About this summary - Victorian Law Reform Commission

1
Victoria Yasa Reformu Komisyonu Vasilik istişare raporu Türkçe
özeti (Turkish)
Bu özet hakkında
Victoria Başsavcısı Victoria Yasa Reformu Komisyonundan (Komisyon Commission) 1986 Tarihli (Victoria) Vasilik ve Yöneticilik Yasasının (Guardianship
and Administration Act 1986 (Vic) - G&A Act) gözden geçirilerek gerekli değişiklikler
hakkında bir rapor düzenlemesini istemiştir.
G&A Yasası, engeli olan ve önemli kararları alamayan ya da almakta güçlük çeken
kişilere yardımcı olmaktadır. Yasa resmi olarak karar alacak kişi gerektiği
durumlarda başka bir kişinin kişisel, finansal ve tıbbi kararlar alması üzere tayin
edilmesini sağlamaktadır.
Komisyon, karar verme kapasitesinde bir engeli olan kişilerin ihtiyaçlarını
karşılayabilmesi için yasaların nasıl açıklanabileceğini ve iyileştirilebileceğini
araştıran ayrıntılı bir istişare raporu yayınlamıştır.
Bu o raporun özetidir. Komisyonun reform fikirlerini özetlemektedir. Bu raporda ele
alınan fikirlere ilişkin daha fazla bilgi isterseniz istişare raporuna bakmanız
gerekecektir.
Bu raporun sonunda, bu değerlendirmeye sizin de fikirlerinizi nasıl katabileceğimizin
bazı yollarını belirtmiş bulunuyoruz. Katkınız Komisyona reform önerilerini
tamamlamasında yardımcı olacaktır.
Sürecimiz
Bilgi raporu
Bu rapor Komisyonun vasilik yasalarına ilişkin çıkaracağı üç raporun ikincisidir.
Şubat 2010’da açıklanan bilgi raporu, reforma ihtiyaç duyulan vasilik yasalarının
belli bölümleri hakkında halkın görüşlerini istemişti. İstişare raporu vasilik yasaları
konusunda deneyimli olan kişilerin yapmış olduğu önerilere bir yanıttır. Bu raporun
içeriğinde yeni vasilik yasaları önerileri bulunmaktadır. Üçüncü ve sonuncu rapor –
23 Aralık 2011 tarihine kadar tamamlanmalıdır. Son rapor parlamentoda
açıklandığında kamuya açık bir belge olacaktır.
Bilgi raporuna karşılık olarak, Komisyon, 60 farklı kurum ve bireyden sunum
almıştır. Sunumların bir çoğu internet sitemizde mevcuttur.
2
Toplumla istişareler
2010 yılının Mart, Nisan ve Mayıs aylarında, Komisyon vasilik yasalarına ilişkin
deneyimleri bulunan engelli kişiler, bakıcıları ve arkadaşları, ve bir çok kişiyle
istişare etmiştir. Ayrıca sözcülük yapan gruplara, sağlık profesyonellerine, hizmet
sunan kurum ve gruplara, vekil kurumları, Public Advocate ve VCAT’e danışmıştır.
Melbourne şehir içinde ve Victoria kırsal bölgelerinde toplantılar düzenlemiştir.
Danışma komiteleri
Yasa reformu süreçinde devamlı yardım sağlamak üzere Komisyon iki danışma
grubu oluşturmuştur. Bu gruplar, Komisyonun aşağıda belirtilen kişilerin
deneyimlerinden faydalanmasına yardımcı olmuştur:
Sektörde çalışan kişiler
Vasilik yasalarını kullanan kişilerin çıkarlarını temsil eden kişiler
Vasilik yasalarının nasıl işlediği konusunda araştırma ve çalışma
yürütmüş olan kişiler.
Reform için önerilerimizi geliştirmek
Sunumlar ve istişarelerden edindiğimiz bilgiler ve danışma komiteleriyle yaptığımız
görüşmelerden elde ettiğimiz bilgiler ve görüşler, Komisyonun bu raporda açıklanan
reform önerilerini hazırlamasına yardımcı olmuştur. İstişare toplantılarımızın
ikincileri ve istişare raporuna yanıt olarak aldığımız sunumlar sayesinde bu
önerilerin daha da netleşmesini ve gelişmesini umuyoruz.
Sonraki adımlar
İkinci istişarelerimizin tamamlanmasından sonra, istişare raporumuz için yapılan
sunumların gözden geçirilmesi durumunda ve araştırmalarımızın
tamamlanmasından sonra, Komisyon Başsavcıya reform önerilerini içeren sonuncu
raporu 23 Aralık 2011 tarihinden önce sunacaktır.
Diğer yayınlar
İstişare raporu ve daha kolay anlaşılır İngilizce versiyonu Komisyonun internet
sitesinden temin edilebilir: www.lawreform.vic.gov.au.
Bu özet rapor Çince, Vietnamca, Yunanca, İtalyanca, Makedonca, Arapça,
Polonyaca, Sırpça, Türkçe, Rusça ve Hırvatça dillerinde internet sitemizde
mevcuttur.
Komisyon istişare raporunun bir kopyasını bu formatlardan herhangi birinde,
ücretsiz olarak size postalayabilir ya da elektronik postayla gönderebilir. İhtiyacınız
olan formatta bir versiyonumuz yoksa başka bir formatta da talep edebilirsiniz.
Yasa değerlendirmesinin kapsamı
Komisyonun bu değerlendirmesinin temel amacı, Victoria vasilik yasalarının, karar
veremeyecek durumda olan kişilerin şu anki ve gelecekteki ihtiyaçlarını
karşılayabileceğinden ve onların haklarını gözeten nitelikte olduğundan emin
olmaktır. Bu görev kapsamı, Komisyonu yasalara aşağıdaki nitelikte değişiklikler
yapması konusunda yönlendirmektedir:
3
Kişinin itibarına saygı duyulmasını desteklemek, bireysel özerklik ve
başka diğer
İnsan hakları ilkeleri
Karar verme yetileri kısıtlı olan kişiler için mevcut politika ve
uygulamalardaki gelişmeleri yansıtmak
Mevcut olan G&A Yasası 1986 yılında yürürlüğe girdikten itibarenki
kapasite
Yaşlanmakta olan bir nüfusun ihtiyaçlarına yanıt vermek.
Görev kapsamı Komisyona ayrıca G&A Yasasının bölümlerine özellikle dikkat
etmesini de istemektedir. Bu bölümler arasında şunlar vardır:
Temsil ettikleri kişilerin haklarını geliştirmek ve onların karar vermelerine
yardımcı olmak konularında vasilerin ve yöneticilerin görevi
Temsil edilen bir kişinin çıkarları ve Birleşmiş Milletler Engelli Hakları
Beyannamesinin (Beyanname) 1 (Convention on the Rights of People with
Disabilities) belirtmiş olduğu hakları arasında doğru dengenin sağlanıp
sağlanmadığı
Vasilerin yetkileri ve yükümlülükleri Avustralya’nın bu Beyanname ve
2006 Tarihli (Victoria) İnsan Hakları ve Sorumlulukları Yasası Tüzüğü
(Charter of Human Rights and Responsibilities Act 2006) (Tüzük)2
kapsamındaki zorunlulukları çerçevesinde etkili, uygun ve tutarlı olup
olmadığı
Resmi olmadan verilen kararların geçerliliği ve olurluğu
G&A Yasasın 17 yaşında olan kişileri de kapsamına alacak biçimde
değiştirilip değiştirilmemesi
Kamu Sözcüsü’nün (Public Advocate) fonksiyonlar, yetkileri ve görevleri
Victoria Kamu ve İdari Mahkemesinin (Victorian Civil and Administrative
Tribunal-VCAT) rolü ve yetkileri ve mahkemenin vasi ve yönetici tayin
etmekte uyguladığı süreçin iyi işleyip işlemediği
Vasiler ve yöneticilerin vermiş olduğu kararların gözden geçirilmesi için ek
yöntemler olmalı mı olmamalı mı, ve vasilerin ve yöneticilerin uygunsuz
davranışlarını ele almanın yeni yolları olmalı mı olmamalı mı
Vekil tarafından verilen tıbbi tedavi yetkisine ve araştırma çalışmalarına
katılıma ilişkin ‘sorumlu kişi (person responsible)’ modeli dahil, mevcut
yasaların uygun olup olmadığı, ve G&A Yasasının 1988 tarihli (Victoria)
Tıbbi Tedavi Yasası (MedicalTreatment Act 1988) ile verimli bir etkileşim
sağlayıp sağlamadığı
Vasi ya da yönetici tayin edebilmek için alt sınır şartının ‘engellilik’ olarak
devam edip etmemesi ya da ‘kapasite’ veya ‘savunmasızlık’ gibi başka
konseptlerle değiştirilip değiştirilmemesi
G&A Yasasındaki gizlilik ilkelerinin özel bilgilerin ve alınan kararlardaki
şeffaflığın yeterince korunabilmesini sağlayıp sağlayamadığı.
1
Engelli Hakları Beyannamesi (Convention on the Rights of Persons with Disabilities) 30 Mart 2007 tarihinde imzalanmak üzere
ortaya konuldu, 999 UNTS 3 (3 Mayıs 2008 tarihinde uygulanmaya başlandı).
2
2006 tarihli İnsan Hakları ve Sorumlulukları Yasası Tüzüğü (Charter of Human Rights and Responsibilities Act 2006 (Vic).
4
Komisyon ayrıca G&A Yasasının vekil tarafından verilen kararları ele alan
diğer ilgili yasalarla nasıl etkileşim kurduğunu ya da vekil tarafından bir
kararın alınmasını gerektirecek koşullara nasıl yanıt verdiğini de göz
önünde bulundurmalıdır. Diğer ilgili yasalar arasında şunlar
bulunmaktadır:
o 1958 tarihli (Victoria) Hukuki Belgeler Yasası (Instruments Act 1958)
o 1986 tarihli (Victoria) Akıl Sağlığı Yasası (Mental Health Act 1986)
o 2006 tarihli (Victoria) Engellilik Yasası (Disability Act 2006)
o 2005 tarihli (Victoria) Çocuk, Genç ve Aileler Yasası (Children, Youth
and Families Act 2005)
o 1997 tarihli (Victoria) Suç (Akıl Bozukluğu olan ve Yargılanmaya
Uygun Olmayan Kişiler) Yasası (Crimes (Mental Impairment and
Unfitness to be Tried) Act 1997)
o 1988 tarihli (Victoria) Tıbbi Tedavi Yasası (Medical Treatment Act
1988).
Komisyondan ayrıca, vasilik yasalarının uygun görüldüğü diğer şekillerde de gözden
geçirilmesi istenmiştir. Yakın dönemde yapılan önemli incelemeler arasında Victoria
Parlamentosu Yasa Reformu Komitesi tarafından yürütülen Vekaletname
İncelemesi (Inquiry into Powers of Attorney), Queensland Yasa Reformu
Komisyonunun yürüttüğü Queensland Vasilik Yasaları İncelemesi (Review of
Queensland’s Guardianship Laws) ve New South Wales Sosyal Sorunlar Yasama
Konseyi Daimi Kurulu (New South Wales Legislative Council Standing Committee
on Social Issues) tarafından Karar Veremeyen Kişiler İçin Bir Vekil Tarafından
Alınan Kararlar (Substitute Decision-making for People Lacking Capacity) üzerine
hazırlanmış bir rapor.
Görev kapsamı, 1988 tarihli (Victoria) Tıbbi Tedavi Yasasının şu an ele almış
olduğu yaşamın sonunda alınan kararların göz önünde bulundurulmasına özellikle
yer vermez.
Mevcut yasa
Victoria yasaları, kapasitesi olan bir yetişkinin bir ya da daha fazla karar verecek kişi
tayin etmesine izin vermektedir. Ayrıca karar verecek kişinin bir mahkeme
tarafından tayin edilesine ya da kişi kendi vekilini tayin etmediği durumlarda devlet
tarafından bir kişinin otomatik olarak tayin edilmesine de imkan sağlamaktadır. Bu
uygulamalar birbirinden bağımsız olarak geliştirildiği için her zaman birbiriyle uyum
sağlamayabilmektedir.
Devlet tarafından yapılan tayinler
G&A Yasasının üzerinde odaklandığı temel öğe VCAT tarafından tayin edilmiş olan
vasiler ve yöneticilerdir. Bu uygulama hastanelerden toplum içine sevkedilen
zihinsel engelli kişiler için 1980’lı yıllarda tasarlanmıştır. O zamandan bu yana,
uygulama başka kullanıcı gruplarının, örneğin yaşa bağlı engeli olan kişiler, beyin
hasarı geçirmiş kişiler ve akıl hastalığı olan kişilerin ihtiyaçlarına hitab edecek
şekilde değiştirilmiştir.
Mevcut yasa karar verirken kapasite ve kapasitesizlik arasında kesin bir ayırım
yapmaktadır. Sadece tek bir mekanizma sunmaktadır – vekil tarafından karar verme
5
– karar verme kapasitesi kısıtlı olan kişilere yardımcı olmak üzere. Yasa, karar
verme kapasitesi zaman içinde değişkenlik gösteren kişilerin, ya da biraz yardım ile
kendi kararlarını verebilen kişilerin ihtiyaçlarına yanıt verebilecek biçimde
tasarlanmıştır.
G&A Yasası bir engelinden dolayı özel yaşamlarının ya da maddi işlerinin önemli
açıları hakkında makul düşünemeyen ve kendi adlarına bir başkasının karar
vermesine ihtiyaç duyan bir kişi için VCAT’e vasi ya da yönetici tayin etme yetkisini
vermektedir.
G&A Yasası ayrıca, istedikleri taktirde başkaları için bir çok tıbbi konularda karar
verme yükümlülüklerini de üstlenmeleri için otomatik olarak bir kişi tayin etmektedir.
Bu yasa, Mahkemenin tayini gerekmeksizin, kendi tıbbi tedavisi için izin veremeyen
kişiler adına tıbbi tedavi kararlarının çoğunu alması üzere ‘sorumlu kişi’ belirler. Bir
çok durumda, bu kararları almakla yükümlü kişi, kendi kararlarını alamayan kişinin
yakın akrabasıdır.
G&A Yasası Public Advocate’in konumunu belirler. Public Advocate’in fonksiyonları
arasında vasilik duruşmalarına ilişkin konuların incelenmesi, başka seçenek
kalmadığı durumlarda vasilik görevini üstlenmek ve engelli kişilere sözcülük
yapmaktır.
Kişisel tayinler
Victoria yasaları üç ayrı yasa ile, karar verecek vekil tayininin üç ayrı şekilde
yapılmasına olanak sağlamaktadır.
Üç ayrı tayin şekli şunlardır:
maddi kararlar için süresiz vekaletname, 1958 tarihili (Victoria) Hukuki
Belgeler Yasası altında tayin edilir
tıbbi tedavi kararları için süresiz tıbbi tedavi vekili, 1988 tarihli (Victoria)
Tıbbi Tedavi Yasası altında tayin edilir
kişisel kararlar için süresiz vasi tayini, G&A Yasası altında tayin edilir.
Başka kanunlar
Vekil tarafından karar verilmesine yetki veren diğer yasalar şunlardır:
1986 tarihli (Victoria) Akıl Sağlığı Yasası, akıl hastalığı olan kişilerin
rızasız tutulmasına ve tedavi edilmesine ilişkin
2006 tarihli (Victoria) Engellilik Yasası, başkalarına ciddi ve tehlikeli bir
risk arzeden zihinsel engelli kişilerin zorunlu tedavisine ilişkin.
Yasayı modernleştirme gereğinin sebepleri
Victoria vasilik yasalarının modernleştirilmesi için pek çok sebep vardır.
Karar verme süreçine katılımı en yüksek seviyeye getirmek
Son 25 yıllık süre içinde G&A Yasası politikası geliştirildiğinden bu yana, engelli
kişilere ilişkin toplum tutumları ve devlet politikaları önemli ölçüde değişmiştir.
Savunmasız kişileri korumak kamu politikalarının önemli bir parçası olarak devam
etse de, artık engelli kişilerin özerkliğini desteklemek ve katılımını sağlamak için çok
daha fazla çaba bulunmaktadır. Bu değişiklik, engelli kişilerin hayatın her
6
cephesinde eşit katılımına odaklanan Birleşmiş Milletlerin anlaşmasıyla
desteklenmektedir.
Kapasite ile ilgili daha gerçekçi bir görüş
Yasalar geleneksel olarak kapasite ve kapasitesizlik arasında daha pratik olması
sebebiyle, kesin bir ayırım yapmaktadır. Bir çok insanın kapasitesinin zaman içinde
ve koşullara bağlı olarak sık sık değiştiğinin daha fazla anlaşılmış olmasıyla birlikte,
vasilik yasalarında katı bir ayırım yapılmaya devam etmesini gözden geçirmek
önemlidir. Komisyon yanıtların devam etmesini - bir kişinin karar verme kapasitesi
bozulduğunda kullanılmak üzere –– bir bir dizi hukuki mekanizma önermektedir.
Bu mekanizmalar çok farklı kullanıcı gruplarının ihtiyaçlarını karşılar nitelikte
olmalıdır. Bazı kişiler, karar verme kapasitesi azalmadan önce, bağımsız bir şekilde
karar almaya ilişkin uzun bir geçmişe sahip olabilir, başkaları ise düzensiz bir
şekilde kapasite kaybına uğrayabilir. Bazı kişiler zaman içinde karar verme
kapasitesine yeniden sahip olabilir, başkaları ise hiç bir zaman bağımsız karar
verme kapasitesine ulaşamaz.
Resmi olmayan düzenlemelere karşı tutumların değişmesi
G&A Yasası resmi olmayan karar verme düzenlemelerinin yapılmasını kuvvetle
desteklemektedir. Uygulamada, bir vasi ya da yönetici genelde resmi bir vekilin
karar vermesi açıkça kanıtlanmış olduğu durumlarda tayin edilmektedir. Günübirlik
alınan kararların bir çoğunun resmi olmayan düzenlemelerle alınmasının – çoğu
zaman aile bireyleri ve bakıcılar tarafından – daha doğru olduğu yaygın bir şekilde
kabul edilmiştir çünkü bu uygulama engelli kişinin, o kararların alınmasında daha
fazla katılım sağlamasını mümkün kılmaktadır.
Toplumumuzun işleyişiyle ilgili bazı önemli değişiklikler, ve buna ek olarak 25 yıllık
modern vasilik yasalarından öğrendiğimiz dersler, resmi olmayan karar verme
düzenlemelerine duyduğumuz güveni yeniden incelememizi şart kılmıştır.
Başkalarına hizmet sağlayan bir çok kişi ve kurumlar, günümüzde 1980’lı yıllarda
G&A Yasası ilk düzenlendiğinde olduğundan daha fazla riski azaltma çabalarındadır
– resmi karar verme yetkisi olan kişiyle muhatap olmayı tercih etmektedirler. Bazı
resmi olmayan düzenlemeler ayrıca çok kısıtlayıcı da olabilmektedir çünkü hiç bir
sorumluluk şartını yerine getirme zorunluluğu bulunmaksızın hizmet sunan
kurumların gayri resmi vasilik rolünü üstlenmelerine olanak sağlamaktadır.
Daha fazla erişilebilir yasalar ve daha iyi işleyen hukuki süreçler
Victoria’nın vasilik yasaları gereksiz şekilde karmaşıktır. G&A Yasasını anlamak
güçtür, bunun sebebi birazda 1986 yılından bu yana ayrı zamanlarda 28 kez
değiştirilmiş olmasıdır. Yasa, daha anlaşılır olabilmesi ve yasayı kullanan kişilerin
daha kolay erişebilmesi açısından yeniden yazılmalıdır.
Victoria’nin vasilik yasaları birbiriyle başarısız bir şekilde bütünleştirilmiştir. Çeşitli
vekil yoluyla karar verme uygulamaları farklı zamanlarda ve farklı sebeplerden
dolayı geliştirilmiş olduğu için, aralarındaki uyum çok azdır. Bu çeşitli yasalar
birbirleriyle daha etkili ve verimli bir şekilde uygulanabilmeleri için daha iyi bir
şekilde entegre edilmelidirler.
7
Reforma acilen ihtiyaç vardır çünkü nüfus önümüzdeki on yıllarda yaşlandıkça vekil
yoluyla karar verme yasaları daha fazla Victoria’lı tarafından kullanılacaktır. Vasilik
yasaları, bir sonraki nesillerde kullanacak olan kişilerin ihtiyaçlarını karşılayacak
nitelikte olmalıdır.
Victoria’nın vasilik yasalarının iki temel özellikleri- Public Advocate ve mahkeme
tarafından karar alma yöntemi – Avustralya çapında uygulanan yeniliklerdir. Ancak,
hem VCAT’in hem de Public Advocate’in işlevlerinin yeniden gözden geçirilmesinin
vakti gelmiştir.
1980’lı yıllardan bu yana, mahkemelerin fonksiyonları ve uygulamalarına ilişkin
anlayışımız önemli ölçüde gelişmiştir. VCAT’in fonksiyonları ve yetkileri
mehkemelere olan modern yaklaşımları yansıtacak şekilde olmalıdır. Engelli
kişilerin çıkarlarını ilerletmek adına Public Advocate çok önemli bir işlevi yerine
getirmiştir. Public Advocate’in sorumlulukları genişletilebilir.
Victoria’nın vasilik yasalarının yeniden inşa edilmesi gerekmektedir. Bunu yaparken
mevcut sistemi, başarılı bir şekilde yürümüş olan özelliklerinin modernleştirilerek
muhafaza edilmesini ve 21. yüzyıl vasilik yasalarının bir parçası olarak kalmasını
sağlamak önemlidir.
Mevcut yasanın muhafaza edilmesi gereken açıları
Vasilik ve yöneticilik
G&A Yasası VCAT tarafından – karar vermek üzere iki ayrı vekil tipi tayin etmesine
olanak sağlamaktadır – vasi ve yönetici. Kişisel konularda karar verme
yükümlülüğüne sahip olan yöneticiler arasında söz konusu olan ayırımın
yapılmasına olan destek yaygın olarak mevcuttur. Komisyon, bu iki rolü üstlenmenin
temelinde farklı becerilen gerektiğinin bilincindedir ve bir vasi ile yönetici arasındaki
ayırımın yapılmaya devam etmesi gerektiğini önermektedir.
Mahkeme tayinleri
Mahkeme tayinleri Victoria vasilik yasalarının ucuz ve erişilebilir bir parçası
olmuştur. VCAT’in süreçlerinin ve uygulamalarının modernleşmesi gerektiğinin yanı
sıra, komisyon mahkeme tayinlerinin olduğu gibi muhafaza edilmesi gerektiğini
önermektedir.
Komisyon, VCAT’in karar vermek üzere tayin ettiği vekilleri, temsil edilen kişinin
ihtiyaçlarına uygun olarak tayin etmeye devam etmesini ve bu ihtiyaçları düzenli
olarak gözden geçirmesini önermektedir.
Karar verme kapasitesinde bozukluk ile engelli olma arasındaki bağ
Günümüzde, bir vasi ya da yönetici sadece bir kişinin engelinden dolayı karar
verme kapasitesinde bir bozukluk olduğu durumlarda tayin edilebilmektedir. Bu
terim G&A Yasasında genel olarak entellektüel bozukluk, akıl hastalığı, beyin
hasarı, bedensel engel ya da demans hastalığı olarak tanımlanmaktadır.
Bilgilendirme belgemize gelen yanıtlar, bir kişinin engeli ile karar verme
kapasitesindeki bozukluk arasında gelişigüzel bir bağ kurma ihtiyacı olduğuna dair
çeşitli görüşleri ortaya koymuş olsa da, Komisyon böyle bir bağın kapasite
8
bozukluğunun değerlendirilmesinde objektif bir açı kattığı gerekçesiyle bu bağın
muhafaza edilmesi gerektigini önermektedir. Vasilik yasalarının aşırı kumar
oynamak ya da içki içmek gibi zararlı alışkanlıkları olan kişileri yönetmek adına
kullanılmasını sağlamanın önemli bir yoludur.
Public Advocate
Komisyon, Public Advocate’in mevcut fonksiyonlarının çoğunu uygulamaya devam
etmesi gerektiğini ve bunlara ek olarak başka sorumluluklar da verilmesini
önermektedir.
Tıbbi tedavi için otomatik tayinler
Komisyon, kendi kararlarını veremeyen bir yetişkin için tıbbi tedavi kararlarının
çoğunu vermek üzere otomatik olarak bir kişinin tayin edilmesine ilişkin mevcut
sistemin muhafaza edilmesi gerektiğini önermektedir. Tıbbi tedavi için bir vekil
aracılığıyla karar verme uygulamasına ilişkin mevcut yasalar gereksiz ölçüde
karmaşıktır. Daha kolay anlaşılır hale getirilmeli ve daha tutarlı olmalıdır.
Yeni yasa
G&A Yasasına daha fazla değişiklik yapmak yerine, Komisyon Victoria eyaleti için
yeni vasilik yasaları öngörmektedir.
Yeni vasilik yasalarının tasarlanmasındaki en büyük zorluk, engelinden dolayı karar
verme kapasitesinde bozukluk olan tüm kişilerin ihtiyaçlarına yanıt verebilen
birbiriyle tutarlı bir grup kural geliştirmek, ve bunu kişilerin itibarına saygı duyarak ve
onları mümkün olduğunca özerk olmaya teşvik ederek yapmaktır.
Yeni yasalar için odak noktası
Yeni vasilik yasaları gerektiği durumlarda koruyucu bir güvenlik tedbiri sağlamaya
devam etmelidir. Ancak, bu yasaların içeriğini iki yeni tema şekillendirebilir – katılım
ve entegrasyon.
Yeni vasilik yasaları, karar verme kapasitesinde bozukluk olan kişilerin kendileri için
karar vermelerini ve toplum hayatı içerisinde katılım sağlamalarını desteklemeyi
amaçlayabilir. Vekil yoluyla karar verme uygulaması temel olarak kısıtlayıcı bir
fonksiyon değil de etkinleştirici bir fonksiyon olarak görülmelidir. Bunu elde etmenin
bir yolu, karar verme vekillerinin, karar alma aşamasında temsil ettikleri kişinin
verebilmiş olsaydı kendi vereceği kararı vermeleridir.
Yeni vasilik yasaları ayrıca, hem kişisel olarak hem de devlet tarafından yapılan
tayinlerde uygulanan bir çok farklı vekil yoluyla karar verme uygulamalarını entegre
etmeyi amaçlayabilir, örnegin tüm ilgili yasaları tek bir yasa altında toplayabilir. Nasıl
ve kim tarafından tayin edildiklerine bakmaksızın, karar vermek üzere tayin edilen
vekillerin yükümlülükleri konusunda daha fazla tutarlılık olmalıdır. Kararları da
ayrıca sürekli olarak denetlenebilir ve gözden geçirilebilir.
Yeni vasilik yasaları aşağıdaki vekillerin tayininde kullanılan mevcut uygulamaları
birbiriyle entegre edebilir:
süresiz vekalet—1958 tarihli (Victoria) Hukuki Belgeler Yasasında
mevcuttur
9
Tıbbi konularda vekil—1988 tarihli (Victoria) Tıbbi Tedavi Yasasında
mevcuttur
Süresiz vasi—G&A Yasasında mevcuttur
VCAT tarafından tayin edilen vasi ya da yönetici— G&A Yasasında
mevcuttur
Belli tıbbi tedavi kararlarını almakla yükümlü ‘sorumlu bir kişi’—G&A
Yasasında mevcuttur.
Önemli değişiklikler
Komisyon tarafından önerilen önemli değişiklikler şunlardır:
Yeni destekli karar verme mekanizmaları
Yeni karar verme devamlılığı
Karar verecek olan kişileri yönlendirecek modern ilkeler
Daha iyi nitelikte güvenlik tedbirleri ve hesap verme yükümlülüğü
Public Advocate için daha genişletilmiş bir rol
Daha erişilebilir ve etkili bir mahkeme
Bazı tayinler için yaş sınırını düşürmek
Otomatik olarak yapılan tayinlerin kullanımını genişletmek
Diğer yasalarla etkileşim
Yasayı kullananların daha kolay anlayıp uygulayabileceği yasalar.
Yeni destekli karar verme mekanizmaları
Komisyon, bir miktar karar verme kapasitesine sahip olan kişilerin bir başka kişinin
desteği ile kendi kararlarını verebilmelerine ya da güvendikleri başka bir kişiyle
birlikte karar vermelerine imkan sağlayan yeni resmi destekli karar verme
mekanizmaları önermektedir.
Bu mekanizmalar daha önce Avustralya’da kullanılmadığı için, Komisyon pratikte
bunların nasıl işleyebileceğini incelemek konusunda çok kararlı, özellikle ticari ve
profesyonel işlemlerde kullanıldıkları taktirde üçüncü şahıslara yeterli güvenlik
sağlayıp sağlamayacağı konusunun incelenmesi.
Yeni karar verme devamlılığı
Komisyon, kapasite bozukluğu sebebiyle bir kişinin biraz yardıma ihtiyaç duyduğu
durumlarda destekli karar vermeye öncelik veren kapsamlı bir karar verme
devamlılığı önermektedir. Bu öneri şunlardan oluşmaktadır:
Karar vermelerine yardımcı olmak üzere bir kişinin başka bir kişiye
kendileriyle ilgili bilgi edinmelerine yetki verdiği yeni destekli karar verme
anlaşmaları
Bir kişinin başla bir kişiye kendisiyle birlikte karar vermesine yetki verdiği;
ve kararın geçerli olabilmesi için her ikisinin de hemfikir olması gerektiği,
yeni ortak karar verme anlaşmaları
Bir kişinin gelecekte, şayet gerekirse ve gerektiğinde, ve kaybettiği
ölçüde, kapasite kaybettiği taktirde kendi adlarına karar verebilecek bir
karar verme vekilini kendilerinin tayin ettiği , mevcut süresiz
vekaletnameler ve süresiz vasilikler
Önceden verilmiş bir talimat ile, ilgili kararları henüz alabilirken, gelecekte
hangi durumlarda hangi kararların alınmasını istediğini belirtmelerine
ilişkin daha açık hükümler
10
VCAT tarafından verilen yeni destekli karar verme kararları
VCAT tarafından yeni ortak karar verme kararları
VCAT tarafından bir tayin yapılması gerekmeden, kapasite bozukluğu
bulunan bir kişi adına belli kararları alması üzere yasanın bir kişiyi
belirleyip yetkilendirdiği mevcut ve yeni otomatik tayin düzenlemeleri
VCAT tarafından bir vasi ya da yönetici tayin edildiği mevcut karar
verecek vekil kararları.
Modern ilkeler
Komisyon ayrıca katılımın öneminin altını çizen yeni karar verme ilkelerini
önermektedir. Mevcut olan ‘kişinin çıkarları’na bağlı karar verme ilkesi ‘başkası
adına verilen karar’ yaklaşımıyla değiştirilebilir. Bu yaklaşım, karar veren vekilin,
kapasitesi elverdiği taktirde ilgili kişinin kendi vereceği kararı vermesini
gerektirmektedir. Başkası adına verilen karar yaklaşımı temsil edilen kişiye
muhtemelen ciddi bir zarar vereceği düşünülürse, ya da bu kişinin kendisi verseydi
hangi kararı verebileceği makul ölçüde tespit edilmediği durumda, karar verecek
vekilden temsil edilen kişinin kişisel ve sosyal sağlığını destekleyecek bir karar
vermesi şart koşulabilir.
Daha iyi güvenirlik tedbirleri ve hesap verme yükümlülüğü
Komisyon daha fazla hesap verme yükümlülüğünü gerektirecek ve karar verme
düzelemelerini daha fazla meğercek altına alacak bir dizi reform önermektedir.
Önerilen bu tedbirlerden bazıları şunlardır:
Kişisel olarak tayin edilen karar verecek vekillere – süresiz vasilerin ve
vekaletlerin – VCAT tarafından tayin edilmiş vasi ve yöneticilerle aynı
sorumluluk ve hesap verme yükümlülüğü yüklemek
Sorumluluklarını anlayabilmeleri açısından karar verecek vekillere,
destekleyicilere ve ortak karar verecek kişilere eğitim vermek
Gizli bilgilere ilişkin karar verecek vekillerin ve üçüncü şahışların yetkisi
ve yükümlülüklerini belirten açık tanımlar
Kişisel olarak tayin edilmiş vasi ve vekiller için yeni hesap verme
gereksinimleri
Kişisel yapılan tayinlere ilişkin yeni kayıt sistemi ve bunların yürürlüğe
girdiğinin beyan edilmesi
Yükümlülüklerini yerine getirdiklerine dair karar vermek üzere tayin edilen
vekiller için bir yemin ya da sözlü beyan
Tayin edilen kişilerin rastgele incelenmesi ve teftiş edilmesi
Bazı vasi ve yöneticilerin vermiş oldukları bireysel kararların
gerekçelerinin gözden geçirilmesi
Kendilerine verilen yetkiyi kötüye kullanan karar verme vekilleri için bir
sivil ceza sistemi
Public Advocate için düzenleyici bir işlev
Yanlış kullanılan fonların geri ödenmesine ilişkin VCAT’e yeni karar
çıkartma yetkileri.
Public Advocate’a daha büyük bir rol yüklemek
Komisyon, vekil yoluyla ya da destekli karar verme konularında bir dizi meselelerin
denetlenmesi ve desteklenmesi açısından Public Advocate’a daha geniş bir rol
verilmesini önermektedir. Karar verme kapasitesinde bozukluk olan bir kişinin tacize
11
uğradığı, ihmal edildiği ya da istismar edildiğine dair iddialar öne sürüldüğü
durumlarda Public Advocate’a daha geniş bir soruşturma yürütme fonksiyonlarının
ve yetkilerinin verilmesi.
Public Advocate’in bireysel ve sistematik sözcülük sorumlulukları genişletilip açığa
kavuşturulabilir.
Komisyon ayrıca, Public Advocate’a yeni vasilik yasalarının ihlal edildiği vakaları
incelemelerine ve yasaların ihlal edildiği durumlarda uygun gördüğü taktirde sivil
ceza davaları açmasına yetki verilmesini öngörmektedir.
Daha erişilebilir ve etkili bir mahkeme
Komisyon, mahkemenin daha erişilebilir hale getirilmesi için VCAT’in vasilik
davalarını yürütme şekline değişiklikler önermektedir. Duruşma öncesi süreçler,
gizlilik hususları, süreçlerde adillik, temsil edilen kişilerin duruşmalarda bulunması,
avukat tutulması, birden fazla mahkeme üyesinin bulunduğu heyetler ve mahkeme
üyelerine eğitim gibi konular ele alınmaktadır.
Vasilik yasaları için yaş sınırını düşürmek
Komisyon 16 yaşında ya da daha büyük olan kişiler için VCAT’in bir vasi ya da
yönetici tayin edebilmesi gerektiğini düşünmektedir. Böyle bir değişiklik çocuk
esirgeme kanunları ile yetişkinler için mevcut olan vasilik yasaları arasında yaştan
dolayı bulunan eksikliği kapatır, ve ayrıca özellikle savunmasız olan kişilerin
ihtiyaçlarına yanıt vermeye çalışırken daha fazla esneklik sağlayabilmek adına bu
iki sistemin birbiriyle daha fazla örtüşmesini sağlar.
Daha fazla otomatik tayinler
Komisyon ayrıca karar verme kapasitesinde bozukluk olan bir kişinin rıza vermediği
ama boyun eğerek bir hastaneye yatırıldığı, ya da yatılı kaldığı bir bakım tesisinde
tutulduğu durumlarda ortaya çıkan karmaşık sorunların ele alınmasına ilişkin yasa
değişiklikleri önermektedir. Bu uygulamanın gelecekte, özellikle nüfus yaşlandıkça
daha fazla mevcut olması olasıdır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu kararların alınmasında hukuki süreçlerin
bulunmadığı, ve gözden geçirilmeleri için uygun bir imkan olmadığı durumlarda
ortaya çıkan önemli hukuki zorlukların altını çizmiştir. Komisyon, ikamet yerine
ilişkin alınacak kararları kapsamaya yönelik mevcut otomatik tayin sisteminin
genişletilmesini ve ek güvenirlik tedbirlerinin alınmasını önermektedir.
Başka yasalarla etkileşim
G&A Yasası bazı diğer vekil yoluyla karar verme yasalarıyla, özellikle 2006 tarihli
(Victoria) Engellilik Yasası ve 1986 tarihli (Victoria) Akıl Sağlığı Yasası ile etkileşim
kurmaktadır. Bu yasal sistemlerin birbirleriyle etkileşimi konusunda değişiklikler
önermektedir.
Engellilik Yasası bazı durumlarda – kimyasal kısıtlama, mekanik kısıtlama ve tecrit
– ve zorunlu tedavi gibi kısıtlayıcı müdahalelerin kullanılmasına olanak
sağlamaktadır. Hem Baş Hekim hem de VCAT tarafından denetlenen bu hükümler,
sadece entellektüel engeli olan kişilere uygulanmaktadır.
Engellilik Yasasındaki kısıtlayıcı müdahale ve zorunlu tedavi hükümlerinin sınırlı
uygulanmasından dolayı, beyin hasarı geçirmiş kişiler gibi başkaları için kısıtlamaya
ya da tedaviye yetki vermenin tek yolu vasilik uygulaması olmuştur. Komisyon,
12
vasilik yasasının bu şekilde kullanılmasının devam ettirilip ettirilmeyeceğini
sorgulamaktadır ve Engellilik Yasasındaki zorunlu tedavi hükümlerinin entellektüel
engeli olan kişilerin ötesinde kognitif bozukluğu olan kişileri de kapsaması gerekip
gerekmediğini sormaktadır.
Akıl Sağlığı Yasası açıkça belirtilen durumlarda akıl hastalığı olan bazı kişilerin
alıkoyulup tedavi edilmesi için sağlık profesyonellerine yetki vermektedir. Bu
uygulama bir çeşit klinik vasilik oluşturmaktadır. Akıl hastalığına bağlı olarak karar
verme kapasitesinde bozukluk olan bir kişi adına maddi konuları idare etmek üzere
bir vekil ya da yönetici tayin etmek mümkün olsa da, vasilik yasalarının akıl hastalığı
olan bir kişinin psikiyatrik tedavisi, ya da ikamet edeceği yer konusunda kısıtlaması
yönünde yetki temin etmenin bir yolu olarak kullanılmaması gerektiği
varsayılmaktadır çünkü bu mevzular Akıl Sağlığı Yasası çerçevesinde ele
alınmaktadır.
Komisyon bu varsayımı sorgulamaktadır ve vasiliğin – hem kişisel hem de
mahkeme tarafından tayin edilmiş olan – bazı durumlarda akıl hastalığı olan bir
kişinin psikiyatrik tedavisi ve kalacağı yer konularında karar alınması üzere
kullanılabileceğini önermektedir.
Kullanıcıların kolayca uygulayabileceği yasalar
Son olarak, Komisyon, örneğin bir hedef kitleyi ele alan eğitim ve tayinlerin
tanımlanmasında da net anlaşılabilecek terimlerin kullanılması gibi, vasilik
yasalarının daha kolay anlaşılabilmesi ve kullanılabilmesi için bir çok yol
önermektedir.
Yorumlarınızı almak istiyoruz
Bu değerlendirme, Victoria’nın geleceği için vasilik yasalarını iyileştirmek açısından
heyecan verici bir fırsattır. Komisyonun bilgilendirme raporu reform için bir çok
seçenek içeren uzun bir belgedir. Komisyon, reform konusunda nihai bir kanaate
ulaşmıştır. Bir reform önerisi Komisyon tarafından tecih edildiği durumlarda istişare
raporunda altı çizilmişitir.
Komisyon özellikle, istişare raporunda sorulan iki soruya ilişkin görüşlerinizi merak
etmektedir:
Soru 1: Komisyon tarafından değişim ihtiyacını etkileyici olarak tespit
edilen konulara ilişkin genel yorumlarınız var mı? Gelecekteki vasilik
yasalarını etkilemesi gerektiğini düşündüğünüz başka önemli hususlar
var mı?
İstişare raporunda yer alan diğer sorular ya da reform fikirlerine ilişkin görüşleriniz
varsa bunları da almak isteriz.
Nihai önerilere karar vermeden önce, Komisyonun görüşlerinizi değerlendirmesi için
yeterli zaman verilebilmesi açısından sunumlarınız 20 Mayıs 2011 tarihine kadar
yapılmalıdır.
13
Sunumda bulunma süreçine ilişkin daha fazla bilgi
Sunum nedir?
Sunum, gözden geçirilen yasaya ilişkin fikirleriniz ve düşüncelerinizdir. Sunumlar,
yasaların kişisel anlamda sizi nasıl etkilediğini anlatan kendi ağzınızdan yazılmış bir
öykü olabileceği gibi, dipnot ve bibliyografi içeren bir araştırma raporuna kadar
herşey olabilir. Komisyon gözden geçirilen yasayla ilgili bir deneyimi olan her kişinin
görüşlerini almak istemektedir. Söyleyecek sadece bir ya da iki kısa görüş olsa bile
– yine de bunu bize bildirmenizi istiyoruz.
Sunumum ne için kullanılır?
Sunumlar, Komisyonun araştırdığı yasa hakkında öne sürülen farklı görüşleri ve
deneyimleri anlamasına yardımcı olur. Sunumlardan, istişarelerden ve yapılan diğer
araştırmalardan elde ettiğimiz bilgileri, raporlarımızın yazılmasında ve önerilerimizi
geliştirmekte kullanıyoruz.
Nasıl sunumda bulunabilirim?
Sunumlar yazılı olarak, ya da yardıma ihtiyaç duyanlar için, Komisyon çalışanlarının
birine sözlü olarak yapılabilir. Takip etmeniz gereken belli bir format yoktur, ancak,
raporun sonunda sıralanan soruları yanıtlarsanız bize yardımcı olmuş olursunuz.
Soruların istediğiniz kadar fazlasını ya da azını dilediğiniz şekilde
yanıtlayabilirsiniz.
Sunumlar şu şekilde yapılabilir:
İnternette form: www.lawreform.vic.gov.au
Elektronik posta: [email protected]
Posta: PO Box 4637, GPO Melbourne Vic 3001
Faks: (03) 8608 7888
Telefon: (03) 8608 7800, 1300 666 557 (TTY) ya da 1300 666 555 (yerel
görüşme ücretiyle)
Yardım
Bir tercümana ihtiyacınız varsa, görüşlerinizin biri tarafından dinlenilmesi için
yardıma ihtiyacınız varsa ya da erişebileceğiniz bir formatta bu raporun kopyasını
isterseniz lütfen Komisyonu arayınız.
Sunumların yayınlanması
Komisyon bilgilere açık bir şekilde erişilebilmesi ilkesine bağlıdır ve fikir alış verişini
teşvik etmek ve projelerimiz hakkında toplumu aydınlatmaya devam etmek üzere
sunumları internet sitemizde yayınlamaktadır.
Rencide edici ya da hakaret içerikli yorumlar bulunan ya da konu kapsamı dışında
kalan sunumları internet sitemize koymayız ya da toplumun erişimine sunmayız.
Yayınlanmadan önce, belli vakaları anlatan ya da sunumu yazan kişinin haricinde
bir başkasının özel koşullarını ve deneyimlerini açıklayan özel kimlik belirleyici
bilgileri sunumlardan çıkarabiliriz. Yayınlanmadan önce tüm sunumlardan özel
adresler ve irtibat bilgileri çıkarılmaktadır.
14
Sunumlarda dile getirilen görüşler onları sunan bireylerin ve kurumların görüşleridir
ve bunların yayınlanmış olması bu görüşlerin Komisyon tarafından kabulünü, ya da
onayını ima etmez.
Bir konunun tamamlanmasından sonra sunumları 12 ay boyunca internet sitemizde
tutarız. Bir konu, son raporun Parlamentoda sunulduğu tarihte tamamlanmış kabul
olunur. Sunumların kağıt üzerindeki kopyaları arşivlenir ve Victoria Kamu Kayıtları
Dairesine (Public Records Office) gönderilir.
Komisyon ayrıca kimlik belirtmeden yapılan sunumları da kabul etmektedir. Bu
sunumlar ne internet sitemizde ne de başka bir yerde yayınlanmaz. Sunumlar
kişisel deneyimler ya da başka hassas bilgiler içerdiği için gizli yapılabilir. Gizli bir
sunuma erişim talebi olduğunda, bu talep özel bilgiler ve gizli olarak verilen bilgileri
koruma hükümleri taşıyan 1982 tarihli (Victoria) Bilgi Özgürlüğü Yasası uyarınca
değerlendirilecektir. Daha fazla bilgi www.foi.vic.gov.au adresinden temin edilebilir.
Lütfen aklınızda bulunsun ki, yazarı belli olmayan ya da kurumun adı
belirtilmeyen sunumlar Komisyonun internet sitesinde ya da başka bir yerde
yayınlanmayacaktır ya da toplumun erişimine sunulmayacaktır ve gizli bir
sunum olarak ele alınacaktır.
Bilgi Gizliliği
Bir sunumda bulunduğunuzda sunumunuzun nasıl ele alınmasını istediğinize karar
vermeniz gerekecektir. Sunumlar ya kamuya açık ya da gizli olabilir.
• Kamuya açık sunumlar sunumlar raporumuzda referans alınabilir, internet
sitemize yüklenebilir ve ofislerimizde okunmak üzere kamuya açık tutulabilir.
Sunumda bulunan kişi/kurumların adları son raporda sıralanacaktır. Kamuya
açıklanmadan önce sunumların üzerindeki özel adresler ve irtibat bilgileri çıkartılır.
• Gizli sunumlar sunumlar kamunun erişimine sunulmaz. Olağandışı durumlar
hariç, gizli yapılan sunumlar Komisyon tarafından değerlendirilir ancak son
raporumuzda bir bilgi ya da görüş kaynağı olarak referans alınmaz.
Sunumunuzu yaparken lütfen bize tercihinizi bildiriniz. Eğer bize sunumunuzun gizli
olarak ele alınmasını dilediğinizi söylemezseniz, kamunun erişimine açık olarak
değerlendirilir.
İsimsiz sunumlar
Sunumunuzun üzerine adınızı, ya da kurumunuzun adını yazmazsanız, sağladığınız
bilgileri kullanmamız güç olacaktır. Kimliğinizin toplum tarafından öğrenilmesine dair
kaygılarınız varsa, isimsiz bir sunum yapmak yerine sunumunuzun gizli olarak ele
alınması seçeneğini tercih ediniz.
Sunum yapmak süreçi ve bu konu hakkında daha fazla bilgi internet sitemizden
temin edilebilir: www.lawreform.vic.gov.au.
Sunumlar için son tarih 21 Mayıs 2011
20 May 2011