan asıl
zehirli olanı NO2’dir. NO daha çok NO2 hammaddesi olduğu için önem taşır. Her iki gaz da
doğal azot çevriminin bir parçasıdır. Atmosferdeki yarılanma ömürleri düşük olup,
normalde dünya atmosferinde 1 ppb’den daha az konsantrasyonda olmaları beklenir.
Oysa kentsel atmosferde bu derişimler 40-80 ppb hatta 300-140 ppb değerlere kadar
yükselmektedir.
Proje konusu ESER DGKÇS proje alanı ve çevresinde NOx kirlilik seviyesinin
belirlenmesi amacıyla Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı tarafından Pasif
Örnekleme çalışması yapılmıştır.
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2’sinde “Hava kalitesi
ölçümlerinde Pasif Örnekleme Metodu kullanılması halinde, inceleme alanlarının tepe
noktaları için hesaplanan Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin (HKKD) en yüksek olduğu
inceleme alanında 2 (iki) ay süre için en az 4 (dört) örnekleme noktası seçilir. Aynı dönem
için diğer inceleme alanlarında her bir inceleme alanı için en az 2 (iki) örnekleme noktası
seçilir.” hükmü yer almaktadır.
Ayrıca konuyla ilgili olarak Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel
Müdürlüğü 16.10.2009 tarihinde 2009/19 sayılı Genelgeyi yayınlamıştır. Bahsi geçen
Genelgenin Pasif Örnekleme Metodu İle Hava Kalitesi Ölçümü bölümünde
117
“8.1- SKHKK Yönetmeliği Ek-2 gereği tesis etki alanında hava kalitesinin
belirlenmesinde pasif örnekleme metodu kullanılacak ise; modelleme sonuçlarına göre
Hava Kalitesine Katkı Değerinin en yüksek olduğu inceleme alanında 4 adet pasif
örnekleme olmak üzere, hava kirliliğinin yoğun olduğu diğer inceleme alanlarında da (en
az iki veya daha fazla inceleme alanı), her bir inceleme alanında 2 adet pasif örnekleme
tüpleri ile hava kalitesi ölçümleri yaptırılması gereklidir.
8.2- Hava kirliliğinin yoğun olduğu inceleme alanlarında pasif örnekleme yeri ve
sayısı, işletmede bulunan bacaların yüksekliği, kütlesel debileri, kirleticilerin dağılım
yönleri ile değişmekle birlikte bölgede bulunan yerleşim alanları da göz önüne alınarak
belirlenmelidir. Bugüne kadar yapılan hava kalitesi ölçüm raporları incelendiğinde, tesis
etki alanına yukarıda yer alan hususlar dikkate alınarak dağıtılmış toplam 8 ile 16 adet
pasif örnekleme tüpünün hava kalitesinin belirlenmesinde yeterli olabildiği tespit edilmiştir.
Yetkili merci gerekli olması durumunda örnekleme yeri ve sayısını arttırılabilir.” hükmü yer
almaktadır.
Buna bağlı olarak faaliyet sahası etrafında 11 km x 11 km büyüklüğünde bir alan
proje etki alanı olarak seçilmiş olup, söz konusu etki alanı içerisinde 10 noktada mevcut
durumun tespiti için pasif örnekleme yapılmıştır. Örnekleme noktaları tespitinde aşağıdaki
hususlar göz önünde bulundurulmuştur:
Proje sahası ve etki alanı
Başlık VIII.2.6’da verilen hava kalitesi dağılım modellemesi sonuçları
Faaliyet sahası ve etrafının topografik durumu
En yakın yerleşim yerleri (Hacıbalı Köyü, Irmak Belediyesi, Kılıçlar Belediyesi,
Yahşihan Belediyesi)
- Irmak Belediyesi Kentsel Gelişim Alanı
- Toplu Konut Proje Alanı
- Proje sahası yakınındaki tarla evi
-
Koordinatları aşağıda Tablo 45’de pasif örnekleme tüplerinin yerleştirildiği ölçüm
noktaları Şekil 50’de ve Şekil 51’de gösterilmiştir. Söz konusu noktalarda 24.06.201124.08.2011 tarihleri arasında 20’şer günlük 3 periyot halinde örnekleme yapılmaktadır.
118
Tablo 45. Hava Kalitesi Örnekleme Noktaları
Sıra No
Nokta Adı
X
Y
1
Proje Alanı Yakını
534481
4415880
2
Proje Alanı Yakını-Tarla Evi
535070
4418138
3
Toplu Konut Proje Alanı
536408
4419501
4
Hacıbalı Köyü
537070
4419170
5
538825
4412723
6
530622
4415378
7
Irmak Belediyesi Kentsel Gelişim Alanı
530827
4418198
8
Irmak Belediyesi
533271
4420747
9
Kırıkkale OSB
537326
4417288
10
Proje Alanı Güneyi
534587
4415641
Şekil 50. Hava Kalitesi Örnekleme Noktaları Haritası
119
Şekil 51. Hava Kalitesi Örnekleme Noktaları Fotoğraflarından Görüntüler
Örnekleme sonuçları alınmış ve aşağıda Tablo 46’de verilmiştir. Analiz sonuçları ekte
verilmiştir. (Bkz. Ek-16) Hava kalitesi örnekleme sonuçlarına bakıldığında en yüksek NO2
konsantrasyonu 21,87 µg/m3 ile Yahşihan Belediyesi yakınlarında yer alan noktada tespit
edilmiştir.
120
Tablo 46. Hava Kalitesi Örnekleme Sonuçları (µg/m3)
1. Periyod
NO2
NOx
2. Periyod
NO2
NOx
NO
3. Periyod
NO2
NOx
NO
ORTALAMA
NO2
NOx
NO
11,81
2,87
6,88
12,10
5,22
8,35
11,96
4,05
8,37
11,64
3,27
5,10
10,49
5,39
6,97
11,20
4,22
< LOD
13,90
15,97
2,06
10,0
0
12,87
2,87
13,0
0
13,93
2,47
17,2
8
1,86
14,70
20,07
5,36
9,32
13,50
4,19
13,1
5
16,95
3,80
21,87
25,8
8
4,01
14,85
13,67
< LOD
11,5
8
11,35
<
LOD
16,1
0
16,97
4,01
6,88
17,0
0
10,12
8,80
11,06
2,26
6,25
7,77
1,52
7,31
11,94
4,63
9,23
14,4
5
5,22
11,01
15,19
4,19
8,63
13,62
4,99
9,62
14,42
4,80
12,13
15,1
6
3,04
11,38
15,59
4,21
7,68
15,51
7,83
10,4
0
15,42
5,03
12,33
13,7
9
1,46
4,79
5,82
1,03
6,28
10,43
4,16
7,80
10,01
2,22
12,6
4
5,47
7,37
12,13
4,76
4,84
13,33
8,48
6,46
12,70
6,24
Sıra
No
Nokta Adı
1
Proje Alanı
Yakını
9,23
*
*
8,94
2
Proje Alanı
Yakını-Tarla
Evi
7,45
11,4
7
4,01
3
Toplu Konut
Proje Alanı
15,11
12,9
6
4
Hacıbalı
Köyü
15,42
5
Yahşihan
Belediyesi
6
7
8
9
10
Kılıçlar
Belediyesi
Irmak
Belediyesi
Kentsel
Gelişim
Alanı
Irmak
Belediyesi
Kırıkkale
OSB
Proje Alanı
7,17
Güneyi
* Tüp kaybolmuştur.
VII.2.17
NO
Diğer özellikler
VII.3.
Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri
VII.3.1. Ekonomik Özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan
başlıca sektörler, yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer
bilgiler)
Kırıkkale il merkezi kamu ağırlıklı sanayi şehri olup, diğer ilçe merkezleri ve kırsal
kesimin ekonomik yapısı tarıma dayalıdır. Kırıkkale’de imalat sanayi kamuya ait büyük
işletmelerin yanında, özel sektöre ait küçük ve orta ölçekli işletmelerden oluşmaktadır.
MKEK Fabrikaları ve Tüpraş Rafinerisi ilin ekonomik yapısında önemli yer tutmaktadır.
121
Kamu kesimine dayalı olarak gelişen Kırıkkale imalat sanayi; savunma, metal ve
petro-kimya sanayi yoğunlaşırken, özel sektörde genellikle bu sanayi kollarına bağlı
olarak gelişmenin yanı sıra tarım makinaları, gıda ve yem sanayi, toprak, tekstil, ağaç ve
mobilya işleri sanayine yönelik de gelişme olmuştur.
Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun (MKEK) 10 fabrikasından 5’i, 2 işletmenin 1’i
ve Hurda Müdürlüğü Kırıkkale İlinde bulunmaktadır.
Başta Ankara olmak üzere Orta Anadolu Bölgesindeki birçok ilin petrol ürünleri
ihtiyacını karşılamak amacıyla, Kırıkkale İli Hacılar beldesine kurulan ve petrol işleme
kapasitesi 5 milyon ton/yıl olan TÜPRAŞ Orta Anadolu Rafinerisi ile BOTAŞ’ın Ceyhan
terminalinden 447 km uzunluğunda boru hattıyla ulaşan ham petrol işlenmektedir.
Özel sektör kuruluşlarının faaliyette bulunduğu 150 hektarlık bir alanda I. Organize
Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Kırıkkale OSB’de üretime geçen tesisler gıda, mobilya,
tekstil, orman, basım, geri dönüşüm, plastik, kimya, petrol ürünleri, yem sanayi ve tarım
ürünleri, döküm, elektriksiz makinaları imalatı, tarım aletleri, kazan, elektrikli makinalar,
silah, metal, makine tesisleridir.
Söz konusu Kırıkkale Organize Sanayi Bölgesi proje alanının yaklaşık 1,5 km
doğusunda yer almaktadır.
Şekil 52. Organize Sanayi Bölgesi ve Proje Alanı Uydu Görüntüsü
122
II. Organize Sanayi Bölgesinin kurulması için Kırıkkale-Kırşehir karayolu üzerinde, il
merkezine 15 km. mesafede, Keskin–Cankurtaran mevkiinde I. Etap 154 hektar olarak
planlanmaktadır.
Ayrıca il merkezinde küçük ölçekli sanayi esnafının ihtiyaçları doğrultusunda düzenli
ve modern bir mekân oluşturmak amacıyla, Yahşihan İlçesinde 24,5 hektar üzerine 376
işyeri kapasiteli ve 1.148 çalışanı ile il ekonomisinde önemli bir yer tutmakta olan Kırıkkale
Küçük Sanayi Sitesi inşa edilmiş ve faaliyete geçirilmiştir.
DPT Müsteşarlığı tarafından 2003 yılında yapılan İllerin Sosyo–Ekonomik Gelişmişlik
Sıralaması çalışmasına göre Kırıkkale, 81 il arasında gelişmişlik açısından 33. sırada yer
almaktadır. 2004 yılında yapılan çalışmaya göre ise; Kırıkkale Merkez İlçe, ilçelerin
sosyo – ekonomik gelişmişlik sıralaması içinde 42. sırada ve 2. derecede gelişmişlik
grubunda yer almaktadır. İl Genelinde özel sektör yatırımlarının azlığı dikkat çekmektedir.
İl merkezindeki kamu tesisleri kent merkezine sanayi şehri görünümü kazandırırken,
ilçelerde tarımsal ağırlıklı bir ekonomik yapı hâkimdir.
DPT verilerine göre, proje alanının bulunduğu Yahşihan İlçesinin ve Kırıkkale Merkez
İlçenin sosyo–ekonomik gelişmişlik sıralaması aşağıda belirtilmiştir;
Tablo 47. Yahşihan İlçesi ve Kırıkkale Merkez İlçe sosyo–ekonomik gelişmişlik sıralaması
İlçe Adı
872 İlçe İçinde
Sosyo-Ekonomik
Gelişmişlik
Gelişmişlik Sırası
Gelişmişlik Endeksi
Grubu
Merkez
42
1,92203
2
Yahşihan
221
0,32637
3
VII.3.2
Nüfus (Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri;
göçler, nüfus artış oranları, diğer bilgiler)
Kırıkkale İli ülke genelinde 81 ilin nüfus büyüklüğü sıralamasında 61 inci sırada yer
almaktadır. 1935 yılından 2009 yılına kadar yapılan nüfus sayımı sonuçlarına göre,
Kırıkkale’nin şehir ve köy nüfusu gelişimi aşağıda belirtilmiştir.
2009 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre; Kırıkkale
ilinde toplam nüfus 280.834 kişidir. Bu nüfusun 232.990’ı il ve ilçe merkezlerinde, 47.844’ü
belde ve köylerde yaşamaktadır. Oransal olarak nüfusun % 82.96’sı şehirlerde, % 17.04’ü
köylerdedir. Nüfus artış hızı %0,5 civarındadır.
123
Tablo 48. Kırıkkale İli Yıllara Göre Şehir ve Köy Nüfus Verileri
Şehir Nüfusu
Köy Nüfusu
Toplam Nüfus
Nüfus Artış
(kişi)
(kişi)
(kişi)
Oranı
1935
4.599
9,895
14,494
--
1945
14.496
39.642
54.138
273,52
1950
15.750
46.340
62.090
14,69
1955
27.807
50.607
78.414
26,29
1960
42.904
33.353
76.257
-2,75
1970
57.669
43.416
101.085
32,56
1975
137.874
39.281
177.155
75,25
1980
178.401
44.492
222.893
25,82
1985
208.018
54.331
262.349
17,70
1990
243.378
106.018
349.396
33,18
2000
285.294
98.214
383.508
9,76
2007
230.189
50.045
280.234
-26,93
2008
230.354
48.971
279.325
-0,32
2009
232.990
47.844
280.834
0,54
Yıllar
Şekil 53. Kırıkkale İli Yıllara Göre Şehir ve Köy Nüfus Verileri
Bu grafiğe göre 2000 yılına kadar Kırıkkale ili köy ve şehir nüfusunda düzenli bir artış
görülmektedir. Ancak 2000 yılından sonra hem köy nüfusu hem de şehir nüfusunda
azalmalar görülmektedir. Bu durumunda nedeni ise köyden kente ve kentten de ekonomik
sıkıntılar nedeni ile başka şehirlere göçlerdir.
124
Projenin inşaat aşamasında çalışacaklar işçilerin büyük bir kısmı bölgeden temin
edilecek olup, projenin gerçekleştirilmesinde önemi olan lojistik hizmetler (yakıt alımları,
çalışanların konaklaması ve ihtiyaçları, inşaat malzemesi ihtiyaçları gibi) yine bölgeden
temin edilecektir. İşletme aşamasında da benzer şekilde ihtiyaçlar mümkün oldukça
bölgeden karşılanacaktır. Söz konusu projenin bölgede hayata geçmesi ile bölge
ekonomisinin olumlu yönde etkilenmesi ve yaşanan bu göçlerin azalması beklenmektedir.
Tablo 49. Yahşihan İlçesi Yıllara Göre il/ilçe Merkezi ve Belde/Köy Nüfus Verileri
Kırıkkale
Yahşihan
İl/İlçe Merkezi
Yıllar
Belde/Köyler
Toplam
Toplam
Erkek
Kadın
Toplam
Erkek
Kadın
Toplam
Erkek
Kadın
2009
12.420
6.224
6.196
3.577
1.799
1.778
15.997
8.023
7.974
2008
9.573
5.001
4.572
3.749
1.899
1.850
13.322
6.900
6.422
2007
9.166
4.742
4.424
3.797
1.938
1.859
12.963
6.680
6.283
VII.3.3
Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri (Eğitim, sağlık, bölgede
mevcut endemik hastalıklar, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden
yararlanılma durumu)
Eğitim:
Kırıkkale eğitim-öğretim yönünden iyi bir düzeye ulaşmıştır. 2009–2010 eğitim
öğretim yılında okullaşma oranı okul öncesi eğitimde % 48, ilköğretim kurumlarında % 98,
orta öğretim kurumunda ise % 84 seviyesindedir.
2008 Yılı ADNKS sonuçlarına göre 6 yaş ve üzerinde okur-yazarlık durumu, okuma
yazma bilmeyen 19.123 kişi (% 7,46), okuma yazma bilen 220.964 kişi (% 86,23),
bilinmeyen 16.176 kişi (% 6,31), toplam 256.263 (% 100), 0–5 yaş arası nüfus 23.062
kişidir.
İl genelinde toplamda 256 okul bulunmaktadır. Bu okulların dağılımı aşağıdaki gibidir;
Tablo 50. Okulların Dağılımı
Okul Türü
Okul Sayısı
Okul Öncesi
96
İlköğretim
117
Ortaöğretim
43
TOPLAM
256
Ayrıca ilde bulunan Kırıkkale Üniversitesi de 1992 yılından beri eğitim vermektedir.
125
Kırıkkale İlinde Yaygın Eğitime de oldukça önem verilmektedir. İl merkezi ve ilçelerde
birer adet olmak üzere toplam 9 adet Halk Eğitim Merkezi (HEM) ile 1 tane Mesleki Eğitim
Merkezi (MEM) bulunmaktadır. 2008-2009 eğitim öğretim yılında 9 HEM tarafından okuma
yazma, mesleki ve teknik, sosyal ve kültürel alanlarda kurslar düzenlenmiştir. Ayrıca il
merkezinde Rehberlik Araştırma Merkezi, Bilim Sanat Merkezi ve Akşam Sanat Merkezi
hizmet vermektedir.
Sağlık:
Sağlık hizmetleri yönünden oldukça iyi bir konumda olan Kırıkkale’de sağlık
hizmetleri, Sağlık Bakanlığı’na bağlı 2.476, Kırıkkale Üniversitesi’ne bağlı 514, diğer kamu
kurumlarında çalışan 30 ve özel sağlık kuruluşlarında istihdam edilen 289 adet sağlık
personeli tarafından sunulmaktadır. İl genelinde; 685 hekim, 103 eczacı, 242 ebe, 473
hemşire, 815 sağlık memuru, 991 diğer sağlık personeli olmak üzere toplam 3.309
personel hizmet vermektedir.
İl genelinde sağlık alanında yataklı tedavi kurumlarının yanısıra 1 tane Ağız ve Diş
Sağlığı Merkezi, 9 adet Toplum Sağlığı Merkezi, 34 adet Aile Sağlığı Merkezi, 84 adet Aile
Hekimliği, 28 Sağlık Evi, 1 Halk Sağlığı Laboratuarı, 1 Ana Çocuk Sağlığı ve Aile
Planlama Merkezi, 1 Verem Savaş Dispanseri, Merkez’de 2 tane, Delice’de 2 tane ve
diğer ilçelerde 1’er tane olmak üzere toplam 12 adet 112 Acil Sağlık Hizmetleri İstasyonu
hizmet vermektedir.
Tablo 51. Kırıkkale İlinde Yer Alan Hastaneler ve Kapasiteleri
Hastane ve Sağlık
Kurumlarının Çeşidi
Devlet Hastanesi
Kapasite (2006 yılı)
Sayısı
Ayakta Tedavi Edilen
Yatak
Hasta Sayısı
Kapasitesi
7
1.338.272
975
Üniversite Hastanesi
1
73.129
120
Sağlık Ocağı
44
558.372
-
Sağlık Evi
36
-
-
Sağlık Merkezi
1
6.195
-
Dispanser
1
5.591
-
126
Kültür Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumu:
Kırıkkale İlinde yer alan sosyal tesisler; Kızılırmak ve Vadisi, Delice Irmağı ve Vadisi,
Pehlivanlı Yaylası (Balışeyh), Azgın Yaylası (Balışeyh), Gümüşpınar Yaylası (Balışeyh),
Suludere Yaylası (Balışeyh), Yeşilkaya Yaylası (Balışeyh), Hodar Yaylası (Bahşılı),
Bedesten Yaylası (Bahşılı), Kamışlı Yaylası (Bahşılı), Sarıkaya Yaylası (Bahşılı), Koçu
Yaylası (Delice), Delikli taş orman içi mesire yeri (Balışeyh), Karababa mesire yeri
(Koçubaba-Balışeyh), Tipik Anadolu Köyleri, Kısık Mevkii Halil İbrahim Aydoğdu Parkı
(Hasandede), Bahşılı Celal Bayar Parkı, Kılıçlar Mesire Alanları, Hacılar Parkı, M.K.E.K
Yüzme Havuzları, Rafineri Yüzme Havuzu, M. Pekdoğan Kültür Parkı, Keskin-Koray
Aydın Dinlenme Parkı, TÜPRAŞ Şahin Tepesi, TÜPRAŞ Kızılırmak Piknik Alanıdır.
VII.3.4
Proje Alanı ve Yakın Çevresindeki Kentsel ve Kırsal Arazi
Kullanımları
Kırıkkale İlinin yüzölçümü 4534 km2 ile Türkiye’nin %0.59’unu oluşturmaktadır.
Kırıkkale’de km2’ye düşen kişi sayısı 1990 yılında 80 kişi iken, 2000 yılında 85 kişiye
yükselmiştir. Kırıkkale İlinin ortalama hane halkı büyüklüğü azalmaktadır.1990 yılında ilin
ortalama hane halkı büyüklüğü 5,4 kişi iken 2000 yılında 4,9 kişiye düşmüştür.
Kentin çevresi çevre belediyelerle kaplı olduğu ve doğal olarak ırmak veya dağlar
çevrelediği için kentin gelişimi batıya doğru olamamakta, doğuya yani Bahşılı İlçesine
doğru olmaktadır.
1990-2000 döneminde şehir nüfusu yıllık %15,9’luk bir artış hızıyla büyürken, Köy
nüfusu %-7,6 bir hızla azalmaktadır. 2000 yılında Kırıkkale nüfusunun %25,6’sı köylerde
yaşamaktadır.
Kırıkkale İl Tapu ve Kadastro Müdürlüğü verilerine göre Kırıkkale İlinin Arazi
Mülkiyetini gösterir veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 52. Kırıkkale İli Arazi Mülkiyeti
Alan (km2)
Yüzde (%)
Yerleşim Alanları
108,3
2,31
Orman Alanları
505,3
10,76
Hazine Alanları
845,4
18,01
Şahıs Arazileri
2925,5
62,31
Mera Alanları
11,9
0,25
Akarsular ve Göller
24,2
0,52
Tescil Harici Alanlar
274,2
5,84
Kullanım Tipi
127
İnceleme ve Değerlendirme Formunda belirtildiği üzere söz konusu proje sahası ormanlık
alan içerisinde kalmaktadır.
rastlanılmamıştır. Doğal florası step olarak gözlenmiştir. Ayrıca faaliyet sahasını gösterir
1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, Plan Raporu ve Plan Hükümlerinden de görüleceği
üzere proje alanı çayır mera arazisi üzerindedir. (Bkz.Ek-4)
. Proje sahasının batısında eğim artarak Aktaş Tepesi oluşmaktadır. Buradaki sahalar
çayır-mera vasfındadır. Proje sahasının doğusundan ise yol geçmekte olup, yolun diğer
tarafında Kızılırmak Nehri bulunmaktadır. Faaliyet alanı kuzeyi ve güneyinde ise yer yer
çayır-mera vasfında boş araziler ve yer yer de tarlalar bulunmaktadır.
Proje sahası etrafında en yakın kırsal yerleşim yeri Hacıbalı Köyü olup, tesisin
kuzeydoğusunda yaklaşık 2 km mesafede yer almaktadır. Diğer kırsal yerleşimler ise
Irmak Belediyesi, Kılıçlar Belediyesi, Yahşihan Belediyesi olup, proje alanına mesafeleri
sırası ile 3 km, 5 km ve 6 km’dir. En yakın kentsel yerleşim olan Kırıkkale ili ise yaklaşık
olarak 8 km mesafededir.
VII.3.5
Gelir ve İşsizlik (Bölgede gelirin işkollarına dağılımı, işkolları
itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir)
TÜİK 2000 yılı rakamlarına göre, Kırıkkale’de aktif nüfusun % 51,2’si tarım
sektöründe, % 10,4’ü sanayi sektöründe, % 38,4’ü hizmetler sektöründe çalışmaktadır.
Şekil 54. Kırıkkale İli Nüfusa Göre Çalışılan Sektörler
TÜİK tarafından 2009 yılında açıklanan 2008 yılı İşgücü Göstergelerine göre,
Kırıkkale’de işsizlik oranı, % 11,1, işgücüne katılma oranı % 34,7, istihdam oranı ise %
30,9 seviyesindedir. Bu verilere göre, Kırıkkale’de istihdama yönelik yeni iş alanlarının
açılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
128
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Kırıkkale İl Müdürlüğü
verilerine göre 2006 yılı Kırıkkale İli işsizlerinin dağılımları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 53. Kırıkkale İli İşsizlerinin Dağılımı (2006)
Yaş
Gruplarına
Göre Dağılım
Erkek
Kadın
Eğitim
Durumlarına
Göre Dağılımı
Erkek
Kadın
Sosyal
Durumlarına
Göre Dağılım
Erkek
Kadın
15-19
188
112
Okur Yazar
Olmayan
3
0
Normal
1.999
491
20-24
634
172
Okur Yazar
10
6
Özürlü
105
14
25-29
425
79
İlköğretim
912
90
Eski Hükümlü
21
0
1.004
302
Terör Mağduru
0
0
2.125
505
30-34
277
51
Ortaöğretim
(Lise ve Dengi)
35-39
289
25
Önlisans
99
43
40-44
195
22
Lisans
100
58
45-64
146
14
Yüksek Lisans
2
1
65 ve daha
büyük
1
0
Doktora
0
0
Toplam
2.155
475
2.130
500
Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun (MKEK) toplam 2.880 personele istihdam
imkânı sağlamaktadır. Ayrıca 1.886 işçi personeli bulunmaktadır. MKE Kurumunun ilde
istihdamı artırma ve bulunduğu sektörde rekabet gücünü koruma ve tesislerin yeni
ihtiyaçlara uygun modernizasyonuna yönelik olarak önemli yatırım proje ve çalışmalarında
bulunmaktadır.
BOTAŞ’ın Ceyhan terminalinden ulaşan ham petrolü işleyen TÜPRAŞ tesisinde
yaklaşık 825 kişi istihdam edilmektedir.
I. Organize Sanayi Bölgesinde üretime geçen tesislerde 780 kişi istihdam
edilmektedir. I. OSB’deki firmaların tamamen faaliyete geçmesi ile 3.000-5.000 kişiye yeni
istihdam alanı sağlanmış olacaktır. İl genelinde yer alan küçük ve orta ölçekli sanayi
kuruluşlarında yaklaşık 7.000 işçi istihdam edilmektedir.
Proje konusu faaliyet kapsamında inşaat aşaması yaklaşık 30 ay olarak öngörülmüş
olup, inşa süresi boyunca inşaat, elektrik, mekanik gibi birçok disiplin bir arada
çalışacaktır. İnşa süresinde aynı anda maksimum 1.000 personelin istihdam edilmesi
planlanmaktadır. Şantiyede farklı zamanlarda farklı sayılarda eleman çalışacak olup,
ortalama aynı anda çalışan sayısı ise 500 kişi olarak öngörülmüştür. Projenin işletme
aşamasında ise 40 personelin çalışması öngörülmektedir. Bu personel mümkün oldukça
yöre halkından sağlanacağından, proje ile bölge halkına iş istihdamı sağlanacaktır.
VII.3.6
Diğer Özellikler
129
BÖLÜM VIII.
PROJENİN BÖLÜM IV`TE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
VE ALINACAK ÖNLEMLER
(Bu bölümde projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en aza
indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler VIII.1 ve VIII.2.
başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı şekilde açıklanır.)
VIII.1.
Arazinin Hazırlanması, İnşaat ve Tesis Aşamasındaki Faaliyetler,
Fiziksel ve Biyolojik Çevre Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler
VIII.1.1
Arazinin hazırlanması ve ünitelerin inşası için yapılacak işler
kapsamında (ulaşım altyapısı dahil) nerelerde ve ne kadar alanda
hafriyat yapılacağı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb. maddelerin
nerelere, nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları;
kullanılacak malzemeler, araçlar ve makineler, kırma, öğütme, taşıma
depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler, tozun yayılmasına karşı
alınacak önlemler,
Söz konusu proje kapsamında faaliyet sahası olarak Kırıkkale ili Yahşihan İlçesi
Kılıçlar Belediyesi sınırları içerisinde 103 ada, 6 parselde yaklaşık 227.000 m 2’lik alan
seçilmiştir.
Faaliyet sahasında bitkisel toprak bulunan alanlarda ortalama 30 cm sıyırma işlemi
yapılması öngörülmüştür. Proje alanının 227.000 m2 olması planlanmakta olup, yaklaşık
(227.000x0,3) 68.100 m3 bitkisel toprak sıyrılması öngörülmüştür. Proje konusu faaliyet
alanında üst yüzeyde bulunan bitkisel toprak sıyrılarak alınacak olup, sıyrılan bitkisel
toprak özelliklerini kaybetmemesi açısından çimlendirilerek korunacaktır. Söz konusu
bitkisel toprak depolanma sonrası inşaat faaliyetlerinin tamamlanmasına müteakip
rehabilitasyon çalışmalarında kullanılacaktır.
inşaat çalışmaları sırasında yaklaşık olarak 800.000 m3 kazı çalışması yapılacak olup,
kazıdan çıkan hafriyat toprağının yaklaşık olarak 650.000 m3’lük kısmı dolgu işleminde
kullanılacaktır.
68.100 m3
800.000 m3
650.000 m3
Bitkisel Toprak Miktarı :
Kazıdan çıkacak hafriyat Miktarı:
Kazının Dolguda Kullanılacak Miktarı:
Ayrıca piyasadan dolgu işlemlerinde kullanılmak üzere farklı özellikte yaklaşık olarak
66.000 m3 kadar malzeme temin edilecektir. Ortaya çıkacak yaklaşık olarak 150.000 m 3
kazı fazlası malzeme herhangi bir dere yatağı, yüzeysel su kaynağı, tarım alanı ve
ormanlık alana boşaltılmayacaktır.
130
Proje kapsamında hafriyat toprağı fazlası malzemenin depolanması sırasında
18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği” hükümlerine ve ayrıca 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş
Sahalara Dair Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.
Proje alanındaki hafriyatın taşınması, yüklenmesi ve depolanması aşamasında
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi
Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır. Savurma
yapmadan yükleme ve boşaltma yapılacak; kamyonların üzeri branda ile kapatılacak ve
tozumayı önlemek için gerektiğinde su spreylemesi yapılacaktır. Bu kapsamda her türlü
taşımanın kapalı yapılması sağlanacaktır.
Projenin inşaat aşamasında gerçekleştirilecek arazi düzenleme ve kazı-dolgu
faaliyetlerinden kaynaklı olarak toz emisyonu oluşacaktır.
Ayrıca, inşaat aşamasında kullanılmak üzere 100 m3/saat kapasiteli hazır beton
santrali proje kapsamında öngörülmüş olup, inşaat aşamasında yaklaşık olarak 50.000 m 3
hazır beton üretilecektir. Söz konusu hazır beton üretiminde gerekli olan agrega malzeme
piyasadan hazır olarak satın alınacaktır. Şantiye sahası ve hazır beton santrali faaliyet
sahası içerisinde uygun bir alan üzerine kurulacaktır. Yapımı planlanan beton cinsine
bağlı olarak, agrega malzemeleri, çimento, su ve istenilen betonun özeliğine göre,
betonda mukavemet, yoğunluk ve işlenebilirliğini artırmak, karıştırma suyunu azaltmak,
antifiriz görevi yapmak vb amaçlarla bazı kimyasal katkı maddeler (melamin ve toz
polimer bazlı) otomatik olarak tartım yapılarak karıştırma mikserine alınacaktır. Üretimi
tamamlanan hazır beton silolardan transmikserlere boşaltılır ve transmikserler ile
kullanılacağı inşa sahalarına taşınır. Hazır Beton Santrali inşa süresince kullanılacak olup,
inşaat aşamasının tamamlanması ile kapatılacaktır. Hazır beton santralinde kullanılması
planlanan malzemeler ve miktarlar aşağıda verilmiştir:
Agrega
: 62.500 m3
Çimento
: 14.375 ton
Katkı Malzemesi : 170 ton
131
Tablo 54. Proje Kapsamında İnşaat Aşamasında İşlem Görecek Hafriyat / Malzeme Miktarları
Kazı Süresi
Yoğunluk
kg/dm3 ton/m3
Miktar
(ton)
800.000
1.60
1.280.000
12
650.000
1.60
1.040.000
66000
2.33
Hazır Beton
50000
Agrega
62500
Hafriyat/ Malzeme Kaynağı Ünite
Arazi Düzenleme - İnşat
Çalışmaları - Kazı
Kazıdan Gelen
İnşaat
Malzeme
Çalışmaları
Dışarıdan Alınan
- Dolgu
Malzeme
Miktar (m3)
(sa)
Malzeme
Miktarı
(ton/sa)
30
16
222
12
30
16
181
153.780
12
30
16
27
2.33
116.500
12
30
16
20
1.80
112.500
12
30
16
20
14.375
12
30
16
2
Çimento
(ay) (gün)
Hafriyat toprağı fazlası uygun bir alanda depolanacağından bu alana taşıma, bu alana
hafriyat boşaltımı ve hafriyatın depolanması işleri farklı zamanlar ve farklı alanlarda
gerçekleştirileceğinden ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
Kazı ve dolgu çalışmaları ile hazır beton üretimi aynı anda ve aynı alanda
gerçekleştirileceğinden ortaya çıkacak toz emisyonları birlikte değerlendirilmiştir. Hafriyat
toprağı fazlası Kılıçlar Belediyesinin gösterdiği uygun bir alanda depolanacağından bu
alana taşıma, bu alana hafriyat boşaltımı ve hafriyatın depolanması işleri farklı zamanlar
ve farklı alanlarda gerçekleştirileceğinden ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
Proje kapsamında yer alan üniteler için toz emisyonu kütlesel debi hesaplamaları
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi
Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Ek-12, Tablo 12.6’da verilen toz emisyon
faktörleri ve U.S. Environmental Protection Agency toz emisyon faktörleri referans
değerlerine dayanılarak yapılmış olup, aşağıda söz konusu referans değerler verilmiştir:
Kaynaklar
Emisyon Faktörleri kg/ton
Kontrolsüz
Kontrollü
0,025
0,0125
0,010
0,005
0,7
0,35
0,010
0,005
0.36
0,0005
Sökme
Yükleme
Nakliye (gidiş-dönüş toplam mesafesi)
Boşaltma
Çimentonun Boşaltılması
Aşağıda faaliyet sahasında toz emisyonuna konu olan işlemlere göre toz emisyonu
oluşum değerleri hesaplanmıştır.
132
Tablo 55. İnşaat Aşamasında Oluşacak Toz Emisyon Miktarları
Kontrolsüz Durum
Malzeme Miktarı
(ton/sa)
Emisyon Faktörü
(kg/ton)
Toz Emisyonu Kütlesel Debi
Değeri (kg/sa)
Hafriyatın Sökülmesi
222
0.025
5.55
Hafriyatın Boşaltılması
208
0.01
2.08
Hafriyatın Yüklenmesi
41
0.01
0.41
Agreganın Boşaltılması
20
0.01
0.20
2
0.36
0.72
Hazır Betonun Yüklenmesi
20
0.01
0.20
20
0.70
0.18
Emisyon Kaynağı
Hazır Betonun Gerekli
Beton
Santrali
Ünitelere Taşınması1
1
Taşıma mesafesi yaklaşık, km
0.5
Bir kamyonun bir seferde taşıdığı malzeme miktarı, ton
40
TOPLAM
9,34
Kontrollü Durum
Malzeme Miktarı
(ton/sa)
Emisyon Faktörü
(kg/ton)
Değeri (kg/sa)
Hafriyatın Sökülmesi
222
0.0125
2,78
Hafriyatın Boşaltılması
208
0.005
1,04
Hafriyatın Yüklenmesi
41
0.005
0.21
Agreganın Boşaltılması
20
0,005
0,10
2
0,0005
0,001
Hazır Betonun Yüklenmesi
20
0,005
0,10
Hazır Betonun Gerekli
Ünitelere Taşınması1
20
0,35
0,09
Emisyon Kaynağı
Beton
Santrali
1
Taşıma mesafesi yaklaşık, km
0,5
40
TOPLAM
4,32
Kamyonlara yüklenen hafriyatın taşınması sırasında oluşması beklenen toz emisyonu
miktarı aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.
133
Tablo 56. İnşaat Aşaması Hafriyat Toprağının Taşınması Sırasında Oluşacak Toz Emisyon Miktarları
Kontrolsüz Durum
Emisyon Kaynağı
Malzeme Miktarı
(ton/sa)
Emisyon Faktörü
(kg/ton)
Değeri (kg/sa)
41
0.70
0.36
Hafriyatın Taşınması*
* Taşıma mesafesi yaklaşık, km
0.5
40
Kontrollü Durum
Emisyon Kaynağı
Malzeme Miktarı
(ton/sa)
Emisyon Faktörü
(kg/ton)
Değeri (kg/sa)
41
0.35
0.18
Hafriyatın Taşınması*
* Taşıma mesafesi yaklaşık, km
0.5
40
Yapılan hesaplamalarda toz emisyonları 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği Ek-2, Tablo 2.1’e göre değerlendirildiğinde, hesaplanan toz emisyonu değeri
1 kg/saat’lik sınır değerini aşan inşaat faaliyeti için AERMOD kullanılarak Toz
Modellemesi yapılmış olup aşağıda modelleme sonuçları verilmiştir.
Modelleme çalışması sırasında Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı
olan Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu (İstasyon No. 17135; Enlem: 39.51K; Boylam:
33.31D) tarafından kaydedilen 2004 yılı meteorolojik verileri kullanılmıştır.
Tablo 57 Havada Asılı Partikül Madde ve Çöken Toz Dağılım Sonuçları ve Değerlendirmesi
Kısa Vadeli
Sınır Değer
Uzun Vadeli
Değer
1. en yüksek
Uzun Vadeli
Değer
2. en yüksek
180
114.75
(x:535000,
y:4418000)
Tepe Yamacı
31.80
(x:534987,
y:4418091)
Tarla Evi
37.74
(x:534987,
y:4418091)
Tarla Evi
494
63.53
(x:535000,
y:4418000)
Tepe Yamacı
12.95
(x:534987,
y:4418091)
Tarla Evi
266
Kontrollü Durum
Kısa Vadeli
Değer
Kısa Vadeli
Sınır Değer
Uzun Vadeli
Değer
1. en yüksek
Uzun Vadeli
Değer
2. en yüksek
Uzun Vadeli
Sınır Değer
Havada Asılı Partikül
Maddelerin Mesafeye Göre
Dağılım Sonucu (g/m3)
28.90
(x:534987,
y:4418091)
Tarla Evi
180
53.01
(x:535000,
y:4418000)
Tepe Yamacı
14.69
(x:534987,
y:4418091)
Tarla Evi
Çöken Tozların Mesafeye
Göre Dağılım Sonucu
(mg/m2.gün)
17.43
(x:534987,
y:4418091)
Tarla Evi
494
29.34
(x:535000,
y:4418000)
Tepe Yamacı
5,98
(x:534987,
y:4418091)
Tarla Evi
Kontrolsüz Durum
Kısa Vadeli
Değer
Havada Asılı Partikül
Maddelerin Mesafeye Göre
Dağılım Sonucu (g/m3)
62.57
(x:534987,
y:4418091)
Tarla Evi
Çöken Tozların Mesafeye
Göre Dağılım Sonucu
(mg/m2.gün)
134
Uzun Vadeli
Sınır Değer
96
96
266
Şekil 55. Topografik Harita Üzerinde Kontrolsüz Durumda Havada Asılı Partikül Maddelerin Mesafeye Göre 24 Saatlik 1. En
Yüksek Konsantrasyonlar
135
Şekil 56. Topografik Harita Üzerinde Kontrolsüz Durumda Çöken Tozların Mesafeye Göre 24 Saatlik 1. En Yüksek Değerler
136
Şekil 57. Topografik Harita Üzerinde Kontrolsüz Durumda Havada Asılı Partikül Maddelerin Mesafeye Göre Yıllık En Yüksek
Konsantrasyonlar
137
Şekil 58. Topografik Harita Üzerinde Kontrolsüz Durumda Çöken Tozların Mesafeye Göre Yıllık En Yüksek Değerler
138
Şekil 59. Topografik Harita Üzerinde Kontrollü Durumda Havada Asılı Partikül Maddelerin Mesafeye Göre 24 Saatlik 1. En
Yüksek Konsantrasyonlar
139
Şekil 60. Topografik Harita Üzerinde Kontrollü Durumda Çöken Tozların Mesafeye Göre 24 Saatlik 1. En Yüksek Değerler
140
Şekil 61. Topografik Harita Üzerinde Kontrollü Durumda Havada Asılı Partikül Maddelerin Mesafeye Göre Yıllık En Yüksek
Konsantrasyonlar
141
Şekil 62. Topografik Harita Üzerinde Kontrollü Durumda Çöken Tozların Mesafeye Göre Yıllık En Yüksek Değerler
Proje kapsamında ger<çekleştirilecek faaliyetlerden kaynaklanması beklenen
tozların kütlesel debi değeri hesaplamaları SKHKKY Ek 12-d’deki esaslara uygun olarak
hem kontrolsüz durum faktörleri hem de kontrollü durum faktörleri kullanılarak yapılmıştır.
142
SKHKKY Ek-5, C.1.4. gereğince her bir emisyon kaynağında, SKHKKY ve
06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hava
Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ile 05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi
Yönetmeliğinde
Değişiklik
Yapılmasına
Dair
Yönetmelik
dikkate
alınarak
değerlendirildiğinde havada asılı partikül madde kısa vadeli sınır değeri 180 g/m3 ve
uzun vadeli sınır değeri 96 g/m3; çöken tozlar kısa vadeli sınır değeri 494 g/m3 ve uzun
vadeli sınır değeri 266 g/m3’dür.
Kontrolsüz durum emisyon faktörleri kullanılarak toz emisyonu kütlesel debisi
üzerinden yapılan Havada Asılı Partikül Maddelerin Mesafeye Göre Dağılım Sonucu
konsantrasyon kısa vadeli değeri 62,57 g/m3 olup, kısa vadeli sınır değer olan 180 g/m3
sağlamaktadır.
üzerinden yapılan Havada Asılı Partikül Maddelerin Mesafeye Göre Dağılım Sonucu uzun
vadeli 1. en yüksek konsantrasyon değeri 114.75 g/m3 olup, uzun vadeli sınır değer olan
96 g/m3 aşmaktadır. Ancak söz konusu noktada herhangi bir yerleşim yeri veya tarımsal
arazi bulunmamakta olup, konsantrasyon değeri proje alanı yakınındaki tepelik alanın
yamacında oluşmaktadır. Uzun vadeli 2. en yüksek konsantrasyon değeri olan 31,80
g/m3 proje inşaat alanına yaklaşık olarak 200 m mesafede yer alan tarla evinde
oluşmakta olup, uzun vadeli sınır değer olan 96 g/m3 oldukça altındadır.
üzerinden yapılan Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılım Sonuçları kısa vadeli değeri
37,74 mg/m2.gün olup, kısa vadeli sınır değer olan 494 mg/m2.gün sağlanmaktadır. Ayrıca
Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılım Sonuçları uzun vadeli 1. en yüksek değeri 63,53
mg/m2.gün olup, uzun vadeli sınır değer olan 266 mg/m2.gün sağlanmaktadır.
İnşaat süresince çalışma yapılan alanlarda, kamyonların hareket alanlarında ve iş
makinelerinin çalışma alanlarında arazöz ile spreyleme sulama yapılarak alanlar
nemlendirilecek ve yükleme-boşaltma işlemleri sırasında savurma yapılmamasına özen
gösterilerek dikkatli çalışılacak olup, kontrollü şartlar altında çalışma gerçekleştirilecektir.
Kontrollü durum emisyon faktörleri kullanılarak toz emisyonu kütlesel debisi
üzerinden yapılan Havada Asılı Partikül Maddelerin Mesafeye Göre Dağılım Sonucu
konsantrasyon kısa vadeli değeri 28,90 g/m3 olup, kısa vadeli sınır değer olan 180 g/m3
sağlamaktadır. Ayrıca, Havada Asılı Partikül Maddelerin Mesafeye Göre Dağılım Sonucu
uzun vadeli 1. en yüksek konsantrasyon değeri 53,01 g/m3 olup, uzun vadeli sınır değer
olan 96 g/m3 oldukça altındadır.
üzerinden yapılan Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılım Sonuçları kısa vadeli değeri
17,43 mg/m2.gün olup, kısa vadeli sınır değer olan 494 mg/m2.gün sağlanmaktadır. Ayrıca
Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılım Sonuçları uzun vadeli 1. en yüksek değeri 29,34
mg/m2.gün olup, uzun vadeli sınır değer olan 266 mg/m2.gün sağlanmaktadır.
143
üzerinden yapılan Havada Asılı Partikül Maddelerin Mesafeye Göre Dağılım Sonuçları ve
Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılım Sonuçları kısa vadeli sınır değer ve uzun vadeli
sınır değeri sağlamaktadır.
VIII.1.2
Arazinin Hazırlanması Sırasında ve Ayrıca Ünitelerin İnşasında
Kullanılacak Maddelerden Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli Ve Toksik
Olanların Taşınımları, Depolanmaları, Hangi İşlem İçin Nasıl
Kullanılacakları, Bu İşler İçin Kullanılacak Alet ve Makineler
Proje kapsamında arazi düzenleme ve inşaat işleri kapsamında çalışacak makine ve
ekipmanların ihtiyacı olan yakıt için proje alanında geçici bir depo kurulacak olup, deponun altı
beton zemin ile teşkil edilecek ve çevresi sızma ve dökülmelere karşı sızma bariyeri ile
çevrilecektir. Ayrıca makinelerin ihtiyacı olan yağ değişimleri de şantiye alanında kurulacak
olan bakım bölümünde gerçekleştirilecek ve ihtiyaç oldukça getirilecektir. Sürekli bir depolama
yapılmayacaktır. Bunun dışında herhangi bir parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik madde
kullanılmayacaktır. Proje kapsamında arazi düzenleme ve inşaat işleri sırasında herhangi
patlatma yapılmayacaktır.
VIII.1.3
Zemin emniyetinin sağlanması için yapılacak işlemler (taşıma
gücü, emniyet gerilmesi, oturma hesapları)
Proje sahasında jeolojik yapı genel olarak Kızılırmak nehir yatağında güncel
alüvyonlar ile sahanın tamamına yakın bir kısmında yamaç molozu ve teras
malzemesinden, 700-705 m kotlarından yukarıda ise Hisarköy formasyonu (Kkh) ile
serpantinlerden oluşmaktadır.
Yamaç molozu ve teras malzemesinin üst seviyeleri gevşek-orta sıkı, daha alt kotları
ise sıkı-çok sıkı özelliklerdedir. Gevşek orta sıkı özellikteki zeminin taşıma gücü 0,88
kg/cm2 mertebelerindeyken sıkı seviyelerde bu değer qem = 3,4 kg/cm 2‘ye çıkmaktadır.
Kayada ise taşıma gücü değeri 5 – 16 kg/cm2 arasında değişmektedir.
Santral sahasında temel teşkil edecek kumlu-çakıllı özellikteki yamaç molozu ya da
teras malzemesi ile temel kayaçları şişme ve oturma açısından problemsiz zeminlerdir. Bu
tür zeminlerde bu tür riskler beklenmez.
144
VIII.1.4
Depremsellik
Depremsellik açısından; Kırıkkale ili merkezi I. derecede deprem kuşağında yer
alırken, kuzeye doğru depremsellik geçişli olarak azalmakta ve IV. dereceye düşmektedir.
Proje alanı aşağıda verilen Şekil 63 ve Şekil 64’den de görüleceği üzere 2.derece deprem
bölgesi içinde kalmaktadır. Projelendirme ile ilgili çalışmalarda Afet Bölgelerinde
Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik”’te belirtilen hususlara uyulacaktır.
145
Şekil 63. Türkiye Deprem Haritası
146
Şekil 64. Kırıkkale ili deprem haritası
147
VIII.1.5
Doğal Afet Durumu, blok düşmesi, heyelan, çığ, su baskınına karşı
alınacak önlemler
Proje konusu faaliyet alanında şu ana kadar heyelan, akma, şişme, çığ gibi doğal
afetlere rastlanılmamış olup, saha ile ilgili Bakanlar Kurulu tarafından alınmış Afete Maruz
Bölge kararı bulunmamaktadır. Proje sahasında mevcut planlama olmadığı için önceden
yapılan plana esas yerbilimsel etüt çalışması yoktur.
Saha eğimli olduğundan şevli kazılara girilmesi kaçınılmazdır. Bu sebeple yamaç molozu
ve teras malzemesinden oluşan zeminin üst seviyelerinde yer alan gevşek özellikteki
soketlenmesi düşünülmektedir. Sıkı özellikteki yamaç molozu+teras malzemesinden oluşan
zeminlerde yapılacak kazılarda 1/1 şev oranının uygulanması planlanmaktadır. Şev
uygulaması ile kaya düşmeleri de önlenmiş olacaktır. Ayrıca şev üzerine drenaj hendekleri
açılarak tesiste olabilecek su baskınları tahliye edilecektir.
VIII.1.6
Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemlerin nerelerde ve nasıl
yapılacağı
Doğalgaz Çevrim Santral alanı için, ilgili kuruluşlar tarafından, taşkın sahası, sit alanı ve
koruma bölgesi v.b. olarak herhangi bir karar alınmamıştır. Doğalgaz Çevrim Enerji Santrali
Projesi kapsamında tesis ünitelerinin ve şalt sahasının oturtulacağı alanlar Kızılırmak taşkın
kodu üzerindedir.
Tesis için projelendirilecek taşkın ve drenaj kanalları yer altı sistemleri ve yerüstü
yapıları 100 yılda bir görülen yağış olan 100,8 mm değerine göre planlanacaktır.
Söz konusu ESER DGÇS faaliyet alanı etrafı, proje sahasına gelecek yağmur sularının
proje sahasına girmeden toplanabilmesi amacıyla drenaj yapısı ile çevrilecektir. Drenaj
yapısı ile toplanan yağmur suları Kızılırmak Nehrine deşarj edilecektir. Ayrıca drenaj işlemleri
kapsamında yamaçta oluşturulan şevler üzerine drenaj hendekleri açılarak tesiste olabilecek
su baskınları tahliye edilecektir.
VIII.1.7
Proje kapsamındaki su temini sistemi ve planı, suyun nereden
temin edileceği, suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı ve
bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, özellikleri, nereden ve nasıl
temin edileceği, ortaya çıkan atık suyun miktar ve özellikleri, nasıl
arıtılacağı ve nereye deşarj edileceği, alınacak önlemler (içme ve kullanma
suyu ile ilgili su yönetim planı hazırlanması, su temininin yetersizliği
durumunda ne yapılacağına ilişkin açıklama)
olup, inşa süresi boyunca inşaat, elektrik, mekanik gibi birçok disiplin bir arada çalışacaktır.
İnşa süresinde aynı anda maksimum 1.000 personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır.
Şantiyede farklı zamanlarda farklı sayılarda eleman çalışacak olup, ortalama aynı anda
çalışan sayısı ise 500 kişi olarak öngörülmüştür.
Kişi başına gerekli su miktarı 150 lt/gün alınarak maksimum su ihtiyacı 150 m3/gün ve
ortalama 75 m3/gün olarak hesaplanmıştır.
Personelin ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli olan içme suyu bölgedeki içme suyu
şebekesinden ve/veya piyasadan satın alınarak karşılanacaktır.
Personel tarafından kullanılacak suyun tamamının atıksu olarak döneceği kabul edilirse
maksimum 150 m3/gün ve ortalama 75 m3/gün atıksu oluşumu söz konusudur. Bu anlamda
personel ihtiyaçlarının (WC, duş gibi) karşılanması amacıyla kurulacak şantiyedeki
olanaklardan faydalanılacaktır. İnşa aşamasında yapılacak atıksu arıtma tesisi inşaat
aşamasında çalışacak olan maksimum 1.000 kişi kapsamında oluşacak atıksu miktarı olan
150 m3/sa kapasitedeki atıksuyu arıtabilecek şekilde dizayn edilecektir
Ortaya çıkacak evsel nitelikli atıksular faaliyet sahası içerisine tesis edilecek olan Paket
Evsel Nitelikli Atıksu Arıtma Tesisinde arıtılacaktır. Atıksu arıtımında temel hedef, atıksuyun
deşarj edildiği ortamlarda halk sağlığına ve ekolojik dengeye olabilecek menfi etkilerin en az
düzeye indirilmesidir. Söz konusu paket atıksu arıtma tesisi, evsel atıksuların arıtılmasında
kullanılan temel işlemleri içerecek standart bir tesis olarak dizayn edilecek olup, Paket Atıksu
Arıtma Tesisi işletmeye alınmadan önce 29.04.2005 tarihli 2005/05 sayılı Genelge’ye uygun
olarak Paket Atıksu Arıtma Tesisi Proje Onayı yaptırılacaktır.
31.12.2004 tarih ve 25687 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Madde 26. a’da “..Kent dışında kalan ve doğrudan alıcı ortama
deşarj yapan atıksu kaynakları için münferit veya ortak arıtma tesisleri yapılarak bunların
atıksularının arıtılması gereklidir..’ hükmü ve Madde 26. e.’de “Gerçek veya tüzel kişiler,
faaliyet türlerine göre, alıcı ortama verdikleri atıksular için bu Yönetmeliğin ekinde yer alan
Tablo 5’ten Tablo 21’e kadar konulan deşarj standartlarını sağlamakla yükümlüdürler.”
hükmü yer almaktadır. Ayrıca aynı yönetmeliğin Madde 27.sinde “Evsel nitelikli atıksuların
alıcı su ortamlarına deşarjlarında uyulması gereken standart değerler de Tablo 21 de
verilmiştir. “ hükmü yer almaktadır.
Söz konusu hükümler göz önünde bulundurularak tesisin inşaat aşamasında şantiyede
aynı anda maksimum 1.000 personel bulunacağından aşağıda Tablo 58’de verilen Evsel
149
Nitelikli Atık Suların Alıcı Ortama Deşarj Standartları’na uyulacaktır. Tesis inşaat
aşamasından kaynaklanan evsel nitelikli atıksular Paket Atıksu Arıtma Tesisi ile arıtılacak
olup, uygun deşarj limitleri sağlanarak Kızılırmak Nehrine deşarj edilecektir.
Tablo 58. SKKY - Tablo 21.1: Sektör: Evsel Nitelikli Atıksular* (Sınıf 1: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak 5-120 Kg/Gün
Arasında, Nüfus =84- 2000)
Parametre
Birim
Kompozit Numune
Kompozit Numune
2 Saatlik
24 Saatlik
Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5)
(mg/L)
50
45
(mg/L)
180
120
Askıda Katı Madde (AKM)
(mg/L)
70
45
pH
-
6-9
6-9
İnşaat işleri sırasında gerekli olan su ile Hazır Beton Santralinde kullanılacak su ise proje
kapsamında açılması planlanan keson kuyulardan temin edilecektir. Hazır beton santrali
kapalı silo, bantlar ve bunkerlerden yapılacaktır.
Beton santralinde gerçekleştirilecek 1 m3 beton üretimi için yaklaşık 250 lt su
gerekmektedir. Yaklaşık 180 lt su beton üretiminde katkı olarak kullanılacak olup, yaklaşık 70
lt su ise beton mikserlerinin yıkanmasında kullanılacaktır. Buna göre gerekli su miktarları
aşağıda verilmiştir:
Beton Üretim Miktarı
(m3)
50.000
Gerekli Su Miktarları (m3)
Katkı
Yıkama Toplam
9.000
3.500
12.500
Beton mikserleri yıkama sularının tamamının atıksu olarak döneceği kabul edilirse
toplam 3.500 m3 yıkama atıksuyu oluşacaktır. Beton Santralinden kaynaklı yıkama atıksuları
çöktürme havuzuna alınacaktır. Proje kapsamında toplam yıkama atıksuyu yaklaşık olarak
3.500 m3 olup, saatlik atıksu oluşumu yaklaşık olarak 0,61 m3/sa olarak hesaplanmıştır.
Çökeltme havuzu 3 göz olarak yapılacak olup, ilk gözde dengeleme ve ön çökeltme,
ikinci gözde çökeltme ve 3. gözde dinlendirme işlemi yapılacaktır. Çökeltme işlemi için 5-10
dakika yeterli olacaktır ve ilgili hesaplamalar aşağıda verilmiştir. Beton Santralinden Kaynaklı
Toplam Yıkama Suyu 3.500 m3 olup, inşaat süresince beton santralinin yaklaşık olarak 12 ay
boyunca çalıştırılması öngörülmektedir. Buna göre,
150
Yıkama Suyu Miktarı:
3.500 m3
12 ay
x ay
30 gün
x gün
16 sa
Çökeltim Havuzu Hesabı:
0,61 m3
1 saat
x
x
15dk
1 saat
60 dk
= 0,61 m3/sa
(1saatte oluşacak yıkama suyu)
= 0,15 m3
Yukarıdaki işlemlerden de görüleceği üzere, çökeltme havuzunda her 15 dakikada 0,15
m yıkama suyu çökeltme havuzunda işlem görecektir. Buna göre, bir gözün 0,15 m 3
kapasitede olması yeterli olacaktır. Her ihtimale karşı çökeltme havuzu her göz en az 4 m 3
kapasiteli olmak üzere toplam 12 m3 kapasiteli olacak şekilde tesis edilecektir.
3
Havuzun 1. Göz Hacmi = 4 m3
Havuzun Toplam Hacmi = 4 x 3 =12 m3 alınmıştır.
Çökeltme havuzuna alınan atıksular içerisindeki askıda katı maddeler çökeltildikten
sonra tekrar yıkama işleminde kullanılabilecektir. Kullanılamayan suyun ise fiziksel arıtım
sonrasında dereye deşarjı söz konusu olabilecektir. Çökeltme havuzunda sadece fiziksel
arıtma şeklinde çökeltme yapılacak olup, herhangi bir kimyasal kullanımı söz konusu değildir.
Çökeltme sonrasında oluşan çamurlar ise kurutulduktan sonra arazi ıslahında dolgu
malzemesi olarak kullanılacaktır. Çökeltme havuzu şematik gösterimi Şekil 65’de verilmiştir.
Şekil 65. Çökeltim Havuzu
Faaliyet süresince 31.12.2004 tarih ve 25687 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
151
yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine riayet edilecektir.
İnşaat aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında tozumanın engellenmesi
amacıyla su kullanımı söz konusu olup, yaklaşık olarak günde 10-15 m3 su kullanılması
öngörülmektedir. Çalışma alanlarında toz oluşumunun engellenmesi amacı ile kullanılan
suyun büyük kısmı toprak tarafından emilecek kalan kısmı da mevsimsel etkilere bağlı olarak
buharlaşacaktır. Dolayısıyla bu aşamadan kaynaklı olarak atıksu oluşumu söz konusu
değildir.
VIII.1.8
Proje ünitelerinde kullanılacak suyun hangi prosesler için ne
miktarlarda kullanılacağı, içme ve kullanma, toz indirgeme amaçlı suların
miktarı, nereden, nasıl temin edileceği, suya uygulanacak ön işlemler
(arıtma birimleri ile katma-besleme suyu olarak katılacağı birimleri
kapsayan), su hazırlama ana akım şeması, su buhar çevrimi, proses akım
şeması, çevrimde uygulanacak su iç işlemleri, kullanılacak kimyasal
maddeler veya iç işlem yönteminin adı,
İnşa süresinde aynı anda maksimum 1000 personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır.
Kişi başına gerekli su miktarı 150 lt/gün alınarak maksimum su ihtiyacı 150 m 3/gün ve
ortalama 75 m3/gün olarak hesaplanmıştır. Personelin ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli
olan içme suyu bölgedeki içme suyu şebekesinden ve/veya piyasadan satın alınarak
karşılanacaktır.
İnşaat işleri sırasında gerekli olan su ile Hazır Beton Santralinde kullanılacak su ise proje
alanı yakınlarında yer alacak olan keson kuyulardan temin edilecektir.
lt su ise beton mikserlerinin yıkanmasında kullanılacaktır. Beton mikserleri yıkama sularının
tamamının atıksu olarak döneceği kabul edilirse toplam 3.500 m3 yıkama atıksuyu
oluşacaktır. Beton Santralinden kaynaklı yıkama atıksuları çöktürme havuzuna alınacaktır.
152
İnşaat aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında tozumanın engellenmesi
amacıyla su kullanımı söz konusu olup, yaklaşık olarak günde 10-15 m3 su kullanılması
öngörülmektedir. Çalışma alanlarında toz oluşumunun engellenmesi amacı ile kullanılan
suyun büyük kısmı toprak tarafından emilecek kalan kısmı da mevsimsel etkilere bağlı olarak
buharlaşacaktır.
İnşaat aşamasında kullanılacak sulara herhangi bir ön işlem yapılmasına ihtiyaç
duyulmayacağı öngörülmüştür. Tesisin işletme aşamasında proje ünitelerinde kullanılacak
suyun hangi prosesler için ne miktarlarda kullanılacağı, nereden, nasıl temin edileceği, suya
uygulanacak ön işlemler gibi bilgiler VIII.2.3 başlığı altında verilmiştir.
İnşaat aşamasında 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete yayınlanarak
yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik
hükümleri çerçevesinde arıtılmış atıksuların alıcı ortama deşarjı için Çevre İzin Belgesi
alınacaktır.
VIII.1.9
Proje kapsamındaki soğutma suyu alma ve deşarj yapılarında
kullanılacak malzemeler, soğutma suyu sistemi ile ilgili yapıların inşaatı
sırasında alınacak önlemler
Projenin işletme aşamasında ihtiyaç duyulacak su Keson kuyular açılarak temin
edilecektir. Proje kapsamında toplam 7 - 10 adet keson kuyu açılması planlanmaktadır.
Proje kapsamında ters akışlı fanlı çekişli soğutma kulesi tesis edilmesi planlanmaktadır.
Hava, kulenin aşağı tarafından hava girişinden dikey olarak çekilir, su akışına karşı dolaşır ve
atmosfere yüksek hızla deşarj edilir. Kondensat soğutucu 1 tanesi yedek olmak üzere 18
hücre içerecek şekilde dizayn edilmiştir.
Soğutma kulesinde kullanılan malzemeler genellikle, beklenen su kaliteleri ve atmosferik
koşulları karşılamak üzere seçilirler.
Aşağıda günümüzde soğutma kulelerinde kullanılan malzemeler ve genel özellikleri
verilmiştir:
Metalik Malzeme:
Küçük ve orta büyüklükteki kulelerde galvaniz kaplı çelik malzeme kullanılır. Geniş
kaynak yerleri için üretimden sonra sıcak daldırma işlemi uygulanır. Gövde kısmı için, sıcak
daldırma galvaniz, kadmiyum ve çinko kaplama uygulanır. Özel gövde, boru ve bağlantı
parçaları için pirinç ve bronz kullanılır. Paslanmaz çelik (temelde 302, 304 ve 316) sac metal,
tahrik milleri ve çok korozif ortamlarda çalışan kulelerde ya da kulenin hizmet ömrünü
uzatmak için kullanılır. Paslanmaz çelikten yapılma soğuk su havuzları daha çok tercih
edilmektedir. Özel elemanlar için poliüretan ve PVC ile kaplama metallerde kullanılır.
153
Plastik Malzeme:
Fiberglasla güçlendirilmiş plastikler (FRP olarak tanımlanmaktadır) boru tesisatı, fan
silindirleri, fan kanatları, gövde, panjur ve yapısal bağlantı elemanlarında genişlikle
kullanılmaktadır. Polipropilen ve akrilonitril butadiyen stirel (ABS) dolgu çubukları ve akış
orifisleri gibi enjeksiyon döküm elemanların yapımında kullanılırlar. Polietilen sıcak ve soğuk
su havuzlarında kullanılmaktadır. Geniş sistemlerde ise, güçlendirilmiş plastik harcı, neopren
contalı bağlantılar kullanılır.
Grafit Bileşikleri:
Soğutma kulesi kurulumlarında kullanılmak üzere grafit bileşikli tahrik milleri
bulunmaktadır. Bu miller, paslanmaz çelik-çelik millere karşı korozyon direnimli ve güçlü bir
alternatif oluştururken daha ucuz ve eksen kaçıklıklarına karşı daha toleranslı olup, daha az
titreşim iletirler.
Beton, Harç Ve Tuğla:
Beton tipik olarak yerinde (şantiyede) üretilen soğutma kulelerinin soğuk su havuzları için
kullanılan bir malzeme olup, boru destekleri, büyük kulelerin yapısal sistemlerinde uygulanır
ve genelde güç santralleri ve endüstriyel uygulamalarda kullanılır. Estetik hususların önemli
olduğu yerlerde özel tuğla ve harç malzemeler kullanılır.
Proje kapsamında yer alacak soğutma kulesinin beton zemin üzerine beton veya fiber
takviyeli plastik veya ahşap olarak projelendirmesi öngörülmektedir. Dolgu işlemlerinin
polivinil klorür (PVC) ile yapılması planlanmaktadır. Soğutma kuleleri karşı akışlı olarak
tasarlanmış olup, karşı akışlı su soğutma kulelerinde su yukarıdan aşağı süzülürken hava
aşağıdan yukarı hareket eder. Sistemde ısınan su kule içerisine alındıktan sonra, yukarıdan
aşağıya doğru fıskiyeler yardımı ile tüm kule oturma alanına üniform olarak püskürtülür.
Ayrıca, tesisin işletme aşamasında proje ünitelerinde kullanılacak suyun hangi prosesler
için ne miktarlarda kullanılacağı, nereden, nasıl temin edileceği, suya uygulanacak ön
işlemler gibi bilgiler VIII.2.3 başlığı altında detaylı olarak verilmiştir.
VIII.1.10
Doğalgaz Boru Hattı Yapılması için Gerekli Olan İşlemler
154
Boru hattı güzergahının yapımı sırasında BOTAŞ Ham Petrol ve Doğalgaz Boru Hattı
Tesislerinin Yapımı ve İşletmesine Dair Emniyet ve Çevre Yönetmeliğine uyulacaktır.
Ayrıca Samsun-Ankara doğalgaz boru hattı ve çevre güvenliği açısından boru hattının
aksından itibaren minimum 50 metrelik mesafe bırakılacak olup, söz konusu mesafe hiçbir
şekilde (şantiye, depo, park) kullanılmayacaktır.
Boru hattını gösterir Uydu Görüntüsü ve Resimler aşağıda Şekil 66 ve Şekil 67.’da
verilmiştir.
Şekil 66. Proje Alanı ve Doğalgaz Boru Hattı Geçişinin Gösterir Uydu Görüntüsü
155
Şekil 67. Proje Alanı ve Doğalgaz Boru Hattı Geçişinin Gösterir Resim
Proje alanı içerisinde tesis edilecek Doğalgaz Regülasyon ve Ölçüm İstasyonu (RMS-A)
Santral Binasından farklı bir alana tesis edilecektir.
VIII.1.11
Arazinin hazırlanmasından ünitelerin faaliyete açılmasına dek
sürdürülecek işler sonucu meydana gelecek katı atıkların cins ve miktarları
(dere yataklarına atılmayacağının taahhüt edilmesi), bu atıkların nerelere
taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları
Projenin inşaat aşamasında oluşacak olan atıklar; evsel nitelikli katı atıklar (cam, kağıt,
plastik vb.), personelin yemek servisinden kaynaklı olarak organik kökenli evsel nitelikli katı
atıklar ile inşaat aşamasında yapılacak kazı ve inşaat işlemlerinden kaynaklanacak katı
atıklardır.
Söz konusu projenin inşaat aşamasında oluşacak katı atıkların çeşidi, miktarı alınacak
önlemler ve bertaraf şekilleri aşağıda anlatılanların özet tablosu halinde Tablo 59’da
verilmiştir.
156
Tablo 59. İnşaat aşaması Katı Atık Özet Tablosu
Atık
Kaynağı
Atık Çeşidi
Evsel Nitelikli
Miktarı
Alınacak Önlemler
Bertaraf Yöntemi
1.150
kg/gün
Diğer atıklardan ayrı olarak kapalı sızdırmasız
kaplarda biriktirilecek, Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulacak, Geri
kazanılabilir ve/veya dönüştürülebilir malzemelerin
ayrı toplanarak tekrar kullanımı sağlanacak, Arıtma
çamurlarının analizlerinin yaptırılarak sonuçlarına
uygun olarak bertarafı sağlanacak.
Belirli periyotlarla Belediye
tarafından alınacak.
Değişken*
Sızdırmasız kaplarda ayrı olarak toplanacak,
Kontrolsüz
bir
şekilde
çevreye
atılması
engellenecek,
Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ilgili
hükümlerine uyulacak
Lisanslı Firmalara verilmesi
Değişken*
kaplarda biriktilecek, Katı Atıkların Kontrolü
ayrı toplanarak tekrar kullanımı sağlanacak, Beton
Santrali Çökeltme havuzundan çıkan çamur, arazi
ıslahı ve dolgusunda kullanılıcak.
Tekrar kullanımı
sağlanacak, Belirli
periyotlarla Belediye
tarafından alınacak ve/veya
Lisanslı Geri Dönüşüm
Tesislerine verilecek
Değişken*
İnşaat faaliyetleri kapsamında kullanılacak olan her
türlü makine ve araçlardan kaynaklı oluşacak atık
yağ ve motor yağlarının Yetkili laboratuvarlarca
analizlerinin yapılması sağlanacak,
Analiz sonuçlarına uygun olarak Geri Kazanım
ve/veya Bertaraf tesislerinde bertarafının
sağlanması amacıyla lisanslı firmalara teslim
edilecek,
Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ilgili
Lisanslı Firmalara verilecek
Değişken*
İnşaat çalışmaları sırasında kullanılacak olan
araçlardan kaynaklanacak lastiklerin yetkili bertaraf
tesislerine gönderilmesi sağlanacak,
Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü
Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulacak
Yetkili bertaraf tesislerine
verilecek
Değişken*
İnşaat faaliyetleri kapsamında oluşacak her türlü
atık pilin yönetmelik hükümleri çerçevesinde ayrı
olarak toplanması sağlanacak,
Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği
ilgili hükümlerine uyulacak
Lisanslı Firmalara verilecek
Değişken*
Diğer atıklardan ayrı toplanması sağlanacak, Diğer
atıklarla karışması engellencek,
Kontrolsüz bir şekilde çevreye atılması
engellencek, Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü
Lisanslı firmalara verilecek
Değişken*
Diğer atıklardan ayrı olarak özel kaplarda
biriktirilecek, Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
İlgili belediye ile Tıbbi Atık
bertaraf sözleşmesi
imzalanacak ve bertarafı
sağlanacak
Personelden
Kaynaklı
Bitkisel Atık
Yağlar
İnşaat ve
Hafriyat Atıkları
Atık Yağlar
İnşaattan
Kaynaklı
Ömrünü
Tamamlamış
Lastikler
Atık Pil ve
Akümülatör
Ambalaj Atıkları
Tıbbi Atıklar
*İnşaat aşaması süresince değişkenlik gösterecek miltarlar
157
Proje konusu faaliyet kapsamında inşaat aşamasında ünitelerin tesis edilmesi sırasında
yaklaşık 30 ay olarak öngörülmüş olup, inşa süresi boyunca inşaat, elektrik, mekanik gibi
birçok disiplin bir arada çalışacaktır. Bu süre içerisinde Beton Santrali de işletilecektir. İnşa
süresinde aynı anda maksimum 1000 personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır.
İnşaat faaliyetleri sırasında kullanılmak üzere proje alanı içerisine şantiye kurulacak olup,
proje kapsamında çalışacak olan personelin her türlü teknik ve sosyal altyapı ihtiyaçları için
yemekhane, mutfak, soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye, idari ve teknik bürolar söz
konusu şantiye içerisinde yer alacaktır.
atıklardır.
05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete Sayısı yayınlanarak yürürlüğe giren Atık
Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliği,
- Madde 5.b “Atık üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda geri dönüşüm, tekrar
kullanım ve ikincil hammadde elde etme amaçlı diğer işlemler ile atığın geri kazanılması veya
enerji kaynağı olarak kullanılması esastır.”,
- Madde 5.c. “Atıkların ayırılması, toplanması, taşınması, geri kazanılması ve bertarafı
sırasında su, hava, toprak, bitki ve hayvanlar için risk yaratmayacak, gürültü, titreşim ve koku
yoluyla rahatsızlığa neden olmayacak, doğal çevrenin olumsuz etkilenmesini önleyecek ve
böylece çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek yöntem ve işlemlerin kullanılması
esastır” ve
- Madde 5.e. “Atıklar, birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen şartlara uyulmak kaydıyla
üretildikleri yerde geri kazanılabilir veya bertaraf edilebilir. Bunun yapılmaması halinde atığın
sahibi, atıklarının, bir atık taşıyıcısı tarafından taşınarak EK-II A’da veya EK-II B’de belirtilen
işlemleri yapan ve bu amaçla Bakanlıktan lisans almış bir tesis tarafından geri kazanılmasını
veya bertarafını sağlamakla yükümlüdür.” hükümleri yer almaktadır.
Aynı yönetmeliğin Madde 11.’inde kayıt tutma yükümlülüğü ile ilgili olarak “Atık üreten
tesis ve işletmeler ile EK-II A’da ve EK-II B’de belirtilen bertaraf ve geri kazanım işlemlerini
yapan kişi, kurum ve kuruluşlar, atık türü ve atığın EK-IV’de belirtilen kod numarası, atık
miktarı, atığın kaynağı, gönderildiği tesis, taşıma şekli ve atığın EK-II A’da ve EK-II B’de
belirtilen yöntemlere göre tabi tutulduğu işlemler hakkında kayıt tutmakla, tutulan kayıtları en
az beş yıl süreyle muhafaza etmekle, Bakanlığın belirleyeceği aralıklarla Bakanlığa
göndermekle ve Bakanlığın inceleme ve denetimine sunmakla yükümlüdür.” hükmü yer
almaktadır.
Personelden meydana gelecek evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen
evsel nitelikli katı atık miktarı 1,15 kg değeri kullanılarak (TUIK, 2008) maksimum 1.150
kg/gün ve ortalama 575 kg/gün olarak hesaplanmıştır.
158
Yukarıda bahsi geçen Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümleri göz
önünde bulundurularak öncelikle tesiste inşa faaliyetlerinden kaynaklı olarak oluşacak katı
atıklar içerisinde geri kazanımı ve/veya yeniden kullanımı mümkün atıklar üretildikleri yerde
geri kazanılacak veya yeniden kullanılacaktır. Ortaya çıkan kalıplık kereste artıkları belirli
zaman aralıklarında toplanacaktır. Toplanan kereste artıkları talep olması durumunda
civardaki köylülere verilecektir.
Bunun mümkün olmaması halinde tesiste inşa faaliyetlerinden kaynaklı olarak oluşacak
katı atıklar ayrı biriktirilecek ve geri kazanımı ve/veya beratarafının gerçekleştirilmesi
amacıyla lisanslı kuruluşlara verilecek olup, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin
Yönetmelik hükümlerine istinaden atık türü ve atığın belirtilen kod numarası, atık miktarı,
atığın kaynağı, gönderildiği tesis, taşıma şekli ve atığın aynı yönetmeliğin EK-II A’da ve EK-II
B’de belirtilen yöntemlere göre tabi tutulduğu işlemler hakkında kayıt tutulacak, tutulan
kayıtlar en az beş yıl süreyle muhafaza edilecek, Bakanlığın belirleyeceği aralıklarla
Bakanlığa gönderilecek ve Bakanlığın inceleme ve denetimine sunulacaktır.
Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar (yemek, organik atıklar v.b) ise proje
kapsamında yapılacak şantiye alanı içerisinde çöp konteynırlarında biriktirilecektir.
14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin 8.Maddesine uygun olarak, çevre kirliliğini önlemek ve
ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek, Yönetmeliği”nin katı
atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesi’nde belirtilen
esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere
dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacak ve gerekli
tedbirler alınacaktır.
Projenin inşaat çalışmaları sırasında oluşacak evsel nitelikli katı atıklar, sızdırmasız
kaplarda biriktirilerek belli periyotlar ile en yakın belediyenin katı atık depolama sahasına
götürülerek ve/veya belediye tarafından alınması sağlanarak bertarafı sağlanacaktır.
Evsel nitelikli ve inşaat kaynaklı katı atıklar arasında yer alan ambalaj atıklarının geri
dönüşümleri ve geri kazanımını sağlamak amacıyla 24.08.2011 tarihli ve 28035 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ilgili
hükümlerine uygun olarak kaynağında ayrı toplanacak, biriktirilecek ve toplanmasından
sorumlu olan belediyelere ve/veya lisanslı toplama ayırma tesislerine verilecektir.
Proje kapsamında çalışanların beslenme ihtiyaçlarının karşılanması için öncelikle olarak
piyasadan hazır yemek temin edilmesi ve şantiye yemekhanesinde sadece servis yapılması
şekli tercih edilecektir. Piyasadan hazır yemek temin edilmesi ekonomik açıdan uygun
olmaması ve/veya benzer farklı faktörler nedeniyle gerçekleştirilememesi halinde şantiyede
kurulacak yemekhane de yemek hazırlanacaktır.
159
19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Bitkisel
Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Madde 5.k. “Kullanılmış kızartmalık yağ üreten lokanta,
yemek fabrikaları, otel, motel, yemekhaneler, turistik tesisler ve tatil köyleri ile diğer benzeri
tesisler, bu yağların toplanması için çevre lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya toplayıcılarla
yıllık sözleşme yapmakla yükümlüdürler. Bu yağların ücretsiz olarak geri kazanımcıya veya
toplayıcılara teslim edilmesi esastır.” hükmü yer almaktadır.
Aynı yönetmeliğin Madde 10. “Atık yağ üreticileri, atık yağları diğer atık madde ve
çöplerden ayrı olarak biriktirmekle, faaliyetleri sonucu oluşan atık yağların biriktirilmesi için
sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidon, konteyner ve tank gibi toplama
kaplarını kullanmakla, atık yağları çevre lisanslı taşıyıcılarla lisanslı geri kazanım veya
bertaraf tesislerine göndermekle, atık yağ sevkıyatında ulusal atık taşıma formu kullanmak
ve her taşımadan sonra bunların bir kopyasını ilgili valiliğe göndermek, bu belgeleri beş yıl
süreyle tesiste muhafaza etmekle, geri kazanım veya bertaraf tesisleriyle olabilecek
uyuşmazlıkları ilgili il çevre ve orman müdürlüğüne bildirmek, uyuşmazlık giderilinceye kadar
uyuşmazlığa konu olan atık yağları kendi depolarında muhafaza altında bulundurmakla
yükümlüdürler.” hükmü yer almaktadır.
Proje kapsamında çalışanların beslenme ihtiyaçlarının karşılanması için öncelikle olarak
şekli tercih edilecektir. Bu durumda tercih edilecek yemek firması seçiminde, atık yağların
toplanması için çevre lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya toplayıcılarla yıllık sözleşme
yapmış olanlar arasından seçilmesine dikkat edilecektir.
Piyasadan hazır yemek temin edilmesi ekonomik açıdan uygun olmaması ve/veya
benzer farklı faktörler nedeniyle gerçekleştirilememesi halinde şantiyede kurulacak
yemekhane de yemek hazırlanacaktır.
Bu durumda 19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe
giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine istinaden ortaya çıkacak atık
yağlar diğer atık madde ve çöplerden ayrı olarak biriktirilecek, faaliyetleri sonucu oluşan atık
yağların biriktirilmesi için sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidon, konteyner
ve tank gibi toplama kapları kullanılacak, atık yağlar çevre lisanslı taşıyıcılarla lisanslı geri
kazanım veya bertaraf tesislerine gönderilecek, atık yağ sevkıyatında ulusal atık taşıma
formu kullanılacak ve her taşımadan sonra bunların bir kopyasını ilgili valiliğe gönderilecek,
bu belgeler beş yıl süreyle tesiste muhafaza edilecek, geri kazanım veya bertaraf tesisleriyle
olabilecek uyuşmazlıklar ilgili il çevre ve şehircilik müdürlüğüne bildirilecek, uyuşmazlık
giderilinceye kadar uyuşmazlığa konu olan atık yağlar şantiye depolarında muhafaza altında
bulundurulacaktır.
açısından çimlendirilerek korunacaktır. Faaliyet sahasında bitkisel toprak bulunan alanlarda
ortalama 30 cm sıyırma işlemi yapılması öngörülmüştür. Proje alanının 227.000 m2 olması
planlanmakta olup, yaklaşık (227.000x0,3) 68.100 m3 bitkisel toprak sıyrılması
öngörülmüştür. İnşaat çalışmalarının tamamlanmasını müteakip tesis alanında peyzaj
çalışmalarında kullanılacaktır.
İnşa aşamasında kazı işlemlerinden kaynaklı olarak oluşacak hafriyat toprağı öncelikle
yol ve arazi düzenlemesi ve dolgu işlemleri gibi amaçlarla kullanılacaktır. İnşa aşamasında
160
arazi düzenlemesi ve kazı işlemlerinden kaynaklı olarak oluşacak dolgu fazlası hafriyat
toprağı “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun
bertarafı sağlanacaktır ve “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş
Sahalara Dair Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.
18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Hafriyat
Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Madde 5. d. maddesinde
belirtildiği üzere hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıkları karıştırılmayacaktır.
İnşaat aşamasında ortaya çıkacak katı atıklar proje sahası ve etrafında yer alan dere
yatağı veya su kaynaklarına atılmayacaktır.
VIII.1.12
Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin faaliyete
açılmasına dek yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, tüketim
miktarları, oluşacak emisyonlar (meteorolojik koşullar altında ne şekilde
yayılacağı, yayılma sonucu oluşan yer seviyesi konsantrasyon miktarları)
Arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında proje sahalarında çalışacak iş
makinelerinden kaynaklı emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. Sahada çalışacak
makinaların listesi aşağıdaki Tablo 60’da verilmiştir.
Tablo 60. İnşaat Aşamasında Kullanılacak Ekipmanlar
İş Makinası
Adedi
D8 Dozer
1
D4 Dozer
1
Vinç
3
Vibratör
3
Silindir
2
Motopomp
2
Yükleyici
2
Greyder
1
Kamyon
8
Arazöz
2
Keçi Ayağı
1
Kompresör
2
Minibüs
2
Binek Oto
5
Jeneratör
2
Ekskavatör
4
161
Beton Santrali Ekipman Listesi
İş Makinası
Adedi
Beton Santrali
1
Transmikser
8
Beton Pompası
2
Loader
2
Kamyon
2
Jeneratör
1
Arazöz
1
Aşağıda Tablo 61’da verilen Dizelli Taşıt Araçlarının Emisyon Faktörleri (kg/ton-yakıt)
kullanılarak iş makine ve ekipmanlarının kullanılması sırasında ortaya çıkacak emisyon
kütlesel debisi hesaplanarak aşağıda sunulmuştur.
Tablo 61. Dizelli Taşıt Araçlarının Emisyon Faktörleri (kg/ton-yakıt)
Kirletici
Dizel
Karbon-monoksitler
9,7
Hidrokarbonlar
29
Azot Oksitler
36
Kükürt Oksitler
6,5
Toz
18
Kaynak: Hava Kirliliği ve Kontrolünün Esasları, Aysen Müezzinoğlu, 2000
Tablo 62. Kirleticilerin Kütlesel Debi Değerleri (kg/saat)
İş Makinası
D8 Dozer
D4 Dozer
Vinç
Vibratör
Silindir
Motopomp
Yükleyici
Greyder
Kamyon
Arazöz
Keçi Ayağı
Kompresör
Minibüs
Binek Oto
Jeneratör
Ekskavatör
İş Makinası
Transmikser
Beton Pompası
Loader
Kamyon
Jeneratör
Arazöz
Emisyon Oluşumu Kütlesel Debi Değeri (kg/sa)
Karbonmonoksitler Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kükürt Oksitler
0.34
1.00
1.25
0.23
0.13
0.38
0.47
0.08
0.13
0.38
0.47
0.08
0.01
0.02
0.02
0.00
0.05
0.14
0.17
0.03
0.01
0.03
0.03
0.01
0.17
0.50
0.62
0.11
0.17
0.50
0.62
0.11
0.13
0.38
0.47
0.08
0.13
0.38
0.47
0.08
0.08
0.25
0.31
0.06
0.01
0.02
0.02
0.00
0.07
0.20
0.25
0.05
0.05
0.15
0.19
0.03
0.02
0.05
0.06
0.01
0.17
0.50
0.62
0.11
Emisyon Oluşumu Kütlesel Debi Değeri (kg/sa)
Karbonmonoksitler Hidrokarbonlar Azot Oksitler Kükürt Oksitler
0.13
0.38
0.47
0.08
0.36
1.08
1.34
0.24
0.17
0.50
0.62
0.11
0.13
0.38
0.47
0.08
0.02
0.05
0.06
0.01
0.13
0.38
0.47
0.08
Toz
0.62
0.23
0.23
0.01
0.09
0.02
0.31
0.31
0.23
0.23
0.16
0.01
0.12
0.09
0.03
0.31
Toz
0.23
0.67
0.31
0.23
0.03
0.23
Yukarıda inşaat aşamasında kullanılacak her bir ekipmanın oluşturacağı emisyon hesabı
yapılmıştır. İnşaat çalışmalarının tamamlanmasına müteakip, iş makinalarından kaynaklı
162
emisyon oluşumu ortadan kalkacaktır. İnşaat süresince tüm ekipmanların aynı anda
çalışması beklenmemektedir.
VIII.1.13
Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek
yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün
kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, Çevresel Gürültü’nün
Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliğine göre akustik raporun
hazırlanması, (www.cevreorman.gov.tr adresinde bulunan Akustik
Formatın esas alınarak hazırlanması)
04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel
Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDYY) Madde 8.c.2’de “Kurulması
planlanan ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin
Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan işletme ve tesisler ile 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinde yer alan
ulaşım kaynakları için hazırlanacak çevresel etki değerlendirme raporu veya proje tanıtım
dosyasının gürültü ile ilgili bölümünün bu Yönetmelikte yer alan esaslar çerçevesinde
hazırlanmasını sağlamakla ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır.” hükmü yer almaktadır.
Proje konusu ESER DGKÇS projesi 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazetede
yayınlarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında
Yönetmelik, Ek-1. Çevreye Kirletici Etkisi Yüksek Olan Faaliyet Veya Tesisler Listesi, 1.1.2.
Gaz yakıtlı tesislerden toplam yakma sistemi ısıl gücü 100 MW veya daha fazla olan tesisler
içerisinde yer almaktadır.
İlgili yönetmelik maddeleri de göz önünde bulundurularak ESER DGKÇS projesi
kapsamında, Türk Akreditasyon Kurumu (TURKAK) tarafından akredite edilmiş ve Çevre ve
Ölçüm ve Analiz Laboratuarı tarafından proje sahası ve en yakın yerleşim yerleri göz önüne
alınarak Şekil 68’de işaretlenen noktalarda arka plan gürültü düzeyi ölçümleri yapılarak
Akustik Rapor hazırlanmıştır. (Bkz. Ek-17)
Ekte yer alan Akustik Rapor’dan da görüleceği üzere arka plan gürültü düzeyleri Tablo
63’de verildiği şekilde tespit edilmiştir.
163
Şekil 68. Arka Plan Gürültü Düzeyi Ölçüm Noktaları
Tablo 63. Arka Plan Gürültü Düzeyi Ölçümleri (dBA)
Ölçüm
Noktası
Proje Sahasına Göre Konumu
1
2
3
Proje Sahasının Kuzeyi
Proje Sahasının Güneyi
Proje
alanın
1.650
m
kuzeydoğusu (Toplu Konut
Proje Alanı)
Proje
alanın
2.150
m
kuzeydoğusu (Hacıbalı Köyü )
4
LGündüz
LAkşam
LGece
Max
72,3
84,7
88,4
Min
45,3
47,5
31,7
Leq
51,9
58,6
63,9
Max
82,8
77,5
81,0
Min
24,4
23,6
16,5
Leq
59,0
50,3
48,3
Max
74,8
37,7
80,5
Min
31,8
31,9
32,3
Leq
40,6
34,8
46,3
70,1
28,8
43,9
76,6
32,1
41,9
83,3
32,3
50,0
Açıklama:
Lgündüz:TS 9315 (ISO 1996-1 ) de tanımlandığı gibi A ağırlıklı ses seviyesinin enerji ortalaması olup, gündüz zaman diliminin
tamamı veya gündüz zaman dilimi içinde belli bir sürece göre belirlenmiştir.
Lakşam: TS 9315 (ISO 1996-1 ) de tanımlandığı gibi A ağırlıklı ses seviyesinin enerji ortalaması olup, akşam zaman diliminin
tamamı veya akşam zaman dilimi içinde belli bir sürece göre belirlenmiştir.
Lgece: TS 9315 (ISO 1996-1 ) de tanımlandığı gibi A ağırlıklı ses seviyesinin enerji ortalaması olup, gece zaman dilimi içinde
belli bir sürece göre belirlenmiştir.
Leq TS 9315 (ISO 1996-1 ) : Belli bir süre içinde seviyeleri değişim gösteren gürültünün enerji açısından eşdeğeri olan sabit
seviyesi
Göstergelerdeki zaman dilimleri;
Gündüz: 07.00’den 19.00’a kadar olmak üzere 12 saat,
Akşam: 19.00’dan 23.00 ‘e kadar olmak üzere 4 saat,
Gece: 23.00’den 07.00’ye kadar olmak üzere 8 saattir.
164
Projenin inşaat aşamasında arazinin hazırlanmasından başlayarak inşa faaliyetinin
bitimine dek iş makinelerinden kaynaklı gürültü oluşumu beklenmektedir.
Gürültüye maruz kalınan ortamlarda çalışanların sağlığını koruyabilmek ve faaliyetin
sürekliliğini sağlayabilmek için başlık, kulaklık, veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu araç
ve gereçler verilecektir.
ÇGDYY Madde 23.a’da “Şantiye alanındaki faaliyet türlerinden çevreye yayılan gürültü
seviyesi Ek-VII’de yer alan Tablo-5’te verilen sınır değerleri aşamaz.” hükmü yer almaktadır.
Buna göre inşaat aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında aşağıda Tablo 64’de
verilen Çevresel Gürültü Sınır Değerleri sağlanacaktır.
Tablo 64. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY, Ek-VII, Tablo–5.)
Faaliyet türü (yapım, yıkım ve onarım)
Lgündüz (dBA)
Bina
70
Yol
75
Diğer kaynaklar
70
ÇED Raporunda ekinde yer alan Akustik Raporda inşaat aşamasında gerçekleştirilecek
faaliyetlerden kaynaklı olarak ortaya çıkacak gürültü düzeyi hesaplanmıştır. Aşağıda verilen
Şekil 69’dan da görüleceği üzere inşaat aşamasında ortaya çıkacak çevresel gürültü düzeyi
faaliyet sahasından yaklaşık olarak 100 m uzaklıkta 60 dBA’nın altında inmekte olup, 70 dBA
sınır değeri sağlanmaktadır. Faaliyet sahasına en yakın yerleşim yeri yaklaşık 2.000 m
mesafede yer alan Hacıbalı Köyü olup, söz konusu yerleşim yerinde oluşacak gürültü
seviyesi sınır değerin altına inecektir.
165
Şekil 69. Gürültü Haritası (Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması)
ve gereçler verilecektir. Proje kapsamında 4857 sayılı İş Kanunu ve buna bağlı olarak
çıkarılan tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen hükümlere uyulacaktır.
Proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetler esnasında 04.06.2010 tarih ve 27601
sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve
Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulacaktır.
166
VIII.1.14
Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini
amacıyla elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi
kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri
Söz konusu 835 MWe kurulu gücündeki ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santralinin
Kırıkkale ili Yahşihan İlçesi Kılıçlar Belediyesi sınırları içerisinde 103 ada, 6 parselde yaklaşık
227,000 m2’lik alan üzerine tesis edilmesi ve işletilmesi planlanmaktadır.
Projenin gerçekleşeceği alanda yapılan arazi çalışmalarında alanın doğal florası step
olarak gözlenmiş, genellikle çayır ve mera vasfında olduğu, tarım alanları ve ormanlık alan
bulunmadığı gözlenmiştir. Proje sahasında herhangi bir tarım alanı bulunmadığından elden
çıkarılacak herhangi bir tarım arazisi yer almamaktadır.
VIII.1.15
Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini
amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, orman yangınlarına karşı
alınacak önlemler
Proje sahası Kırıkkale Orman İşletme Şefliği’nde alınan ÇED İnceleme ve
Değerlendirme Formuna göre Ormanlık alanda kalmakta olup, ÇED İnceleme ve
Değerlendirme Formu ve Mesçere Haritası ekte sunulmuştur. (Bkz. EK-3) Burada belirtildiği
üzere söz konusu proje sahası ormanlık alan içerisinde kalmakta olup, saha üzerinde
faaliyete başlanmadan önce Kırıkkale Orman İşletme Şefliğinden gerekli izinler
alınacaktır.Ancak yapılan arazi çalışmalarında söz konusu saha üzerinde orman varlığına
rastlanılmamıştır. Doğal florası step olarak gözlenmiştir. Bu nedenle inşaat çalışmaları
kapsamında kesilecek herhangi bir ağaç bulunmamaktadır.
167
VIII.1.16
Karasal ve sucul flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak
tedbirler (soğutma suyu isale hatları dahil)
Projenin gerçekleşeceği alanda yapılan arazi çalışmalarında alanın doğal florası step
olarak gözlenmiş, genellikle çayır ve mera vasfında olduğu, tarım alanları ve ormanlık alan
bulunmadığı gözlenmiştir. Çayır ve mera vasfındaki alanda daha önce yapılan malzeme
alımları neticesinde gerçekleşen tahribattan dolayı düzenli bir bitki topluluğu ve bunun da
sonucu olarak yoğun fauna türleri bulunmamaktadır.
Proje alanının 100 m doğusundan geçen Kızılırmak Nehri ortamda bulunan amfibi türleri
ve sürüngen türlerinin habitatını oluşturmaktadır. Ancak daha önce gerçekleştirilen arazi
kullanımı ile alanın doğal özelliğini büyük ölçüde kaybettiği gözlenmektedir. Kızılırmak Nehri
kenarında bulunan yol riperyan zon ile proje alanı arasında doğal bir koruma bandı
oluşturmaktadır. Bu durum, alanda yaşayan canlılardan sürüngen ve özellikle amfibi türlerinin
iç kısımlara ilerlemesine sınırlama getirmiştir.
Proje alanı ve yakın çevresinde gerçekleştirilen gözlemlere göre var olduğu belirlenen
flora ve fauna türleri Bern Sözleşmesi’ne göre değerlendirilmiştir. Tespiti yapılan türlerin Bern
Sözleşmesi’ne göre Ek-II ve Ek-III listelerinde bulunmaktadır. Flora ve Fauna bölümünde
(Başlık VII.2.12 altında) bu maddelerle ilgili yapılması gerekenler ve sözleşmenin ilgili
maddeleri verilmiştir.
Alanda bulunan, flora türlerinden yalnızca bir tanesi endemiktir. Bu bitki türü Verbascum
tossiense olup, Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı (Red Data Book)’a göre tehlike kategorisi LR
(lc)’dir. LR kategorisi en az tehdit altındaki türler için kullanılmakta olup, “lc” en az endişe
verici anlamına gelmektedir. Bu tür proje sahasında gözlenmemiş olup, eğer inşaat sırasında
karşılaşılırsa, üreme organlarına zarar verilmeden, başka bir alana nakli gerçekleştirilecektir.
Proje alanında yoğun bir ağaçlık alan bulunmadığı gibi, ağaçlık ve orman habitatlarına
özgü türler de bulunmamaktadır. Alanda yalnızca birkaç ağaç türüne rastlanmış olup
genellikle otsu ve çalılık bitkiler bulunmaktadır. Dolayısıyla projenin gerçekleştirileceği yerde
yoğun bir habitat tahribi söz konusu olmayacaktır.
Proje alanında sucul ve karasal flora ve fauna türlerinin, tesisin kurulum aşamasında
gerçekleştirilecek inşaat etkilerinden en az ölçüde etkilenmesi için gerçekleştirilecek arazi
düzenlemelerinin ve inşaatın zamanlamasına dikkat edilecektir. Habitat kaybına uğrayacak
bireylerden, göçmen kuş türleri ve üreme dönemleri yaklaşan türler için inşaat etkilerinin en
aza inmesi sağlanacaktır. İnşaat aşamasının üreme dönemine denk gelmesi durumunda
türlerin alandan uzak durmaları sağlanacak veya fiziksel engeller veya görsel kaçırıcılarla
çeşitli önlemler alınacaktır.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün
Merkez Av Komisyonu’nun 2011-2012 Av Dönemi kararlarına riayet edilecek ve yasadışı
avlanma engellenecektir.
Flora ve fauna türleri genel olarak proje alanı içerisinde bulunan alanlara bağımlı
olmayan, çevredeki diğer alanlarda bulunan veya habitata sahip türlerdir. Bu türlerin
168
gerçekleştirilecek faaliyetten doğrudan olumsuz etkilenmesi söz konusu olmamaktadır.
Tespiti yapılan fauna türleri hareketli formlar olmalarından dolayı, oluşacak gürültü gibi
nedenlerden dolayı ortamdan uzaklaşabilir ve yakın çevrede bulunan mevcut alternatif
habitatlara çekilebilirler. Faaliyetin yol açacağı olumsuz etkileri en aza indirgemek için gerekli
önlemler alınacaktır.
- Proje sahasına ulaşım mümkün olduğunca mevcut yollar üzerinden yapılacaktır.
- İnşaat sırasında tadilatı yapılacak yollar mümkün olduğunca dar ve kısa olacaktır.
- Proje sahası dışında kalan doğal alanlara çıkışın yasaklanması ya da mümkün
olduğunca az olması sağlanacaktır.
- İnşaat döneminde gerekli çevresel önlemler alınacak ve ilgili mevzuatlara uyulacaktır.
- İnşaat ve işletme sırasında çalışacak işçiler eğitilecek ve yasadışı avlanmaları
engellenecektir.
- Mümkün olduğunca proje sahası ve proje ulaşım yolları içinde hareket edilecek ve
belirlenen güzergâhların dışına çıkışı önlenecektir.
- Hafriyat atıkları dere kenarlarında depolanmayacaktır.
- Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez
Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan 2010-2011 Av Dönemine ait koruma
listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun
hareket edilecektir. Ayrıca BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de riayet
edilecektir.
VIII.1.17
Proje ve yakın çevresinde yer altı ve yerüstünde bulunan kültür ve
tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara,
korunması gerekli doğal değerlere) materyal üzerindeki etkilerinin şiddeti
ve yayılım etkisinin belirlenmesi
alan proje etki alanı olarak seçilmiş olup, bu alanda herhangi bir tabiat varlığı
bulunmamaktadır.
Yahşihan İlçesinde bulunan diğer kültür varlıkları, bulundukları yerler ve proje alanına
olan yaklaşık uzaklıkları aşağıda Tablo 65’de verilmiştir.
Tablo 65. Yahşihan İlçesinde Bulunan Kültür Varlıkları
Kültür Varlığı
Bulunduğu Yer
Proje Sahası Göre Yönü Ve Mesafesi
Gar Binası (Anıt Yapı)
Güneybatı - 6 km.
İlkokul Binası (Anıt Yapı)
Güneybatı - 6 km.
Gar Binası, Lojman ve
Depo Binaları (Anıt Yapı)
Irmak Kasabası
Kuzeybatı - 4 km.
Mahmutlar Köyü (Arkeolojik Sit)
Mahmutlar Köyü
Kuzeydoğu - 6 km.
Proje sahası içerisinde herhangi bir kültür ve tabiat varlığı bulunmamakta olup, projenin
inşaat aşamasında herhangi bir kültür varlığı ile karşılaşılması durumunda İl Kültür ve Turizm
Müdürlüğüne haber verilecektir.
169
Proje alanı ve yakın çevresinde herhangi kültür ve tabiat varlığı bulunmadığından ve
VIII.2.6 başlığı altında verilen hava kalitesi modelleme çalışmaları sonuçlarında da
görüleceği üzere projenin işletme aşamasından kaynaklı olarak ortaya çıkacak emsiyonlar
ilgili yönetmelik sınır değerleri altında kalmakta olduğundan ESER DGKÇS’den kaynaklı
olarak bölgede olumsuz bir etki oluşması öngörülmemektedir.
VIII.1.18
açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu
personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının
nerelerde ve nasıl temin edileceği
Proje konusu faaliyet kapsamında inşaat aşamasında ünitelerin tesis edilmesi sırasında
yaklaşık 30 ay olarak öngörülmüş olup, inşa süresi boyunca inşaat, elektrik, mekanik gibi
birçok disiplin bir arada çalışacaktır. İnşa süresinde aynı anda maksimum 1000 personelin
istihdam edilmesi planlanmaktadır. Şantiyede farklı zamanlarda farklı sayılarda eleman
çalışacak olup, ortalama aynı anda çalışan sayısı ise 500 kişi olarak öngörülmüştür.
yatakhane, yemekhane, mutfak, soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye, idari ve teknik
bürolar söz konusu şantiye içerisinde yer alacaktır.
çevresindeki yerleşimlerden tercih edilecektir. Bu durumda yakın yerleşim yerlerinden gelen
personelin kendi ikametgâhlarında konaklamalarını talep etmeleri ve/veya inşaat faaliyetleri
açısından uygun olması halinde servis arabaları ile taşıma yapılabilecektir.
170
VIII.1.19
açılmasına dek sürdürülecek işlerden insan sağlığı ve çevre için riskli ve
tehlikeli olanlar
Proje kapsamında arazi düzenlemesi ve inşaat aşaması insan sağlığı ve çevre için risk
ve tehlike taşıyabilecek faaliyetler, iş kazaları, toz ve gürültü oluşumudur.
İnşaat aşamasında iş araçları, aletleri ve makinelerinin kullanımından doğabilecek
personelin dikkatsizliği ve eğitimsizliğinden kaynaklı genel riskler bulunmaktadır. Projenin
inşaat aşamasından başlayarak ünitelerin faaliyete açılmasına dek meydana gelebilecek
insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli işler, hemen her inşaat çalışmasında meydana
gelmesi muhtemel yaralanma, şantiye içi trafik kazaları, malzeme sıçraması, insan düşmesi,
iş makineleri kazaları vb. olaylardır. Söz konusu kaza risklerinin oluşum sebepleri, genel
olarak personel hatasından kaynaklanması muhtemel olduğundan, inşaat aşamasında
çalışacak personele konu ile ilgili olarak ilgili tüzük ve yönetmeliklere istinaden gerekli
eğitimler verilecektir. Ayrıca, çalışma alanına uyarıcı levhalar konulacaktır.
Tehlike arz eden yüksekte çalışma, elektrik ve kaynak isleri vb. işlemler, işinde yetkili ve
yetkin personel tarafından yürütülecektir. Çalışan işçiler baret kullanmaları ve yüksekte
çalışırlarken emniyet halatı ve kıyafeti ile çalışmaları için bilgilendirilecek ve uygulamanın
sürdürülmesi özenle takip edilecektir.
Çalışma süresi içinde konsantrasyonun azalmasına bağlı iş kazalarını önlemek amacıyla
kısa molalar verilerek iş kazası oluşma riskinin önüne geçilecektir. Projenin tüm
aşamalarında; 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış olan yönetmelik
ve tüzük hükümlerine uyulacak ve olası kaza ve risklerinin en aza indirilmesi için gereken
tüm önlemler alınacaktır.
Faaliyet alanında 4857 sayılı İş Kanununa ve bu kanuna bağlı olarak çıkarılmış olan
tüzük ve yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir.
Söz konusu proje kapsamında faaliyet alanında iş makinelerinden kaynaklı olarak
oluşacak gürültü düzeyleri, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Yönetmeliği’nin 23. Maddesine istinaden aynı yönetmeliğin Ek-7 Tablo 5’inde belirlenmiş
olan şantiye alanı için çevresel gürültü sınır değerlerini sağlamaktadır.
sürekliliğini sağlayabilmek için başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu araç
Çalışma yapılan sahalar ve hafriyat topraklarının üst yüzeyi düzenli olarak
nemlendirilerek tozuma engellenecek ve oluşacak toz emisyonu asgari seviyede tutulacaktır.
171
Proje alanında gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında SKHKKY Ek-1 ve Ek-2’de belirtilen
hususlara uyulacaktır. Çalışma koşullarına özen gösterilerek toz oluşumu azaltılacaktır. Proje
alanı ve yollar ve düzenli olarak sulanacak, malzeme savrulma yapılmadan boşaltma ve
düzeltme işlemleri yapılacaktır. Tüm çalışmalar sırasında 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi
Yönetmeliği ve SKHKKY’ne uygun hareket edilecektir.
VIII.1.20
Proje kapsamında yapılacak bütün tesis içi ve tesis dışı
taşımaların trafik yükünün ve etkilerinin değerlendirilmesi
m2’lik alan üzerinde 835 MW kurulu gücünde ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nin
işletilmesi planlanmaktadır.
Faaliyet sahası Kırıkkale’nin kuzeybatısında yaklaşık olarak 25 km ve Ankara’nın
doğusunda yaklaşık olarak 80 km mesafede yer almaktadır.
Tesise ulaşım için Ankara-Kırıkkale yolu üzerinde Irmak Belediyesi’nden sonra yer alan
ayrımdan mevcutta yer alan stabilize yol takip edilerek ulaşılabilir. Kırıkkale istikametinden
gelişte ise Hacıbalı Köyü yakınlarında söz konusu mevcut stabilize yola bağlantı sağlanabilir.
Aşağıda proje sahası ve şehirlerarası ana yollara göre konumu Şekil 70’de gösterilmiştir.
172
PROJE
SAHASI
Şekil 70. Proje Sahası Ve Şehirlerarası Ana Yollara Göre Konumu
173
Projenin inşaat aşamasında çalışacak makine ve ekipmanların faaliyet sahasına
taşınması sırasında karayolları kullanılacaktır. İnşa aşaması süresince proje sahasında
gerçekleştirilemeyecek herhangi bir bakım-onarım işi gerekmedikçe makine ve ekipmanlarda
faaliyet sahasında çalışacaktır.
Hafriyat taşınımı sırasında proje sahası ve etrafında yer alan yollar kullanılacak olup,
inşaat çalışmaları sırasında karayoluna olası etkileri sonucu zarar verilmesi durumunda bu
zarar karşılanacak ve çalışmalar sırasında Trafik Mevzuatına uyulacaktır. Bunun yanı sıra
gerekli olması durumunda proje alanı ve etrafında yol iyileştirilmesi, genişletmesi, bakım ve
iyileştirme yapılacaktır. Söz konusu proje ile trafik hacminde yalnızca hafriyat toprağı
taşınması sırasında kamyon miktarında artış olacak olup, bu artış hafriyat toprağı taşınımı
sonrasında ortadan kalkacaktır.
VIII.1.21
Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla
yapılacak saha düzenlemeleri
Tesis inşaatının tamamlanması sonrasında faaliyet üniteleri etrafında gerekli arazi
düzenleme ve ıslah işlemleri yapılacaktır. Proje sahası içerisine yapılacak arazi
düzenlemesinde kullanılacak bitki türleri bölge özelliklerine uygun bitkiler arasından seçilecek
olup, peyzaj çalışmaları detayları ÇED Süreci sonrasında neticelendirilecektir.
VIII.1.22
Diğer Faaliyetler
Projenin inşaat aşaması kapsamında yukarıda Bölüm VIII.1. altında verilen açıklamalar
dışında bildirecek herhangi bir husus bulunmamaktadır.
VIII.2.
Projenin İşletme Aşamasındaki Faaliyetleri, Fiziksel ve Biyolojik Çevre
Üzerine Etkileri ve Alınacak Önlemler
VIII.2.1
Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin
hangi ünitelerde gerçekleştirileceği, kapasiteleri, her bir ünitenin ayrıntılı
proses akım şeması, temel proses parametreleri, prosesin açıklaması,
faaliyet üniteleri dışındaki diğer ünitelerde sunulacak hizmetler,
kullanılacak makinelerin, araçların, aletlerin ve teçhizatın özellikleri ve
miktarları
Proje kapsamında 2 adet 270,7 MW Gaz Türbini ve 1 adet 293,6 MW Buhar Türbini
kurularak 6.262 GWh enerji üretilmesi planlanmaktadır. ESER Doğalgaz Kombine Çevrim
Santrali (DGKÇS), 835 MWe kurulu güce sahip tipik bir gaz türbini ve buhar türbini
konfigürasyonundan oluşan, doğal gaz yakıtlı bir elektrik üretim tesisidir. Tesiste doğal gaz
dışında başka bir yakıt kullanılmayacaktır.
174
Önerilen santralın temel konfigürasyonu aşağıda verilen ana ve yardımcı ekipman ve
üniteleri içerecektir:
- İki (2) adet Kuru Düşük NOx Brülörlü Gaz Türbini (GT),
- İki (2) adet yatay akış tipli üç basınç seviyeli Atık Isı Kazanı (HRSG),
- Bir (1) adet yoğuşmalı, yatay çıkışlı, üç basınç seviyeli Buhar Türbini (ST),
- Üç (3) adet su veya hava soğutmalı jeneratör ünitesi (gaz ve buhar türbinleri için
ortak),
- Bir (1) adet ıslak tip soğutma kulesi,
- Üç (3) adet Yardımcı Trafo, 15/380 kV ana yükseltici trafo,
- İzole Faz Bağlayıcı, 380 kV Şalt Sahası,
- Su Arıtma Tesisi, Atık Su Arıtma Tesisi, Kazan besleyici su pompaları,
- Elektrik sistemleri, Mekanik sistemler, Gaz temini ve ısıtma sistemi.
Önerilen santralde, yakma odasında doğal gazın yanması sonucu sıcak yanma gazları
oluşacak ve gaz türbininden genleşerek geçerek türbin kanatlarını döndürecektir. Kanatların
dönmesi ile birlikte bir elektrik jeneratörüne bağlı olan mil dönerek elektrik enerjisi üretimi
gerçekleştirilecektir.
Gaz türbininden çıkacak olan sıcak egzoz gazlarının enerjisi tekrar kullanılmak üzere bir
atık ısı kazanına (HRSG) alınarak, kazan içinde bulunan suyun buharlaşması sağlanacaktır.
Yüksek basınçta elde edilen buhar, buhar türbinini çalıştırarak ek elektrik enerjisi
üretilecektir. İki ayrı proseste elektrik üretildiğinden bu sisteme kombine çevrim santrali
denilmektedir. Atık ısı kazanında geri dönecek olan çürük buhar bir yoğunlaştırıcı ünitesinden
geçerek yoğunlaştırılacaktır. Yoğunlaştırılmış su atık ısı kazanında kullanılmak üzere tekrar
sisteme yollanacaktır. Islak Tip Soğutma Sistemi kullanılması sayesinde elektrik sarfiyatı
azaltılacak olup, tesis içi elektrik tüketiminde de azalma sağlanacaktır. Proje konusu tesise
ait öngörülen proses akış şeması aşağıda verilmiş olup, 170C sıcaklık, % 64 nispi nem ve
0,9343 basınca ve tam kapasite çalışma koşullarına göre hazırlanan detaylı Isı Denge
Diyagramı ekte verilmiştir (Bkz. Ek-18).
175
Şekil 71. Proses Akış Şeması
Gaz Türbini Ünitesi:
Gaz türbinlerinde doğalgazın yanması ile üretilen termal enerji, yanma türbinleri
kompresör ve jeneratörleri çalıştırılarak mekanik enerjiye dönüştürülür.
Bir mil ve doğrudan tahrikli frekans kontrol yeteneğine sahip Gaz Türbinleri hava emme
sistemi, susturucu, kompresör temizleme tesisleri gibi tüm yan ve yardımcı üniteleri de içerir.
Gaz türbini yanma havası giriş hava filtrelerinden geçirilir, hava girişi kanal sistemi ile
sıkıştırılır ve daha sonra yanma bölümlerine geçirilir. Doğalgaz, yanma bölümü içerisindeki
basınçlı havanın içerisine enjekte edilir ve ateşlenir. Sıcak yanma gazları türbin bölümlerinde
genişleyerek türbinleri döndürür ve elektrik jeneratörlerinin çalışmasını sağlar.
Gaz türbini ilgili tüm yük durumları ve yıllık iklim dalgalanmaları göz önüne alınarak
dizayn edilmiş olup, tüm çevre koşullarında çalışma yeteneğinde dizayn edilecektir.
Proje kapsamında toplamda 2 adet Gaz Türbini öngörülmüştür. Gaz türbinine gelen gaz
ve filtrelenmiş hava ile yanması sonucu oluşan basınçla türbin kanatları çevrilir ve
kanatlardan ilerleyerek jeneratörde mekanik enerjiden elektrik enerjisi üretilir.
Gaz türbininden çıkan sıcak egzoz gazı da tekrar kullanılmak üzere atık ısı kazanına
alınır. Her bir gaz türbini ayrı jeneratörlere ve atık ısı kazanlarına bağlanmaktadır.
Gaz türbini emniyetli ve güvenli bir çalışma için aşağıdaki ünitelere sahip olması
öngörülmüştür.
- Giriş hava filtre sistemi
- Yakıt gaz sistemi
- Yağlama ve hidrolik yağ sistemleri
- Yağ soğutucular
- On-line ve off-line özelliğine sahip Kompresör yıkama sistemi
- Yangın koruma sistemi
- Türbin ve jeneratör kontrol
- Türbin hava girişi soğutma sistemi
- 3 fazlı alternatif akım jeneratörü geleneksel turbo tip silindirik rotor yapısı, 50 Hz ve
hidrojen ve/veya Hava ve/veya su soğutmalı olacaktır.
- Kuru Düşük NOx üreten brülörler
- Soğutma sistemleri
- Aletler ve Kullanma Sistemi
- Türbin, jeneratör ve jeneratör trafo koruma sistemleri
- Kanal ve susturucu ile birlikte egzoz gazı sistemi
- Gaz Tespit Sistemi
Gaz türbin parçaları, özellikle de sıcak gaz parçaları (nozullar, yanma odaları, geçiş
kanalları, giriş nozulları ve bıçaklar gibi) uzun ömürlü, güvenli, kullanım kolaylığı ve bakım
kolaylığı olacak şekilde tasarlanmıştır.
Aşağıda Şekil 72 ve Şekil 73’de Tipik Bir Gaz Türbini Ve Ekipmanları ile Yuvarlak Yanma
Odası İle Gaz Turbini Genel Kesit Görünüşü gösterilmiş olup, Tablo 66’da Gaz Türbinlerinin
Teknik Özellikleri verilmiştir.
Şekil 72. Tipik Bir Gaz Türbini Ve Ekipmanları
178
Şekil 73. Yuvarlak Yanma Odası İle Gaz Turbini Genel Kesit Görünüşü
Tablo 66. Gaz Türbini Teknik Özellikleri
Teknik Özellikleri
Gaz Turbini
Yanma Sistemi
Kuru düşük NOx
Jeneratör İstasyonundaki Gayri Safi Üretim
270.700 kW
Baca Sayısı
1
Gaz Türbini Şaft Hızı
3000 rpm
Gaz Türbini Basınç Oranı
Yaklaşık 17
Gaz Türbinine Giriş Sıcaklığı
17 °C
Gaz Türbininden Çıkış Sıcaklığı
586,5°C
Kompresör Emme Hava Akımı
641,6 kg/s
Türbinden Gaz Akımı Çıktısı
655,5 kg/s
Jeneratör İstasyonundaki Sıcaklık Oranı
9.111 kJ/kWh
Jeneratör İstasyonundaki Verim
%39,51
179
Atık Isı Kazanı:
Gaz türbinlerinde oluşan egzoz gazı yüksek basınçlı buhar üretimi için atık ısı kazanına
alınacaktır. Atık Isı Kazanındaki 3 basınç bölmesinde basınçlı buhar üretmek için türbin
egzoz gazları kullanılacaktır. Her bir gaz türbin jeneratörü ayrı atık ısı kazanlarına
bağlanacağından proje kapsamında 2 adet atık ısı kazanı öngörülmüştür. Yoğuşmalı tip
Buhar Türbinleri Atık Isı Kazanında üretilen buhar ile beslenir.
Atık Isı Kazanı dikey veya yatay gaz akışlı yanmasız tip, 3 basınç seviyesinde (yüksekorta-düşük basınç), giriş ve çıkış havalandırma kanallı, yalıtımlı, izolasyon, egzoz bacası ile
donatılmış doğal veya cebri sirkülasyonlu olacaktır.
Her bir Atık Isı Kazanı Yüksek Basınç (HP), Orta Basınç (IP) ve Düşük Basınç (LP)
buharları üretmek için ayrı ayrı Kızdırıcı, Evaporatör ve Ekonomizer bölümleri içerecektir.
Tipik bir atık ısı kazanı aşağıdaki üniteleri içermektedir;
-
Gaz türbini egzoz gazı sistemi
Baca gazı kanalları
Yalıtım
Havalandırma ve drenaj sistemleri
Başlatma sistemi
Blow-down sistemi
Kazan ilgili boru ve vanaları
Baca
Aşağıda Atık Isı Kazanlarının teknik özellikleri Tablo 67’de verilmiştir.
Tablo 67. Atık Isı Kazanı Teknik Özellikleri
Teknik Özellik
HRSG
Sayı
2
Tipi
Horizontal, Doğal Akım
Basınç Seviyesi Miktarı (Stages, HP, LP & IP)
3 Basınç
Kazanların Tasarım Basıncı( bar)
119,6 / 29,93 / 4,135
(HP/IP/LP)
Kazanların Tasarım Sıcaklığı (Celsius) (HP/IP/LP)
567,2 / 566,5 / 233,5
Kazana Giriş Kütlesel Akımı (Yanma Gazı Türbini)
655,5 kg/s
Kazana Giriş Sıcaklığı (Yanma Gaz Türbini)
586
Kazandan Çıkan Yanma Gaz Miktarı
655,5 kg/s
Kazandan Çıkan Yanma Gaz Sıcaklığı (Bacadan Gelen)
87°C
180
Buhar Türbini:
Atık Isı Kazanından gelen ısıl enerjisi yüksek (yüksek basınç ve sıcaklığa sahip) buharın
ısıl enerjisinin mekanik enerjiye çevrildiği türbindir.
Buhar türbini yeniden ısıtmalı, boğaz buhar sistemli, makine yağı sistemli, hidrolik kontrol
yağ sistemli ve buhar giriş vanalı 3 basınçlı ve yoğuşmalı tipte olacaktır.
Türbine giren buhar bir takım ani kapama ve kontrol vanalarından geçecektir. Bu vanalar
aynı zamanda türbin hızını ve hava yükü miktarını da yönetecektir. Türbin kontrol sistemi
elektro-hidrolik tipinde olacaktır.
Proje kapsamında 1 adet Buhar türbini öngörülmüş olup, türbinden elde edilen mekanik
enerji jeneratör yardımıyla elektrik enerjisine çevrilecektir. Türbinin dönüş hızı 3000 rpm
olarak tasarlanmıştır.
Türbinin tasarımı sırasında döngüsel görev ve hızlı start-up sağlayacak şekilde
yapılmıştır. Bıçak aşınmasının en aza indirilmesi için teknolojik bıçak malzemeleri ve uygun
egzoz buhar nemi seçilecektir.
Buhar türbininin önemli kısımları arasında; Rotor, Curtis kanatları, Güç kanatları, Stator
kanatları, İç karter, Dış karter, Reglaj, Main stoper, İnterceptor reheat stoper (bazı tiplerde),
Pedastal, İmpeller regülatör, Radyal yataklar, Thrust yatak, By-passlar, Nozullar, Glendler,
İnter labirentler, Karter labirentleri, Hız governörü, Stabilitör pistonlar (servo motor)
bulunmaktadır.
Tesisin işletmeye alma, kapama ve anormal işletim koşulları boyunca, Atık Isı Kazanının
maksimum buhar üretiminin %100’ünü sağlayacak şekilde buhar türbini bypass sistemi
dizayn edilecektir. Basamaklı HP ve ayrı IP ve LP buhar bypass istasyonları, tesisin
işletmeye alma, kapama ve anormal işletim koşulları boyunca yüksek işletim esnekliği
sağlanmasını sağlayacaktır.
3 fazlı alternatif akım jeneratörü konvansiyonel turbo-tip silindirik rotor, 50 Hz ve hidrojen
ve/veya su soğutmalı olacaktır.
Buhar türbini aşağıdaki ünitelere sahip olacaktır:
-
Glendler ve Sızdırmazlık Sistemi
Otomatik drenaj sistemi
Yağlama ve Kontrol Yağ Sistemleri
Enstrümantasyon ve Kontrol Sistemi
3 fazlı alternatif akım jeneratörü
Türbin, jeneratör ve jeneratör trafosu koruma sistemleri
Soğutma Sistemleri
Senkronizasyon Üniteleri
181
Aşağıda Şekil 74’te tipik bir buhar türbini ve ekipmanları gösterilmiştir.
Şekil 74. Tipik Bir Buhar Türbini Ve Ekipmanları
Aşağıda Buhar Türbinin teknik özellikleri Tablo 68’de verilmiştir.
Tablo 68. Buhar Türbini Teknik Özellikleri
Teknik Özellikler
Proje Alanı Brüt Kapasitesi
Tipi
Faz Sayısı
Buhar Turbini Girişi HP Buhar Sıcaklığı
Buhar Turbini Girişi HP Buhar Basıncı
Buhar Turbini Girişi HP Buhar Miktarı
Buhar Turbini Girişi IP Buhar Sıcaklığı
Buhar Turbini Girişi IP Buhar Basıncı
Buhar Turbini Girişi IP Buhar Miktarı
Buhar Turbini Girişi LP Buhar Sıcaklığı
Buhar Turbini Girişi LP Buhar Basıncı
Buhar Turbini Girişi LP Buhar Miktarı
Buhar Turbini Egzoz Sıcaklığı
Buhar Turbini Egzoz Basıncı
Buhar Türbininin Egzoz Kütle Debisi
Buhar Turbini
293.600 kW
Tekrar Isıtmalı
3
563,8 °C
116,1 bara
145,8 kg/s
563,8°C
28,64 bara
171,6 kg/s
231,9°C
3,90 bara
20,5 kg/s
31,63 °C
0,0466 bara
196,2 kg/s
182
Kondenser ve Soğutma Kulesi:
Buhar türbininden çıkan düşük basınç ve sıcaklıktaki buhar kondensere gönderilerek
burada soğutma sistemi vasıtasıyla yoğuşturularak su haline dönüşür. Daha sonra bu
yoğuşturulan su tekrar atık ısı kazanına gönderilir. Bu şekilde su/buhar kapalı çevrimi; kazan,
buhar türbini ve kondenser arasında sirküle eder.
Kondenser Isı Değiştirici, Destek yapısı ve fan güverte, Buhar kanalı-dağıtım sistemi,
kondenser toplama sistemi, kondenser hava temizleme sistemleri bulunacak şekilde
tasarlanmıştır.
Proje kapsamında yer alacak soğutma kulesinin beton zemin üzerine beton veya fiber
takviyeli plastik veya ahşap olarak projelendirmesi öngörülmektedir. Dolgu işlemlerinin
polivinil klorür (PVC) ile yapılması planlanmaktadır. Soğutma Sistemi Kapalı Devre- Açık Tip
cebri soğutma kuleli (Islak tip Fanlı sistem) olarak planlanmıştır. Hava, kulenin aşağı
tarafından hava girişinden dikey olarak çekilir, su akışına karşı dolaşır ve atmosfere yüksek
hızla deşarj edilir. Kondensat soğutucu 1 tanesi yedek olmak üzere 18 hücre içerecek şekilde
dizayn edilmiştir.
Soğutma kulesinde kullanılan malzemeler genellikle, beklenen su kaliteleri ve atmosferik
koşulları karşılamak üzere seçilirler.
Proje kapsamında Soğutma Sistemi Kapalı Çevrim Fanlı soğutma kulesi olarak
tasarlanmıştır. Kapalı Çevrim Fanlı Soğutma Sisteminde sürekli ve yaklaşık olarak 40.000 m3
sirkülasyon suyunun bulunması gerekmekte olup, söz konusu miktar 1 kereye mahsus olmak
üzere Keson kuyulardan peyderpey temin edilecektir.
Soğutma Sisteminde sürekli kapalı çevrimde dönecek sirkülasyon suyunda buharlaşma
ve blöf kayıpları ortaya çıkacaktır. Buharlaşma kayıplarının karşılanabilmesi amacıyla 695
m3/sa (193 lt/saniye) ve blöf kayıplarının tamamlanabilmesi amacıyla 350 m 3/sa (97,2
lt/saniye) suyun ilave edilmesi gerekmektedir.
Soğutma sisteminde gerçekleşen buharlaşma kayıpları sırasında soğutma suyu içinde
bulunan çözünmüş mineraller ve katılar buharlaşmaz. Soğutma kulesinden buharlaşan su
yalnızca H2O molekülüdür.
Soğutma sistemi sirkülasyon suyu içinden H2O molekülü kısmen buharlaştığı için
soğutma suyu içindeki çözünmüş veya çözünmemiş minerallerin su içindeki oranı gittikçe
artar. Çözünmüş mineraller suyun elektrik iletkenliğini artırdığından, soğutma sistemindeki
metal aksam "elektro-korozyon" riski altındadır. Elektro-korozyonun azaltılması için periyodik
olarak soğutma suyunun iletkenliği kontrol edilir ve iletkenlik yükseldiğinde bir miktar
soğutma suyu sistem dışına atılır. Sistem dışına atılan bu suya blöf suyu denilir.
183
Genel olarak Su Soğutmalı Enerji Santrallerinde karşılaşılan başlıca problemler
korozyon, mineral depozit oluşumu, kirlenme ve mikrobiyolojik gelişimlerdir. Soğutma
sistemine besi suyu ve sirkülasyon suyunun sisteme alınmadan önce arıtılmasının haricinde
Soğutma Sistemi içerisinde kimyasal parametrelerinin kontrolü ile sistem bu problemlerden
uzak tutulmalıdır. Soğutma sistemlerindeki kimyasal şartlandırma programları ise ancak bu
dört unsurun birbiri ile olan etkileşimleri de göz önünde tutularak birlikte çözümlenmesi ile
optimum düzeyde sağlanabilir.
Soğutma sistemi sirkülasyon suyunda bazı faktörlerin sistemde yol açacağı problemler
aşağıda Tablo 69’da verilmiştir. Sirkülasyon suyunun pH değerinin düşük olması, sistemde
korozyona yol açabileceği gibi belli bir değerin üzerinde olması da birikinti oluşumunu ve
mikrobiyolojik oluşumları tetiklemektedir. Aynı şekilde sistem içerisinde soğutma suyunun
düşük çizgisel hızda olduğu bölgelerde askıda katı maddelerin birikintiye yol açması olasılığı
yüksek çizgisel hızda olan bölgelere göre daha fazladır. Buna karşın yüksek çizgisel hız tek
başına soğutma sisteminde korozyona yol açan bir faktördür.
Tablo 69. Soğutma Suyunda Yer Alan Maddelerin Yarattığı Sorunlar
Faktörler
Korozyon
Birikinti
Mikrobiyolojik
pH
x
x
x
Çözünmüş tuzlar
x
x
Çözünmüş gazlar
x
Askıda katı maddeler
x
Mikroorganizmalar
x
Sıcaklık
x
Sistem metalürjisi
x
Çizgisel hız
x
x
x
x
x
x
x
x
Sistemde kalma zamanı
x
x
Su kalitesi
x
x
Bakteri sayısı
x
Bulanıklık
x
Besi maddeleri
x
Güneş ışığı
x
Çözünmüş oksijen
x
Soğutma suyunun şartlandırılmaması veya yeterli derecede şartlandırma yapılmaması
neticesinde ise ısıl alışverişin zayıflaması ve kaybı ekipmanların kullanım ömrünün kısalması,
ekipmanların sürekli arızalanması, üretim kaybı, maliyet artışı ve sistemlerin tamamen
durması problemleri ile karşılaşılmaktadır.
Söz konusu problemler ile karşılaşılmaması ve soğutma suyu kalitesinin düzenli olarak
takibi için soğutma suyu kalitesi on-line olarak sürekli ölçümü yapılacaktır. On-line ölçümler
pH, klor, spesifik iletkenlik, sıcaklık ve debi gibi parametrelerini kapsamaktadır.
184
Soğutma suyu kalitesinin devamlılığını sağlamak amacıyla soğutma sistemi içerisinde
kimyasal dozajlama ünitesi yer alacaktır. Söz konusu ölçüm sonuçlarına istinaden kireç
önleyici, seyreltici, klor/sodyumhipoklorit ve sülfürik asit gibi uygun malzeme kullanılarak
soğutma suyu kalitesi sisteme zarar vermeyecek şekilde kontrol altında tutulacaktır. Aşağıda
Tablo 70’de kullanılacak kimyasallar ve nihai amaçlar gösterilmiştir:
Tablo 70. Soğutma Sisteminde Kullanılacak Kimyasal Maddeler
Kimyasal Adı
Miktar
Amaç
Kireç çözücü
21 kg/sa
Kireç oluşumu ve sistem korozyonu önleme
Seyreltici
1.375 kg/ay
Tortu oluşumunu önleme ve çökelmeyi kontrol altında tutmak
Klor/ Sodyumhipoklorit
14 kg/sa
Alg ve biyolojik organizmaların büyümesini engellemek
Sülfürik asit
88 kg/sa
Suyun pH’ını ayarlamak
Aşağıda Soğutma Kulesi teknik özellikleri Tablo 71’de verilmiştir.
Tablo 71. Soğutma Kulesi Teknik Özellikleri
Teknik Özellikleri
Değer
Sıra Numarası
2
Hücre Numarası
18
Soğutma Kapasitesi
40190 ton/sa
Yüzey Alanı
N/A
Tahmini Olarak Kapladığı Alan
146,5 m x 36,2 m
Hava Hızı
4,74 m/s (giriş)
Toplam Vantilatör Kapasitesi
159,1 kW x 18 sets
Blöf Suyu Sıcaklığı
18 °C
Ön Isıtma Kazanı:
Proje kapsamında yaklaşık olarak 6,5 ton/sa buhar debili 1 adet ön ısıtma kazanı tesis
edilmesi öngörülmüştür. Yakıt olarak sadece doğalgaz kullanılacak olan ön ısıtma kazanı
verimliliği yaklaşık olarak %90 olacak şekilde dizayn edilmiştir.
Ön Isıtma Kazanı herhangi bir sebeple tesisin durdurulduktan sonra tekrar sisteme
alınması sırasında kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Tesisin tekrar devreye alınması
sırasında Atık Isı Kazanlarında buhar üretimi uzun bir zaman aldığından hızlı buhar üretmek
amacıyla ön ısıtma kazanı kullanılacaktır. Tekrar devreye alma sırasında hızla buhar üreten
ön ısıtma kazanı sistem düzenli olarak devreye girdiğinde kapatılacaktır. Sürekli
kullanılmayacak olan bu ünite yalnızca tesisin tekrar devreye alma süresini kısaltmak ve
enerji üretimini daha verimli hale getirilmek üzere tasarlanmıştır.
185
Jeneratör:
ESER DGKÇS için önerilen dizel jeneratör kapasitesi 1200 kW olup, sadece acil
durumlarda kullanılacaktır. Tam yükte çalışması halinde yaklaşık olarak 345 lt/sa yakıt
tüketmesi beklenmektedir.
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi
Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nde Ek-5, A. 7. Maddesinde “Tamamen acil
durumlarda kullanılan, acil güç sistemleri (sürekli çalıştırılmayan, herhangi bir arıza
durumunda veya elektrik kesintisinden dolayı işletmeye sokulan ve bu durumların ortadan
kalkması ile işletmeden alınan ve yılda azami 500 saat’e kadar kullanılan) için aşağıdaki
emisyon standartları uygulanmayacaktır.” hükmü yer almakta olup, söz konusu ünite
SKHKKY uygulamalarından muaftır.
Yukarıda bahsi geçen üniteler dışında faaliyet alanı içerisinde idari bina, sosyal bina,
bakım-onarım atölyesi, depo, kontrol odası, su arıtma tesisi, atıksu arıtma tesisi, şalt sahası
ile doğalgazın basıncının kullanım koşullarına indirilmesi ve gaz miktarı ölçümlerinin
yapılması amacıyla RMS-A ve RMS-B İstasyonu yer alacaktır.
VIII.2.2
Proje ünitelerinde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan
ürünlerin üretim miktarları, nerelere, ne kadar ve nasıl pazarlanacakları,
üretilecek hizmetlerin nerelere, nasıl ve ne kadar nüfusa ve/veya alana
sunulacağı
Proje kapsamında sadece elektrik enerjisi üretilecek olup, 835 MWe Kurulu Gücündeki
ESER DGKÇS’de 6,262 GWh elektrik enerjisi üretimi planlanmaktadır.
gerekmektedir.
bağlanacaktır.
186
bağlanılacaktır.
Konuyla ilgili olarak TEİAŞ ile görüşmeler devam etmekte olup, gelişen süreç içerisinde
bahsi geçen Enerji Nakil Hatları kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gerekli
başvurular yapılarak ÇED Süreci başlatılacaktır.
VIII.2.3
Proje ünitelerinde kullanılacak suyun hangi prosesler için ne
miktarlarda kullanılacağı, nereden, nasıl temin edileceği, ne miktarlarda
hangi alıcı ortamlara nasıl verileceği (evsel ve prosesten kaynaklı atık
suların bertarafının ayrı ayrı açıklanması), suya uygulanacak ön işlemler
(arıtma birimleri ile katma-besleme suyu olarak katılacağı birimleri
kapsayan), su hazırlama ana akım şeması, su buhar çevrimi, proses akım
şeması çevrimde uygulanacak su iç işlemleri, kullanılacak kimyasal
maddeler
ESER DGKÇS işletme aşamasında personelin ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla ve
proses içerisinde Soğutma Sistemine buharlaşma kayıplarının karşılanması, Atık Isı Kazanı
ve Soğutma Sistemi blöf suyu takviyesi, tesis içi yıkama işlemleri gibi faaliyetler kapsamında
su ihtiyacı bulunmaktadır.
Proje kapsamında ihtiyaç duyulan suyun tamamı Kızılırmak kenarına açılacak olan
Keson Kuyulardan temin edilecektir. Keson Kuyu açılması ve proje kapsamında ihtiyaç
duyulan suyun teminine istinaden DSİ Genel Müdürlüğünün uygun görüş yazısı ekte
sunulmuştur. (Bkz. Ek-23)
A. Evsel Nitelikli Kullanım ve Atıksu Oluşumları
İşletmede çalışan personel ihtiyaçları ve kullanma sularının temini için keson kuyulardan
temin edilen su tesis içerisinde yer alan Su Arıtma Tesisinde arıtılarak kullanılacaktır. Su
arıtma tesisi akışı ekte yer alan Su Kütlesi Denge Diyagramında verilmiştir. (Bkz. Ek-19) Su
Kütlesi Denge Diyagramından da görüleceği üzere keson kuyudan alınan sular Durultucuda
ön çökeltimden geçtikten sonra Ultrafiltrasyon ünitesinde işlem görür. İçme ve kullanma suyu
olarak kullanılacak sular buradan ileri arıtım ünitesi olan Aktif Karbon Filtre sistemine alınır.
İleri arıtımı tamamlanan içme ve kullanma suları sisteme verilir. İçme ve kullanma sularının
işlem göreceği İleri Su Arıtım Tesisi kapasitesi 40 m3/gün olarak dizayn edilmiştir.
Projenin işletme aşamasında oluşacak atıksular; çalışan personelin içme ve kullanma
amaçlı su tüketimine bağlı olarak oluşacak olan evsel nitelikli atıksulardır. Proje kapsamında
işletme aşamasında yaklaşık olarak 40 kişi çalışacaktır.
187
Kişi başına gerekli su miktarı 150 lt/gün (Kaynak: Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması
Uygulamaları İTÜ - 1998, Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU) alınarak
toplam su ihtiyacı yaklaşık olarak 6 m3/gün olarak hesaplanmıştır.
6 m3/gün atıksu oluşumu söz konusudur.
31.12.2004 tarih ve 25687 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Madde 26. a’da “..Kent dışında kalan ve doğrudan alıcı ortama
deşarj yapan atıksu kaynakları için münferit veya ortak arıtma tesisleri yapılarak bunların
atıksularının arıtılması gereklidir..’ hükmü ve Madde 26. e.’de “Gerçek veya tüzel kişiler,
faaliyet türlerine göre, alıcı ortama verdikleri atıksular için bu Yönetmeliğin ekinde yer alan
Tablo 5’ten Tablo 21’e kadar konulan deşarj standartlarını sağlamakla yükümlüdürler.”
hükmü yer almaktadır. Ayrıca aynı yönetmeliğin Madde 27.sinde “Evsel nitelikli atıksuların
alıcı su ortamlarına deşarjlarında uyulması gereken standart değerler de Tablo 21 de
verilmiştir. “ hükmü yer almaktadır.
Söz konusu hükümler göz önünde bulundurularak Evsel Nitelikli Atık Suların Alıcı
Ortama Deşarj Standartları’na uyulacak ve işletme aşamasından kaynaklanan evsel nitelikli
atıksular Paket Atıksu Arıtma Tesisi arıtılacak olup, aşağıda Tablo 58’de verilen Evsel
Nitelikli Atık Suların Alıcı Ortama Deşarj Standartları’na uygun olarak deşarj limitleri
sağlanarak Kızılırmak Nehrine deşarj edilecektir.
Tablo 58. SKKY - Tablo 21.1: Sektör: Evsel Nitelikli Atıksular* (Sınıf 1: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak 5-120 Kg/Gün
Arasında, Nüfus =84- 2000)
Parametre
Birim
Kompozit Numune
Kompozit Numune
2 Saatlik
24 Saatlik
Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ5)
(mg/L)
50
45
(mg/L)
180
120
Askıda Katı Madde (AKM)
(mg/L)
70
45
pH
-
6-9
6-9
B. Proses Suyu Kullanımı ve Atıksu Oluşumları
ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nde Soğutma Sistemine buharlaşma
kayıplarının karşılanması, Atık Isı Kazanı ve Soğutma Sistemi blöf suyu takviyesi, tesis içi
yıkama işlemleri gibi faaliyetler kapsamında gerekli olan su ihtiyacı keson kuyulardan
karşılanacaktır. Tesise alınan su öncelikle Su Arıtma Sisteminden geçirildikten sonra sisteme
verilecektir.
188
Aşağıda proseste kullanılacak olan su miktarları ile ilgili özet tablo verilmiştir.
3
Su Kullanım Alanları
Soğutma Sistemi
Buharlaşma kayıpları
Soğutma Sistemi
Blöf kayıpları
Atık Isı Kazanı
Suyu
Proses
Blöf kayıpları
3
m /sa
m /gün
Bertaraf şekli
695
16680
-
350
8400
25
600
37
386
Nötralizasyon Dengeleme
Nötralizasyon Dengeleme
Gaz Türbin Yıkama ve Durulama Suları
Tesis içi kullanımlar
Atıksu Arıtma
Tesisi
Numune Alma ve Laboratuar
Şalt Sahası ve Diğer Ünitelerden Gelen Yağmur Suları
Personel kullanımları
Düzensiz
0,25
TOPLAM
1.107,25
6
26.072
Paket Arıtma
-
Aşağıda tesiste işletme aşamasında su kullanım yerleri ve atıksu olumları şematik olarak
gösterilmiştir.
189
Proje kapsamında yer alan ünitelerde ne kadar su kullanılacağı ve bu ünitelerde
oluşması beklenen atıksu miktarları ve bertaraf yöntemlerinin detaylı olarak gösterildiği Su
Kütlesi Denge Diyagramı ekte verilmiş olup, aşağıda da detaylı olarak anlatılmıştır (Bkz. Ek19).
B.1. Soğutma Sistemi Suları:
tasarlanmıştır.
Kapalı Çevrim Fanlı Soğutma Sisteminde sürekli, yaklaşık olarak 40.000 m 3 sirkülasyon
suyunun bulunması gerekmekte olup, söz konusu miktar 1 kereye mahsus olmak üzere
Keson kuyulardan peyderpey temin edilecektir.
m3/sa ve blöf kayıplarının tamamlanabilmesi amacıyla 350 m3/sa suyun ilave edilmesi
gerekmektedir.
ESER DGKÇS kapsamında yer alan Soğutma Sistemi ile ilgili detaylı bilgiler VIII.2.4.
Başlığı altında verilmiştir.
B.2. Atık Isı Kazanı Blöf Suyu:
Atık Isı Kazanında buhar üretimi için gerekli su miktarı 25 m3/sa’dir. Atık Isı Kazanında
üretilen buhar farklı basınçlara getirilerek Buhar Türbinine alınacak ve burada elektrik enerjisi
üretimi gerçekleştirilecektir. Elektrik enerjisi üretimi sonrasında ısıl enerjisi kullanılan buhar
yoğunlaştırıcıdan geçirilerek Atık Isı Kazanına geri döndürülecek ve tekrar buhar üretiminde
kullanılacaktır.
Atık Isı Kazanında gerekli olan sularının temini için keson kuyulardan alınan su tesis
içerisinde yer alan Su Arıtma Tesisinde arıtılarak kullanılacaktır. Ekte yer alan Su Kütlesi
Denge Diyagramında görülen Su arıtma tesisi detayları ilerleyen kısımda anlatılmıştır. (Bkz.
Ek-19)
Su Kütlesi Denge Diyagramından da görüleceği üzere keson kuyudan alınan sular
Durultucuda ön çökeltimden geçtikten sonra Ultrafiltrasyon ünitesinde işlem görür. Atık Isı
Kazanına alınacak sular buradan sırası ile Yumuşatıcı, Ters Osmoz Sistemi,
Elektrodeiyonizasyon Sisteminden geçirilerek Demineralizasyon Su Depolama Tankına alınır
ve buradan Atık Isı Kazanı 25 m3/sa debi ile beslenir. Atık Isı Kazanına alınacak suların
işlem göreceği Su Arıtım Tesisi kapasitesi 38 m3/sa olarak dizayn edilmiştir.
190
Buhar üretme prosesinin kazan suyunda, çözünmüş ve suspansiyon halde bulunan katı
parçacıklar oluşur. Belirli bir konsantrasyon seviyesinin üzerinde, katı parçacıklar kazanın
içinde bir tortu oluşturabilirler ve kazan borularının içinde veya üzerlerinde birikerek ısı
transferini yavaşlatır ve aşırı ısınmaya neden olabilirler. Bu durumda kazan verimi düşer,
oluşacak tahribatlardan ötürü de kazan ömrü kısalır. Ayrıca, yüksek konsantrasyondaki katı
parçacıklar, buhar ile birlikte sürüklenerek buhar hatlarına su taşınmasına, sistemde
kullanılan buhar kullanan cihazların, vana ve kondenstopların kirlenerek işlevlerini
yapamamalarına neden olabilirler.
Blöf işlemi, buhar kazanlarında bulunan sudaki çözülmüş katı maddeleri belli bir
konsantrasyonda muhafaza edebilmek için gereklidir. Kazan içindeki suyun konsantrasyonu
arttığında, kazanın dip seviyesinden kirliliğin yoğun olduğu bölgeden suyun bir miktarı
konsantrasyon seviyesine bağlı olarak belli aralık ve sürelerle blöf edilerek ve blöf edilen
miktarın yerine daha düşük konsantrasyonda su beslenerek konsantrasyon düşürülür. Bu
işlem dip blöfü olarak adlanırılır. Kazan içindeki askıdaki maddelerin yoğunlaşmasından ve
köpürmesinden kaynaklanan sakıncaları gidermek için de yüzey blöfü yapılması gereklidir.
Bir buhar kazanında üretilen buharın kalitesi, kazan verimliliği ve işletme emniyeti
bakımından hem dip hem de yüzey blöfü yapılması zorunludur.
Ortaya çıkan blöf suyu genellikle dış ortama atılır. Enerji ve su tasarrufunun
sağlanabilmesi için, su kalitesinin özelliklerini sabit tutmak koşulu ile dış ortama atılacak blöf
suyunun minumum seviyede olması önemli bir husustur.
Atık Isı Kazanında 21,2 m3/sa debi ile blöf suyu oluşacaktır. Ortaya çıkan blöf suları
nötralizasyon havuzunda işlem gördükten sonra Atıksu Arıtma Tesisi çıkışında yer alan
Deşarj Havuzuna alınarak dengelenecek ve deşarj edilecektir. Ekte yer alan Su Kütlesi
Denge Diyagramında görülen Nötralizayon Ünitesi detayları ilerleyen kısımda anlatılmıştır.
(Bkz. Ek-19)
B.3. Gaz Türbin Yıkama, Sızıntı ve Durulama Suları:
Gaz türbin kompresörlerinin periyodik olarak yıkanması gerekmektedir. Bu aşamada
sularının temini için keson kuyulardan alınan su tesis içerisinde yer alan Durultucuda
arıtılarak kullanılacak olup, proje su akışı ekte yer alan Su Kütlesi Denge Diyagramında
verilmiştir. (Bkz. Ek-19). Su Kütlesi Denge Diyagramından da görüleceği üzere keson
kuyudan alınan sular Durultucuda ön çökeltimden geçtikten sonra proses suyu olarak
alınacak suyun kapasitesi 16 m3/sa olarak dizayn edilmiştir. Ekte yer alan Su Kütlesi Denge
Diyagramında görülen Durultucu Ünitesi detayları ilerleyen kısımda anlatılmıştır. (Bkz. Ek-19)
Durultucu Ünitesinden kaynaklı olarak ortaya çıkacak atıksular ileride E Başlığı altında
detaylı şekilde anlatılan Atıksu Arıtma Tesisine alınacaktır. Arıtmadan çıkan sular
nötralizasyon havuzunda işlem gördükten sonra Atıksu Arıtma Tesisi çıkışında yer alan
Deşarj Havuzuna alınarak dengelenecek ve deşarj edilecektir.
191
Gaz türbinlerinin yıkanması işlemleri sürekli gerçekleştirilmeyecek olup, periyodik olarak
ve ihtiyaç duyuldukça gerçekleştirileceğinden bu aşamadan kaynaklı olarak ortaya çıkan
atıksular süreklilik göstermemektedir. Gaz Türbin yıkama atıksuları Atıksu Arıtma Tesisi
öncesinde Kesikli Atıksu Dengeleme Havuzunda toplanarak dengelenecektir. Burada
toplanan sular Sürekli Atıksu Dengeleme Havuzuna alınacak olup, buradan ileride E Başlığı
altında detaylı şekilde anlatılan Atıksu Arıtma Tesisine gönderilecektir. Ekte yer alan Su
Kütlesi Denge Diyagramında görülen Atıksu Arıtma Tesis Üniteleri detayları ilerleyen kısımda
anlatılmıştır. (Bkz. Ek-19)
B.4. Yağlı Atıksular
Proje konusu ESER DGKÇS işletme aşamasında tesis içerisinde gerçekleştirilecek
faaliyetlerden ve bakım-onarım gibi işlemlerden kaynaklı olarak ortaya çıkacak yağlı atıksular
öncelikle yağ ayırma ünitesine alınarak içerisindeki yağlar ayrılacak ve sonrasında
nötralizasyon havuzuna verilecektir. Ekte yer alan Su Kütlesi Denge Diyagramında görülen
Yağ – Su Ayırma Seperatöründen çıkan suların debisinin yaklaşık olarak 8 m3/sa olması
beklenmektedir.
Yağ ayırıcıda toplanan atık yağlar sızdırmasız kaplarda biriktirilecek ve Bakanlıktan
lisanslı kuruluşlara teslim edilecektir.
Proje alanında gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet
edilecektir.
B.5. Şalt Sahası ve Diğer Ünitelerden Gelen Yağmur Suları
Proje konusu ESER DGKÇS faaliyet sahası etrafında drenaj ve yağmur suyu toplama
kanalları tesis edilecek olup, tüm yağış suları bu kanallar ile toplanarak Kızılırmak’a ulaşması
sağlanacaktır.
Bunun dışında ESER DGKÇS işletme aşamasında şalt sahasında ve tesis içerisinde
yağmur suları uygun drenaj sistemi ile toplanacak olup, Kesikli Atıksu Dengeleme
Havuzunda toplanarak dengelenecektir. Burada toplanan sular Sürekli Atıksu Dengeleme
Havuzuna alınacak olup, buradan Atıksu Arıtma Tesisine gönderilecektir. Ekte yer alan Su
B.6. Numune Alma ve Laboratuar Atıksuları
Proses içerisinde Su Arıtma Tesisi ve proje ünitelerinde sirkülasyon içerisinde yer alan
sulardan alınan numuneler ve laboratuvardan çıkan atıksular ayrılacak ve sonrasında
nötralizasyon havuzuna verilecektir. Ekte yer alan Su Kütlesi Denge Diyagramında görülen
Yağ – Su Ayırma Seperatöründen çıkan suların debisinin yaklaşık olarak 20 m3/gün olması
beklenmektedir.
192
C. Proses ve Kullanma Suyu Arıtma Sistemi
Keson kuyulardan temin edilecek proses suyu sisteme alınmadan önce içerisindeki
askıda katı maddelerin uzaklaştırılması ve demineralize (sudan çözünmüş tuzların
uzaklaştırılması) edilmesi amacıyla ön arıtmadan geçirilecektir. Aşağıda Proses ve Kullanma
Suyu Arıtma Sistemi üniteleri detaylı olarak tanıtılmış olup, akım şeması şematik olarak
Proses kullanma suyu arıtımı içerisinde klorlama yapılmayacaktır. Bölüm VIII.2.4. altında
da görüleceği üzere Soğutma Sistemi içersiinde sirküle edilen suyun içersinde alg ve
biyolojik organizmaların büyümesini engellemek amacıyla klorlama Soğutma Sistemi
içerisinde yapılacaktır.
C.1 Durultucu
Su Arıtma Sistemine alınan sular öncelikle 1.113 m3/sa debi ile Durultucu Havuzuna
alınacaktır. Sistem içerisinde 2 adet silindirik tipte 560 m3/sa kapasitede durultucu yer
alacaktır. Durultucuya alınan ham sular burada dinlendirilerek içerisindeki askıda katı
partiküller çöktürülür.
Durultucudan çıkan suyun 1.050 m3/sa’lik kısmı Soğutma Sistemi kayıplarını karşılamak
üzere Soğutma Sistemine ve 16 m3/sa’lik kısmı Proses Suyu olarak kullanılmak üzere
alınırken 41 m3/sa’lik kapasite su Ultrafiltrasyon Ünitesine alınarak proseste ve içmekullanma suyu olarak kullanılmak üzere arıtılmaya devam eder. Durultucunun dibinde
çökelen parçacıklar Sürekli Atıksu Dengeleme Havuzuna gönderilir. Aşağıda örnek bir
durultucu kesiti verilmiştir.
193
Şekil 75. Durultucu Tankı Kesiti Örneği
C.2 Ultrafiltrasyon
Membran filtrasyon yöntemlerinden biridir. Nanofiltrasyon ve ters ozmoz teknolojileri gibi
benzeri arıtım yöntemlerinin aksine suyun kimyasal yapısında herhangi bir değişiklik
yapmadan, suyun tüm fiziksel özelliklerinde maksimum düzeyde iyileştirme yapar.
Şekil 76. Ultrafiltrasyon Sistemi Örneği
194
Ultrafiltrasyon teknolojisi sayesinde, suda bulunan askıda katı maddeler, bulanıklık, %99
varan oranda renk pigmentleri ve en önemlisi sularda bulunması muhtemel bakteri ve
virüslerin tamamı giderilebilmektedir. Bu özelliği ile kaynak suları veya içme suları arıtımında
çok önemli bir avantaj sağlamaktadır. Aşağıda sistemin avantajları verilmiştir:
- RO sistemi öncesinde ön arıtma olarak kullanıldığında UF sistemi, RO sisteminin
işletim basınçlarını düşürür ve sistemin işletme giderlerini azaltır.
- Gelişmiş membran teknolojisi ile daha az sıklıkta ve daha az kimyasal kullanılarak
membran yıkama prosesi gerçekleştirilir ve membran tıkanmaları minimuma iner,
- UF sisteminin RO öncesi ön arıtma olarak kullanıldığı sistemlerde RO membranları
daha verimli çalışır,
- Diğer filtrasyon ünitelerine göre çok daha küçük bir alan kaplar,
- Su içerisindeki katılara karşı yüksek dayanım sağlar ve yüksek bulanıklık giderim
performansı sergiler,
- Dıştan içe filtrasyon prosesi ile daha eşit su dağılımı sağlar ve iç kanalların
tıkanmasından oluşacak sıkıntılar önlenmiş olur.
Ultrafiltrasyon Sisteminde 2 adet 50 m3/sa kapasiteli 2 adet UF filtresi kullanılacak olup,
41 m3/sa’lik debili su filtrasyondan geçirildikten sonra Filtre Edilmiş Su Tankına alınarak
proseste ve içme-kullanma suyu olarak kullanılmak üzere arıtılmaya devam eder.
Ultrafiltrasyon ünitesinin geri yıkama işleminden kaynaklı olarak ortaya çıkacak atıksular
Sürekli Atıksu Dengeleme Havuzuna gönderilir. Söz konusu atıksular yıkama işlemi
gerçekleştirildikçe ortaya çıkacak olup, süreklilik arz etmemektedir. Geri yıkama işleminde 30
m3/gün debi ile atıksu oluşması beklenmektedir.
C.3. Su Yumuşatma
Sert su, sistem içerisinde kireç tabakaları oluşturarak sorunlara sebep olur. Ayrıca buhar
üretimi için suyun ısıtılmasında kalsiyum karbonat ve magnezyum karbonat sudan ayrılır ve
kazan içerisinde birikir. Zamanla kazan, aynı ısıya ulaşabilmek için daha çok enerji harcar ve
ömrü kısalır. Aynı zamanda sert su kullanılan malzemeleri aşındırır ve tıkar.
Su yumuşatma ünitesinde ham suda bulunan kalsiyum ve magnezyumu sudan
uzaklaştırır. Su yumuşatma işlemi mineral tankında bulunan ve basit iyon değişim prensibi ile
çalışan katyonik reçineler sayesinde gerçekleştirilir. Reçineler Ca ve Mg iyonlarını
yakalayarak ve bunların yerine reçine yapısındaki Na iyonlarını bırakır. Reçinedeki Na
iyonlarının tükenmesi durumunda sistem rejenere edilerek tekrar servise alınır.
Ultrafiltrasyon Sisteminde filtrasyondan çıkan sular Filtre Edilmiş Su Tankına alınarak
proseste ve içme-kullanma suyu olarak kullanılmak üzere arıtılmaya devam eder. Proses
suyu olarak kullanılacak sular Su Yumuşatma Ünitesine alınır.
195
Su arıtma sistemi içerisinde 38 m3/sa kapasitede 2 adet dikey-silindirik su yumuşatıcısı
kullanılacak olup, söz konusu üniteler de yumuşatılan sular Ters Osmoz Ünitesine alınır. Su
Yumuşatma ünitesinden kaynaklı olarak ortaya çıkacak 24 m3/gün debili atıksular
Nötralizasyon Ünitesine gönderilir.
C.4. Ters Osmoz
Ters osmoz teknolojisi, bilinen en hassas filtrasyon teknolojisidir. Normal osmoz
işleminde, yarı geçirgen bir zar ile ayrılmış olan iyon konsantrasyonu düşük olan sıvı
fazından, iyon konsantrasyonu yüksek sıvı fazına su molekülleri transferi gerçekleşir.
Şekil 77. Ters Osmoz Sistemi Örneği
Ters osmoz işleminin çalışma prensibi cihaz üzerinde bulunan membranlar sayesindedir.
Su membranlar üzerinde bulunan gözeneklerden, yüksek basınç altında geçmeye zorlanır.
Bu işlem esnasında su molekülleri ve bazı inorganik moleküller bu gözeneklerden
geçebilirken suyun içindeki maddelerin çoğu bu gözeneklerden geçemez ve konsantre su
olarak dışarı atılır. Membran yüzeyinin sürekli olarak temiz ve tıkanmadan kalmasını
sağlayan ise, membran elementi içinde gerçekleşen çapraz akış işlemidir. Çapraz akış
sayesinde, bir kısım sıvı membrandan geçerken, bir kısım sıvı (yoğun su) membran yüzeyine
paralel hareket ederek, safsızlıkların membrana yapışmasını engeller.
Su arıtma sistemi içerisinde 2 adet skid mounted tipinde ters osmoz ünitesi yer alacak
olup, ilki 32 m3/sa ve ikincisi de 28 m3/sa kapasitede olacaktır. Söz konusu ünitelerde 37
m3/sa debi ile işlem gören sular Elektrodeiyonizasyon Ünitesine alınır. Ters osmoz
sisteminden çıkan 9 m3/sa debili atıksular Nötralizasyon Ünitesine gönderilir.
196
C.5 Elektrodeiyonizasyon (EDI)
Elektrodeiyonizasyon, yatak içinden geçen bir elektriksel akım sayesinde klasik iyon
değiştirme reçinelerini kullanarak proses suyunda bulunan iyonları giderir, kirletici iyonlar
aralıksız olarak, besleme suyundan, konsantre hattına doğru hareket ederler. Bu sayede su
arıtımı tamamlanır ve klasik rejenerasyon proseslerinin dezavantajları olan kimyasal kayıpları
önlenmiş olur. Sistem içerisinde 1 tane skid mounted tipte EDI ünitesi kullanılacak olup
kapasitesi 25 m3/sa olacaktır.
Söz konusu ünitede 28 m3/sa debi ile işlem gören sular Demineralize Su Depolama
Tankına alınır ve buradan Atık Isı Kazanında buhar üretiminde kullanılmak üzere sisteme
besleme yapılır. Elektrodeiyonizasyon sisteminden çıkan ve süreklilik arz etmeyen 3 m3/sa
debili atıksular Filtrelenmiş Su Tankına geri gönderilir.
C.6 Aktif Karbon Filtreleri
Aktif karbon, sularda; renk, tat, koku giderici olduğu gibi çözülmemiş organik ve organik
olmayan kirliliklerinde arıtılmasında kullanılmaktadır. Aktifleştirme işlemi ile yüzey alanı
yaklaşık 100 kat arttırılan karbon mineralleri, organik maddeleri absorbe ederek filtre ederler.
Aktif karbon filtreler polietilen gövdeli tanklar ya da epoksi kaplı çelik tanklar
kullanılmaktadır. Sistemlerde değişen tek nokta ise otomasyon sistemlerinin çalışma
prensipleridir. Zaman kontrollü, hacim kontrollü, elektronik panel kontrollü (mikroprosesör),
pnömatik yada manuel olabilen bu sistemler her iki tank modelinde de kullanılabilmektedir.
Ultrafiltrasyon Sisteminde filtrasyondan geçirilen sular Filtre Edilmiş Su Tankına alınarak
proseste ve içme-kullanma suyu olarak kullanılmak üzere arıtılmaya devam eder. İçme ve
kullanma suyu olarak kullanılacak sular ileri arıtım ünitesi olan Aktif Karbon Filtre sistemine
alınır.
Söz konusu ünitede 40 m3/gün debi ile işlem göre sular İçme ve Kullanma Suyu Tankına
alınır ve buradan tesis içerisine dağıtılır.
D. Paket Atıksu Artıma Tesisi (Evsel Nitelikli Atıksular)
Evsel paket arıtma tesisleri evsel atıksu özelliklerinden dolayı biyolojik arıtma
sistemleridir. Arıtma tesisi içerisinde yer alan pompa vb. gibi mekanik ekipmanların
tıkanmasına yol açabilecek büyüklükteki katı maddelerin tutulması amacıyla Biyolojik arıtma
ünitesinden öncesinde ızgara, elek veya ön çöktürme ünitesi ile fiziksel arıtım sağlanır ve
eğer atıksuda yağ gres miktarı yüksek ise yağ tutucu gibi fiziksel arıtma üniteleri kullanılır.
Evsel Atıksular içerisinde kirliliğe sebebiyet veren organik maddeler arıtma tesisinde
yetiştirilen mikroorganizmalar (bakteriler) tarafından doğaya zarar vermeyen zararsız
formlara dönüştürülerek biyolojik olarak arıtılır.
197
Evsel atıksular için en yaygın kullanılan proses Aktif Çamur prosesi olmakla birlikte Aktif
Çamur prosesi içerisinde bazı modifikasyonları vardır. Bunlar içerisinde yaygın olanları,
Klasik Aktif Çamur Sistemi, Kademeli Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi, Kontakt
Stabilizasyon Sistemleri, Uzun havalandırmalı Sistemler ve Ardışık Kesikli Sistemler –
SBR’dir. Bakterilerin yetişebilmesi için besin maddesi ve oksijen olmak üzere iki temel unsura
ihtiyaç duyulur. Bakteriler besin maddesi olarak atıksu içerisindeki organik maddeyi
kullanırlar. Gerekli olan oksijen ise atıksuyun içerisine Blower diye tabir edilen hava
kompresörleri aracılığıyla temin edilir.
Biyolojik arıtım sonrasında atıksular son çökeltim ünitesine alınır. Burada oluşan
çamurların çevreye ve insan sağlığına zarar vermemesi için stabilizasyonu (çürütülmesi)
gerekmektedir. Bu çürütme işlemi aerobik veya anaerobik işlemlerle gerçekleştirilebilir.
Çürütülecek çamur hacmini azaltmak amacıyla çamur yoğunlaştırıcılar kullanılır. Çamur
yoğunlaştırma tanklarında %5 katı konsantrasyonuna kadar koyu çamur alınabilmektedir.
Çamur yoğunlaştırılıp çürütüldükten sonra susuzlaştırma işlemine tabi tutulmalıdır. Böylece
çamur keki elde edilir ve bu malzeme nihai bertaraf sahalarına kolaylıkla nakledilebilir veya
tarımsal gübre olarak kullanılabilir. Çökeltimden çıkan arıtılmış sular dezenfeksiyon işlemine
tabi tutulduktan sonra alıcı ortama deşarj edilir.
Paket Atıksu Arıtma Tesislerinde çok tercih edilen tipler Çelik Konstrüksiyondan mamul
kompakt tip arıtma sistemlerdir. Bu sistemlerin büyük dezavantajı Çelik Konstrüksiyondan
mamul olduğu için zamanla korozyona maruz kalması ve boya gereksinimi duyulmasıdır
Şekil 78. Paket Atıksu Arıtma Sistemi Tipik Akım Şeması
198
Oluşan evsel nitelikli atıksular, paket atıksu arıtma tesisinde işlem görecek olup,
31.12.2004 tarih ve 25687 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği
Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uygun olarak deşarj edilecektir.
E. Atıksu Arıtma Sistemi
Tesiste süreklilik arz etmeyen atıksular Kesikli Atıksu Dengeleme Havuzunda toplanarak
dengelenecek olup, buradan Sürekli Atıksu Dengeleme Havuzuna aktarılacaktır. Ayrıca Su
Arıtma Sistemi atıksuları gibi sürekli debisi olan sular Sürekli Atıksu Dengeleme Havuzuna
alınacaktır. Burada dengelenen sular Atıksu Arıtma Tesisine aktarılacak olup, sistem
içerisinde sırası ile pH/Koagülasyon/Flokülasyon Tankı, Çamur Yoğunlaştırıcı, Yoğunlaştırma
Suyu Havuzu, Susuzlaştırma, Nötralizasyon Havuzu ve Deşarj Havuzu yer almaktadır.
E.1. pH - Koagülasyon – Flokülasyon
Koagülasyon ve flokülasyon; flok oluşturan kimyasal bir reaktifi, çökelemeyen katılarla
birleştirmek ve yavaş çökelen askıda katıları hızlı çökeltmek için su ve atıksuya bu kimyasal
reaktifin ilavesini içeren bir prosestir. Aşağıdaki şekilde koagülasyon flokülasyon sistemi
şematik olarak verilmiştir.
Koagülasyon
Flokülasyon
Atıksu
Yavaş
Karıştırma
Hızlı
Karıştırma
Şekil 79. Koagülasyon-Flokülasyon Sistemi
pH değeri suyun asidik veya bazik olduğunun bir göstergesidir. Su içerisindeki çözünmüş
halde bulunan kirleticilerin koagülant maddelerin ilavesi ise çökeltilmesi için uygun pH
aralığına ihtiyaç bulunmaktadır. Bu nedenle atıksuyun kimyasal arıtma açısından uygun
olmayan pH aralığında olması halinde koagülasyon öncesi giriş ünitesine pH’ı düzenlemek
amacıyla nötralizasyon havuzunun kurulması gereklidir. Koagülasyon, kimyasal arıtma
prosesinin ilk adımıdır ve hızlı karıştırma olarak da adlandırılır.
199
Etkili bir koagülasyon yapabilmek için, su kütlesi boyunca üniform olarak koagülantın
hızlı dağılımı gereklidir. Böylece koagülant sudaki bütün askıda katı maddelerle ilişki kurar.
Koagülasyon aşamasında pıhtılaştırıcı olarak kullanılan kimyasal maddeler suda kolay
çözünebilmeli ve sudaki partikülleri en iyi şekilde çökeltebilecek kararlılıkta olmalıdır. Ayrıca
seçilen kimyasal çökelen kısmın tekrar suda çözünmeyecek tarzda, piyasada kolayca temin
edilebilen, ucuz olması ve meydana gelen katı formların çevreye zarar vermeyecek türde
olması gibi özelliklere sahip olması gerekmektedir.
Kimyasal ilave edildikten sonra, flokülasyon veya yavaş karıştırma işlemi kimyasal
arıtma proseslerinin önemli bir adımıdır. Flokülasyon yavaş hareket eden pedallarla hafifçe
karıştırarak geliştirilir. Yavaş karıştırma sonucu, küçük ve gelişmiş flokların birbirleriyle
teması sonucu kolay çökebilen yumaklar meydana gelir. Floklar büyürken, şiddetli bir
karıştırma flokların parçalanmasına sebep olur. Karıştırma işlemi dikkatli bir şekilde kontrol
edilmelidir. Böylece uygun boyutta flok teşkil edecek ve daha hızlı çökecektir.
Pıhtılaştırma yumaklaştırma işleminde yaygın olarak Ca(OH) 2 kullanılmakla birlikte alüm,
FeCl3, FeSO4 ve polimerler kullanılır. Yumaklaştırma işlemini hızlandırmak ve daha büyük
yumaklar elde etmek için yumaklaştırma işleminde aktif silika, polielektrolitler, kil ve kalsit gibi
yardımcı koagülant maddeler de kullanılmaktadır.
E.2 Çamur Yoğunlaştırıcı
Yoğunlaştırma, çamur karışımındaki sıvıyı gidererek katı içeriğinin arttırılması işlemi
olup, bu işlem ile toplam çamur miktarını önemli oranda (%50) azaltabilmektedir.
Yoğunlaştırma genellikle graviteli, flotasyonlu, santrifüjlü ve graviteli bant filtre gibi fiziksel
yollarla olur. Yoğunlaştırıcılar çamuru maksimum % 5-10 katı madde konsantrasyonuna
kadar çıkarır. Aşağıdaki şekilde yoğunlaştırıcının çalışma prensibi verilmiştir.
Şekil 80. Çamur Yoğunlaştırıcısı
Yer çekimi ile çökelme prensibine dayalı yoğunlaştırıcıların çalışma prensipleri bir
çökeltme tankının çalışma prensibiyle aynıdır. Çamur tanka ortadan verilir ve dairesel olarak
tank içinde yayılır. Çökelen yoğunlaştırılmış çamur, çamur çıkış hattından, su kısmı ise
savaklardan alınır.
200
Flotasyon (yüzdürme) prensibine dayalı yoğunlaştırıcılar, Yoğunluğu düşük çamurlar
alttan hava vererek tankın tepe kısmına yüzdürülür ve oradan yoğunlaştırılarak toplanır.
Çamur yoğunlaştırıcı ünite sayesinde gerekli tank ve ekipman kapasitesi azalır, çamur
şartlandırma için gereken kimyasal miktarı düşer, çürütücü için gereken ısı, ısıl kurutma ve
yakma için gerekli yakıt miktarı azalır.
Çamurun önemli bir uzaklığa transfer edildiği büyük tesislerde, çamur hacminde azalma,
boru çapında ve terfi maliyetinde azalmaya yol açar. Küçük tesislerde, minimum çap ve hız
ihtiyacı, çamura ilave olarak önemli miktarda atıksuyu da pompalamak için gereklidir.
E.3. Çamur Susuzlaştırma
Yoğunlaştırılmış çamur halen sıvı davranışı gösterip pompalanabilirken, susuzlaştırılmış
çamur katı gibi davranır. Bu yüzden pompalanarak taşınımı mümkün değildir. Çamur
Susuzlaştırma üniteleri çamuru % 15’den çok daha yüksek katı madde konsantrasyon
değerlerine çıkarabilirler.
Susuzlaştırma yöntemleri içerisinde Çamur Kurutma Yatakları ve Lagunlar gibi Mekanik
Olmayan Susuzlaştırma Yöntemleri ile Belt Pres (Bant filtre), Filtre Pres (Pres filtre), Santrifüj,
Vakum Filtre gibi Mekanik Susuzlaştırma Yöntemleri bulunmaktadır.
Çamur Kurutma Yataklarında iki mekanizma ile çamur susuzlaştırılır. İlkinde çamur
suyunun çamurun içinden ve daha sonra da kum kurutma yatağından süzülerek drenajı. Bu
mekanizma sistemde tıkanma oluncaya kadar sadece birkaç gün sürer. Bu mekanizma ile
çamur suyunun % 25 kadarı uzaklaştırılabilir. Şartlandırılmış çamur için ise çamur suyunun
% 75’i bu mekanizma ile alınabilir. Bir diğer yöntemde ise suyun buharlaşması ile gerçekleşir
ve daha uzun sürer. Bu mekanizma hava koşullarına çok bağlıdır. Aşağıdaki şekilde örnek
çamur susuzlaştırma ünitesi resmi verilmiştir.
Şekil 81. Çamur Susuzlaştırma Ünitesi
201
Bant Filtreler ile susuzlaştırma işleminde susuzlaştırılmış katı madde konsantrasyonu en
az % 20 ve üzerinde olabilmektedir.
E.4. Nötralizasyon Havuzu
pH değeri suyun asidik veya bazik olduğunun bir göstergesi olup, Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliğine göre çıkış suyunda izlenmesi zorunlu olan bir parametredir. Dolayısı ile çıkış
suyundaki pH’ın deşarj standartlarını sağlamasını teminen nötralizasyon havuzu arıtma tesisi
çıkışına da kurulacak olup, Nötralizasyon havuzuna gelen atıksular havalandırılarak
dengelenecek ve karıştırılacaktır. Nötralizasyon havuzu, 1 adet dikdörtgen şeklinde olup,
yaklaşık olarak 1000 m3 kapasiteye sahiptir.
Nötralizasyon havuzundan çıkan tesisten kaynaklı atıksular, dikdörtgen biçiminde ve
yaklaşık 2000 m3 kapasiteye sahip olan Final Deşarj Havuzunda toplanır. Tesisten kaynaklı
olarak atısuyun Kızılırmak Nehri’e deşarj edildiği noktadan Karadeniz’e döküldüğü noktaya
kadar faydalanan yerleşimlerin (sulama, tarım, içme suyu gibi) kullanım şekli ve miktarı
olumsuz yönde etkilenmeyecektir.
Su Arıtma tesisinden gelen Su Yumuşatma, Aktif Karbon Yıkama vb.atıksuları aşağıda
Tablo 72’de verilen Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümleri sağlanarak bertaraf
edilecektir.
Tablo 72. SKKY - Tablo 20.7: Sektör: Su Yumuşatma, Demineralizasyon ve Rejenerasyon, Aktif Karbon Yıkama ve
Rejenerasyon Tesisleri
Parametre
Klorür (Clˉ)
2
Sülfat (SO4‾ )
Demir (Fe)
Balik Biyodeneyi (ZSF)
pH
Birim
(mg/L)
(mg/L)
(mg/L)
-
Kompozit Numune
2 Saatlik
2000
3000
10
10
6-9
Kompozit Numune
24 Saatlik
1500
2500
6-9
Soğutma sisteminden gelen blöf suları aşağıda Tablo 73’de verilen Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği ilgili hükümleri sağlanarak bertaraf edilecektir.
Tablo 73. SKKY - Tablo 9.7: Sektör: Kömür Hazırlama, İşleme ve Enerji Üretme Tesisleri (Kapalı Devre Çalışan
Endüstriyel Soğutma Suları)
Parametre
Kimyasal Oksijen İhtiyaci (KOİ)
Askida Kati Madde (AKM)
Serbest Klor
Toplam Fosfor
Çinko (Zn)
Birim
Kompozit Numune
2 Saatlik
Kompozit Numune
24 Saatlik
(mg/L)
(mg/L)
(mg/L)
(mg/L)
(mg/L)
40
100
0.3
5.0
4.0
-
202
İşletme aşamasından kaynaklanacak evsel nitelikli atıksular ve proses atıksuları
arıtıldıktan sonra Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik
alınacaktır.
VIII.2.4
Soğutma (ana ve yardımcı soğutma suyu) sistemine ilişkin
bilgiler, soğutma suyu akım şeması, kullanılacak kimyasal maddeler veya
iç işlem yönteminin adı ve miktarları, soğutma suyunun deşarj edileceği
ortam, deşarj edilecek ortama etkileri ve alınacak önlemler, modelleme
çalışmasında kullanılan yöntem, modelin tanımı, mevcut su kalitesine
ilişkin analiz sonucunun rapora eklenmesi, soğutma sisteminde aylar
bazında giriş çıkış su sıcaklık farklarının belirlenmesi
tasarlanmıştır.
Soğutma Sisteminde gerekli olan sularının temini için keson kuyulardan alınan su tesis
içerisinde yer alan Proses ve Kullanma Suyu Arıtma Tesisinde arıtılarak kullanılacaktır. Su
Kütlesi Denge Diyagramından da görüleceği üzere keson kuyudan alınan suların bir kısmı
Durultucuda ön çökeltimden geçtikten sonra Soğutma Kulelerine verilir. Soğutma Sistemine
alınacak su 1.050 m3/sa olarak dizayn edilmiştir. Soğutma Sitemine alınacak sular için ileri bir
arıtma yapılmayacağından bu bölümde kullanılacak herhangi bir kimyasal bulunmamaktadır.
Ekte yer alan Su Kütlesi Denge Diyagramında görülen Durultucu Ünitesi detayları VIII.2.3
başlığı altında anlatılmıştır. (Bkz. Ek-19)
Kapalı Çevrim Fanlı Soğutma Sisteminde sürekli olarak yaklaşık 40.000 m 3 sirkülasyon
gerekmektedir.
Soğutma sisteminde gerçekleşen buharlaşma kayıpları sırasında soğutma suyu içinde
bulunan çözünmüş mineraller ve katılar buharlaşmaz. Soğutma kulesinden buharlaşan su
yalnızca H2O molekülüdür.
Soğutma sistemi sirkülasyon suyu içinden H2O molekülü kısmen buharlaştığı için
soğutma suyu içindeki çözünmüş veya çözünmemiş minerallerin su içindeki oranı gittikçe
artar. Çözünmüş mineraller suyun elektrik iletkenliğini artırdığından, soğutma sistemindeki
metal aksam "elektro-korozyon" riski altındadır. Elektro-korozyonun azaltılması için periyodik
olarak soğutma suyunun iletkenliğini kontrol edilir ve iletkenlik yükseldiğinde bir miktar
soğutma suyu sistem dışına atılır. Sistem dışına atılan bu suya blöf suyu denilir.
203
Proje kapsamında yer alan Soğutma Sistemi Kapalı Çevrim Fanlı soğutma kulesi olarak
tasarlanmıştır. İşletme başlangıcında 1 kereye mahsus olmak üzere 40.000 m3 sirkülasyon
suyu Keson kuyulardan peyderpey temin edilecek olup, işletme aşaması süresince sadece
kayıplar karşılanacaktır. Aşağıda Şekil 82’de soğutma sisteminde yer alan kayıplar şematik
olarak gösterilmiştir.
Şekil 82. Soğutma Sistemi Su Kayıpları Tipik Şeması
Sisteme takviyesi yapılan 695 m3/sa debili su, buharlaşma kayıplarının karşılanması
amacıyla gerekmekte olup, bu aşamadan kaynaklı olarak herhangi bir atıksu oluşumu
bulunmamaktadır.
Sirkülasyon suyundaki tuz ve diğer safsızlıkların konsantrasyonunu istenen düzeyde
tutabilmek için sistemden dışarıya blöf suyu deşarj edilir. Sisteme takviyesi yapılan 350 m3/sa
debili su blöf kayıplarının karşılanması amacıyla gerekmektedir. Bu aşamadan kaynaklı
olarak ortaya çıkan blöf suları deşarj öncesi Atıksu Arıtma Tesisi çıkışında yer alan Deşarj
Havuzuna alınarak dengelendikten sonra deşarj edilecektir. Proje kapsamında yer alacak
olan deşarj kanalının inşası sırasında nehir yatağına ve nehire herhangi bir olumsuz etkinin
olmaması için gerekli tedbirler alınacaktır.
Kızılırmak’a soğutma suyu deşarjı olmayacaktır. ESER DGKÇS faaliyetlerinden kaynaklı
olarak nehrin sıcaklığında değişiklik olmayacak, sucul flora ve fauna olumsuz
etkilenmeyecektir.
İşletme aşamasında Su Soğutmalı Enerji Santrallerinde genel olarak korozyon, mineral
depozit oluşumu, kirlenme ve mikrobiyolojik gelişimler gibi problemler ile karşılaşılabilinir.
Soğutma sistemine besi suyu ve sirkülasyon suyunun sisteme alınmadan önce arıtılmasının
haricinde Soğutma Sistemi içerisinde kimyasal parametrelerinin kontrolü ile sistem bu
problemlerden uzak tutulmalıdır.
204
Soğutma sistemlerindeki kimyasal şartlandırma programları ise ancak bu dört unsurun
birbiri ile olan etkileşimleri de göz önünde tutularak birlikte çözümlenmesi ile optimum
düzeyde sağlanabilir.
Söz konusu problemler ile karşılaşılmaması ve soğutma suyu kalitesinin devamlılığının
sağlanması amacıyla soğutma sistemi içerisinde kimyasal dozajlama ünitesi yer alacaktır.
Soğutma Sistemi suyunun on-line olarak sürekli ölçüm sonuçlarına istinaden kireç önleyici,
seyreltici, klor/sodyumhipoklorit ve sülfürik asit gibi uygun malzeme kullanılarak soğutma
suyu kalitesi sisteme zarar vermeyecek şekilde kontrol altında tutulacaktır.
Yıpranma ve mikrobiyal üreme gibi konularda koruma olarak soğutma sisteminde
kullanılacak kimyasallar ve miktarları ve nihai amaçlar aşağıda gösterilmiştir.
Tablo 74. Soğutma Sisteminde Kullanılacak Kimyasal Maddeler
Kimyasal Adı
Miktar
Amaç
Kireç çözücü
21 kg/sa
Kireç oluşumu ve sistem korozyonu önleme
Seyreltici
1.375 kg/ay
Tortu oluşumunu önleme ve çökelmeyi kontrol altında tutmak
Klor/ Sodyumhipoklorit
14 kg/sa
Alg ve biyolojik organizmaların büyümesini engellemek
Sülfürik asit
88 kg/sa
Suyun pH’ını ayarlamak
Proje kapsamında çıkan atıksuların arıtıldıktan sonra deşarj edileceği Kızılırmak
suyunda Mevcut Durumun tespiti amacıyla Türk Akreditasyon Kurumu (TURKAK) tarafından
akredite edilmiş ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığından Çevre Ölçüm ve Analizleri Yeterlik
Belgesine sahip Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı tarafından su numuneleri
alınarak analizleri yapılmıştır. Kızılırmak suyu analiz sonuçları ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm
VII.2.4.’te verilmiştir. Su numunesi analizleri sonuçları ekte verilmiştir (Bkz. Ek-11).
VIII.2.5
Proje kapsamında kullanılacak ana yakıt veya yardımcı yakıtın ne
şekilde sağlanacağı
Ankara Şube Müdürlüğü, Arazi İnşaat ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı ve Müşavir Firma
205
Boru hattı güzergâhının tamamının firma arazisi içerisinde kalması nedeniyle
kamulaştırma olmayacaktır. Hot-Tap yapılacak noktada kurulacak olan vana yerinin firma
arazisi dışında kalması halinde burası için mülkiyet kamulaştırması yapılacaktır. ÇED Süreci
kısmın irtifak hakkını tapuda bedelsiz olarak BOTAŞ’a devredecektir. Boru hattı güzergahının
yapımı sırasında BOTAŞ Ham Petrol ve Doğalgaz Boru Hattı TEsisilerinin Yapımı ve
İşletmesine Dair Emniyet ve Çevre Yönetmeliğine uyulacaktır.
Boru hattını gösterir Uydu Görüntüsü ve Resimler önceki bölümlerde Şekil16’da ve Şekil
17’de verilmiştir.
VIII.2.6
Proje kapsamında kullanılacak ana yakıt ve yardımcı yakıtın hangi
ünitelerde ne miktarlarda yakılacağı ve kullanılacak yakma sistemleri, yakıt
özellikleri, anma ısıl gücü, emisyonlar, azaltıcı önlemler ve bunların
verimleri, ölçümler için kullanılacak aletler ve sistemler (baca gazı
emisyonlarının anlık ölçülüp değerlendirilmesi (on-line) için kurulacak
sistemler, mevcut hava kalitesinin ölçülmesi için yapılacak işlemler),
modelleme çalışmasında kullanılan yöntem, modelin tanımı, modelde
kullanılacak meteorolojik veriler (yağış, rüzgar, atmosferik kararlılık,
karışım yüksekliği vb.), model girdileri, kötü durum senaryosu da dikkate
alınarak model sonuçları, modelleme sonucunda elde edilen çıktıların arazi
kullanım haritası üzerinde gösterilmesi, proje sahasının kuzeyinde yer alan
Irmak Beldesi Kentsel Dönüşüm Alanına, Yahşihan ilçe merkezine ve
Hacıbalı Köyüne oluşacak emisyonların etkilerinin meteorolojik veriler
kapsamında (hakim rüzgar vb) irdelenmesi,
Proje kapsamında kullanılacak ana yakıt ve yardımcı yakıtın hangi ünitelerde ne
miktarlarda yakılacağı ve kullanılacak yakma sistemleri, yakıt özellikleri, anma ısıl
gücü:
Proje konusu ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nde yakıt olarak sadece
doğalgaz kullanılacak olup, yıllık tüketim miktarı yaklaşık 1.109 m3 olarak tespit edilmiştir.
Doğalgaz esas olarak metan (CH4) ve daha az oranda etan (C4H10) ve propan (C3H8)
gibi hidrokarbonlardan meydana gelir. Ayrıca bileşiminde azot (N2), karbondioksit (CO2),
hidrojen sülfür (H2S) ile helyum (He) gazları da bulunabilir. Ancak H2S zararlı bir bileşen
olduğundan, doğalgaz üretim noktasında bu bileşenden temizlenerek boru hattına
pompalanır. Doğalgaz renksiz, kokusuz ve havadan hafif bir gazdır.
206
Proje sahası yanından geçen BOTAŞ Doğalgaz Boru Hattı’ndan alınacak doğalgazın analiz sonuçları aşağıda verilmiştir.
Tablo 75.Kırıkkale Bölgesi Gaz Kromotograf Değerleri
AYLIK ORTALAMA DEĞERLER
TARİH
Üst Isıl
Alt Isıl
Metan
Etan
Propan
I-Butan
N-Butan
I-Pentan
N-Pentan
N2
CO2
C6+
Şubat 2010
253800.90
228600.13
2741.23507
24.88939
7.38494
1.18801
1.11588
0.21497
0.14375
22.10444
1.66482
0.05939
Mart 2010
281301.58
253362.81
3032.63560
29.39720
8.27673
1.45753
1.33787
0.26109
0.17239
24.00248
1.89608
0.58577
Nisan 2010
272402.96
245372.51
2931.51500
29.95349
9.24396
1.47055
1.38379
0.26990
0.18020
23.84671
2.03243
0.10429
Mayıs 2010
281752.83
253728.16
3021.84570
34.65501
10.74193
1.69530
1.67708
0.32744
0.21789
26.20438
2.49735
0.13792
Haziran 2010
273542.49
246424.81
2917.99800
37.63391
12.55657
1.96972
1.90386
0.38022
0.26139
24.59410
2.56503
0.13728
Temmuz 2010
282531.49
254568.52
3019.16443
37.25784
12.15722
1.99075
1.92880
0.39681
0.27595
24.40971
2.29130
0.12708
Ağustos 2010
283053.92
255027.52
3011.47420
41.47176
13.48109
2.18377
2.09104
0.43693
0.30849
25.68897
2.70791
0.15585
Eylül 2010
273752.55
246656.98
2918.91700
38.61339
12.30561
2.01447
1.92498
0.40022
0.27988
23.04806
2.36274
0.13339
Ekim 2010
281937.71
254259.13
3027.26040
32.80325
10.26834
1.73296
1.66023
0.34399
0.23488
23.62471
1.96936
0.10166
Kasım 2010
272843.91
245797.18
2929.58370
31.76003
9.93905
1.67721
1.60712
0.33315
0.22750
22.86828
1.90556
0.09818
Aralık 2010
281391.06
253478.50
3029.54336
30.54877
9.43477
1.48010
1.39620
0.27026
0.18241
24.96170
2.10809
0.07437
Ocak 2011
281357.89
253454.37
3027.92100
31.05613
9.59277
1.48202
1.39061
0.26809
0.17971
25.81158
2.21792
0.07971
Toplam
3319669.29 2990730.62 35609.09346 400.04017 125.38298 20.34238
19.41745
3.90307
2.66444
291.16512 26.21860 1.79490
0.05320
0.01069
0.00730
Ortalama
9094.98
8193.78
97.55916
1.09600
0.34352
0.05573
0.79771
0.07183
0.00492
Söz konusu tesiste 2 adet 270,7 MW kapasitede Gaz Türbini kullanılacak olup, burada
doğalgazın yanması ile üretilen termal enerji, yanma türbinleri kompresör ve jeneratörleri
çalıştırılarak mekanik enerjiye dönüştürülür.
alınır. Proje kapsamında 2 adet Atık Isı Kazanı yer alacaktır. Her bir gaz türbini ayrı
jeneratörlere ve atık ısı kazanlarına bağlanmaktadır. Gaz türbinlerinde oluşan egzoz gazı
yüksek basınçlı buhar üretimi için atık ısı kazanına alınacaktır. Atık Isı Kazanındaki 3 basınç
bölmesinde basınçlı buhar üretmek için türbin egzoz gazları kullanılacak olup, tesis bacaları
burada bulunacaktır.
verimliliği yaklaşık olarak % 90 olacak şekilde dizayn edilmiştir.
alınması sırasında kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Tesis tekrar devreye alınması sırasında
Atık Isı Kazanlarında buhar üretimi uzun bir zaman aldığından hızlı buhar üretmek amacıyla
ön ısıtma kazanı kullanılacaktır. Tekrar devreye alma sırasında hızla buhar üreten ön ısıtma
kazanı sistem düzenli olarak devreye girdiğinde kapatılacaktır. Sürekli kullanılmayacak olan
bu ünite yalnızca tesis tekrar devreye alma süresini kısaltmak ve enerji üretimini daha verimli
hale getirilmek üzere tasarlanmıştır.
Tesiste yanma gazlarının atılacağı 2 adet atık ısı kazanı bacası ve 1 adet ön ısıtma
kazanı bacası yer alacaktır.
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-6’da Isıl Güç (Yakıt Isıl Gücü,
Anma Isıl Gücü) bir yakma tesisinde birim zamanda yakılan yakıt miktarının yakıt alt ısıl
değeriyle çarpılması sonucu bulunan asıl güç değeri olup, kW veya MW birimleri ile verildiği
belirtilmiştir.
Proje konusu ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nde kullanılacak doğalgaz
miktarı yaklaşık 1.109 m3/yıl, yakıt alt ısıl değeri 8.250 kcal/m3 ve yıllık çalışma kapasitesi
7500 sa/yıl olarak öngörülmüştür. Bu bilgiler göz önünde bulundurularak tesis anma ısıl gücü
hesabı aşağıdaki şekilde yapılmış olup, anma ısıl gücü 1279,3 MW olarak hesaplanmıştır.
(1 MW = 859845.2 kcal/sa)
1.00E+09
yıl
m3 x
yıl
7500 sa
x
8250 kcal
m3
x
sa
859845.2 kcal
208
x
1 MW
= 1279.3 MW
Emisyonlar, azaltıcı önlemler ve bunların verimleri, ölçümler için kullanılacak
aletler ve sistemler (baca gazı emisyonlarının anlık ölçülüp değerlendirilmesi (on-line)
için kurulacak sistemler, mevcut hava kalitesinin ölçülmesi için yapılacak işlemler):
Proje konusu enerji santralinde fosil yakıtlar içerisinde en temiz yakıt türü olduğu bilinen
doğalgaz kullanılacaktır. Doğalgazın yanması sonucu ortaya çıkacak hava emisyonları
arasında en önemli parametre NOx emisyonları oluşumlarıdır. Gazla çalışan yakma
tesislerinde, özellikle gaz türbinlerinde, NOx emisyonları temel olarak termal NOx’ın
oluşumuna bağlıdır:
Doğal gaz yakılması önemli bir toz emisyon kaynağı değildir. Sülfür oksit emisyonları
çoğunlukla yakıttaki sülfür varlığından kaynaklanır. Doğal gaz sülfürsüz bir yakıt olduğundan
tesisten kaynaklı olarak SO2 oluşumu beklenmemektedir.
Karbonmonoksit (CO) her zaman yakma prosesinin bir ara ürünü olarak ortaya çıkar. CO
emisyonlarının en aza indirgenmesi için mevcut en iyi teknik, iyi bir fırın tasarımı, yüksek
performanslı izleme ve işlem kontrol teknikleri, yakma sisteminin bakımı ile sağlanan tam bir
yakma işlemidir. Yakma koşullarının yanında NOx emisyonlarını azaltmada iyi geliştirilmiş bir
sistem, CO seviyelerinin azaltılmasını sağlayacaktır.
Avrupa Birliği Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi (Integrated Pollution Prevention
and Control - IPPC) kapsamında Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Tekniklere
Yönelik Başvuru Belgesinde (Reference Document on Best Available Techniques for Large
Combustion Plants) genel olarak gaz türbinleri, gaz motorları ve gazla çalışan buhar
kazanlarında nitrojen oksitlerin (NOx) azaltımı için mevcut en iyi teknik olarak kuru düşük
NOx ön karıştırma brülörlerinin (DLN) mevcut en iyi teknik olduğu belirtilmektedir. Aynı
dokümanda NOx emisyonlarının azaltımında kullanılan önleme teknolojileri arasında su veya
buhar enjeksiyonu, kuru düşük NOx (DLN) teknolojileri ve selektif katalitik azaltım (SCR)
bulunmaktadır. Söz konusu ESER DGKÇS kapsamında kuru düşük NO x brülörleri
kullanılacaktır.
Kuru düşük NOx yakıcıların temel özelliği hava ile yakıtın karışımıdır ve her iki yakma da
iki ardıl adımda meydana gelir. Yakmadan önce, hava ve yakıtın karıştırılmasıyla, düşük NO x
emisyonları ile sonuçlanan düşük alev derecesi ve homojen bir dağıtım derecesi elde edilir.
Günümüzde, kuru düşük NOx yakıcıları özellikle doğal gaz kullanan gaz türbinleri için iyi
kurulmuş bir teknolojiyi temsil ederler. Aşağıdaki Şekil 83’te tipik bir DLN yanma odasının
şematik gösterimi verilmiştir.
209
Şekil 83. DLN Yanma Odasının Şematik Gösterimi
Kuru düşük NOx yakma sistemleri çok etkili ve güvenilirdir. Bugün, endüstriyel
kullanımdaki nerdeyse tüm gaz türbinleri, kuru düşük NOx sistemleriyle donatılırlar. Yatırım
bedelleri yaklaşık %15 daha yüksektir ve bakım maliyetleri DLN olmayan gaz türbinlerinden
yaklaşık %40 daha yüksektir.
08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Büyük
Yakma Tesisleri Yönetmeliğinde aşağıdaki hükümler yer almaktadır:
Madde 18, 1. fıkra “İşletmeci her yakma tesisinin atık gazlarında SO 2, NOx, CO, toz
konsantrasyonlarını, emisyon sınır değerleri belirlenmiş parametreleri bacada sürekli ölçüm
cihazı kullanarak ölçer.”
Madde 18, 2. fıkra “Birinci fıkrada belirtilen durumlara istisna olarak aşağıdaki
durumlarda sürekli ölçüm gerekmeyebilir.
a) İşletim ömrü 10.000 çalışma saatinden az olan yakma tesisleri için,
b) Doğal gaz kullanılan kazanlarda SO2 ve toz, doğalgaz kullanan gaz türbinlerinde ise
SO2 ve toz için,
c) Baca gazı arıtma tesisinin bulunmadığı ancak bilinen kükürt muhteviyasına sahip sıvı
yakıt kullanan gaz türbinleri veya kazanlarda SO2 için,
210
d) Biyokütle kullanan kazanlar için, işletmecinin SO2 emisyonlarının belirtilen emisyon
oranlarını hiçbir şartta aşamayacağını ispat ettiği durumlarda SO2 için,
e) Sürekli ölçümün gerekli olmadığı durumlarda, en geç altı ayda bir aralıklı ölçümler
yapılır.
Periyodik ölçümlerde birinci fıkra ve bu fıkrada belirtilen kirletici maddelerin miktarını
belirlemek için yetkili merci tarafından uygun bulunan standartlar kullanılır.
Madde 18, 3. fıkra “Birinci fıkraya uygun olarak yürütülen sürekli ölçümler, ilgili proses
işletme parametrelerinden oksijen muhtevası, sıcaklık, basınç ve su buharını ihtiva eder.
Egzoz gazı numuneleri emisyonlar ölçülmeden önce kurutulurlarsa su buharı içeriğinin
sürekli ölçümüne gerek yoktur.”
Söz konusu hükümlere istinaden tesis kapsamında yer alan Atık Isı Kazanı Emisyon
Bacaları NOx ve CO konsantrasyonları bacada sürekli ölçüm cihazı kullanılarak ölçülecektir.
Sürekli ölçümler, ilgili proses işletme parametrelerinden oksijen muhtevası, sıcaklık, basınç
ve su buharını içerecektir.
08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Büyük
Yakma Tesisleri Yönetmeliği Madde 7.’de Gaz yakıtlar için emisyon sınırları ile ilgili olarak
“Gaz yakıtlı yakma tesislerinde mg/Nm3 olarak baca gazında % 3 hacimsel oksijen (O2) esas
alınarak Ek-3’deki emisyon sınır değerleri aşılamaz.” ve Madde 8’de Gaz türbinleri için
emisyon sınırları ile ilgili olarak “Gaz türbinlerinde mg/Nm3 olarak baca gazında % 15
hacimsel oksijen (O2) esas alınarak Ek-4’deki emisyon sınır değerleri aşılamaz.” hükmü
bulunmaktadır.
Proje konusu tesis kapsamında yakıt olarak sadece doğalgaz kullanılacak olup, tesisten
kaynaklı olarak ortaya çıkacak emisyonlar aşağıda Tablo 76’da sunulan yönetmelik sınır
değerleri sağlanacaktır. Tesiste yer alan Gaz Türbinlerinden kaynaklanacak NOx
konsantrasyonu 50 mg/Nm3 değerinin altında kalacaktır.
Tablo 76. Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği – Emisyon Sınır Değerleri
Emisyon Sınır Değerleri (mg/Nm 3)
Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği İlgili Ek
Toz
SO2
NO2(NO ve NO2)
CO
Ek-3, Gaz Yakıtlı Yakma Tesislerinde Emisyon Sınır
Değerleri ( Yakıt ısıl gücü≥300 MW)
5
35
100
100
Ek-4, Gaz Türbinlerinde Emisyon Sınır Değerleri (1)
-
11,7
50
100
(1) NO2 için emisyon sınır değerleri, ISO şartlarına göre (288,15 K sıcaklık, 101,3 kPa basınç ve % 60 bağıl nem) % 70 in
üzerindeki işletme yükü için geçerlidir.
Ancak,
a) Toplam verimi % 75 den fazla olan bileşik ısı ve güç sistemlerinde kullanılan gaz tribünleri
75
b) Kombine çevrim santrallerinde kullanılan ve yıllık ortalama toplam elektrik verimi % 55’den
75
fazla olan gaz türbinleri
c) Mekanik tahrik için gaz türbinleri
75
Yukarıdaki kategorilerden hiçbirine girmeyen ancak verimliliği % 35 den (ISO temel yük
50*h /35
durumuna göre belirlenecek) fazla olan tek çevrim gaz türbinleri,
211
içerisinde yer almakta olup, tesis kapsamında Çevre İzin Belgesi alınacaktır.
Modelleme çalışmasında kullanılan yöntem, modelin tanımı, modelde kullanılacak
meteorolojik veriler (yağış, rüzgar, atmosferik kararlılık, karışım yüksekliği vb.), model
girdileri, kötü durum senaryosu da dikkate alınarak model sonuçları, modelleme
sonucunda elde edilen çıktıların arazi kullanım haritası üzerinde gösterilmesi, proje
sahasının kuzeyinde yer alan Irmak Beldesi Kentsel Dönüşüm Alanına, Yahşihan ilçe
merkezine ve Hacıbalı Köyüne oluşacak emisyonların etkilerinin meteorolojik veriler
kapsamında (hakim rüzgar vb) irdelenmesi:
Proje konusu ESER DGKÇS’nin işletme aşamasından kaynaklı olarak ortaya çıkacak
emisyonların dağılımlarının, AERMOD programı kullanılarak hava kalitesi modelleme
çalışmaları yapılmıştır.
Herhangi bir bacadan atmosfere salınacak kirletici emisyonlarının atmosferdeki
dağılımları ve neden olacakları ortam havası konsantrasyon değerleri hava dağılım modelleri
yardımıyla tahmin edilir. Bu modeller, inceleme alanında geçmişte gözlenmiş olan
meteorolojik koşulları baz alarak, mevcut emisyon miktarlarını ve bu emisyonların atmosfere
salındıkları yükseklikleri kapsayan belirli formüller yardımıyla kirleticilerin atmosferde nasıl bir
dağılıma uğrayacağını tahmin ederler.
Kirleticilerin havadaki hareketleri ve dağılımları, emisyon miktarları, baca yükseklikleri ve
meteorolojik koşulların yanı sıra kirleticinin spesifik (fiziksel, kimyasal, termodinamik vs.)
özelliklerine de bağlıdır. Mevcut modeller daha çok partiküller, NO x ve SO2 vb. genel
kirleticilerin dağılımları için kullanıldığından bu özelliklerden bir kısmını dikkate almaktadır.
Kaynaktan yayılan kirletici emisyonlarının atmosferdeki dağılımının belirlenebilmesi için
kullanılan nümerik modellerin çoğu Gauss (normal) dağılım modelinin, tek veya çok boyutlu
dispersiyonlar için geliştirilmiş modifikasyonlarıdır.
AERMOD modelinin temeli Gauss dağılım denklemine dayanmakta olup, bu denklem,
bazı modifikasyonlarla birlikte bacalardan kaynaklanan basit nokta kaynak emisyonları,
kaynağa yakın binaların neden olduğu aerodinamik yıkanma etkilerine yol açan baca
emisyonları, yalın ya da çoklu gaz çıkışları, kirlilik yaratıcı depolama faaliyetleri, hareketli
kaynak emisyonları vb. emisyonların modellenmesi amacıyla kullanılmaktadır.
AERMOD modeli, kirletici bulutunun yükselmesi, taşınımı, dağılımı ve birikimini
tanımlamak üzere “saatlik meteorolojik” verileri kullanmaktadır. Model, saatlik meteorolojik
verilere göre kaynak ve alıcı gruplarının bileşimi temelinde konsantrasyon ve birikim
miktarlarını tahmin eder ve istenen kısa vade ortalamalarını hesaplar. Çökelme değerlerine
ilişkin olarak kuru çökelme hızı, ıslak çökelme hızı ya da toplam çökelme hızı tahmin
edilebilmektedir. Toplam çökelme hızı, basit olarak, herhangi bir alıcı grubu noktasındaki
kuru ve ıslak çökelme hızlarının toplamını ifade eder.
212
Modelleme Girdileri:
1. Tesis Bilgileri:
Söz konusu tesiste 2 adet 270,7 MW kapasitede Gaz Türbini kullanılacak olup, burada
doğalgazın yanması ile üretilen termal enerji, yanma türbinleri kompresör ve jeneratörleri
çalıştırılarak mekanik enerjiye dönüştürülür.
alınır. Proje kapsamında 2 adet Atık Isı Kazanı yer alacaktır. Her bir gaz türbini ayrı
jeneratörlere ve atık ısı kazanlarına bağlanmaktadır. Gaz türbinlerinde oluşan egzoz gazı
yüksek basınçlı buhar üretimi için atık ısı kazanına alınacaktır. Atık Isı Kazanındaki 3 basınç
bölmesinde basınçlı buhar üretmek için türbin egzoz gazları kullanılacak olup, tesis bacaları
burada bulunacaktır.
verimliliği yaklaşık olarak % 90 olacak şekilde dizayn edilmiştir.
alınması sırasında kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Tesis tekrar devreye alınması sırasında
Atık Isı Kazanlarında buhar üretimi uzun bir zaman aldığından hızlı buhar üretmek amacıyla
ön ısıtma kazanı kullanılacaktır. Tekrar devreye alma sırasında hızla buhar üreten ön ısıtma
kazanı sistem düzenli olarak devreye girdiğinde kapatılacaktır. Sürekli kullanılmayacak olan
bu ünite yalnızca tesis tekrar devreye alma süresini kısaltmak ve enerji üretimini daha verimli
hale getirilmek üzere tasarlanmıştır.
Tesiste yanma gazlarının atılacağı 2 adet atık ısı kazanı bacası ve 1 adet ön ısıtma
kazanı bacası yer alacaktır
Aşağıdaki Tablo 77’de Hava Kalitesi Dağılım Modellemesinde kullanılan tesis bacalarına
ait bilgiler ve yanma gazı özellikleri verilmiştir.
213
Tablo 77. Tesis Baca Bilgileri ve Yanma Gazı Özellikleri
Atık Isı Kazanı Bacası
Ön Isıtma Kazanı Bacası
Baca Yüksekliği (m)
75
15
Baca Çapı (m)
5.5
0.75
Baca Kesit Alanı (m2)
23.8
0.4
31.2
5
2,673,216
7,200
87
180
360.15
453.15
1.32
1.66
Baca Gazı Hızı (m/s)
3
Baca Gazı Hacimsel Debisi (m /h)
Baca Gazı Sıcaklığı (0C)
0
Baca Gazı Sıcaklığı ( K)
3
3
Vg (Nm )= Tg * (Vn/Tn) (m )
3
Baca Gazı Hacimsel Debisi (Nm /h)
Emisyon
Parametreleri
2,025,164
4,337
Atık Isı Kazanı Bacası
Ön Isıtma Kazanı Bacası
Emisyon
Konsantrasyonu Sınır
Değeri (mg/Nm3)
Kütlesel
Kütlesel
Kütlesel
Kütlesel
Emisyon Debisi
Emisyon
Emisyon Debisi
Emisyon
(kg/h)
Debisi (g/s)
(kg/h)
Debisi (g/s)
CO
100
202.5
56.25
0.43
0.12
NOx
50
101.3
28.13
0.22
0.06
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY), Ek-4: İzne Tabi
Tesislerde Baca Yüksekliği ve Hızının Tespiti a.1. bölümünde “Yakma tesislerinden
kaynaklanan baca gazı hızları; atık gazlar serbest hava akımı tarafından, engellenmeden
taşınabilecek biçimde dikey çıkışla atmosfere verilmelidir. Bu amaçla; baca kullanılmalı,
anma ısıl gücü 500 kW’ın üzerindeki tesisler için, gazların bacadan çıkış hızları en az 4 m/s
olmalıdır” hükmü yer almaktadır. Tesisten kaynaklı baca gazı hızları yönetmeliğin söz konusu
sınır değerini sağlamaktadır.
Aynı yönetmeliğin (SKHKKY), Ek-4: İzne Tabi Tesislerde Baca Yüksekliği ve Hızının
Tespiti b.3. bölümünde “Anma ısıl gücü 1,2 MW ve üzerinde olan tesislerde baca yüksekliği
aşağıda verilen esaslara göre ve Abak kullanılarak belirlenir” hükmü yer almaktadır.
Tüm bu veriler ışığında tesiste yer alan baca yüksekliği abak yardımı ile hesaplanarak
aşağıda sunulmuştur.
Baca yüksekliği olan H= H’ + J ‘den hesaplanarak bulunur.
H’ değerinin tespit edilebilmesi için abak hesabı ile kullanılır. Abak hesabında kullanılan
girdiler şu şekilde özetlenmiştir:
214
Tablo 78. Abak Hesabı Girdileri
Baca Çapı (m)
5.5
0
Baca gazı sıcaklığı ( C)
87
3
Baca Gazı Hacimsel Debisi (Nm /h)
2,025,164
Q
S
Q/S
Kütlesel Emisyon Debisi (kg/h)
Değerler
kg/h
CO
202.5
7.5
27.0
NOx-50
101.3
0.1
1012.6
Abak hesabı NOx ve CO parametreleri için yapılmış ve en fazla baca yüksekliği değerini
veren kirletici NOx olarak belirlenmiştir. Aşağıda NOx için yapılan abak hesabı Şekil 84’de
sunulmuştur.
35 m
Şekil 84 . Abak Hesabı
215
Yukarıda verilen abak çizimden H’ değeri 35 m olarak hesaplanmıştır.
J değerinin tespit edilebilmesi için aşağıda Şekil 85’de verilen diyagram kullanılır.
Diyagramda ihtiyaç duyulan J’ değeri, 10 H' yarıçapındaki engebeli arazinin tesis zemininden
ortalama yüksekliğidir. J' değerinin tespit edilebilmesi için faaliyet sahası ve etrafındaki
yükseltiler incelenmiştir.
Şekil 85. J Değerinin Belirlenmesi İçin Diyagram
Yukarıda verilen diyagramdan J değeri 40 m olarak tespit edilmiştir. Baca yüksekliği olan
H= H’ + J ‘den hesaplanarak bulunur. Buna göre H değeri yaklaşık olarak 75 m olarak tespit
edilmiştir. Proje konusu ESER DGKÇS kapsamında yer alacak baca yükseklikleri 75 m
olarak dizayn edilmiş olup, yönetmelik sınır değeri sağlanmaktadır.
2. Meteorolojik Veriler:
AERMOD, meteorolojik veri ön işlemcisi AERMET tarafından sağlanan 2 çeşit
meteorolojik veri dosyasına ihtiyaç duymaktadır. Bir dosya sayısal yüzey parametrelerini ve
diğer dosyada meteorolojik verilerin dikey profilini içerir. Bu dosyaları üretmek üzere
modelleme çalışmasında Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olan Kırıkkale
Meteoroloji İstasyonu (İstasyon No. 17135; Enlem: 39.51K; Boylam: 33.31D) tarafından
kaydedilen 2004 yılı meteorolojik verileri kullanılmıştır. Bu veriler saatlik sıcaklık, rüzgar hızı
ve yönü ve basınç ile günlük bulut yükseklikleri ve bulutluluk ölçümlerini içermektedir. Saatlik
ana seviye sondaj verileri ise Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olan Ankara
Meteoroloji İstasyonundan (İstasyon No. 17130; Enlem: 39.57K; Boylam: 32.53D) alınmıştır.
216
AERMET tarafından sağlanan surface ve profile meteorolojik veri dosyaları içerisinde yer
alan parametrelerin açıklamaları aşağıda verilmiştir:
H = Hissedilir ısı akısı, sensible heat flux (W/m2)
u* = Yüzey sürtünme hızı, surface friction velocity (m/s)
w* = Konvektif Hız Aralığı, convective velocity scale (m/s)
VPTG = PBL üzerindeki 500 m içerisinde Dikey potansiyel sıcaklık gradyanı, vertical
potential temperature gradient in the 500 m layer above PBL
Zic = Konvektif üretilen yükseklik, height of convectively-generated boundary layer (m)
Zim = Mekanik üretilen yükseklik, height of mechanically-generated boundary layer (m)
L = Monin-Obukhov Uzunluğu, Monin-Obukhov length) (m)
zo = Yüzey pürüzlülük uzunluğu, surface roughness length (m)
Bo = Bowen ratio
r = Albedo
Ws = Rüzgar hızı, wind speed (m/s)
Wd = Rüzgar yönü, wind direction (degrees)
zref = Rüzgar hızı ve yönü için referans yükskelik, reference height for Ws and Wd (m)
temp = Sıcaklık, temperature (K)
ztemp = Sıcaklık için referans yükseklik, reference height for temp (m)
height = Ölçüm yüksekliği, measurement height (m)
WDnn = Mevcut düzeyde rüzgar yönü, wind direction at the current level (degrees)
WSnn = Mevcut düzeyde rüzgar hızı, wind speed at the current level (m/s)
TTnn = Mevcut düzeyin sıcaklığı, temperature at the current level (°C)
Yüzey Pürüzlülük Uzunluğu:
Rüzgârın geldiği yöndeki yüzey pürüzlülüğünün ortalama rüzgar hızına ve hızın
yükseklikle değişine yaptığı etkileri tanımlayan katsayıdır. Yüzey pürüzlülük uzunluğu, ölçüm
alanının 1 km çevresinde mesafeyle ters orantılı olarak ağırlıklı geometrik ortalama ile
hesaplanmakta olup, AERMET Kullanıcı Klavuzu’nda yer alan yüzey pürüzlülük uzunluğu
sabitleri ve modelleme çalışması kapsamında kullanılan yüzey pürüzlülük uzunluğu değerleri
Su Yüzeyi
Yaprak Döken Geçici Ağaçlar
İğne Yapraklı Ağaçlar
Bataklık
Ekili Arazi
Otlak
Kentsel Yerleşim
Kırsal Yerleşim
Modelleme Çalışması Kapsamında
Kullanılan Değerler
İlkbahar
0.0001
1
1.3
0.20
0.03
0.05
1
0.30
Yaz
0.0001
1.3
1.3
0.20
0.20
0.1
1
0.30
Sonbahar
0.0001
0.8
1.3
0.20
0.05
0.01
1
0.30
Kış
0.0001
0.5
1.3
0.05
0.01
0.001
1
0.15
1.000
1.003
0.998
0.993
217
Bowen Ratio:
Bowen oranı yüzeyde bulunan nemin bir ölçüsüdür. Yer yüzeyinde nemin varlığı enerji
dengesinin ve böylece hassas ısı akısı ve Monin-Obukhov uzunluğunun değişmesine neden
olur. Bowen oranı ölçüm noktası etrafında 10 x 10 km’lik alan içerisinde ağırlıklandırılmamış
geometrik ortalama ile hesaplanmakta olup, AERMET Kullanıcı Klavuzu’nda yer alan bowen
oranları ve modelleme çalışması kapsamında kullanılan bowen oran değerleri aşağıda
verilmiştir.
Kuru Koşullar
Su Yüzeyi
Bataklık
Ekili Arazi
Otlak
Kentsel Yerleşim
Kırsal Yerleşim
Ortalama
Su Yüzeyi
Bataklık
Ekili Arazi
Otlak
Kentsel Yerleşim
Kırsal Yerleşim
Islak Koşullar
Su Yüzeyi
Bataklık
Ekili Arazi
Otlak
Kentsel Yerleşim
Kırsal Yerleşim
İlkbahar
0.1
1.5
1.5
0.2
1.0
1.0
2.0
5.0
Yaz
0.1
0.6
0.6
0.2
1.5
2.0
4.0
6.0
Sonbahar
0.1
2.0
1.5
0.2
2.0
2.0
4.0
10.0
Kış
2.0
2.0
2.0
2.0
2.0
2.0
2.0
10.0
0.1
0.7
0.7
0.1
0.3
0.4
1.0
3.0
0.1
0.3
0.3
0.1
0.5
0.8
2.0
4.0
0.1
1.0
0.8
0.1
0.7
1.0
2.0
6.0
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
6.0
0.1
0.3
0.3
0.1
0.2
0.3
0.5
1.0
0.1
0.2
0.2
0.1
0.3
0.4
1.0
1.5
0.1
0.4
0.3
0.1
0.4
0.5
1.0
2.0
0.3
0.5
0.3
0.5
0.5
0.5
0.5
2.0
1.10
1.63
2.01
2.27
Albedo:
Albedo, güneş ışınlarının yeryüzünde absorblanmadan yansıyan kısmıdır. Albedo ölçüm
noktası etrafında 10 x 10 km’lik alan içerisinde ağırlıklandırılmamış aritmetik ortalama ile
hesaplanmakta olup, AERMET Kullanıcı Klavuzu’nda yer alan albedo sabitleri ve modelleme
çalışması kapsamında kullanılan albedo değerleri aşağıda verilmiştir.
Kuru Koşullar
Su Yüzeyi
Bataklık
Ekili Arazi
Otlak
Kentsel Yerleşim
Kırsal Yerleşim
İlkbahar
0.12
0.12
0.12
0.12
0.14
0.18
0.14
0.30
Yaz
0.10
0.12
0.12
0.14
0.20
0.18
0.16
0.28
Sonbahar
0.14
0.12
0.12
0.16
0.18
0.20
0.18
0.28
Kış
0.20
0.50
0.35
0.30
0.60
0.60
0.35
0.45
0.03
0.03
0.03
0.08
218
Hava Kalitesi Modellemesi çalışmalarında kullanılacak meteorolojik veri yılının seçimi
için Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtları ile Kırıkkale
Meteoroloji İstasyonu son 10 yılın meteorolojik verileri kıyaslanmıştır. Aşağıda Kırıkkale
Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1975-2010) gözlem kayıtlarına göre rüzgar esme sayıları
verilmiştir.
Tablo 7. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu Uzun Yıllar (1975-2010) Gözlem Kayıtlarına Göre Rüzgâr Esme Sayıları
Aylar
Rüzgâr
Yönü
Ocak
Şubat
Mart
505
602
558
N
Toplam
Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos
457
638
948
942
737
Eylül
Ekim
735
654
Kasım Aralık
504
408
7688
NNE
774
716
817
753
1025
1498
2245
1710
1144
1036
770
691
13179
NE
2285
2334
2995
2425
3375
3951
5404
5403
4052
3418
2418
2310
40370
ENE
2389
2410
2741
2470
3317
3622
4642
4869
3885
3937
2849
2703
39834
E
2009
1770
2229
1850
2235
2043
2253
2561
2558
2388
2423
1991
26310
ESE
640
560
562
504
571
654
572
611
645
524
573
519
6935
SE
666
500
533
456
692
483
521
401
564
690
529
771
6806
SSE
611
369
299
377
302
240
167
181
270
329
345
502
3992
S
1233
966
997
909
611
458
350
289
429
571
803
873
8489
SSW
2665
2420
2172
2274
1440
731
417
431
807
1298
1958
2516
19129
SW
3784
3028
3029
3066
2226
1287
870
850
1239
1596
2255
3574
26804
WSW
1251
1345
1602
1863
1567
1177
600
586
1091
1346
1402
1460
15290
W
1057
1179
1329
1704
1442
1218
891
732
987
972
917
889
13317
WNW
334
402
574
625
638
799
515
475
718
590
457
496
6623
NW
331
472
486
504
489
688
659
656
555
340
319
320
5819
NNW
339
450
499
419
494
786
690
555
535
328
476
419
5990
Tablo 8. Kırıkkale Meteoroloji İstasyonu son 10 yılın Gözlem Kayıtlarına Göre Rüzgar Esme Sayıları Toplamı
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
N
241
222
294
291
505
403
102
1477
1490
1714
NNE
452
386
596
1167
902
1033
151
2875
2551
3378
NE
1117
1105
1522
1585
1626
1689
283
7608
6998
8617
ENE
1538
1318
1730
1180
1037
1034
390
9312
8863
9486
E
1026
1004
753
405
470
312
389
6554
7183
5219
ESE
313
385
359
178
212
239
263
3511
3469
2574
SE
197
264
173
161
173
238
146
1856
1334
1598
SSE
120
302
148
221
188
195
117
1208
1050
1243
S
278
319
129
415
698
651
136
1776
1809
2189
SSW
887
846
656
934
751
745
254
3495
4402
4695
SW
985
940
921
592
587
678
369
4295
4895
6220
WSW
553
526
567
604
563
529
187
3190
2978
3961
W
500
504
288
362
478
420
110
1990
1749
2542
WNW
274
307
301
213
191
201
82
1477
1695
1747
NW
121
127
120
151
149
197
80
803
919
1055
NNW
157
198
202
322
229
194
71
740
824
988
219
Hava Kalitesi Modellemesi çalışmalarında kullanılacak meteorolojik veri yılının seçimi
için uzun yıllar meteorolojik verilerini temsil eden 2004 yılı seçilmiş ve bu yıla ait veriler
kullanılmıştır. 1. hakim rüzgar yönü Kuzeydoğu (NE), 2. hakim rüzgar yönü Doğukuzeydoğu
(ENE) ve 3. hakim rüzgar yönü Güneybatı (SW)’dir.
3. Alıcı Ortam Ağı ve Topoğrafya:
Bir projenin hazırlık, inşaat ve işletme sırasında ya da işletme sonrasında, çevresel ve
sosyal unsurlarında doğrudan ya da dolaylı olarak, kısa veya uzun dönemde, geçici ya da
kalıcı, olumlu ya da olumsuz yönde ortaya çıkması olası değişiklikler proje etkileri olarak
adlandırılmakta olup, söz konusu etkilerin gözlemlendiği saha ise Proje Etki Alanı olarak
tanımlanmaktadır.
Proje etki alanı belirlenirken Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nde
(SKHKKY) yer alan Tesis Etki Alanı tanımı ve en yakın yerleşim yerleri ile proje sahası ve
etrafındaki topografya göz önünde bulundurulmuştur.
seçilmelidir.
alan tesis etki alanı olarak seçilmiş olup, aşağıda Şekil 86’da verilmiştir. Etki alanının
işaretlenerek verilmiş olduğu 1/25.000 ölçekli Topografik harita ekte sunulmuştur. (Bkz Ek-1)
220
Şekil 86. Proje Etki Alanı
Hava kalitesi dağılım modellemesinde daha geniş bir alan üzerinde dağılımların
görülebilmesi amacıyla 15 km x 15 km büyüklüğünde bir alan modelleme çalışma alanı
olarak seçilmiştir. Söz konusu çalışma alanı aşağıda Şekil 87’de de gösterildiği üzere kenar
uzunlukları 0,5 km olan gridlere bölünerek, kenar uzunlukları 0,5 km olan inceleme alanları
oluşturulmuş ve gridlerin köşe noktaları birer alıcı (reseptör) olarak değerlendirilmiştir.
Buradan da görüleceği üzere 961 adet alıcı ortam noktası modelleme çalışmalarında dikkate
alınmıştır. Söz konusu noktaların yanı sıra Hacıbalı Köyü, Irmak Belediyesi, Kılıçlar
Belediyesi ve Yahşihan İlçesi gibi en yakın yerleşim yerleri, Irmak Belediyesi Kentsel
Gelişme Alanı, toplu konut proje alanı ve faaliyet yeri yakınında yer alan tarla evi de dikkate
alınarak modelleme çalışmasına dahil edilmiş olup, aşağıda Tablo 79’da koordinat bilgileri
verilmiştir. Modelleme kapsamına dahil edilen tarla evinde sürekli ikamet bulunmamakta
olup, geçici olarak kullanılmaktadır.
221
Modelleme Çalışma Alanı
Proje Etki Alanı
5
Irmak Belediyesi
2
6
Hacıbalı Köyü
4
1
3
7
Proje Alanı
8
Yahşihan İlçesi
9
10
LEJAND
+
Ayrık
Alıcı
Noktaları
* Numaralandırma Aşağıda Tablo-77’deki ‘Sıra Numarası’ sütununa göre yapılmıştır.
Şekil 87. Modelleme alıcı noktaları (Grid ve Ayrık Alıcılar)
222
Tablo 79. Modelleme çalışmasına dahil edilen yerleşim yerleri koordinatları
Yerleşim Yeri
Proje Alanına
Göre
Konumu
Proje
Sahasına
Yaklaşık
Mesafesi
(m)
x
y
z
1
Hacıbalı Köyü
Kuzeydoğu
2.000
537268
4419321
708
2
Irmak Belediyesi
Kuzeybatı
3.000
533288
4420664
702
Sıra
No
Irmak Belediyesi – Kentsel Gelişim Alanı
(Kılıçlar Yolu Üzeri- Irmak’ın güneygüneybatısı)
Irmak Belediyesi-Kentsel Gelişim Alanı
(Irmak’ın güneybatısı)
(Irmak’ın kuzeydoğusu)
Batı
4.100
530873
4418253
707
Kuzeybatı
3.000
532253
4419045
772
Kuzeybatı
4.000
534268
4421987
720
6
Kuzeydoğu
1.800
536366
4419557
688
7
Tarla Evi
Kuzey
200
534987
4418091
692
8
Güneybatı
5.000
530614
4415312
729
9
Güneydoğu
6.000
538946
4413223
762
10
Kırıkkale
Güneydoğu
8.000
541693
4411996
758
3
4
5
4. Alternatif Senaryolar:
Proje kapsamında yapılan hava kalitesi modellemesinde NO2 emisyonlarının
atmosferdeki dağılımlarını değerlendirmek amacıyla farklı durumlar için alternatif senaryolar
çalışılmıştır. Her bir alternatif senaryo en kötü şartlar için oluşturulmuş olup, emisyonların
aşağıdaki şartlar altında atmosferde dağıldığı varsayılmıştır:
- Tesisten kaynaklanan emisyonların maksimum düzeyde olduğu,
- Kirleticilerin ıslak veya kuru çökelmeye maruz kalmadan,
- Kirleticilerin atmosferde herhangi bir kimyasal reaksiyona girmeden
(kirletici konsantrasyonlarında herhangi bir azalma olmadan).
1. Alternatif Senaryo (sadece Eser DGÇS) :
Sadece ESER DGKÇS’den kaynaklı baca gazı emisyonlarının dağılım modellemesidir.
Burada ayrıca tesisin yeniden işletmeye alma anında ön ısıtma kazanının da çalışması
durumunda ortaya çıkacak baca gazı emisyonlarının dağılım modellemesidir.
223
2. Alternatif Senaryo (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS) :
ESER DGKÇS (tüm emisyon kaynakları) kaynakları ve proje alanının kuzeydoğusunda
yaklaşık 6,5 km mesafede GAP Petrol Gaz İth. Ve İhr. Pzr. San. Ve Tic. A.Ş.’ye ait Kırıkkale
Doğalgaz Kombine Çevrim Santralinden kaynaklı baca gazı emisyonlarının kümülatif
değerlendirilmesi ve dağılım modellemesidir.
GAP Petrol Gaz İth. Ve İhr. Pzr. San. Ve Tic. A.Ş.’ye ait Kırıkkale Doğalgaz Kombine
Çevrim Santrali tesisine ait bilgiler, söz konusu tesis için hazırlanmış olan ÇED Raporundan
alınmış olup, hava kalitesi dağılım modellemesinde kullanılan bilgiler aşağıdaki gibidir.
Tablo 80. Tesis Baca Bilgileri ve Yanma Gazı Özellikleri
Baca Bilgileri*
Baca Yüksekliği (m)
80
Baca Çapı (m)
7
Baca Gazı Hızı (m/s)
18.85
Baca Gazı Sıcaklığı (0C)
92.34
Emisyon Parametreleri
Kütlesel Emisyon Debisi (kg/h)
Kütlesel Emisyon Debisi (g/s)
CO
22
6.22
NOx
55
15.32
*Santralde 3 adet baca bulunmakta olup, veriler her bir baca için geçerlidir.
3. Alternatif Senaryo (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar)
:
Proje sahasının doğusundan yaklaşık 1,5 km uzaklıkta aşağıda şekilde gösterilen
Ankara – Kırıkkale yolu yer almaktadır. Söz konusu yolda gerçekleşen trafik araçlarından
kaynaklı olarak ortaya çıkacak NOx emisyonları da modelleme çalışmalarına dahil edilerek
emisyonlar kümülatif değerlendirilmiştir.
224
225
Söz konusu yolda gerçekleşen trafik yükü, Karayollar Genel Müdürülüğü’nden alınan
Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası (2010) kullanılarak elde edilmiştir. Aşağıda
söz konusu haritanın proje sahası yakınındaki bölümü verilmiştir.
Şekil 89 . Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası (2010)
NOx kütlesel debi değeri belirlenirken yukarıda ki Trafik Yükü Haritası’nda görüleceği
üzere faaliyet etki alanında kalan Ankara-Kırıkkale yolu 3 kısımda incelenmiştir. Proje
alanının kuzeyinde kalan yolda ortaya çıkan kütlesel debi değeri (YolN), proje alanının
doğusunda kalan yolda ortaya çıkan kütlesel debi değeri (YolE) ve proje alanının
güneydoğusunda kalan yolda ortaya çıkan kütlesel debi değeri (YolSE) tanımlanmıştır.
Trafik araçlarından kaynaklı olarak ortaya çıkacak NOx emisyonları kütlesel debi
hesaplamaları U.S. Environmental Protection Agency referans değerlerine dayanılarak
yapılmış olup, aşağıda EPA referans değerleri verilmiştir:
Türkiye İstatistik Kurumundan (TUİK) Türkiye’deki Model Yıllarına göre araç dağılımı
bilgileri elde edilmiş olup, Trafik Kaynaklı Emisyonların belirlenmesi hesabında TUİK verileri
kullanılmıştır.
Kütlesel debi hesaplamasında kullanılan tüm girdiler ve kütlesel debi hesabı aşağıda
verilmiştir.
226
1.Kütlesel Debi Değeri (YolN)
Tablo 81. YolN Kütlesel Debi Değeri Hesabı
Model yıllarına göre motorlu kara taşıt yüzdesi, 1981-2011
(TUIK)
Model
yılı
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
Otomobil
Orta Yüklü
Ticari Taşıt
Otobüs
Kamyon
1981
5.20
6.61
6.56
14.32
36.07
1982
0.43
0.27
0.62
1.59
2.13
1983
0.54
0.39
1.23
1.70
1984
0.71
0.47
1.17
1985
0.88
0.56
1.11
1986
1.15
0.58
1987
1.46
0.54
1988
1.68
1989
1990
Model yıllarına göre dağılımı
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
Orta Yüklü
Ticari Taşıt
Otobüs
Kamyon
807.48
85.20
61.67
399.15
552.54
66.29
3.51
5.82
44.44
32.68
2.09
83.16
5.07
11.59
47.46
32.04
1.78
2.75
109.76
6.05
11.00
49.70
42.06
2.01
2.15
135.83
7.26
10.45
56.02
32.87
1.29
1.96
1.86
178.22
7.42
12.13
54.52
28.50
1.05
1.55
2.41
226.41
6.97
9.91
43.14
36.98
0.48
1.06
1.76
2.18
260.25
6.19
9.94
48.97
33.36
1.51
0.45
1.18
1.38
1.24
234.10
5.79
11.08
38.35
19.02
2.73
0.76
1.97
2.09
2.03
423.30
9.75
18.56
58.28
31.04
1991
2.55
0.85
1.92
1.79
1.48
395.46
10.91
18.02
49.95
22.72
1992
3.73
1.24
2.64
2.66
1.59
579.30
15.97
24.80
74.10
24.32
1993
5.18
1.94
3.41
3.57
2.11
804.21
24.99
32.02
99.62
32.26
1994
4.49
1.65
2.18
2.47
2.11
696.88
21.21
20.49
68.92
32.27
1995
2.72
0.88
1.34
1.96
2.42
422.16
11.37
12.61
54.75
37.08
1996
3.08
1.91
2.12
3.35
3.26
477.46
24.65
19.97
93.43
49.99
1997
3.74
3.57
3.49
5.20
3.70
579.63
46.02
32.79
144.92
56.71
1998
4.73
4.83
3.90
5.93
4.04
733.25
62.29
36.66
165.26
61.94
1999
3.44
3.44
2.99
2.72
2.61
533.10
44.39
28.14
75.88
39.94
2000
5.10
3.96
3.98
3.21
1.75
791.48
50.98
37.45
89.35
26.76
2001
4.23
3.52
3.25
2.79
1.70
655.69
45.34
30.57
77.64
26.08
2002
1.20
1.32
1.05
1.07
0.56
186.17
17.03
9.88
29.77
8.52
2003
1.94
2.57
1.94
1.78
0.86
300.56
33.14
18.25
49.66
13.23
2004
5.59
7.51
5.65
4.67
2.15
867.08
96.80
53.15
130.28
32.97
2005
2006
5.16
8.56
6.15
4.84
2.40
801.18
110.35
57.81
134.95
36.81
5.81
9.68
8.16
6.21
3.22
901.38
124.78
76.69
173.20
49.29
2007
3.95
7.34
6.87
4.63
2.61
612.40
94.55
64.54
128.95
39.97
2008
5.05
8.08
8.74
4.33
2.49
783.03
104.14
82.15
120.74
38.13
2009
4.09
5.82
6.54
3.20
1.11
634.45
75.01
61.52
89.17
16.97
2010
5.01
6.43
3.00
1.68
1.63
777.44
82.88
28.24
46.74
25.00
2011
2.97
3.80
3.42
1.78
1.30
460.89
48.99
32.11
49.69
19.93
Toplam
Araç
Sayısı
(KGM)
15518
1289
940
2787
1532
227
Otomobil
15518
1289
940
2787
1532
Tablo 81 Devamı
Trafikten Kaynaklı Kütlesel Debi Değerleri
Emisyon Faktörleri (g/mil) (EPA)
Model
yılı
Otomobil
Orta
Yüklü
Ticari
Taşıt
Otobüs
Kamyon
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
1981
3.05
2.12
2.11
20.08
20.08
0.42
0.03
0.02
1.37
1.90
1982
3.00
2.12
2.11
17.73
17.73
0.03
0.001
0.002
0.14
0.10
1983
3.00
2.14
2.12
17.01
17.01
0.04
0.002
0.004
0.14
0.09
1984
3.35
2.20
2.15
17.91
17.91
0.06
0.002
0.004
0.15
0.13
1985
2.95
2.64
2.37
16.51
16.51
0.07
0.003
0.004
0.16
0.09
1986
3.05
2.66
2.38
16.51
16.51
0.09
0.003
0.005
0.15
0.08
1987
2.95
2.66
2.38
16.17
16.17
0.11
0.003
0.004
0.12
0.10
1988
2.20
2.30
2.00
15.81
15.81
0.10
0.002
0.003
0.13
0.09
1989
2.15
2.26
1.98
15.81
15.81
0.09
0.002
0.004
0.10
0.05
1990
2.00
2.12
1.86
9.44
9.44
0.15
0.004
0.01
0.09
0.05
1991
2.65
2.10
1.85
7.83
7.83
0.18
0.004
0.01
0.07
0.03
1992
2.60
2.08
1.84
7.83
7.83
0.26
0.01
0.01
0.10
0.03
1993
2.55
2.06
1.83
7.83
7.83
0.35
0.01
0.01
0.13
0.04
1994
2.45
2.00
1.80
7.83
7.83
0.29
0.01
0.01
0.09
0.04
1995
2.30
1.94
1.77
7.82
7.82
0.17
0.004
0.004
0.07
0.05
1996
2.25
1.90
1.75
7.82
7.82
0.18
0.01
0.01
0.13
0.07
1997
2.15
1.88
1.74
7.82
7.82
0.21
0.01
0.01
0.19
0.08
1998
2.05
1.76
1.63
6.21
6.21
0.26
0.02
0.01
0.18
0.07
1999
1.95
1.74
1.62
6.21
6.21
0.18
0.01
0.01
0.08
0.04
2000
1.85
1.70
1.60
6.20
6.20
0.25
0.01
0.01
0.10
0.03
2001
1.80
1.68
1.59
6.20
6.20
0.20
0.01
0.01
0.08
0.03
2002
1.65
1.64
1.57
6.19
6.19
0.05
0.00
0.00
0.03
0.01
2003
1.55
1.52
1.46
6.19
6.19
0.08
0.01
0.00
0.05
0.01
2004
1.45
1.48
1.44
6.19
6.19
0.22
0.02
0.01
0.14
0.04
2005
2006
1.30
1.44
1.42
6.18
6.18
0.18
0.03
0.01
0.14
0.04
1.15
1.30
1.30
6.18
6.18
0.18
0.03
0.02
0.18
0.05
2007
1.05
1.26
1.28
6.17
6.17
0.11
0.02
0.01
0.14
0.04
2008
0.90
1.12
1.16
6.17
6.17
0.12
0.02
0.02
0.13
0.04
2009
0.80
1.10
1.15
6.16
6.16
0.09
0.01
0.01
0.09
0.02
2010
0.70
0.98
1.04
6.15
6.15
0.09
0.01
0.01
0.05
0.03
2011
0.60
0.96
1.03
6.15
6.15
0.05
0.01
0.01
0.05
0.02
Toplam
Kütlesel
Debi
Değerleri
kg/sa
Yolun Uzunluğu (m)
6625
Toplam
Kütlesel
Debi
Değeri g/sn
228
Otomobil
4.87
Orta Yüklü
Ticari Taşıt
0.34
Otobüs
0.25
3.82
Kamyon
4.79
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
3.50
2.Kütlesel Debi Değeri (YolE)
Tablo 82. YolE Kütlesel Debi Değeri Hesabı
(TUIK)
Model
yılı
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
Otomobil
Otobüs
1981
5.20
6.61
6.56
14.32
36.07
408.84
36.29
36.48
207.53
312.70
1982
0.43
0.27
0.62
1.59
2.13
33.56
1.49
3.44
23.10
18.49
1983
0.54
0.39
1.23
1.70
2.09
42.11
2.16
6.86
24.68
18.13
1984
0.71
0.47
1.17
1.78
2.75
55.57
2.58
6.50
25.84
23.80
1985
0.88
0.56
1.11
2.01
2.15
68.77
3.09
6.18
29.13
18.60
1986
1.15
0.58
1.29
1.96
1.86
90.24
3.16
7.18
28.35
16.13
1987
1.46
0.54
1.05
1.55
2.41
114.64
2.97
5.86
22.43
20.93
1988
1.68
0.48
1.06
1.76
2.18
131.77
2.64
5.88
25.46
18.88
1989
1.51
0.45
1.18
1.38
1.24
118.53
2.47
6.55
19.94
10.77
1990
2.73
0.76
1.97
2.09
2.03
214.32
4.15
10.98
30.30
17.57
1991
2.55
0.85
1.92
1.79
1.48
200.23
4.65
10.66
25.97
12.86
1992
3.73
1.24
2.64
2.66
1.59
293.31
6.80
14.67
38.52
13.77
1993
5.18
1.94
3.41
3.57
2.11
407.18
10.64
18.94
51.79
18.25
1994
4.49
1.65
2.18
2.47
2.11
352.84
9.03
12.12
35.83
18.26
1995
2.72
0.88
1.34
1.96
2.42
213.75
4.84
7.46
28.47
20.99
1996
3.08
1.91
2.12
3.35
3.26
241.75
10.50
11.81
48.58
28.29
1997
3.74
3.57
3.49
5.20
3.70
293.47
19.60
19.39
75.34
32.10
1998
4.73
4.83
3.90
5.93
4.04
371.26
26.53
21.68
85.92
35.06
1999
3.44
3.44
2.99
2.72
2.61
269.92
18.91
16.64
39.45
22.60
2000
5.10
3.96
3.98
3.21
1.75
400.74
21.71
22.15
46.45
15.14
2001
4.23
3.52
3.25
2.79
1.70
331.98
19.31
18.08
40.37
14.76
2002
1.20
1.32
1.05
1.07
0.56
94.26
7.25
5.85
15.48
4.82
2003
1.94
2.57
1.94
1.78
0.86
152.18
14.11
10.80
25.82
7.49
2004
5.59
7.51
5.65
4.67
2.15
439.02
41.23
31.44
67.73
18.66
2005
2006
5.16
8.56
6.15
4.84
2.40
405.65
47.00
34.20
70.16
20.83
5.81
9.68
8.16
6.21
3.22
456.38
53.14
45.36
90.05
27.89
2007
3.95
7.34
6.87
4.63
2.61
310.07
40.27
38.18
67.04
22.62
2008
5.05
8.08
8.74
4.33
2.49
396.46
44.35
48.59
62.77
21.58
2009
4.09
5.82
6.54
3.20
1.11
321.23
31.95
36.39
46.36
9.60
2010
5.01
6.43
3.00
1.68
1.63
393.63
35.30
16.70
24.30
14.15
2011
2.97
3.80
3.42
1.78
1.30
233.35
20.86
18.99
25.84
11.28
Toplam
Araç
Sayısı
(KGM)
7857
549
556
Kamyon
1449
867
229
Otomobil
7857
Orta Yüklü
Ticari Taşıt
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
Orta Yüklü
Ticari Taşıt
549
Otobüs
556
Kamyon
1449
867
Tablo 82 Devamı:
Model
yılı
Otomobil
Orta
Yüklü
Ticari
Taşıt
Otobüs
Kamyon
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
1981
3.05
2.12
2.11
20.08
20.08
0.42
0.03
0.03
1.40
2.11
1982
3.00
2.12
2.11
17.73
17.73
0.03
0.001
0.002
0.14
0.11
1983
3.00
2.14
2.12
17.01
17.01
0.04
0.002
0.005
0.14
0.10
1984
3.35
2.20
2.15
17.91
17.91
0.06
0.002
0.005
0.16
0.14
1985
2.95
2.64
2.37
16.51
16.51
0.07
0.003
0.005
0.16
0.10
1986
3.05
2.66
2.38
16.51
16.51
0.09
0.003
0.01
0.16
0.09
1987
2.95
2.66
2.38
16.17
16.17
0.11
0.003
0.005
0.12
0.11
1988
2.20
2.30
2.00
15.81
15.81
0.10
0.002
0.004
0.13
0.10
1989
2.15
2.26
1.98
15.81
15.81
0.09
0.002
0.004
0.11
0.06
1990
2.00
2.12
1.86
9.44
9.44
0.14
0.003
0.01
0.10
0.06
1991
2.65
2.10
1.85
7.83
7.83
0.18
0.003
0.01
0.07
0.03
1992
2.60
2.08
1.84
7.83
7.83
0.26
0.005
0.01
0.10
0.04
1993
2.55
2.06
1.83
7.83
7.83
0.35
0.01
0.01
0.14
0.05
1994
2.45
2.00
1.80
7.83
7.83
0.29
0.01
0.01
0.09
0.05
1995
2.30
1.94
1.77
7.82
7.82
0.16
0.00
0.004
0.07
0.06
1996
2.25
1.90
1.75
7.82
7.82
0.18
0.01
0.01
0.13
0.07
1997
2.15
1.88
1.74
7.82
7.82
0.21
0.01
0.01
0.20
0.08
1998
2.05
1.76
1.63
6.21
6.21
0.26
0.02
0.01
0.18
0.07
1999
1.95
1.74
1.62
6.21
6.21
0.18
0.01
0.01
0.08
0.05
2000
1.85
1.70
1.60
6.20
6.20
0.25
0.01
0.01
0.10
0.03
2001
1.80
1.68
1.59
6.20
6.20
0.20
0.01
0.01
0.08
0.03
2002
1.65
1.64
1.57
6.19
6.19
0.05
0.004
0.003
0.03
0.01
2003
1.55
1.52
1.46
6.19
6.19
0.08
0.01
0.01
0.05
0.02
2004
1.45
1.48
1.44
6.19
6.19
0.21
0.02
0.02
0.14
0.04
2005
2006
1.30
1.44
1.42
6.18
6.18
0.18
0.02
0.02
0.15
0.04
1.15
1.30
1.30
6.18
6.18
0.18
0.02
0.02
0.19
0.06
2007
1.05
1.26
1.28
6.17
6.17
0.11
0.02
0.02
0.14
0.05
2008
0.90
1.12
1.16
6.17
6.17
0.12
0.02
0.02
0.13
0.04
2009
0.80
1.10
1.15
6.16
6.16
0.09
0.01
0.01
0.10
0.02
2010
0.70
0.98
1.04
6.15
6.15
0.09
0.01
0.01
0.05
0.03
2011
0.60
0.96
1.03
6.15
6.15
0.05
0.01
0.01
0.05
0.02
Toplam
Kütlesel
Debi
Değerleri
kg/sa
Yolun Uzunluğu (m)
12950
Toplam
Kütlesel
Debi
Değeri
g/sn
230
Otomobil
4.82
Orta Yüklü
Ticari Taşıt
0.28
Otobüs
0.29
3.93
Kamyon
4.87
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
3.87
3.Kütlesel Debi Değeri (YolSE)
Tablo 83. YolSE Kütlesel Debi Değeri Hesabı
(TUIK)
Model
yılı
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
Otomobil
Otobüs
1981
5.20
6.61
6.56
14.32
36.07
952.14
57.51
71.58
421.35
687.79
1982
0.43
0.27
0.62
1.59
2.13
78.16
2.37
6.75
46.91
40.68
1983
0.54
0.39
1.23
1.70
2.09
98.06
3.42
13.45
50.10
39.88
1984
0.71
0.47
1.17
1.78
2.75
129.42
4.08
12.76
52.46
52.36
1985
0.88
0.56
1.11
2.01
2.15
160.16
4.90
12.13
59.14
40.91
1986
1.15
0.58
1.29
1.96
1.86
210.15
5.01
14.08
57.55
35.48
1987
1.46
0.54
1.05
1.55
2.41
266.97
4.70
11.51
45.54
46.03
1988
1.68
0.48
1.06
1.76
2.18
306.88
4.18
11.54
51.70
41.53
1989
1.51
0.45
1.18
1.38
1.24
276.04
3.91
12.86
40.48
23.68
1990
2.73
0.76
1.97
2.09
2.03
499.14
6.58
21.54
61.52
38.64
1991
2.55
0.85
1.92
1.79
1.48
466.30
7.37
20.91
52.72
28.28
1992
3.73
1.24
2.64
2.66
1.59
683.07
10.78
28.79
78.22
30.28
1993
5.18
1.94
3.41
3.57
2.11
948.28
16.87
37.16
105.16
40.15
1994
4.49
1.65
2.18
2.47
2.11
821.73
14.32
23.78
72.75
40.17
1995
2.72
0.88
1.34
1.96
2.42
497.79
7.68
14.63
57.80
46.16
1996
3.08
1.91
2.12
3.35
3.26
563.00
16.64
23.17
98.63
62.22
1997
3.74
3.57
3.49
5.20
3.70
683.46
31.06
38.05
152.98
70.60
1998
4.73
4.83
3.90
5.93
4.04
864.61
42.04
42.55
174.46
77.11
1999
3.44
3.44
2.99
2.72
2.61
628.61
29.96
32.66
80.10
49.72
2000
5.10
3.96
3.98
3.21
1.75
933.27
34.41
43.47
94.32
33.31
2001
4.23
3.52
3.25
2.79
1.70
773.15
30.60
35.48
81.96
32.47
2002
1.20
1.32
1.05
1.07
0.56
219.52
11.49
11.47
31.43
10.60
2003
1.94
2.57
1.94
1.78
0.86
354.41
22.36
21.19
52.42
16.46
2004
5.59
7.51
5.65
4.67
2.15
1022.41
65.33
61.68
137.52
41.04
2005
2006
5.16
8.56
6.15
4.84
2.40
944.71
74.48
67.10
142.46
45.83
5.81
9.68
8.16
6.21
3.22
1062.86
84.22
89.01
182.83
61.35
2007
3.95
7.34
6.87
4.63
2.61
722.11
63.82
74.91
136.12
49.76
2008
5.05
8.08
8.74
4.33
2.49
923.31
70.29
95.35
127.45
47.46
2009
4.09
5.82
6.54
3.20
1.11
748.11
50.62
71.40
94.13
21.12
2010
5.01
6.43
3.00
1.68
1.63
916.71
55.94
32.78
49.34
31.12
2011
2.97
3.80
3.42
1.78
1.30
543.45
33.06
37.26
52.46
24.81
Toplam
Araç
Sayısı
(KGM)
18298
870
1091
Kamyon
2942
1907
231
Otomobil
18298
Orta Yüklü
Ticari Taşıt
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
Orta Yüklü
Ticari Taşıt
870
Otobüs
1091
Kamyon
2942
1907
Tablo 83 Devamı:
Model
yılı
Otomobil
Orta
Yüklü
Ticari
Taşıt
Otobüs
Kamyon
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
1981
3.05
2.12
2.11
20.08
20.08
0.17
0.01
0.01
0.50
0.82
1982
3.00
2.12
2.11
17.73
17.73
0.01
0.0003
0.001
0.05
0.04
1983
3.00
2.14
2.12
17.01
17.01
0.02
0.0004
0.002
0.05
0.04
1984
3.35
2.20
2.15
17.91
17.91
0.03
0.001
0.002
0.06
0.06
1985
2.95
2.64
2.37
16.51
16.51
0.03
0.001
0.002
0.06
0.04
1986
3.05
2.66
2.38
16.51
16.51
0.04
0.001
0.002
0.06
0.03
1987
2.95
2.66
2.38
16.17
16.17
0.05
0.001
0.002
0.04
0.04
1988
2.20
2.30
2.00
15.81
15.81
0.04
0.001
0.001
0.05
0.04
1989
2.15
2.26
1.98
15.81
15.81
0.04
0.001
0.002
0.04
0.02
1990
2.00
2.12
1.86
9.44
9.44
0.06
0.001
0.002
0.03
0.02
1991
2.65
2.10
1.85
7.83
7.83
0.07
0.001
0.002
0.02
0.01
1992
2.60
2.08
1.84
7.83
7.83
0.11
0.001
0.003
0.04
0.01
1993
2.55
2.06
1.83
7.83
7.83
0.14
0.002
0.004
0.05
0.02
1994
2.45
2.00
1.80
7.83
7.83
0.12
0.002
0.003
0.03
0.02
1995
2.30
1.94
1.77
7.82
7.82
0.07
0.001
0.002
0.03
0.02
1996
2.25
1.90
1.75
7.82
7.82
0.08
0.002
0.002
0.05
0.03
1997
2.15
1.88
1.74
7.82
7.82
0.09
0.003
0.004
0.07
0.03
1998
2.05
1.76
1.63
6.21
6.21
0.11
0.004
0.004
0.06
0.03
1999
1.95
1.74
1.62
6.21
6.21
0.07
0.003
0.003
0.03
0.02
2000
1.85
1.70
1.60
6.20
6.20
0.10
0.003
0.004
0.03
0.01
2001
1.80
1.68
1.59
6.20
6.20
0.08
0.003
0.003
0.03
0.01
2002
1.65
1.64
1.57
6.19
6.19
0.02
0.001
0.001
0.01
0.004
2003
1.55
1.52
1.46
6.19
6.19
0.03
0.002
0.002
0.02
0.01
2004
1.45
1.48
1.44
6.19
6.19
0.09
0.01
0.01
0.05
0.02
2005
2006
1.30
1.44
1.42
6.18
6.18
0.07
0.01
0.01
0.05
0.02
1.15
1.30
1.30
6.18
6.18
0.07
0.01
0.01
0.07
0.02
2007
1.05
1.26
1.28
6.17
6.17
0.05
0.005
0.01
0.05
0.02
2008
0.90
1.12
1.16
6.17
6.17
0.05
0.005
0.01
0.05
0.02
2009
0.80
1.10
1.15
6.16
6.16
0.04
0.003
0.005
0.03
0.01
2010
0.70
0.98
1.04
6.15
6.15
0.04
0.003
0.002
0.02
0.01
2011
0.60
0.96
1.03
6.15
6.15
0.02
0.002
0.002
0.02
0.01
Toplam
Kütlesel
Debi
Değerleri
kg/sa
Yolun Uzunluğu (m)
2305
Toplam
Kütlesel
Debi
Değeri
g/sn
232
Otomobil
2.00
Orta Yüklü
Ticari Taşıt
0.08
Otobüs
0.10
1.52
Kamyon
1.76
Kamyon,
Römork,
Çekici, Yan
Römork
1.52
4. Alternatif Senaryo (Alternatif – 2 İçin (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS)
Kötü Durum Modellemesi) :
En kötü meteorolojik durum rüzgar hızının 0,1 m/sn ve karışım yüksekliğinin efektif baca
yüksekliği olarak kabul edildiği sanal bir durum olup, kötü durum modellemesi kümülatif
etkinin gösterildiği Alternatif – 2’de yer alan tüm emisyon kaynak bilgileri ile birlikte
gerçekleştirilmiştir.
5. Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi Sonuçları
belirlenmesi amacıyla Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı tarafından faaliyet sahası
etrafında 11 km x 11 km büyüklüğünde bir alan proje etki alanı olarak seçilmiş olup, söz
konusu etki alanı içerisinde 10 noktada mevcut durumun tespiti için pasif örnekleme
yapılmıştır.
edilmiştir.
1. Periyod
NO2
NOx
2. Periyod
NO2
NOx
3. Periyod
NO2
NOx
Sıra
No
Nokta Adı
1
Proje Alanı
Yakını
9,23
*
*
8,94
11,81
2,87
6,88
2
Proje Alanı
Yakını-Tarla
Evi
7,45
11,47
4,01
8,37
11,64
3,27
3
Toplu Konut
Proje Alanı
15,11
12,96
< LOD
13,90
15,97
4
Hacıbalı
Köyü
15,42
17,28
1,86
14,70
5
Yahşihan
Belediyesi
21,87
25,88
4,01
6,88
17,00
9,23
6
7
8
Kılıçlar
Belediyesi
Irmak
Belediyesi
Kentsel
Gelişim
Alanı
Irmak
Belediyesi
NO
NO
ORTALAMA
NOx
NO
NO
NO2
12,10
5,22
8,35
11,96
4,05
5,10
10,49
5,39
6,97
11,20
4,22
2,06
10,00
12,87
2,87
13,00
13,93
2,47
20,07
5,36
9,32
13,50
4,19
13,15
16,95
3,80
14,85
13,67
< LOD
11,58
11,35 < LOD
16,10
16,97
4,01
10,12
8,80
11,06
2,26
6,25
7,77
1,52
7,31
11,94
4,63
14,45
5,22
11,01
15,19
4,19
8,63
13,62
4,99
9,62
14,42
4,80
12,13
15,16
3,04
11,38
15,59
4,21
7,68
15,51
7,83
10,40
15,42
5,03
9
Kırıkkale
OSB
12,33
13,79
1,46
4,79
5,82
1,03
6,28
10,43
4,16
7,80
10,01
2,22
10
Proje Alanı
Güneyi
7,17
12,64
5,47
7,37
12,13
4,76
4,84
13,33
8,48
6,46
12,70
6,24
Not: * Tüp Kaybolmuştur
233
Aşağıda Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi sonuçları değerlendirilirken hem modelleme
ile elde edilen konsantrasyon değeri hem de faaliyet sahası ve etrafının mevcut kirlilik yükü
beraber değerlendirilerek Toplam Kirlenme Değeri tespit edilmiş ve SKHKKY sınır değeri ile
kıyaslanmıştır.
NOx Dağılım Modellemesi
1. Alternatif Senaryo (Sadece Eser DGÇS) :
1. Alternatif senaryoya göre tesisten kaynaklı olarak ortaya çıkacak NO 2 emisyonlarının
atmosferdeki dağılımları için değerlendirme yapılarak aşağıda Tablo 84’te sunulmuş olup,
tablodan da görüleceği üzere yıllık ortalama en yüksek değer 11,10 µg/m3 ve Toplam
Kirlenme Değeri (Tesis etki alanı içinde hesaplanmış Hava Kirlenmesine Katkı Değeri
(HKKD) ile ölçümle bulunan Uzun Vadeli Değerin (UVD) toplamından, yeni kurulacak tesisler
için teşkil edilir. TKD= HKKD+UVD) 19,45 µg/m3 olarak bulunmuştur. Söz konusu değerler,
SKHKKY’de yer alan 2013 yılı Uzun Vadeli Sınır değer olan 60 µg/m3 değerinin yaklaşık
%32,4’ü düzeyindedir ve sınır değerin oldukça altındadır.
Ayrıca, Kısa Vadeli Değer (maksimum günlük ortalama değerler veya istatistik olarak
bütün ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının
% 95’ine tekabül eden değeri, çöken tozlar için farklı olarak aşılmaması gereken maksimum
aylık ortalama değerleri) 19,15 µg/m3 ve Toplam Kirlenme Değeri 27,50 µg/m3 olarak
bulunmuştur. olarak bulunmuştur. Söz konusu değer, SKHKKY’de yer alan Kısa Vadeli Sınır
değer olan 300 µg/m3 değerinin yaklaşık %9,2 düzeyindedir ve sınır değerin oldukça
altındadır.
1. Alternatif senaryoya göre tesisten kaynaklı olarak ortaya çıkacak NO 2 emisyonu
dağılımları aşağıda Şekil 90’de, Şekil 91’de, Şekil 92’da ve Şekil 93’de gösterilmiştir.
234
Tablo 84. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) – Alternatif Senaryo 1 (sadece Eser DGÇS)
Yerleşim Yeri
Hacıbalı Köyü
Irmak Belediyesi
(Irmak’ın güneygüneybatısı)
Tarla Evi
Kırıkkale
Modelleme Çıktıları
24 saatlik maksimum
24 saatlik (%95)
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
24 saatlik maksimum
Yıllık
z
Proje Sahasına
Mesafesi, m
Konsantrasyon,
(µg/m3)
UVD
(µg/m3) (1)
TKD
(µg/m3) (2)
SKHKKY Sınır
Değeri (µg/m3) (3)
534000 4417500
528500 4412500
533500 4416000
894
853
855
1100
8150
2130
537268 4419321
708
2000
533288 4420664
702
3000
530873 4418253
707
4100
532253 4419045
772
3000
534268 4421987
720
4000
536366 4419557
688
1800
534987 4418091
692
200
530614 4415312
729
5000
538946 4413223
762
6000
541693 4411996
758
8000
113.47
19.15
11.1
2.04
0.33
1.78
0.12
1.43
0.11
1.02
0.11
0.89
0.14
4.51
0.49
3.87
0.73
1.1
0.23
1.63
0.08
0.37
0.04
8.35
8.35
8.35
13.15
13.15
10.40
10.40
9.62
9.62
10.40
10.40
10.40
10.40
13.00
13.00
6.97
6.97
7.31
7.31
16.10
16.10
16.10
16.10
121.82
27.50
19.45
15.19
13.48
12.18
10.52
11.05
9.73
11.42
10.51
11.29
10.54
17.51
13.49
10.84
7.70
8.41
7.54
17.73
16.18
16.47
16.14
300
60
60
60
60
60
60
60
60
60
60
60
x
y
(1) Yapılan bütün ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değer
(2) Tesis etki alanı içinde hesaplanmış Hava Kirlenmesine Katkı Değeri (HKKD) ile ölçümle bulunan Uzun Vadeli Değerin (UVD) toplamından, yeni kurulacak tesisler için teşkil edilir. TKD=
HKKD+UVD
(3) SKHKKY, Ek-2, Tablo 2.2.’de yer alan 2013 yılı sınır değerleri
235
Şekil 90. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 1 .Alternatif (sadece Eser DGÇS) 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (NO 2)
236
Şekil 91. Topografik Harita Üzerinde 1 .Alternatif (sadece Eser DGÇS) 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (NO 2)
237
Şekil 92. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 1 .Alternatif (sadece Eser DGÇS) Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (NO 2)
238
Şekil 93. Topografik Harita Üzerinde 1 .Alternatif (sadece Eser DGÇS) Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (NO 2)
239
2. Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS):
atmosferdeki dağılımları için değerlendirme yapılarak aşağıda Tablo 85’de sunulmuş olup,
tablodan da görüleceği üzere yıllık ortalama en yüksek değer 11,19 µg/m 3 ve Toplam
Kirlenme Değeri 19,54 µg/m3 olarak bulunmuştur. Söz konusu değerler, SKHKKY’de yer alan
Uzun Vadeli Sınır değer olan 60 µg/m3 değerinin yaklaşık %32,6’sı düzeyindedir ve sınır
değerin oldukça altındadır.
Ayrıca, Kısa Vadeli Değer 19,38 µg/m3 ve Toplam Kirlenme Değeri 27,73 µg/m3 olarak
bulunmuştur. Söz konusu değer, SKHKKY’de yer alan Kısa Vadeli Sınır değer olan 300
µg/m3 değerinin yaklaşık %9,2’si düzeyindedir ve sınır değerin oldukça altındadır. 2.
Alternatif senaryoya göre tesisten kaynaklı olarak ortaya çıkacak NO 2 emisyonu dağılımları
aşağıda Şekil 94’da, Şekil 95’da, Şekil 96’da ve Şekil 97’da gösterilmiştir.
240
Tablo 85. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) – Alternatif Senaryo 2 (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS)
Yerleşim Yeri
x
y
z
Proje
Sahasına
Mesafesi, m
Konsantrasyon
UVD
(µg/m3)
(µg/m3) (1)
TKD
(µg/m3) (2)
SKHKKY
Sınır Değeri
(µg/m3) (3)
24 saatlik maksimum 534000 4417500 894
1100
113.63
8.35
121.98
24 saatlik (%95)
533000 4416000 923
2520
19.38
8.35
27.73
300
Yıllık
533500 4416000 855
2130
11.19
8.35
19.54
60
24 saatlik maksimum
2.05
13.15
15.20
Hacıbalı Köyü
537268 4419321 708
2000
Yıllık
0.5
13.15
13.65
60
24 saatlik maksimum
1.36
10.40
11.76
Irmak Belediyesi
533288 4420664 702
3000
Yıllık
0.24
10.40
10.64
60
24 saatlik maksimum
1.62
9.62
11.24
530873 4418253 707
4100
Yıllık
0.21
9.62
9.83
60
24 saatlik maksimum
1.18
10.40
11.58
532253 4419045 772
3000
Yıllık
0.23
10.40
10.63
60
24 saatlik maksimum
1.13
10.40
11.53
534268 4421987 720
4000
Yıllık
0.26
10.40
10.66
60
24 saatlik maksimum
688
4.52
13.00
17.52
536366 4419557
1800
Yıllık
0.66
13.00
13.66
60
24 saatlik maksimum
3.91
6.97
10.88
Tarla Evi
534987 4418091 692
200
Yıllık
0.86
6.97
7.83
60
24 saatlik maksimum
2.00
7.31
9.31
530614 4415312 729
5000
Yıllık
0.33
7.31
7.64
60
24 saatlik maksimum
1.65
16.10
17.75
538946 4413223 762
6000
Yıllık
0.14
16.10
16.24
60
24 saatlik maksimum
0.49
16.10
16.59
Kırıkkale
541693 4411996 758
8000
Yıllık
0.08
16.10
16.18
60
HKKD+UVD
-
241
Şekil 94. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 2 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS) 24 Saatlik 1. En Yüksek
Konsantrasyonlar (NO2)
242
Şekil 95. Topografik Harita Üzerinde 2 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS) 24 Saatlik 1. En Yüksek
243
Şekil 96. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 2 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS) Yıllık En Yüksek
244
Şekil 97. Topografik Harita Üzerinde 2 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS) Yıllık En Yüksek
Projenin işletilmesi esnasında oluşacak NOx emisyonları kapsamında yapılan Hava
Modellemesi çalışmalarından elde edilen saatlik konsantrasyonlar 06.06.2008 tarih ve 26898
sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan Hava Kalitesi Değerlendirme
Yönetimi Yönetmeliği ile değerlendirilerek aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Yapılan modelleme çalışmalarında yerleşim yerlerinde elde edilen saatlik NOx
konsantrasyonlarının Hava Kalitesi Değerlendirme Yönetimi Yönetmeliğinde belirtilen sınır
değerlerin altında kaldığı görülmektedir. Projenin işletilmesi sırasında faaliyet etki alanında
bulunan yerleşim yerlerinde tesisten kaynaklı oluşacak NOx kosantrasyonları için Hava
Kalitesi Değerlendirme Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine ve Sanayi Kaynaklı Hava
Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Madde 6’da yer alan hükümlere uyulacaktır.
245
Tablo 86. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) - Alternatif Senaryo 2 (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale
DGKÇS) - Yaşam Alanlarında Maksimum Saatlik Değerler
Yerleşim Yeri
Proje
Sahasına
Mesafesi, m
x
y
z
UVD
TKD
Konsantrasyon
(µg/m3) (µg/m3)
(µg/m3)
(1)
(2)
13.18
13.15
26.33
14.57
13.15
27.72
10.9
13.15
24.05
12.08
13.15
25.23
15.41
13.15
28.56
10.43
10.40
20.83
10.98
10.40
21.38
9.84
10.40
20.24
9.71
10.40
20.11
10.56
10.40
20.96
9.74
9.62
19.36
9.17
9.62
18.79
9.24
9.62
18.86
10.89
9.62
20.51
10.63
9.62
20.25
10.66
10.40
21.06
9.47
10.40
19.87
8.89
10.40
19.29
10.67
10.40
21.07
11.03
10.40
21.43
11.63
10.40
22.03
11.58
10.40
21.98
12.71
10.40
23.11
11.05
10.40
21.45
10.46
10.40
20.86
15.53
13.00
28.53
16.71
13.00
29.71
15.01
13.00
28.01
14.76
13.00
27.76
13.76
13.00
26.76
24.5
6.97
31.47
18.4
6.97
25.37
16.26
6.97
23.23
24.53
6.97
31.50
22.31
6.97
29.28
15.25
7.31
22.56
17.37
7.31
24.68
16.44
7.31
23.75
38.2
7.31
45.51
20.41
7.31
27.72
6.59
16.10
22.69
7.48
16.10
23.58
7.05
16.10
23.15
6.6
16.10
22.70
7.72
16.10
23.82
6.02
16.10
22.12
6.77
16.10
22.87
6.13
16.10
22.23
4.22
16.10
20.32
5.7
16.10
21.80
HKDY Sınır
Değeri
(µg/m3) (3)
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
200
537268 4419321 708
537000 4419000 685
Hacıbalı Köyü
2000
537000 4419500 679
537500 4419500 713
537500 4419000 740
533288 4420664 702
533000 4420500 725
Irmak Belediyesi
3000
533000 4421000 725
533500 4421000 714
533500 4420500 682
530873 4418253 707
Irmak Belediyesi530500 4418500 866
Kentsel Gelişim Alanı
4100
531000 4418500 700
(Irmak’ın
531000 4418000 729
güneygüneybatısı)
530500 4418000 704
532253 4419045 772
531500 4419000 724
Irmak BelediyesiKentsel Gelişim Alanı
3000
531500 4419500 701
532500 4419500 704
532500 4419000 764
534268 4421987 720
534500 4422500 726
Irmak BelediyesiKentsel Gelişim Alanı
4000
534500 4421500 677
534000 4421500 694
534000 4422500 782
536366 4419557 688
536000 4419500 721
1800
536000 4420000 682
536500 4420000 666
536500 4419500 673
534987 4418091 692
534500 4418000 758
Tarla Evi
200
534500 4418500 757
535500 4418500 689
535500 4418000 663
530614 4415312 729
530500 4414500 736
5000
530500 4415500 726
531000 4415500 810
531000 4414500 797
538946 4413223 762
538500 4413500 766
6000
539500 4413500 778
539500 4411000 706
538500 4411000 687
541693 4411996 758
541500 4413000 799
Kırıkkale
8000
543000 4413000 835
543000 4410000 710
541500 4410000 745
(2) Tesis etki alanı içinde hesaplanmış Hava Kirlenmesine Katkı Değeri (HKKD) ile ölçümle bulunan Uzun Vadeli Değerin
(UVD) toplamından, yeni kurulacak tesisler için teşkil edilir. TKD= HKKD+UVD
(3) HKDY, Ek-1-B, 31.12.2013’den sonra geçerli olan sınır değer
246
3. Alternatif Senaryo (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar):
atmosferdeki dağılımları için değerlendirme yapılarak aşağıda Tablo 87’de sunulmuş olup,
tablodan da görüleceği üzere yıllık ortalama en yüksek değer ve Toplam Kirlenme Değeri
aşağıdaki gibi bulunmuştur:
Kons.
(µg/m3)
TKD
(µg/m3)
Konum
11.19
19.54
(c)x:533500, y: 4416000, z:855, m:2130
68.73
77.08
(f)x:534500, y:4421000 z:694, m:3000
69.06
77.41
(f)x:534500, y:4421000 z:694, m:3000
2. Alternatif Senaryo
(Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS)
Sadece Yollar
(Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar)
Kısa Vadeli Değer ve Toplam Kirlenme Değeri ise aşağıdaki gibi bulunmuştur:
Kons.
(µg/m3)
TKD
(µg/m3)
Konum
19.38
27.73
(b)x:533000, y:4416000, z:918 , m:2500
75.02
83.37
(e)x:533000, y:4420000, z:687 , m:2860
75.69
84.04
(g)x:532000, y:4419500, z:695 , m:3400
(Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS)
Sadece Yollar
(Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar)
Yapılan modelleme çalışmaları incelendiğinde trafikten kaynaklı olarak ortaya çıkan NOx
konsantrasyonları yol güzergahı üzerinde çıkmaktadır. Eser DGKÇSve Kırıkkale DGKÇS’den
kaynaklı NOx konsantrasyonları ise yol güzergahından bağımsız olarak farklı noktalarda
yoğunlaşmaktadır.
Sadece trafikten kaynaklı NOx konsantrasyonları ile kümülatif değerlendirme
sonuçlarından da görüleceği üzere elde edilen konsantrayon değerleri birbirine yakın
noktalarda ve birbirine yakın konsantrasyon düzeylerinde meydana gelmektedir.
Dolayısıyla, trafikten kaynaklı NOx emisyonları dağılımlarının, tesisten kaynaklı NOx
dağılımları üzerine etkisinin ihmal edilebilir düzeyde olduğu modelleme sonuçlarında
görülmüştür.
247
Tablo 87. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) – Alternatif Senaryo 3 (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar)
(Kümülatif: Eser DGKÇS ve
Kırıkkale DGKÇS)
Yerleşim Yeri
24 saatlik maksimum
-
24 saatlik (%95)
Yıllık
x
y
z
Proje
Sahasına
Mesafesi, m
(a)x:534000, y:4417500, z:894, m:1100
(b)x:533000, y:4416000, z:918, m:2500
(c)x:533500, y: 4416000, z:855, m:2130
(d)x:540000, y:4413000, z:764, m:6150
(e)x:533000, y:4420000, z:687, m:2860
(f)x:534500, y:4421000 z:694, m:3000
(g)x:532000, y:4419500, z:695 , m:3400
Kons.
(µg/m3)
UVD
TKD
(µg/m3) (µg/m3)
(1)
(2)
(Kümülatif: Eser DGKÇS,
Kırıkkale DGKÇS ve Yollar)
Sadece Yollar
Kons.
(µg/m3)
UVD
TKD
(µg/m3) (µg/m3)
(1)
(2)
Kons.
(µg/m3)
UVD
TKD
(µg/m3) (µg/m3)
(1)
(2)
113.63 (a)
8.35
121.98
214.17 (d)
8.35
222.52
214.45
8.35
222.80
-
19.38 (b)
8.35
27.73
75.02 (e)
8.35
83.37
75.69 (g)
8.35
84.04
300
11.19 (c)
8.35
19.54
68.73 (f)
8.35
77.08
69.06
8.35
77.41
60
24 saatlik maksimum
2.05
13.15
15.20
49.65
13.15
62.80
50.25
13.15
63.40
Hacıbalı Köyü
537268 4419321 708
2000
Yıllık
0.50
13.15
13.65
10.60
13.15
23.75
11.1
13.15
24.25
24 saatlik maksimum
1.36
10.40
11.76
42.94
10.40
53.34
44.3
10.40
54.70
Irmak Belediyesi
533288 4420664 702
3000
Yıllık
0.24
10.40
10.64
10.05
10.40
20.45
10.28
10.40
20.68
1.62
9.62
11.24
35.57
9.62
45.19
36.09
9.62
45.71
Irmak Belediyesi-Kentsel Gelişim 24 saatlik maksimum
530873 4418253 707
4100
Alanı (Irmak’ın güneygüneybatısı)
Yıllık
0.21
9.62
9.83
7.92
9.62
17.54
8.13
9.62
17.75
1.18
10.40
11.58
3.48
10.40
13.88
4.47
10.40
14.87
532253 4419045 772
3000
Alanı (Irmak’ın güneybatısı)
Yıllık
0.23
10.40
10.63
1.00
10.40
11.40
1.23
10.40
11.63
1.13
10.40
11.53
19.91
10.40
30.31
21.04
10.40
31.44
534268 4421987 720
4000
Alanı (Irmak’ın kuzeydoğusu)
Yıllık
0.26
10.40
10.66
2.17
10.40
12.57
2.43
10.40
12.83
24 saatlik maksimum
4.52
13.00
17.52
24.88
13.00
37.88
25.82
13.00
38.82
536366 4419557 688
1800
Yıllık
0.66
13.00
13.66
8.39
13.00
21.39
9.05
13.00
22.05
24 saatlik maksimum
3.91
6.97
10.88
13.99
6.97
20.96
14.47
6.97
21.44
Tarla Evi
534987 4418091 692
200
Yıllık
0.86
6.97
7.83
4.04
6.97
11.01
4.9
6.97
11.87
24 saatlik maksimum
2.00
7.31
9.31
5.14
7.31
12.45
6.1
7.31
13.41
530614 4415312 729
5000
Yıllık
0.33
7.31
7.64
1.47
7.31
8.78
1.8
7.31
9.11
24 saatlik maksimum
1.65
16.10
17.75
14.40
16.10
30.50
14.58
16.10
30.68
538946 4413223 762
6000
Yıllık
0.14
16.10
16.24
3.86
16.10
19.96
3.99
16.10
20.09
24 saatlik maksimum
0.49
16.10
16.59
8.64
16.10
24.74
8.77
16.10
24.87
Kırıkkale
541693 4411996 758
8000
Yıllık
0.08
16.10
16.18
1.51
16.10
17.61
1.59
16.10
17.69
(2) Tesis etki alanı içinde hesaplanmış Hava Kirlenmesine Katkı Değeri (HKKD) ile ölçümle bulunan Uzun Vadeli Değerin (UVD) toplamından, yeni kurulacak tesisler için teşkil edilir. TKD= HKKD+UVD
248
SKHKKY
Sınır
Değeri
(µg/m3)
(3)
60
60
60
60
60
60
60
60
60
60
Şekil 98. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 3 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar) 24 Saatlik 1. En
Yüksek Konsantrasyonlar (NO2)
Şekil 99. Topografik Harita Üzerinde 3 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar) 24 Saatlik 1. En Yüksek
250
Şekil 100. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 3 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar) Yıllık En Yüksek
251
Şekil 101. Topografik Harita Üzerinde 3 .Alternatif (Kümülatif: Eser DGKÇS, Kırıkkale DGKÇS ve Yollar) Yıllık En Yüksek
252
Şekil 102. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Sadece Trafikten Kaynaklı 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar
(NO2)
253
Şekil 103. Topografik Harita Üzerinde Sadece Trafikten Kaynaklı 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (NO 2)
254
Şekil 104. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Sadece Trafikten Kaynaklı Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (NO 2)
255
Şekil 105. Topografik Harita Üzerinde Sadece Trafikten Kaynaklı Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (NO 2)
256
4. Alternatif Senaryo (Alternatif – 2 İçin (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale
DGKÇS) Kötü Durum Modellemesi)
:
2. Alternatif senaryo verileri ve en kötü meteorolojik durum modellemesine göre tesisten
kaynaklı olarak ortaya çıkacak NO2 emisyonlarının atmosferdeki dağılımları için
değerlendirme yapılarak aşağıda tabloda sunulmuştur. En kötü meteorolojik koşullar sanal
varsayımı sadece kısa süreli olacağından kısa vadeli (24-saatlik) tahmin sonuçları tabloda
yer almaktadır.
Kısa Vadeli Değer 19.34 µg/m3 ve Toplam Kirlenme Değeri 27.69 µg/m3 olarak
µg/m3 değerinin yaklaşık %9,23’ü düzeyindedir ve sınır değerin oldukça altındadır.
257
Tablo 88. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (NO2) – Alternatif Senaryo 2 ve Kötü Durum Modellemesi
Yerleşim Yeri
24 saatlik maksimum
Konsantrasyon
(µg/m3)
x
y
z
Proje Sahasına
Mesafesi
112.24
534000
4417500
894
1.100
-
UVD (µg/m3)
(1)
TKD (µg/m3)
(2)
SKHKKY Sınır Değeri
(µg/m3) (3)
120.59
-
27.69
300
8.35
24 saatlik (%95)
19.34
532500
4415000
1001
3.500
Hacıbalı Köyü
24 saatlik maksimum
2.05
537268
4419321
708
2.000
13.15
15.20
60
Irmak Belediyesi
24 saatlik maksimum
1.36
533288
4420664
702
3.000
10.40
11.76
60
24 saatlik maksimum
1.62
530873
4418253
707
4.100
9.62
11.24
60
24 saatlik maksimum
1.18
532253
4419045
772
3.000
10.40
11.58
60
24 saatlik maksimum
1.13
534268
4421987
720
4.000
10.40
11.53
60
24 saatlik maksimum
4.52
536366
4419557
688
1.800
13.00
17.52
60
Tarla Evi
24 saatlik maksimum
3.91
534987
4418091
692
200
6.97
10.88
60
24 saatlik maksimum
2.00
530614
4415312
729
5.000
7.31
9.31
60
24 saatlik maksimum
1.65
538946
4413223
762
6.000
16.10
17.75
60
Kırıkkale
24 saatlik maksimum
0.49
541693
4411996
758
8.000
16.10
16.59
60
HKKD+UVD
Şekil 106. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde Alternatif Senaryo 2 ve Kötü Durum Modellemesi Kaynaklı 24 Saatlik 1. En Yüksek
Şekil 107. Topografik Harita Üzerinde Alternatif Senaryo 2 ve Kötü Durum Modellemesi Kaynaklı 24 Saatlik 1. En Yüksek
260
CO Dağılım Modellemesi
Proje kapsamında yapılan CO emisyonları modellemesinde ESER Doğalgaz Kombine
Çevrim Santralinden Kaynaklı (tüm emisyon kaynakları dahil) CO emisyonlarının ve tesisin
kuzeydoğusunda yaklaşık 6,5 km mesafede GAP Petrol Gaz İth. Ve İhr. Pzr. San. Ve Tic.
A.Ş.’ye ait Kırıkkale Doğalgaz Kombine Çevrim Santralinden kaynaklı baca gazı
emisyonlarının kümülatif değerlendirilmesi ve dağılım modellemesidir.
Söz konusu modelleme çalışması en kötü şartlar için oluşturulmuş olup, emisyonların
aşağıdaki şartlar altında atmosferde dağıldığı varsayılmıştır:
- Tesisten kaynaklanan emisyonların maksimum düzeyde olduğu,
- Kirleticilerin ıslak veya kuru çökelmeye maruz kalmadan,
- Kirleticilerin atmosferde herhangi bir kimyasal reaksiyona girmeden (kirletici
konsantrasyonlarında herhangi bir azalma olmadan).
Tesisten kaynaklı olarak ortaya çıkacak CO emisyonu dağılımları için yapılan
değerlendirme aşağıda Tablo 89’da sunulmuş olup, tablodan da görüleceği üzere yıllık
ortalama en yüksek değer 0,022 mg/m3 olarak hesaplanmıştır. Söz konusu değer,
SKHKKY’de yer alan Uzun Vadeli Sınır değer olan 10 mg/m 3 değerinin %0,22’si düzeyinde
olup, oldukça düşük düzeydedir. Ayrıca, Kısa Vadeli Değer (maksimum günlük ortalama
değerler veya istatistik olarak bütün ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre
dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının % 95’ine tekabül eden değeri, çöken tozlar için farklı olarak
aşılmaması gereken maksimum aylık ortalama değerleri) 0,038 mg/m3 olarak hesaplanmıştır.
Söz konusu değer, SKHKKY’de yer alan Kısa Vadeli Sınır değer olan 10 mg/m 3 değerinin
%0,38’i düzeyinde olup, oldukça düşük düzeyde kalmaktadır.
261
Tablo 89. Hava Kalitesi Dağılım Modelleme Sonuçları (CO) – Alternatif Senaryo 3
Yerleşim Yeri
-
Konsantrasyon
(mg/m3)
x
y
z
Proje Sahasına
Mesafesi
24 saatlik maksimum
0.227
534000
4417500
894
1.100
-
24 saatlik (%95)
0.038
533500
4416000
855
2.130
10
533500
4416000
855
2.130
10
537268
4419321
708
2.000
533288
4420664
702
3.000
530873
4418253
707
4.100
532253
4419045
772
3.000
720
4.000
Yıllık
0.022
24 saatlik maksimum
4.09 x10^03
Yıllık
7.30 x10^04
24 saatlik maksimum
2.42 x10^03
Yıllık
2.81 x10^04
24 saatlik maksimum
2.93 x10^03
Yıllık
2.64 x10^04
24 saatlik maksimum
2.10 x10^03
Yıllık
2.73 x10^04
24 saatlik maksimum
1.87 x10^03
Yıllık
3.36 x10^04
24 saatlik maksimum
9.03 x10^03
Yıllık
1.06 x10^03
24 saatlik maksimum
7.76 x10^03
Yıllık
1.52 x10^03
24 saatlik maksimum
2.36 x10^03
Yıllık
5.03 x10^04
24 saatlik maksimum
3.27 x10^03
Yıllık
1.82 x10^04
24 saatlik maksimum
7.83 x10^04
Yıllık
1.00 x10^04
Hacıbalı Köyü
Irmak Belediyesi
Tarla Evi
Kırıkkale
534268
4421987
536366
4419557
688
1.800
534987
4418091
692
200
530614
4415312
729
5.000
538946
4413223
762
6.000
541693
4411996
758
8.000
SKHKKY Sınır Değeri
(mg/m3) (1)
10
10
10
10
10
10
10
10
10
10
Şekil 108. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 3 .Alternatif 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (CO)
Şekil 109. Topografik Harita Üzerinde 3 .Alternatif 24 Saatlik 1. En Yüksek Konsantrasyonlar (CO)
264
Şekil 110. Arazi Kullanım Haritası Üzerinde 3 .Alternatif Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (CO)
265
Şekil 111. Topografik Harita Üzerinde 3 .Alternatif Yıllık En Yüksek Konsantrasyonlar (CO)
Modellemede kullanılan girdi dosyası ve AERMOD Modelleme çalışması ham çıktıları
Ek-20’de sunulmaktadır.
Projenin işletilmesi esnasında 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
hükümlerine uyulacaktır.
266
VIII.2.6.1.
İKLİM ÜZERİNDEKİ ETKİLER
UNFCC’ye göre, aşağıda listelenen altı adet sera gazı bulunmaktadır;






Karbon Dioksit (CO2)
Metan(CH4)
Azot Oksit (N2O)
Perfluorokarbonlar (PFCs)
Hidrofluorokarbonlar (HFCs)
Sülfür Heksaflüorür (SF6)
Doğalgaz Kombine Çevrim Santrallerinin iklim üzerindeki başlıca etkisi CO2
emisyonlarıdır.
ESER DGKÇS’de doğal gaz yakımına bağlı olarak ortaya çıkacak olan CO2 emisyon
değeri aşağıda verilmektedir;
CO2 Üretimi:
%100 yük faktörü ve %94.5 kullanırlıkta CO2 Üretimi:
0.347 kg/kWh
5,972.6 ton/d
2,187,868.9 ton/yıl
Türkiye’de, kamu elektrik ve ısı üretimi neticesinde ortaya çıkan toplam CO2 emisyonu
1.014732*1011 kg/yıllık olarak belirlenmiştir, Tablo 1 Türkiye Uluslararası Enerji Envanteri için
Sektörel Rapor,2008. 2008 verilerine göre, ESER DGKÇS Türkiye’nin enerji sektöründeki
CO2 emisyonuna yalnızca % 2.15 oranında katkıda bulunmaktadır.
Önerilen enerji santralinde, doğal gazın yanması sonucunda yakma odasında sıcak
yanma gazları üretilecektir ve bu gazlar yoğunlaşarak ve gaz türbininden geçerek türbin
kanatlarını çevirecektir. Kanatların rotasyonu ile elektrik jeneratörüne bağlı olan şaft elektrik
üretmek için dönecektir.
Gaz türbininden çıkan sıcak egzoz gazlarının enerjisi, su ısıtma kazanında (HRGS)
tekrar kullanılmak ve kazandaki suyu buharlaştırmak üzere toplanacaktır. Yüksek basınç
altında elde edilen buhar ek elektrik enerjisi üretmek için buhar türbinini harekete
geçirecektir.
Faaliyet kapsamında tesis verimliliği %58.6 seviyesinde tahmin edilmektedir; kombine
çevrim santrali sürecine bağlı olarak, Gaz Türbininden çıkan atık ısılar kullanılacak ve Atık Isı
Kazanı buhar elde edilecek ve sonrasında buhar türbini ile elektrik enerjisi üretilecektir. Baca
gazının ısısının 87° C civarında olması beklenmektedir ve bu gaz, Gaz Türbininin çıkışında
586,5°C ısıda buhar üretiminin ardından Atık Isı Kazanı 31,2 m/s hızla atmosfere
salınacaktır.
Özet olarak, enerji santralinin bölgede ciddi bir etki yaratması beklenmemektedir.
267
VIII.2.6.2.
İKLİM UYUMU
Proje kapsamında, su bir kereye mahsus olmak üzere çekilecektir. Sonrasında küçük
miktarlardaki buharlaşma ve blöf su kayıpları takviye edilecektir. Gerekli su keson kuyudan
temin edilecektir.
Su keson kuyulardan temin edilecektir. Keson kuyular özellikle Kızılırmak Nehrinden
beslendiği için, Kızılırmak Nehri’nin su bulunurluğu değerlendirilmiştir.
Kızılırmak Nehrinin akımı tüm mevsimlerde süreklidir ve Türkiye’deki debilere
bakıldığında en büyüklerden bir tanesidir. Aşağıdaki şekilde Kızılırmak Nehrinin 2004-2008
yılları arasındaki debisi gösterilmektedir.
Kızılırmak Nehri Debi Oranı (m3/s) (2004-2008)
100.00
80.00
2004
60.00
2005
2006
40.00
2007
2008
20.00
0.00
Projenin su ihtiyacı 1.113 m3/h olarak tahmin edilmektedir. Nehrin debisi değişiklik
gösterse de Kızılırmak Nehrinden beslenen keson kuyular bu miktarı sağlayabilecek gibi
görünmektedir. Yeterli suyun bulunamaması durumunda, enerji santral sisteminin teknolojisi
mevcut durumlara göre gözden geçirilebilir.
Doğal Gaz Kombine Çevrim Santralinin kurulacağı alanda, ilgili kurumlar
herhangi bir taşkın alanı, arkeolojik alan ve koruma bölgesi gibi bir olduğuna
bulunmamaktadır. Tesis üniteleri ve şalt sahasının bulunduğu alanlar ile beraber
çevrim santralinin buluğu alan Kızılırmak Nehri’nin taşkın yataklarının
bulunmaktadır.
268
tarafından
dair karar
doğal gaz
üzerinde
VIII.2.7
Projenin drenaj sistemi, toplanacak suyun miktarı, hangi alıcı
ortama deşarj edileceği
Söz konusu projenin işletme aşamasında yağmur sularının tesis alanına girmemesi ve
tesise zarar vermemesi amacı ile yağmur suyu toplama ve drenaj sistemi yapılacaktır.
Yapılacak olan sistem ile yağmur sularının tesise zarar vermeden Kızılırmak nehrine
ulaşması sağlanacaktır.
Ayrıca Tesis İşletme sahasında yer alacak olan şalt sahasında ve tesis içerisinde
yağmur suları uygun drenaj sistemi ile toplanacak olup, Kesikli Atıksu Dengeleme
Havuzunda toplanarak dengelenecektir. Burada toplanan sular Sürekli Atıksu Dengeleme
Havuzuna alınacak olup, buradan Atıksu Arıtma Tesisine gönderilecektir. Ekte yer alan Su
Resmi Gazete’de yayımlanan “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet
edilecektir
VIII.2.8
Tesisin faaliyeti sırasında oluşacak diğer katı atık miktar ve
özellikleri, depolama/yığma, bertarafı işlemleri, bu atıkların nerelere ve
nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için yeniden değerlendirilecekleri,
alıcı ortamlarda oluşturacağı değişimler
Projenin işletme aşamasında oluşacak olan atıklar; evsel nitelikli katı atıklar (cam, kağıt,
plastik vb.), organik kökenli evsel nitelikli katı atıklar, ambalaj atıkları ve arıtmadan kaynaklı
arıtma çamurlarıdır. Bunun dışında temizlik faaliyetlerinden kaynaklı olarak temizlik
malzemesi kapları da oluşacaktır.
Ayrıca projenin işletme aşamasında kullanılacak olan ekipmanların bakımından kaynaklı
olarak makine yağları ve bu yağlarla kontamine olmuş atıkların oluşumu ve aydınlatma
işlemleri sırasında ömrünü tamamlamış aydınlatma gereçleri oluşacaktır. Tesiste bunun
dışında bir tehlikeli atık oluşumu beklenmemektedir.
Tablo 90’da işletme aşamasından kaynaklı oluşacak katı atıkların özet tablosu verilmiştir.
269
Tablo 90. İşletme aşaması Katı Atık Özet Tablosu
Atık Kaynağı
Personelden
Kaynaklı
Atık Çeşidi
Evsel Nitelikli
Miktarı
Alınacak Önlemler
Bertaraf Yöntemi
46 kg/gün
Belirli
Belediye
alınacak.
Değişken*
Tekrar kullanımı
sağlanacak, Belirli
periyotlarla Belediye
tarafından alınacak
ve/veya Lisanslı Geri
Dönüşüm Tesislerine
verilecek
Değişken*
İşletme faaliyetleri kapsamında kullanılacak olan
her türlü makine ve araçlardan kaynaklı oluşacak
atık yağ ve motor yağlarının Yetkili laboratuvarlarca
analizlerinin yapılması sağlanacak,
Analiz sonuçlarına uygun olarak Geri Kazanım
ve/veya Bertaraf tesislerinde bertarafının
sağlanması amacıyla lisanslı firmalara teslim
edilecek,
Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ilgili
Lisanslı
verilecek
Firmalara
Değişken*
İşletme faaliyetleri kapsamında oluşacak her türlü
atık pilin yönetmelik hükümleri çerçevesinde ayrı
olarak toplanması sağlanacak,
Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği
Lisanslı
verilecek
Firmalara
Lisanslı
verilecek
firmalara
Değişken*
Diğer atıklardan ayrı toplanması sağlanacak, Diğer
atıklarla karışması engellencek,
Kontrolsüz bir şekilde çevreye atılması
engellencek, Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü
Bakım ve
Onarım
Arıtma Tesisi
Çamuru
Faaliyetin
İşletmesinden
Kaynaklı
Atık Yağlar
Atık Pil ve
Akümülatör
Ambalaj Atıkları
periyotlarla
tarafından
*Değişkenlik gösterecek miltarla
05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete Sayısı yayınlanarak yürürlüğe giren Atık
Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliği,
- Madde 5.b “Atık üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda geri dönüşüm, tekrar
kullanım ve ikincil hammadde elde etme amaçlı diğer işlemler ile atığın geri kazanılması veya
enerji kaynağı olarak kullanılması esastır.”,
- Madde 5.c. “Atıkların ayırılması, toplanması, taşınması, geri kazanılması ve bertarafı
sırasında su, hava, toprak, bitki ve hayvanlar için risk yaratmayacak, gürültü, titreşim ve koku
yoluyla rahatsızlığa neden olmayacak, doğal çevrenin olumsuz etkilenmesini önleyecek ve
böylece çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek yöntem ve işlemlerin kullanılması
esastır” ve
270
- Madde 5.e. “Atıklar, birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen şartlara uyulmak kaydıyla
üretildikleri yerde geri kazanılabilir veya bertaraf edilebilir. Bunun yapılmaması halinde atığın
sahibi, atıklarının, bir atık taşıyıcısı tarafından taşınarak EK-II A’da veya EK-II B’de belirtilen
işlemleri yapan ve bu amaçla Bakanlıktan lisans almış bir tesis tarafından geri kazanılmasını
veya bertarafını sağlamakla yükümlüdür.” hükümleri yer almaktadır.
Aynı yönetmeliğin Madde 11.’inde kayıt tutma yükümlülüğü ile ilgili olarak “Atık üreten
tesis ve işletmeler ile EK-II A’da ve EK-II B’de belirtilen bertaraf ve geri kazanım işlemlerini
yapan kişi, kurum ve kuruluşlar, atık türü ve atığın EK-IV’de belirtilen kod numarası, atık
miktarı, atığın kaynağı, gönderildiği tesis, taşıma şekli ve atığın EK-II A’da ve EK-II B’de
belirtilen yöntemlere göre tabi tutulduğu işlemler hakkında kayıt tutmakla, tutulan kayıtları en
az beş yıl süreyle muhafaza etmekle, Bakanlığın belirleyeceği aralıklarla Bakanlığa
göndermekle ve Bakanlığın inceleme ve denetimine sunmakla yükümlüdür.” hükmü yer
almaktadır.
Proje kapsamında işletme aşamasında yaklaşık olarak 40 kişi çalışacaktır. Personelden
kaynaklı olarak ortaya çıkacak evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen evsel
nitelikli katı atık miktarı 1,15 kg değeri kullanılarak (TUIK, 2008 verileri) hesaplanmış olup,
yaklaşık olarak toplamda 46 kg/gün evsel nitelikli katı atık oluşması beklenmektedir.
önünde bulundurularak öncelikle tesiste gerçekleştirilecek faaliyetlerden kaynaklı olarak
oluşacak katı atıklar içerisinde geri kazanımı ve/veya yeniden kullanımı mümkün atıklar
üretildikleri yerde geri kazanılacak veya yeniden kullanılacaktır.
Bunun mümkün olmaması halinde işletme faaliyetlerinden kaynaklı olarak oluşacak katı
atıklar ayrı biriktirilecek ve geri kazanımı ve/veya bertarafının gerçekleştirilmesi amacıyla
lisanslı kuruluşlara verilecek olup, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
hükümlerine istinaden atık türü ve atığın belirtilen kod numarası, atık miktarı, atığın kaynağı,
gönderildiği tesis, taşıma şekli ve atığın aynı yönetmeliğin EK-II A’da ve EK-II B’de belirtilen
yöntemlere göre tabi tutulduğu işlemler hakkında kayıt tutulacak, tutulan kayıtlar en az beş yıl
süreyle muhafaza edilecek, Bakanlığın belirleyeceği aralıklarla Bakanlığa gönderilecek ve
Bakanlığın inceleme ve denetimine sunulacaktır.
Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar (yemek, organik atıklar v.b) ise 14.03.1991 tarih
ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği”nin 8.Maddesine uygun olarak, çevre kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda
bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak biriktirilecek. Yönetmeliği”nin katı atıkların
toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesi’nde belirtilen esaslara
uyularak, katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere
dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacak ve gerekli
tedbirler alınacaktır. Söz konusu katı atıklar imkânları uygun en yakın belediye tarafından
periyodik olarak alınması sağlanacak veya yatırımcı tarafından belediyenin gösterdiği
alanlara taşınacaktır.
271
Evsel nitelikli katı atıklar arasında yer alan ambalaj atıkları geri dönüşümleri ve geri
kazanımı sağlamak amacıyla 24.08.2011 tarihli ve 28035 sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine
uygun olarak kaynağında ayrı toplanacak, biriktirilecek ve toplanmasından sorumlu olan
belediyelere ve/veya belediye ile anlaşma yapan lisanslı toplama ayırma tesislerine
verilecektir.
Evsel nitelikli Paket Atıksu Arıtma Tesisi ve Proses Atıksu Arıtma Tesisi arıtma çamurları
yaptırılacak analiz sonuçları ve 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
doğrultusunda atık sınıfı belirlenecek olup, buna göre bertarafı sağlanacaktır.
27.12.2007 tarih ve 26739 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Poliklorlu
Bifenil Ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik 8. Maddesinde PCB’leri
elinde bulunduranların yükümlülükleri hakkında aşağıdaki hüküm bulunmaktadır: “Kullanılmış
PCB, PCB içeren madde ve ekipmanları elinde bulunduranlar, aynı yönetmeliğin ilgili
maddelerini göz önünde bulundurarak bakanlığa bildirimde bulunmakla ve bakanlıktan
envanter kayıt numarası almakla, arındırma ve/veya bertaraf işleminden sonra envanter
bilgilerindeki değişiklikleri PCB Envanter Formuyla Bakanlığa bildirmekle, PCB analizlerini
yaptırmakla, etiketleme yapmakla veya yaptırmakla, ilgili hükümlere uygun geçici depolama
ve taşıma yapmakla, PCB’li ortamlarda gerekli önlemleri almakla, arındırma ve/veya bertaraf
işlemlerini yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.”
Söz konusu ESER DGKÇS projesi kapsamında yer alan şalt sahasında transformatör ve
kondansatörlerde kullanılacak izolasyon maddesinde ve/veya elektrik üretim sistemlerinde
PCT, PCB ve PCB içeren madde ve ekipmanlar kullanılmayacaktır.
14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 2. Maddesinde “05.07.2008 tarihli ve 26927 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin ekinde yer alan
EK-IV’te tehlikeli atık olarak sınıflandırılan, EK-III A’da listelenmiş olan ve tehlikeli kabul
edilen özelliklerinden birini veya birden fazlasını gösteren ve H3 ten H8’e kadar olan keza
H10 ve H 11 bakımından ise EK-III B’teki eşik konsantrasyonlarının üzerinde bir değere
sahip atıkların üretimi, toplanması, geçici olarak depolanması, ara depolanması, taşınması,
geri kazanılması, bertaraf edilmesi, ithali ve ihracatına ilişkin yasak, sınırlama ve
yükümlülükleri, alınacak önlemleri, yapılacak denetimleri, tabi olunacak hukuki ve teknik
sorumlulukları kapsar.” hükmü yer almaktadır.
272
Proje kapsamında makine ve ekipmanların bakım ve onarımlarından kaynaklı olarak
ortaya çıkması muhtemel tehlikeli atık, atık akü, lastik, atık yağlar ve atık yağlar ile kontamine
olmuş parçalar Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik çerçevesinde Yönetmeliğin
Ek IV’ünde verilen Atık Listesine uygun olarak kodlanarak, sızdırmasız kaplarda ayrı olarak
biriktirilecek ve ilgili yönetmelik çerçevesinde lisanslı kuruluşlara teslim edilerek uygun
bertarafının yapılması sağlanacaktır. Bunun dışında projeden kaynaklı olarak herhangi bir
katı atık oluşumu beklenmemektedir.
VIII.2.9
Proje kapsamında meydana gelecek vibrasyon, gürültü kaynakları
ve seviyeleri, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Yönetmeliği’ne
göre
akustik
raporun
hazırlanması,
(www.cevreorman.gov.tr adresinde bulunan Akustik Formatının esas
alınması)
04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Çevresel
Gürültünün Değerlendirilmesi Ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDYY) Madde 8.c.2’de “Kurulması
planlanan ve Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin
Ek-1 ve Ek-2’sinde yer alan işletme ve tesisler ile 18, 19, 20 ve 21 inci maddelerinde yer alan
ulaşım kaynakları için hazırlanacak çevresel etki değerlendirme raporu veya proje tanıtım
dosyasının gürültü ile ilgili bölümünün bu Yönetmelikte yer alan esaslar çerçevesinde
hazırlanmasını sağlamakla ilgili hususlarda gerekli tedbirleri alır.” hükmü yer almaktadır.
alınarak Şekil 112’da işaretlenen noktalarda arka plan gürültü düzeyi ölçümleri yapılarak
Akustik Rapor hazırlanmıştır. (Bkz. Ek-17) Ekte yer alan Akustik Rapor’dan da görüleceği
üzere arka plan gürültü düzeyleri Tablo 91’de verildiği şekilde tespit edilmiştir.
273
Şekil 112. Arka Plan Gürültü Düzeyi Ölçüm Noktaları
Tablo 91. Arka Plan Gürültü Düzeyi Ölçümleri (dBA)
Ölçüm
Proje Sahasına Göre Konumu
LGündüz
LAkşam
LGece
Noktası
1
Proje Sahasının Kuzeyi
2
Proje Sahasının Güneyi
3
Proje
alanın
kuzeydoğusu
1.650
(Toplu
m
Max
Min
Leq
Max
Min
Leq
Max
Min
Leq
72,3
45,3
51,9
82,8
24,4
59,0
74,8
31,8
40,6
84,7
47,5
58,6
77,5
23,6
50,3
37,7
31,9
34,8
88,4
31,7
63,9
81,0
16,5
48,3
80,5
32,3
46,3
70,1
28,8
43,9
76,6
32,1
41,9
83,3
32,3
50,0
Konut
Proje Alanı)
4
Proje
alanın
2.150
m
kuzeydoğusu (Hacıbalı Köyü )
Açıklama:
Lgündüz:TS 9315 (ISO 1996-1 ) de tanımlandığı gibi A ağırlıklı ses seviyesinin enerji ortalaması olup, gündüz zaman diliminin
tamamı veya gündüz zaman dilimi içinde belli bir sürece göre belirlenmiştir.
Lakşam: TS 9315 (ISO 1996-1 ) de tanımlandığı gibi A ağırlıklı ses seviyesinin enerji ortalaması olup, akşam zaman diliminin
tamamı veya akşam zaman dilimi içinde belli bir sürece göre belirlenmiştir.
Lgece: TS 9315 (ISO 1996-1 ) de tanımlandığı gibi A ağırlıklı ses seviyesinin enerji ortalaması olup, gece zaman dilimi içinde
belli bir sürece göre belirlenmiştir.
Leq TS 9315 (ISO 1996-1 ) : Belli bir süre içinde seviyeleri değişim gösteren gürültünün enerji açısından eşdeğeri olan sabit
seviyesi
Göstergelerdeki zaman dilimleri;
Gündüz: 07.00’den 19.00’a kadar olmak üzere 12 saat,
Akşam: 19.00’dan 23.00 ‘e kadar olmak üzere 4 saat,
Gece: 23.00’den 07.00’ye kadar olmak üzere 8 saattir.
274
Projenin işletme aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetler ve tesis ünitelerinden kaynaklı
olarak gürültü oluşumu beklenmektedir.
ve gereçler verilecektir.
ÇGDYY Madde 22’de “Her bir işletme ve tesisten çevreye yayılan gürültü seviyesi EkVII’de yer alan Tablo-4’te verilen sınır değerleri aşamaz.” hükmü yer almaktadır. Buna göre
işletme aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında aşağıda Tablo 92’de verilen
Çevresel Gürültü Sınır Değerleri sağlanacaktır.
Tablo 92. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri (ÇGDYY, Ek-VII, Tablo–4.)
Alanlar
Gürültüye hassas kullanımlardan eğitim, kültür ve sağlık alanları
ile yazlık ve kamp yerlerinin yoğunluklu olduğu alanlar
Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte
bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu
alanlar
Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte
bulunduğu alanlardan işyerlerinin yoğun olarak bulunduğu
alanlar
Endüstriyel alanlar
Lgündüz
(dBA)
Lakşam
(dBA)
Lgece
(dBA)
60
55
50
65
60
55
68
63
58
70
65
60
Proje konusu faaliyet sahası tabloda yer alan sahalar içerisinden “Ticari yapılar ile
gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak
bulunduğu alanlar” kapsamında değerlendirilmiştir.
ÇED Raporunda ekinde yer alan Akustik Raporda işletme aşamasında gerçekleştirilecek
faaliyetlerden kaynaklı olarak ortaya çıkacak gürültü düzeyi hesaplanmıştır. Aşağıda verilen
Şekil 94’dan da görüleceği üzere işletme aşamasında ortaya çıkacak çevresel gürültü düzeyi
faaliyet sahasından yaklaşık olarak 100 m uzaklıkta 50 dBA’nın altında inmekte olup,
ÇGDYY - Tablo 4’ün de yer alan Lgündüz, Lakşam, Lgece cinsinden sınır değerleri (sırası ile 65
dBA, 60 dBA ve 55 dBA) sağlamaktadır. Faaliyet sahasına en yakın yerleşim yeri yaklaşık
2.000 m mesafede yer alan Hacıbalı Köyü olup, söz konusu yerleşim yerinde oluşacak
gürültü seviyesi sınır değerin altına inecektir.
275
Şekil 113. Gürültü Haritası (İşletme Aşaması)
VIII.2.10
Radyoaktif atıkların miktar ve özellikleri, muhtemel ve bakiye
etkiler ve önerilen tedbirler
Proje kapsamında herhangi bir radyoaktif atık oluşumu söz konusu değildir.
276
VIII.2.11
Proje ünitelerinde üretim sırasında kullanılacak tehlikeli, toksik,
parlayıcı ve patlayıcı maddeler, taşınımları ve depolanmaları, hangi
amaçlar için kullanılacakları, kullanımları sırasında meydana gelebilecek
tehlikeler ve alınacak önlemler
Söz konusu proje Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali Projesi olup, proje kapsamında
enerji üretimi için Doğalgaz kullanılacaktır. Proje kapsamında kullanılacak patlama riski en
yüksek olan madde kullanılacak olan doğalgazdır.
Tesiste kullanılacak olan doğalgaz, 48” Samsun-Ankara Doğalgaz Boru Hattının yaklaşık
365+272 Km’de uygun bir noktadan Hot-Tap yapılmak sureti ile 2 alternatif noktalardan
birinde (RMS-A yerinin kesin olarak belirlenmesinden sonra yapılacak revize arazi güzergâh
etüdü neticesinde) kurulacak olan RMS-A istasyonunda son bulacaktır.
Doğalgaz bağlantısı sırasında sızıntı ve korozyona karşı gerekli bütün güvenlik önlemleri
alınacaktır.
Ayrıca proje kapsamında temizlik amaçlı kimyasallar ve temizlik maddeleri ile arıtma
üniteleri ve soğutma sisteminde kimyasal kullanımı söz konusudur.
Söz konusu proje kapsamında Gaz Türbinleri periyodik olarak yıkanacaktır. Yıkama
işleminde kullanılacak kimyasallar tesis içerisinde ayrı alanlarda gerekli önlemler alınarak
depolanacak olup, sorumlular dışında erişilmesi, kullanılması yasaklanacaktır.
Benzer şekilde Su Arıtma Tesisi, Evsel Nitelikli Paket Atıksu Arıtma Tesisi ve Proses
Suları Atıksu Arıtma Tesisi ve Soğutma Sisteminde kullanılacak kimyasallar tesise
getirildikten sonra Malzeme Güvenlik Bilgi Formlarında belirtildiği şekilde gerekli önlemler
alınarak uygun ortamlarda depolanacak olup, sorumlular dışında erişilmesi, kullanılması
yasaklanacaktır.
Söz konusu malzemelerin taşınması, kullanılması, depolanması ve nakledilmesi
sırasında 24.12.1973 tarih ve 14752 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Patlayıcı, Parlayıcı,
Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışacak İş Yerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler
Hakkında Tüzük” ile belirtilen esaslara uyulacaktır.
277
ortaya çıkması muhtemel atık akü, lastik, atık yağlar ve atık yağlar ile kontamine olmuş
parçalar sızdırmasız kaplarda biriktirilecek ve Bakanlıktan lisanslı kuruluşlara teslim
edilecektir.
Faaliyet kapsamında iş makine ve ekipmanlarının lastikler/akümülatörleri değişimleri
sonucu ortaya çıkan ömrünü tamamlamış lastikler/akümülatörler Bakanlıktan lisans almış
firmalara ve/veya ilgili servise verilecektir.
Proje alanında ortaya çıkması muhtemel akü, lastik gibi malzemeler için 25.11.2006 tarih
ve 26357 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış
Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği ve 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ilgili
hükümlerine uyulacaktır.
Proje sahasında çalışan iş makinelerinden kaynaklı herhangi bir sızıntı olması halinde
08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak
Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik”deki ilgili
hükümlere uyulacaktır.
Ayrıca bu maddelerle kirlenmiş her türlü malzemenin insan sağlığı ve çevreye yönelik
zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile
05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık
Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik” doğrultusunda atıklar Yönetmeliğin Ek IV’ünde
verilen Atık Listesine uygun olarak kodlanarak, ayrı biriktirilecek ve ilgili yönetmelik
çerçevesinde lisanslı kuruluşlara teslim edilerek uygun bertarafının yapılması sağlanacaktır.
Resmi Gazete’de yayımlanan “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine ve
19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Bitkisel Atık Yağların
Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet edilecektir.
VIII.2.12
Sucul ve karasal flora/fauna üzerine olası etkiler ve alınacak
tedbirler
Kırıkkale İli, Yahşihan İlçesinde yapılması planlanan Eser Doğal Gaz Kombine Çevrim
Santrali için alanda yapılan arazi çalışması sonucunda, alanın flora ve faunası belirlenmiş
olup, bulunan ve bulunması muhtemel türler tespit edilmiştir. Tehlike altında bir tür
belirlenmemiş ve türlerin kozmopolit türler olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, hava kirliliğini
kontrol altında tutabilmek için kuru düşük NOx üreten brülörler seçilmiştir ve mevcut durumun
tespiti için proje alanında ölçümler yapılmıştır. Projeden kaynaklı emisyonların değerleri
sürekli ölçülerek kontrol edilecektir. Projenin çevredeki flora ve fauna elemanlarını olumsuz
bir şekilde etkilemesi, nesillerini tehlikeye düşürmesi beklenmemektedir.
278
başlangıçta bir kereye mahsus olmak üzere su çekilecektir. Daha sonrasında buharlaşma ve
blöf suyu kayıpları takviye edilecektir. Gerekli su keson kuyudan karşılanacak olup, soğutma
sistemi kapalı çevrim olduğundan Kızılırmak’a soğutma suyu deşarjı olmayacaktır. Tesisten
çıkan proses atık suları ve evsel nitelikli atık sular, arıtıldıktan sonra Su Kirliliği Kontrol
Yönetmeliği’ndeki sınır değerler sağlanarak Kızılırmak Nehri’ne deşarj edilecektir.
Dolayısıyla ESER DGKÇS faaliyetlerinden kaynaklı olarak nehrin sıcaklığında değişiklik
olmayacak, sucul flora ve fauna olumsuz etkilenmeyecektir.
VIII.2.13
Projenin tarım ürünlerine ve toprak asitleşmesine olan etkileri,
toprak asitlenmesinin tahmininde kullanılan yöntemler ve alınacak
tedbirler
arasında en önemli parametre NOx emisyonları oluşumlarıdır.
Hava kirliliği bakımından önemli olan azot oksitler NO (azot monoksit) ile NO2 (azot
dioksit)dir. Azot monoksit (NO) renksiz ve kokusuz, oldukça zararsız bir gazdır. Azot dioksit
oksitlendiği zaman sarı kahverengi keskin kokulu ve zararlı bir gaz haline gelmektedir. NO ve
NO2 şeklindeki atmosferik konsantrasyonların birleşik değeri NO X ile temsil edilmektedir.
Atmosferde kalıcılık süresi yaklaşık 1 gündür.
Materyaller ve Bitkiler Üzerine Etkileri:
NO’nun laboratuar şartlarında bitkiler üzerinde herhangi bir zararı gözlenmemiştir. Buna
karşın, NO2 ve primer kirleticiler bitkiler üzerinde bazı hasarlar yaratabilir. PAN ve O 3 gibi
ikincil derece kirleticiler NOx içeren fotokimyasal reaksiyonlar sonucu muhtemelen bitkiler
üzerinde çeşitli zararlar yaratırlar. NO2’nin yüksek dozajlarda etki etmesi tekstil boyalarını
soldurur, metalleri okside eder, beyaz renkli fabrika boyalarını sarartır.
Asidifikasyona neden olur. Yağmur genel olarak hafif asidiktir, pH değeri 5-6 arasında
değişir. Ancak NOx’in HNO3 formuna dönüşmesi ile oluşan asit yağışının pH değeri 4 - 4,5
gibi düşük bir seviyededir. Bu da özellikle sucul ortamdaki yaşamda, bitkilerde ve toprakta
olumsuz değişimlere yol açar. Asit yağmurunun toprağa düşmesi sonucu toprağın asiditesi
artar ve bu kuvvetli asidik çözeltiler topraktaki Ca++ , Mg+ , K+ gibi minerallerin kaybına
neden olur. Bu mineraller ağaçların büyümesi ve kendilerini yenilemeleri için yaşamsal
öneme sahiptirler.
önünde bulundurularak Bölüm IV.1’de değerlendirmeler yapılmış ve faaliyet sahası etrafında
11 km x 11 km büyüklüğünde bir alan proje etki alanı olarak seçilmiştir. Proje Etki Alanında
içerisinde yer yer tarım arazileri ve yer yer mera-çayır alanları bulunmaktadır. Proje etki alanı
içerisinde yer alan tarım arazilerinin büyük bir kısmında eğim ve erozyon zararı bulunmakta
279
olup, büyük bir kısmında Nadaslı Kuru Tarım yapılmakta, bir kısım tarım arazisinde ise sulu
tarım ve sebze bahçeciliği yapılmaktadır.
Doğada pH değerlerine karşı geniş bir tolerans olmasına karşın, pH değeri düşük yani
asit karakterli topraklar, besin maddelerince fakir topraklardır. Genel olarak toprakların pH
değeri 2,2 ile 9,6 arasında değişmekle birlikte 4,5’in altında ve 8’in üzerindeki değerler
nadirdir. Farklı bitki türlerini, farklı pH değerlerinde olan topraklarda iyi yetişebilirler. Birçok
bitki 5,5 ile 6,2 pH arasında daha iyi verim vermektedir. Yani hafifçe asitli ortamları severler,
birçok mineral madde bu ortamlarda daha iyi iyon alış verişi yapabilmektedir. Aşırı şekilde
dalgalanmalar bitkide bazı besin maddelerinin noksanlığına ve toksiditesine (fazlalığından
dolayı zehir etkisine) neden olmaktadır.
Proje sahasından alınan toprak numunelerinin Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal
Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü
Müdürlüğü, Toprak Kalite ve Verimlilik Laboratuarı ve NEN Mühendislik ve Lab. Hiz. Tic. Ltd.
Şti tarafından analizleri yapılmış olup, hazırlanan Analiz Raporları ekte verilmiş ve proje alanı
ve çevresinden alınan toprak numunelerinin su ile doymuş topraktaki pH değerleri özet
halinde aşağıda Tablo 93’de sunulmuştur. (Bkz. Ek-13).
Tablo 93. Su ile doymuş toprakta pH değerleri ortalaması
Toprak Numune No
Koordinat Bilgileri
Su İle Doymuş Toprakta pH
1
X:535188.2657 Y:4418102.3480
7,73
2
X:535295.3649 Y:4417509.5757
7,95
3
X:535436.8739 Y:4417151.6973
8,04
4
X:535142.7869 Y:4417497.6818
8,16
X:535544.4503 Y:4417894.9058
8,05
5
Ortalama pH değeri
7,99
Numunelerin alındığı proje alanı ve çevresindeki toprak özelliği genellikle alkali olup,
ortalama pH değeri yaklaşık 8’dir. Buna göre, proje etrafındaki topraklar pH açısından
değerlendirildiğinde 5,5 – 6,2 verimlilik aralığında bulunmamaktadır ve bazik özellik
göstermektedir.
Hava Kirliliği ve Toprak Asiditesinde Artma
Termik santrallar, doğalgaz çevrim santralları ve hava kirliliğine neden olan sanayi
tesislerinden kaynaklanan kirletici hava emisyonlarının toprak üzerinde ortaya çıkaracağı
başlıca potansiyel etki topraktaki H+ konsantrasyonunun artması ile kil ve topraktaki organik
kolloidlerin yüzeyindeki katyon değişim bölgelerinin bu iyonlarca işgal edilmesidir.
Böylece topraktaki Ca++ , Mg++ , Na+, K+ ve NH4 + iyonlarının toprak yüzeyindeki
yerlerini terk etmesi beklenen sonuç olacaktır. Bu katyonların değişim yerlerini bırakması ve
bu bölgelere H+ iyonlarının yerleştirilmesi, bu katyonların toprak solüsyonuna geçmesine ve
sızmaya hazır hale gelmelerine neden olacaktır. Söz konusu iyonların toprağı terk etmesi
sonucu, toprak verimliliğinin azalması ve H+ iyonunun toprağa daha fazla eklenmesi durumu
meydana gelebilir.
280
Katyon Değişim Kapasitesi (KDK)
Eklenen H+ iyonlarının etkilerini tamponlayan unsurlar, toprağın değişim bölgelerinde
bulunan bazik katyonlar (Ca++, Mg++ ,Na+ ,K +, NH4 ) olacaktır. Değişim bölgelerinde
bulunan katyonlar genellikle toprak çözeltisinde bulunan katyonlar ile denge halindedir. Bir
toprağın 100 gramındaki değiştirme kapasitesini (KDK) verir. Bir toprağın değişebilir Ca++,
Mg+, Na+ ve K+ iyonlarına, toprağın bazik katyonları adı verilir. Yüzde baz doygunluğu,
toprağın değişebilir bazik katyonlarının eşdeğer ağırlıklarının toplamının, katyon değiştirme
kapasitesi içerisindeki yüzdesi olarak ifade edilir.
Yapılan literatür taramalarına göre, Kırıkkale-Çorum-Yozgat arasında yapılan
çalışmalarda, bölgede yer alan çeşitli toprak tipleri için organik madde miktarı ve katyon
değişim kapasitesi değerleri özellikleri belirtilmiştir. Buna göre, proje alanı toprak tipi olan
kırmızımsı kahverengi toprak grubunda organik madde miktarı %0,8 ile %1,5 arasında olup,
katyon değişim kapasitesi 26-42 meq/100 g arasındadır. Değişken katyonlar arasında Ca++
baskındır, az oranda K+ ve Na+ bulunur. (Kırıkkale Üniversitesi, Eftal Böke, 2005)
Yukarıdaki Tablo 94’de tesisin kurulacağı araziyi temsil eden pH değerleri, toprak
tipindeki katyon değişim kapasitesine göre kıyaslanarak aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.
Toprakların asitlenmeye karşı hassasiyetinin KDK (Katyon Değişim Kapasitesi) ve
pH’a göre değerlendirilmesi için aşağıdaki tablo kullanılmıştır.
Tablo 94. Toprakların Asitlenme Hassasiyeti Kriteleri
Katyon Değişim
Kapasitesi
<6
6-15
>15
Ph
<4,6
4,6-5,0
5,1-5,5
5,6-6,0
6,1-6,5
>6,5
<4,6
4,6-5,0
5,1-5,5
5,6-6,0
>6,0
<4,6
4,6-5,0
5,1-5,5
5,6-6,0
>6,0 *
D: Düşük Hassasiyet
Bazik Katyon Kaybına
Karşı Hassasiyet
Y
Y
Y
Y
Y
D
Y
O
O
O
D
Y
O
O
D
D
O: Orta Hassasiyet
Asitlenmeye Karşı
Hassasiyet
D
D
O
Y
Y
D
D
D
D ila O
D ila O
D
D
D
D
D ila O
D
Genel
Hassasiyet
Y
Y
Y
Y
Y
D
Y
O
O
O
D
Y
O
O
D
D
Y: Yüksek Hassasiyet
Kaynak: Holowaychuk ve Fesseden (1987) tarafından geliştirilmiş bir kalitatif hassasiyet analizi
*Tesisi temsil eden veriler
Söz konusu yaklaşım göz önünde bulundurulduğunda bazik katyon kaybına, asitlenmeye
karşı toprak hassasiyeti ve genel toprak hassasiyeti faaliyet sahası için düşük olarak
değerlendirilmiştir. Genel olarak incelendiğinde de 15’ten büyük olan KDK ve 6’dan büyük
olan pH değerleri sonucunda, proje alanı ve çevresi düşük hassasiyet sınıfındadır.
281
Proje kaynaklı olarak ortaya çıkacak NOx emisyonlarının dağılımı V.2.6 başlığı altında
Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi kullanılarak değerlendirilmiş olup, santralden
kaynaklanacak NO ve NO2 emisyonlarının yer seviyesinde oluşturacağı konsantrasyon
değerleri yönetmelik sınır değerlerinin altında olacağı hesaplanmıştır. Yapılan
hesaplamalarda en yüksek konsantrasyon değerlerinin sınır değerin 1/3’i oranında kaldığı
görülmektedir.
Ayrıca yapılan dağılım model sonuçlarına bakıldığında en yüksek konsantrasyon
değerlerinin tesisin batı ve güneybatı tarafından kalan boş tepelik alanda kaldığı ve bu
alanında genel olarak step flora özelliği taşıdığı görülmektedir. Bu nedenle bölgedeki mevcut
tarım arazilerine olumsuz bir etkisinin olması beklenmemektedir.
Ayrıca, proje faaliyetlerinden kaynaklı olarak ortaya çıkacak NOx emisyonlarının kontrol
altında tutabilmesi için kuru düşük NOx üreten brülörler kullanılacak ve işletme aşamasına
geçildiğinde baca gazı emisyonları da sürekli olarak ölçülecektir. Projeden kaynaklı olarak
faaliyet sahası ve etrafında toprak asitlenmesi ve tarım ürünleri üzerinde olumsuz herhangi
bir etki oluşmaması beklenmektedir. Yukarıda belirtilen tüm bu hususlar göz önünde
bulundurulduğunda proje kapsamında Toprak Kirliliğinin izlenmesine gerek görülmemiştir
VIII.2.14
Yeraltı ve yüzey suyuna etkiler ve alınacak önlemler
Proje kapsamında ortaya çıkan evsel ve endüstriyel nitelikli atıksular gerekli arıtma
sistemlerinden geçirilecek ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’ndeki sınır değerler sağlanarak
Kızılırmak Nehri’ne deşarj edilecektir. Dolayısıyla faaliyet sahasına en yakın yüzeysel su
kaynağı olan Kızılırmak üzerinde projeden kaynaklı olarak olumsuz bir etki oluşması
beklenmemektedir. Proje sahası ve yakın çevresinde herhangi bir yer altı su kaynağı yer
almadığından herhangi bir etkilenme söz konusu değildir.
VIII.2.15
Bölgenin mevcut kirlilik yükü (hava, su, toprak) dikkate alınarak
kümülatif etkinin değerlendirilmesi
Hava
belirlenmesi amacıyla Çınar Çevre Ölçüm ve Analiz Laboratuvarı tarafından faaliyet sahası
etrafında 11 km x 11 km büyüklüğünde bir alan proje etki alanı olarak seçilmiş olup, söz
konusu etki alanı içerisinde 10 noktada mevcut durumun tespiti için pasif örnekleme
yapılmıştır.
edilmiştir.
282
1. Periyod
NO2
NOx
2. Periyod
NO2
NOx
3. Periyod
NO2
NOx
Sıra
No
Nokta Adı
1
Proje Alanı
Yakını
9,23
*
*
8,94
11,81
2,87
6,88
2
Proje Alanı
Yakını-Tarla
Evi
7,45
11,47
4,01
8,37
11,64
3,27
3
Toplu Konut
Proje Alanı
15,11
12,96
< LOD
13,90
15,97
4
Hacıbalı
Köyü
15,42
17,28
1,86
14,70
5
Yahşihan
Belediyesi
21,87
25,88
4,01
6,88
17,00
9,23
6
7
8
9
10
Kılıçlar
Belediyesi
Irmak
Belediyesi
Kentsel
Gelişim
Alanı
Irmak
Belediyesi
Kırıkkale
OSB
NO
ORTALAMA
NOx
NO
NO
NO2
12,10
5,22
8,35
11,96
4,05
5,10
10,49
5,39
6,97
11,20
4,22
2,06
10,00
12,87
2,87
13,00
13,93
2,47
20,07
5,36
9,32
13,50
4,19
13,15
16,95
3,80
14,85
13,67
< LOD
11,58
11,35 < LOD
16,10
16,97
4,01
10,12
8,80
11,06
2,26
6,25
7,77
1,52
7,31
11,94
4,63
14,45
5,22
11,01
15,19
4,19
8,63
13,62
4,99
9,62
14,42
4,80
12,13
15,16
3,04
11,38
15,59
4,21
7,68
15,51
7,83
10,40
15,42
5,03
12,33
13,79
1,46
4,79
5,82
1,03
6,28
10,43
4,16
7,80
10,01
2,22
12,64
5,47
7,37
12,13
4,76
4,84
13,33
8,48
6,46
12,70
6,24
Proje Alanı
7,17
Güneyi
* Tüp kaybolmuştur.
NO
Başlık VIII.2.6 altında Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi sonuçları değerlendirilirken
hem modelleme ile elde edilen konsantrasyon değeri hem de faaliyet sahası ve etrafının
mevcut kirlilik yükü beraber değerlendirilerek Toplam Kirlenme Değeri tespit edilmiş ve
SKHKKY sınır değeri ile kıyaslanmıştır.
2. Alternatif senaryoya (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS) göre tesisten
kaynaklı olarak ortaya çıkacak NO2 emisyonlarının atmosferdeki dağılım sonuçları yıllık
ortalama en yüksek değer 11,19 µg/m3 ve Toplam Kirlenme Değeri 19,54 µg/m3 olarak
bulunmuştur. Söz konusu değerler, SKHKKY’de yer alan Uzun Vadeli Sınır değer olan 60
µg/m3 değerinin yaklaşık %32,6’sı düzeyindedir ve sınır değerin oldukça altındadır.
µg/m3 değerinin yaklaşık %9,2’si düzeyindedir ve sınır değerin oldukça altındadır.
283
Su
sistemi kapalı çevrim olduğundan Kızılırmak’a soğutma suyu deşarjı olmayacaktır. Tesisten
çıkan proses atık suları ve evsel nitelikli atık sular, arıtıldıktan sonra Su Kirliliği Kontrol
Yönetmeliği’ndeki sınır değerler sağlanarak Kızılırmak Nehri’ne deşarj edilecektir. Dolayısıyla
ESER DGKÇS faaliyetlerinden kaynaklı olarak nehrin sıcaklığında ve diğer parametrelerinde
olumsuz yönde değişiklik olmayacak, sucul flora ve fauna olumsuz etkilenmeyecektir.
Toprak
Yapılan literatür taramalarına göre, Kırıkkale-Çorum-Yozgat arasında yapılan
çalışmalarda, bölgede yer alan çeşitli toprak tipleri için organik madde miktarı ve katyon
değişim kapasitesi değerleri özellikleri belirtilmiştir. Buna göre, proje alanı toprak tipi olan
kırmızımsı kahverengi toprak grubunda organik madde miktarı %0,8 ile %1,5 arasında olup,
katyon değişim kapasitesi 26-42 meq/100 g arasındadır. Değişken katyonlar arasında Ca++
baskındır, az oranda K+ ve Na+ bulunur. (Kırıkkale Üniversitesi, Eftal Böke, 2005)
Toprakların asitlenmeye karşı hassasiyet, KDK (Katyon Değişim Kapasitesi) ve pH’a
göre değerlendirilmiştir. Söz konusu yaklaşım göz önünde bulundurulduğunda bazik katyon
kaybına, asitlenmeye karşı toprak hassasiyeti ve genel toprak hassasiyeti faaliyet sahası için
düşük olarak değerlendirilmiştir. Genel olarak incelendiğinde de 15’ten büyük olan KDK ve
6’dan büyük olan pH değerleri sonucunda, proje alanı ve çevresi düşük hassasiyet
sınıfındadır.
Projeden kaynaklı olarak ortaya çıkacak NOx emisyonlarının dağılımı VIII.2.6 başlığı
altında Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi kullanılarak değerlendirilmiş olup, santralden
kaynaklanacak NO ve NO2 emisyonları yer seviyesinde oluşturacağı konsantrasyon değerleri
yönetmelik sınır değerlerinin altında olacağından faaliyet sahası ve etrafında olumsuz
herhangi bir etki oluşması beklenmemektedir.
Ayrıca, proje faaliyetlerinden kaynaklı olarak ortaya çıkacak NOx emisyonlarının kontrol
altında tutabilmesi için kuru düşük NOx üreten brülörler kullanılacak ve işletme aşamasına
geçildiğinde baca gazı emisyonları da sürekli olarak ölçülecektir. Projeden kaynaklı olarak
faaliyet sahası ve etrafında toprak asitlenmesi ve tarım ürünleri üzerinde olumsuz herhangi
bir etki oluşmaması beklenmektedir.
284
VIII.2.16
Tesisin faaliyeti sırasında çalışacak personelin ve bu personele
bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde
ve nasıl temin edileceği
İşletme faaliyetleri sırasında kullanılmak üzere proje alanı içerisine idari bina ve çalışma
binaları kurulacak olup, proje kapsamında çalışacak olan personelin her türlü teknik ve
sosyal altyapı ihtiyaçları için yemekhane, mutfak, soyunma yeri, duş, tuvalet, lavabo, ardiye,
idari ve teknik bürolar söz konusu faaliyet sahası içerisinde yer alacaktır.
personelin kendi ikametgâhlarında konaklamalarını talep etmeleri ve/veya işletme faaliyetleri
VIII.2.17
Projenin işletme aşamasındaki faaliyetlerden insan sağlığı ve
çevre açısından riskli ve tehlikeli olanlar
İşletme aşamasında iş araçları, aletleri ve makinelerinin kullanımından doğabilecek
personelin dikkatsizliği ve eğitimsizliğinden kaynaklı genel riskler bulunmaktadır. Projenin
işletme aşamasında insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli işler, hemen her işletme
içerisinde meydana gelmesi muhtemel yaralanma, işletme içi trafik kazaları, malzeme
sıçraması, insan düşmesi, iş makineleri kazaları vb. olaylardır. Söz konusu kaza risklerinin
oluşum sebepleri, genel olarak personel hatasından kaynaklanması muhtemel olduğundan,
işletme aşamasında çalışacak personele konu ile ilgili olarak ilgili tüzük ve yönetmeliklere
istinaden gerekli eğitimler verilecektir. Ayrıca, çalışma alanına uyarıcı levhalar konulacaktır.
Tehlike arz eden yüksekte çalışma, elektrik ve kaynak isleri vb. işlemler, işinde yetkili ve
yetkin personel tarafından yürütülecektir. Çalışan işçiler baret kullanmaları ve yüksekte
çalışırlarken emniyet halatı ve kıyafeti ile çalışmaları için bilgilendirilecek ve uygulamanın
sürdürülmesi özenle takip edilecektir.
Çalışma süresi içinde konsantrasyonun azalmasına bağlı iş kazalarını önlemek amacıyla
kısa molalar verilerek iş kazası oluşma riskinin önüne geçilecektir. Projenin tüm
aşamalarında; 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış olan yönetmelik
ve tüzük hükümlerine uyulacak ve olası kaza ve risklerinin en aza indirilmesi için gereken
tüm önlemler alınacaktır.
Faaliyet alanında 4857 sayılı İş Kanununa ve bu kanuna bağlı olarak çıkarılmış olan
tüzük ve yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir.
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Madde 22’de “Hiç bir
kurum veya tesisin gürültü düzeyi Ek-VII Tablo-4’de verilen sınır değerleri aşamaz” hükmü
yer almaktadır. Faaliyet alanında oluşacak gürültü düzeyleri bu sınır değerleri aşmayacaktır.
285
Söz konusu proje kapsamında faaliyet alanında iş makinelerinden kaynaklı olarak
oluşacak gürültü düzeyleri, Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi
Yönetmeliği’nin 23. Maddesine istinaden aynı yönetmeliğin Ek-7 Tablo 5’inde belirlenmiş
olan şantiye alanı için çevresel gürültü sınır değerlerini sağlamaktadır.
Gürültü Yönetmeliği Madde 5’in c bendine göre; “Günlük gürültü maruziyetinin günden
güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edildiği işlerde ve aşağıdaki
şartlara uyulmak kaydı ile maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerlerinin
uygulanmasında günlük maruziyet değerleri yerine haftalık maruziyet değerleri kullanılabilir”
Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87 dB (A) maruziyet sınır
değerini aşmayacaktır.
VIII.2.18
Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla
yapılacak
saha
düzenlemelerinin
(ağaçlandırmalar,
yeşil
alan
düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek
bitki ve ağaç türleri vb.
Proje konusu faaliyet sahası üzerine tesis ünitelerinin kurulması sonrasında gerekli
alanlarda peyzaj çalışmaları yapılacaktır. Peyzaj çalışmalarında bölgenin doğal bitki örtüsünü
yansıtacak şekilde türler kullanılacaktır. Kati proje aşamasında detaylı çalışmalar
yapılacaktır.
VIII.2.19
Sağlık koruma bandı için önerilen mesafe
Söz konusu 835 MWe Kurulu gücünde ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali ile ilgili
olarak 17.02.2011 tarih ve 6359 sayılı Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel
Müdürlüğünün Yönergesine (Çevre ve Toplum Sağlığını Olumsuz Etkileyebilecek Gayri Sıhhi
Müesseselerin Etrafında bırakılacak Sağlık Koruma Bandı Mesafesi Belirlenmesi) istinaden
kurulması düşünülen ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali inşaat çalışmalarının
tamamlanmasını müteakip 10.08.2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 2005/9207 sayılı
İş Yeri Açma Ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik kapsamında Gayri Sıhhi Müessese
Ruhsatı almak üzere Kırıkkale Belediyesi’ne veya Kırıkkale İl Özel İdaresine müracaat
edilecek ve tesis etrafında oluşturulacak Komisyon tarafından belirlenen Sağlık Koruma
Bandı mesafesi bırakılacaktır. Proje kapsamında Sağlık Koruma Bandı mesafesi
belirlenirken, İl Sağlık Müdürlüğü tarafından proje sahasında arsa sınırından dıştan içeri
doğru 40 m (%25 arttırılabilir-eksiltebilir) Sağlık Koruma Bandı mesafesi bırakılması önerisi
dikkate alınacaktır.
286
VIII.2.20
Termik Santralin verimi, açığa çıkan atık ısının nasıl
değerlendirileceği enerji kaybından (yakıtın tamamının enerjiye
dönüştürülememesinden kaynaklanan enerji kaybından) dolayı atmosfere
verilecek ısının meteorolojik koşulları (bağıl nem, sıcaklık, basınç vb) nasıl
etkileyeceği ve alınacak önlemler
Önerilen santralde, yakma odasında doğal gazın yanması sonucu sıcak yanma gazları
oluşacak ve gaz türbininden genleşerek geçerek türbin kanatlarını döndürecektir. Kanatların
dönmesi ile birlikte bir elektrik jeneratörüne bağlı olan mil dönerek elektrik enerjisi üretimi
gerçekleştirilecektir.
Gaz türbininden çıkacak olan sıcak egzoz gazlarının enerjisi tekrar kullanılmak üzere bir
atık ısı kazanına (HRSG) alınarak, kazan içinde bulunan suyun buharlaşması sağlanacaktır.
Yüksek basınçta elde edilen buhar, buhar türbinini çalıştırarak ek elektrik enerjisi
üretilecektir. İki ayrı proseste elektrik üretildiğinden bu sisteme kombine çevrim santrali
denilmektedir.
Faaliyet kapsamında yakma verimliliği %58,6 düzeyinde olup, kombine çevrim santrali
prosesi gereği Gaz Türbininden çıkan atık ısılar değerlendirilerek Atık Isı Kazanında buhar
üretilecek ve buhar türbininden de elektrik enerjisi üretilecektir. Gaz Türbini çıkışında 586,5
0
C sıcaklıkta olan gazdan buhar üretimi sonrasında Atık Isı Kazanından 31,2 m/sn hızla
atmosfere verilecek baca gazı sıcaklığının yaklaşık olarak 87 0C olması beklenmektedir.
Dolayısıyla, bu aşamadan kaynaklı herhangi bir olumsuz etki olması beklenmemektedir.
VIII.2.21
Diğer Faaliyetler
Projenin inşaat aşaması kapsamında yukarıda Bölüm VIII.2. altında verilen açıklamalar
dışında bildirecek herhangi bir husus bulunmamaktadır.
287
VIII.3.
Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri
VIII.3.1
Projeyle gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak
istihdam imkânları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer
sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma
durumlarında değişiklikler vb.
çalışan sayısı ise 500 kişi olarak öngörülmüştür. Proje kapsamında işletme aşamasında
yaklaşık olarak 40 kişi çalışacaktır. Proje kapsamında çalıştırılacak personel öncelikli olarak
proje sahası ve yakın çevresindeki yerleşimlerden tercih edilecektir. Bu durumda yakın
yerleşim yerlerinden gelen personelin kendi ikametgâhlarında konaklamalarını talep etmeleri
ve/veya inşaat faaliyetleri açısından uygun olması halinde servis arabaları ile taşıma
yapılabilecektir.
Bölgeden sağlanacak olan personele iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri yanı sıra inşaat ve
işletme aşamasında çalışacakları işlerde göz önünde bulundurularak ilgili mesleki eğitim ve
kurs gibi gerek duyulan diğer eğitimlerde verilecektir. Böylelikle işçilerin nitelikli olması
sağlanacaktır.
İnşaat ve işletme aşamasında gerek duyulan makine, ekipmanlar ve diğer gerekli
malzemeler mümkün oldukça Kırıkkale İlinde faaliyet gösteren sanayilerden sağlanacaktır.
Personelin ihtiyaçlarının karşılanması sırasında ise en yakın belediyenin imkânlarından
faydalanacaktır. Yörenin ekonomisine katkı sağlamasından dolayı bölgenin sosyal ve teknik
altyapısını da olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir. Buna bağlı olarak da bölgede son
yıllarda artan göçlerin de azalması beklenmektedir.
bağlanarak elektrik üretimine katkı sağlayacak kamu yararı taşıyan bir projedir. ESER
Doğalgaz Kombine Çevrim Santralinde üretilecek olan elektrik enerjisi 380 kV’lık ENH
enterkonnekte sisteme bağlanarak, Ankara ve Kırıkkale ili ve bölgenin enerji ihtiyacının
karşılanmasında önemli bir katkı sağlayacaktır. Söz konusu proje tüketicilere sürekli ve
kesintisiz enerji sağlanması hususunda büyük önem arz etmektedir. Yapımı planlanan proje
ile hem bölge ekonomisinin hem de Türkiye ekonomisinin, olumlu yönde etkilenmesi
beklemektedir.
VIII.3.2
Çevresel Fayda-Maliyet Analizi
Söz konusu proje ile doğalgaz kullanılarak enerji üretimi gerçekleştirilecektir. Doğalgaz
Kombine Çevrim Santralleri doğru teknolojinin seçilmesi ile çevreye önlenemeyecek etki
yaratmadan enerji üretebilen çevre dostu sistemlerdir.
288
Projenin inşaatı ve işletmesi aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetlerden kaynaklı olarak
hava, su, gürültü açısından çevresel etkiler ortaya çıkacaktır. Ancak bu etkilerin oluşmaması
ve/veya azaltılması için Bölüm VIII.1 ve VIII.2’de bahsedilen bütün önlemler alınacak ve ilgili
yönetmelik sınır değerleri sağlanacaktır.
Doğalgaz çevrim santrallerde en önemli kirletici kaynak NOx olup, Hava kirliliğini kontrol
altında tutabilmek için kuru düşük NOx üreten brülörler seçilmiştir. ÇED çalışmaları
kapsamında hava kalitesi modellemesi yapılarak bölgede oluşacak konsantrasyon değerleri
hesaplanmış ve ayrıca proje etki alanında mevcut durumun tespiti için ölçümler yapılmıştır.
Ayrıca işletme aşamasına geçildiğinde baca gazı emisyonları sürekli olarak ölçülecektir.
İnşaat aşamasında da hafriyattan kaynaklı emisyon oluşumları yönetmelik sınır değerlerinin
altında tutulacaktır.
sistemi kapalı çevrim olduğundan Kızılırmak’a soğutma suyu deşarjı olmayacaktır.
Tesisten çıkan proses atık suları ve evsel nitelikli atık sular, arıtıldıktan sonra Su Kirliliği
Kontrol Yönetmeliği’ndeki sınır değerler sağlanarak Kızılırmak Nehri’ne deşarj edilecektir.
Dolayısıyla ESER DGKÇS faaliyetlerinden kaynaklı olarak nehrin sıcaklığında değişiklik
olmayacak, sucul flora ve fauna olumsuz etkilenmeyecektir.
İnşaat ve işletme aşamasında makine ve ekipmanlardan kaynaklı gürültü oluşumu
hazırlanan Akustik Raporda da belirtildiği üzere yönetmelik sınır değerlerinin altında
kalacaktır.
Alınacak olan bu önlemler sayesinde sosyo-ekonomik, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine
olan etkilerin azaltılması ile söz konusu santralin ekonomik açıdan getireceği yararlar öne
geçebilir. Söz konusu tesisi yerel bütün standartlara uyumlu çalışacağı ve inşaat edileceği
için çevresel maliyetler göz ardı edilebilecektir.
289
Projenin Çevresel Fayda Maliyet Analizi aşağıda verilmiştir.
Beklenen
Çevresel Faydalar




Beklenen
Çevresel Maliyetler
 Doğal Kaynak Kullanımı (doğalgaz, su)
 Tolere edilebilir miktarda NOx emisyonunda artış (yönetmelik sınır
değer sağlanacak şekilde)
 Tolere edilebilir düzeyde gürültü oluşumu (proje alanı yakınında
yerleşim yeri bulunmamaktadır.)
 İnşaat sırasında trafikte artış
 Flora-fauna üzerinde geçici etki
 İnşaat sırasında geçici ve işletme sırasında kalıcı görsel etki
Temiz ve güvenilir enerji üretimi
Sürekli artan enerji ihtiyacının karşılanma düzeyinde artış
Yılda yaklaşık 6.262 GWh elektrik enerjisi üretimi
İnşaat ve İşletme aşamasında yöre halkına yeni istihdamların
sağlanması
 Proje alanı çevresinde yer alan yerleşim yerlerine sosyal ve
altyapısal faydaların sağlanması (yol, su, elektrik)
 İlden göçlerin azaltılması
VIII.3.3
Projenin
değerlendirilmesi
gerçekleşmesine
bağlı
olarak
sosyal
etkilerin
çalışan sayısı ise 500 kişi olarak öngörülmüştür. Proje kapsamında işletme aşamasında
yaklaşık olarak 40 kişi çalışacaktır. Proje kapsamında çalıştırılacak personel öncelikli olarak
proje sahası ve yakın çevresindeki yerleşimlerden tercih edilecektir. Bu durumda yakın
yerleşim yerlerinden gelen personelin kendi ikametgâhlarında konaklamalarını talep etmeleri
ve/veya inşaat faaliyetleri açısından uygun olması halinde servis arabaları ile taşıma
yapılabilecektir.
Söz konusu personeller mümkün olduğunca yöre halkından sağlanacak olup,
bölgedeki işsizliği azaltacak, bölge ekonomisinin canlanmasına katkı sağlayacaktır.
Bölgeden sağlanacak olan personele iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri yanı sıra inşaat ve
işletme aşamasında çalışacakları işlerde göz önünde bulundurularak ilgili mesleki eğitim ve
kurs gibi gerek duyulan diğer eğitimlerde verilecektir. Böylelikle işçilerin nitelikli olması
sağlanacaktır.
Proje alanında yol genişletme ve iyileştirme çalışmaları yapılacağından yakın çevresinde
yer alan halkın teknik altyapı koşulları iyileştirilecektir.
290
BÖLÜM IX.
İŞLETME FAALİYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN
ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER
IX.1. Arazi Islahı ve Reklamasyon Çalışmaları
İnşaatın tamamlanması ile birlikte arazi düzenleme çalışmaları yapılacaktır. Arazi ıslah
çalışmaları, genel olarak, alan tesviyesi, şekillendirilmesi gibi işlemleri kapsamaktadır.
Arazinin stabil bir hale getirilmesinden hemen sonra ise belirlenen bir peyzaj programı
dahilinde rekreasyon çalışmalarına başlanacaktır. Projenin inşaatı sırasında açığa çıkan kazı
fazlası malzeme ve çökeltme havuzundan elde edilen çamurlar inşaatın tamamlanması ile
arazi ıslahında ve reklamasyon çalışmalarında kullanılacaktır.
Günün teknolojik gelişme ve koşullarına bağlı olarak tesis yenilenerek elektrik enerjisi
üretimine devam edilebilinir. Bunun mümkün olmaması halinde tesis kapatılarak arazi ıslah
çalışmalarına başlanacaktır. Yapılacak olan ıslah çalışmaları sonucunda arazi yeni
kullanımına hazır hale getirilecektir. Gerek duyulan yerlerde bölgenin iklim koşullarına uygun
bitkilendirme çalışmaları yapılacaktır.
IX.2. Yer Altı ve Yer Üstü Su Kaynaklarına Etkiler
Santral kapandıktan sonra yer altı ve yer üstü su kaynağına herhangi bir etkisi
olmayacaktır. Arazi ıslah çalışmaları sırasında nehir kenarında malzeme biriktirilmeyecek,
nehir yatağına malzeme dökülmeyecek, suyun akışını değiştirecek şekilde herhangi bir etki
yaratılmayacaktır. Buna bağlı olarak tesis işletme faaliyete kapandıktan sonra su
kaynaklarına olumsuz bir etkinin olması beklenmemektedir.
IX.3. Olabilecek Hava Emisyonları
Santral işletmeye kapatıldıktan sonra herhangi bir hava emisyonu oluşumu
beklenmemektedir. Proje ünitelerinin sökümü sırasında az miktarda doğalgazın atmosfere
yayılması olasılığına karşın, gerekli havalandırma ve temizleme işlemleri de dikkatle
yapılacaktır.
Ayrıca arazi ıslahı ve reklamasyon çalışmaları sırasında yapılacak yeşillendirme ile proje
alanında ünitelerin sökülmesi sırasında oluşabilecek hava emisyonu minimum düzeyde
tutulacaktır.
291
BÖLÜM X.
PROJENİN ALTERNATİFLERİ
(Bu Bölümde yer seçimi, teknoloji (yakma-soğutma sistemi) alınacak önlemlerin
alternatiflerin karşılaştırılması yapılacak ve tercih sıralaması belirtilecektir.)
Yer Seçim Kriterleri ve Alternatifler
Söz konusu projenin tesis edilmesi için Kırıkkale İli, Yahşihan İlçesi, Kılıçlar Belediyesi
sınırları içerisinde bulunan arazi uygun görülmüştür.
Öncelikle proje alanının herhangi bir kültür alanında ya da korunması gereken alan
içerisinde bulunmaması bu alanın seçilmesinde en önemli etkendir.
Proje alanı Ankara’ya yaklaşık 80 km uzaklıktadır. Proje alanının seçimi sırasında
Ankara İline yakınlığı göz önünde bulundurulmuştur. Böylelikle üretilen enerji, Ankara ve
yakın çevresine daha düşük maliyetler ile iletilebilecektir. Ayrıca proje alanının su kaynağı
olan Kızılırmak Nehrine yakın oluşu da proje alanı seçiminde oldukça önem taşımıştır.
Santralin işletilmesi sırasında yakıt olarak kullanılacak olan doğalgaz Samsun-Ankara
Doğalgaz Boru Hattından alınacaktır. Söz konusu hat proje alanının kuzeyinden sahaya
bitişik olarak geçmektedir. Raporun III.5. bölümünde de belirtildiği gibi doğalgaz SamsunAnkara hattının yaklaşık 365+272 Km’sinden alınması planlanmaktadır.
Proje alanı seçiminde göz önünde bulundurulan kriterler aşağıda listelenmiştir;







Yerleşim yerlerine uzak bir mesafede yer alması
Kızılırmak Nehrine yakın olması
Doğalgaz hattına yakınlığı
Arazinin Topografik Özelliği
Düşük maliyetlerle Enterkonnekte Sisteme bağlantısının yapılması
Sahanın Hazine Arazisi niteliğinde olması
Bölgenin yatırımlara ve iş istihdamına olan ihtiyacı
Bu avantajları nedeni ile proje kapsamında alternatif bir alan çalışması yapılmamıştır.
Ancak alan içerisinde genel yerleşim için bazı alternatif çalışmalar yapılmıştır.
- Geometrik ve Genel Vaziyet Planının mevcut çevresel koşullara uyumu
- Alanın topografyası
- Görsel Toprak Özellikleri
292
Bu özellikler göz önünde bulundurularak seçilen proje alanında alternatif yerleşim
planları çalışılmıştır. Hafriyat miktarı ve toprak iyileştirme çalışmaları proje ünitelerinin
yerleşim çalışmalarında en önemli maliyet kıstası olmuştur. Planlanan Yerleşim Planı ekte
sunulmuştur. (Bkz. Ek-7)
Yakma Alternatifleri
Dünya’da enerji üretim rakamları incelendiğinde % 60 ile en büyük payı fosil yakıtların
aldığı görülmektedir. Fosil yakıtlardan yanma sonucu enerji elde edildiğinde yakıt cinsine
bağlı olarak yanma ürünleri (CO2, NOx ve SO2 gibi gazlar), baca gazı olarak atmosfer içinde
dağılırlar. Ayrıca bazı yakıtların kullanılması sonucu baca gazları uçucu kül ve
hidrokarbonları da içerebilmektedirler.
Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut En İyi Tekniklerine göre doğalgazın yakılması
sırasında oluşacak olan NOx emisyonları diğer yakıtlara oranla daha düşüktür. Aşağıdaki
grafikte de doğalgazın kömür ve petrole göre daha az NOx oluşturduğu görülmektedir;
Şekil 114. Kömür, Petrol ve Doğal Gaz Yeniden Yakma Yakıtlarının Karşılaştırılması
Mevcut En İyi Teknikler’e (MET) göre taş kömürü, petrol ürünleri, doğal gaz, türetilmiş
gazlar gibi kullanılan fosil yakıtların Avrupa Birliği’ne Üye Ülkeler arasındaki kullanım
yüzdeleri verilmiştir.
293
Tablo 95. AB Üye Ülkeleri Fosil Yakıtlı Tesislerde Üretilen Enerji Oranları (1997)
Toplam Brüt Elektrik Enerjisi
Üretimi (GW/s)
Toplam %
Taş Kömürü
471.797
39,04
Linyit
183.140
15,16
Petrol Ürünleri
185.755
15,37
Doğalgaz
332.331
27,50
Türetilmiş Gazlar
27.793
2,30
Diğer Yakıtlar*
7.707
0,63
Yakıt Tipi
*Diğer Yakıtlar: Bitümen, petrol kok kömürü gibi
Ülkemizde ise enerji kaynağı olarak büyük ölçüde doğalgaz kullanılmaktadır. Toplam
enerji kaynakları içinde, doğalgazın payı yaklaşık % 38,6, hidroelektrik enerji payı % 30, linyit
ve kömür payı %13, rüzgâr enerjisinin payı ise %0.04 değerindedir.
Yine Avrupa Birliği Üye Ülkeleri arasında yapılan inceleme kapsamında (1990 – 1997),
doğal gaz yaklaşık %134 oranında artış gösterirken taş kömürü yaklaşık %14 oranında
düşmüştür.
Doğalgazın AB Ülkelerindeki kullanım oranının bu şekilde artmasının ve ülkemizdeki
kullanımın oranının yüksek olmasının nedenleri;
 Doğal gaz zehirsiz bir gazdır.
 Doğal gazın temiz bir yakıt olması tesis bakım ve işletmesi açısından önemli bir
avantaj sağlar. Fuel-oil veya kömür yakılması halinde kalorifer kazanı ısıtma yüzeyleri
üzerinde biriken kül ve kurum tabakası hem yüzeyleri aşındırır hem de ısı geçişini
engelleyerek kazan verimini düşürür.
 Doğal gazın yakılması için ön hazırlama ve depolama gerekmez: Doğal gaz
kullanılması halinde yakıt hazırlama ve kül atma işlemlerine gerek kalmaz. Hem fuel-oil, hem
de kömür depolanmak zorundadır.
 Diğer yakıtların kullanımında filtrelemek, ısıtmak, kırmak, kurutmak gibi ön hazırlıklar
gerektirir. Bunlarda tesis maliyeti artırmaktadır. Ancak doğalgaz yakıtlı santral tesislerinde
böyle bir yakıt hazırlama evresine gerek yoktur. Tesisin iş akım şemasında da görülebileceği
gibi doğalgaz doğrudan gaz türbinine alınacaktır.
 Otomatik kontrollerle güvenli bir çalışma sağlamaktadır. Bu da işletme maliyetini
azaltmaktadır.
 Fuel-oil ve kömüre göre ısıl verimi yüksektir.
 Doğalgaz Çevrim Santrallerinde emisyon gazlarının kaynakta oluşmasının azaltılması
mümkündür. Söz konusu tesiste de düşük NOx üreten brülörler kullanılacaktır.
294
bulunmaktadır.
Söz konusu ESER DGKÇS kapsamında NOx Emisyonlarının azaltılmasındaki avantajları
düşünülerek kuru düşük NOx brülörleri kullanılacaktır.
Bütün temizlik, depolama, yakıt hazırlama ve kül atma maliyetleri göz önüne alınırsa,
doğal gaz çevrim santralleri gerek yatırım, gerekse işletme maliyetlerinde önemli kazançlar
sağlamaktadır. Yapılan bir çalışmaya göre doğal gaz yakılması halinde sadece işletme
giderlerinde fuel-oile oranla yıllık tüketiminin %1'i kadar bir tasarruf sağlanmaktadır. Kömür
olması halinde bu kazanç çok daha yüksek olacaktır. Kazan verimlerindeki artışlar da dikkate
alındığında doğal gazın diğer yakıtlara göre en az %10 ilave işletme ekonomisi sağladığı
gözlemlenmiştir.
Soğutma Sistemi Alternatifleri
ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santralinde kullanılacak olan soğutma sistemi
seçiminde bazı alternatif sistemler değerlendirilmiştir. Bu alternatiflerin değerlendirilmesi
sırasında yatırım maliyeti, verimliliği ve tesisin kurulacağı alanın su kaynağına yakın diğer
önemli parametreler arasındadır.
Fizibilite çalışmaları sırasında değerlendirilen sistemler;
Soğutma Sistemi Tipi
Açık Devre Soğutma Sistemi
Sirküleli Sulu Soğutma Sistemi
Kuru Sistem
Soğutma Ekipmanı
 Açık Devre Soğutma Sistemi (Once Through Cooling
System)
 Fanlı Soğutma Kulesi (Mechanical Draft Cooling
Tower)
 Doğal Çekişli Soğutma Kulesi (Natural Draft Cooling
Tower)
 Hava Soğutmalı Kondenser
(Air Cooled Condenser)
295
Açık Devre Soğutma Sistemi (Once Through Cooling System)
Açık devre soğutma sisteminde su kaynağından alınan su buhar kondenserinden
geçirilerek ısınmış olarak su kaynağına geri verilir. Soğutma sistemi içerisinde herhangi bir su
tüketimi veya buharlaşma kaybı söz konusu değildir. Tipik bir açık devre soğutma sistemi
akım şeması aşağıdaki gibidir;
Şekil 115. Açık Devre Soğutma Sistemi - Once Through Soğutma Sistemi
Avantajları
Dezavantajları
Yüksek Verimlilik
Yüksek Su Alım Oranları
Düşük kurulum ve işletme maliyeti
Sürüklenme ve Çarpma
Düşük Su Tüketimi
Deşarj edilen suyun sıcaklığının artması
Sirküleli Sulu Soğutma Sistemi
Sirküleli soğutma sistemleri açık devre soğutma sistemlerinde de olduğu gibi, buhar
yoğunlaştırılıp su soğutmalı tüplerden geçirilmektedir. Ancak sonrasında ısınan soğutma
suyu nehre deşarj etmek yerine, soğutma kulelerinde soğutularak tekrar sirküle edilir. Tipik
bir sulu soğutma sistemi akım şeması aşağıdaki gibidir;
296
Buhar
Islak Kule
Türbini
Sıcak Su
Buhar
Hava
Girişi
Soğuk Su
Şekil 116. Sirküleli Sulu Soğutma Sistemi
Sirküleli Sulu Soğutma Sisteminde, Açık Devre Soğutma Sistemine kıyasla daha az
miktarda su alınır ve alınan su sistemde sirküle edilerek kullanılır. Sisteme alınan suyun bir
kısmı soğutma sisteminde buharlaşır ve bir kısmı da su kaynağına blöf suyu olarak deşarj
edilir. Soğutma sisteminde buharlaşan su kaybı ve blöf suyu kayıplarının su kaynağından
telafi edilmesi gerekmektedir.
Avantajları
Dezavantajları
Düşük Su Alım Oranı
Yüksek Yatırım Maliyeti
Düşük Sürüklenme ve Çarpma
Su Tüketimi / Buharlaşma kaybı
Doğal ortamdan alınan su arıtıldıktan
sonra alıcı ortama deşarj edilecektir.
Yüksek Kurulum Alanı
Arıtma Tesisi Gerekliliği
Düşük Verimlilik
Sirküleli Sulu Soğutma Sistemleri havanın sirküle olma şekline göre doğal çekişli
soğutma kulesi ve fanlı soğutma kulesi olarak ikiye ayrılır. Doğal çekişli soğutma kulesinde
hava doğal konveksiyon ile sirküle edilir. Fanlı soğutma kulelerinde ise hava fanlar aracılığı
ile sirküle edilir. Fanlı Soğutma kulelerinin avantajları aşağıdaki gibidir;
 Aynı kapasitede oldukları düşünüldüğünde, fanlı soğutma kuleleri doğal çekişli
soğutma kulelerine göre daha az yer kaplamaktadır. Bunun nedeni ise fanlardan sağlanan
havanın hacminin daha yüksek olması nedeni ile soğutma kapasitesinin daha yüksek
olmasıdır.
 Fanlı soğutma kulelerinde kapasite kontrolü yapılabilir. Fan hızını ayarlayarak
soğutma kulelerinin içerisinde yer alan havanın hacmi ayarlanabilir. Böylelikle kapasite
kontrolü yapılabilir.
297
 Doğal çekişli soğutma kuleleri açık alanlara kurulmak zorunda olmalarına karşın,
fanlı soğutma sistemleri kapalı alanlara da kurulabilir.
Bu avantajlarına karşın fanların kullanılıyor olmasından dolayı kurulum maliyeti ve
işletme maliyeti daha çoktur.
Kuru Sistem
Kuru sistemlerde direk ve dolaylı olmak üzere gruplandırılır. Direk Kuru Sistemlerde
türbinden çıkan egzoz gazı Kuru Tip Kondensere (ACC) verilir. Atmosfere sıcak hava verilir.
Kuru sistemler de ıslak sistemlerde olduğu gibi doğal çekişli ve mekanik olabilmektedir.
Buhar Türbini
Hava
Çıkışı
Buhar
Hava Soğutmalı
Kondenser
Hava Girişi
Kondenser Tankı
Kondenser Pompaları
Şekil 117. Kuru Sistem Akım Şeması
Avantajları
Dezavantajları
Düşük Su Tüketim Miktarları
Yüksek Kurulum ve İşletme Maliyetleri
Düşük Sürüklenme ve Çarpma
Yüksek Verimlilik Hataları
Yüksek Hava Emisyonları
Sıcak günlerde yükleme limitlemesi
Yüksek Kurulum Alanı
298
Kuru sistemli tesislerde buhar kondenserinde su kullanımı olmayacağı için su tüketimini
azaltmaktadır. Bu tip sistemler genellikle su kaynağının bulunmaması durumunda tercih
edilir.
Kaliforniya Enerji, Komisyonu tarafından 2002 yılında hazırlanan Kaliforniya’da yer alan
enerji santrallerinde kullanılan soğutma teknolojilerinin karşılaştırılması çalışması sonucunda
elde edilen bazı parametrelere göre karşılaştırma sonuçları aşağıdaki gibidir;
Soğutma Sistemi Tipleri
Sirküleli Sulu Soğutma
Sistemi Fanlı Soğutma Kulesi
(Mechanical Draft Cooling Tower)
Parametreler
(Once Through Cooling System)
Hava Soğutmalı Kondenser
Su Tüketimi
Daha Az
MWe başına 8-12 galon/dakika
Fanlı soğutma sisteminin
yaklaşık % 0 - 5’i kadar
Yatırım
Maliyeti
Referans
Referans
Referans olarak alınan
sistemlerin 1,5 - 3 katı
İşletme ve
Bakım
Maliyeti
Pompa bakımı,
Kondenser
Soğutma sistemi
Bölgeye göre değişiklik gösterir
Fan/pompa gücü, su arıtımı, soğutma
kulesinin dolması, kondenser
temizlenmesi
Genişletilmiş yüzey temizliği,
Dişli Kutusu bakımı, fan gücü
Performans
Hataları
Proje alanı meteorolojisine bağlı
olarak hatalar değişiklik gösterir.
-
Sıcak ve rüzgârlı havalarda %520 arasında kapasite eksiği
oluşur.
Doğal
Kaynaktan
Su Alımı
MWe başına yaklaşık 500
galon/dakika
MWe başına yaklaşık 10-15
galon/dakika
--
Deşarj
galon/dakika
Deşarj edilen suyun sıcaklığında
artış ve Kalıntı Klor içermesi
galon/dakika
--
Doğalgaz kombine çevrim santrali projelerinde kullanılacak olan soğutma sistemi seçimi
aşağıdaki parametreler göz önünde bulundurularak yapılır;
-
Proje Alanı Meteorolojik Koşulları
Proje Alanı Yüksekliği
Su Temini
Rüzgâr Koşulları
Bölgesel Çevresel Kısıtlamalar
Civarda yer alan diğer aktiviteler
ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santralinde kullanılacak olan soğutma sistemi
alternatiflerin değerlendirilmesi sırasında yatırım maliyeti, verimliliği ve tesisin kurulacağı
alanın su kaynağına yakın diğer önemli parametreler arasındadır.
299
Fizibilite çalışmaları sırasında Türkiye’nin en büyük su kaynaklarından biri olan
Kızılırmak Nehrinin proje alanı yakınlarında bulunması nedeni ile ilk olarak yatırım maliyeti en
düşük olan ve verimliliği en yüksek olan Açık Devre Soğutma Sistemi (Once Through Cooling
System) göz önünde bulundurulmuştur. Açık Devre Soğutma Sistemi (Once Through Cooling
System) yanı sıra Sirküleli Sulu Soğutma Sistemi-Fanlı Soğutma Kulesi (Mechanical Draft
Cooling Tower) söz konusu projenin soğutma alternatifleri için değerlendirilmiştir.
Yatırım maliyetlerinin daha yüksek olması ve proje alanının su kaynağına çok yakın
olması nedenleri ile Hava Soğutmalı Kondenser (ACC) ve Doğal Çekişli Soğutma Kulelerinde
proje kapsamında değerlendirilmemiştir.
2000 yılında, ABD. Çevre Koruma Ajansı, ıslak ve havalı soğutmaların karşılaştırmalı
değerlendirildiği bir çalışma gerçekleştirmiştir. Sonuç olarak, her libre kondensat başına
enerji tüketimi hava soğutmalıda, ıslak soğutmaya göre daha yüksek olup, atmosferik
emisyonun da bununla ilişkili olarak yüksek olduğu belirlenmiştir. Çevresel hava sıcaklığıyla
birlikte enerji tüketimi de artmaktadır. Ayrıca, kuru soğutmalı sistemde sis, mineral
sürekenmesi ve su arıtımı ile atık bertaraf sorunlarının ortadan kaldırıldığı kaydedildi. Ancak
sonuç olarak, kuru soğutma sistemi mevcut en iyi teknikleri temsil etmemektedir. (Referans:
EPA Madde 316(b) Yeni Tesis Kuralları, Chapter3: Enerji Tüketimi ve Bölüm 4: Kuru
Soğutma, yayımlama:EPA(2000) )
Ayrıca, Havalı Soğutma Sitemi için gerekli olan alan, cebri soğutma su kulesi kurmak
için gerekli olan alandan daha büyüktür, bu nedenle Havalı Soğutma Sistemi kullnılması
yerine cebri soğutma su kulesi kullanılması doğal habitat daha çok koruyacaktır.
Havalı soğutmada ıslak sisteme gore, duman, sis, mineral süreklenmesi, su arıtması
ve bertarafı gibi avantajlar bulunmaktadır. Havalı Soğutmada gürültü oluşumunda elektrik
üretimi konularında ise dezavantajları vardır.
Havalı ve ıslak soğutma sistemlerinin ikisinin de sonuç olarak çevresel etkileri
bulunmaktadır. Bu yüzden belirleyici etmen genellikle ekonomik bazlı olmakla birlikte,
gerçekçi, maddi açıdan verimli ve ünitelerin bulunabilirliğidir.
Bütün bu sebeplere ek olarak, yatırım maliyetinin yüksek olması ve proje alanının su
kaynağına çok yakın olması nedeniyle Havalı Soğutma ve Doğal Çekişli Soğutma Kulesi
proje kapsamında değerlendirilmemiştir.
Yapılan fizibilite çalışmalarında Açık Devre Soğutma Sistemi (Once Through Cooling
System) kurulması durumunda işletme ömrü boyunca gerekli olacak olan su miktarının çok
yüksek olması ve değişken iklimsel koşulları da göz önünde bulundurularak sürekli temini
konusunda ileride sıkıntı yaşanması ihtimali nedeniyle proje kapsamında seçilmemiştir.
300
Sirküleli Sulu Soğutma Sistemi-Fanlı Soğutma Kulesi (Mechanical Draft Cooling Tower)
için yapılan çalışmalarda Açık Devre Soğutma Sistemine kıyasla daha düşük su ihtiyacı
olduğu tespit edilmiştir. Bu tip sistemlerde Su Depolama Ünitesi gibi diğer sistemlerde yer
almayan ünitelerin kurulması gerekmektedir. Bu ünitelerin kurulması ekstra maliyete sebep
olmaktadır. Bu ekstra maliyete rağmen Fanlı Soğutma Sistemi, Hava Soğutmalı Kondenser
ve Doğal Çekişli Soğutma Kulelerine oranla daha düşük yatırım maliyetine sahiptir.
Sirküleli Sulu Soğutma Sistemi-Doğal Çekişli Soğutma Kulesi (Natural Draft Cooling
Tower) için ise yeterli alanın bulunmaması ve proje alanının topografyasının uygun olmaması
nedenlerinden dolayı söz konusu sistem fizibilite çalışmalarında değerlendirilmemiştir.
Yapılan fizibilite çalışmaları ve literatür araştırmalarına göz önünde bulundurularak
Sirküleli Sulu Soğutma Sistemi-Fanlı Soğutma Kulesi (Mechanical Draft Cooling Tower)
seçilmesinin proje açısından en fizıbıl sistem olduğu sonucuna varılmış olup, söz konusu
santral kapsamında Fanlı Soğutma Sistemi kurulacaktır.
Sulu Soğutma sisteminin kullanılıyor olması yaz ve kış aylarında nehir sıcaklığında
herhangi bir sıcaklık artışına sebep olmayacaktır.
301
BÖLÜM XI.
İZLEME PROGRAMI VE ACIL EYLEM PLANI
XI.1. Faaliyetin İnşaatı İçin Önerilen İzleme Programı, Faaliyetin İşletmesi ve İşletme
Sonrası İçin Önerilen İzleme Programı ve Acil Müdahale Planı
İzleme Programı
Proje kapsamında oluşturulacak olan İzleme Programında temel hedef, projenin inşaat,
işletme ve işletme sonrası dönemlerinde çevresel etkilerin belirlenmesi ve çalışmaların Çevre
Mevzuatına uygun bir şekilde yapılmasını denetlemektir. Projenin inşaat ve işletme
faaliyetleri kapsamında izleme çalışmalarının detayları aşağıdaki Tablo 96 ve 97’de
verilmiştir.
Türk Yönetmeliklerine göre, inşa aşaması süresince, izleme programları ÇED Raporu
hazırlanmasından sonra belirli periodlar arasında Çevre ve Şehiricik Bakanlığı tarafından
gerekçeleştirilecektir (3 veya 6 ayda bir gibi). İzleme süreci içerisinde, izleme raporları
hazırlanacak ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunulacaktır. Bu raporlar ESER Holding
Merkez Binasında ve geçici olarak şantiye alanında paydaşların değerlendirmelerine
sunulacak ve görüşlerine açılacaktır.
İşletme süresince, çevresel ve sosyaş performans üzerinde bir yıllık rapor hazırlancak ve
websitemizde yayınlanacaktır.
İşletme aşamasında, tesisten kaynaklı emisyon, atıksu, gürültü, arıtma çamuru, yerel
mevzuatta belirlenen şekil ve periodlarda göre ölçülecek ve izlenecektir. Elde edilen veriler
hem bakanlık mevzuatlarında belirtilen sürelerde hem de denetimlerde Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı’na sunulacaktır.
302
Tablo 96. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasının İzleme ve Gözlem Programı
İzlenecek
Parametre
Tarihi Kültürel ve
Arkeolojik
Varlıklar
Bitkisel Toprağın
Sıyrılması
İlgili Faaliyet
Arazi hazırlık ve kazı çalışmaları
kapsamında herhangi bir kültürel ve
arkeolojik
varlığa
rastlanılması
durumunda
en
yakın
Müze
Müdürlüğüne veya Kültür ve Tabiat
Varlıklarını
Koruma
Kurulu
Müdürlüğüne haber verilecektir.
Yüzeysel toprağın üzerinden bitkisel
toprağın, toprağın özelliklerine uygun
olarak sıyrılarak alınması
Hafriyat
Çalışmaları
Sıyırma ve kazı işlemlerinin nasıl
yapıldığı,
hafriyat
malzemesinin
çevreye zarar vermeyecek şekilde
kullanılması ve/veya depolanması
Hava Emisyonları
Arazi çalışmaları
Araç Emisyonları
Arazi
düzenleme
aşamasından
başlayarak tüm inşa faaliyetlerinde
kullanılacak iş makine ve ekipmanları
Zemin Emniyeti
Arazi düzenleme ve inşaat çalışmaları
Azaltıcı Önlem
İzlenme Süresi
Sorumlu
- Kazı çalışmalarının hemen durdurulması, ilgili kurumun gözetiminde ve/veya izni ile
devam edilmesi,
Arazi hazırlık ve
kazı
işlemleri
süresince
-Yüklenici Firma,
-Müze Müdürlüğü,
Koruma
Kurulu
Müdürlüğü
- Sıyrılarak alınan bitkisel toprağın peyzaj çalışmalarında kullanılmak üzere özelliklerini
kaybetmemesi için hafriyat toprağı ile karıştırılmadan ayrı bir şekilde depolanması,
Arazi hazırlık ve
kazı
işlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
Arazi hazırlık ve
kazı
işlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
- Sıyırma ve kazı işlemleri sırasında tozumanın engellenmesi amacı ile arazöz ile sulama
yapılması,
- Kazı işlemlerinden çıkan malzemenin dolgu işlemlerinde kullanılması,
- Kazı fazlası malzemenin depolama işlemleri sırasında “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve
Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nde belirtilen standartlara göre Kılıçlar
Belediyesi’nin gösterdiği alanda çevre araziye zarar vermeden depolanmasının
sağlanması,
- Arazi çalışmaları sırasında savurma yapılmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin
yapılması,
- Gerekmesi durumunda kullanılan yolların ıslahının yapılması,
- Malzeme taşınması sırasında yollarda tozun indirgenmesi ve oluşumunun minimize
edilebilmesi amacı ile kullanılan yolların arazöz ile sulanması
- Malzeme taşınması sırasında tozumanın engellenebilmesi amacı ile malzemenin üst
kısmının % 10 nemde tutulması,
- SKHKKY’de belirtilen hususlara uyulması,
- Kullanılacak Tüm araçların rutin bakımlarının düzenli olarak yaptırılması,
- Kullanılacak tüm araçların egzoz emisyon ölçümlerinin düzenli olarak yaptırılması,
- Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının
Kontrolüne Dair Yönetmeliğin ilgili hükümlerine uyulması
- İmar Planına Esas Jeolojik/Jeoteknik Etüt Raporlarında belirtilen zemin emniyetinin
sağlanabilmesi amacı ile öngörülen emniyet ve drenaj önlemlerinin alınması
İzlenecek
Parametre
İlgili Faaliyet
Azaltıcı Önlem
Atıksu
Evsel nitelikli su kullanımı,
Hazır beton Santralinde su kullanımı
Katı Atıklar
Evsel nitelikli katı atık oluşumu
İnşaat ve hafriyat atıkları
Ambalaj Atıkları
Personel ihtiyaçları ve İnşaat işlemleri
Bitkisel
Yağlar
Atık Yağlar
Ömrünü
Tamamlamış
Lastikler
Atık
Personelin
karşılanması
yemek
ihtiyacının
Arazi
düzenleme
aşamasından
gerçekleştirilecek tüm işlemler ve bu
faaliyetlerde kullanılacak iş makine ve
ekipmanları
Arazi
düzenleme
aşamasından
kullanılacak iş makine ve ekipmanları
- Yüzeysel Su kaynaklarına kontrolsüz bir şekilde atık atılmasının engellenmesi,
-Hazır beton Santralinden çıkan yıkama atıksularının çökeltme havuzunda çökeltildikten
sonra tekrar beton santralinde yıkama işleminde ve/veya katkı suyu olarak kullanılması,
- Evsel nitelikli atıksuların paket atıksu arıtma tesisinde arıtılıp sınır değerlerin
sağlanması ile birlikte deşarj edilmesi,
- Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması ve deşarj sınır değerlerinin
sağlanması
- Personel ihtiyaçlarının karşılanması sonucunda oluşacak evsel kökenli atıkların, diğer
atıklardan ayrı olarak kapalı sızdırmasız kaplarda biriktirilmesi, belli periyotlarla Belediye
tarafından alınarak bertarafının sağlanması
-Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
-Geri kazanılabilir ve/veya dönüştürülebilir malzemelerin ayrı toplanarak tekrar kullanımı
ve/veya lisanslı geri dönüşüm tesislerine teslim edilmesi
- Arıtma çamurlarının analizlerinin yaptırılarak sonuçlarına uygun olarak bertarafının
sağlanması,
- İnşaat Faaliyetleri kapsamında oluşacak Ambalaj Atıklarının, diğer atıklardan ayrı
toplanmasını sağlamak, toplanan atıkların Lisanslı firmalara verilerek bertarafının
sağlanması.
- Diğer atıklarla karışmasını engellemek, evsel atıklarla bertarafını engellemek,
- Kontrolsüz bir şekilde çevreye atılmasını engellemek,
- Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
- Personel ihtiyaçlarının karşılanması sırasında oluşacak Atıkların, sızdırmasız kaplarda
ayrı olarak toplanması ve toplanan atıkların Lisanslı firmalara verilerek bertarafının
sağlanması.
- Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
- İnşaat faaliyetleri kapsamında kullanılacak olan her türlü makine ve araçlardan kaynaklı
oluşacak atık yağ ve motor yağlarının Yetkili laboratuvarlarca analizlerinin yapılmasını ve
Analiz sonuçlarına uygun olarak Geri Kazanım ve/veya Bertaraf tesislerinde bertarafının
sağlanması amacıyla lisanslı firmalara teslim etmek,
- Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
- İnşaat çalışmaları sırasında kullanılacak olan araçlardan kaynaklanacak lastiklerin
yetkili bertaraf tesislerine gönderilmesini sağlamak,
- Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
304
İzlenme Süresi
Sorumlu
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İzlenecek
Parametre
İlgili Faaliyet
Atık
Pil
ve
Akümülatörler
Arazi
düzenleme
aşamasından
ekipmanları
Tıbbi Atıklar
Personel ihtiyaçları
Gürültü
Arazi
düzenleme
aşamasından
ekipmanları
Flora Fauna
Arazi
düzenleme
aşamasından
başlayarak tüm inşa faaliyetleri
Tarım Alanları
Faaliyet sahasına ulaşım,
Hafriyat İşlemleri,
Orman Alanları
Arazi
düzenleme
aşamasından
Konut, Altyapı ihtiyaçları
Personel
İhtiyaçlarının
karşılanması
Azaltıcı Önlem
İzlenme Süresi
Sorumlu
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
- Kırıkkale Orman İşletme Şefliğinden gerekli izinler faaliyet öncesi alınacaktır,
- Orman alanlarına kazı fazlası malzeme dökülmeyecektir.
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
- Proje kapsamında çalıştırılacak personel öncelikli olarak proje sahası ve yakın
çevresindeki yerleşimlerden tercih edilecektir. Bu durumda yakın yerleşim yerlerinden
gelen personelin kendi ikametgâhlarında konaklamalarını talep etmeleri ve/veya inşaat
faaliyetleri açısından uygun olması halinde servis arabaları ile taşıma yapılabilecektir.
- Dışarıdan gelecek olan personel için şantiye sahasının kurulması,
- Çalışacak personelin her türlü altyapı ihtiyacı, şantiye sahalarında yapılacak olan
sosyal tesislerden karşılanması
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
- İnşaat çalışmaları kapsamında kullanılacak olan araçlardan oluşacak atık akülerin
toplama noktalarına veya geçici depolama alanlarına götürülmesini sağlamak,
- İnşaat faaliyetleri kapsamında oluşacak her türlü atık pilin yönetmelik hükümleri
çerçevesinde ayrı olarak toplanmasını sağlamak,
- Toplanan Atık pilleri Atık Pil Toplama Lisansı olan firmalara gönderilmesini sağlamak,
- Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
- İnşaat aşamasında çalışacak personelden kaynaklı olarak oluşacak tıbbi atıklar, diğer
atıklardan ayrı olarak özel kaplarda biriktirilecektir,
- Toplanan tıbbi atıklar, ilgili belediye ile Tıbbi Atık bertaraf sözleşmesi imzalanarak
bertarafı sağlanacaktır.
- Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri ilgili hükümlerine uyulması
- İnşaat çalışmalarında kullanılacak olan ekipmanların bakımlarının düzenli olarak
yaptırılması,
- Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine
uyulması ve sınır değerlerin sağlanması
- İnşaat faaliyetleri sırasında arazinin hazırlanması için sıyrılan bitkisel toprağın tekrar
serilmesi ve doğal bitki örtüsüne uygun bitkilendirilmesi,
- İnşaat çalışmaları sırasında personelin avlanmasının engellenmesi,
- Faaliyet sahasına ulaşım sırasında kullanılan yolun etrafında bulunan tarım arazilerinin
olumsuz etkilenmesinin engellenmesi amacıyla stabilize yollar araröz ile düzenli olarak
sulanarak tozuma engellenecektir.
- Hafriyat çalışmaları sırasında, tozumayı engelleyici tedbirler alınarak (arazöz ile sulama
gibi) bölgedeki mevcut tarım arazilerinin zarar görmesi engellenecektir.
305
İzlenecek
Parametre
İş
Sağlığı
Güvenliği
ve
Ulaşım
İlgili Faaliyet
Azaltıcı Önlem
İzlenme Süresi
Sorumlu
Arazi
düzenleme
aşamasından
- İnşaat çalışmaları kapsamında Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
hükümlerine uygun çalışılması,
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
Arazi
düzenleme
aşamasından
- Malzemelerin taşınması sırasında tonaj sınırlamalarına uyulması,
- Karayolu Trafik Kanunu ilgili hükümlerine uyulması
İnşaat
İşlemleri
süresince
- Yüklenici Firma,
Tablo 97. İşletme Aşaması için İzleme ve Gözlem Programı
İzlenecek
Parametre
İlgili Faaliyet
Azaltıcı Önlem
Hava Emisyonları
Elektrik enerjisi üretimi için doğalgazın
yanması sonucu ortaya çıkan baca
gazları
-Santralin çalışması sırasında sürekli ölçümlerin yapılması,
-Emisyon değerlerinin yönetmelik sınır değerlerinin altında tutulması,
-Kuru Düşük NOx üreten brülörlerin kullanılması
-Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği ve Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
Atıksu
Evsel nitelikli atıksu oluşumu,
Proses atıksuları
Katı
Atıklar
Tehlikeli atıklar
Ambalaj Atıkları
/
Evsel nitelikli katı atık
İşletme bakım ve onarımlarından
kaynaklı katı atık oluşumları
Arıtma tesisi çamur oluşumları
Personel
faaliyetleri
ihtiyaçları
ve
işletme
- Santralin işletmesi sırasında oluşacak atıksuyun Atıksu Arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra
deşarjının sağlanması
- Evsel nitelikl i atıksuyun Paket Atıksu Arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra deşarjının
sağlanması
- Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
- Personel ihtiyaçlarının karşılanması sonucunda oluşacak evsel kökenli atıkların, diğer
atıklardan ayrı olarak kapalı sızdırmasız kaplarda biriktirilmesi, belli periyotlarla Belediye
tarafından alınarak bertarafının sağlanması
-Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
-Geri kazanılabilir ve/veya dönüştürülebilir malzemelerin ayrı toplanarak tekrar kullanımı
ve/veya lisanslı geri dönüşüm tesislerine teslim edilmesi
- Arıtma çamurlarının analizlerinin yaptırılarak sonuçlarına uygun olarak bertarafının
sağlanması,
- İşletme Faaliyetleri kapsamında oluşacak Ambalaj Atıklarının, diğer atıklardan ayrı
toplanmasını sağlamak, toplanan atıkların Lisanslı firmalara verilerek bertarafının
sağlanması.
- Diğer atıklarla karışmasını engellemek, evsel atıklarla bertarafını engellemek,
- Ambalaj ve Ambalaj Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
306
İzlenme Süresi
Sorumlu
İşletme süresince
- Farcan Enerji Üretim
A.Ş.
- Çevre ve Şehircilik İl
Müdürlükleri,
A.Ş.
Müdürlükleri,
A.Ş.
A.Ş.
Atık Yağlar
İşletme aşamasında yer
makine ve ekipmanları
alan
iş
Atık
Pil
ve
Akümülatörler
alan
iş
Gürültü
alan
iş
- İşletme faaliyetleri kapsamında kullanılacak olan her türlü makine ve ekipmandan kaynaklı
oluşacak atık yağ ve motor yağlarının Yetkili laboratuvarlarca analizlerinin yapılmasını ve
Analiz sonuçlarına uygun olarak Geri Kazanım ve/veya Bertaraf tesislerinde bertarafının
sağlanması amacıyla lisanslı firmalara teslim etmek,
- Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
A.Ş.
Müdürlükleri,
- İşletme aşamasında kullanılacak olan araçlardan oluşacak atık akülerin toplama
noktalarına veya geçici depolama alanlarına götürülmesini sağlamak,
- İşletme faaliyetleri kapsamında oluşacak her türlü atık pilin yönetmelik hükümleri
çerçevesinde ayrı olarak toplanmasını sağlamak,
- Toplanan Atık pilleri Atık Pil Toplama Lisansı olan firmalara gönderilmesini sağlamak,
- Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
A.Ş.
Müdürlükleri,
- İnşaat çalışmalarında kullanılacak olan ekipmanların bakımlarının düzenli olarak
yaptırılması,
- Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ilgili hükümlerine uyulması
ve sınır değerlerin sağlanması
A.Ş.
Müdürlükleri,
307
Acil Müdahale Planı
Proje dahilinde, başından sonuna kadar her türlü inşaat faaliyetlerini ve daha sonrasında
işletme aşamasını da içine alacak şekilde, meydana gelebilecek her türlü doğal afet ve kaza
sonucunda oluşabilecek acil durumlar için; bu acil durumların tüm zararını en az seviyede
tutmak amacıyla, her acil durum için ayrı ayrı hazırlanan “Acil Eylem Planı (AEP)” detayları
bu bölümde verilmiştir.
Acil Eylem Planı’nda yer alan işlerin gerektiği zaman düzgün bir şekilde uygulanabilmesi
için bütün personelin acil durumlar ve yapılması gerekenler konusunda bilgilendirilmesi
gerekmektedir. Acil durumlarda görev alacak olan ekiplere verilecek özel eğitimler dışında,
inşaat ve işletme aşamalarında çalışan her personel de “Acil Durum Uygulamaları”
konusunda eğitime tabi tutulacaklardır. Bu eğitimlerin etki değerlendirmelerini ölçmek ve
pekiştirmek amaçlı olarak da, düzenli olarak “Acil Durum Tatbikatları” yapılacaktır. Acil eylem
planı personelin her zaman okuyabilmesi için “Kalite ve İSG” panolarında asılı duracak, bu
planda yer alan kişiler ve telefon numaraları yazılacak ve güncel tutulacaktır.
Çalışma alanında, acil durum esnasında bütün çalışanların en kısa yoldan
toplanabileceği bir “Acil Durum Toplanma Bölgesi” belirlenecektir. Ayrıca yine çalışma
sahasında bu bölgenin kolay bulunmasını sağlayacak yönlendirici işaretler ve bölgeyi belirten
büyük bir tabela yerleştirilecektir. “Acil Durum Tahliye Planı” çizilecek, acil durumda bölgenin
nasıl terkedileceği de çalışanlara aktarılacak ve bu planlar çalışma sahasının belli bölgelerine
asılacaktır. Tesise işletme aşamasında kullanılmak üzere bir “Acil Durum Alarm Sistemi”
kurulacak ve kullanımı konusunda personel bilgilendirilecektir.
Çalışma sahasının belli noktalarına, içinde acil durumlarda kullanılabilecek malzemelerin
bulunduğu “Acil Durum İhtiyaç Kitleri” yerleştirilecek. Bu kutuların periyodik kontrolleri
yapılacaktır.
1. Acil Eylem Planında Yer Alan Ekipler ve Sorumlulukları
Acil Eylem Planı çerçevesinde, acil durumdan etkilenen her personelin belli başlı
sorumlulukları vardır. Acil durumlar için koordineli bir şekilde oluşturulacak ekiplerin detayları
ve görevleri aşağıda verilmiştir.
1.a. Kriz Masası:
1. Panik ortamı oluşmamasını sağlar, ortamı sakinleştirir ve çok hızlı
değerlendirmelerle, acil durumu yöneterek uygun olan acil durum planını devreye sokar.
2. Yönetim Kadrosunun başkanlığını Genel Müdür yapar. Kriz Masasında görevlidir
ve kriz masasının koordinasyonu sağlar. Acil durumda derhal Kriz Merkezi'ne gider.
3. İdari işlerden sorumlu bir kişi kriz masası-acil durum yoklamasından sorumludur.
4. Kriz masası diğer ekiplerin sevk ve idaresini yapar.
5. Ekipler arası koordinasyonu sağlar.
6. Acil durumun sona erdiği kararını verir.
1.b. Müdahale Ekipleri:
1. Müdahale edilebileceğine karar verdiği yerlere gerekli ekipmanla müdahale eder.
2. Müdahale ekiplerinden bir lider seçilir. Bu lider 110 ve 112 gibi önemli numaraları
arayarak gerekli bilgileri verir.
3. Müdahale ekipleri liderinden talimat alır.
4. Gerekirse 2-3 müdahale ekibi oluşturulabilir.
5. Güvenliği sağlayıp kurtarma ekiplerinin önünü açar.
6. Müdahale ekipleri eğitimli personelden seçilir.
1.c. Kurtarma Ekipleri:
1. Bu ekip üyeleri özel eğitimli kişilerden oluşur. Bu kişiler acil durum oluştuğunda
derhal Kriz Merkezi'ne gider, yoklamalarını buradan verirler ve buradan yönetilirler. İlk
Yardım ekipleri de kurtarma ekiplerinin içinde yer alır.
2. Kurtarma ekibi, Kriz Masası tarafından görevlendirilir. Kurtarma ekipleri eğitimli
personelden seçilir.
3. Kurtarma çalışmalarının yapılabilirliği, bu ekipler tarafından acil olarak yapılacak
“tehlike tespit” çalışmalarının raporlamasından sonra belirlenir.
4. Kriz Merkezi'nin belirlediği yere, özel ekipmanları ile giderek, kurtarma
çalışmalarına başlarlar.
5. Acil durum yerine yeteri kadar malzeme torbası, çuval ve battaniye götürür.
6. Acil durumda, varsa önce canlıları kurtarır.
7. Acil durumda, öncelikle “YANGINDA İLK KURTARILACAK” etiketli, sonra sırası ile
“KIRMIZI, MAVİ, YEŞİL” etiketi bulunan evrak ve eşyaları yangın yerinden henüz yanma
tehlikesi olmayan bölgeye taşır.
8. Malzeme kurtarılırken, acil durum yerine en yakın olan yanıcı maddelerden
başlanarak güvenlik koridoru oluşturur.
9. Kurtarılan eşyayı koruma ekibine teslim eder.
10. Çalışmalarını Kriz Merkezi'ne rapor ederler.
1.d. İlkyardım Ekibi:
1. İlk Yardım Ekibi “Temel İlk Yardım Sertifikası” almış olan eğitimli personelden
seçilir.
2. Yaralılar için malzeme hazırlar.
3. Yaralıları taşımak için sedye ve ilaç hazırlar.
4. Yaralılara gerekli ilk müdahaleyi yapar.
5. Olay yerine gelen sağlık personeline yardımcı olur.
1.e. Şirket Koruma Ekipleri:
1. Bakımcılardan ve kritik tesisleri bilen imalatçı, kaliteci v.b. kişilerden oluşan 2-4
kişilik takımlardır. Şirket Koruma Ekipleri eğitimli personelden seçilir
2. Çalışmalar sırasında dikkat edilecek noktalar konusunda bilgi aktarımı ekip
liderleri tarafından yapılır.
3. Kriz Merkezi'nden gelecek komutla çalışmalarına başlar.
4. Yangında kurtarılan malzemenin emniyetini sağlar.
5. Bulunduğu yere başka kimseyi yaklaştırmaz.
6. Panik ve kargaşayı önler.
309
7. Hasar tespiti yapılana kadar yetkili şahıslardan başkasına malzeme teslimi
yaptırmaz, teslim ettiği malzemeleri imza karşılığı verir.
8. Çalışmalar bittiğinde, gözlemlerini ilgili formlarla Kriz Merkezi'ne bildirir.
2. Acil Durumlarda Yapılacaklar
Projede meydana gelebilecek olası acil durumlar ve bu durumlarda yapılması gerekenler
detaylı olarak aşağıda açıklanmıştır.
2.1. Genel
Herhangi bir acil durum anında;
1. Sakin olun ve ne olduğunu anlamaya çalışın.
2. Varsa “Acil Durum Alarmı”nı çalıştırın.
3. Size zarar vermesi muhtemel malzemelerden uzak durmaya çalışın.
4. Acil Durum Tahliye Planında belirtilen şekilde, Acil Durum Toplanma Bölgesine
gitmeye çalışın.
5. Başınızı ve yüzünüzü mutlaka emniyete alın.
6. Bulunduğunuz mahali terk ederken; yangın ve su baskınında elektrik şalterini
kapatın. Asla asansörleri kullanmayın.
7. Kriz masası tarafından verilecek bilgilere göre hareket edin.
2.2. Deprem
Alınacak tedbirler;
1. Çalışma sahasında, kapalı mekanlarda bulunan devrilmesi ve düşmesi muhtemel
eşyalar sabitlenecek.
2. Yanıcı ve kimyasal maddeler, ağzı kapalı ve devrilmeyecek bir şekilde
depolanacak.
3. Deprem anında ilk olarak faaliyeti durdurulması gereken makinelerin ve
kapanması gereken vanaların bir listesi yapılacak.
310
Acil durum anında yapılacaklar aşağıda akım şeması halinde verilmiştir;
Kapalı mekanlarda kalan personel; masa altı veya yanı, koltuk, kanepe yanları gibi güvenli
bölgelerde; açık alandakiler ise mümkün olduğunca yapılardan uzak bir bölgede, depremin
bitmesini bekleyecektir.
Depremin sona ermesinin ardından listede belirtilen makinelerin faaliyetleri durdurulur ve
kapanacak vanalara ve şalterlere gereken müdahaleler yapılır.
Acil durum tahliye planında belirtildiği gibi acil durum toplanma bölgesine gidilir
Kriz masası herkesin güvenli bir yerde toplandığından emin olur gereken ekipleri en acil
şekilde toparlar ve görevlerine sevk eder
Hasar varsa Müdahale Ekipleri; Hızır Acil ve İtfaiyeye haber verir. Enkaz altında bulunan
insan olup olmadığını kontrol eder. Belirlenen yaralılar için Kurtarma Ekiplerine haber verir.
İlk Yardım ekipleri yaralıların tespitini ve gereken ilk müdahaleleri yapar. Sonrasında en
yakın sağlık kuruluşuna sevk eder.
Kurtarma ekipleri enkaz altından ilk seferde çıkabilecek olan yaralıları kurtarır.
Çalışma alanının güvenli olduğu tespit edildikten sonra, önce kritik noktalardaki hasar tespiti
yapılır ve tehlike arz eden durumlar öncelikli olarak belirlenerek gereken önlemler alınır.
311
2.3. Yangın
1. Tesis içinde otomatik yangın alarm-söndürme sistemi kurulacak, periyodik
bakımları ve kullanımı konusunda personel eğitimi yapılacaktır.
2. Yangın söndürme cihazlarının ayda bir kontrolü yapılacak, dolu ve temiz olması
sağlanacak, yerleri plan üzerinde gösterilecek ve asla değiştirilmeyecek.
3. Yangına sebebiyet verecek yanıcı maddelerin yanında ısı kaynağı kullanılarak bir
çalışma yapılmayacak, asla sigara içilmeyecek.
4. Personele yangın söndürme cihazlarının yerleri ve kullanımı konusunda eğitim
verilecek, ve tatbikatta uygulanması sağlanacak.
5. Herhangi bir makinenin sürekli çalışması veya sürtünme ile çalışması neticesinde
meydana gelebilecek aşırı ısınmalara dikkat edilecek.
6. Kaynak/kesme işlemi gibi kıvılcım saçabilen işler için yangın güvenlik tedbirlerini
alınacak, Etrafta yanıcı madde var ise bu işlem o bölgede yapılmayacak.
7. Makinelerin dış cephesi yağdan arınmış ve temiz durumda bulundurulacak.
8. Çalışma sahasında, büro ve odalarda bozuk priz ve ekli kablo
bulundurulmayacak.
9. Bürolarda, baraka ve koğuşlarda; elektrik sobaları, radyatör ve diğer ısınma
cihazları üzerine, yakınına parlayıcı, yanıcı malzeme bırakılmayacak.
10. Mesai bitiminde elektrikli ocaklar, vantilatörler ve diğer elektrikle çalışan cihazlar
kapatılacak, fişten çekilecek
11. Yürütülen hizmetin gereği olarak laboratuar, lokanta, çamaşırhane, büfe ve
atölyeler dışında, odalarda elektrik sobası, elektrik ocağı ve ütüsü, benzin, ispirto,
gaz ve likit gaz ocakları kullanılmayacak.
12. Binaların elektrik iç tesisatında prensip olarak otomatik sigorta kullanılacak.
13. Kapalı yerde ısıl işlem yaparken dikkatli olunacak.
14. Her türlü ikaz işaretlerine, talimatlara riayet edilecek.
15. Çalışma sahası ve çevresinde kesinlikle ateş yakılmayacak.
16. Yangın çıkmasını önlemek için işyeri temizliğine dikkat edilecek.
17. Yanıcı sıvılar özel kaplarda muhafaza edilecek.
18. Oksijen ihtiva eden kapalı kapların yağlanmamasına dikkat edilecek. Basınçlı
kaplarda bulunan oksijen yağla birleştiğinde infilak olur.
19. Yılda bir yangın söndürme tatbikatı yapılacak, hangi cihazın ne tip bir yangında
kullanılacağı konusunda eğitimler verilecek.
20. Yangın hortumları yangın dışındaki işler için kullanılmayacak.
312
Yangını ilk gören personel tarafından, yangının küçük olması durumunda, en yakındaki
yangın söndürme cihazı veya hortumu ile ilk müdahale yapılır. Eğer yangın bu şekilde
söndürülemeyecek kadar büyük ise “Yangın Alarmı” çalıştırılır.
Yangın kişisel olarak söndürülemeyecek kadar büyük ise, yangın yerinden uzaklaşılır,
İtfaiye, Hızır Acil ve kriz masası ekiplerine haber verilir.
Acil durum tahliye planında belirtildiği gibi acil durum toplanma bölgesine gidilir.
Kriz masası herkesin güvenli bir yerde toplandığından emin olur, gereken ekipleri en acil
şekilde toparlar ve görevlerine sevk eder.
Listede belirtilen makinelerin faaliyetleri durdurulur ve kapanacak vanalara ve şalterlere
gereken müdahaleler yapılır. Belirlenen yaralılar için Kurtarma Ekiplerine haber verilir.
Kurtarma ekipleri önce canlıları, sonra önem sırasına göre evrak ve eşyaları, kendi can
güvenliğini tehlikeye atmadan kurtarmaya çalışır.
Yangın durdurulamaz ve büyümeye devam ederse, çevredeki diğer tesislere haber verilir.
2.4. Sel ve Su Baskınları
313
1. Çalışma sahasındaki su drenaj, kanalizasyon sistemleri periyodik olarak kontrol
edilecek.
2. Su ile teması tehlikeli olan kimyasal maddeler ağzı kapalı olarak yüksek yerlerde
depolanacak.
3. Sel oluşma potansiyeli yüksek noktalar tespit edilecek, çalışma alanı ve tesisler taşma
seviyesinden yüksek bir yere kurulacak.
4. Sel felaketi için gerekirse ayrı bir Acil Durum toplanma bölgesi seçilecek. Bu bölge,
çalışma alanı ve tesisin en yüksek noktasından seçilecek.
5. Yoğun yağış dönemlerinde sel uyarıları takip edilecek, önceden belirlenen yüksek bir
noktada “Ani Sel Gözetlemesi” yapılacak.
314
Ani sel gözetlemesinden gelen uyarı sonucunda, “Acil Durum Alarmı” çalıştırılır.
Listede belirtilen makinelerin faaliyetleri durdurulur ve kapanacak vanalara ve şalterlere
gereken müdahaleler yapılır.
Acil durum tahliye planında belirtildiği gibi sel için belirlenen acil durum toplanma bölgesine
gidilir. Zemin kat altında bulunan personel öncelikli olarak tahliye edilir.
Kurtarma ekipleri önce canlıları, sonra önem sırasına göre evrak ve eşyaları, kendi can
güvenliğini tehlikeye atmadan kurtarmaya çalışır.
Sel durumu geçene kadar acil durum toplanma bölgesinde beklenir.
315
2.5. Doğal Gaz Sızıntısı
1. Doğal gaz boruları ve basınç istasyonlarının bulunduğu bölgelere yetkili personel
dışında girişler yasaklanacak. Gerekirse bu bölgeler tel çit vb malzemeler ile tecrit
edilecektir.
2. Tesis içinde kesinlikle sigara içilmeyecek ve ateş yakılmayacak.
3. Gaz sızıntısı tespiti için gerekli görülen yerlere dedektörler yerleştirilecek ve periyodik
bakımları yapılacak.
4. Acil durumda müdahale edilecek olan vanalar ve kimler tarafından kapatılacağı
önceden belirlenecek.
Doğal gaz sızıntısı tespit edildiğinde “Acil Durum Alarmı” çalıştırılır. Kapalı mekanda,
pencere ve kapılar açılır.
Listede belirtilen makinelerin faaliyetleri durdurulur, kapanacak vanalara ve şalterlere
gereken müdahaleler yapılır.
Acil durum tahliye planında belirtildiği gibi acil durum toplanma bölgesine gidilir.
Müdahale ekipleri gaz sızıntısının olduğu noktayı gerekli ekipmanla tespit eder ve sızan
gazı kesen vanayı kapatır.
Ortamdaki doğal gaz tamamen dağılana kadar acil durum toplanma bölgesinde beklenir.
316
2.6 Kaza Durumunda
Kaza gibi acil bir durum karşısında alınacak önlemler aşağıda verilmiştir:
-
Tesis işletimi derhal durdurulacaktır.
Yerel ve ilgili kurumlara derhal haber verilecektir,
Kaza durumunda nehir ve su ekolojisi üzerine negatif etkinin en aza indirilmesi için
gerekli tedbir ve önlemler alınacaktır.
XI.2. ÇED Olumlu Belgesinin Verilmesi Durumunda, Yeterlik Tebliği’nde “Yeterlik
Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri” Başlığının Dördüncü Bendinde
Yer Alan Hususların Gerçekleştirilmesi İle İlgili Program
Proje konusu ESER DGKÇS projesinin inşaat ve işletme aşamasında olabilecek
çevresel etkileri ilgili bölümlerde detaylı olarak incelenmiştir. Proje kapsamında yapılan
incelemelerde çevre ve insan sağlığının korunabilmesi amacı ile dikkat edilmesi gereken
hususlar ve alınması gereken önlemler detaylı olarak anlatılmıştır.
Proje kapsamında oluşturulacak olan İzleme Programında temel hedef, projenin inşaat
ve işletme dönemlerinde çevresel etkilerin belirlenmesi ve çalışmaların Çevre Mevzuatına
uygun bir şekilde yapılmasını denetlemektir. Projenin işletme ve inşaat faaliyetleri
kapsamında izleme çalışmalarının detayları Başlık XI.1. altında tablolarda verilmiştir.
Yeterlik Belgesi Tebliği ‘Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri’
başlığının 4. Bendi kapsamında bu Tebliğin Ek-4’ünde yer alan ÇED Raporlarında Verilen
Taahhütlere Ait Yatırımın İnşaat Dönemi İzleme-Kontrol Formunu doldurarak Nihai ÇED
Raporunda belirtilen izleme-kontrol periyotlarında Bakanlığa iletilecektir.
317
BÖLÜM XII.
HALKIN KATILIMI
(Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle
bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerini, konu ile ilgili açıklamalar)
Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından Halkın Katılımı Toplantısı tarihi 03.06.2011 ve
Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı tarihi ise 09.06.2011 olarak belirlenmiştir.
Proje kapsamında Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 9. maddesi hükümleri
doğrultusunda “Halkın Katılım Toplantısı” Kılıçlar Belediyesi - Belediye Lokalinde
düzenlenmiş olup, toplantı yeri Kırıkkale Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü birlikte
belirlenmiştir.
Projeden Etkilenmesi Muhtemel Yöre Halkı
Proje alanına en yakın yerleşim yeri yaklaşık 2.000 m mesafede yer alan Hacıbalı
Köyüdür. Bunun dışında yaklaşık 3.000 m mesafe uzaklıkta Irmak Belediyesi, yaklaşık 5.000
m mesafede yer alan Kılıçlar Belediyesi ve yaklaşık 6.000 m mesafede Yahşihan Belediyesi
bulunmaktadır.
Projenin inşaatı ve işletmesi aşamasında bu yerleşim yerlerinde yaşayan insanlar
projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkı olarak seçilmiş olup, proje ile ilgili detaylı bilgi
alabileceği ve kendi görüş ve düşüncelerini aktarabileceği Halkın Katılımı Toplantısı tarih,
saat ve yeri gazete, belediye anons sistemleri ve duyuru ilanının elden teslim edilmesi gibi
yöntemlerle duyurulmuştur.
Halkın ÇED Sürecine Katılımı için Kullanılan Yöntemler
Halkın ÇED sürecine katılımını sağlamak için düzenlenen Halkın Katılımı Toplantısı,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin 9. Maddesi hükümleri kapsamında yerel ve
ulusal bir gazetede ilan edilir. Söz konusu proje kapsamında düzenlenen Halkın Katılımı
Toplantısı İlan Metni İl Gazetesinde ve Hürriyet Gazetesinde 18.05.2011 tarihinde
yayınlanmıştır.
Şekil 118. Halkın Katılımı Toplantısı İlan Metni ve Gazete İlanları
İlan metninin gazetede yayınlanmasının yanı sıra, Yahşihan ve Irmak Belediyeleri
tarafından hem hoparlör ile hem de belediyenin ilan panosundan, Kılıçlar Belediyesi
tarafından hoparlör sistemi ile duyurulmuştur. Ayrıca Hacıbalı Köyü muhtarına da ilan metni
elden iletilmiştir.
Halkın Projeye İlişkin Endişe, Görüş/Önerileri ve Değerlendirmeler
ÇED Sürecine istinaden 03.06.2011 tarihinde Kılıçlar Belediyesi Lokalinde Halkın
Katılımı Toplantısı saat 14.00’da gerçekleştirilmiştir. Toplantıya ait resimler aşağıda
verilmiştir.
319
Şekil 119. Halkın Katılımı Toplantısından Genel Görünüm-1
Şekil 120. Halkın Katılımı Toplantısından Genel Görünüm-2
321
Söz konusu proje kapsamında gerçekleştirilen Halkın Katılımı Toplantısına Kırıkkale İl
Çevre ve Orman Müdürlüğü’nden ÇED Şube Müdürü başkanlık etmiştir. Başkanın açılış
koanuşmasından sonra söz konusu proje hakkında katılımcılara tesisi ve tesisin çevresel
etkilerini anlatan bir sunum yapılmıştır.
Enerji Tabi Kaynaklar Bakanlığı Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Çevre ve
Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Kırıkkale İl Özel İdaresi,
Kırıkkale İl Sağlık Müdürlüğü’nden yetkililer Halkın Katılımı Toplantısına katılmışlardır.
Bölge halkının genel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Bu nedenle halkın en büyük
endişesi tarım arazilerine zarar gelip gelmeyeceği ile ilgili olmuştur. Bölge halkının bir diğer
endişesi ise yöre halkına iş istihdamı sağlanıp sağlanmayacağı olmuştur.
Söz konusu projenin çevresel etkileri tekrarlanarak bu kapsamda alınacak tüm önlemler
hakkında gerekli bilgiler verilmiştir. Ayrıca projenin gerek inşaat gerekse işletme aşamasında
çalıştırılacak personelin genel olarak bölge halkından sağlanacağı bildirilmiştir.
322
BÖLÜM XIII.
YUKARIDAKI BAŞLIKLAR ALTINDA VERILEN BILGILERIN TEKNIK
OLMAYAN BIR ÖZETI
(Projenin inşaat ve işletme aşamalarında yapılması planlanan tüm çalışmaların ve
çevresel etkiler için alınması öngörülen tüm önlemlerin, mümkün olduğunca basit,
teknik terim içermeyecek şekilde ve halkın anlayabileceği sadelikte anlatılması)
m2’lik alan üzerinde 835 MWe kurulu gücünde ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nin
işletilmesi planlanmaktadır.
Proje kapsamında Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali Kurulması ve Elektrik Üretimi için
Lisans almak üzere Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’na (EPDK) gerekli müracaatlar
yapılmıştır.
Ayrıca, inşaat aşamasında kullanılmak üzere 100 m3/saat kapasiteli hazır beton santrali
proje kapsamında öngörülmüştür. Söz konusu hazır beton üretiminde gerekli olan agrega
malzeme piyasadan hazır olarak satın alınacaktır. Hazır Beton Santrali inşa süresince
kullanılacak olup, inşaat aşamasının tamamlanması ile kapatılacaktır.
çalışan sayısı ise 500 kişi olarak öngörülmüştür. Çalışacak personelin büyük bir kısmı bölge
halkından temin edilecektir.
Söz konusu proje Yap-İşlet-Devret modelinde geliştirilmiş bir proje olup, projenin Enerji
Üretim Lisansı süresi olan 49 yıl sonunda devlete devredilecek veya üretim lisansı
yenilenerek üretime devam edilecektir.
gerekmektedir.
323
Türkiye Elektrik İletim A. Ş. (TEİAŞ)’a gerekli müracaatlar yapılmıştır.
Konuyla ilgili olarak TEİAŞ ile görüşmeler devam etmekte olup, gelişen süreç içerisinde
bahsi geçen Enerji Nakil Hatları kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gerekli
başvurular yapılarak ÇED Süreci başlatılacaktır.
planlanmaktadır.
Gelişen teknolojiye ve insanların ihtiyaç ve beklentilerinin gelişmesine bağlı olarak
Türkiye’de elektrik enerjisi talebinde yıllık ortalama % 5-8 oranında artış yaşanması
beklenmektedir. Söz konusu talebin karşılanabilmesi için Türkiye’de elektrik enerjisi üretimi
büyük önem arz etmektedir. Söz konusu proje Türkiye’nin elektrik enerjisi talebinin
karşılanmasına katkı sağlayacak olup, kamu yararı taşıyan bir projedir.
Söz konusu projenin inşaat çalışmaları sırasında inşaat faaliyetlerinden kaynaklı olarak
çevresel etkiler söz konusu olacaktır. Bunlar;
Kazı işlemlerinden kaynaklı etkiler,
Personel ihtiyaçlarının karşılanmasından kaynaklı oluşacak etkiler,
İş makinelerinden kaynaklı oluşacak etkiler.
İnşaat çalışmaları sırasında oluşacak çevresel etkilerin en aza indirilebilmesi amacı ile
Çevre Mevzuatında belirtilen tüm hususlara uyulacaktır.
Kazı işlemleri sırasında en büyük çevresel etki toz emisyonu oluşumudur. Toz
emisyonlarının azaltılabilmesi ve çevreye zarar vermesinin engellenebilmesi amacı ile
çalışma ve hafriyat atıklarının taşınması esnasında tozumayı engelleyici gerekli tedbirler
alınacaktır.
Personelden kaynaklı olarak oluşacak katı atıklardan geri kazanımı mümkün olanların
geri kazanımı sağlanacak ve geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise Belediyenin Çöp
Depolama alanında bertarafı sağlanacaktır.
İnşaat aşamasında oluşacak atıksular ise yapılacak atıksu arıtma tesisinde arıtıldıktan
sonra deşarj edilecektir.
324
İş makinelerinden kaynaklı olarak gürültü, egzoz emisyonu ve atıkyağ oluşumu söz
konusudur. Oluşacak atıkyağlar sızdırmasız ayrı kaplarda toplanarak geri kazanımı
sağlanacak ve hiçbir şekilde kontrolsüz bir şekilde alıcı ortama verilmesi engellenecektir.
Gürültü ve egzoz emisyonlarının azaltılabilmesi amacı ile kullanılacak iş ekipmanlarının
düzenli bakım ve kontrolleri yaptırılacaktır.
Tesisin işletme aşamasında oluşacak olan etkiler ise aşağıda sıralanmıştır;
Bacagazı emisyonları,
Atıksu,
Katı atıklar.
Tesisin işletme aşamasında doğalgazın yanması sonucu oluşacak olan en önemli
çevresel etki NOx gazı oluşumudur. NOx oluşumunu engellemek amacı ile proje kapsamında
Kuru Düşük NOx Brülörlü Gaz Türbini tercih edilmiş olup NOx azaltımında bilinen en iyi yakma
teknolojileri arasında yer almaktadır.
Tesiste üretim aşamasında oluşacak olan tüm atıksular (endüstriyel, evsel) kurulacak
olan arıtma sistemlerinde arıtıldıktan sonra alıcı ortam deşarj standartları sağlanarak deşarj
edilecektir.
Oluşacak katı atıklar ise sınıflarına göre sızdırmasız kaplarda ayrı olarak toplanacak ve
geri kazanımı mümkün olan atıklar ayrı şekilde toplanarak ilgili Çevre Mevzuatına uygun
olarak bertarafları sağlanacaktır.
325
BÖLÜM XIV. SONUÇLAR
(Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve
projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde
başarı sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme, proje kapsamında
alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin nedenleri)
m2’lik alan üzerinde mevcut Saha koşullarındaki planlanan elektrik çıkış gücü 835 MWe
kurulu gücünde ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nin işletilmesi planlanmaktadır.
Proje kapsamında Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali Kurulması ve Elektrik Üretimi için
Lisans almak üzere Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’na (EPDK) gerekli müracaatlar
yapılmıştır.
Söz konusu projeye ait santral elektrik çıkış gücü 835 MWe Kurulu gücünde olup, yıllık
6.262 GWh enerji üretimi planlanmaktadır. Santral mekanik çıkış gücü elektrik çıkış gücünün
%3 üzerinde alınarak alınarak %2 üzerinde alınarak 835 MWe x 1,02 = 851,7 MWm olarak
hesaplanmıştır. Türbin çevrim verim değeri % 37,23 alınarak ısıl güç hesaplanmıştır. Proje
kapsamında 2 adet gaz türbini öngörülmüş olup, her birinin gücü 270,7 MW‟dır. Buna göre
ısıl çıkış gücü yaklaşık olarak (270,7x2)/0,3723 = 1.454,2 MWt olarak hesaplanmaktadır.
Projedeki Buhar Türbinide 293,6 MW’dır, Söz konusu projenin ISO Standartları göre türbin
çıkış gücü ise 907 MWe, 907 MWe x 1,02 = 925,14 MWm, 1.578 MWt olarak
hesaplanmıştır.
Ayrıca, inşaat aşamasında kullanılmak üzere 100 m3/saat kapasiteli hazır beton santrali
proje kapsamında öngörülmüştür. Söz konusu hazır beton üretiminde gerekli olan agrega
malzeme piyasadan hazır olarak satın alınacaktır. Şantiye sahası ve hazır beton santrali
faaliyet sahası içerisinde uygun bir alan üzerine kurulacaktır. Hazır Beton Santrali inşa
süresince kullanılacak olup, inşaat aşamasının tamamlanması ile kapatılacaktır.
Söz konusu proje, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ekinde yer alan:
-
EK-1, Madde 2. a. Termik güç santralleri: Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt
termal) ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri,
-
EK-2, Madde 19. Üretim kapasitesi 100 m³/saat ve üzeri olan hazır beton tesisleri,
çimento veya diğer bağlayıcı maddeler kullanılarak şekillendirilmiş malzeme üreten
tesisler, ön gerilimli beton elemanı, gaz beton, betopan ve benzeri üretim yapan
tesisler.
326
Ayrıca, aynı yönetmeliğin 25. Maddesinde “Bu yönetmeliğe tabi birden fazla projeyi
kapsayan entegre bir projenin planlanması halinde, Bakanlıkça entegre proje için tek
Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası hazırlanması istenir.” hükmü yer almaktadır.
Yönetmeliğin 25. Maddesi gereğince “Eser Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali ve Hazır
Beton Santrali” Entegre Proje olarak değerlendirilmiş ve ÇED Raporu hazırlanmıştır.
Proje inşaat aşamasında kullanılacak beton üretimin yapılacağı Hazır Beton Santrali
şantiye sahası içerisine kurulacaktır. Hazır Beton Santrali inşa süresince kullanılacak olup,
inşaat aşamasının tamamlanması ile kapatılacaktır.
gerekmektedir.
bağlanacaktır.
Bir diğer bağlantı noktası ise Kırıkkale Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali olacaktır. bu
bağlanılacaktır.
Proje alanına en yakın yerleşim yeri Hacıbalı Köyü olup, tesisin kuzeydoğusunda
yaklaşık 2 km mesafede yer almaktadır.
Proje alanı çevresinde yer alan diğer yerleşim yerleri, konumları ve mesafeleri ile ilgili
detaylı bilgiler aşağıda Tablo 4’de verilmiştir.
327
Tablo 4. En Yakın Yerleşim Yerleri Bilgileri
Yerleşim Yeri
Proje Alanına Göre Konumu
Yaklaşık Mesafesi (m)
Hacıbalı Köyü
Kuzeydoğu
2.000
Irmak Belediyesi
Kuzeybatı
3.000
Güneybatı
5.000
Güneydoğu
6.000
Kırıkkale
Güneydoğu
8.000
Proje alanının kuzeydoğusunda yaklaşık 6,5 km mesafede GAP Petrol Gaz İth. Ve İhr.
Pzr. San. Ve Tic. A.Ş.’ye ait Kırıkkale Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali ve
güneydoğusunda yaklaşık 16 km mesafede İç Anadolu Doğalgaz Elektrik Üretim ve Ticaret
A.Ş.’ye ait İç Anadolu Doğal Gaz Kombine Çevrim Santrali projesi yer almaktadır.
Söz konusu proje Yahşihan İlçesi Kılıçlar Belediyesi sınırları içerisinde 103 ada, 6
parselde yaklaşık 227.000 m2’lik alan üzerinde yaklaşık olarak 150.000 m2 üzerine tesis
edilecektir.
Arazi üzerinde diğer kalan kısımlarda peyzaj çalışması yapılarak rekreasyon alanı olarak
kullanılacaktır.
ESER Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali projesi yatırım bedeli 740.000.000 $ olarak
belirlenmiştir. Yatırım bedelinin bir kısmı öz sermayeden bir kısmı ise bankalardan kredi alma
yolu ile sağlanacaktır.
Aşağıda yatırım bedeli olan 740.000.000 $’ın yapılacak işlemlere göre maliyet dağılımları
verilmiştir.
Toplam Proje Bütçesi
(x106) $
%
Mühendislik, Tedarik, İnşaat Giderleri
Mal Sahibinin Beklenmedik Giderleri
İlk Envanter & İşletme Sermayesi
Proje Geliştirme Maliyetleri & Ödemeleri
Mal Sahibinin & Diğer Giderler
Fazla Maliyet
Enerji Nakil Hattı Giderleri
KDV
Finansman Maliyeti
Damga Vergisi
BSMV
Ön Finansman Karşılık Hesabı
Gelir Vergileri
İşletme Sermayesi
Toplam Kullanım
513
24
19
29
33
19
25
74
1
3
740
69,3%
3,2%
2,6%
4,1%
4,4%
0,0%
2,6%
3,5%
9,8%
0,1%
0,4%
0,0%
0,0%
0,0%
100,0%
328
Proje konusu faaliyet kapsamında arazi düzenlemesinden başlayarak, inşaat aşaması ve
ünitelerin tesis edilmesi işlerinin yaklaşık 30 ay içerisinde tamamlanması öngörülmüş olup,
inşa süresi boyunca inşaat, elektrik, mekanik gibi birçok disiplin bir arada çalışacaktır. Bu
süre içerisinde Beton Santrali de işletilecektir. İnşa süresinde aynı anda maksimum 1000
personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır. Şantiyede farklı zamanlarda farklı sayılarda
eleman çalışacak olup, ortalama aynı anda çalışan sayısı ise 500 kişi olarak öngörülmüştür.
personelin kendi ikametgâhlarında konaklamalarını talep etmeleri ve/veya inşaat faaliyetleri
Boru hattının yapımı sırasında BOTAŞ Ham Petrol ve Doğalgaz Boru Hattı Tesislerinin
Yapımı ve İşletmesine Dair Emniyet ve Çevre Yönetmeliğine uyulacaktır.
329
Kırıkkale Orman İşletme Şefliği’nden alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu ve
Mesçere Haritası ekte sunulmuştur. (Bkz. Ek-3) Burada belirtildiği üzere söz konusu proje
başlanmadan önce bu alanlarda 6831 sayılı Orman Kanunun 17/3 üncü maddesi gereğince
izin alınacaktır.
rastlanılmamıştır. Doğal florası step olarak gözlenmiştir. Ayrıca faaliyet sahası Çevre Düzeni
Planına göre de proje alanı çayır mera arazisi üzerindedir. Kırıkkale İl Özel İdaresi’ne ait ekte
yer alan yazıda da Çevre Düzeni Planında proje sahasının çayır-mera içerisinde yer aldığı ve
Çevre Düzeni Planı hükümlerine, ilgili kanun ve yönetmeliklere uyulması ve ilgili kurumlardan
izinlerin alınması kaydıyla sakınca olmadığı belirtilmiştir.
inşaat çalışmaları sırasında yaklaşık olarak 800.000 m3 kazı çalışması yapılacak olup,
kazıdan çıkan hafriyat toprağının yaklaşık olarak 650.000 m 3’lük kısmı dolgu işleminde
kullanılacaktır. Ayrıca piyasadan dolgu işlemlerinde kullanılmak üzere farklı özellikte yaklaşık
olarak 66.000 m3 kadar malzeme temin edilecektir. Arazi düzenlemesinde kullanılamayan
kazı fazlası malzeme Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
hükümlerine uygun olarak bertarafı sağlanacaktır.
Proje alanındaki hafriyatın taşınması, yüklenmesi ve depolanması aşamasında
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi
Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır. Savurma yapmadan
yükleme ve boşaltma yapılacak; kamyonların üzeri branda ile kapatılacak ve tozumayı
önlemek için gerektiğinde su spreylemesi yapılacaktır. Bu kapsamda her türlü taşımanın
kapalı yapılması sağlanacaktır. Ayrıca 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş
Sahalara Dair Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.
Proje konusu ESER DGKÇS’nin inşaat aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetlerden
kaynaklı olarak toz emisyonları oluşacaktır. Tesisin inşaat çalışmalarından kaynaklanması
beklenen toz emisyonları 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2, Tablo 2.1’e göre
değerlendirildiğinde, hesaplanan toz emisyonu değeri 1 kg/saat’lik sınır değerini aşan inşaat
faaliyetler için AERMOD kullanılarak Toz Modellemesi yapılmış olup ilgili bölümde
modelleme sonuçları verilmiştir. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve
06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hava
Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği ile 05.05.2009 tarih ve 27219 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır.
İnşa süresinde aynı anda maksimum 1.000 personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır.
330
Personelin ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli olan içme suyu bölgedeki içme suyu
şebekesinden ve/veya piyasadan satın alınarak karşılanacaktır.
maksimum 150 m3/gün ve ortalama 75 m3/gün atıksu oluşumu söz konusudur. Bu anlamda
personel ihtiyaçlarının (WC, duş gibi) karşılanması amacıyla kurulacak şantiyedeki
olanaklardan faydalanılacaktır.
lt su ise beton mikserlerinin yıkanmasında kullanılacaktır.
Beton mikserleri yıkama sularının tamamının atıksu olarak döneceği kabul edilirse
toplam 3.500 m3 yıkama atıksuyu oluşacaktır. Beton Santralinden kaynaklı yıkama atıksuları
çöktürme havuzuna alınacaktır. Proje kapsamında toplam yıkama atıksuyu yaklaşık olarak
3.500 m3 olup, saatlik atıksu oluşumu yaklaşık olarak 0,61 m3/sa olarak hesaplanmıştır.
atıklardır.
Personelden meydana gelecek evsel nitelikli katı atık miktarı, günlük kişi başına üretilen
evsel nitelikli katı atık miktarı 1,15 kg değeri kullanılarak (TUIK, 2008) maksimum 1.150
kg/gün ve ortalama 575 kg/gün olarak hesaplanmıştır.
331
önünde bulundurularak öncelikle tesiste inşa faaliyetlerinden kaynaklı olarak oluşacak katı
atıklar içerisinde geri kazanımı ve/veya yeniden kullanımı mümkün atıklar üretildikleri yerde
geri kazanılacak veya yeniden kullanılacaktır. Ortaya çıkan kalıplık kereste artıkları belirli
zaman aralıklarında toplanacaktır. Toplanan kereste artıkları talep olması durumunda
civardaki köylülere verilecektir.
Bunun mümkün olmaması halinde tesiste inşa faaliyetlerinden kaynaklı olarak oluşacak
katı atıklar ayrı biriktirilecek ve geri kazanımı ve/veya beratarafının gerçekleştirilmesi
amacıyla lisanslı kuruluşlara verilecektir.
Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar (yemek, organik atıklar v.b) ise proje
kapsamında yapılacak şantiye alanı içerisinde sızdırmasız kaplarda biriktirilerek belli
periyotlar ile en yakın belediyenin katı atık depolama sahasına götürülerek ve/veya belediye
tarafından alınması sağlanarak bertarafı sağlanacaktır.
Evsel nitelikli ve inşaat kaynaklı katı atıklar arasında yer alan ambalaj atıklarının geri
dönüşümleri ve geri kazanımını sağlamak amacıyla 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ilgili
hükümlerine uygun olarak kaynağında ayrı toplanacak, biriktirilecek ve toplanmasından
sorumlu olan belediyelere ve/veya lisanslı toplama ayırma tesislerine verilecektir.
Proje kapsamında çalışanların beslenme ihtiyaçlarının karşılanması için öncelikle
şekli tercih edilecektir. Bu durumda tercih edilecek yemek firması seçiminde, atık yağların
toplanması için çevre lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya toplayıcılarla yıllık sözleşme
yapmış olanlar arasından seçilmesine dikkat edilecektir.
Piyasadan hazır yemek temin edilmesi ekonomik açıdan uygun olmaması ve/veya
benzer farklı faktörler nedeniyle gerçekleştirilememesi halinde şantiyede kurulacak
yemekhane de yemek hazırlanacaktır.
Bu durumda Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine istinaden ortaya
çıkacak atık yağlar diğer atık madde ve çöplerden ayrı olarak biriktirilecek, faaliyetler sonucu
oluşan atık yağların biriktirilmesi için sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidon,
konteyner ve tank gibi toplama kapları kullanılacak, atık yağlar çevre lisanslı taşıyıcılarla
lisanslı geri kazanım veya bertaraf tesislerine gönderilecektir.
açısından çimlendirilerek korunacaktır. İnşaat çalışmalarının tamamlanmasını müteakip tesis
alanında peyzaj çalışmalarında kullanılacaktır.
332
Orman Bakanlığından Çevre Ölçüm ve Analizleri Yeterlik Belgesine sahip Çınar Çevre
alınarak arka plan gürültü düzeyi ölçümleri yapılarak Akustik Rapor hazırlanmıştır.
ÇED Raporu ekinde yer alan Akustik Raporda inşaat aşamasında gerçekleştirilecek
faaliyetlerden kaynaklı olarak ortaya çıkacak gürültü düzeyi hesaplanmıştır. İnşaat
aşamasında ortaya çıkacak çevresel gürültü düzeyi faaliyet sahasından yaklaşık olarak 100
m uzaklıkta 60 dBA’nın altında inmekte olup, 70 dBA sınır değeri sağlanmaktadır. Faaliyet
sahasına en yakın yerleşim yeri yaklaşık 2.000 m mesafede yer alan Hacıbalı Köyü olup, söz
konusu yerleşim yerinde oluşacak gürültü seviyesi sınır değerin altına inecektir.
İşletme aşamasında gerçekleştirilecek faaliyetlerden kaynaklı olarak ortaya çıkacak
gürültü düzeyi hesaplanmıştır. İşletme aşamasında ortaya çıkacak çevresel gürültü düzeyi
faaliyet sahasından yaklaşık olarak 100 m uzaklıkta 50 dBA’nın altında inmekte olup,
ÇGDYY - Tablo 4’ün de yer alan Lgündüz, Lakşam, Lgece cinsinden sınır değerleri (sırası ile
65 dBA, 60 dBA ve 55 dBA) sağlamaktadır. Faaliyet sahasına en yakın yerleşim yeri
yaklaşık 2.000 m mesafede yer alan Hacıbalı Köyü olup, söz konusu yerleşim yerinde
oluşacak gürültü seviyesi sınır değerin altına inecektir.
İşletmede çalışan personel ihtiyaçları ve kullanma sularının temini için keson kuyulardan
temin edilen su tesis içerisinde yer alan Su Arıtma Tesisinde arıtılarak kullanılacaktır. Su
Kütlesi Denge Diyagramından da görüleceği üzere keson kuyudan alınan sular Durultucuda
ön çökeltimden geçtikten sonra Ultrafiltrasyon ünitesinde işlem görür. İçme ve kullanma suyu
olarak kullanılacak sular buradan ileri arıtım ünitesi olan Aktif Karbon Filtre sistemine alınır.
İleri arıtımı tamamlanan içme ve kullanma suları sisteme verilir. İçme ve kullanma
sularının işlem göreceği İleri Su Arıtım Tesisi kapasitesi 40 m3/gün olarak dizayn edilmiştir.
333
Evsel Nitelikli Atık Suların Alıcı Ortama Deşarj Standartları’na uyulacak ve işletme
aşamasından kaynaklanan evsel nitelikli atıksular Paket Atıksu Arıtma Tesisi arıtılacak olup,
Evsel Nitelikli Atık Suların Alıcı Ortama Deşarj Standartları’na uygun olarak deşarj limitleri
sağlanarak Kızılırmak Nehrine deşarj edilecektir.
Su Arıtma tesisinden gelen Su Yumuşatma, Aktif Karbon Yıkama vb. atıksuları ve
Soğutma sisteminden gelen blöf suları Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümleri
sağlanarak bertaraf edilecektir.
İşletme aşamasından kaynaklanacak evsel nitelikli atıksular ve proses atıksuları
arıtıldıktan sonra Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik
alınacaktır.
tasarlanmıştır.
Soğutma Sisteminde gerekli olan sularının temini için keson kuyulardan alınan su tesis
içerisinde yer alan Proses ve Kullanma Suyu Arıtma Tesisinde arıtılarak kullanılacaktır.
Keson kuyudan alınan suların bir kısmı Durultucuda ön çökeltimden geçtikten sonra
Soğutma Kulelerine verilir. Soğutma Sistemine alınacak su 1.050 m3/sa olarak dizayn
edilmiştir. Soğutma Sitemine alınacak sular için ileri bir arıtma yapılmayacağından bu
bölümde kullanılacak herhangi bir kimyasal bulunmamaktadır.
Kapalı Çevrim Fanlı Soğutma Sisteminde sürekli olarak yaklaşık 40.000 m 3 sirkülasyon
gerekmektedir.
arasında en önemli parametre NOx emisyonları oluşumlarıdır. Gazla çalışan yakma
tesislerinde, özellikle gaz türbinlerinde, NOx emisyonları temel olarak termal NOx’ın
oluşumuna bağlıdır.
334
bulunmaktadır. Söz konusu ESER DGKÇS kapsamında kuru düşük NO x brülörleri
kullanılacaktır.
Projenin Çevresel etkilerini tespit etmek ve belirlemek amacı ile öncelikle Proje Etki Alanı
belirlenmiştir. Proje etki alanı belirlenirken Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği’nde (SKHKKY) yer alan Tesis Etki Alanı tanımı ve en yakın yerleşim yerleri ile
proje sahası ve etrafındaki topografya göz önünde bulundurulmuştur.
seçilmelidir.
alan proje etki alanı olarak seçilmiştir.
Söz konusu Eser DKÇS Projesinin işletme aşamasında oluşacak olan NOx
emisyonlarının tespitine yönelik olarak AERMOD Hava Modellemesi çalışması yapılarak
farklı senaryolar uygulanmıştır. Ayrıca, bölgede bulunan Kırıkkale DKÇS Projesininde etkisi
hesaba katılarak Kümülatif değerlendirme yapılmıştır.
2. Alternatif senaryoya (Kümülatif: Eser DGKÇS ve Kırıkkale DGKÇS) göre tesisten
kaynaklı olarak ortaya çıkacak NO2 emisyonlarının atmosferdeki dağılım sonuçları yıllık
ortalama en yüksek değer 11,19 µg/m3 ve Toplam Kirlenme Değeri 19,54 µg/m 3 olarak
bulunmuştur. Söz konusu değerler, SKHKKY’de yer alan Uzun Vadeli Sınır değer olan 60
µg/m3 değerinin yaklaşık %32,6’sı düzeyindedir ve sınır değerin oldukça altındadır.
µg/m3 değerinin yaklaşık 1/10’u düzeyindedir ve sınır değerin oldukça altındadır.
335
Proje kapsamında CO emisyonlarının dağılımlarıda yapılmıştır. Tesisten kaynaklı olarak
ortaya çıkacak CO emisyonu dağılımları için yapılan değerlendirmede yıllık ortalama en
yüksek değer 0,022 mg/m3 olarak hesaplanmıştır. Söz konusu değer, SKHKKY’de yer alan
Uzun Vadeli Sınır değer olan 10 mg/m3 değerinin %0,22’i düzeyinde olup, oldukça düşük
düzeydedir. Ayrıca, Kısa Vadeli Değer (maksimum günlük ortalama değerler veya istatistik
olarak bütün ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm
sonuçlarının % 95’ine tekabül eden değeri, çöken tozlar için farklı olarak aşılmaması gereken
maksimum aylık ortalama değerleri) 0,038 mg/m3 olarak hesaplanmıştır. Söz konusu değer,
SKHKKY’de yer alan Kısa Vadeli Sınır değer olan 10 mg/m3 değerinin %0,38’i düzeyinde
olup, oldukça düşük düzeyde kalmaktadır.
Projenin işletme aşamasında oluşacak olan atıklar; evsel nitelikli katı atıklar (cam, kağıt,
plastik vb.), organik kökenli evsel nitelikli katı atıklar, ambalaj atıkları ve arıtmadan kaynaklı
arıtma çamurlarıdır. Bunun dışında temizlik faaliyetlerinden kaynaklı olarak temizlik
malzemesi kapları da oluşacaktır.
Ayrıca projenin işletme aşamasında kullanılacak olan ekipmanların bakımından kaynaklı
olarak makine yağları ve bu yağlarla kontamine olmuş atıkların oluşumu ve aydınlatma
işlemleri sırasında ömrünü tamamlamış aydınlatma gereçleri oluşacaktır. Tesiste bunun
dışında bir tehlikeli atık oluşumu beklenmemektedir.
Söz konusu ESER DGKÇS projesi kapsamında yer alan şalt sahasında transformatör ve
kondansatörlerde kullanılacak izolasyon maddesinde ve/veya elektrik üretim sistemlerinde
PCT, PCB ve PCB içeren madde ve ekipmanlar kullanılmayacaktır.
14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 2. Maddesinde “05.07.2008 tarihli ve 26927 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin ekinde yer alan
EK-IV’te tehlikeli atık olarak sınıflandırılan, EK-III A’da listelenmiş olan ve tehlikeli kabul
edilen özelliklerinden birini veya birden fazlasını gösteren ve H3 ten H8’e kadar olan keza
H10 ve H 11 bakımından ise EK-III B’teki eşik konsantrasyonlarının üzerinde bir değere
sahip atıkların üretimi, toplanması, geçici olarak depolanması, ara depolanması, taşınması,
geri kazanılması, bertaraf edilmesi, ithali ve ihracatına ilişkin yasak, sınırlama ve
yükümlülükleri, alınacak önlemleri, yapılacak denetimleri, tabi olunacak hukuki ve teknik
sorumlulukları kapsar.” hükmü yer almaktadır.
ortaya çıkması muhtemel tehlikeli atık, atık akü, lastik, atık yağlar ve atık yağlar ile kontamine
olmuş parçalar Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik çerçevesinde Yönetmeliğin
Ek IV’ünde verilen Atık Listesine uygun olarak kodlanarak, sızdırmasız kaplarda ayrı olarak
biriktirilecek ve ilgili yönetmelik çerçevesinde lisanslı kuruluşlara teslim edilerek uygun
bertarafının yapılması sağlanacaktır. Bunun dışında projeden kaynaklı olarak herhangi bir
katı atık oluşumu beklenmemektedir.
336
Doğalgaz Kombine Çevrim Santralleri, diğer termik santrallerle kıyaslandığında en
çevreci enerji kaynağı olarak değerlendirilmektedir. Bunun en önemli nedeni içerisinde
kirletici parametrelerin olmamasıdır. Özellikle içerisinde Kükürt olmaması nedeni ile yanma
sonucunda SO2 gibi bacagazı emisyonlarının oluşmaması büyük bir avantaj olarak
görülmektedir.
Bir diğer avantajı ise yanma sonucunda herhangi bir kül vb. atık oluşumunun
olmamasıdır.
Doğalgaz çevrim santrallerinin en önemli çevresel etkisi NOx oluşumları ve soğutma
sistemlerinde ihtiyaç duyulan su miktarının yüksek olmasıdır.
Proje kapsamında NOx oluşumunu en aza indirgeyebilmek amacı ile Avrupa Birliği
Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktifi kapsamında Büyük Yakma Tesisleri için Mevcut
En İyi Tekniklere Yönelik Başvuru Belgesinde gaz türbinleri, gaz motorları ve gazla çalışan
buhar kazanlarında nitrojen oksitlerin (NOx) azaltımı için mevcut en iyi teknik olarak
gösterilen kuru düşük NOx ön karıştırma brülörleri (DLN) tercih edilmiştir. Bu sayede tesisten
kaynaklı olarak oluşması muhtemel NOx oluşumu en aza indirilmiştir.
Soğutma sisteminde ise Sirküleli Sulu Soğutma Sistemi-Fanlı Soğutma Kulesi
(Mechanical Draft Cooling Tower) seçilmiştir. Bu şekilde sisteme bir kereye mahsus olmak
üzere yaklaşık 40.000 m3 su alınacak ve daha sonra sadece buharlaşma ve blöf suyu
kayıpları alınacaktır. Bu şekilde sistemde ihtiyaç duyulan su miktarıda minimize edilmiştir.
Tesisin diğer çevresel etkileri de göz önüne alındığında, işletmeden kaynaklı olarak
oluşabilecek her türlü atık için gerekli tedbirler alınmış ve çevreye zarar vermeden
toplanması ve atık bertaraf sistemleri oluşturulmutur.
Proje alanı seçiminde göz önünde bulundurulan kriterler aşağıda listelenmiştir;







Yerleşim yerlerine uzak bir mesafede yer alması
Kızılırmak Nehrine yakın olması
Doğalgaz hattına yakınlığı
Arazinin Topografik Özelliği
Düşük maliyetlerle Enterkonnekte Sisteme bağlantısının yapılması
Sahanın Hazine Arazisi niteliğinde olması
Bölgenin yatırımlara ve iş istihdamına olan ihtiyacı
Bu avantajları nedeni ile proje kapsamında alternatif bir alan çalışması yapılmamıştır.
Proje kapsamında genel olarak sistemle ilgili alternatifler değerlendirilmiştir.
337
Özellikle Yakma ve Soğutma sistemi alternatifleri değerlendirilmiştir. Büyük Yakma
Tesisleri için Mevcut En İyi Tekniklerine göre doğalgazın yakılması sırasında oluşacak NOx
emisyonları diğer yakıtlara oranla daha düşüktür.
bulunmaktadır.
Söz konusu ESER DGKÇS kapsamında NOx Emisyonlarının azaltılmasındaki avantajları
düşünülerek kuru düşük NOx brülörleri kullanılacaktır.
Kaliforniya Enerji, Komisyonu tarafından 2002 yılında hazırlanan Kaliforniya’da yer alan
enerji santrallerinde kullanılan soğutma teknolojilerinin karşılaştırılması çalışması sonucunda
elde edilen bazı parametrelere göre karşılaştırma sonuçları aşağıdaki gibidir;
Parametreler
Soğutma Sistemi Tipleri
Sirküleli Sulu Soğutma
Sistemi Fanlı Soğutma Kulesi
(Mechanical Draft Cooling Tower)
(Once Through Cooling System)
Hava Soğutmalı Kondenser
Fanlı soğutma sisteminin
yaklaşık % 0 - 5’i kadar
Referans olarak alınan
sistemlerin 1,5 - 3 katı
Su Tüketimi
Daha Az
MWe başına 8-12 galon/dakika
Yatırım
Maliyeti
Referans
Referans
İşletme ve
Bakım
Maliyeti
Pompa bakımı,
Kondenser
Soğutma sistemi
Fan/pompa gücü, su arıtımı, soğutma
kulesinin dolması, kondenser
temizlenmesi
Genişletilmiş yüzey temizliği,
Dişli Kutusu bakımı, fan gücü
Performans
Hataları
Proje alanı meteorolojisine bağlı
olarak hatalar değişiklik gösterir.
-
Sıcak ve rüzgârlı havalarda %520 arasında kapasite eksiği
oluşur.
Doğal
Kaynaktan
Su Alımı
galon/dakika
galon/dakika
--
Deşarj
galon/dakika
Deşarj edilen suyun sıcaklığında
artış ve Kalıntı Klor içermesi
galon/dakika
--
338
Yapılan fizibilite çalışmaları ve literatür araştırmaları göz önünde bulundurularak Sirküleli
Sulu Soğutma Sistemi-Fanlı Soğutma Kulesi (Mechanical Draft Cooling Tower) seçilmesinin
proje açısından en fizıbıl sistem olduğu sonucuna varılmış olup, söz konusu santral
kapsamında Fanlı Soğutma Sistemi kurulacaktır.
Projenin tüm aşamalarında; 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış
olan yönetmelik ve tüzük hükümlerine uyulacak ve olası kaza ve risklerinin en aza indirilmesi
için gereken tüm önlemler alınacaktır.
Ayrıca proje kapsamında;
17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği” ,
21.11.2008 tarih ve 27061 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevre
Denetimi Yönetmeliği”,
08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Büyük
Yakma Tesisleri Yönetmeliği”
“Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği”
06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Hava
Kalitesi Değerlendirme Ve Yönetimi Yönetmeliği”
“Çevresel Gürültünün Değerlendirmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”
31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği”,
14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”,
24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren
“Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”,
18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Hafriyat
Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”,
30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık
Yağların Kontrolü Yönetmeliği”
339
19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Bitkisel
Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”
“Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik”,
“Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”
“Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği”
05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık
Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik”
08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Toprak
Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik”,
09.09.2006 tarih ve 26284 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Dere
Yatakları ve Taşkınlar ile İlgili (2006/27) Sayılı Başbakanlık Genelgesi”ne,
4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış olan tüzük ve
yönetmeliklere,
İle 11.08.1983 tarih ve 18132 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 2872
sayılı Çevre Kanunu, 167 sayılı Yer altı Suları Hakkında Kanun, 1380 sayılı Su Ürünleri
Kanunu, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, 4342 sayılı Mera Kanunu,
6831 sayılı Orman Kanunu ve bu kanunlara istinaden çıkarılan yönetmeliklerle ilgili meri
mevzuat hükümlerine riayet edilecek ve tesis için gerekli izin, lisans, ruhsat vb. hususlarla
ilgili yasal düzenlemelerin gerektirdiği kriterlere riayet edilecektir.
340
NOTLAR VE KAYNAKLAR
1. Doç. Dr. Müezzinoğlu, A.,2000., Hava Kirliliğinin Ve Kontrolünün Esasları, Dokuz Eylül
Yayınları, İzmir.
2. Prof. Dr. Karpuzcu, M., 1991., Çevre Kirlenmesi Ve Kontrolü, Kubbealtı Yayınları,
İstanbul
3. TÜBİVES Türkiye Bitkileri Veri Sistemi
4. Collins Bird Guide (1999)
5. Geldiay R., Balık S.”Türkiye Tatlısu Balıkları”, Ege Ünv. Su Ürünleri Fakültesi Yayınları,
Bornova/İZMİR 2007
6. Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları Kitabı (Yarar, M., Mangnin G., 1997)
7. CITES Sözleşmesi
8. BERN, Avrupa Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi(1984)
9. Ekim,T. Koyuncu, M.Vural, M.Duman, H.Aytaç, Z. Adıgüzel Türkiye Bitkileri Kırmızı
Kitabı
10. Davis.P.H, Flora Of Turkey And The East Aegean Islands, Vol.1-10,Edinburg(19651988)
11. IUCN, 2006. Summary Statistics for Globally Threatened Species. Retrieved 5 May,
2006
12. Baytop, T.,Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Ankara (1997)
13. Demirsoy A. “Genel Zoocoğrafya Ve Türkiye Zoocoğrafyası”, Ankara (2002)
14. Demirsoy A. “Yaşamın Temel Kuralları-Omurgalılar/Amniyota (Sürüngenler, Kuşlar Ve
Memeliler) Cilt-III/Kısım-II”, Ankara (2003)
15. RITA, Research and Innovative Technology Administration National Transportation
Library, Noise and Vibration During Construction
16. Environmental Noise Control, Edward B. Magrab, PH.D., A Wiley-Interscience
Publication, John Wıley&Sons,
17. www.kirikkale.cevreorman.gov.tr
18. Kırıkkale İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2006, Kırıkkale İl Çevre Durum Raporu
19. www.kirikkale.gov.tr
20. www.yahsihan.bel.tr
21. www.kirikkaletarim.gov.tr
22. www.dsi.gov.tr
23. www.ormansu.gov.tr/
24. www.cevresehircilik.gov.tr/turkce
25. Taşpınar F., Bakoğlu M., V. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi, İzmit Klinik ve Tehlikeli
Atıkları Yakma ve Enerji Üretim Tesisinden Atmosfere Verilen Azot Oksit
Emisyonlarının Dağılım Modellemesi
26. Kılıçcıoğlu F., Makine Mühendisleri Odası Web Sitesi, Jeotermal Enerji Semineri, Su
Soğutmalı Santrallerde Korozyon ve Birikinti Oluşumunun Engellenmesi İçin Uygulanan
Kimyasal Koşullandırma Programları
27. Integrated Pollution Prevention and Control, Reference Document on Best Available
Techniques for Large Combustion Plants, July 2006
28. http://www.brighthub.com/engineering/mechanical/articles/100882.aspx
29. Çobanoğlu Z., Güler Ç., Toprak Kirliliği, 1997, Ankara
341
30. Böke E., Delice (Kırıkkale), Ortakışla (Çorum) ve Salmanlı (Yozgat) Arasında Kalan
Bölgenin Florası, Kırıkkale Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Temmuz 2005
31. Toros H., İstanbul’da Asit Yağışları, Kaynakları ve Etkileri, İstanbul Teknik Üniversitesi,
Eylül 2000
32. California Energy Commission, February 2002, Comparison of Alternate Cooling
Technologies for California Power Plants, Economic, Environmental and Other
Tradeoffs, Final Report,
33. HEPER Y., 2009, Geleneksel Elektrik Santralleri için Teknik Terimler Sözlüğü
34. Prof. Dr. Şişli N., Çevre Bilim Ekoloji, Ankara 1996
342

eser doğalgaz kombine çevrim santrali projesi çevresel ve

Transkript

Benzer belgeler

Ebû Hâmid el-Gırnâtî `ye ait eser, Endülüs`ün ilginç ve yazara göre

Senaryo 2035 - e

Posta Pulu Yarışma Şartnamesini görmek ve

Başkent Doğalgaz Dağıtım A.Ş. - TC Başbakanlık Özelleştirme

YATAY SEKTÖRDE ÇEVRESEL SORUM

Yayımlanan Risk Değerlendirmesi Rehberler

Profilo VeriFone VX 680-E1 Ürün Özellikleri

Gizlenen hipermetropi