Türkçe Rehberi Okumak İçin Tıklayınız
Transkript
Türkçe Rehberi Okumak İçin Tıklayınız
AVRUPA BÝRLÝÐÝ SÝGORTA MÜKTESEBAT REHBERÝ Hazýrlayan: Berna Özþar Türkiye Sigorta ve Reasürans Þirketleri Birliði Avrupa Birliði Uzmaný AVRUPA BÝRLÝÐÝ SÝGORTA MÜKTESEBAT REHBERÝ ISBN No: 978-975-6109-24-3 Geniþletilmiþ II. Baský Temmuz - 2007 Hazýrlayan Berna ÖZÞAR Baský ve Dizgi Ceyma Matbaacýlýk MAS/SÝT Matbaacýlar Sitesi, 4. Cadde, No:123 Yüzyýl Mahallesi - Baðcýlar - Ýstanbul 0212 629 02 63 - 64 Bu kitapta yer alan bilgi ve görüþler yazara ait olup; Türkiye Sigorta ve Reasürans Þirketleri Birliði'nin sorumluluðunda deðildir. Bu kitabýn tüm yayýn haklarý Türkiye Sigorta ve Reasürans Þirketleri Birliði’ne aittir. Kitaptaki bilgilerden, kaynak kullanýlmadan alýntý yapýlamaz. Kitap, izin alýnmadan çoðaltýlamaz ve daðýtýlamaz. SUNUÞ… 40 yýlý aþkýn bir geçmiþe dayanan Avrupa Birliði-Türkiye iliþkileri, 17 Aralýk 2004 tarihinde gerçekleþtirilen Brüksel Zirvesini takiben yeni bir sürece girmiþtir. Brüksel Zirvesinde Türkiye ile Avrupa Birliði arasýnda üyelik müzakerelerinin 3 Aralýk 2005 tarihinde baþlamasý kararýnýn alýnmasý ikili iliþkiler açýsýndan önemli bir kilometre taþý oluþturmaktadýr. Nitekim müzakerelerin ilk aþamasý olan tarama sürecinin tamamlanmasý ve bazý baþlýklarda fiilen müzakerelerin baþlamasýyla Türkiye pek çok alanda geniþ ve kapsamlý bir dönüþüm gerçekleþtirmeye baþlamýþtýr. Bu dönüþüm süreci, toplumun tüm kesimlerini ancak özellikle iþ dünyasýný ve sektörleri yakýndan ilgilendiren sonuçlar doðurmakta, Türk mevzuatý Avrupa Birliði müktesebatýyla uyumlu hale gelmekte ve hukuki düzenlemeler hýzla uygulamalara yansýtýlmaktadýr. Türkiye Sigorta ve Reasürans Þirketleri Birliði olarak bu süreçte üzerimize düþen sektörel ve toplumsal sorumluluk bilinciyle hareket ederek Türk sigorta sektörünün Avrupa Birliði sigorta sektörüne uyumlu hale getirilmesi, rekabetçi bir yapýya kavuþturulmasý ve istikrarlý bir büyümeyi baþarabilmesi amacýyla 2005 yýlý içinde baþlattýðýmýz çalýþmalarý sürdürüyoruz. Bu çalýþmalar kapsamýnda ilk baskýsýný Mayýs 2005'te yaptýðýmýz “Avrupa Birliði Sigorta Müktesebat Rehberi”nin geniþletilmiþ ikinci baskýsýný yayýna hazýrladýk. Rehber, Türk sigorta sektörü temsilcilerinin, sigorta alanýndaki Avrupa Birliði mevzuatýný inceleyerek uyumda sorunlarla karþýlaþýlabilecek alanlarý tespit etmelerini ve bu tespitler ýþýðýnda sektörün pozisyon belirlemesini saðlama amacý taþýyor. Rehberin birinci bölümünde, Avrupa Birliði'nin tarihçesi ile geniþleme süreçlerine iliþkin genel bir çerçeve sunulurken Türkiye-Avrupa Birliði iliþkileri tarihsel geliþim süreci içerisinde, süreci etkileyen temel geliþmeler ýþýðýnda kýsaca ele alýnýyor. Ýkinci bölümde, Avrupa Birliði'nde sigortacýlýðýn kýsa tarihçesi, hukuki dayanaðý ve yasal düzenlemelere iliþkin genel bilgiler sunuluyor. Üçüncü bölüm, sigorta sektörünü ilgilendiren tüm Avrupa Birliði mevzuatýnýn özetlerine yer verirken, en son yasal düzenlemeleri ve farklý alanlarda getirilen uygulamalarý içeriyor. Böylelikle sektörümüze Avrupa Birliði yasal düzenlemelerine iliþkin genel bir çerçeve sunulmasý hedefleniyor. Son bölümde ise Avrupa Birliði'nin müzakere süreci mercek altýna alýnýyor ve sürecin aþamalarýna iliþkin bilgiler veriliyor. Bunun ardýndan, Avrupa Birliði'ne üyelikleri 1 Mayýs 2004 tarihinde gerçekleþen on ülke (Çek Cumhuriyeti, Estonya, Güney Kýbrýs Rum Yönetimi, Letonya, Litvanya, Malta, Macaristan, Polonya, Slovakya, Slovenya) ile üyelikleri 1 Ocak 2007 tarihinde gerçekleþen iki ülkenin (Bulgaristan ve Romanya) müzakere süreçlerinde sigortacýlýk alanýndaki pozisyonlarý, geçiþ süreci veya istisna taleplerinde bulunup bulunmadýklarý ve sigorta sektörlerinin bugünkü durumlarý inceleniyor. “Avrupa Birliði Sigorta Müktesebat Rehberi”nin geniþletilmiþ ikinci baskýsýnýn Avrupa Birliði sürecinde saðlam adýmlarla yürüyen Türk sigorta sektörü için yararlý olmasýný temenni ediyorum. Erhan TUNÇAY Genel Sekreter ÝÇÝNDEKÝLER I. AVRUPA BÝRLÝÐÝ'NE GENEL BAKIÞ 1. Tarihsel Geliþim Süreci ...........................................11 2. Avrupa Birliði'nin Geniþleme Süreci ........................13 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. Ýlk Geniþleme ............................................. 13 Yunanistan'ýn Tam Üyeliði ..........................14 Ýspanya ve Portekiz'in Tam Üyelikleri..........14 Derinleþme Süreci ..................................... 15 Onbeþler Avrupasý ..................................... 16 Avrupa Birliði'nin En Büyük Geniþleme Süreci .........................................................16 2.7. Avrupa Birliði’nin Son Geniþleme Süreci ... 17 2.8. Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik ...................... 17 3. Avrupa Birliði-Türkiye Ýliþkileri .................................19 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. Ankara Anlaþmasý ......................................19 Türkiye'nin Üyelik Baþvurusu .....................20 Aralýk 1999 Helsinki Zirvesi ....................... 21 Aralýk 2002 Kopenhag Zirvesi ....................22 Siyasi Kriterler ve Reform Süreci ...............23 2004 Yýlý Ýlerleme Raporu, Tavsiye Belgesi ve Etki Deðerlendirmesi Raporu ................23 3.7. 17 Aralýk 2004 Brüksel Zirvesi ................... 24 3.8. Müzakere Süreci ........................................25 II. AVRUPA BÝRLÝÐÝ TEK SÝGORTA PÝYASASI 1. Tek Sigorta Piyasasýnýn Hukuki Dayanaðý ............. 29 2. Avrupa Birliði Sigorta Sektörünü Düzenleyen Mevzuat .................................................................. 32 III. SÝGORTACILIÐA ÝLÝÞKÝN AVRUPA BÝRLÝÐÝ MÜKTESEBATI 1. Hayat Sigortasý Mevzuatý ....................................... 37 2. Hayat Dýþý Sigorta Mevzuatý ...................................46 3. Muhasebe Mevzuatý ............................................... 78 4. Elektronik Ticaret Mevzuatý .................................... 92 5. Sigorta Gruplarý (Ek Denetim) Mevzuatý ................ 95 6. Finansal Þirket Gruplarý Mevzuatý .......................... 98 7. Sigorta Aracýlarý Mevzuatý .................................... 101 8. Motorlu Taþýtlar Mevzuatý ..................................... 106 9. Reasürans Mevzuatý ............................................ 122 10. Yükümlülük Karþýlama Yeterliliði Mevzuatý ........... 127 11. Tasfiye ve Yeniden Yapýlanma Mevzuatý .............. 128 12. Ýstatistik Mevzuatý ................................................. 130 13. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi (Eski Sigorta Komitesi) Mevzuatý...........................133 14. Uluslararasý Anlaþmalar Mevzuatý ........................ 138 15. Diðer Ýlgili Mevzuat ............................................... 141 16. Üye Devletlerin Sigortaya Ýliþkin Avrupa Birliði Müktesebatý Ýhlalleri ..............................................149 IV. AVRUPA BÝRLÝÐÝ 2004 VE 2007 YILI GENÝÞLEMELERÝ VE SÝGORTA SEKTÖRÜ 1. Avrupa Birliði 2004 ve 2007 Yýlý Geniþlemeleri .... 159 2. Katýlým Müzakereleri .............................................160 3. Sigorta Alanýnda Müzakereler .............................. 164 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.7. 3.8. 3.9. 3.10. 3.11. 3.12. Güney Kýbrýs Rum Yönetimi ....................... 165 Çek Cumhuriyeti ......................................... 169 Estonya ....................................................... 172 Macaristan .................................................. 175 Letonya ....................................................... 178 Litvanya .......................................................182 Malta ........................................................... 185 Polonya ....................................................... 189 Slovakya ..................................................... 193 Slovenya ..................................................... 197 Bulgaristan .................................................. 201 Romanya .....................................................204 Yararlanýlan Kaynaklar ............................................... 208 I. AVRUPA BÝRLÝÐÝ’NE GENEL BAKIÞ1 1 Bu bölümde yer alan bilgiler Dýþiþleri Bakanlýðý, Avrupa Birliði Genel Sekreterliði ve Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu kaynaklarýndan derlenerek hazýrlanmýþtýr. 9 1. TARÝHSEL GELÝÞÝM SÜRECÝ Avrupa Birliði, II. Dünya Savaþý'nýn ardýndan büyük bir yýkýma uðrayan Avrupa'da, barýþýn ve bölgesel istikrarýn yeniden saðlanmasý ve ekonominin yeniden yapýlanmasý amacýyla oluþturulan bir ülkeler topluluðudur. Avrupa Birliði'ni oluþturan temel deðerler, kalýcý barýþýn saðlanmasý, birlik, özgürlük, eþitlik, güvenlik ve dayanýþmadýr. Avrupa Birliði'nin amaçlarýný, insan haklarýna saygý ve temel haklar ile hukukun üstünlüðü kuralýnýn uygulanmasýný saðlamak, özgürlük ve demokrasi ilkelerini korumak olarak özetlemek mümkündür. 9 Mayýs 1950'de Fransýz Planlama Örgütü Baþkaný Jean Monnet'nin görüþlerinden de etkilenen dönemin Fransa Dýþiþleri Bakaný Robert Schuman, Ruhr bölgesindeki zengin kömür ve çelik madenlerinin Almanya ile birlikte ve bir "uluslarüstü" örgüt aracýlýðýyla iþletilebileceðini açýklamýþtýr. Planýn temelinde, savaþ sanayisinin ana maddeleri olan kömür ve çeliðin üretim ve kullaným yetkisinin uluslarüstü bir organa verilmesi ve böylelikle gelecekteki muhtemel bir Fransa-Almanya çatýþmasýnýn önlenmesi için yeni bir ekonomik ve politik çerçevenin oluþturulmasý yer almaktadýr. Çaðrýya Almanya'nýn yaný sýra Ýtalya, Hollanda, Belçika ve Lüksemburg'un da olumlu yanýt vermesi üzerine altý ülke arasýnda 1951 yýlýnda imzalanan Paris Antlaþmasý ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluðu (AKÇT) kurulmuþtur. Bu ülkelerdeki kömür ve çelik sanayisi ile ilgili olarak alýnan kararlar, baðýmsýz olarak faaliyet gösterecek devletlerüstü bir kuruma, diðer bir ifadeyle, bir yüksek otoriteye 11 devredilmiþtir. AKÇT'nin baþarýsý üzerine kömür ve çelik gibi sýnýrlý endüstrilerden ekonominin tüm sektörlerini kapsayacak bir entegrasyon aþamasýna geçilmesine karar verilmiþ ve 1957'de imzalanan Roma Antlaþmasý ile Avrupa Ekonomik Topluluðu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluðu (AAET) kurulmuþtur. 1967 yýlýnda AKÇT, AAET ve AET'nin kurumlarý birleþtirilmiþ, Avrupa Parlamentosu'nun yaný sýra, tek bir Komisyon ve tek bir Bakanlar Konseyi oluþturulmuþtur. AET'nin nihai hedefi Avrupa'nýn siyasal bütünlüðe ulaþmasý olmuþtur. Bu hedefe varmak için ilk olarak üye devletler arasýnda mallarýn, hizmetlerin, sermayenin ve iþ gücünün serbestçe dolaþtýðý bir ortak pazar ve Gümrük Birliði kurulmasý öngörülmüþtür. Roma Antlaþmasý'nýn 2. maddesinde AET'nin hedefi, "Topluluðun görevi, ortak pazarýn kurulmasý ve üye ülkelerin ekonomik politikalarýnýn giderek yakýnlaþtýrýlmasý suretiyle, Topluluðun bütünü içinde ekonomik etkinliklerin uyumlu olarak geliþmesini, sürekli ve dengeli bir yayýlmayý, artan bir istikrarý, yaþam düzeyinin hýzla yükseltilmesini saðlamak ve birleþtirdiði devletler arasýnda daha sýký iliþkiler gerçekleþtirmektir" þeklinde özetlenmiþtir. Üye devletler arasýndaki Gümrük Birliði, Roma Antlaþmasý'nda öngörülen tarihten önce, 1 Temmuz 1968'de gerçekleþmiþ, ulaþtýrma ve enerji alanlarýndaki gecikmelere raðmen AET, 31 Aralýk 1969 tarihinde Antlaþma ile saptanan 12 hedeflerin çoðuna ulaþmayý baþarmýþtýr. Avrupa Birliði'nin temellerini atan Roma Antlaþmasý, uluslarüstü bir karar alma mekanizmasý oluþturmayý hedeflemiþtir. Uluslarüstü bir karar mekanizmasýnýn anlamý, Avrupa Birliði'ni yönetmek üzere oluþturulan kurumlarýn üye devletlerden baðýmsýz olup pek çok konuda üye devletleri baðlayýcý durumda olmasýdýr. 1986'da Tek Avrupa Senedi, 1992'de Avrupa Birliði'ni oluþturan Maastricht Antlaþmasý, 1997 yýlýnda Amsterdam Antlaþmasý ve 2000 yýlýnda Nice Antlaþmasý ile Avrupa Birliði kurumlarýnýn yapýsý, iþleyiþi, üye sayýlarý ve karar verme mekanizmasý üzerindeki etkileri üzerinde deðiþiklikler yapýlmýþtýr. 2. AVRUPA BÝRLÝÐÝ'NÝN GENÝÞLEME SÜRECÝ 2.1. Ýlk Geniþleme Altýlar Avrupasý'nýn baþarýsý üzerine Birleþik Krallýk, Danimarka, Ýrlanda ve Norveç üyeliðe baþvurmuþtur. General Charles de Gaulle yönetimindeki Fransa'nýn 1961 ve 1967'de iki kez veto yetkisini kullandýðý bir pazarlýk sürecinin ardýndan, 1969 yýlýnda gerçekleþtirilen Zirve Toplantýsýnda, Avrupa Topluluðu’na (AT) katýlma talebinde bulunan Ýngiltere, Ýrlanda, Danimarka ve Norveç ile konuya iliþkin müzakerelerin baþlatýlmasý kabul edilmiþtir. Ýki yýl süren müzakerelerden sonra Ýngiltere, Ýrlanda ve Danimarka 22 Ocak 1972'de tam üye olarak Topluluða katýlmýþlar, Norveç'in katýlýmý ise ülkede yapýlan referandumla reddedilmiþtir. 13 AT'nin ilk geniþlemesi nispeten sorunsuzdur. Benzer yönetim yapýlarýna ve geliþmiþlik düzeylerine sahip ülkelerin AT çatýsý altýndaki entegrasyonlarý göreceli olarak daha kolay olmuþtur. Üye devlet sayýsýný altýdan dokuza yükselten ilk geniþleme ile birlikte, Topluluk sosyal, bölgesel ve çevresel konulardaki sorumluluklarýna yeni bir derinlik kazandýrmýþtýr. 2.2. Yunanistan'ýn Tam Üyeliði 12 Haziran 1975'te Yunanistan'ýn tam üyelik baþvurusu gerçekleþmiþ, Avrupa Komisyonu'nun olumsuz görüþ vermesine karþýn Bakanlar Konseyi ekonomik gerekçeleri geri plana iterek siyasi gerekçelerle tam üyelik müzakerelerinin baþlamasýna yeþil ýþýk yakmýþtýr. Müzakerelerin ardýndan, Yunanistan 1 Ocak 1981 tarihinde AT'nin 10. tam üyesi olmuþtur. 2.3. Ýspanya ve Portekiz'in Tam Üyelikleri 1980'li yýllarda geniþleme dalgasý, yine Avrupa'nýn güney ekseninde gerçekleþmiþ, faþist diktatörlerin siyaset sahnesinden çekilmesiyle demokrasiye geçen Ýspanya ve Portekiz de tam üyelik baþvurusunda bulunmuþlardýr. Yunanistan'ýn tam üyelik baþvurusunda olduðu gibi Ýspanya ve Portekiz'in tam üyelik baþvurularýnda da Avrupa Komisyonu'nun olumsuz görüþ vermesine karþýn Bakanlar Konseyi ekonomik gerekçeleri geri plana iterek siyasi gerekçelerle tam üyelik müzakerelerinin baþlamasýna yeþil ýþýk yakmýþtýr. 14 Ýspanya ve Portekiz'le müzakereler çetin geçmiþ, müzakerelerin yapýsý bu ülkelerle yapýlan katýlým anlaþmalarýna da yansýmýþ, bu ülkelere özellikle iþçilerin serbest dolaþýmýyla ilgili olarak yedi yýl gibi uzun bir süre tanýnmýþtýr. Bu ülkelerin ortak tarým politikasýna uyumlarý ve Topluluk bütçesinden yararlanmalarý yine uzun süreli geçiþ dönemlerine tabi tutulmalarýna yol açmýþtýr. Tamamlanan müzakerelerin ardýndan, Ýspanya ve Portekiz, 1986 tarihinde Topluluk’a tam üye olmuþlardýr. Ýspanya ve Portekiz'in katýlýmýyla Topluluk baþlangýçtaki üye devlet sayýsýný ikiye katlamýþtýr. Özellikle Ýspanya'nýn katýlýmý, Topluluk içerisinde beþinci büyük ülkenin varlýðýna yol açarken karar alma sürecini de daha güç iþler hale getirmiþtir. Ýspanya'nýn büyük bir tarým ülkesi olmasý da Topluluk bütçesi için ek bir yük anlamýna gelmiþtir. 1982'de Yunanistan'ýn, 1986'da da Ýspanya ve Portekiz'in katýlýmlarý, Topluluðu, üye devletlerin ekonomik geliþmeleri arasýndaki farklýlýklarý azaltmaya yönelik yapýsal programlar uygulamaya yöneltmiþtir. 2.4. Derinleþme Süreci 7 Þubat 1992’de imzalanarak 1 Kasým 1993’te yürürlüðe giren Maastricht Antlaþmasý ile üç sütunlu bir Avrupa Birliði yapýlanmasý oluþturulmuþtur. Avrupa Birliði, 1995 yýlýna kadar kendi içine kapanarak temel bazý sorunlarýna çözüm arayýþýna girmiþ, “Ortak Pazar” çerçevesinde tamamlanamayanlarý "Tek Pazar" çatýsý altýnda toplamaya 15 yönelmiþ ve "Ekonomik ve Parasal Birlik " hedefi doðrultusunda çalýþmalarýna hýz vermiþtir. 2.5. Onbeþler Avrupasý 1990'lý yýllardaki Avrupa entegrasyon sürecinin ilk ve son geniþlemesi 1 Ocak 1995 tarihinde gerçekleþmiþ; Avusturya, Ýsveç ve Finlandiya Avrupa Birliði'ne tam üye olmuþlardýr. Tam üyeliði beklenen bir diðer ülke olan Norveç, ilk geniþleme dalgasýnda olduðu gibi yine referanduma gitmiþ ve Norveç halký büyük ölçüde Avrupa Birliði'nin ortak balýkçýlýk politikasý nedeniyle Birlik dýþýnda kalmayý tercih etmiþtir. 2.6. Avrupa Birliði'nin En Büyük Geniþleme Süreci Berlin Duvarý'nýn yýkýlmasýnýn ardýndan iki Almanya'nýn birleþmesiyle Avrupa'nýn merkezinde bir demokratikleþme süreci baþlamýþ, Sovyetler Birliði'nin çözülmesiyle Avrupa'nýn siyasi yapýsý büyük bir deðiþikliðe uðramýþtýr. Bu süreçte Avrupa Birliði ile eski Varþova Paktý'na dahil Orta ve Doðu Avrupa ülkeleri arasýndaki iliþkiler güçlenmiþ ve Avrupa anlaþmalarý ile ticari iþbirliði geliþtirilmiþtir. Avrupa Birliði, Kopenhag Zirvesi'nde aldýðý kararlar uyarýnca Macaristan, Polonya, Litvanya, Letonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Estonya, Slovenya ve bunlarýn yaný sýra Güney Kýbrýs Rum Yönetimi'ni kapsayan bir geniþleme süreci baþlatmýþtýr. Bu sürece Malta ve Türkiye de katýlmýþtýr. Kopenhag Zirvesi'nde, müzakereleri tamamlayan on aday 16 ülkenin Mayýs 2004'te, Bulgaristan ve Romanya'nýn 2007'de üye olmasý ve Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirmesi durumunda Türkiye ile de müzakerelerin 2005 yýlýnda baþlatýlmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. 1 Mayýs 2004'te Avrupa Birliði'nin en kapsamlý geniþleme süreci tamamlanmýþ ve Macaristan, Polonya, Litvanya, Letonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Estonya, Slovenya ve Güney Kýbrýs Rum Yönetimi'nin tam üyeliði gerçekleþmiþtir. Bu geniþlemeyle 25 üyeli Avrupa Birliði'nin nüfusu 450 milyonu aþmýþ, yüzölçümü ise yaklaþýk %23 oranýnda artmýþtýr. 2.7. Avrupa Birliði'nin Son Geniþleme Süreci Bulgaristan ve Romanya'nýn 1 Ocak 2007 tarihi itibariyle resmen Avrupa Birliði üyesi olmalarý ile birlikte Avrupa Birliði'ne üye ülkelerin sayýsý 27'ye yükselmiþtir. 16 yýl önce sosyalist sistemden çýkarak piyasa ekonomisine geçen bu iki ülkede son yýllarda önemli adýmlar atýlmýþtýr. Ancak, yolsuzlukla mücadele, tarým sektörü ve adli sistemdeki yapýsal sorunlar halen devam etmektedir. 2.8. Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Avrupa Birliði'ne katýlmak isteyen ülkelerden, Avrupa Birliði'nin temel deðerleri olan kalýcý barýþýn saðlanmasý, eþitlik, özgürlük, insan haklarý, azýnlýk haklarý ve temel haklara saygý gibi ilkelere uymalarý beklenmektedir. Ülkelerden Avrupa Birliði normlarýna ve müktesebat adý 17 verilen Avrupa Birliði mevzuatýna uyum saðlamalarý da istenmektedir. Avrupa Birliði'ne üye olmak isteyen bir ülkenin uymasý gereken temel kriterler, “Kopenhag Kriterleri” adý verilen ve 1993 yýlýnda belirlenmiþ olan kriterlerdir. “Kopenhag Kriterleri” þunlardýr: - Siyasi kriterler: Aday ülke, demokrasi, hukukun üstünlüðü, insan haklarý, azýnlýklara saygý ve azýnlýklarýn korunmasýnýn güvence altýna alýndýðý istikrarlý bir kurumsal yapýya sahip olmalýdýr. - Ekonomik kriterler: Aday ülke, iþleyen bir piyasa ekonomisi ve Avrupa Birliði içinde rekabetçi baský ve piyasa güçleriyle baþa çýkabilme kapasitesine sahip olmalýdýr. - Topluluk müktesebatýnýn kabulü: Aday ülke, siyasi, ekonomik ve parasal birlik amaçlarýna uyum dahil olmak üzere, Avrupa Birliði mevzuatýný üstlenebilme ve uygulayabilme kapasitesine sahip olmalýdýr. Üyelik görüþmelerinin baþlatýlmasý için ön koþul siyasi kriterlerin, yani demokrasi, hukukun üstünlüðü, insan haklarý ve azýnlýklara saygý kriterlerinin yerine getirilmesidir. 18 2 3. AVRUPA BÝRLÝÐÝ-TÜRKÝYE ÝLÝÞKÝLERÝ Türkiye ve Avrupa Birliði arasýndaki iliþkilerin resmi baþlangýcý, altý ülke tarafýndan Avrupa Ekonomik Topluluðu'nun (AET) kurulmasýnýn ardýndan, Türkiye'nin 31 Temmuz 1959 tarihinde gerçekleþtirdiði baþvuruya dayanmaktadýr. Türkiye'nin tam üyelik baþvurusuna o zamanki adýyla Avrupa Ekonomik Topluluðu tarafýndan verilen cevapta, ülkenin kalkýnma düzeyinin tam üyeliðin gereklerini yerine getirmeye henüz yeterli olmadýðý belirtilmiþ ve tam üyelik koþullarý gerçekleþinceye kadar geçerli olacak bir ortaklýk anlaþmasý imzalanmasý önerilmiþtir. Bunu takiben 12 Eylül 1963 tarihinde Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluðu arasýnda bir ortaklýk kuran Ankara Anlaþmasý imzalanmýþtýr. 3.1. Ankara Anlaþmasý Ankara Anlaþmasý'nýn önsözünde açýkça belirtildiði üzere Avrupa Ekonomik Topluluðu tarafýndan Türk halkýnýn yaþam kalitesinin yükseltilmesi amacýyla saðlanacak destek, ileride Türkiye'nin Topluluða katýlýmýna yardýmcý olma amacý taþýyacaktýr. Ankara Anlaþmasý çerçevesince kurulan Türkiye-Avrupa Birliði ortaklýk iliþkisinin temel hedefi Türkiye'nin Topluluða tam üyeliðinin saðlanmasýdýr. Anlaþma'nýn 28. maddesi uyarýnca "Anlaþmanýn iþleyiþi, Topluluðu kuran Antlaþmadan doðan yükümlülüklerin tümünün Türkiye tarafýndan üstlenilebileceðini 2 Bu bölümde yer alan bilgiler Dýþiþleri Bakanlýðý, Avrupa Birliði Genel Sekreterliði ve Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu kaynaklarýndan derlenerek hazýrlanmýþtýr. 19 gösterdiðinde, Akit Taraflar, Türkiye'nin Topluluða katýlmasý olanaðýný inceleyeceklerdir.” Anlaþma, hazýrlýk dönemi, geçiþ dönemi ve nihai dönem olmak üzere üç aþama öngörmüþtür. Geçiþ döneminin sonunda Gümrük Birliði'nin tamamlanmasý planlanmýþtýr. Hazýrlýk döneminin ardýndan 13 Kasým 1970 tarihinde imzalanan ve 1973 yýlýnda yürürlüðe giren Katma Protokol, 22 yýl sürmesi öngörülen geçiþ dönemini resmen baþlatmýþtýr. Katma Protokol ile Türkiye, AT'ye yönelik gümrük vergilerinin sanayi ürünleri için tamamen kaldýrýlmasýný ve AT tarafýndan üçüncü ülkelere karþý uygulanan vergilerin uygulanmasýný kabul etmiþtir. Bu çerçevede, sanayi ürünleri için 12 yýllýk vergi indirimi geçiþ süresi ve rekabet gücü zayýf olan sanayi dallarý içinse 22 yýllýk vergi indirimi takvimi öngörülmüþtür. Ne var ki, gerek Ankara Anlaþmasý gerekse Katma Protokol planlandýðý þekilde uygulanamamýþtýr. 1978-1988 arasýndaki dönemde gümrük indirimleri durmuþtur. Topluluk ve Türkiye arasýndaki iliþkiler 12 Eylül döneminde dondurulmuþ ve mali iþbirliðine son verilmiþtir. Katma Protokol'ün ise yalnýzca ticari hükümleri iþlemeye devam etmiþtir. 3.2. Türkiye'nin Üyelik Baþvurusu Türkiye, 14 Nisan 1987 tarihinde Avrupa Topluluðu'na tam üyelik baþvurusu yapmýþ; ancak Avrupa Komisyonu 1989 yýlýnda verdiði cevapta, Topluluk içerisindeki iç pazarýn tamamlanmasý sürecinden önce yeni bir üye kabul 20 edilemeyeceðini belirterek, öncelikle Gümrük Birliði'nin tamamlanmasý önerisinde bulunmuþtur. Ýliþkiler 1993 yýlýnda Gümrük Birliði görüþmelerinin baþlamasýyla yeni bir boyut kazanmýþtýr. Gümrük Birliði Kararý, Türkiye-AET Ortaklýk Konseyi'nin 6 Mart 1995 tarihli toplantýsýnda kabul edilmiþtir. 1/95 sayýlý Ortaklýk Konseyi Kararý ile Türkiye ve Avrupa Birliði arasýndaki Gümrük Birliði 1 Ocak 1996'da yürürlüðe girmiþtir. Türkiye-Avrupa Birliði Gümrük Birliði, taraflarýn birbirlerine uyguladýklarý gümrük vergileri ile eþ etkili vergileri, karþýlýklý ticaretin önündeki tüm engel ve kýsýtlamalarý kaldýrmalarý ve üçüncü ülke kaynaklý ürünlerde ortak bir gümrük vergisi tahsil etmeleri anlamýna gelmektedir. Bununla birlikte, Avrupa Birliði'nin “Ortak Ticaret ve Ortak Rekabet Politikalarý”nýn temel ilkelerine uyum, diðer bir ifadeyle, fikri, sýnaî ve ticari haklarýn korunmasý, rekabet, devlet yardýmlarý ve vergilendirme gibi alanlarda mevzuatýn yakýnlaþtýrýlmasý ile hizmet sunumu serbestîsi ve yerleþme hakký konularýnda uyumu içermektedir. 3.3. Aralýk 1999 Helsinki Zirvesi Avrupa Komisyonu tarafýndan 13 Ekim 1999 tarihinde açýklanan Türkiye Ýlerleme Raporu'nda Türkiye'ye üyelik perspektifi verilmesi önerisinin ardýndan, 10-11 Aralýk 1999 tarihlerinde Helsinki'de gerçekleþtirilen Avrupa Birliði Devlet ve Hükümet Baþkanlarý Zirvesi'nde Türkiye, Avrupa Birliði üyeliðine aday ülke olarak kabul edilmiþtir. 21 Helsinki Zirvesi Sonuç Bildirgesi'nde Türkiye'nin diðer aday ülkeler gibi katýlým öncesi stratejisinden yararlanmasýnýn saðlanmasý ve Türkiye için bir Katýlým Ortaklýðý Belgesi hazýrlanmasý öngörülmüþtür. Türkiye için ilk Katýlým Ortaklýðý Belgesi Avrupa Komisyonu tarafýndan hazýrlanarak 8 Mart 2001 tarihinde onaylanmýþtýr. Katýlým Ortaklýðý Belgesi, Avrupa Birliði'nin katýlým kriterlerinin karþýlanmasý yönünde ilerleme kaydedilmesi amacýyla Türkiye için önceliklerin belirlendiði bir yol haritasý niteliðindedir. Belgede yer alan önceliklerin hayata geçirilmesine yönelik program ve takvime iliþkin olarak Türkiye tarafýndan hazýrlanan Ulusal Program ise 19 Mart 2001 tarihinde hükümet tarafýndan onaylanarak 26 Mart 2001 tarihinde Avrupa Komisyonu'na sunulmuþtur. Programda geniþ çaplý bir siyasi ve ekonomik reform gündemi ortaya konmuþtur. Katýlým Ortaklýðý Belgesi Nisan 2003'te, Ulusal Program ise Temmuz 2003'te gözden geçirilmiþtir. 3.4. Aralýk 2002 Kopenhag Zirvesi 2002 yýlýndaki Kopenhag Zirvesi'nde Türkiye'yle ilgili olarak gözden geçirilmiþ bir Katýlým Ortaklýðý Belgesi hazýrlanmasý, müktesebat uyum çalýþmalarýnýn yoðunlaþtýrýlmasý, Gümrük Birliði'nin geliþtirilip derinleþtirilmesi, mali iþbirliðinin arttýrýlmasý ve Türkiye'ye verilecek mali yardýmlarýn “katýlým” baþlýklý bütçe kalemine alýnmasý doðrultusunda karar alýnmýþtýr. 22 Zirve'de, Aralýk 2004'te Avrupa Komisyonu'nun rapor ve tavsiyesine dayanarak Türkiye'nin Kopenhag siyasi kriterlerini yerine getirdiðine karar verilmesi halinde, katýlým müzakerelerinin gecikmeksizin baþlatýlacaðý kararlaþtýrýlmýþtýr. 3.5. Siyasi Kriterler ve Reform Süreci 1999 Helsinki Zirvesi'nde aday ülke statüsünü kazanmasýný takiben, Türkiye kapsamlý bir reform süreci içerisine girmiþtir. Bu çerçevede insan haklarý ve temel özgürlükler alanlarýnda yasal ve idari düzenlemeler yapýlmýþ; düþünce ve ifade özgürlüðünün geniþletilmesi, farklý din veya inançlara mensup kiþilerin ibadet özgürlüklerinin güçlendirilmesi, farklý dil ve lehçelerin öðrenilmesi gibi konularda önemli adýmlar atýlmýþtýr. Bu reformlarla birlikte, mahkemelerin þeffaf hale getirilmesi saðlanmýþ, uluslararasý anlaþmalarýn Türk hukukundaki yeri konusuna netlik kazandýrýlmýþ, kadýn-erkek eþitliðinin geliþtirilmesi gibi konularda düzenlemeler yapýlmýþ, dernek ve vakýf faaliyetleri kolaylaþtýrýlmýþtýr. 19 Þubat 2002-14 Temmuz 2004 tarihleri arasýnda Avrupa Birliði siyasi kriterlerini yerine getirmek amacýyla sekiz uyum paketi hayata geçirilmiþtir. 3.6. 2004 Yýlý Ýlerleme Raporu, Tavsiye Belgesi ve Etki Deðerlendirmesi Raporu Avrupa Komisyonu, Aralýk 2002 Kopenhag Zirve sonuçlarý 23 uyarýnca hazýrladýðý Ýlerleme Raporu ve Tavsiye Belgesi'ni 6 Ekim 2004 tarihinde açýklamýþtýr. Komisyon ayrýca, Türkiye'nin Avrupa Birliði'ne üyeliðinin Birlik açýsýndan yaratacaðý etkileri içeren bir “Etki Deðerlendirmesi Raporu” da yayýnlamýþtýr. Avrupa Komisyonu tarafýndan Türkiye için hazýrlanan 2004 yýlý Ýlerleme Raporu'nda Türkiye'nin Avrupa Birliði'ne uyum çerçevesinde gerçekleþtirdiði düzenlemeler kapsamlý þekilde ele alýnmýþtýr. Tavsiye metninde, siyasi kriterlerin yeterli düzeyde yerine getirildiði tespitinden hareket edilerek, üye devletlere Türkiye ile müzakerelerin baþlatýlmasý yönünde net bir tavsiyede bulunulmuþtur. “Etki Deðerlendirmesi Raporu”nda ise, Türkiye'nin Avrupa Birliði'ne üyeliðinin Avrupa Birliði'nin çeþitli politikalarýna olasý etkileri deðerlendirilmiþ ve üyeliðin genel olarak Birlik'e olumlu katkýlarda bulunacaðý sonucuna ulaþýlmýþtýr. 3.7. 17 Aralýk 2004 Brüksel Zirvesi 17 Aralýk 2004 tarihinde gerçekleþtirilen Avrupa Birliði Devlet ve Hükümet Baþkanlarý Zirvesi'nde Avrupa Birliði'nin Türkiye ile üyelik müzakerelerine 3 Ekim 2005 tarihinde baþlamasýna karar verilmiþtir. Zirve Bildirisi uyarýnca Avrupa Komisyonu'na, müzakerelerin esaslarýný belirleyecek Çerçeve Belge ile Katýlým Ortaklýðý Belgesi (KOB) hazýrlanmasý görevi verilmiþtir. Çerçeve Belge'nin Haziran 2005, Katýlým Ortaklýðý Belgesi'nin ise Kasým 2005 içerisinde hazýrlanarak 2005 yýlý Ýlerleme Raporu ile birlikte Türkiye'ye sunulmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. 24 Söz konusu belgelerin yaný sýra Avrupa Komisyonu, Türkiye'nin tanýtýmýna iliþkin olarak sivil toplum örgütleri aracýlýðýyla yürütülecek faaliyetleri içerecek olan “Sivil Toplum Diyaloðu” baþlýklý bir çalýþma hazýrlamakla görevlendirilmiþtir. 3.8. Müzakere Süreci 29 Haziran 2005 tarihinde Avrupa Komisyonu, müzakereleri düzenleyen temel ilkeleri, müzakerelerin kapsam ve içeriðini, müzakere baþlýk ve prosedürlerini içeren “Türkiye için Katýlým Müzakereleri Çerçevesi Taslaðý” ile “Sivil Toplumlar Arasýndaki Diyaloða iliþkin Teblið”i açýklamýþtýr. Bunu takiben Türkiye, tarama ve müzakere sürecinin nasýl iþleyeceðine ve müzakereleri yürütecek heyete iliþkin idari yapýlanmasýný oluþturmuþtur. Bu çerçevede müzakere sürecinin Baþbakanlýk Müsteþarlýðý, Avrupa Birliði Genel Sekreterliði, Dýþiþleri Bakanlýðý, Devlet Planlama Teþkilatý ve Türkiye'nin Avrupa Birliði Nezdindeki Daimi Temsilciliði olmak üzere beþ kurum tarafýndan takip edilmesi kararlaþtýrýlmýþtýr. Üyelik müzakerelerinin ilk aþamasýný oluþturan tarama süreci, 20 Ekim 2005 tarihinde “Bilim ve Araþtýrma” faslýnda düzenlenen tanýtýcý tarama toplantýsý ile resmen baþlamýþtýr. Türkiye'nin fiili müzakerelere hazýrlanmasýný ve katýlým öncesi sürecin hýzlandýrýlmasýný hedefleyen tarama döneminde öncelikli olarak, Avrupa Birliði müktesebatý kapsamýndaki mevzuat hakkýnda bilgi verilmiþtir. Tanýtýcý taramalar olarak nitelendirilen bu sürecin ardýndan ayrýntýlý 25 taramalara geçilmiþ, Avrupa Birliði müktesebatý ile aday ülke mevzuatý ve uygulamasý arasýndaki farklýlýklar belirlenmiþ ve bu farklýlýklarýn giderilmesi için gerekli uyum sürecinin genel bir takvimi oluþturulmuþtur. Bir yýl içerisinde 35 fasýlda tarama süreci tamamlanmýþtýr. 11 Aralýk 2006 tarihinde Brüksel'de yapýlan Avrupa Birliði Dýþiþleri Bakanlarý Toplantýsý'nda ise havaalanlarý ve limanlarýný Kýbrýs Rum Kesimi'ne açmamasý nedeniyle Türkiye ile müzakerelerde sekiz faslýn kýsmen askýya alýnmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Askýya alýnan bu fasýllar mallarýn serbest dolaþýmý, iþ kurma hakký ve hizmet sunumu serbestîsi, mali hizmetler, tarým ve kýrsal kalkýnma, balýkçýlýk, ulaþtýrma politikasý, gümrük birliði ve dýþ iliþkilerdir. Kitap yayýna hazýrlandýðý sýrada bazý fasýllarda müzakereler açýlmýþ ve geçici olarak kapatýlmýþtýr. 17 Nisan 2007 tarihinde ise 2007-2013 döneminde Avrupa Birliði müktesebatýna uyum kapsamýnda gerçekleþtirilecek yasal düzenlemeleri içeren “Türkiye'nin Avrupa Birliði Müktesebatýna Uyum Programý” kamuoyuna açýklanmýþtýr. Rapor, toplam 412 sayfadan oluþmakta olup Avrupa Birliði’ne uyum çalýþmalarý çerçevesinde yedi yýl içerisinde yaklaþýk 200 kanun ve 600 ikincil mevzuatýn çýkarýlmasý öngörülmektedir. 26 II. AVRUPA BÝRLÝÐÝ TEK SÝGORTA PÝYASASI 27 1. TEK SÝGORTA PÝYASASININ HUKUKÝ DAYANAÐI Finansal hizmetler alanýnda Avrupa Birliði'nin temel önceliklerinden biri sigortacýlýk sektöründe bir tek pazar yaratmak olmuþtur. Bu alanda Avrupa Birliði müktesebatýnýn hukuki dayanaðýný Avrupa Topluluðu'nu kuran Antlaþma'nýn Topluluk politikalarýna iliþkin 3. Bölümünün yerleþme hakkýna iliþkin 2. Baþlýðý (Madde 43-48 (eski Madde 52-58)) ile hizmetlere iliþkin 3. Baþlýðý (Madde 49-55 (eski Madde 59-66)) oluþturmaktadýr. Yerleþme hakkýna iliþkin 2. Baþlýk uyarýnca, bir üye devlet vatandaþý serbest meslek sahibi kiþiler veya tescilli ofisi, merkezi söz konusu üye devlette bulunan þirketler, baþka bir üye devlette o devletin kendi vatandaþlarý için belirlemiþ olduðu koþullardan farklý koþullara tabi olmaksýzýn, “sürekli ikametgâh” hakkýna sahip olarak bir ticari faaliyette bulunabilmektedir. Bu çerçevede, bir üye devlet vatandaþýnýn baþka bir üye devlet sýnýrlarý içerisinde yerleþme hakkýna yönelik kýsýtlamalar yasaklanmýþtýr. Bu yasaklama herhangi bir üye devlet sýnýrlarý içerisinde yerleþik herhangi bir üye devlet vatandaþýnýn acente, þube veya bir yan þirket kurmak suretiyle yerleþmesine yönelik kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasý için de geçerlidir. Hizmetlere iliþkin üçüncü baþlýk altýnda ise, bir üye devlet vatandaþý serbest meslek sahibi kiþilerin veya merkezi bir üye devlette mukim bulunan þirketlerin, baþka bir üye devlette, o devletin kendi vatandaþlarý veya o devlette 29 mukim þirketler için belirlenmiþ olandan farklý koþullara tabi olmaksýzýn hizmet saðlama hakkýna sahip olabileceði öngörülmüþtür. Birlik içerisinde yerleþik üye devlet vatandaþlarýna hizmet sunumuna yönelik kýsýtlamalar yasaklanmýþtýr. Kurucu Antlaþmalar uyarýnca sigorta alanýndaki tek pazar iç sýnýrlarýn bulunmadýðý bir alandýr. Sigorta alanýnda tek pazarýn gerçekleþtirilmesi süreci, 1961 yýlýnda ulusal hukuk kurallarýnýn yakýnlaþtýrýlmasý amacýný taþýyan hizmetlerin serbest dolaþýmýna iliþkin Genel Programýn kabulüyle baþlamýþtýr. 1 Temmuz 1994 tarihinden itibaren Avrupa Birliði sigorta piyasalarý (1 Mayýs 2004 tarihi itibarý ile üyelikleri gerçekleþen on yeni ülke ve 1 Ocak 2007 tarihi itibarý ile üyeliði gerçekleþen iki ülke de dâhil olmak üzere) ile Avrupa Ekonomik Alaný altýnda Lihtenþtayn, Norveç ve Ýzlanda geniþ ve tek bir sigorta pazarý oluþturmuþlardýr. Sürecin 40 yýldan fazla zamana yayýlmasý, üye devletlerdeki düzenlemelerin kapsam ve yapýlarýna iliþkin farklýlýklardan kaynaklanmaktadýr. Geniþ ve tek sigorta piyasasýnýn kurulmasý dünyada bir benzeri daha olmayan bir geliþmedir. Tek bir sigorta piyasasý içerisinde þirketler ürünlerini Avrupa Birliði üyesi tüm ülkelerde serbestçe satabildikleri gibi, kiþiler de sigortacýlýk iþlemleri için kendi yerleþik bulunduklarý ülke dýþýnda her hangi bir üye devlet sigortacýsýna baþvurabilmektedir. Tek sigorta piyasasý ile Avrupa Birliði yalnýzca þirketlerin aralarýndaki rekabeti arttýrmayý deðil kiþilerin güvenle daha iyi ürünlere eriþimini saðlayacak olanaklarý sunmayý da 30 hedeflemektedir. Bu amacýn gerçekleþmesi ile rekabetçi bir sigortacýlýk sektörünün oluþmasý saðlanacak, bu da ekonomik etkinlik ve geliþmeye katkýda bulunacaktýr. Özellikle son yýllarda Avrupa Birliði üyesi ülkelerde sigorta piyasalarý, sigorta ürünlerine yönelik önemli bir talep artýþý ile karþý karþýya bulunmakta; bu ise önemli bir ciro artýþýna yol açmaktadýr. Artan talep ve sigortacýlýk sektöründeki büyüme, faaliyetlerde artýþý ve geliþmeyi de beraberinde getirmiþtir. Bu geliþmelerle birlikte Avrupa Birliði'nin sigortacýlýk alanýnda iki temel görevi bulunmaktadýr. Bu görevlerin ilki tüm Avrupa Birliði vatandaþlarýnýn piyasadaki mevcut sigorta ürünlerine eriþimlerini mümkün kýlmak ve sigorta iþlemlerinde kendilerine gerekli yasal ve finansal korumayý saðlamaktýr. Diðer görev ise, bir üye devlette faaliyet gösterme iznine sahip bir sigorta þirketinin Avrupa Birliði genelinde faaliyette bulunabilmesi için yerleþme hakký ile hizmet sunumu hakkýndan faydalanmasýný saðlamaktýr. 31 2. AV R U PA B Ý R L Ý Ð Ý S Ý G O R TA S E K T Ö R Ü N Ü DÜZENLEYEN MEVZUAT Avrupa Birliði, amaçlarýný gerçekleþtirebilmek için aþaðýda ana baþlýklar altýnda toplanan düzenlemeleri yapmýþtýr. Tüm bu düzenlemeler geniþ ve tek bir sigorta piyasasýnýn oluþturulmasý için yasal bir çerçeve hazýrlamýþ olup çalýþmanýn “Sigortacýlýða Ýliþkin Avrupa Birliði Müktesebatý” baþlýklý III. Bölümü'nde daha detaylý olarak ele alýnmýþtýr. • Hayat sigortasý Hayat sigortasý alanýndaki ilk düzenleyici Direktif, 1979 yýlýnda kabul edilmiþ olan 79/267/EEC sayýlý Direktiftir. Direktif, hayat sigortacýlýðý faaliyetlerine baþlama ve yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonuna iliþkin olup yerleþme hakkýnýn etkin kullanýmýnýn kolaylaþtýrýlmasý için gerekli kurallarý içermektedir. Hayat sigortasý alanýndaki ikinci düzenleyici Direktif ise hizmet sunumu serbestîsinin etkin bir biçimde uygulanmasýný saðlayacak tedbirleri koyan ve kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonuna iliþkin hükümler getiren 90/619/EEC sayýlý Direktif olmuþtur. 90/619/EEC sayýlý Direktif, 79/267/EEC sayýlý Direktifi tadil etmiþtir. Sigorta þirketlerinin, genel merkezlerinin bulunduðu üye devlet yetkili mercileri tarafýndan denetimi ile “tek lisans” ilkelerini içeren ve sigorta faaliyetleri için tek pazarýn tamamlanmasý amacýný taþýyan üçüncü düzenleyici Direktif, 32 Bakanlar Konseyi tarafýndan 1992 yýlýnda kabul edilmiþ olan 92/96/EEC sayýlý Direktiftir. Tüm bu Direktifler 5 Kasým 2002 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Bakanlar Konseyi tarafýndan kabul edilen 2002/83/EC sayýlý Direktif ile yürürlükten kaldýrýlmýþtýr. • Hayat-dýþý sigorta Avrupa Birliði'nde hayat-dýþý sigorta alanýnda yerleþme serbestîsini oluþturan yasal çerçeve, hayat dýþý sigortacýlýk faaliyetlerine baþlama ve bu faaliyetleri yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýndaki 24 Temmuz 1973 tarih ve 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifinin kabulüyle oluþmuþtur. 22 Haziran 1988 tarih ve 88/357/EEC sayýlý Ýkinci Konsey Direktifi ise 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifinde, hayat dýþý sigortacýlýk alanýnda hizmet sunumu serbestîsinin etkin kullanýmýnýn saðlanmasýna iliþkin deðiþiklikler yapmýþtýr. Hayat-dýþý sigorta alanýndaki bir diðer önemli düzenleme ise Üçüncü Düzenleyici Direktif olan 92/49/EEC sayýlý Direktiftir. Bu Direktif, Birinci ve Ýkinci Konsey Direktiflerini tadil etmekte ve sigorta denetimi, yatýrýmlarý düzenleyen ulusal kurallarýn koordine edilmesi, teknik karþýlýklar, sigorta faaliyetlerinin takibi ve bu faaliyetlere eriþim gibi konu baþlýklarýný içermektedir. 33 • Özel alanlar Avrupa Birliði'nde hayat ve hayat-dýþý sigorta Direktiflerinin yaný sýra motorlu taþýt mali sorumluluk sigortalarý, sigorta þirketlerinin yýllýk ve konsolide hesaplarý, yükümlülük karþýlama yeterliliði, e-ticaret, reasürans, sigorta gruplarý, finansal gruplar, aracýlar ve tasfiye gibi alanlarý düzenleyen pek çok Direktif bulunmaktadýr. 34 III. SÝGORTACILIÐA ÝLÝÞKÝN AVRUPA BÝRLÝÐÝ MÜKTESEBATI 35 1. HAYAT SÝGORTASI MEVZUATI 1. Hayat sigortasý ile ilgili 5 Kasým 2002 tarih ve 2002/83/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 345, 19.12.2002 s. 1 - 51.) Yürürlükten kaldýrdýðý mevzuat: • Hayat sigortacýlýðý faaliyetlerine baþlama ve yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda 5 Mart 1979 tarih ve 79/267/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 063, 13.03.1979 s.1-18.) • Hayat sigortasý alanýndaki kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda ve hizmet sunma serbestîsinin etkin bir biçimde uygulanmasýný saðlayacak tedbirleri koyan ve 79/267/EEC sayýlý Direktifi tadil eden 8 Kasým 1990 tarih ve 90/619/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 330, 29.11.1990 s. 50 - 61.) • Hayat sigortasý ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda ve 37 79/267/EEC ve 90/619/EEC sayýlý Direktifleri tadil eden 10 Kasým 1992 tarih ve 92/96/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Üçüncü Hayat Sigortasý Direktifi) (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 360, 09.12.1992 s. 1 - 27.) • Ýhtiyatlý denetim amacýyla, kredi kuruluþlarýyla ilgili 77/780/EEC ve 89/646/EEC sayýlý Direktifleri, hayatdýþý sigortalara iliþkin 73/239/EEC ve 92/49/EEC sayýlý Direktifleri, hayat sigortasý alanýndaki 79/267/EEC ve 92/96/EEC sayýlý Direktifleri, yatýrým firmalarý ile ilgili 93/22/EEC sayýlý Direktifi ve menkul kýymetlere yatýrým yapmak suretiyle portföy iþleten kollektif yatýrým þirketleriyle (UCITS) ilgili olarak 85/611/EEC sayýlý Direktifi deðiþtiren 29 Haziran 1995 tarih ve 95/26/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 168, 18.07.1995 s. 7 - 13.) • Hayat sigortasý þirketlerinin yükümlülük karþýlama yeterliliði ile ilgili 79/267/EEC Direktifini tamamlayýcý nitelikteki 5 Mart 2002 tarih ve 2002/12/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 077, 20.03.2002 s. 11 - 16.) 38 Özet 2002/83/EC sayýlý Direktif, üye devletlerde kurulmuþ veya kurulmasý planlanan þirketlerin doðrudan sigortacýlýk faaliyetine baþlamalarý ve bu faaliyetleri sürdürmelerine iliþkindir. Direktif, hayat sigortasý alanýný düzenleyen bütün Direktifleri tek ve kapsamlý bir metinde toplayarak Avrupa Birliði mevzuatýný sadeleþtirmeyi hedeflemektedir. Direktif bu alanda 1979 yýlýndan bu yana kabul edilmiþ olan bütün direktiflerin yerini almýþ olup 8 baþlýktan oluþmaktadýr: 1. Tanýmlar ve kapsam; 2. Hayat sigortasý faaliyetine baþlama; 3. Sigorta faaliyetinin yürütülmesine iliþkin koþullar; 4. Yerleþme ve hizmet sunumu serbestîsine iliþkin hükümler; 5. Merkez ofisleri Avrupa Birliði dýþýndaki ülkelerde bulunan þirketlerin Birlik içerisinde kurulmuþ acente ve þubelerine uygulanacak kurallar; 6. Üçüncü ülkelerin hukuklarýna tabi ana þirketlere baðlý yan kuruluþlara uygulanacak kurallar ile bu türden ana þirketlerin belli miktarda pay iktisaplarý durumunda uygulanacak kurallar; 7. Geçiþ hükümleri ve diðer hükümler; 8. Son hükümler. Birinci baþlýk altýnda yapýlan sigorta þirketi tanýmý önem taþýmaktadýr. Direktif çerçevesinde “sigorta þirketi”, menþe üye devlet yetkili mercilerinden resmi izin almýþ olan þirket þeklinde tanýmlamýþtýr. Bu izin o ülke sýnýrlarý içerisinde merkezi bulunan þirket veya izin aldýktan sonra faaliyetlerini bir branþýn tamamýna veya diðer branþlara yaymak isteyen þirket tarafýndan alýnmaktadýr. Bu taným, Avrupa Birliði içerisinde yerleþik olan ancak Birlik üyesi ülke sigortacýsý 39 olmayan sigortacýlarýn yalnýzca bir acente veya þube kurarak hizmet sunumu serbestîsinden yararlanmaya çalýþmalarýný engelleme amacý taþýmaktadýr. 2002/83/EC sayýlý Direktif, 3. Baþlýk altýnda ilk hayat sigortasý direktifinde yer alan bazý düzenlemeleri de güçlendirmektedir. Bu çerçevede denetim kurumlarýnýn yetkileri arttýrýlmýþtýr. 13. madde uyarýnca, yetkili mercilerin ayrýntýlý incelemeler yapabilme (bilgi toplama, belgelerin ibrazýný isteme ve yerinde incelemeler gerçekleþtirebilme); sigorta þirketleri, þirket yöneticileri ve denetçileri hakkýnda gerekli tedbirleri alabilme ve uygun hukuki araçlar kullanmak suretiyle bu tedbirlerin uygulanmasýný saðlayabilme yetkilerinin bulunmasý gerekmektedir. 3. Baþlýk kapsamýndaki bir diðer önemli konu da pay edinimlerine iliþkindir. Bir sigorta þirketinde gerçek veya tüzel kiþilerin pay iktisap etmek veya elden çýkartmak istemeleri durumunda söz konusu þirketin menþe üye devlet yetkili mercilerini konuya iliþkin olarak bilgilendirmesi gerekmektedir. Benzer þekilde, gerçek veya tüzel kiþiler paylarýný, sermaye paylarý veya oy haklarý % 20, % 33 veya % 50'ye ulaþacak veya geçecek þekilde arttýrmak isterlerse ya da þirketi kendi yan kuruluþlarý durumuna getirmeyi planlarlarsa yetkili mercileri bilgilendirmekle yükümlüdürler. Ayný durum paylarýn elden çýkartýlmak istenmesi halinde de geçerli olmaktadýr. 2002/83/EC sayýlý Direktifin 20. Maddesi hayat sigortasý teknik karþýlýklarýna (technical life-assurance provisions) iliþkin kurallar içermektedir. Her sigorta þirketi, miktarý 40 gelecekteki aktüeryal deðerlendirmelere göre hesaplanacak ve ileride ortaya çýkabilecek tüm sorumluluklarý dikkate alacak yeterli teknik karþýlýklar ayýrmak mecburiyetindedir. Faiz oraný, deðerlendirmenin istatistikî unsurlarý ve masraflarýn karþýlýklarý dikkatli biçimde seçilmelidir. Direktif çerçevesinde üye devletler yalnýzca þu aktifleri teknik karþýlýk olarak gösterebilmektedir: Yatýrýmlar (menkul kýymetler, diðer para ve sermaye piyasasý araçlarý; krediler; hisseler; transfer edilebilen tahvillerde kollektif yatýrýmlar, diðer yatýrým fonlarý, arazi, bina ve taþýnmazlar), borçlar ve alacaklar (reasürör borçlarý, sedan þirket borçlarý, poliçe sahibi ve aracýlarýn borçlarý, vb.) ve diðerleri (sabit aktifler, bankadaki ya da el altýndaki nakit vb.). 3. baþlýk kapsamýndaki bir diðer önemli konu da yükümlülük karþýlama yeterliliði marjlarý ve garanti fonu ile ilgili kurallardýr. 2002/83/EC sayýlý Direktif uyarýnca, sigorta þirketleri aþaðýdaki varlýklarý kapsayan yeterli bir yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýna (available solvency margin) sahip olmak zorundadýr: ödenmiþ sermaye; teknik karþýlýklar; ödenecek temettünün çýkartýlmasýndan sonra ortaya çýkan kâr veya zarar; bilânçoda yer alan kâr rezervleri. Gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý (required solvency margin) ise aþaðýda hesaplanan iki sonucun toplamýna eþittir. 41 Ýlk sonuç: Doðrudan ticari faaliyet ile reasürans kesintileri çýkartýlmaksýzýn reasürans akseptanslarýna iliþkin matematik karþýlýklarýn %4'ü × son finansal yýl için reasürans kesintilerinden sonraki matematik karþýlýðýn toplam matematik karþýlýða oraný (Bu oran %85'ten az olamaz). Ýkinci sonuç: Risk altýndaki sermayenin negatif olmadýðý durumlarda: sigorta þirketi tarafýndan sigortalanan sermayenin %0,3'lük kýsmý × son finansal yýl için reasürans kesintisinden sonra þirketin yükümlülüðü olarak tutulan toplam risk sermayesinin reasürans kesintisinden önceki toplam risk sermayesi retrosesyonlarýna oraný (Bu oran %50'den az olamaz.). Geçici ölüm sigorta süresi azami 3 yýla kadarsa oran %0,1; 3 yýldan fazla 5 yýldan azsa oran %0,15. Direktif uyarýnca, garanti fonu, gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn 1/3'üdür ve 3 milyon Euro'dan az olamaz. Yetkili merciler, yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn garanti fonunun altýna düþmesi durumunda, þirketin kýsa dönem mali þemasýný talep edebilmektedirler. Poliçe sahiplerinin haklarýnýn tehlikeye düþtüðü durumlarda yetkili merci bir mali iyileþtirme planý isteyebilmektedir. Direktifin 4. baþlýðý yerleþme ve hizmet sunumu serbestîsi ile 42 ilgili hükümler içermektedir. Buna göre eðer bir sigorta þirketi kendi ülkesi dýþýnda bir üye devlette þube açmak isterse önce kendi ülkesindeki yetkili mercilere bilgi vermekle yükümlüdür. Direktifin 5. baþlýðý ise merkezi Avrupa Birliði dýþýnda bir ülkede bulunan bir sigorta þirketinin Birlik içerisinde kurulmuþ olan acente ve þubelerine uygulanacak hükümleri içermektedir. Bu tip þirketler üye devletten izin alabilmek için bazý þartlarý yerine getirmekle yükümlüdür. Bu þartlar kendi ulusal kanunlarý çerçevesinde sigorta faaliyetleri yürütebilme iznine sahip olma, bir genel temsilci atama, acente veya þubenin yönetim merkezinde hesaplarý tutmayý üstlenme, yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý tutmayý üstlenme ve faaliyet planý sunumu olarak örneklendirilebilmektedir. 2002/83/EC sayýlý Direktif ile hayat sigortasý alanýnda Avrupa Birliði ve üçüncü ülkeler arasýnda bir mütekabiliyet usulü de getirilmiþtir. Birliðin, kendisinin de ayný haklardan yararlanmasý koþuluyla geliþtirdiði usul uyarýnca Birlik dýþý bir þirketin yan kuruluþuna izin verilmesi ya da Birlik dýþý þirketin, Birlik sigortacýsý sermayesinde hisse sahibi olmasý mümkün hale getirilmiþtir. Böylelikle Birlik, üçüncü ülkelere eriþim saðlamayý ve normalde yalnýzca söz konusu ülkenin sigorta þirketlerinin faydalanabildiði haklardan faydalanmayý amaçlamýþtýr. 2002/83/EC sayýlý Direktif, 2004/66/EC sayýlý ve mallarýn serbest dolaþýmý, þirketler hukuku, tarým, vergi, eðitim ve öðretim, kültür, görsel ve iþitsel konular ve dýþ iliþkiler 43 alanlarýnda yeni üye devletlerin geçiþ dönemlerini kolaylaþtýrabilmek için yürürlükteki mevzuatý uyarlayan Direktif ile tadil edilmiþtir. 2. Üçüncü ülkelerle bilgi deðiþimi hakkýnda 85/611/EEC, 92/49/EEC, 92/96/EEC ve 93/22/EEC sayýlý Direktifleri deðiþtiren 7 Kasým 2000 tarih ve 2000/64/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 290, 17.11.2000 s. 27 - 28.) Özet 2000/64/EC sayýlý Direktif, üçüncü hayat sigortasý direktifi ve üçüncü hayat-dýþý sigorta direktifinin de dâhil olduðu 4 ayrý direktifi üçüncü ülkelerle bilgi paylaþýmý konusunda tadil etmektedir. Direktif uyarýnca, üye devletler, üçüncü ülkelerle bilgi paylaþýmýný saðlayabilmek için bu ülkelerin yetkili mercileriyle veya söz konusu bilgilerin meslek sýrrý kapsamýnda olmasý durumunda ülkedeki ilgili makam veya organlarla (mali kuruluþlarý denetleme sorumluluðu olan merciler, sigorta þirketlerinin tasfiye ve iflaslarýyla ilgili organlar, sigorta þirketlerinin kanuni denetim görevini ifa eden kiþiler) iþbirliði anlaþmalarý imzalayabilirler. Bilgi paylaþýmý, yukarýda belirtilen merci ve organlarýn denetim faaliyetlerini yerine getirmelerine hizmet etme amacý gütmelidir. 44 3. Çek Cumhuriyeti, Estonya, Kýbrýs, Litvanya, Letonya, Macaristan, Malta, Polonya, Slovenya ve Slovakya'nýn katýlýmlarý nedeniyle mallarýn serbest dolaþýmý, hizmet sunumu serbestisi, tarým, taþýmacýlýk politikasý ve vergilendirme alanlarýndaki 1999/45/EC, 2002/83/EC, 2003/37/EC ve 2003/59/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifleri ile 77/388/EEC, 91/414/EEC, 96/26/EC, 2003/49/EC sayýlý Konsey Direktiflerini uyarlayan 2004/66/EC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 168, 01.05.2004 s. 35 - 67.) Özet 2004/66/EC sayýlý Direktif, Avrupa Birliði'ne 10 yeni üyenin (Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Güney Kýbrýs Rum Yönetimi, Litvanya, Letonya, Estonya, Malta, Slovenya, Slovakya) katýlýmý sebebiyle 2002/83/EC sayýlý Direktifin de dâhil olduðu bazý direktifleri tadil etmiþtir. Direktif izin þartýný düzenleyen 6. maddede deðiþiklik yapmýþtýr. Buna göre menþe üye devlet, izin isteyen her sigorta þirketinin madde 6(1)(a)'da belirtilen formlarý kabul etmesini gerekli hale getirmiþtir. Yeni üye devletlerin kendi resmi dillerindeki formlar söz konusu ülkelerden tedarik edilebilecektir. 2002/83/EC sayýlý Direktife yapýlan bir diðer deðiþiklik ise Direktifin 18. maddesinin tadil edilmesi ve hayat ile hayat dýþý sigorta faaliyetleriyle ilgili yeni üyeleri de kapsayacak bir düzenlemeye gidilmiþ olmasýdýr. 45 2. HAYAT DIÞI SÝGORTA MEVZUATI 1. Hayat dýþý sigortacýlýk faaliyetlerine baþlama ve yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda 24 Temmuz 1973 tarih ve 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 228, 16.08.1973 s. 3 - 19.) Özet 73/239/EEC sayýlý Direktif, hayat sigortasý dýþýnda kalan sigortacýlýk faaliyetine baþlama ve yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonuna iliþkin ilk Direktiftir. Direktif müteaddit defalar tadil edilmiþ ve pek çok maddesi deðiþikliðe uðramýþtýr. Direktifin temel amacý hayat dýþý sigortacýlýk alanýnda faaliyete baþlamayý ve yürütmeyi kolaylaþtýrmak ve ulusal denetleyici mevzuatlarda yer alan bazý farklýlýklarý ortadan kaldýrmaktýr. Bu amaca ulaþmak ve tüm üye devletlerde sigortalýlar ve üçüncü þahýslar için gerekli korumayý saðlamak, özellikle sigorta þirketlerinin mali yapýlarý ile ilgili konularda eþ güdüm saðlanmasýný gerektirmekteydi. Bu çerçevede hazýrlanan 73/239/EEC sayýlý Direktif ilk etapta 5 ana baþlýk ve bir ekten oluþmuþtur. Genel hükümleri içeren birinci baþlýk, Direktifin ekte 46 belirlenmiþ olan sigorta branþlarýna göre bir üye devlette kurulmuþ veya kurulmasý düþünülen sigorta þirketleri tarafýndan sürdürülen veya sürdürülecek olan doðrudan sigorta serbest meslek faaliyetleri ile ilgili olduðunu belirtmektedir. Bu sigorta branþlarý þunlardýr: kaza sigortasý, hastalýk sigortasý, kara taþýtlarý kasko sigortasý, raylý taþýt araçlarý kasko sigortasý, hava taþýtlarý kasko sigortasý, deniz taþýtlarý sigortasý, taþýnan mallar sigortasý, yangýn ve doðal olaylar sigortasý, diðer zararlar, motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý, hava taþýtlarý sorumluluk sigortasý, deniz taþýtlarý sorumluluk sigortasý, genel sorumluluk sigortasý, kredi sigortasý, kefalet sigortasý, çeþitli mali kayýplar sigortasý, hukuksal koruma sigortasý. Bu branþlara daha sonra turistik yardým sigortasý branþý da eklenmiþtir (bkz. 84/641/EEC sayýlý Konsey Direktifi). Direktif aþaðýdaki sigorta faaliyetlerine ve þirketlere uygulanmamaktadýr: - Hayat sigortasý, ömür boyu aylýk gelir sigortasý, hayat sigortasý þirketleri tarafýndan yürütülen ek sigortalar, zorunlu sosyal güvenlik sisteminin bir parçasýný oluþturan sigorta; - Sermayenin geri alýnmasý -amortismaný- faaliyetleri, sosyal yardým kuruluþlarý ve dayanýþma dernekleri tarafýndan yürütülen faaliyetler, tüzel kiþiliði bulunmayan iþletmeler tarafýndan yürütülen faaliyetler ve ihracat kredisi sigorta faaliyetleri; 47 - Mütüel kurumlar; - Üye devletler tarafýndan belirlenen bazý kurumlar. Ýkinci baþlýk, merkez ofisleri Avrupa Birliði sýnýrlarý içinde olan þirketlere uygulanacak kurallarý içermektedir. Direktife göre bütün üye devletler kendi ülkelerinde doðrudan sigorta faaliyetlerine baþlanmasýný resmi izne tabi tutmakla yükümlüdürler. Bu izin, üye devletlerin yetkili mercileri tarafýndan verilecektir. 73/239/EEC sayýlý Direktif merkez ofisi baþka bir üye devlette olup acente veya þube açmak için izin talep eden þirketlerle ilgili kabul koþullarýný düzenleyen hükümler de içermektedir. Direktif, kabul koþullarýnýn yaný sýra sigorta faaliyetlerinin sürdürülmesi ile ilgili koþullarý da belirlemektedir. Üye devletlerin izin sahibi þirketlerin mali durumlarýný denetlerken birbirleriyle yakýn iþbirliði içinde olmalarý gerekmektedir. Ayrýca üye devletler þirketlerden yeterli teknik karþýlýk ve yeterli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý ayýrmalarýný istemek durumundadýrlar. Yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýný hesaplamakta kullanýlan miktar ve oranlar daha sonra 2002/13/EC sayýlý Direktifle deðiþikliðe uðramýþtýr (ayrýntýlý bilgi 2002/13/EC sayýlý Direktif özetinde yer almaktadýr). Direktif sigorta faaliyetleri gerçekleþtirmek üzere verilen izinlerin geri alýnmasýna iliþkin hükümler de içermektedir. Direktifin üçüncü baþlýðý merkez ofisleri Avrupa Birliði dýþýnda olan iþletmelerin Avrupa Birliði üyesi olan ülkelerdeki 48 acente ve þubeleri ile ilgili hükümler içermektedir. Bu hükümler de zaman içerisinde deðiþikliðe uðramýþ olup söz konusu deðiþikliklere ilgili Direktif özetleri içerisinde ayrýntýlý olarak deðinilecektir. Direktifin son iki baþlýðý ise geçici hükümler ile son hükümlere iliþkindir. 2. Hayat dýþý sigorta iþlerinde þirket kurma serbestisine konulan kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasý hakkýnda 24 Temmuz 1973 tarih ve 73/240/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 228, 16.08.1973 s. 20 - 22.) Özet 73/240/EEC sayýlý Konsey Direktifi, hayat sigortasý dýþýnda kalan doðrudan sigortacýlýk faaliyetleri alanýnda yerleþme serbestîsine dair kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasýna iliþkin düzenlemeler getirmektedir. Direktif, üye devletlerin aþaðýdaki kýsýtlamalarý ortadan kaldýrmalarýný zorunlu kýlmaktadýr: - Kiþilerin, ev sahipliði yapan üye devlette, o ülke vatandaþlarýyla ayný koþullarda faaliyet göstermelerini engelleyen kýsýtlamalar - Ayrýmcýlýk yaratan idari uygulamalar. Eðer ev sahipliði yapan üye devlet, kendi vatandaþlarýndan faaliyete baþlamak için iyi bir itibara sahip olunduðunun, 49 daha önce bir iflâs durumuyla karþý karþýya bulunulmadýðýnýn veya her ikisinin kanýtýný istiyorsa, söz konusu üye devlet, diðer üye devlet vatandaþlarý için de adli sicil kaydýnýn ibrazýný veya menþe üye devlet yetkili mercilerince verilen buna karþýlýk gelecek nitelikteki belgeleri yeterli kabul edecektir. Eðer menþe üye devlet böyle bir doküman vermiyorsa yeminli beyan, resmi beyan ya da noter onayý kanýt olarak kullanýlabilmektedir. Daha önce bir iflâs durumuyla karþý karþýya kalýnmadýðýna dair beyanýn yetkili bir meslek veya ticaret birliði önünde yapýlmasý da mümkündür. Direktif uyarýnca, üye devletler kendi ülkelerinde sigorta faaliyetinde bulunan diðer üye devlet vatandaþlarýnýn da mesleki veya ticari örgütlere kendi vatandaþlarýyla ayný þartlarda katýlabilmelerini saðlamakla mükelleftir. Bu örgütlere katýlma hakký üst düzey görevlere seçilebilme veya atanabilmeye ehil olma þartý gerektirebilmektedir; ancak söz konusu örgüt resmi kurum niteliðindeyse bu görevler üye devletin kendi vatandaþlarý için ayrýlmýþ olabilir. 3. Hayat dýþý sigortacýlýk faaliyetlerine baþlama ve bu faaliyetleri yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýndaki 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifinde deðiþiklik yapan 29 Haziran 1976 tarih ve 76/580/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 189, 13.07.1976 s. 13 - 14.) 50 Özet 73/239/EEC sayýlý Direktif, o dönemki adýyla Avrupa Topluluðu'nda geçerli olan para birimi kavramýný Avrupa Yatýrým Bankasý'nýn tüzüðünde tanýmlanan þekilde kullanmaktaydý. 76/580/EEC sayýlý Direktif ise bu tanýmý deðiþtirerek para birimi kavramýný 3289/75/ECSC sayýlý Komisyon Kararýnda olduðu þekliyle “Avrupa Para Birimi” olarak tanýmlamýþtýr. Ancak, Euro'nun Avrupa Birliði para birimi olarak kabul edilmesiyle 76/580/EEC sayýlý Direktif geçerliliðini yitirmiþtir. Yükümlülük karþýlama yeterliliði miktarlarýnda 2002/13/EC sayýlý Direktif ile yapýlan deðiþikliði takiben Direktifin diðer maddeleri de geçerliliklerini yitirmiþtir. 4. Topluluk düzeyinde koasürans alanýndaki kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda 30 Mayýs 1978 tarih ve 78/473/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 151, 07.06.1978 s. 25 - 27.) Özet 78/473/EEC sayýlý Direktif þu sigorta branþlarýna göre sýnýflanmýþ risklere iliþkin Topluluk koasürans (müþterek sigorta) faaliyetlerine uygulanmaktadýr: raylý taþýt araçlarý; hava taþýtlarý; deniz, iç deniz, göl, nehir ve kanal taþýtlarý; taþýnan mallar; yangýn ve doðal olaylar; diðer zararlar; hava taþýtlarý sorumluluk sigortasý; deniz, iç deniz, göl, nehir ve kanal taþýtlarý sorumluluk sigortasý; genel sorumluluk ve 51 çeþitli mali kayýplar- istihdam riskleri. Direktif uyarýnca teknik rezerv miktarlarý, kurulduklarý üye devlet kurallarýna göre farklý koasürörler tarafýndan belirlenmelidir. Ancak muallâk hasar rezervleri için bu miktar, ana sigortacýnýn yerleþik olduðu devletin kanunlarýna göre belirlemiþ olduðu miktarýn altýnda olamaz. Bir diðer önemli nokta, farklý koasürörler tarafýndan oluþturulmuþ olan teknik rezervlerin karþýlýk gelen aktiflerle gösterilmesidir. Üye devletler kendi ülkelerindeki koasürörlerin Avrupa Birliði'ndeki koasürans faaliyetlerine iliþkin istatistikî bilgileri tutmalarýný saðlamakla yükümlüdür. Bir sigorta þirketinin tasfiyesi söz konusu olduðunda, Avrupa Birliði'ndeki koasürans akitlerine katýlýmdan kaynaklanan yükümlülükler, þirketin diðer sigorta akitlerinden doðmuþ olan yükümlülükleriyle ayný þekilde karþýlanacaktýr. 5. Hayat sigortasý dýþýnda kalan sigortacýlýk faaliyetine baþlama ve bu faaliyetleri yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin eþgüdümüne iliþkin 73/239/EEC sayýlý Birinci Direktifi, özellikle turistik yardým edime yönelik olarak tadil eden 84/641/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 339, 27.12.1984 s. 21 - 25.) Özet 84/641/EEC sayýlý Direktif, 73/239/EEC sayýlý Direktifi 52 özellikle turistik yardýma iliþkin olarak tadil etmektedir. 84/641/EEC sayýlý Direktif, bir üye devlet topraklarýnda yerleþik þirketler tarafýndan turistik yardým saðlanmasýný kapsayacak þekilde doðrudan sigortacýlýk serbest meslek faaliyetlerine baþlama ve bu faaliyetleri sürdürme ile ilgili olup, 73/239/EEC sayýlý Direktifin kapsamýný geniþletmektedir. Buradaki yardým, turistlere yapýlan yardýmý, baþka bir deyiþle, seyahat ederken, kendi ülkesi veya daimi ikamet adresi dýþýndayken, zor duruma düþmüþ olan kiþilere yönelik olarak verilecek yardýmý ifade etmektedir. Söz konusu yardým, belli miktarda bir ön prim ödenmesi þartýyla ve bir yardým sözleþmesi kapsamýnda ilgili kiþilere yapýlacak olan yardýmý kapsamaktadýr. Yapýlacak yardýmýn ayni veya nakdi olmasý mümkündür; ancak bakým, servis saðlama, satýþ sonrasý servisler veya sadece aracý olarak yardým tedarikini kapsamaz. Bu yardým, 73/239/EEC Direktifinin ekine de yeni bir sigorta branþý olarak eklenmiþ (branþ 18) ve “seyahat ederken, kendi ülkesi veya daimi ikamet adresi dýþýndayken zor duruma düþen kiþilere yönelik yardým” olarak tanýmlanmýþtýr. 73/239/EEC sayýlý Direktif, kapsam dýþý býraktýðý iþlemleri listelemiþtir. Ýþlemler 84/641/EEC sayýlý Direktife tabi bir þirket tarafýndan yerine getirilmediði sürece, Direktif, bu listeye bir taþýtýn kaza yapmasý veya arýzalanmasý durumunda sorumluluðun aþaðýdaki iþlemlerle sýnýrlý olduðu yardým faaliyetlerini de eklemiþtir: 53 - Yerinde arýza servisi, - Taþýtýn tamir edilebileceði en yakýn veya en makul yere nakledilmesi, - Taþýtýn ait olduðu yere, ayný ülke içerisinde seyahate baþlangýç noktasýna veya varmayý hedeflediði yere nakledilmesi. 84/641/EEC sayýlý Direktif çerçevesinde üye devletler, merkez ofisleri kendi topraklarýnda bulunan bütün þirketlerin yalnýzca iþlem türlerini, finansal durumlarýný ve yükümlülük karþýlama yeterliliklerini (73/239/EEC sayýlý Direktifte öngörüldüðü gibi) deðil, ayný zamanda sorumluluklarýný yerine getirebilmek için kullanabilecekleri diðer kaynaklarý da içeren yýllýk raporlar hazýrlamalarýný talep etmekle yükümlüdür. Direktif uyarýnca birden fazla üye devlette sigorta faaliyeti yürütme izni talebinde bulunmuþ veya izin elde etmiþ olan þirketler aþaðýdaki avantajlardan yararlanmak için baþvurabilmektedir: - Yükümlülük karþýlama yeterliliðinin, þirketin Avrupa Birliði içerisinde sürdürdüðü faaliyetlerin tümü gözetilerek hesaplanmasý, - Sadece bir üye devlette teminat verilmesi, - Garanti fonunu oluþturan varlýklarýn üye devletlerden herhangi birinde lokalize edilmesi. 54 Bu avantajlardan yararlanmak isteyen þirketler, ilgili üye devlet yetkili mercilerine baþvurarak talepte bulunmak durumundadýr. Söz konusu avantajlar ilgili üye devlet veya devletlerin talebiyle geri alýnabilir. 6. Hayat dýþý sigortacýlýk faaliyetlerine baþlama ve bu faaliyetleri yürütme ile ilgili kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýnda 24 Temmuz 1973 tarih ve 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifinde deðiþiklik yapan kredi ve kefalet sigortalarýna iliþkin 22 Haziran 1987 tarih ve 87/343/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 185, 04.07.1987 s. 72 - 76.) Özet 73/239/EEC sayýlý Direktifin 2(2)(d) maddesi, Direktifin, devlet adýna ya da devlet desteðiyle yürütülen ihracat kredi sigortasý iþlemlerine uygulanmayacaðýný belirtmektedir. Direktif kapsamýnda sigortalý kiþilere sunulan koruma, ihracat kredi sigortasý iþlemlerinde devlet adýna veya devlet garantisiyle yapýldýðýndan, 73/239/EEC sayýlý Direktifi tadil eden 87/343/EEC sayýlý Direktif de benzer iþlemleri kapsam dýþýnda tutmayý sürdürmüþtür. 87/343/EEC sayýlý Direktif uyarýnca her üye devlet, finansal yýl içerisinde ortaya çýkacak ortalama üzerindeki hasar rasyolarý ile teknik açýklarý karþýlayabilmek için þirketlerin bir masraf muvazene fonu (equalization reserve) (73/239/EEC sayýlý Direktif Eki'nde yer alan 14. branþtaki riskler için) 55 oluþturmalarý yükümlülüðünü getirmektedir. Her üye devlet masraf muvazene fonunu kendi ulusal kurallarýna uygun olarak hesaplamakla yükümlü olup, bu hesaplamanýn Direktif Eki'nin D bölümünde (D bölümü 87/343/EEC sayýlý Direktifle eklenmiþtir) belirlenen yöntemlere uygun olarak gerçekleþtirilmesi gerekmektedir. D bölümü kapsamýnda kredi sigortasý branþý için masraf muvazene fonunu hesaplamada 4 yöntem belirlenmiþtir. Bazý durumlarda üye devletler kredi sigortasý faaliyetleri için bir masraf muvazene fonu oluþturma yükümlülüðünden muaf tutulabilmektedir. Bu durum, kredi sigortasý kapsamýnda ödenen prim ya da katkýlarýn toplam prim veya katkýlarýn % 4'ünden az olduðu ve 2 500 000 ECU'nün (para birimi olarak ECU geçerliliðini yitirmiþtir) altýnda olduðu hallerde geçerlidir. 87/343/EEC sayýlý Direktif, 73/239/EEC sayýlý Direktifin garanti fonuna iliþkin hükmünü tadil etmiþtir. Bu hüküm daha sonra 2002/13/EC sayýlý Direktifle yeniden deðiþikliðe uðramýþtýr (bkz. ilgili baþlýk). 7. Hukuksal koruma sigortasýna iliþkin 22 Haziran 1987 tarih ve 87/344/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 185, 04.07.1987 s. 77 - 80.) Özet 87/344/EEC sayýlý Konsey Direktifi hukuksal koruma sigortasý alanýnda uygulanmakta olup bu alanda kanun, 56 tüzük ve idari düzenlemeler ile belirlenen hükümlerin eþgüdümünü hedeflemektedir. Direktif, sigortalýnýn hukuk ve ceza davalarý ile mahkeme dýþý yargýlama prosedürlerinde uðrayacaðý hasar, zarar, ziyan ve maðduriyetin tazminini, sigortalýnýn hukuk, ceza ve idari davalarla diðer yargýlama prosedürlerinde temsili ile savunulmasýný gerçekleþtirebilmek için yasal prosedürlerdeki masraflarýn üstlenilmesini ve sigorta kapsamýndaki diðer ilgili hizmetlerin saðlanmasýný kapsamaktadýr. Direktif uyarýnca hukuksal koruma sigortasý ayrý bir sözleþme þeklinde veya tek poliçe içerisinde ayrý bir bölüm olarak düzenlenmelidir. Üye devletler kendi ülkelerindeki þirketlerin aþaðýda belirtilen 3 alternatiften en az birini kabul etmelerini saðlamakla yükümlüdür: (1) Birden çok sigorta alanýnda faaliyet gösteren bir þirket, hukuksal koruma sigortasý hasarlarýna iliþkin çalýþmalarda bulunan çalýþanlarýnýn, þirket tarafýndan baþka bir branþ için gerçekleþtirilen benzer faaliyetlerde görev almamalarýný saðlamakla yükümlüdür. Þirketin birden çok sigorta alanýnda faaliyet gösteren bir þirket veya ihtisaslaþmýþ bir þirket olmasýna bakýlmaksýzýn, hukuksal koruma sigortasý hasarlarýna iliþkin çalýþmalarda bulunan þirket çalýþanlarý kendi þirketleriyle finansal, ticari veya idari baðlarý olan diðer bir þirkette benzer bir 57 faaliyette bulunamazlar. (2) Hukuksal koruma sigortasý hasarlarýnýn yönetimi ayrý bir tüzel kiþiliðe sahip bir þirkete verilmeli ve bu þirketin adý, ayrý olarak düzenlenen sözleþme veya bölümde belirtilmelidir. (3) Sözleþme çerçevesinde þirket, maðdur olan kiþiye, seçeceði bir avukat veya makul seviyede iþin ehli olan baþka bir kiþi aracýlýðýyla çýkarlarýný savunabilme hakkýný vermelidir. Hangi alternatifin kabul edildiðine bakýlmaksýzýn hukuksal koruma sigortasýna sahip olan kiþilerin çýkarlarý güvence altýna alýnmalýdýr. Bir avukata baþvurulmasýnýn gerekli olduðu hallerde baþvurulacak avukatýn sigortalýnýn savunulmasý, temsili ve diðer hizmetleri yerine getirmek için yeterli bilgi ve beceriye sahip olmasý gerekmektedir. Sigortalý, böyle bir avukatý veya yeterli donanýma sahip baþka bir kiþiyi seçmekte serbesttir. Sigortalý ile hukuksal koruma sigortacýsý arasýnda yasal konularda bir fikir ayrýlýðý bulunmasý durumunda sigortalýnýn tahkim veya benzer garantileri saðlayabilecek baþka bir prosedüre baþvurabileceði yapýlan sigorta sözleþmesinin içinde açýkça belirtilmeli ve bu durum teminat altýna alýnmalýdýr. 58 8. 73/239/EEC sayýlý Konsey Direktifinde, hayat dýþý sigortacýlýk alanýnda hizmet sunma serbestisinin etkin kullanýmýnýn saðlanmasýna iliþkin deðiþiklik yapan 22 Haziran 1988 tarih ve 88/357/EEC sayýlý Ýkinci Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 172, 04.07.1988 s. 1 - 14.) Özet 88/357/EEC sayýlý Ýkinci Konsey Direktifi, 73/239/EEC sayýlý ilk Direktifi tamamlayýcý nitelikte olup ilk Direktifte belirlenen sigorta branþlarý ve þirketler için hizmet saðlama serbestîsi ile ilgili özel düzenlemeler getirmektedir. Ýkinci Konsey Direktifi, “Genel Hükümlere” iliþkin birinci baþlýk altýnda “þirket”, “yerleþme”, “riskin gerçekleþtiði üye devlet”, “hizmet sunumunun gerçekleþtiði üye devlet” gibi tanýmlara yer vermektedir. Direktifin ikinci baþlýðý “Ýlk Direktife Getirilen Ek Hükümler” olup bu baþlýk altýnda “büyük risklerin” tanýmý yapýlmýþtýr. Bu tanýma göre “büyük riskler” þunlardýr: - Raylý taþýtlar sigortasý branþý, hava taþýtlarý sigortasý branþý, deniz taþýtlarý sigortasý branþý, taþýnan mallar sigortasý branþý, hava taþýtlarý sorumluluk sigortasý branþý, deniz taþýtlarý sorumluluk sigortasý branþý altýnda tanýmlanan riskler; - Poliçe sahibinin profesyonel olarak serbest meslekler 59 içerisinde bir endüstriyel veya ticari faaliyette bulunmasý ve risklerin bu faaliyete iliþkin olmasý halinde kredi sigortasý branþý ve kefalet sigortasý branþlarý altýnda tanýmlanan riskler; - Poliçe sahibinin Direktif çerçevesinde belirlenen limitleri aþmasý halinde yangýn ve doðal olaylar sigortasý branþý, diðer zararlar branþý, genel sorumluluk ve çeþitli mali kayýplar sigortasý branþý altýnda tanýmlanan riskler. Üye devletlerin üçüncü kategoriye mesleki birlikler, ortak giriþimler veya geçici gruplar tarafýndan sigortalanmýþ riskleri de dâhil etmeleri mümkündür. Direktif, atýfta bulunduðu sigorta sözleþmelerine uygulanacak hukukla ilgili düzenlemeler de getirmiþtir. Buna göre: - Poliçe sahibinin daimi ikametgâhý veya merkez yönetiminin riskin gerçekleþtiði üye devlet olmasý durumunda, uygulanacak hukuk söz konusu üye devletin hukuku olacaktýr. - Poliçe sahibinin daimi ikametgâhý veya merkez yönetiminin riskin gerçekleþtiði üye devlet olmamasý durumunda, sigorta sözleþmesinin taraflarý riskin gerçekleþtiði üye devlet hukuku ile poliçe sahibinin daimi ikametgâhýnýn veya merkez yönetiminin bulunduðu üye devlet hukuku arasýnda seçim yapabilirler. 60 - Poliçe sahibinin ticari, endüstriyel bir faaliyet yürütmesi veya bir serbest meslek icra etmesi ve sözleþmenin bu faaliyetlere iliþkin olarak farklý ülkelerde bulunan iki veya daha fazla riski kapsamasý halinde, uygulanacak hukuk riskin gerçekleþtiði üye devletlerin veya poliçe sahibinin daimi ikametgâhýnýn ya da merkez yönetiminin bulunduðu ülkenin hukukudur. Üye devletlerin daha geniþ seçme þansý tanýmasý, sözleþme kapsamýnda yer alan risklerin, riskin ortaya çýktýðý üye devlet dýþýndaki bir üye devlette meydana gelen olaylarla sýnýrlý tutulmasý ve büyük risklerin söz konusu olmasý halinde uygulanacak hukuk deðiþebilmektedir. Eðer bir tercih yapýlmamýþsa, sözleþme yukarýda belirtilen ülkelerden birinin hukukuna tabi olacaktýr. Ýkinci Konsey Direktifi, Birinci Direktife denetleme kurumlarý tarafýndan kullanýlabilecek yetki ve araçlarla ilgili hükümler de eklemektedir. Üye devletler, denetleme kurumlarýnýn kendi ülkelerindeki sigorta þirketlerinin faaliyetlerini denetleyebilmeleri için gerekli yetki ve araçlara sahip olmalarýný teminat altýna almakla yükümlüdür. Bu, denetleme kurumlarýnýn þirketlerin durumu ve tüm faaliyetleri ile ilgili ayrýntýlý incelemeler yapabilmeleri, bilgi toplayabilmeleri, þirketlerin faaliyetlerini sürdürdükleri yerlerde yerinde incelemeler yapabilmeleri, þirketle ilgili tedbirler alabilmeleri, gerektiði takdirde uygun hukuki araçlar kullanarak bu tedbirlerin uygulanmasýný saðlayabilmeleri anlamýna gelmektedir. Direktifin üçüncü baþlýðý hizmet sunumu serbestîsine 61 yönelik hükümler içermektedir. Sigorta þirketlerinin, bir üye devlette bulunan kuruluþ vasýtasýyla baþka bir üye devletteki riski sigortalamasý durumunda üçüncü baþlýk altýnda belirlenen kurallar uygulanmaktadýr. Bu durumda ikinci üye devlet, hizmetlerin sunulduðu üye devlet olmaktadýr. Bu baþlýk altýnda yer alan hükümler ilk Direktifin uygulanmadýðý iþlemlere, þirketlere ve kurumlara uygulanmamaktadýr. Hükümler, iþyeri kazalarý, taþýyýcýnýn sorumluluðunu içermeyen motorlu taþýt sorumluluðu, motorbotlar, nükleer hukuki sorumluluk, týbbi ürün sorumluluðu ve zorunlu inþaat çalýþmasý sigortasý risklerini kapsayan sigorta sözleþmelerine uygulanmamaktadýr. Direktif uyarýnca, eðer bir þirket baþka bir üye devlet veya devletlerde hizmet sunmak isterse, ana merkezinin bulunduðu üye devletin yetkili mercilerini bu konuda bilgilendirmek ve sigortalamayý planladýðý risklerin mahiyetlerini belirtmek durumundadýr. Hizmet sunulmasý planlanan üye devletlerin bu faaliyeti idari izne tabi tutmasý mümkündür. Bu üye devletler, þirketten þu belgelerin hazýrlanmasýný talep edebilmektedir: þirketin ana merkezinin bulunduðu üye devletin yetkili mercileri tarafýndan düzenlenmiþ bir belge ile þirketin yerleþik bulunduðu üye devlet yetkili mercileri tarafýndan düzenlenen, faaliyette bulunulacak branþlar ve faaliyetlere iliþkin tablo (sigorta poliçelerinin þartlarý, prim miktarlarý, formlar ve diðer matbu belgeler). Hizmetin sunulduðu üye devletin yetkili mercileri tarafýndan talep edilmesi durumunda hizmet sunmakta olan bütün þirketler ilgili belgeleri ibraz etmekle yükümlüdür. 62 Direktifin son hükümleri Yunanistan, Ýrlanda, Ýspanya ve Portekiz'e iliþkin geçici düzenlemeleri içermektedir. 9. Özellikle motorlu taþýt mali sorumluluk konusunda olmak üzere, hayat sigortasý dýþýnda kalan sigortacýlýk faaliyetlerine iliþkin kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu ile ilgili 73/239/EEC sayýlý Direktifi ve 88/357/EEC sayýlý Direktifi deðiþtiren 8 Kasým 1990 tarih ve 90/618/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 330, 29.11.1990 s. 44 - 49.) Özet 90/618/EEC sayýlý Konsey Direktifi, hayat sigortasý dýþýnda kalan sigortacýlýk faaliyetine iliþkin kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonuna iliþkin Birinci ve Ýkinci Konsey Direktiflerini tadil etmektedir. Birinci Konsey Direktifi, üçüncü baþlýk altýnda merkez ofisleri Avrupa Birliði dýþýnda bulunan þirketlerin Birlik içerisinde kurulmuþ acente veya þubelerine iliþkin hükümler içermektedir. 90/618/EEC sayýlý Direktif ise, bu baþlýk altýna üçüncü bir ülkenin hukukuna tabi olan ana þirketlerin yan kuruluþlarýna veya bu þirketlerin sahip olduðu hisselerin ele geçirilmesine iliþkin kurallar getirmektedir. Söz gelimi, üye devletlerin yetkili mercileri, üçüncü ülkelerin hukukuna tabi olan ana þirketlerin doðrudan ya da dolaylý yan kuruluþlarýna izin verdikleri takdirde Avrupa Komisyonu'nu bilgilendirmekle yükümlüdürler. Böyle bir ana 63 þirketin, bir Avrupa Birliði sigorta þirketinde pay sahibi olmasý ve bu sigorta þirketini yan kuruluþu haline getirmesi durumunda da Avrupa Komisyonu bilgilendirilmelidir. Direktif, üye devletlerin, sigorta þirketlerinin üçüncü ülkelerde kuruluþ veya faaliyet göstermede herhangi bir zorlukla karþýlaþmalarý durumunda da Komisyon'u bilgilendirmelerini teþvik etmektedir. Bir üçüncü ülkenin Avrupa Birliði içerisinde kurulmuþ olan sigorta þirketlerinin kendi pazarýna girmesine, Birlik içerisinde kendi þirketlerine verilmiþ olandan daha az imkân tanýmasý durumunda Avrupa Komisyonu, Konsey'den Birlik’teki sigorta þirketlerinin bu ülkede makul rekabet þansý bulmasý için gerekli giriþimleri yürütebilmek amacýyla kendisine yetki vermesini talep edebilmektedir. Bu izni takiben Avrupa Komisyonu mevcut olumsuzluklarý gidermek üzere müzakerelere baþlayabilmektedir. Bu müzakerelere ek olarak üye devletlerin yetkili mercileri, söz konusu üçüncü ülkenin hukukuna tabi olan ana þirketlerin doðrudan veya dolaylý olarak kendilerine yaptýklarý izin/ruhsat baþvurularý ile bu þirketlerin pay elde etmeleri ile ilgili kararlarýnda kýsýtlamaya gidebilir veya bu kararlarý askýya alabilir. Normal þartlar altýnda bu tedbirlerin süresinin 3 ayý geçmesi mümkün olmamaktadýr. 90/618/EEC sayýlý Konsey Direktifi ile getirilen bir diðer önemli yenilik ise motorlu taþýt mali sorumluluk sigortalarýna iliþkindir. Ýkinci Konsey Direktifi, “hizmet sunumu saðlanan üye devlet” kavramýný, “kendi topraklarýnda bulunan bir risk baþka bir kuruluþ tarafýndan sigortalanan üye devlet” olarak tanýmlamaktadýr. Sigorta þirketleri, hizmet sunumunun 64 gerçekleþtiði üye devlette bulunan bir kuruluþ aracýlýðýyla deðil, hizmet sunumu yoluyla motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý altýndaki riskleri karþýlayabilmektedir. 90/618/EEC sayýlý Direktif uyarýnca, hizmet sunumu saðlanan üye devlet, kendi topraklarýnda meydana gelen olaylar için tazminat saðlayan sigorta þirketinin “motorlu taþýt sorumluluk sigortasý” altýnda, o üye devlette bulunan bir kuruluþ aracýlýðýyla deðil, hizmet sunumu yoluyla tazminat saðlamasý nedeniyle, tazminat talep eden kiþilerin maðdur olmasýnýn önüne geçmekle yükümlüdür. Bu amaçla, “hizmet sunumu saðlanan üye devlet”, hasarlara iliþkin tüm gerekli bilgilerin toplanmasý için þirketin bir temsilci atamasýný isteyecektir. Bu temsilci, hem hasardan maðdur olan kiþilerle ilgili iþlemleri yapabilmek hem de “hizmet sunumu saðlanan üye devlet”in yetkili mercileri önünde motorlu taþýt sorumluluk sigortasýnýn varlýðýný ve geçerliliðini kontrol edebilmek için þirketi temsil edebilecek yetkiye haiz olmalýdýr. 65 10. Doðrudan sigorta iþlemlerine iliþkin kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu (hayat sigortasý hariç) ve 73/239/EEC ile 88/357/EEC sayýlý Direktiflerde deðiþiklik yapýlmasý hakkýnda 18 Haziran 1992 tarih ve 92/49/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifi) (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 228, 11.08.1992 s. 1 - 23.) Özet Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifi bu alandaki ilk Direktifte pek çok deðiþiklik yapmýþtýr. Söz gelimi, Direktifin “Merkez ofisleri Avrupa Birliði içerisinde bulunan þirketlere uygulanacak kurallara” iliþkin ikinci baþlýðý kapsamýnda yer alan hükümlerin çoðu yeni hükümlerle deðiþtirilmiþtir. Önceden olduðu gibi doðrudan sigorta faaliyetine baþlayabilmek için resmi ön izin gerekmektedir. Merkez ofisi bir üye devlet topraklarý içerisinde yer alan þirket ya da faaliyetlerini bir branþýn tamamýna veya branþlara geniþletmek isteyen izin/ruhsat sahibi þirket, menþe üye devlet yetkili mercilerinden izin almak durumundadýr. Bu izin Avrupa Birliði genelinde geçerli olup belli bir sigorta branþý için verilir. Birinci Hayat Dýþý Sigorta Direktifi, üye devletleri, izin/ruhsat almak isteyen tüm sigorta þirketlerinin Madde 8 altýnda belirtilen þirket tiplerinden birinde kurulmalarýný saðlamakla yükümlü kýlmaktadýr. Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifi, bu listeye Yunanistan, Ýspanya 66 ve Portekiz tarafýndan kabul edilecek þirket tiplerini de eklemektedir. Bunun nedeni Birinci Hayat Dýþý Sigorta Direktifi yürürlüðe girdiðinde bu ülkelerin Avrupa Birliði üyesi olmamalarýdýr. Direktif uyarýnca menþe üye devlet yetkili mercileri, bir þirkete izin/ruhsat vermeden önce, bu þirketin hissedarlarýnýn veya pay sahibi olan üyelerinin kimliklerine iliþkin bilgi sahibi olmalýdýr. Yetkili merciler hissedarlarýn veya üyelerin vasýflarýný tatminkâr bulmazsa, izin/ruhsat vermeyi reddedebilirler. Direktifin “Sigorta faaliyetlerini düzenleyen koþullarýn uyumlaþtýrýlmasýna” iliþkin üçüncü baþlýðý faaliyet þartlarýyla ilgili yeni düzenleme ve deðiþiklikler getirmektedir. Örneðin 13. madde'nin kapsamý geniþletilmiþtir. Madde yeni haliyle bir sigorta þirketinin finansal denetiminin tamamen menþe üye devlet sorumluluðu altýnda olmasýný öngörmektedir. Böyle bir finansal denetim, sigorta þirketinin tüm faaliyetlerini, yükümlülük karþýlama yeterliliðini, teknik karþýlýklarýn oluþturulmasýný ve bunlarý kapsayan aktiflere iliþkin bilgilerin kontrolünü ve doðrulanmasýný da içermelidir. Yetkili merciler, sigorta þirketlerinin düzgün iþleyen idari, mali prosedürler ile yeterli bir iç kontrol mekanizmasýna sahip olmalarýný saðlamakla yükümlüdür. Üçüncü baþlýk altýnda Direktif, yetkili mercilere bilgi toplama ve yerinde denetimler gerçekleþtirme yoluyla ayrýntýlý incelemeler yapabilme, þirketler hakkýnda tedbirler alabilme ve bu tedbirlerin uygulanmasýný saðlayabilme konularýnda denetim yetkisi vermektedir. 67 Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifi, Ýkinci Direktifin sözleþme portföylerinin devri ile ilgili hükümlerini de yürürlükten kaldýrmýþtýr. Üye devletler, merkez ofisleri kendi sýnýrlarý içerisinde bulunan sigorta þirketlerinin, sözleþme portföylerinin tamamýný veya bir kýsmýný Avrupa Birliði içerisindeki baþka bir ofise devretmeleri için gereken izni vermekle yükümlüdür. Bir þube sözleþme portföyünün tamamýný veya bir kýsmýný devretmek istediði zaman bulunduðu üye devlet kurumlarýna danýþmalýdýr. Devrin gerçekleþebilmesi için devri gerçekleþtiren þirketin baðlý bulunduðu menþe üye devlet yetkili mercilerinin izni gerekmektedir. Birinci Hayat Dýþý Sigorta Direktifi verilmiþ olan bir iznin/ruhsatýn hangi þartlar altýnda iptal edileceðine iliþkin düzenlemeler de getirmekteydi. Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifi bu þartlarda da deðiþiklikler yapmýþtýr. Yeni Direktif uyarýnca, aþaðýdaki hallerde iznin/ruhsatýn iptali söz konusu olmaktadýr: - Verilmiþ olan iznin 12 ay içinde kullanýlmamýþ olmasý, - Þirketin baþvuru koþullarýný artýk karþýlayamýyor olmasý, - Yeniden yapýlanma planý veya finansal planlarda belirlenen tedbirlerin uygulanamamasý. Direktif uyarýnca gerçek veya tüzel kiþiler bir sigorta þirketinde paylarýný sermaye paylarý veya oy haklarý % 20, % 33 veya % 50'ye ulaþacak veya bu yüzdeleri geçecek 68 þekilde arttýrmak isterlerse ya da þirketi kendi yan kuruluþlarý durumuna getirmeyi planlarlarsa, menþe üye devlet yetkili mercilerini bilgilendirmekle yükümlüdürler. Üçüncü baþlýk altýnda Direktif, sigorta þirketlerinin yeterli teknik karþýlýklar ve teknik karþýlýklarý karþýlayan aktifler ile muvazene fonu oluþturmalarýna iliþkin hükümleri tadil etmektedir. Direktif uyarýnca þirketler teknik karþýlýklarý yalnýzca belli aktif kategorileri ile karþýlayabilmektedir. Bunlar yatýrýmlar (bonolar, sermaye piyasasý araçlarý, krediler, arsa, bina vb.), borçlar ve alacaklar (reasürör borçlarý, garanti fonu talepleri, vb.) ve diðerleridir (arsa ve bina dýþýndaki maddi sabit kýymetler, bankadaki ya da el altýndaki nakitler vb.). Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifinin dördüncü baþlýðý “Yerleþme ve hizmet sunumu serbestisi ile ilgili hükümlere” iliþkin olup, sigorta þirketlerinin þube açmalarý, bu tip durumlarda sigorta þirketleri tarafýndan izlenecek bilgilendirme prosedürleri ile yerleþme ve hizmet sunumu serbestisi kapsamýndaki diðer konularda Birinci Direktifi tadil etmektedir. 69 11. Ýhtiyatlý denetim amacýyla, kredi kuruluþlarýyla ilgili 77/780/EEC ve 89/646/EEC sayýlý Direktifleri, hayat dýþý sigortalara iliþkin 73/239/EEC ve 92/49/EEC sayýlý Direktifleri, hayat sigortasý alanýndaki 79/267/EEC ve 92/96/EEC sayýlý Direktifleri, yatýrým firmalarý ile ilgili 93/22/EEC sayýlý Direktifi ve menkul kýymetlere yatýrým yapmak suretiyle portföy iþleten kollektif yatýrým þirketleriyle (UCITS) ilgili olarak 85/611/EEC sayýlý Direktifi deðiþtiren 29 Haziran 1995 tarih ve 95/26/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 168, 18.07.1995 s. 7 - 13.) Özet 95/26/EC sayýlý Direktif, kredi kuruluþlarý, hayat ve hayat dýþý sigortalar, yatýrým firmalarý ve kollektif yatýrým þirketlerine iliþkin Direktifleri tadil etmektedir. Direktifin hayat dýþý sigorta alanýnda getirdiði yeniliklerden biri, bilgi paylaþýmý ile ilgili olarak Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifini tadil etmesidir. Direktif çerçevesinde, üye devletlerin yetkili merciler ve diðer ilgili kurumlar (finansal kurumlarýn iflas ve tasfiye iþlemlerini denetleyen kurumlar; sigorta þirketi hesaplarýnýn denetim iþlemlerini yürüten kiþileri denetleyen kurumlar; sigorta þirketlerinin yasal denetimini gerçekleþtiren baðýmsýz aktüerler ve bu aktüerlerin denetiminden sorumlu kurumlar) arasýnda bilgi paylaþýmýna izin verebileceði belirtilmektedir. Direktifin Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifine getirdiði bir 70 diðer yenilik de, üye devletlerin, yetkili merciler ve þirketler hukuku ile ilgili ihlalleri incelemeye yetkili organlar arasýnda bilgi alýþveriþine izin verebileceklerini hükme baðlamasýdýr. Burada hedeflenen, finansal sistemin istikrarýnýn güçlendirilmesidir. 12. 7 3 / 2 3 9 / E E C v e 8 8 / 3 5 7 / E E C D i r e k t i f l e r i n i tamamlayan, üye devletlerin motorlu araç kullanýmýnda sosyal sorumluluða karþý sigorta yasalarýnýn uyumlaþtýrýlmasýna dair 16 Mayýs 2000 tarih ve 2000/26/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Dördüncü Motorlu Taþýt Sigortasý Direktifi) (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 181, 20.07.2000 s. 65 - 74.) Özet Direktifin özeti “Motorlu Taþýtlar” baþlýðý altýnda yer almaktadýr. 13. Üçüncü ülkelerle bilgi deðiþimi hakkýnda 85/611/EEC, 92/49/EEC, 92/96/EEC ve 93/22/EEC sayýlý Direktifleri deðiþtiren 7 Kasým 2000 tarih ve 2000/64/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 290, 17.11.2000 s. 27 - 28.) Özet Direktifin özeti “Hayat Sigortasý” baþlýðý altýnda yer almaktadýr. 71 14. Hayat dýþý sigorta þirketlerinin yükümlülük karþýlama yeterliliði ile ilgili 73/239/EEC Direktifini tamamlayýcý nitelikteki 5 Mart 2002 tarih ve 2002/13/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 077, 20.03.2002 s. 17 - 22.) Özet Tüm sigorta þirketlerinin ödemek durumunda olduklarý sorumluluklarý bulunmaktadýr (poliçe sahiplerinin mevcut veya gelecekte ortaya çýkabilecek talepleri gibi) ve bu sorumluluklarý karþýlayabilmek için þirketlerin belli bir miktar kaynak ayýrmalarý gerekmektedir. Ne var ki, bazý durumlarda sigorta þirketlerinin öngöremedikleri olaylarýn ortaya çýkmasý sonucunda önceden ayrýlmýþ olan kaynak yetersiz kalabilmektedir. Yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý, bu tip beklenmedik olaylarýn ortaya çýkmasý durumunda poliçe sahiplerinin korunabilmesi için sigorta hizmeti sunan þirketlerin bulundurmak zorunda olduklarý fazladan sermaye olarak tanýmlanmaktadýr. 3-4 Haziran 1999 tarihli Köln Avrupa Konseyi toplantýsý ile 23-24 Mart 2000 tarihli Lizbon Avrupa Konseyi toplantýsýnda kabul edilen Finansal Hizmetler Eylem Planý (Financial Services Action Plan -FSAP-), tek pazarda poliçe sahiplerinin korunabilmesi için yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn þirketler açýsýndan taþýdýðý önemin altýný çizmektedir. 73/239/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifi, sigorta 72 þirketlerinin tüm faaliyetleri için oluþturmak zorunda olduklarý yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýna iliþkin hükümleri belirlemekteydi. 2002/13/EC sayýlý Direktif, 73/239/EEC sayýlý Direktifin yükümlülük karþýlama yeterliliðine iliþkin hükümlerini tadil etmiþtir. Bu çerçevede, “mevcut yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý” (available solvency margin) sigorta þirketinin öngörülebilir sorumluluklarý dýþýndaki varlýklarý kapsamaktadýr. Bunun içerisinde ödenmiþ sermaye payý, sigorta kapsamýndaki sorumluluklara tekabül etmeyen rezervler (reserves (statutory and free) not corresponding to underwriting liabilities) ve temettü ödemelerinden sonra ortaya çýkacak kâr veya zarar bulunmaktadýr. “Mevcut yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý”, sigorta þirketi tarafýndan doðrudan sahip olunan hisselerin tutarýndan düþülmektedir. Direktife uygun olarak, “mevcut yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý” þunlarý da içerebilmektedir: - Mevcut yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý (available solvency margin) ve gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn (required solvency margin) düþük olanýnýn %50'sine kadarki kümülatif tercihli sermaye payý ve ikinci dereceden teminat kredileri. Bunun %25'ten fazla olmayacak kýsmý sabit vadeli ya da sabit dönem kümülatif tercihli sermaye paylý ikinci dereceden teminatlý kredileri içermelidir; - Belirli bir vade tarihi olmayan menkul kýymetler ve diðer araçlar. Bunlar içinde kümülatif tercihli paylar, bu tip menkul kýymetlerin toplamý için mevcut yükümlülük 73 karþýlama yeterliliði marjý (available solvency margin) ve gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn (required solvency margin) düþük olanýnýn % 50'ye kadar olaný ve ikincil dereceden borç sermayesi yer almalýdýr. 2002/13/EC sayýlý Direktif, gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýna iliþkin yeni hükümler de getirmiþtir. Direktif uyarýnca gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý ya yýllýk prim veya katký gelirleri ya da son 3 yýllýk hasarlarýn ortalama yüküne göre hesaplanmaktadýr. Ancak; kredi, fýrtýna, dolu veya don hasarlarýna karþý sigorta olmasý halinde son 7 yýllýk hasar ortalamalarý dikkate alýnmaktadýr. Gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý hem prim hem hasar esasýna göre yapýlan hesaplamalar sonucunda elde edilen sonuçlarýn yüksek olanýna eþit olmalýdýr. - Prim esasýna göre yapýlan hesaplamalar þu þekilde gerçekleþtirilmektedir: Yazýlý brüt primlerin veya kazanýlmýþ brüt primlerin yüksek olaný (yazýlan primlerin hesaplanmasýnda hava taþýtlarý sorumluluk sigortasý, deniz taþýtlarý sorumluluk sigortasý, genel sorumluluk sigortasý için primler % 50 arttýrýlýyor) + son finansal yýl içerisinde doðrudan ticari faaliyete iliþkin prim veya katkýlar + son finansal yýl içerisinde reasürans için kabul edilmiþ prim tutarý - son finansal yýlda iptal edilen primlerin toplam tutarý primlere iliþkin vergilerin toplamý 74 Elde edilen toplam 2 bölüme ayrýlýr: 50 Milyon EURO'ya kadar olan kýsmýn % 18'i, 50 Milyon EURO'yu aþan kýsmýn % 16'sý hesaplanýr. Bulunan sonuçlar toplanýr. Elde edilen sonuç, son 3 finansal yýlýn toplamýna iliþkin olarak, reasürans kapsamýnda karþýlanabilecek miktar çýkartýldýktan sonra þirket üstünde kalan hasar tutarýnýn brüt hasara oraný ile çarpýlýr. Bu oranýn % 50'den az olmamasý gerekir. - Hasar esasýna göre yapýlan hesaplamalar þu þekilde gerçekleþtirilmektedir: Hasarýn hesaplanmasýnda hava taþýtlarý sorumluluk sigortasý, deniz taþýtlarý sorumluluk sigortasý, genel sorumluluk sigortasý için primler % 50 arttýrýlýr, hesaplamalar buna uygun olarak yapýlýr. Ödenmiþ hasarlar (referans döneme uygun olarak hesaplanmýþ) + ayný dönemler içinde kabul edilen reasürans veya retrosesyon olarak ödenen hasar miktarlarý ve hem doðrudan ekonomik etkinlikler hem reasürans akseptanslarý için son finansal yýl sonunda saptanan hasar karþýlýðý (provisions for claims) belirtilen dönemler içindeki ödemeler (recoveries) hem doðrudan ekonomik etkinlikler hem reasürans akseptanslarý için hesaplarýn bulunduðu son finansal yýldan önceki ikinci finansal yýlýn baþýnda saptanan 75 hasar karþýlýðý (provisions for claims) (referans dönem 7 yýlsa, hesaplamalar buna uygun olarak yapýlýr ve altýncý finansal yýl dikkate alýnýr). Hesaplamalarda, referans döneme (3 veya 7 yýl) göre gerçekleþtirilen iþlemlerin ardýndan, yine referans döneme uygun olarak, elde edilen tutarýn 1/3 veya 1/7'si alýnýr. Referans döneme göre 1/3'ü veya 1/7'si alýnan tutar 2 bölüme ayrýlýr: 35 Milyon EURO'ya kadar olan kýsmýn % 26'sý, 35 Milyon EURO'yu aþan kýsmýn % 23'ü hesaplanýr. Bulunan sonuçlar toplanýr. Elde edilen sonuç, son 3 yýlýn toplamýna iliþkin olarak, reasürans kapsamýnda karþýlanabilecek miktar çýkartýldýktan sonra þirket üstünde kalan hasar tutarýnýn brüt hasara oraný ile çarpýlýr. Bu oranýn % 50'den az olmamasý gerekmektedir. 2002/13/EC sayýlý Direktif, 73/239/EEC sayýlý Direktifin garanti fonuna iliþkin hükümlerinde de deðiþiklikler yapmýþtýr. Gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn üçte biri garanti fonunu oluþturmakta olup bu miktar 2 Milyon Euro'nun altýnda olamamaktadýr. Motorlu taþýt, hava taþýtlarý sorumluluk sigortasý, deniz taþýtlarý sorumluluk sigortasý, genel sorumluluk sigortasý ile kredi-iflas ve kefalet sigortalarý branþlarýnda ise garanti fonu 3 Milyon Euro olarak belirlenmiþtir. 76 Direktif, prim ve hasar esasýna göre yapýlan hesaplamalar ile garanti fonuna iliþkin Euro cinsinden belirtilen tutarlarýn yýllýk olarak gözden geçirilmesini öngörmektedir. Bu gözden geçirmelerde Avrupa Birliði Ýstatistik Ofisi (Eurostat) tarafýndan yayýmlanmýþ, tüm üye devletlerin tüketici fiyat endekslerindeki deðiþikliklerin dikkate alýnacaðý belirtilmektedir. 77 3. MUHASEBE MEVZUATI 1. Belli þirketlerin, bankalarýn, diðer finansal kurumlarýn ve sigorta þirketlerinin yýllýk ve konsolide hesaplarýna iliþkin 78/660/EEC, 83/349/EEC, 86/635/EEC ve 91/674/EEC sayýlý Direktifleri tadil eden 18 Haziran 2003 tarih ve 2003/51/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 178, 17.07.2003 s. 16 - 22.) Özet 23-24 Mart 2000 tarihlerinde gerçekleþtirilen Lizbon Avrupa Konseyi, finansal hizmetler alanýnda iç pazarýn tamamlanma sürecinin hýzlandýrýlmasý gerekliliði üzerinde durarak, Mart 2005'i, Komisyon'un Finansal Hizmetler Eylem Planý'nýn (FSAP) uygulanmasý için son tarih olarak belirlemiþtir. Konsey, tescilli þirketler (düzenlenmiþ bir piyasada menkul kýymetlerinin ticaretine izin verilen Avrupa Birliði þirketleri) tarafýndan hazýrlanan finansal bildirimlerin karþýlaþtýrýlabilirliði yolunda gerekli adýmlarýn atýlmasýný öngörmüþtür. Avrupa Birliði muhasebe gereklilikleri, öncelikle 4 Muhasebe Direktifine, diðer bir ifadeyle þirketlerin yýllýk ve konsolide hesaplarýna iliþkin Dördüncü ve Yedinci Direktifler, bankalarýn ve diðer mali kuruluþlarýn yýllýk ve konsolide hesaplarýna iliþkin Direktif (Banka Hesaplarý Direktifi) ve sigorta þirketlerinin yýllýk hesaplarýna ve konsolide hesaplarýna iliþkin Direktife (Sigorta Hesaplarý Direktifi) 78 dayanmaktaydý. Lizbon hedeflerini gerçekleþtirmek üzere hazýrlanan ve “Hesaplarýn Modernizasyonuna iliþkin Direktif” olarak da bilinen 2003/51/EEC sayýlý Direktif, muhasebe direktiflerini tadil etmiþtir. Direktif, “Sigorta Hesaplarý Direktifi” olarak bilinen 91/674/EEC sayýlý Direktifi (Direktifin özeti aþaðýda yer almaktadýr) önemli ölçüde deðiþtirmekte, muhasebe Direktifleriyle uluslararasý muhasebe standartlarýnýn uygulanmasýna iliþkin 19 Temmuz 2002 tarih ve 1606/2002 sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi Tüzüðü arasýndaki çeliþkileri ortadan kaldýrmaktadýr. Hesaplarýn Modernizasyonuna iliþkin Direktifin önemli bir yaný da, sigorta þirketlerinin, Uluslararasý Muhasebe Standartlarý Kurulu (International Accounting Standards Board -IASB-) tarafýndan belirlenen standartlar doðrultusunda, adil deðer muhasebesi kullanmasýna olanak tanýmasýdýr. Direktif, üye devletlerin, þirket hesaplarýnýn þekli ve içeriði ile yönetici ve denetçilerin raporlarýnýn içeriðine iliþkin ulusal mevzuatlarýnda bazý deðiþiklikler yapmasýný zorunlu kýlmaktadýr. Direktif, üye devletlere bazý alanlarda seçenekler de sunmaktadýr. Direktif, bilânço dýþý mali iþlerin (borçlar ve ikrazlar) nasýl ele alýnacaðýný göstermekte ve iþin mali boyutunu da aþarak, þirketlerin yönetim raporlarýnda yapýlan risk analizine kadar pek çok konuyu kapsamaktadýr. Direktif, bir denetleme raporunun içinde yer almasý gereken zorunlu içeriði de 79 ayrýntýlarýyla açýklamaktadýr. Ayrýca, “Hesaplarýn Modernizasyonuna iliþkin Direktif”, Sigorta Hesaplarý Direktifi'nin (Direktif 91/674/EEC) Lloyd'lara iliþkin ekini de yürürlükten kaldýrmaktadýr. Her iki Direktifin de amacý doðrultusunda, hem Lloyd'lar hem de Lloyd sendikalarý sigorta þirketi sayýlmaktadýr. Modernizasyon Direktifi sonucunda, Lloyd sendikasý hesaplarýnýn 3 yýl için kümülatif bazda hazýrlanmasýna gerek kalmamýþ; söz konusu hesaplarýn, diðer sigorta þirketlerinin yaptýðý gibi, Sigorta Hesaplarý Direktifi'nin hükümleriyle uyumlu olarak, yýllýk bazda hazýrlanmasýna olanak tanýnmýþtýr. Modernizasyon Direktifi, 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren uygulamaya girmiþtir. 2. Sigorta þirketlerinin yýllýk hesaplarýna ve konsolide hesaplarýna iliþkin 19 Aralýk 1991 tarih ve 91/674/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 374, 31.12.1991 s. 7 - 31.) Özet Sigorta sektörü ve sektörün denetimi için muhasebe büyük önem taþýmaktadýr. Sigorta Hesaplarý Direktifi olarak da bilinen 91/674/EEC sayýlý Konsey Direktifi, sigorta þirketlerinin yýllýk ve konsolide hesaplarý için düzenleyici ana çerçeveyi belirlemektedir. 80 Küçük mütüel birlikler hariç, tüm sigorta þirketlerine uygulanan Direktif, bilânço ve kâr-zarar hesabýna iliþkin hükümler getirmektedir. Sigorta Hesaplarý Direktifi ile bilanço için kesin bir plan öngörülmüþ ve bazý bilanço baþlýklarýyla ilgili özel hükümler getirilmiþtir. Farklý üye devletlerdeki sigorta þirketlerinin bilançolarýnýn yapýsý ve içeriðindeki ana farklýlýklar, Avrupalý yasa koyucularý, tüm Topluluk sigorta þirketlerinin bilançolarý için aþaðýda yer alan planý oluþturmaya yöneltmiþtir. Bilanço için öngörülmüþ plan aþaðýdaki gibidir: AKTÝFLER A. Ödenmemiþ sermaye B. Maddi olmayan varlýklar C. Yatýrýmlar I. Arsa ve binalar II. Baðlý ortaklýk yatýrýmlarý: 1. Baðlý ortaklýklar 2. Baðlý ortaklýk tahvilleri ve bu ortalýklardan alacaklar 3. Ýþtirakler 4. Ýþtirak tahvilleri ve iþtiraklerden alacaklar (verilen borçlar) 81 III. Diðer finansal yatýrýmlar 1. Hisse senetleri, diðer deðiþken getirili menkul kýymetler ve yatýrým fonu katýlma belgeleri 2. Borç senetleri ve diðer sabit getirili menkul kýymetler 3. Yatýrým fonlarý katýlýmlarý 4. Ýpotek karþýlýðý ikrazlar 5. Diðer ikrazlar 6. Kredi kuruluþlarýndaki mevduatlar 7. Diðerleri IV. Sedan þirket mevduatlarý D. Yatýrým riski taþýyan hayat sigortasý poliçe sahipleri adýna yatýrýmlar E. Borçlular I. Doðrudan sigorta faaliyetlerinden borçlular 1. poliçe sahipleri 2. aracýlar II. Reasürans faaliyetlerinden borçlular III. Diðer borçlular IV. Çaðrýsý yapýlmýþ ancak ödenmemiþ sermaye 82 F. Diðer varlýklar I. Arsa ve binalar dýþýnda kalan maddi varlýklar ve stoklar, yapýmý devam eden binalar ile arsa ve binalara ödenen depozitolar dýþýndaki sabit varlýklar II. Bankada ve elde bulunan nakit III.Ortaklýðýn kendi hisse senetleri IV.Diðerleri G. Peþin ödemeler ve taahhuk eden gelir I. Tahakkuk eden faiz ve kira II. Ertelenmiþ istihsal giderleri III.Diðer peþin ödemeler ve tahakkuk eden gelir H. Mali yýl zararý PASÝFLER A. Sermaye ve rezervler I. Taahhüt edilmiþ sermaye veya benzer fonlar II. Hisse senedi prim hesabý III.Yeniden deðerleme rezervleri 83 IV.Rezervler V. Devreden kar ve zarar VI. Mali yýl kar ve zararý B. Tasfiyede önceliksiz borçlar C. Teknik karþýlýklar 1. Kazanýlmamýþ primler karþýlýðý: (a) brüt tutar (b) reasürans tutarý 2. Hayat sigortasý karþýlýðý: (a) brüt tutar (b) reasürans tutarý 3. Muallâk hasar karþýlýðý (a) brüt tutar (b) reasürans tutarý 4. Ýkramiye ve indirim karþýlýklarý (a) brüt tutar 84 (b) reasürans tutarý 5. Denkleþtirme karþýlýðý 6. Diðer teknik karþýlýklar: (a) brüt tutar (b) reasürans tutarý D. Yatýrým riskinin poliçe sahiplerince taþýndýðý hayat sigortasý poliçeleri için teknik karþýlýklar (a) brüt tutar (b) reasürans tutarý E. Diðer risk ve gider karþýlýklarý 1. Kýdem tazminatý ve benzer yükümlülükler için ayrýlan karþýlýklar 2. Vergi karþýlýklarý 3. Diðer karþýlýklar F. Reasürörlerden alýnan depozitler G. Alacaklýlar I. Doðrudan sigorta iþlemleri alacaklýlarý 85 II. Reasürans iþlemleri alacaklýlarý III. Tahvil karþýlýðý borçlar (Konvertibl borçlarý ayrý ayrý gösteren) IV. Kredi kurumlarýna borçlar V. Diðer alacaklýlar (vergi ve sosyal güvenlik dahil) H. Gider taahhuklarý ve peþin tahsil edilmiþ gelirler I. Mali yýl kârý Direktif uyarýnca, kâr-zarar hesabý için de bir plân öngörülmüþtür. Ayrýca, kâr-zarar hesabýndaki bazý baþlýklarla ilgili özel hükümler de bulunmaktadýr. Kâr-zarar hesabý planýndaki ana baþlýklar þu þekildedir: Teknik hesap - hayat dýþý sigorta 1. Kazanýlmýþ primler (reasürans hariç) 2. Teknik olmayan hesaptan aktarýlan yatýrým gelirleri 3. Diðer teknik gelirler (reasürans hariç) 4. Hasar ödemeleri (reasürans hariç) 5. Diðer baþlýklarda gösterilmeyen diðer teknik karþýlýklardaki deðiþimler (reasürans hariç) 86 6. Ýkramiyeler ve indirimler (reasürans hariç) 7. Net iþletme giderleri 8. Diðer teknik masraflar (reasürans hariç) 9. Denkleþtirme karþýlýðýndaki deðiþim 10.Ara toplam Teknik hesap - hayat sigortasý branþý 1. Kazanýlmýþ primler (reasürans hariç) 2. Yatýrým geliri 3. Yatýrýmlarýn gerçekleþmemiþ kazançlarý 4. Diðer teknik gelirler (reasürans hariç) 5. Hasar ödemeleri (reasürans hariç) 6. Diðer baþlýklarda gösterilmeyen diðer teknik karþýlýklardaki deðiþimler (reasürans hariç) 7. Ýkramiyeler ve indirimler (reasürans hariç) 8. Net iþletme giderleri 9. Yatýrým masraflarý 87 10. Yatýrýmlarýn gerçekleþmemiþ zararlarý 11. Diðer teknik masraflar (reasürans hariç) 12. Teknik olmayan hesaplara aktarýlan yatýrým gelirleri 13. Ara toplam Teknik olmayan hesap 1. Hayat dýþý sigorta teknik hesap bakiyesi 2. Hayat sigortasý teknik hesap bakiyesi 3. Yatýrým geliri 4. Hayat sigortasý teknik hesabýndan aktarýlan yatýrým gelirleri 5. Yatýrým masraflarý 6. Hayat dýþý sigorta teknik hesabýna aktarýlan yatýrým gelirleri 7. Diðer gelirler 8. Diðer masraflar (deðer ayarlamalarý dahil) 9. Normal faaliyetlerde kâr-zarar üzerinden vergi 10.Vergi sonrasý normal faaliyet kâr-zararý 88 11. Olaðanüstü gelirler 12. Olaðanüstü masraflar 13. Olaðanüstü kâr veya zarar 14. Olaðanüstü kâr veya zarar üzerinden vergi 15. Önceki baþlýklarda gösterilmeyen diðer vergiler 16. Mali yýl kâr veya zararý Direktif ayrýca, deðerleme kurallarý (üye devletlerin, özel kurallar getirmesi veya þirketlere Direktifte belirtilen alternatif kurallar arasýndan seçim yapma imkaný sunmasý mümkündür), hesaplarla ilgili belgelerin içeriði, konsolide hesaplarýn sunumu ile hesaplarýn ve yýllýk raporlarýn yayýmlanmasýyla ilgili hükümler getirmektedir. 3. AT Antlaþmasýnýn 54(3)(g) maddesine dayanan ve belli þirketlerin yýllýk hesaplarýna iliþkin 25 Temmuz 1978 tarih ve 78/660/EEC sayýlý Dördüncü Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 222, 14.08.1978 s. 11 - 31.) Deðiþiklikler: Antlaþmanýn konsolide hesaplara iliþkin 54(3)(g) maddesine dayanan 13 Haziran 1983 tarih ve 83/349/EEC sayýlý Yedinci Konsey Direktifi 89 (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 193, 18.07.1983 s. 1 - 17.) Belli þirketlerin, bankalarýn, diðer finansal kurumlarýn ve sigorta þirketlerinin yýllýk ve konsolide hesaplarýna iliþkin 78/660/EEC, 83/349/EEC, 86/635/EEC ve 91/674/EEC sayýlý Direktifleri tadil eden 18 Haziran 2003 tarih ve 2003/51/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 178, 17.07.2003 s. 16 - 22.) Özet Dördüncü Konsey Direktifi, üye devletlerin, yýllýk hesaplarýn ve yýllýk raporlarýn sunumu ve içeriði, kullanýlan deðerleme metotlarý ve bunlarýn yayýmlanmasýna iliþkin tüm limited þirketler için geçerli kanun ve hükümlerini koordine etmeyi amaçlamaktadýr. Direktif tüm limited þirketlere yöneliktir; ancak üye devletlerin bankalarý, diðer finansal kurumlarý ve sigorta þirketlerini istisna tutmasý mümkün olabilmektedir. Direktif uyarýnca, yýllýk hesaplar, bilânçolarý, kâr-zarar hesabýný ve hesaplardaki notlarý kapsamaktadýr. Bu dokümanlar bir bütün oluþturmakta ve Direktif tüm bu dokümanlarýn hazýrlanmasýný düzenleyen hükümleri içermektedir. Bilânçonun ve kâr-zarar hesabýnýn planý bir mali yýldan diðerine deðiþtirilemez. Direktif, üye devletlerin seçmesi için 90 iki bilânço planý alternatifi sunmakta, bilanço baþlýklarýný sýralamakta ve yorumlamaktadýr. Direktif, kâr-zarar hesabý içinse, yine, üye devletlerin seçmesi için alternatifler sunmaktadýr. Direktif, yýllýk hesaplardaki baþlýklarýn deðerlendirilmesi için, ihtiyat, deðerleme metotlarýnýn uygulamasýndaki uyum gibi genel ilkeleri de sýralamaktadýr. Direktif ayrýca, yýllýk rapor hazýrlanmasýyla ilgili hükümleri içermektedir. Bu yýllýk raporun, þirketin faaliyetleri ve durumuyla ilgili adil bir deðerlendirme içermesi gerekmektedir. Rapor ayrýca, bir önceki mali yýlýn bitiminden bu yana meydana gelen önemli olaylarý, þirketin gelecekteki muhtemel geliþimini, araþtýrma ve geliþtirme alanýndaki faaliyetlerini göstermelidir. Yýllýk hesaplar ve yýllýk rapor, bazý kurallara uygun olarak yayýnlanmalýdýr. Direktife göre, þirketlerin yýllýk hesaplarýnýn, ulusal mevzuatla yetkili kýlýnmýþ bir veya daha fazla kiþi tarafýndan denetlenmesi gerekmektedir. Bu kiþiler, yýllýk raporun, ayný mali yýlýn yýllýk hesaplarýyla uyumlu olup olmadýðýný tetkik etmekle yükümlüdür. 91 4. ELEKTRONÝK TÝCARET MEVZUATI 1. Bilgi toplumu hizmetlerinin bazý hukuki yönleri ve özellikle iç pazarda elektronik ticaret konusunda 8 Haziran 2000 tarih ve 2000/31/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Elektronik Ticaret Direktifi) (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 178, 17.07.2000 s. 1 - 16.) Özet 2000/31/EC sayýlý Direktifin temel amacý AT Antlaþmasýnýn hizmet sunumu serbestîsi kurallarýna uygun olarak, bilgi toplumu alanýnda hizmet sunumu serbestîsini saðlamaktýr. Direktif uyarýnca, prensipte ve bazý istisnalara baðlý olmakla birlikte, bu tür hizmetlerin, menþe ülkenin yasalarýna uymak þartýyla (menþe ülke rejimi) Avrupa Birliði çapýnda serbestçe sunulmasý mümkün olabilmektedir (bkz. Madde 3). Sözleþmeye dayalý yapýlarýndan dolayý, finansal hizmetler, internet üzerinden ticarete uygundur. E-ticaret Direktifi, sigorta sektörü dahil tüm finansal hizmetlere uygulanabilmektedir. Bu, üye devletlerin sigorta ürünlerinin internet üzerinden sunumunu yasaklayan mevcut hükümleri kaldýrmalarý gerektiði anlamýna gelmektedir. Ayrýca, sigorta hizmetlerinin sunumu için, Sigorta Direktifleri çerçevesinde belirlenen izinler dýþýnda bir ön izne gerek bulunmamaktadýr. Ancak, E-ticaret Direktifi hayat sigortasý ve hayat dýþý sigorta Direktifleri çerçevesinde istisnalar getirdiðinden (Direktifin 92 ekinde Madde 3'e getirilen istisnalar yer almaktadýr), Direktifin sigorta sektörüne uygulanmasý tam olarak saðlanamamýþtýr. Bunun nedeni, bu direktiflere özel bazý gerekliliklerin menþe ülke prensibiyle çakýþmasý ve ev sahipliði yapan ülkenin yetkisini gerektirmesidir. Ancak, bu istisna, sigorta þirketlerinin faaliyetlerine uygulandýðý halde, sigorta aracýlarýnýn faaliyetlerine uygulanmamaktadýr. Daha geniþ bir açýdan incelendiðinde, sigorta sektörü için E-ticaret Direktifinin 3. Maddesi ile getirilen istisnanýn þu 3 alanlarda etkileri bulunmaktadýr : - Sýnýr ötesi elektronik sigorta faaliyetleri için koþullar Bir sigorta þirketi elektronik sigorta iþlemleri gerçekleþtirmek istediðinde, hizmetlerin serbest sunumu için bildirim prosedürü ve poliçe þartlarýnýn kontrolü gibi konularda mevcut Sigorta Direktiflerindeki hükümlere tabi olacaktýr. - Reklâm Sigorta Direktifleri uyarýnca, sigorta þirketlerinin, ev sahipliði yapan ülkedeki (host state) hizmetleriyle ilgili reklâmlarý, o üye devlette genel fayda çerçevesinde belirlenen kurallara tabidir. Ancak, E-ticaret Direktifinin 3 Bkz. Sigorta Komitesi Çalýþma Raporlarý, “E-Ticaret ve Finansal Hizmetler”, 26/11/2001, MARKT/2094/01. 93 3. Maddesi ev sahipliði yapan üye devletin bu kuralý her durum için ayrý ayrý deðerlendirerek ancak belli katý koþullar altýnda sýnýrlayabileceðini veya engelleyebileceðini belirtmektedir. - Sözleþme hukuku Sigorta sözleþmelerine uygulanan hukuk Sigorta Direktifleri hükümleriyle uyumlu þekilde belirlenecektir. Hayat sigortasý ve geniþ kapsamlý riskler için uygulanacak hukuk, riskin/taahhüdün bulunduðu üye devletin hukukudur. - Poliçe sahiplerini sigorta sözleþmesi hakkýnda bilgilendirme Sigortacý, elektronik ortamda yapýlan sigorta sözleþmeleriyle ilgili, yerleþik olduðu üye devlette uygulanan kurallar doðrultusunda, poliçe sahibine bilgi vermekle yükümlüdür. 94 5. SÝGORTA GRUPLARI (EK DENETÝM) MEVZUATI 1. Bir sigortacýlýk grubundaki sigorta þirketlerinin tamamlayýcý denetimi hakkýndaki 27 Ekim 1998 tarih ve 98/78/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 330, 05.12.1998 s. 1 - 12) Özet Hayat ve Hayat-Dýþý Sigorta Direktifleri, sigorta þirketlerinin denetimiyle ilgili hükümler içermektedir. Bu denetim, “Sigorta Gruplarý Direktifi” olarak da bilinen ve üye devletlerin yetkili makamlarýnca “ek bir denetim” getiren 98/78/EC sayýlý Direktif ile de desteklenmektedir. Bu ek denetim, sigorta þirketinin baðlý þirketlerini, iþtiraklerini ve bu iþtiraklerin baðlý þirketlerini de kapsamýna almaktadýr. Ek denetim, sigorta þirketinin resmi izin/ruhsat aldýðý üye devletin yetkili mercilerince gerçekleþtirilmektedir. Bu merciler, denetimin amacýyla ilgili olan tüm bilgilere ulaþabilecek ve bu tür bilgileri yerinde doðrulamaya yetkili olacaklardýr. Farklý üye devletlerde yerleþik sigorta þirketlerinin birbirleriyle herhangi bir baðlarý veya ortak bir iþtirakleri bulunuyorsa, bu üye devletlerdeki yetkili merciler denetimi kolaylaþtýrmak amacýyla iþbirliðine gidebilmektedir. 95 Yetkili merciler, krediler, teminatlar ve bilanço dýþý iþlemler, yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý, reasürans iþlemleri ve masraflarýn paylaþýmýna iliþkin anlaþmalarla ilgili genel bir denetim gerçekleþtirmektedir. Sigorta Gruplarý Direktifi, finans gruplarýnda öz kaynaklarýn ana ve baðlý þirketlerde birden çok kullanýmýný (double gearing) engelleme açýsýndan büyük önem taþýmaktadýr. Sigorta Direktiflerinde detaylý olarak belirtildiði üzere, tüm sigorta þirketlerinin, poliçe sahiplerinin güvenliðini garanti altýna almak için bir yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý olmalýdýr. Ancak, sigorta þirketleri gruplarýnýn, grubun farklý sigorta þirketlerinin birbirinden ayrý yükümlülük karþýlama yeterliliði marjý gereklilikleri için ayný sermayeyi kullanma riski bulunmaktadýr. Bunun engellenmesi için, Sigorta Gruplarý Direktifi, grubun bir parçasý olan sigorta þirketinin “düzeltilmiþ yükümlülük karþýlama yeterliliðini” (adjusted solvency) hesaplarken, gruptaki baðlý sigorta ve reasürans þirketlerinin finansal durumunu dikkate almaktadýr. Bir sigorta grubunda yer alan hisse sahibi þirketlerin kendi fonlarýnýn denetimi de önem arz etmektedir. Bu denetimin amacý, hisse sahibi þirketlerin borçlu hale geldiklerinde kendilerine baðlý bulunan sigorta þirketlerinden sermaye çekmeye çalýþmalarýný engellemektir. Direktifin 1. Eki'nde, “düzeltilmiþ yükümlülük karþýlama yeterliliði” için üç farklý hesaplama metodu sunulmaktadýr. Bunlar, mahsup etme ve toplama metodu (deduction and aggregation method) , gereklilik mahsup metodu 96 (requirement deduction method) ve muhasebe konsolidasyon bazlý metot (accounting consolidation-based method) olarak isimlendirilmektedir. Her üç metodun da birbirine eþdeðer olduðu vurgulanmaktadýr. 97 6. FÝNANSAL ÞÝRKET GRUPLARI MEVZUATI 1. 73/239/EEC, 79/267/EEC, 92/49/EEC, 92/96/EEC, 93/6/EEC ve 93/22/EEC sayýlý Konsey Direktifleri ile 98/78/EC ve 2000/12/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktiflerini deðiþtiren, bir finansal þirket grubunda yer alan kredi kurumlarý, sigorta þirketleri ve yatýrým firmalarýnýn ek denetimine iliþkin 16 Aralýk 2002 tarih ve 2002/87/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 035, 11.02.2003 s. 1 - 27.) Özet Avrupa Birliði'nin finansal alandaki mevzuatý, uzun zaman boyunca sektör bazlý tanýmlanmýþ ve öncelikle, faaliyetleri sigortacýlýk veya bankacýlýkla sýnýrlanmýþ homojen finansal gruplara yönelik olmuþtur. Ne var ki, finans piyasalarýndaki yeni geliþmeler, bu piyasalarýn farklý sektörlerinde faaliyet gösteren yeni finansal þirket gruplarýnýn doðmasýna yol açmýþtýr. “Finansal Þirket Gruplarý Direktifi” olarak da bilinen 2002/87/EC sayýlý Direktifin önemi, “büyük finansal þirket gruplarýnýn denetimine iliþkin uluslararasý düzeyde kabul gören tavsiyelerin dünyada ilk kapsamlý uygulamasý” olmasýndan kaynaklanmaktadýr. Avrupa Birliði, Finansal Þirket Gruplarý Direktifinin uygulanmasýyla, büyük finansal ortaklýklarýn farklý finansal sektörlerde ve sýnýrlarýn ötesinde etkin denetimini, finansal istikrarýn arttýrýlmasýný ve sigorta poliçe sahipleri ile 98 yatýrýmcýlarýn korunmasýný amaçlamaktadýr. Direktif uyarýnca, bir finansal þirket grubu içerisindeki ana þirket Avrupa Birliði içerisindeyse, ek denetimin koordinasyonundan ve uygulanmasýndan sorumlu bir düzenleyici koordinatör atanmaktadýr. Bir finansal þirket grubunun baþýnda bir düzenlenmiþ kiþi/kurum (regulated entity) bulunuyorsa, koordinatörlük görevini bu düzenlenmiþ kuruluþa izin/ruhsat veren yetkili merci yürütmektedir. Finansal þirket grubunun baþýnda bir düzenlenmiþ kuruluþ bulunmamasý halinde, koordinatörün belirlenmesinde gruptaki þirketlerin veya sektörlerin büyüklüðüne ve/veya adli durumlarýna baðlý bazý ilkeler kullanýlmaktadýr. Finansal þirket grubunun ana þirketi Avrupa Birliði içerisinde deðilse, yetkili merciler, düzenlenmiþ kiþi/kurumlarýn üçüncü bir ülkenin yetkili mercii tarafýndan, düzenlenmiþ kuruluþlarýn ek denetimine iliþkin Direktifin hükümlerine eþdeðer þekilde denetime tabi olup olmadýðýna bakarlar. Bu düzenleyici, grup kuruluþlarýnýn Avrupalý düzenleyicilerine danýþmaktadýr. Direktif, koordinatöre þu yollarla ek denetim gerçekleþtirme yetkisi tanýmaktadýr: - Gerekli veya ilgili bilgilerin toplanmasý ve yayýlmasýnýn koordinasyonu, - Þirket grubunun finansal durumunun ve sermaye 99 yeterliliðinin ek denetimi, - Þirket grubunun yapýsýnýn, organizasyonunun ve iç kontrol sisteminin deðerlendirilmesi, - Denetim faaliyetlerinin planlanmasý ve koordinasyonu. Direktif, þirket grubunun farklý kuruluþlarýnda, risklere karþý bir tampon olarak ayný sermayenin birden fazla kullanýmýný (multiple gearing) ve ana þirketlerin borç göstermek suretiyle gelirleri yan kuruluþlarý için öz kaynak olarak aktarmalarýný (downstreaming) engellemek için yükümlülük karþýlama yeterliliðine iliþkin hükümler getirmiþtir. Direktif ayrýca, ortaklýkta uygun risk yönetimi ve iç kontrol sistemleri saðlayan hükümlerle, grup seviyesinde uygun risk yoðunlaþmasý ve ayný ortaklýðýn kuruluþlarý arasýnda uygun iþlemler saðlayan hükümler içermektedir. Finansal Þirket Gruplarý Direktifi, ayrýca, ortaklýkta uygun risk yönetimi ve iç kontrol sistemleri saðlayan hükümlerle, grup seviyesinde uygun risk yoðunlaþmasý ve þirket grubu içerisindeki kuruluþlar arasýnda uygun iþlemler saðlayan hükümler içermektedir. 100 7. SÝGORTAARACILARI MEVZUATI 1. Sigorta aracýlarýna iliþkin 18 Aralýk 1991 tarih ve 92/48/EEC sayýlý Komisyon Tavsiye Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 019, 28.01.1992 s. 32 - 33.) Özet 92/48/EEC sayýlý Komisyon Tavsiyesi, sigorta aracýsýný, 77/92/EEC sayýlý Direktifin (2002/97/EC sayýlý Direktifle yürürlükten kaldýrýlmýþtýr) 2. maddesinde belirtilen mesleki faaliyetleri gerçekleþtiren kiþi olarak tanýmlamaktadýr. Bu faaliyetler: (a) Sigorta veya reasürans yaptýrmak isteyen kiþileri sigorta veya reasürans þirketleriyle bir araya getiren, sigorta veya reasürans sözleþmelerinin düzenlenmesi için hazýrlýk çalýþmalarý yapan ve bu tür sözleþmelerin uygulanmasýna ve idaresine yardýmcý olan kiþilerin mesleki faaliyetleri, (b) Bir veya daha fazla sigorta þirketi adýna sigorta sözleþmelerinin düzenlenmesi için hazýrlýk çalýþmalarý yapan, önerilerde bulunan ve sözleþmelerin imzalanmasý için gerekli çalýþmalarý yapan veya bu tür sözleþmelerin uygulanmasýna ve idaresine yardýmcý olan kiþilerin mesleki faaliyetleri, 101 (c) Sigorta sözleþmeleri hakkýnda bilgi veren, teklifte bulunan veya prim toplayan kiþilerin yukarýda sayýlmayan faaliyetleridir. Sigorta aracýlýðý faaliyetini gerçekleþtiren bir þirketin genel, ticari, mesleki bilgi ve yetenek sahibi yeteri kadar kiþi çalýþtýrmasý gerekmektedir. Sigorta aracýsý, mesleki sorumluluk sigortasýna veya mesleki ihmalden kaynaklanan sorumluluklara karþý benzer bir baþka garantiye sahip olmalýdýr. Kiþinin iyi bir itibara sahip olmasý, yeterli finansal kapasitesi bulunmasý (finansal kapasitenin düzeyi ve biçiminin belirlenmesi üye devletlere býrakýlmýþtýr) ve iflâs etmemiþ olmasý gerekmektedir. Bu koþullarý saðlayan sigorta aracýlarý kendi üye devletlerinde kayýtlý olmalýdýr. Bu kiþilerin sigorta aracýlýðý faaliyetini gerçekleþtirebilmeleri ancak kayýt iþlemlerinin tamamlanmasýnýn ardýndan mümkün olabilmektedir. 2. Sigorta aracýlýðýna iliþkin 9 Aralýk 2002 tarih ve 2002/92/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 009, 15.01.2003 s. 3 - 10.) Yürürlükten kaldýrdýðý mevzuat: Sigorta acente ve brokerlerine iliþkin yerleþme ve hizmet sunma serbestîsinin etkin bir biçimde saðlanabilmesine yönelik tedbirler, özellikle bu 102 faaliyetler konusundaki geçiþ dönemi tedbirleri hakkýnda 13 Aralýk 1976 tarih ve 77/92/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 026, 31.01.1977 s. 14 - 19.) Özet Sigorta ve reasürans aracýlarýnýn, Avrupa Birliði çapýnda sigorta ve reasürans ürünlerinin daðýtýmýnda önemli bir rolü bulunmaktadýr. Tek sigorta piyasasýnýn düzgün bir þekilde iþleyebilmesi için aracýlarýn faaliyetlerini serbest þekilde yürütebilmeleri gerekmektedir. “Sigorta Aracýlarý Direktifi” olarak da bilinen 2002/92/EC sayýlý Direktif, sigorta ve reasürans aracýlýðý faaliyetlerinin, bir üye devlette yerleþik veya orada yerleþmeyi planlayan gerçek ve tüzel kiþilerce gerçekleþtirilmesi için gerekli kurallarý belirlemektedir. Direktif çerçevesinde aracýlýk, “sözleþmelerin gerçekleþtirilmesi için hazýrlýk çalýþmasý baþlatma, önerme ve icra etme veya bu tür sözleþmeleri gerçekleþtirme veya bu tür sözleþmelerin idaresine ve baþarýsýna yardýmcý olma faaliyetleri” olarak tanýmlanmaktadýr. Sigorta ve reasürans aracýlarýnýn kendi üye devletlerindeki yetkili mercilere kayýt yaptýrmalarý gerekmektedir. Aracýlar kayýt iþlemini gerçekleþtirmelerinin ardýndan, yerleþme ve hizmet sunumu serbestîlerinden faydalanarak Avrupa Birliði sýnýrlarý içerisinde aracýlýk faaliyetleri yürütebilmektedir. 103 Aracýlarýn uygun bilgi ve yeteneðe, iyi bir itibar ve temiz bir sicile sahip olmalarý gerekmektedir. Avrupa Birliði'ni kapsayan mesleki sorumluluk sigortalarý veya mesleki ihmalkârlýktan kaynaklanan sorumluluklara karþý her bir tazminat talebi için uygulanabilir en az 1.000.000 Euro ve toplamda tüm talepler için senelik 1.500.000 Euro garantileri bulunmalýdýr. Üye devletler, aracýnýn sigortalýlardan toplanan primleri sigorta þirketine aktarmadýðý veya þirket tarafýndan ödenen tazminat miktarý ya da primi sigortalýya aktarmadýðý durumlarda tüketicileri korumakla yükümlüdür. Yüksek düzey mesleki bilgi ve yetkinlik gerektiren bu asgari gerekliliklerin büyük önemi bulunmaktadýr. Üye devletler, sadece kendi topraklarýnda kayýtlý aracýlarla sýnýrlý kalmak kaydýyla, daha katý önlemler alabilmektedir. Sigorta veya reasürans aracýsý, bir veya daha fazla üye devlette faaliyette bulunmak istediðinde öncelikle bu üye devletin yetkili mercilerini bilgilendirmek durumundadýr. Daha sonra, yetkili merciler, aracýnýn bu isteðiyle ilgili bilgilendirilmek isteyen ev sahipliði yapacak üye devleti bir ay içerisinde bilgilendirmektedir. Aracý, menþe ülkenin yetkili makamlarýnca, ev sahipliði yapacak ülkeye bildirimde bulunulduðuna iliþkin olarak bilgilendirilmesinden bir ay sonra iþe baþlayabilmektedir. Ev sahipliði yapacak ülke bu durumla ilgili bilgilendirilmek istemiyorsa, aracý hemen iþe baþlayabilmektedir. Direktif, sigorta aracýlarýnýn, müþterilere ürünlere iliþkin olarak verdikleri tavsiyelerde yeterli bilgilendirici açýklamalarý yapmasýný gerektirmektedir. Aracýlarýn, belli bir 104 ürünü, müþterilerin kiþisel gereksinimleri doðrultusunda onlara tavsiye etme nedenlerine dair yazýlý açýklamada bulunmalarý gerekmektedir. Direktif, ürünlerden memnun kalmamýþ müþterilerle ilgili olarak, sorunlarýn mahkeme yoluna gidilmeksizin alternatif uyuþmazlýk çözüm yollarý ile giderilmesi konusunda da üye devletleri teþvik etmektedir. 105 8. MOTORLU TAÞITLAR MEVZUATI 1. Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün denetimi hakkýnda 24 Nisan 1972 tarih ve 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 103, 02.05.1972 s. 1 - 4.) Deðiþiklik: • Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün denetimi hakkýnda 24 Nisan 1972 tarih ve 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifini tadil eden 19 Aralýk 1972 tarih ve 72/430/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 291, 28.12.1972 s.162 - 162.) Komisyon Tavsiye Kararlarý: • Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün denetimi hakkýnda 24 Nisan 1972 tarihli Konsey Direktifinin üye devletler tarafýndan uygulanmasýna iliþkin 15 Mayýs 1973 tarih ve 106 73/185/EEC sayýlý Komisyon Tavsiye Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 194, 16.07.1973 s. 13 - 13.) • Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün denetimi hakkýnda 24 Nisan 1972 tarihli Konsey Direktifinin uygulanmasýna iliþkin, üye devletlere yönelik 6 Þubat 1974 tarih ve 74/165/EEC sayýlý Komisyon Tavsiye Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 087, 30.03.1974 s. 12 - 12.) • Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý kapsamýndaki hasar taleplerinin hýzlandýrýlmýþ þekilde çözümüne iliþkin 8 Ocak 1981 tarih ve 81/76/EEC sayýlý Komisyon Tavsiye Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 057, 04.03.1981 s. 27 - 27.) Özet Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifleri, Avrupa Birliði'nde taþýtlarýn serbest dolaþýmýnýn en temel unsurlarýndan biridir. 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifi bu alanda kabul edilmiþ direktiflerin ilkidir. 107 Direktif uyarýnca, üye devletler, diðer üye devletlerde kayýtlý taþýtlar veya üçüncü bir ülkede kayýtlý olup kendi topraklarýna giriþ yapan taþýtlar için mali sorumluluk sigortasý kontrolü yapmayacaktýr. Ancak, üye devletlerin rastgele kontroller gerçekleþtirmesi mümkündür. Üye devletler, kendi topraklarýnda kayýtlý taþýtlar için mali sorumluluk sigortasý yaptýrýlmasýný garanti altýna alan önlemler almakla yükümlüdür. Sigorta sözleþmesi, bu devletlerde meydana gelen her türlü zarar ve ziyaný ve Avrupa Birliði sýnýrlarý içinde yapýlan seyahatler sýrasýnda üye devlet vatandaþlarýnýn uðradýðý her türlü zarar ve ziyaný kapsamak durumundadýr. Üye devletler, belli grup kiþiler ve belirlenen belli taþýt türleri için bu ilkelerden muaf hareket edebilirler. Bir üye devlette kaza meydana gelmesi ve kazaya baþka bir üye devlette kayýtlý bir aracýn sebep olmasý durumunda, Ulusal Sigortacýlar Bürosu (National Insurers' Bureau) taþýtýn kayýtlý olduðu ülkeyi tespit ederek taþýtýn sigortasýyla ilgili detaylarý temin etmekle yükümlüdür. Üye devletler, sebebiyet verdikleri zarar veya ziyanlar için teminatlarý yerine getiremeyen üçüncü ülke taþýtlarýnýn topraklarýnda kullanýlmasýný yasaklama hakkýna sahiptir. Üçüncü ülkede kayýtlý taþýtlar için, taþýtýn sigortalý olduðunu gösteren geçerli bir yeþil kart (ulusal ofis adýna çýkartýlan uluslararasý motorlu taþýt sigorta belgesi) veya sýnýr sigortasý (frontier insurance) belgesi sunulmalýdýr. 108 2. Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý hakkýnda 30 Aralýk 1983 tarih ve 84/5/EEC sayýlý Ýkinci Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 008, 11.01.1984 s. 17 - 20.) Özet Ýlk Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifiyle, üye devletlere, topraklarýnda kayýtlý taþýtlar için mali sorumluluk sigortasý yapýlmasýný saðlamak üzere önlemler alma zorunluluðu getirilmiþti. Ýkinci Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi uyarýnca, bu sorumluluk sigortasýnýn zorunlu olarak hem mala gelen zararlarý hem de kiþisel maðduriyetleri kapsamasý öngörülmüþtür. Direktif, kiþisel maðduriyet durumunda, tazminatý 350.000 ECU, mala gelen zararlardaysa hasar baþýna 100.000 ECU olarak belirlemiþtir. (Beþinci Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi teklifiyle, ECU'nin kalkmasýna paralel, zorunlu sigorta miktarlarý yeniden belirlenmiþtir). Üye devletler tazminat için bir organ kurmak veya yetkilendirmek zorundadýr. Bu tazminatýn, en az mala gelen zarar veya kiþisel maðduriyet durumlarýndaki sigorta yükümlülüðü limitleri kadar olmasý gerekmektedir. Sigorta poliçesindeki herhangi bir kanuni hüküm veya sözleþme maddesinin, taþýtlarýn, açýk veya zýmni ruhsatý olmayan, ilgili aracý kullanmalarýna izin veren bir ehliyeti bulunmayan veya ilgili aracýn durumu ve güvenliðiyle ilgili 109 kanuni teknik gereklilikleri yerine getirmeyen kiþiler tarafýndan kullanýmýný sigorta kapsamýnda tutmamasý halinde, söz konusu maddeler kazanýn maðdurlarý olan üçüncü þahýslarýn tazminat talepleri karþýsýnda hükümsüz olacaktýr. Çalýntý veya gasp edilmiþ araçlar için üye devletler, kurduklarý veya yetkilendirdikleri organlarý sigortacý yerine tazminatý ödemekle yükümlü kýlabilirler. Direktif uyarýnca, sigortalýnýn aile fertleri, sürücü veya kanuna göre kazadan sorumlu olan ve bu sorumluluðu sigorta kapsamýnda olan herhangi diðer bir kiþi, bu iliþkiye dayanarak kiþisel maðduriyetlerine yönelik olarak sigortadan muaf tutulamaz. 3. Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý hakkýnda 14 Mayýs 1990 tarih ve 90/232/EEC sayýlý Üçüncü Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 129, 19.05.1990 s. 33 - 35.) Özet Üçüncü Konsey Direktifi uyarýnca, üye devletler, zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý poliçelerinin, ortak uygulanan tek bir prime göre, tüm Avrupa Birliði sýnýrlarý içerisinde geçerli olmasýný ve her üye devlette kanunlarý gereði zorunlu tutulan teminatýn (veya aracýn kayýtlý olduðu üye devletin kanunlarý gereði zorunlu tutulan teminat tutarý 110 daha yüksekse bu teminatýn) verilmesini saðlamak üzere gerekli adýmlarý atmakla yükümlüdür. Tazminat ödenmesi için üye devlet tarafýndan kurulan organla, maðdura tazminat ödemekle yükümlü mali sorumluluk sigortasý saðlayan sigortacý arasýnda bir anlaþmazlýk doðarsa, üye devlet, taraflardan birinin gecikmeksizin maðdura tazminat ödemesini garanti etmelidir. Özetle, bu üç Direktifle, Avrupa Birliði, motorlu taþýt sigortalarý alanýnda tek pazar oluþturulmasýnýn alt yapýsýný hazýrlamýþtýr. Bu baðlamda, - Avrupa Birliði içerisindeki tüm taþýtlar için, üçüncü þahýs mali sorumluluk sigortasý (zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý) getirilmiþ ve asgari sigorta teminatlarý belirlenmiþtir; - Sigorta belgesi tüm Avrupa Birliði içerisinde geçerli kýlýnmýþtýr. Bu da motorlu taþýtlarýn serbest dolaþýmýný saðlamýþ ve sýnýrlarda sigorta kontrolünü kaldýrmýþtýr; - Tüm üye devletlerde tazminat organlarý kurularak, kaza maðdurlarýna (tespit edilememiþ veya sigortasýz araçlarýn yol açtýðý kazalarýn maðdurlarý da dahil) daha iyi koruma getirilmiþtir; - Taþýttaki tüm yolcular (sürücünün ailesi dahil) zorunlu sigorta teminatý altýna alýnmýþtýr. 111 4. 73/239/EEC ve 88/357/EEC Direktiflerini tadil eden motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin üye devlet yasalarýnýn yakýnlaþtýrýlmasýna iliþkin 16 Mayýs 2000 tarih ve 2000/26/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Dördüncü Motorlu Taþýt Direktifi) (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 181, 20.07.2000 s. 65 - 74.) Özet Dördüncü Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi, maðdurun ikamet ettiði üye devlet dýþýnda meydana gelen kazalara iliþkin hasar iþlemlerinin daha hýzlý tamamlanabilmesi için bir mekanizma oluþturmuþtur. Bu mekanizma, diðer üye devlet taþýtlarýnýn sebebiyet verdiði kazalarýn maðdurlarýna tazminat ödenmesini saðlayan daha önceki motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý direktifleriyle kurulmuþ sistemi tamamlar niteliktedir. Dördüncü Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi uyarýnca, kazalarda maðdur olan taraflar, kaza sorumlusu kiþiye mali sorumluluk sigortasý saðlayan sigorta þirketine doðrudan dava açma hakkýna sahiptir. Direktif, tüm sigorta þirketlerinin, resmi izin/ruhsatlarýný aldýklarý ülke dýþýndaki tüm üye devletlerde bir “hasar temsilcisi” atamalarýný zorunlu kýlmaktadýr. Bu kiþi, atandýðý üye devlette ikamet etmeli ve kazadan kaynaklanan hasarlara iliþkin iþlemlerden sorumlu olmalýdýr. Hasar temsilcisinin seçimi, sigorta þirketinin takdirindedir ve 112 üye devletler bu seçime müdahale edememektedir. Hasar temsilcisi bir veya daha fazla sigorta þirketi için çalýþabilmekte ve maðdur taraflara karþý sigorta þirketini temsil etmek üzere yeteri kadar yetkiye sahip olmaktadýr. Avrupa Komisyonu, hasar temsilcisinin atanmasýyla, kaza maðdurunun, sorumlu sigortacýnýn temsilcisiyle kendi üye devletinde ve kendi dilinde muhatap olmasýný saðlamayý amaçlamýþtýr. Dördüncü Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi, þu görevleri yerine getirmek üzere bir bilgi merkezi kurulmasý hükmünü getirmiþtir: - Motorlu taþýtlarýn kayýt numaralarý, bu araçlarla ilgili sigorta poliçesi numaralarý, yeþil kart (uluslararasý motorlu taþýt sigorta belgesi) veya sýnýr sigortasý poliçesi numaralarý, bu taþýtlarý sigortalayan sigorta þirketleri vb. bilgiler için kayýtlar tutmak, - Bu bilgilerin toplanýp derlenmesi ve yayýnlanmasý, - Söz konusu bilgilerin hak sahibine bildirilmesine yardýmcý olunmasý. Maðdur taraf, 7 yýllýk bir süre boyunca, ikamet ettiði ülkenin, aracýn kayýtlý olduðu üye devletin veya kazanýn meydana geldiði üye devletin bilgi merkezinden, sigorta þirketinin adý ve adresi, sigorta poliçe numarasý ve sigorta þirketinin hasar temsilcisinin adý ve adresiyle ilgili bilgi edinebilmektedir. Bilgi merkezi ayrýca, bilginin edinilmesinde meþru hakký 113 bulunduðu takdirde, maðdur tarafa, aracýn sahibi, devamlý sürücüsü veya kayýtlý kullanýcýsýnýn adý ve adresi hakkýnda bilgi vermekle yükümlüdür. Dördüncü Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifi ayrýca, üye devletlerin, maðdur taraflarýn tazminatýný karþýlamak üzere tazminat kurumlarý kurmasýný gerekli kýlmaktadýr. Bu kurumlar, hasar temsilcisinin olmadýðý veya sigortacýnýn konuyla ilgilenmekte aðýr davrandýðý durumlarda hasarlara iliþkin konularýn çözümünden sorumlu olacaktýr. Maðdur taraflar ikamet ettikleri üye devletteki tazminat kurumuna tazminat talebinde bulunabilmektedirler; ancak doðrudan sigorta þirketine karþý yasal iþlem baþlatmýþlarsa, böyle bir talepte bulunmalarý mümkün olmamaktadýr. Tazminat kurumu, maðdur tarafýn tazminat talebinde bulunmasýndan sonra iki ay içerisinde harekete geçer; ancak sigorta þirketinin veya hasar temsilcisinin talebe uygun bir cevap vermesi durumunda kendi iþlemlerini sonlandýrýr. Kazayý takip eden iki ay içinde aracýn veya sigorta þirketinin belirlenmesinin mümkün olmadýðý durumlarda, maðdur taraf ikamet ettiði üye devletteki tazminat kurumundan tazminat talebinde bulunabilmektedir. Bu önlemlerden hiçbiri üye devletlerde uygulanmakta olan sorumluluk veya yargý yetkisiyle ilgili kurallarý deðiþtirmemektedir. Bir kaza durumunda, kazanýn meydana geldiði ülkedeki kanunlar uygulanmaya devam edecektir. Kazada sorumlunun kim olduðu konusunda çýkan anlaþmazlýk sonucunda konunun mahkemeye intikal etmesi 114 durumunda, duruþmalar, kazanýn meydana geldiði ülkede ve o ülkenin hukukuna uygun olarak yapýlacaktýr. 5. 73/239/EEC ve 88/357/EEC sayýlý Direktifleri tadil eden motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin üye devlet yasalarýnýn yakýnlaþtýrýlmasýna iliþkin 16 Mayýs 2000 tarih ve 2000/26/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifinin 6. maddesinin uygulanmasýna iliþkin 27 Aralýk 2002 tarih ve 2003/20/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 008, 14.01.2003 s. 35 - 36.) Özet 2003/20/EC sayýlý Komisyon Kararý, maðdur taraflarýn zararýný tazmin etmekle sorumlu tazminat kurumlarýnýn kuruluþu ve onayýyla ilgili 2000/26/EC sayýlý Direktifin 6. maddesinin uygulanmasýna iliþkindir. 2003/20/EC sayýlý Kararla, 2000/26/EC sayýlý Direktifin 6. maddesi 20 Ocak 2003 tarihinde yürürlüðe girmiþ ve üye devletler Avrupa Komisyonu'na Kararýn uygulanmasýyla ilgili aldýklarý önlemleri bildirmekle sorumlu tutulmuþtur. 115 6. Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin denetim hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 28 Temmuz 2003 tarih ve 2003/564/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 192, 31.07.2003 s. 23 - 39.) Yürürlükten kaldýrdýðý mevzuat: • Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün denetimi hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 30 Mayýs 1991 tarih ve 91/323/EEC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 177, 05.07.1991 s. 25 - 36.) • Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün denetimi hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 21 Aralýk 1992 tarih ve 93/43/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 016, 25.01.1993 s. 51 - 52.) 116 • Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün denetimi hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 27 Ekim 1997 tarih ve 97/828/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 343, 13.12.1997 s. 25 - 26.) • Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý ve bu sigorta yükümlülüðünün denetimi hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 26 Ocak 1999 tarih ve 1999/103/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 033, 06.02.1999 s. 25 - 26.) • Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda yaklaþtýrýlmasý hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifinin uygulanmasý ve bu sorumluluða iliþkin sigorta yükümlülüðünün Kýbrýs'a iliþkin olarak yürürlüðe konmasýna dair 15 Þubat 2001 tarih ve 2001/160/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 057, 27.02.2001 s. 56 - 56.) 117 Özet 2003/564/EC sayýlý Komisyon Kararý, üye devletlerin baþka bir üye devlette veya Çek Cumhuriyeti, Hýrvatistan, Güney Kýbrýs Rum Yönetimi, Macaristan, Ýzlanda, Norveç, Slovakya, Slovenya ve Ýsviçre'de kayýtlý araçlar için, 1 Aðustos 2003 tarihinden itibaren motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý kontrolü yapmaktan kaçýnmasý gerektiðini belirtmektedir. Bu karar, Avrupa Ekonomik Alaný üye devletlerinin, Ulusal Sigortacýlar Bürolarý ile diðer ortak devletler arasýnda yapýlan anlaþmayla uyumludur. Anlaþma, Karara Ek olarak iliþtirilmiþtir. 7. Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin denetim hakkýnda 72/166/EEC sayýlý Konsey Direktifinin uygulanmasýna iliþkin 2 Nisan 2004 tarih ve 2004/332/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 105, 14.04.2004 s. 39 - 39.) Özet 2004/332/EC sayýlý Komisyon Kararý, üye devletlerin Estonya, Litvanya, Letonya, Malta ve Polonya'da kayýtlý araçlar için, 30 Nisan 2004 tarihinden itibaren motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý kontrolü yapmaktan kaçýnacaðýný belirtmektedir. Bu Karar, Avrupa Ekonomik Alaný üye devletlerinin Ulusal Sigortacýlar Bürolarý ile diðer ortak devletler arasýnda yapýlan anlaþmanýn Eki'yle uyumludur. 118 8. Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin 72/166/EEC, 84/5/EEC, 88/357/EEC, 90/232/EEC ve 2000/26/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktiflerini tadil eden 2005/14/EC sayýlý ve 11 Mayýs 2005 tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Beþinci Motorlu Taþýt Sigortasý Direktifi) (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 149, 11.06.2005 s. 14-21.) Özet Sýnýrlar arasý trafikteki artýþ, motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý hakkýnda Avrupa Komisyonu'na gelen çok sayýda soru, þikâyet ve dilekçe, boþluklarýn doldurulmasý veya ortaya çýkan sorunlara çözüm bulunmasý ihtiyacý, motorlu taþýt Direktiflerinin gözden geçirilerek modernleþtirilmesini gerektirmiþtir. Beþinci Motorlu Taþýt Sigortasý Direktifi, aþaðýdaki hedeflere ulaþmak üzere motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý direktiflerini deðiþtirmeyi amaçlamýþtýr: - Zorunlu sigorta aracýlýðýyla, motorlu taþýt kazasý maðdurlarýný koruma yollarýný günümüze uyarlamak ve geliþtirmek; - Direktiflerin üye devletler tarafýndan benzer þekilde yorumlanmasý ve uygulanmasýný saðlamak; - Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýnda daha etkin bir tek pazar yaratmak üzere, sýkça ortaya çýkan 119 sorunlarýn çözümünü saðlamak. Yeni Direktifte, Ýkinci Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Direktifinde yer alan asgari tazminat tutarlarýnýn 1982 yýlýndan bu yana revize edilmediði dikkate alýnmýþtýr. Buna göre, kiþisel maðduriyet durumunda maðdur baþýna en az 1.000.000 Euro ya da maðdur sayýsý ne olursa olsun hasar baþýna en az 5.000.000 Euro; mala gelen zarar durumundaysa, maðdur sayýsý ne olursa olsun hasar baþýna 1.000.000 Euro zorunlu sigorta yapýlmasý öngörülmektedir. Bu tutarlar, Avrupa Tüketici Fiyat Endeksi dikkate alýnarak her beþ yýlda bir gözden geçirilecektir. Direktifle, yayalar ve bisikletçiler, kaza maðdurlarý arasýnda özel bir kategori altýnda deðerlendirilmektedir. Motorlu taþýt sigortasý, yayalarýn, bisikletçilerin ve yollardaki diðer motorsuz taþýt kullanýcýlarýn kiþisel maðduriyetlerini de kapsamaktadýr. Avrupa Komisyonu, trafikteki en zayýf taraflar olan yayalarýn ve bisikletçilerin de zorunlu sigorta teminatý altýna alýnmasýyla, onlar için daha iyi koruma saðlamayý hedeflemektedir. Direktif, sözleþme sonunda, hasar kaydýna iliþkin olarak sigortacýyý, poliçe sahibine açýklama yapmaya zorlayarak sigortacýsýný deðiþtirmek isteyen kiþilerin iþini kolaylaþtýrmaktadýr. Direktif ayrýca, bir üye devlette aldýðý aracý baþka bir üye devlette satmak istediðinde, sigorta teminatý bulmakta zorluk çeken kiþilere ve þirketlere yardýmcý olacaktýr. Araçlar, yolculuk boyunca ve gideceði üye devletteki son kayda 120 kadar sigorta teminatý altýnda olmalýdýr. Ancak, bunun gibi kýsa süreli sigorta bulmak hem zor hem de pahalýdýr. Bu sorunlarý çözmek üzere, Direktif, gidilen ülkeyi aracýn normal olarak bulunduðu yermiþ gibi kabul etmektedir. Böylece, aracý satýn alan kiþinin ikâmet ettiði üye devlette faaliyet gösteren sigortacý, aracýn sevkýyatýndan son kayýt iþlemine kadar geçen sürede, riski teminat altýna alabilecektir. Üye devletler, kanun, yönetmelik ve idari düzenlemelerini en geç 11 Haziran 2007 tarihine kadar Beþinci Motorlu Taþýt Sigortasý Direktifi ile uyumlu hale getirmekle yükümlüdürler. 9. Motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý kontrolüne iliþkin 72/166/EEC sayýlý Direktifin uygulanmasýna dair 29 Kasým 2005 ve 2005/849/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 315, 01.12.2005 s. 16-17.) 2003/564/EC sayýlý Komisyon Kararý, üye devletlerin baþka bir üye devlette veya Çek Cumhuriyeti, Hýrvatistan, Güney Kýbrýs Rum Yönetimi, Macaristan, Ýzlanda, Norveç, Slovakya, Slovenya ve Ýsviçre'de kayýtlý araçlar için, 1 Aðustos 2003 tarihinden itibaren motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý kontrolü yapmaktan kaçýnmasý gerektiðini belirtmektedir. 2005/849/EC sayýlý Karar ise bu hükmü Andora'yý da içine alacak þekilde geniþletmektedir. Karar uyarýnca, 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere üye devletler Andorra topraklarýnda kayýtlý araçlar için motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý kontrolü yapmaktan kaçýnacaktýr. 121 9. REASÜRANS MEVZUATI 1. Reasürans ve retrosesyon alanlarýnda yerleþme ve hizmet sunma serbestisine yönelik kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasýna iliþkin 25 Þubat 1964 tarih ve 64/225/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi P 056, 04.04.1964 s. 878 - 883.) Özet 64/225/EEC sayýlý Konsey Direktifi, ayrým gözetilmeksizin reasüransýn tüm dallarýnýn serbestleþtirilmesi amacýyla kabul edilmiþtir. Direktif uyarýnca, üye devletler, gerçek kiþi ve þirketlerin aþaðýdaki alanlarda iþ kurma veya faaliyette bulunma haklarýný etkileyecek kýsýtlamalarýn kaldýrýlmasýný saðlamakla yükümlü kýlýnmýþtýr: - Reasürans ve retrosesyon alanlarýndaki serbest meslek sahibi kiþilerin faaliyetleri, - Hem doðrudan sigorta hem de reasürans ve retrosesyon alanlarýnda faaliyet gösteren gerçek kiþi ve þirketlerin faaliyetlerinin reasürans ve retrosesyona iliþkin kýsmý. Direktif, o dönemde Almanya, Belçika, Lüksemburg, Fransa ve Ýtalya'daki kýsýtlamalarý da listelemektedir. 122 2. 73/239/EEC, 92/49/EEC ile 98/78/EC ve 2002/83/EC sayýlý Direktifleri tadil eden reasüransa iliþkin 16 Kasým 2005 tarihli ve 2005/68/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 323, 09.12.2005, s. 1-50.) Özet Reasürans, bir sigorta þirketi tarafýndan devredilen risklerin kabulü veya en basit þekilde “sigortacýlar için sigorta” olarak tanýmlanabilmektedir. Reasürans sayesinde sigortacýnýn risk portföyündeki sigorta riskleri azalmakta; sigorta þirketi sigortaladýðý risklerin tamamýný karþýlayabilmek için kendi sermayesini elinde tutma zorunluluðundan kurtulmakta ve böylelikle gerek kiþilerin gerekse þirketlerin finansal risklerinin daha ucuz ve güvenilir þekilde karþýlanmasý mümkün olmaktadýr. Avrupa Birliði'nde uzun yýllar boyunca uyumlaþtýrýlmýþ bir reasürans denetleme kurallarý bütününden söz edilememiþtir. Avrupa sigorta mevzuatý, doðrudan sigortacýlar tarafýndan yürütülen reasürans faaliyetlerini düzenlemekte fakat uzmanlaþmýþ reasürörler tarafýndan yürütülen faaliyetleri düzenlememektedir. Uyumlaþtýrma çalýþmalarýnýn doðrudan sigorta alanýnda baþlamasýnýn temel sebebi sigorta þirketi müþterilerinin korunmasý gerekliliðidir. Reasürans ise iki profesyonel taraf arasýnda yürütülen bir ticari iþlem olarak kabul edildiðinden, ortada korunmasý gereken zayýf bir taraf (tüketiciler gibi) olmadýðý düþünülmüþtür. 123 Bu yaklaþým, Avrupa Birliði genelinde reasürans þirketlerinin denetiminde önemli farklýlýklara yol açmýþ ve iç pazarda ticari engeller oluþmasýna sebebiyet vermiþtir. Bu farklýlýk ve ticari engeller, Avrupa Komisyonu'nu reasürans alanýnda bir Direktif teklifi hazýrlamaya yöneltmiþtir. Böylelikle reasürörlerin kendi ülkelerindeki yetkili merciler tarafýndan denetlenmesini saðlayacak bir yapý oluþturulmasý hedeflenmiþtir. 2005/68/EC sayýlý Direktif, “menþe ülke faaliyet izinleri” ve “menþe ülke kontrolü” ilkelerini reasürans þirketlerini de içine alacak þekilde geniþletmektedir. Diðer bir ifadeyle, reasürans þirketlerinin reasürans faaliyetlerine baþlama ve bunun için gereken izni alma konularýnda baþvuracaklarý merci kendi menþe ülke yetkili kurumlarýdýr. Bu izin veya yetki, bir “tek pasaport” iþlevi görmekte, böylelikle reasürans þirketleri Avrupa Birliði genelinde diðer üye devletlerin ek kontrol veya denetimlerine maruz kalmadan faaliyetlerini yürütebilmektedir. Direktifin 6. maddesi uyarýnca, menþe üye devlet faaliyete baþlama izni isteyen reasürans þirketlerinin amaçlarýný reasürans faaliyetleri ve benzer faaliyetler yürütecek þekilde sýnýrlandýrmalarýný, bir faaliyet tablosu sunmalarýný, asgari garanti fonu yükümlülüðüne sahip olmalarýný ve uygun mesleki yeterlilik ve deneyime sahip, iyi itibar sahibi kiþiler tarafýndan yönetilmelerini þart koþmakla yükümlüdür. Direktif çerçevesinde, üye devletlerin, baþvurularý piyasanýn ekonomik ihtiyaçlarý doðrultusunda deðerlendirmeleri 124 mümkün deðildir. Daha açýk þekilde ifade etmek gerekirse, üye devletlerin piyasada yeterli sayýda reasürans þirketi olduðunu ileri sürerek baþvuruyu yapan þirkete izin vermeyi reddetmeleri mümkün deðildir. Direktif, reasürans þirketlerinin denetimine iliþkin kurallar da getirmektedir. Bu çerçevede, bir reasürans þirketinin finansal denetimi tamamen menþe üye devlet sorumluluðundadýr. Bu baðlamda, üye devletlerin kendi topraklarýnda kurulu reasürans þirketlerinden tüm faaliyetlerini, finansal durumlarýný ve mali yeterliliklerini içeren bir yýllýk bir rapor istemeleri gerekmektedir. Direktif ayný zamanda teknik karþýlýklarýn oluþturulmasýna iliþkin kurallar (sözleþmeden doðan yükümlülüklerini karþýlayabilmek için reasürans þirketlerinin ayýrmak durumunda olduklarý miktar gibi) ile bu teknik karþýlýklarý kapsayan varlýklarýn yatýrýmýna iliþkin kurallarý içermektedir. Yükümlülük karþýlama yeterliliði (solvency) marjlarý, asgari sermaye yükümlülükleri ve garanti fonuna iliþkin kurallar da direktif kapsamýnda ele alýnmaktadýr. Sigorta direktiflerinde uygulandýðý gibi garanti fonu gerekli yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn üçte birini oluþturmakta ve bu miktar 3 Milyon Euro'nun altýnda olmamalýdýr. Direktif, Uluslararasý Sigorta Denetleyicileri Birliði (International Association of Insurance Supervisors -IAIS-) tarafýndan yürütülen reasürans denetleme projesiyle de uyumludur. Daha uyumlu hale getirilmiþ bir denetim sisteminin, Avrupa Birliði dýþýndaki diðer denetçiler için Avrupa Birliði’ndeki denetimin kalitesini deðerlendirmeyi 125 kolaylaþtýrmasý ve piyasaya eriþimin önündeki engelleri kaldýrmasý beklenmektedir. 126 10. YÜKÜMLÜLÜK KARÞILAMA YETERLÝLÝÐÝ MEVZUATI 1. Hayat sigortasý ile ilgili 5 Kasým 2002 tarih ve 2002/83/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 345, 19.12.2002 s. 1 - 51.) Özet Direktifin özeti “Hayat Sigortasý” baþlýðý altýnda yer almaktadýr. 2. Hayat dýþý sigorta þirketlerinin yükümlülük karþýlama yeterliliði ile ilgili 73/239/EEC Direktifini tamamlayýcý nitelikteki 5 Mart 2002 tarih ve 2002/13/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 077, 20.03.2002 s. 17 - 22.) Özet Direktifin özeti “Hayat Dýþý Sigorta” baþlýðý altýnda yer almaktadýr. 127 11. TASFÝYE VE YENÝDEN YAPILANMA MEVZUATI 1. Sigorta þirketlerinin yeniden yapýlandýrýlmasý ve tasfiyesine iliþkin 19 Mart 2001 tarih ve 2001/17/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 110, 20.04.2001 s. 28-39.) Özet 2001/17/EC sayýlý Direktif, sigorta þirketlerine iliþkin yeniden yapýlanma önlemlerine ve tasfiye usullerine uygulanmaktadýr. Direktif uyarýnca, baþka üye devletlerde þubeleri olan bir sigorta þirketi iflas ederse, tasfiye süreci, menþe üye devletteki (þirketin merkezinin bulunduðu üye devlet) iflâs hukukuna (menþe üye devlet hukukuna) tabi olacak ve iflâs iþlemleri yine bu devlette yürütülecektir. Bu kural, Avrupa Birliði Sigorta Direktiflerinin temelini teþkil eden “menþe ülke kontrolü” prensibiyle uyumludur. Eski usul, farklý üye devletlerdeki yetkili mercilerin, Avrupa çapýnda þubeleri olan bir sigorta þirketi tasfiye edildiðinde farklý iflâs iþlemleri yürütmelerine imkân vermekteydi. Direktifle birlikte birçok farklý iþlem yerine tek bir tasfiye iþlemi yürütülmesi saðlanmýþ ve bu da maliyetleri düþürerek sürecin hýzlanmasýna yardýmcý olmuþtur. Bir sigorta þirketi için tasfiye iþlemlerinin baþlatýlmasý halinde þirketin yetki belgesi geri alýnacaktýr. Böyle bir iþlemin baþlatýlmasý kararý yetkili merci, tasfiye memuru veya yetkili merci tarafýndan bu amaçla atanan bir kiþi tarafýndan 128 yayýnlanacaktýr. Tasfiye kararýnýn bir özetinin de Avrupa Birliði Resmi Gazetesi'nde yayýnlanmasý gerekmektedir. Tasfiye iþlemleri baþladýðýnda, baþka bir üye devlette ikametgâhý veya genel merkezi bulunan, bilinen tüm alacaklýlar yazýlý olarak haberdar edilecektir. Alacaklýlar talepte veya taleplerine iliþkin yazýlý ihtarda bulunabilir. Tasfiye usullerine benzer olarak yeniden yapýlandýrma kararlarý da, sadece menþe ülkedeki yetkili merciler tarafýndan alýnabilecek ve bu iþlemler menþe üye devletin kanunlarýna, düzenlemelerine ve usullerine göre düzenlenecektir. 129 12. ÝSTATÝSTÝK MEVZUATI 1. Sigorta hizmetleri istatistikleri özelliklerinin tanýmlarýna iliþkin 27 Mayýs 1999 tarih ve 1225/1999/EC sayýlý Komisyon Tüzüðü (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 154, 19.06.1999 s. 1-45.) Özet Yapýsal iþletme istatistikleri hakkýnda 20 Aralýk 1996 tarih ve 58/97 sayýlý Konsey Tüzüðü, Avrupa Birliði’ndeki iþletmelerin yapýsý, faaliyet alaný, rekabet edebilirliði ve performansýyla ilgili Birlik istatistiklerinin toplanmasý, derlenmesi, iletimi ve 4 deðerlendirilmesi için ortak bir çerçeve oluþturmaktadýr. Üzerinde deðiþiklik yapýlan Tüzüðün 5. Eki, bu çerçeveyi sigorta sektörü için oluþturmayý amaçlamakta ve sigorta sektörünün ulusal, bölgesel ve uluslararasý düzeyde geliþmeleriyle ilgili bilgi seviyesini arttýrmak üzere istatistiklerin derleneceði detaylý bir liste içermektedir. Avrupa Komisyonu, söz konusu Tüzüðü ve sigorta hizmetleri istatistikleri özelliklerine iliþkin bir dizi tanýmlama getirilmesi gerekliliðini dikkate alarak, 1225/1999/EC sayýlý Tüzüðü kabul etmiþtir. Bu Tüzüðün Eki, 58/97 sayýlý Tüzükte belirtilen istatistikî özelliklerin tanýmlarýný sunmaktadýr. 4 OJ L 14, 17.01.1997, s. 1. 130 2. Sigorta hizmetleri istatistiði için verilecek derogasyonlara iliþkin 28 Mayýs 1999 tarih ve 1226/1999/EC sayýlý Komisyon Tüzüðü (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 154, 19.06.1999 s. 46- 74.) Özet Yapýsal iþletme istatistikleri hakkýnda 20 Aralýk 1996 tarih ve 58/97 sayýlý Konsey Tüzüðü'nün 11. Maddesi'nde, geçiþ dönemlerinde, ulusal istatistik sistemlerinin önemli uyarlamalar gerektirdiði durumlarda derogasyonlar verilebileceði ve istatistiklerin derlenmesi için üye devlete ek geçiþ süresi tanýnabileceði hükmü yer almaktadýr. Bu maddeyle uyumlu olarak, Tüzüðün 5. Eki'nin A Listesinde yer alan özellikler için istisnalar 1226/1999/EC sayýlý Yönetmeliðin Eki'nde ülke ülke belirlenmiþtir. 3. Sigorta hizmetleri istatistiklerinin iletilmesinin teknik formatýna iliþkin 28 Mayýs 1999 tarih ve 1227/1999/EC sayýlý Komisyon Tüzüðü (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 154, 19.06.1999 s. 75-90.) Özet Yapýsal iþletme istatistikleri hakkýnda 20 Aralýk 1996 tarih ve 58/97 sayýlý Konsey Tüzüðü'nün 9. Maddesi'nde toplanan ve tahmin edilen verilerin sonuçlarýnýn uygun bir teknik formatta iletilmesi gerektiði hükmü yer almaktadýr. 131 1227/1999/EC sayýlý Tüzük ile Komisyon tarafýndan, sigorta hizmetleri istatistiklerinin iletimiyle ilgili teknik format belirlenmiþtir. Tüzük Eki'nde teknik format 6 baþlýða ayrýlmýþtýr. Bu baþlýklar þunlardýr: verinin þekli, kayýt yapýsý, farklý alanlarýn tanýmý, kayýt örnekleri, manyetik ortam türü ve diðer metotlar. 4. Sigorta hizmetleri istatistikleri için veri serisi oluþturulmasýna iliþkin 28 Mayýs 1999 tarih ve 1228/1999/EC sayýlý Komisyon Tüzüðü (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 154, 19.06.1999 s. 91-107.) Özet Komisyon, birden çok seneyi içine alan sigorta hizmetleri istatistiklerinin derlenme sýklýðýný belirleme, 58/97 sayýlý Tüzüðün (Topluluktaki iþletmelerin yapýsý, faaliyet alaný, rekabet edebilirliði ve performansýyla ilgili Topluluk istatistiklerinin toplanmasý, derlenmesi, iletimi ve deðerlendirilmesi için ortak bir çerçeve oluþturan Tüzük) 5. Eki'nde belirtilen sonuçlarý derlemek üzere ilk referans senesini saptama ve sigorta hizmetleri istatistiklerinin üretimi için sonuçlarý tahlil etme gerekliliklerini dikkate alarak, 1228/1999/EC sayýlý Tüzüðü kabul etmiþtir. Tüzük Eki, çok seneli özelliklerin derlenme sýklýðýný, sonuçlarýn tahlilini ve 58/97 sayýlý Tüzükte belirtilen sonuçlarýn derlenmesi için ilk referans senesini belirlemektedir. 132 13. AVRUPA SÝGORTA VE MESLEKÝ EMEKLÝLÝK KOMÝTESÝ (ESKÝ SÝGORTA KOMÝTESÝ) MEVZUATI 1. Sigorta Komitesi kurulmasýna iliþkin 19 Aralýk 1991 tarih ve 91/675/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 374, 31.12.1991 s. 32 - 33.) Özet 91/675/EEC sayýlý Direktif uyarýnca Avrupa Komisyonu'na sigorta alanýndaki faaliyetlerinde destek saðlamak üzere bir Sigorta Komitesi kurulmuþtur. Komitenin amacý Avrupa Komisyonu ile ulusal yetkili merciler arasýnda daha yakýn iþbirliði saðlanmasýdýr. Üye devlet temsilcilerinden oluþan ve baþkanlýðýný Avrupa Komisyonu temsilcisinin yaptýðý Sigorta Komitesi, Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi'nin kuruluþuna kadar faaliyetlerini sürdürmüþtür. Komite, sigorta sektörüne iliþkin yasal hükümlerin, özellikle de doðrudan sigortacýlýða iliþkin direktiflerin uygulanmasýna iliþkin sorunlarýn incelenmesinde önemli katkýlar saðlamýþtýr. Ayrýca, Avrupa Komisyonu, doðrudan hayat sigortasý ve doðrudan hayat-dýþý sigorta alanýnda iþbirliðini arttýrmaya yönelik tekliflere iliþkin olarak Komite'den zaman zaman görüþ talebinde bulunmuþtur. Avrupa Komisyonu'nun, sigortanýn da içinde bulunduðu finansal hizmetler alanýnda karar alma ve uygulama 133 süreçlerini basitleþtirmek ve daha etkin hale getirmek üzere yedi önlemden oluþan bir paket kabul etmesiyle, sigorta ve mesleki emekliliðe iliþkin baðýmsýz bir danýþma grubu olarak, Avrupa Sigorta ve Emeklilik Denetleyicileri Komitesi (Committee of European Insurance and Pensions Supervisors -CEIOPS-) kurulmuþtur (bkz. 2004/6/EC sayýlý Direktif). Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi'nin (The European Insurance and Occupational Pensions Committee -EIOPC-) ise Sigorta Komitesi'nin yerini almasý ve Avrupa Birliði direktifleri için uygulama tedbirleri alýnmasýnda Avrupa Komisyonu'na destek olmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi, 2004/9/EC sayýlý Direktifle kurulmuþtur. 2. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Denetleyicileri Komitesi kurulmasýna iliþkin 5 Kasým 2003 tarih ve 2004/6/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 003, 07.01.2004 s. 30 - 31.) Özet Avrupa Sigorta ve Emeklilik Denetleyicileri Komitesi (Committee of European Insurance and Pensions Supervisors -CEIOPS-), sigorta, reasürans ve mesleki emeklilik konularýnda taslak uygulama önlemlerinin hazýrlanmasýnda Avrupa Komisyonu'na tavsiyelerde bulunmak üzere kurulmuþtur. Komite, Avrupa Birliði genelinde üye devletlerin denetleyici uygulamalarýnýn yakýnlaþtýrýlmasýna ve Avrupa Birliði 134 direktiflerinin tutarlý þekilde uygulanmasýna katkýda bulunmaktadýr. Komite ayný zamanda denetlenen kurumlara iliþkin bilgi deðiþimi de olmak üzere denetleyici iþbirliði için bir forum niteliði taþýmaktadýr. Komite temsilcileri üye devletler tarafýndan sigorta denetimi, reasürans ve mesleki emeklilik denetimi alanlarýndaki yetkili mercilerin üst düzey temsilcileri arasýndan belirlenmektedir. Avrupa Komisyonu da Komite'nin tartýþmalarýna katýlmak üzere üst düzey bir temsilci görevlendirmektedir. 3. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi kurulmasýna iliþkin 5 Kasým 2003 tarih ve 2004/9/EC sayýlý Komisyon Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 003, 07.01.2004 s. 34 - 35.) Özet 2004/9/EC sayýlý Komisyon Kararýyla, Avrupa Birliði'nin sigorta ve mesleki emeklilik konularýyla ilgili olarak Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi (The European Insurance and Occupational Pensions Committee -EIOPC-) adýyla bir istiþari komite kurulmuþtur. Komitenin öncelikli amacý, sigorta komitelerinde, reasürans ve mesleki emeklilik konularýný da kapsayacak deðiþiklikler yapmaktýr. EIOPC'nin, Sigorta Komitesi'nin yerini almasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Ancak, iki komitenin de ayný anda faaliyet göstererek ikilik yaratmasýný önlemek amacýyla, 2004/9/EC sayýlý Kararýn yürürlüðe giriþ tarihi, Sigorta Komitesi'nin 135 danýþmanlýk fonksiyonlarýný deðiþtiren direktif yürürlüðe girene kadar ertelenmiþtir. Söz konusu direktif 13 Nisan 2005 tarihinde yürürlüðe girmiþ olan 2005/1/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifidir. EIOPC, sigorta, reasürans ve mesleki emeklilik ile bu konulardaki Komisyon önerilerine iliþkin olarak Avrupa Komisyonu'na tavsiyelerde bulunmakla yükümlüdür. EIOPC'nin üye devletlerin üst düzey temsilcilerinden oluþmasý, Komisyon'un temsilcisi tarafýndan yönetilmesi ve sigorta ve reasürans þirketleri veya mesleki emeklilik kuruluþlarýyla ilgili özel sorunlarla ve konunun çalýþma hukuku ve sosyal hukuk boyutlarýyla ilgilenmemesi kararlaþtýrýlmýþtýr. 4. Finansal Hizmetler Komiteleri için yeni bir organizasyon yapýsý oluþturmak amacýyla 73/239/EEC, 85/611/EEC, 91/675/EEC, 92/49/EEC ve 93/6/EEC sayýlý Konsey Direktifleri ile 94/19/EC, 98/78/EC, 2000/12/EC, 2001/34/EC, 2002/83/EC ve 2002/87/EC sayýlý Direktifleri tadil eden 9 Mart 2005 tarih ve 2005/1/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 79, 24.03.2005 s. 9- 17.) Özet 2005/1/EC sayýlý Direktif finansal hizmet komiteleri için yeni bir organizasyonel yapý oluþturmak amacýyla bazý finansal hizmet direktiflerini tadil etmektedir. Direktif, Lamfalussy komite yapýsýný bankacýlýk ve sigortacýlýk alanlarý ile menkul 136 kýymetlere yatýrým yapmak suretiyle portföy iþleten kollektif yatýrým þirketlerini içine alacak þekilde geniþletmektedir. “Bankacýlýk Danýþma Komitesi”ni “Avrupa Bankacýlýk Komitesi” ile deðiþtiren yeni Direktif, “Sigorta Komitesi”ni de “Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Komitesi” (EIOPC) ile deðiþtirmiþtir. Direktif uyarýnca EIOPC mesleki emekliliðin çalýþma ve sosyal hukuk alanlarýna iliþkin konularý ele almayacaktýr. Bu çerçevede, mesleki yönetimlerin organizasyonu, özellikle zorunlu üyelikler ve toplu iþ sözleþmeleri gibi konular kapsam dýþýnda býrakýlacaktýr. 137 14. ULUSLARARASI ANLAÞMALAR MEVZUATI 1. Av r u p a E k o n o m i k To p l u l u ð u i l e Ý s v i ç r e Konfederasyonu arasýnda yapýlan hayat sigortasý dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili Anlaþmanýn özellikle 37, 39 ve 40. Maddelerinin uygulanmasýna yönelik hükümlerin yer aldýðý 20 Haziran 1991 tarihli ve 2155/91 sayýlý Konsey Tüzüðü (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 205, 27.07.1991 s. 1-1.) Özet Avrupa Birliði (o dönemki adýyla “Avrupa Ekonomik Topluluðu”) ve Ýsviçre Konfederasyonu arasýnda hayat sigortasý dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili bir anlaþma 10 Ekim 1989'da Lüksemburg'da imzalanmýþtýr. Anlaþma uyarýnca, anlaþmanýn gözetilmesi ve idaresinin saðlanmasý, uygulanmasý ve anlaþma kapsamýnda belirlenen durumlarda karar alýnmasýnýn saðlanmasý için bir Ortak Komite oluþturulmuþtur. 2155/91 sayýlý Konsey Tüzüðü, Birliðin, üye devlet temsilcilerinin de desteðiyle Ortak Komite'de temsil edilmesini öngörmektedir. Birliðin Ortak Komite'deki pozisyonu, Komisyon'dan gelen teklif doðrultusunda nitelikli oy çokluðu ile hareket edecek olan Konsey tarafýndan belirlenecektir. Tüzük, diðer tüm Tüzüklerde olduðu gibi tamamen baðlayýcý ve tüm üye devletlerde doðrudan uygulanýr nitelik 138 taþýmaktadýr. 2. Av r u p a E k o n o m i k To p l u l u ð u i l e Ý s v i ç r e Konfederasyonu arasýnda yapýlan hayat sigortasý dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili Anlaþmanýn sonuçlanmasýna iliþkin 20 Haziran 1991 tarih ve 91/370/EEC sayýlý Konsey Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 205, 27.07.1991 s. 2-2). Özet 91/370/EEC sayýlý Konsey Kararý, Avrupa Birliði (o zamanki adýyla “Avrupa Ekonomik Topluluðu”) ile Ýsviçre Konfederasyonu arasýnda yapýlan hayat sigortasý dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili anlaþmayý Topluluk adýna onaylamaktadýr. Anlaþmanýn metni karara eklenmiþtir. 3. Av r u p a E k o n o m i k To p l u l u ð u i l e Ý s v i ç r e Konfederasyonu arasýnda yapýlan hayat sigortasý dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili bir Anlaþmanýn uygulanmasýna iliþkin 20 Haziran 1991 tarih ve 91/371/EEC sayýlý Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 205, 27.07.1991 s. 48-48). Özet Avrupa Birliði (o zamanki adýyla “Avrupa Ekonomik 139 Topluluðu”) ile Ýsviçre Konfederasyonu arasýndaki anlaþmanýn en önemli etkilerinden biri de, merkez ofisleri Ýsviçre'de bulunan sigorta þirketlerine yönelik olarak, 73/239/EEC sayýlý Direktifin 3. Bölümü çerçevesinde merkez ofisleri Topluluk dýþýnda bulunan sigorta þirketlerinin Topluluk içinde kurulmuþ acente ve þubelerine uygulanan yasal kurallar dýþýnda kurallar oluþturmasýdýr. Bu nedenle, 91/371/EEC sayýlý Direktif çerçevesinde üye devletler ulusal hükümlerini anlaþmaya uygun hale getirmekle ve bu hükümleri kabul ettiklerinde de Direktife atýfta bulunmakla yükümlü kýlýnmýþlardýr. 4. 2001/776/EC: Avrupa Ekonomik Topluluðu ile Ýsviçre Konfederasyonu arasýnda yapýlan hayat sigortasý dýþýnda doðrudan sigortalama ile ilgili Anlaþmaya iliþkin Ek ve Protokolleri tadil eden ve anlaþma taraflarýnýn ulusal mevzuatlarýnýn Anlaþmayla uyumlu olduðunu gösteren 18 Temmuz 2001 tarih ve 1/2001 sayýlý ATÝsviçre Ortak Komitesi Kararý (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 291, 08.11.2001, s. 52-55). Özet Anlaþmanýn imzalandýðý tarihlerde Ýsviçre ve Avrupa Birliði tarafýndan kabul edilen yasal hükümleri takiben, uygulanacak yasal formlar, ECU teriminin EURO ile deðiþtirilmesi ve yükümlülük karþýlama yeterliliði marjlarý gibi alanlarda bazý deðiþiklikler getirilmiþtir. 140 15. DÝÐER ÝLGÝLÝ MEVZUAT 1. Kadýn-Erkek Eþitliði Mal ve hizmetlere eriþimde kadýn ve erkeklere eþit muamelede bulunulmasý ilkesinin uygulanmasýna iliþkin 2004/113/EC sayýlý ve 13 Aralýk 2004 tarihli Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 373, 21.12.2004, s. 37-43) Özet Gerek özel sektörde gerekse kamu kesiminde mal ve hizmetlere eriþimde kadýn ve erkekler arasýnda ayrýmcýlýðýn önlenmesi Avrupa Birliði'nin temel önceliklerindendir. 2004/113/EC sayýlý Direktif uyarýnca kadýn ve erkeklerin farklý muameleye tabi tutulmasý ancak ve ancak haklý ve yasal bir amaç çerçevesinde, örneðin cinsel içerikli þiddet maðdurlarýnýn korunmasý veya dernek kurma özgürlüðü (sadece belli bir cinsiyete mensup kiþilerin üye olarak kabul edildiði dernekler) çerçevesinde mümkün olabilmektedir. Direktif, mal ve hizmetlerin tedariki veya mal ve hizmetlere ulaþýmda cinsiyete dayalý ayrýmcýlýðý yasaklamaktadýr. Bu nedenle, kadýn ve erkek arasýndaki tüm doðrudan ve dolaylý ayrýmcýlýklar, özellikle de hamilelik ve doðum izni nedeniyle ortaya çýkabilecek ayrýmcý uygulamalar yasaklanmaktadýr. Taciz, cinsel taciz ve ayrýmcýlýða teþvik de cinsiyete dayalý ayrýmcýlýk kapsamýnda yer aldýðýndan yasaklanmýþtýr. 141 Direktifin sigortacýlýk alanýný da etkileyen hükümleri bulunmaktadýr. Direktif çerçevesince, 21 Aralýk 2007 tarihinden sonra yapýlacak tüm yeni sigorta sözleþmelerinde, sigortacýlýk veya finansal hizmet amaçlý prim hesaplamalarýnda ve diðer haklara iliþkin hesaplamalarda cinsiyetin bir kriter olarak kullanýlmasý yasaklanmýþtýr. Avrupa Komisyonu, sigorta þirketlerinin kadýn ve erkekler için yapýlan prim hesaplamalarýnda özellikle de hayat beklentileri konusunda ayrý yöntemler izlemelerinin ayrýmcý bir tutum olduðunu düþünmektedir. Ancak üye devletler, bu alanda bir imtiyaz getirerek, kamuya açýk, risk bazlý aktüeryal ve istatistiksel verilerin deðerlendirilmesinde cinsiyetin belirleyici unsur olduðu uygulamalara izin verme kararý alabilir. Bu üye devletlerin, Direktifin yürürlüðe girmesini izleyen 5 yýllýk süre sonunda en yeni aktüeryal ve istatistiksel verileri dikkate alarak, tanýdýklarý bu imtiyazý yeniden deðerlendirmeleri gerekecektir. Her durumda, tüm üye devletlerin hamilelik ve loðusalýða iliþkin maliyetlerin kadýn ve erkek arasýnda eþit biçimde paylaþtýrýlmasýný saðlama yükümlülüðü bulunmaktadýr. Üye devletlerin en geç 21 Aralýk 2009 tarihine kadar bu hükme uymalarý gerekmektedir. 142 2. Ýhracat Kredisi Sigortasý Orta ve uzun dönemli teminat kapsamýndaki iþlemlerde ihracat kredi sigortasýna iliþkin temel hükümlerin uyumlaþtýrýlmasýna dair 98/29/EC sayýlý ve 7 Mayýs 1998 tarihli Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 148, 19.05.1998, s. 22-32) Özet Her üye devletin garanti düzenlemeleri, prim oranlarý ve poliçelere iliþkin önemli farklýlýklar taþýyan kamu ihracat kredi sigortasý sistemleri bulunmaktadýr. Bu farklý sistemler, Avrupa Birliði içerisinde þirketler arasýnda rekabeti olumsuz yönde etkileyen unsurlar taþýmaktadýr. 98/29/EC sayýlý Direktif, üye devletler arasýnda ihracat kredi sigortasýna iliþkin farklýlýklarý giderme amacý taþýmaktadýr. Direktif, bir üye devlet menþeli mal ve/veya hizmetlerin bir veya birden fazla üye devlete ihracatýna iliþkin iþlemler için teminat sunmaktadýr. Bu teminat 2 yýl veya daha fazla süreli bir risk dönemi içermektedir. Üye devletler, ihracat kredi sigortasý olarak bir üye devlet adýna veya desteðiyle doðrudan veya dolaylý teminat, garanti veya refinansman sunan kurumlarýn “sigortacý” olarak nitelendirilmesini saðlamakla yükümlüdür. Bu kurumlar Direktif hükümlerine uygun olarak Avrupa Birliði ülkeleri dýþýna yapýlan ihracata iliþkin iþlemleri gerçekleþtiren kurumlardýr. 143 Direktifin “Ýhracat Kredi Sigortalarýna iliþkin Ortak Ýlkeleri” baþlýklý Eki'nin I. Bölümü teminatýn temel bileþenlerini diðer bir ifadeyle kapsam altýna alýnan riskleri, teminat kapsamýný, sigortacýnýn sorumluluðunu, tazminat taleplerine iliþkin hükümleri; II. Bölümü primleri belirleyen genel ilkeleri, ülke risk deðerlendirmelerini, risk dönemi ve prim ödemelerini; III. Bölümü ülke teminat politikalarýný; IV. Bölümü ise bildirim usullerini içermektedir. Ýhracat kredi sigortasý iþlemlerine uygulanan primlere iliþkin ortak ilkeler, sigorta primlerinin belirlenmesinde daha fazla þeffaflýk saðlamakta olup Direktifin çerçevesi, Haziran 1997'de OECD bünyesinde gerçekleþtirilen müzakerelerde belirlenen ilkeleri içermektedir. 3. Havacýlýk Sigortalarý Havayolu taþýyýcýlarý ve uçak operatörleri için sigorta yükümlülüklerine iliþkin 21 Nisan 2004 tarih ve 785/2004 Sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüðü (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 138, 30.04.2004, s.1-6) Özet 785/2004 sayýlý Tüzüðün amacý havayolu taþýyýcýlarý ve uçak operatörleri için hem ticari hem de özel uçuþlarda yolcular, bagaj, kargo ve üçüncü kiþilerle ilgili konularda asgari sigorta yükümlülüklerini belirlemektir. Posta taþýmacýlýðý alanýndaki sigorta yükümlülükleri ise 2407/92 sayýlý Yönetmelik ve ulusal hukuk kurallarý çerçevesinde 144 belirlenmiþtir. Tüzük, bir üye devlet içine ve bir üye devlet dýþýna gerçekleþtirilen uçuþlarla, bir üye devlet þehirleri arasýnda veya bir üye devlet topraklarý üzerinde gerçekleþtirilen tüm uçuþlarýn havayolu taþýyýcýlarý ve uçak operatörlerine uygulanmaktadýr. Tüzük, ordu, gümrük birimleri veya polis uçaklarýný, balonlarý, model uçak ve paraþütleri kapsam dýþýnda býrakmaktadýr. Tüzük, havayolu taþýyýcýlarý ve uçak operatörlerinin, yolcular, bagaj, kargo ve üçüncü kiþilere yönelik olarak havacýlýk sorumluluk sigortasý alanýna giren savaþ, terörizm, uçak kaçýrma, sabotaj, uçaklarýn yasadýþý biçimde ele geçirilmesi ve iç savaþ gibi riskleri kapsayacak þekilde sigorta yaptýrmalarýný gerekli kýlmaktadýr. Tüm havayolu taþýyýcýlarýnýn ve gerektiðinde uçak operatörlerinin Tüzükte belirlenen sigorta yükümlülüklerine uymasý ve ilgili üye devletin yetkili kurumlarýna sigorta yaptýrýldýðýna dair sertifika veya bunun muadili geçerli bir belgeyi sunmasý gerekmektedir. Yolcu baþýna asgari sorumluluk sigortasý teminatý 250 000 5 SDR olarak belirlenmiþ olup azami kalkýþ aðýrlýðý 2700 kg. veya altýndaki uçaklarýn ticari olmayan faaliyetleri için bu oran üye devletler tarafýndan daha düþük seviyede belirlenebilir. Ancak söz konusu oranýn yolcu baþýna 100 000 SDR'nin altýnda olmamasý gerekmektedir. 5 1SDR= 1.13 Euro (20 Haziran 2007) 145 Bagajlar için asgari sigorta teminatý ticari amaçlý uçuþlarda yolcu baþýna 1 000 SDR, kargolar içinse yine ticari amaçlý durumlarda kilogram baþýna 17 SDR'dir. Belirlenen bu oranlar Avrupa Birliði dýþýnda kayýtlý bulunan havayolu taþýyýcýlarý ve uçak operatörleri için üye devletler üzerinden yapýlan ve bu topraklara iniþ veya kalkýþý içermeyen uçuþlara uygulanmamaktadýr. Üçüncü þahýs sorumluluklarýna iliþkin olarak ise asgari sigorta teminatý kaza ve uçak baþýna þu þekilde belirlenmiþtir: Kategori Azami Kalkýþ Aðýrlýðý (kg) Asgari Sigorta (Milyon SDR) 1 < 500 0,75 2 < 1.000 1,5 3 < 2.700 3 4 < 6.000 7 5 < 12.000 18 6 < 25.000 80 7 < 50.000 150 8 < 200.000 300 9 < 500.000 500 500.000 700 10 146 4. Finansal Hizmetler Alanýnda Uzak Mesafeli Sözleþmeler 90/619/EEC, 97/7/EC ve 98/27/EC sayýlý Direktifleri tadil eden tüketici finansal hizmetlerinin uzaktan pazarlanmasýna iliþkin 23 Eylül 2002 tarih ve 2002/65/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi (Avrupa Birliði Resmi Gazetesi L 271, 09.10.2002, s.16-24) Özet 2002/65/EC sayýlý Direktif, bankacýlýk, sigortacýlýk ve yatýrým hizmetleri, emeklilik fonlarý gibi belli bir mesafeden internet, telefon veya faks gibi araçlarla yürütülen ve taraflarýn yüz yüze görüþmesine gerek duyulmayan perakende finansal hizmetleri kapsamaktadýr. Direktif, tüketiciye, hizmet sunan kiþiyle sözleþme imzalamadan önce deðerlendirme yapma hakký tanýmaktadýr. Hizmet sunan tarafýn tüketiciye tüm þart ve durumlarý içeren sözleþme taslaðýný yazýlý olarak, elektronik posta yoluyla veya CD olarak göndermesi gerekmektedir. Tüketicinin karar verme süresi 14 gündür ve bu süre zarfýnda sözleþmenin tüm koþullarý geçerli kalmaktadýr. Taraflarýn süreyi deðiþtirmesi ya da farklý þartlar hakkýnda görüþme yapmasý mümkündür. Tüketicinin 14 gün (hayat sigortasý ve bireysel emeklilik iþlemlerinde bu süre 30 gündür) içinde vaz geçme hakký aþaðýdaki koþullarda bulunmaktadýr: 147 - sözleþme, tüketici, sözleþme koþullarýna iliþkin ön bilgi almadan imzalanmýþsa, - tüketici sözleþme koþullarý hakkýnda bilgi almýþ olsa dahi karar verme sürecinde sözleþmeyi sonuçlandýrmaya zorlanmýþsa. Tüketicinin, sözleþmeyi imzaladýktan veya belli hizmetleri aldýktan sonra sözleþmeden çekilmek istemesi durumunda, hizmet sunana almýþ olduðu hizmetin karþýlýðýný ödemesi gerekebilmektedir. Hizmetin tamamýnýn tüketicinin sözleþmeden çekilmek istemesinden önce sunulmasý durumunda tüketici hizmetin karþýlýðýný ödemek durumunda kalacaktýr. Tüketicilerin, bu durumda ödenmesi gereken ücret konusunda önceden bilgilendirilmeleri gerekmektedir. Hýrsýzlýk sonucu tüketicinin kredi kartýnýn üçüncü kiþiler tarafýndan kullanýlmasý durumunda, tüketici ödemenin iptalini ve ödenen meblaðýn iadesini talep edebilmektedir. Tüketiciler, talep edilmemiþ hizmet sunumlarýný haksýz ticari uygulamalar olarak deðerlendiren 2005/29/EC sayýlý Direktif ile de korunmaktadýrlar. Hizmet sunumuna iliþkin olarak kendisine yapýlan teklifleri cevaplandýrmayan tüketici hiçbir þekilde zimni rýza göstermiþ kabul edilmemektedir. 148 16. ÜYE DEVLETLERÝN SÝGORTAYA ÝLÝÞKÝN AVRUPA BÝRLÝÐÝ MÜKTESEBATI ÝHLALLERÝ Avrupa Birliði'nin yargý organý olan Adalet Divaný (European Court of Justice -ECJ-), Antlaþma ve Direktiflere getirdiði yorumlar ve verdiði kararlarla Avrupa Birliði'nin yasal ve politik yapýsýnýn oluþmasýnda ve geliþmesinde büyük öneme sahip olmuþtur. Avrupa Adalet Divaný'nýn temel amacý Topluluk hukukunun etkinliðinin geliþtirilmesini saðlamak ve Topluluk hukukunun üye devlet yasal sistemlerine entegre edilmesi için çalýþmalarda bulunmaktýr. Bu amacýn gerçekleþtirilmesi Avrupa Adalet Divaný tarafýndan, “yasal sorunlarýn çözümünde yargýçlar tarafýndan geliþtirilen hukuki ilkeler” olarak da tanýmlanabilecek içtihatlar ile büyük ölçüde saðlanmýþtýr. Diðer tüm alanlarda olduðu gibi, sigorta alanýnda da Avrupa Adalet Divaný tarafýndan pek çok önemli karar alýnmýþ ve hukuki yorumlara ulaþýlmýþtýr. Sigortacýlýk sektöründe üye devletler açýsýndan en çok tartýþýlan ve Avrupa Adalet Divaný'nýn gündemine alýnan konulara örnek teþkil etmesi açýsýndan Divan tarafýndan karara baðlanan bazý davalardan örnekler aþaðýda sunulmaktadýr. 149 205/84 sayýlý Avrupa Topluluklarý - Federal Almanya Cumhuriyeti Davasý (Sigorta Hizmetleri Davasý) [1986] ECR 3755, [1987] 2 CMLR 69. Sigorta Hizmetleri Davasý yerleþme ve hizmet sunumu serbestîsi ile ilgili olarak Avrupa Adalet Divaný tarafýndan görülmüþ en önemli davalardan biridir. Avrupa Komisyonu, Almanya'nýn sigorta sektöründe (koasürans hizmetleri de dâhil olacak þekilde) AT Antlaþmasýnýn özellikle hizmet sunumu serbestîsinin 6 saðlanmasý ile ilgili 49. ve 50. Maddelerinden ve Avrupa Birliði düzeyinde koasürans alanýndaki kanun, tüzük ve idari düzenlemelerin koordinasyonu hakkýndaki 78/473/EEC sayýlý Konsey Direktifinden doðan yükümlülüklerini yerine getirmediði iddiasýyla Avrupa Adalet Divaný'na baþvuruda bulunmuþtur. AT Antlaþmasý'nýn 49 ve 50. Maddeleri, bir hizmet saðlayýcýnýn milliyete dayalý ayrýmcýlýða uðramasýný engelleyecek düzenlemeler getirmekte ve söz konusu hizmet saðlayýcýnýn hizmetlerin sunulacaðý ülke dýþýnda yerleþik bulunmasýndan kaynaklanabilecek olan hizmet sunumu serbestîsine yönelik kýsýtlamalarý ortadan kaldýrmaktadýr. Davanýn görüldüðü dönemde Alman kanunlarý, diðer üye devletlerde yerleþik sigorta þirketlerinin, Almanya'da bazý doðrudan sigorta hizmetlerini acenteler ve aracýlar vasýtasýyla sunabilmeleri için Almanya'da kurulmuþ olmalarý 6 Eski 59. ve 60. Maddeler. 150 ve Alman makamlarýndan izin almýþ olmalarý þartýný 7 getirmekteydi. Ayrýca Almanya kendi mevzuatýný 78/473/EEC sayýlý Konsey Direktifiyle uyumlaþtýrýrken, riskin Almanya'da gerçekleþmesi durumunda esas sigortacýnýn bu risklerin tek yetkili sigortacýsý olarak Almanya'da yerleþik olmasý koþulunu da mevzuatýna eklemiþti. Avrupa Komisyonu, Avrupa Adalet Divaný'na yapmýþ olduðu baþvuruda Almanya'nýn gerçekleþtirmiþ olduðu bu düzenlemenin de AT Antlaþmasý'nýn 49. ve 50. maddelerinin ihlali niteliðini taþýdýðý iddiasýnda bulunmuþtur. Avrupa Adalet Divaný, Komisyon'un görüþü ile ayný doðrultuda karar vermiþtir: “ 28. Ýfade edilmelidir ki, baþka bir üye devlette yerleþik durumda bulunan, bu devletin denetim kurumundan izin/ruhsat almýþ ve bu kurumun denetimine tabi bulunan bir sigorta þirketinin, hizmetin sunulduðu üye devlet sýnýrlarý içerisinde kalýcý olarak yerleþik olmasý ve o devletin denetim kurumundan ayrý bir izin/ruhsat almasýna yönelik yükümlülükler, sunulduklarý ülke sýnýrlarý içinde, özellikle de sigortacýnýn bu ülkede yalnýzca belli zamanlarda faaliyette bulunmasý söz konusuysa, hizmetlerin maliyetlerinin artmasýna sebebiyet vereceðinden hizmet sunumu serbestîsini kýsýtlayýcý nitelik taþýmaktadýr.” 7 Paul Craig ve Gráinne de Búrca, EU Law: Text, Cases and Materials, Oxford: 1998, s. 778. 151 Söz konusu yükümlülüklerin AT Antlaþmasý'nýn 49 ve 50. Maddeleriyle uyumlu olabilmesi ancak hizmet sunumu serbestîsine yönelik kýsýtlamalarýn kamu yararýna olduðunun kanýtlanmasýyla mümkün olabilmektedir. Alman hükümeti sigortacýlýk alanýnda getirdiði kýsýtlamalarý kamu yararý ile gerekçelendirmeyi denemiþ ve hem poliçe sahibi hem de sigortalanan kiþi olarak tüketicinin korunabilmesi açýsýndan sigorta sektörünün hassas bir sektör olduðu iddiasýnda bulunmuþtur. Alman hükümeti bu iddiasýný sigortacýnýn gelecekteki olaylarla ilgili olarak vermiþ olduðu hizmetin özel durumuna dayandýrmýþtýr. Almanya'nýn iddiasýna göre, sigorta hizmetinden yararlanan kiþi, riskin gerçekleþmesi durumunda sigorta sözleþmesi kapsamýnda sigortacýnýn kendisine yapmasý gereken ödemeyi yapmamasý halinde telafisi çok zor durumlarla karþýlaþabilecektir. Ayný zamanda sigorta hizmetinden yararlanan kiþinin, sigorta þirketinin mali durumunun ve yapýlan sigorta sözleþmesinin kendisine gelecekle ilgili gerekli güvenceyi verip vermeyeceðini de önceden 8 öngörebilmesi çok zordur. Avrupa Adalet Divaný, sigorta sektörünün kendisine has özellikleri dolayýsýyla hassas bir yapý arz ettiðini ve sigortalýnýn korunmasýnýn önem taþýdýðýný kabul etmiþ, ayrýca dava görülürken yürürlükte olan Direktiflerin rezervler ve sigorta þirketlerinin aktifleriyle ilgili önemli konularda düzenlemeler getirmediðini de belirtmiþtir. Yerleþik bulunma yükümlülüðüne iliþkin olarak ise, Avrupa 8 A.g.e., s. 779. 152 Adalet Divaný, böyle bir yükümlülüðün Antlaþma'nýn 49. Maddesi ile baðdaþmayacaðý ve Almanya'nýn iddia ettiði gibi sigortalýnýn haklarýnýn korunabilmesi için sigorta þirketlerinin hizmetin verildiði ülkede yerleþik bulunmasýnýn bir zorunluluk arz etmediði kararýna varmýþtýr. C-59/01 sayýlý Avrupa Komisyonu-Ýtalya Cumhuriyeti Davasý [2003] ECR I-01759. Avrupa Komisyonu, Ýtalya'nýn 92/49/EEC sayýlý Üçüncü Hayat Dýþý Sigorta Direktifi çerçevesindeki yükümlülüklerini yerine getirmeyerek, Ýtalya sýnýrlarý içerisinde meydana gelen risklere iliþkin olarak motorlu taþýt kullanýmýndan üçüncü þahýslara karþý doðan sorumluluklarýn teminat altýna alýndýðý mali sorumluluk sigorta sözleþmeleri için sigortalarýna uygulanacak tüm sözleþmeler için geçerli olacak “tarife dondurma kurallarýný” (rate freezing rules) yürürlüðe koyduðu iddiasýyla Avrupa Adalet Divaný'na baþvuruda bulunmuþtur. 92/49/EEC sayýlý Konsey Direktifi, yerleþme ve hizmet sunumu serbestîsinin saðlanmasý ile iç pazarýn tamamlanmasýný ve primlerin belirlenmesinde serbestî saðlanmasýný hedeflemektedir. Direktifin 8. Maddesi, üye devletlerin, þirketlerin genel veya özel poliçe þartlarýný belirlemeleri ve poliçe sahipleri ile iþlemlerinde kullanacaklarý prim cetvelleri, formlar veya diðer matbu belgeleri hazýrlamalarý esnasýnda ön izin veya 153 sistematik bildirim prosedürü getiren uygulamalar gerçekleþtirmelerini yasaklamaktadýr. Ýtalya, mevzuatýný 92/49/EEC sayýlý Konsey Direktifiyle uyumlaþtýrarak daha önceleri fiyat kontrol sistemine tabi olan zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý fiyatlarýnda serbestleþmeye gitmiþtir. Ancak bunu takiben gerçekleþen % 400'lere varan prim artýþlarý üzerine Ýtalya, 28 Mart 2000 tarihinde zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýnýn da dâhil olduðu çeþitli sektörleri kapsamýna alan “Enflasyon Baskýsýný Sýnýrlamaya Yönelik Acil Önlemler” hakkýndaki 70 Sayýlý Kanun Hükmünde Kararnameyi çýkartarak tedbir alma yoluna gitmiþtir. 28 Mart 2000 tarih ve 70 sayýlý Kararname ile zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasý primlerinin baþlangýç için bir yýl süre ile dondurulmasý ve bu süre içerisinde sigorta þirketlerinin prim artýþýna gitmelerinin önüne geçilmesi hedeflenmiþtir. Düzenlemelerin, merkezi Ýtalya'da bulunan sigorta þirketleri ile merkezi baþka bir ülkede bulunmakla birlikte Ýtalya'da hizmet saðlama serbestîsi kapsamýnda faaliyet gösteren sigorta þirketleri arasýnda herhangi bir ayrýma gidilmeksizin bütün sigorta þirketleri için eþit þekilde uygulanmasý öngörülmüþtür. Avrupa Komisyonu, Ýtalya tarafýndan yapýlan bu düzenlemelerin prim belirleme özgürlüðü ve bilgi deðiþim sistemi ile ters düþtüðü iddiasýnda bulunmuþtur. Avrupa Adalet Divaný'nýn fiyat kýsýtlamalarýna iliþkin tespiti de Avrupa Komisyonu ile ayný doðrultuda olmuþtur. 154 Avrupa Adalet Divaný, 92/49/EEC sayýlý Konsey Direktifinin zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýnda prim belirleme özgürlüðünü güvence altýna alma amacý taþýdýðýný belirtmiþ; dolayýsýyla Direktifin, genel fiyat kontrol sistemi hariç olmak üzere her çeþit bildirim sistemi ve prim oraný onaylanmasý prosedürünü yasakladýðý kararýna varmýþtýr. Divan, Ýtalyan mevzuatýnýn sigorta þirketlerinin prim belirleme özgürlüklerini kýsýtladýðý kararýna varmýþtýr. Divan, ayrýca, Ýtalya'nýn uygulamanýn genel fiyat kontrol sisteminin bir parçasý olduðu þeklindeki savunmasýný yerinde bulmamýþ ve Ýtalyan mevzuatýnýn zorunlu motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna müdahalede bulunduðu yolunda karar vermiþtir. C-312/01 sayýlý Avrupa Komisyonu-Yunanistan Davasý [2002] ECR I-07053. Avrupa Komisyonu, Yunanistan'ýn, “Bir sigortacýlýk grubundaki sigorta þirketlerinin tamamlayýcý denetimi hakkýndaki 27 Ekim 1998 tarih ve 98/78/EC sayýlý Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi”nden doðan sorumluluklarýný yerine getirmediði iddiasýyla Avrupa Adalet Divaný'na baþvurmuþtur. Açýlan davada Avrupa Komisyonu, Yunanistan Hükümeti'nin 98/78/EC sayýlý Direktife uyum için gereken kanun, tüzük ve idari düzenlemeleri öngörülen zaman dilimi içerisinde gerçekleþtirmediði iddiasýnda bulunmuþtur. Avrupa Adalet Divaný'nýn yerleþik içtihadýna göre bir üye 155 devletin, direktifleri, kendi iç mevzuatýndan kaynaklanan þart ve uygulamalarý ileri sürerek öngörülen zaman dilimi içerisinde uygulamaktan kaçýnmasý mümkün deðildir. Dolayýsýyla Divan'ýn aldýðý karar, Avrupa Komisyonu'nun iddiasýyla ayný doðrultuda olmuþtur. Divan, Yunanistan'ýn öngörülen zaman dilimi içerisinde söz konusu Direktifi mevzuatý ile uyumlaþtýrmaya yönelik gerekli iç hukuk düzenlemelerini gerçekleþtirmeyerek veya Avrupa Komisyonu'nu süresi içinde bilgilendirmeyerek üzerine düþen yükümlülükleri yerine getirmediði yolunda karar almýþtýr. Divan, Yunanistan'ýn mahkeme masraflarýný ödemesine karar vermiþtir. 156 IV. AVRUPA BÝRLÝÐÝ 2004 VE 2007 YILI GENÝÞLEMELERÝ VE SÝGORTA SEKTÖRÜ 157 1. AVRUPA BÝRLÝÐÝ 2004 VE 2007 YILI GENÝÞLEMELERÝ Temelleri Almanya, Fransa, Ýtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg tarafýndan imzalanan Paris ve Roma Antlaþmalarý ile atýlan Avrupa Birliði, 1973 yýlýnda Ýngiltere, Ýrlanda ve Danimarka'yý içine alan ilk geniþleme süreciyle 9 üyeli hale gelmiþ, bunu 1981 yýlýnda Yunanistan'ýn, 1986 yýlýnda Ýspanya ve Portekiz'in, 1995 yýlýnda ise Avusturya, Ýsveç ve Finlandiya'nýn üyelikleri izlemiþtir. Avrupa Birliði'nin beþinci ve bugüne kadarki en büyük geniþleme süreci Güney Kýbrýs Rum Yönetimi, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya'yý içine almýþtýr. 1 Mayýs 2004 tarihinde bu ülkeler de Avrupa Birliði bünyesine katýlmýþlardýr. Bu geniþlemeyle birlikte Avrupa Birliði'nin üye sayýsý 15'ten 25'e yükselmiþ, alaný dörtte bir oranýnda geniþlemiþ ve nüfusu beþte bir oranýnda, yani 74 milyon daha artarak, 450 milyonun üzerine çýkmýþtýr. Böylelikle nüfus açýsýndan Avrupa Birliði dünyanýn en büyük ortak pazarý haline gelmiþtir. Avrupa Birliði'nin 10 yeni ülkeyi bünyesine kattýðý bu geniþleme süreci, Avrupa Birliði tarafýndan Aralýk 1997 Lüksemburg Zirvesi'nde kararlaþtýrýldýðý üzere, tek bir müzakere çerçevesi içerisinde yürütülmüþtür. Avrupa Birliði'nin son geniþleme süreci ise 1 Ocak 2007 tarihinde Bulgaristan ve Romanya'nýn üyelikleri ile 159 gerçekleþmiþtir. 2. KATILIM MÜZAKERELERÝ Avrupa Birliði'ne tam üyelik hedefi doðrultusunda yürütülen müzakereler, aday ülkenin hangi koþullar altýnda Avrupa Birliði üyesi olabileceðini ortaya koymaktadýr. Avrupa Birliði müzakere süreci aday ülke bakýmýndan klâsik anlamda bir müzakere süreci deðildir. Avrupa Birliði'nin mevcut ve sürekli geliþmekte olan bir müktesebatý vardýr. Bu müktesebatýn aday ülke tarafýndan tümüyle üstlenilmesi ve uygulanmasý gerekmektedir. Bu nedenle, aday ülkeye düþen müzakere payý, üyelikle birlikte bazý alanlarda geçiþ süresi istenmesiyle sýnýrlýdýr. Aday ülkeler ile Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakerelerin amacý, Avrupa Birliði müktesebatý ile aday ülke mevzuatlarý arasýndaki farklýlýklarýn giderilmesi ve Avrupa Birliði müktesebatýnýn aday ülke tarafýndan uygulanabilir hale getirilmesinin saðlanmasýdýr. Diðer bir ifadeyle, müzakerelerin temelinde tam üyeliðin alt yapýsýný hazýrlamak yatmaktadýr. Kolaylýk saðlanmasý açýsýndan müzakereler, konu baþlýklarý altýnda yürütülmektedir. Avrupa Birliði daha önce 31 baþlýk altýnda yürüttüðü müzakereleri 2005 yýlýndan itibaren 35 baþlýk altýnda yürütme kararý almýþtýr. Bu baþlýklar þunlardýr: 1. Mallarýn Serbest Dolaþýmý 2. Kiþilerin Serbest Dolaþýmý 160 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. Yerleþme Hakký ve Hizmet Sunumu Serbestîsi Sermayenin Serbest Dolaþýmý Kamu Ýhaleleri Þirketler Hukuku Fikri Mülkiyet Hukuku Rekabet Politikasý Mali Hizmetler Bilgi Toplumu ve Medya Tarým ve Kýrsal Kalkýnma Gýda Güvenliði, Veterinerlik ve Bitki Saðlýðý Politikasý Balýkçýlýk Ulaþtýrma Enerji Vergilendirme Ekonomik ve Parasal Politika Ýstatistik Sosyal Politika ve Ýstihdam Ýþletme ve Sanayi Politikasý Trans-Avrupa Aðlarý Bölgesel Politika ve Yapýsal Araçlarýn Koordinasyonu Adli Konular ve Temel Haklar Adalet, Özgürlük ve Güvenlik Bilim ve Araþtýrma Eðitim ve Kültür 161 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. Çevre Tüketicinin ve Tüketici Saðlýðýnýn Korunmasý Gümrük Birliði Dýþ Ýliþkiler Dýþ Politika, Güvenlik ve Savunma Politikasý Mali Kontrol Mali ve Bütçesel Hükümler Kurumlar Diðer Konular Katýlým müzakereleri 3 aþamadan oluþmaktadýr: 1. Tarama Tarama süreci, Avrupa Birliði müktesebatýnýn Avrupa Komisyonu yetkilileri ile birlikte incelenmesi ve aday ülke mevzuatýnýn Topluluk müktesebatý ile karþýlaþtýrýlmasý sürecidir. Bu süreç her müzakere baþlýðý için gerçekleþtirilmekte ve müktesebatla uyumlu olan, deðiþtirilmesi veya oluþturulmasý gereken yasal normlar belirlenmektedir. 2. Müzakereler Müzakere sürecinde aday ülkeler her bir baþlýk için belirlemiþ olduklarý müzakere pozisyonunu Avrupa Birliði'ne sunmaktadýr. Bu müzakere pozisyonu, aday ülkenin hangi tarihte hangi mevzuatýnda deðiþiklikler yapacaðýný ve söz konusu mevzuatý hangi takvimde uygulayacaðýný ortaya 162 koymaktadýr. Avrupa Birliði Dönem Baþkanlýðý'nýn aday ülkenin müzakere pozisyonunu bütün üye devletlerle paylaþmasýnýn ardýndan aday ülke müzakerelere davet edilmektedir. Avrupa Birliði'nin taslak müzakere pozisyonu ise Avrupa Komisyonu tarafýndan belirlenmekte ve Avrupa Birliði Bakanlar Konseyi'nin onayýna sunulmaktadýr. Müzakereler sýrasýnda aday ülke, ilgili bakanlar veya müsteþarlar, Avrupa Birliði Nezdindeki Temsilci ve müzakere heyeti tarafýndan temsil edilmektedir. Avrupa Birliði Bakanlar Konseyi'ne baþkanlýk eden ülke müzakerelere de baþkanlýk etmektedir. Müzakere sürecinde amaç, üyeliðe iliþkin konularda kesin anlaþmalara varýlmasýnýn saðlanmasýdýr. Bazý durumlarda geçiþ dönemleri veya derogasyonlar söz konusu olabilmektedir. Avrupa Birliði'nin son geniþleme sürecinde gerçekleþtirdiði müzakereler incelendiðinde her 6 ayda bir 7 veya 8 müktesebat baþlýðýnýn müzakerelere açýldýðý görülmektedir. Örnekler, müzakerelerin kolay baþlýklar olan KOBÝ'ler, eðitim ve öðretim, bilim ve araþtýrma ve sanayi politikasý gibi alanlarda baþladýðýný ortaya koymaktadýr. 3. Onaylama Süreci Müzakereler tamamlandýktan ve aday ülkenin Avrupa Birliði üyeliðinden kaynaklanan tüm resmi sorumluluklarý yerine getirdiði saptandýktan sonra taslak bir Katýlým Anlaþmasý hazýrlanmaktadýr. Anlaþmanýn hem Avrupa Birliði Bakanlar 163 Konseyi hem de Avrupa Parlamentosu tarafýndan onaylanmasý gerekmektedir. Anlaþmanýn imzalanmasýnýn ardýndan yürürlüðe girebilmesi için tüm üye devletler (ulusal parlamentolarca alýnacak karar doðrultusunda) ve aday ülke tarafýndan da kabul edilmesi gerekmektedir. 3. SÝGORTA ALANINDA MÜZAKERELER Sigorta alanýndaki müzakereler önceki dönemlerde "Hizmet Sunumu Serbestîsi" baþlýðý altýnda yürütülmüþtür. Ancak Avrupa Birliði'nin 2005 yýlýndan itibaren müzakereleri 35 baþlýk altýnda yürütmeyi kararlaþtýrmasý sonucu sigortacýlýk alanýnda Türkiye ve Hýrvatistan ile gerçekleþtirilecek müzakereler dokuzuncu baþlýk olan “Mali Hizmetler” baþlýðý altýnda gerçekleþtirilecektir. Avrupa Birliði'ne üyelikleri 1 Mayýs 2004 tarihi itibarý ile gerçekleþen 10 ülke ile (Güney Kýbrýs Rum Yönetimi, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya) 1 Ocak 2007 tarihi itibarý ile üyelikleri gerçekleþen Bulgaristan ve Romanya'nýn müzakereler sýrasýndaki pozisyonlarý, sigorta alanýndaki geçiþ süreci veya istisna talepleri ve bu ülkelerin sigorta sektörlerinin bugünkü durumu (GSYÝH, enflasyon oraný, 9 toplam primler vb. ) Türk sigorta sektörüne örnek teþkil etmesi açýsýndan önem taþýmaktadýr. 9 Ýstatistikî bilgiler ve tablolar Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri Federasyonu'ndan (CEA) alýnmýþtýr. Ayrýntýlý bilgi için bkz. Comité Européen des Assurances, European Insurance in Figures: European Insurance Industry, Haziran 2005 ve CEA Statistics No: 24 European Insurance in Figures, Haziran 2006. 164 3.1. GÜNEY KIBRIS RUM YÖNETÝMÝ Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Güney Kýbrýs Rum Yönetimi ile Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler Temmuz 1999'da baþlamýþ, Mayýs 2001'de geçici olarak kapanmýþ ve Aralýk 2002'de tamamen sona ermiþtir. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Tam üyelik müzakereleri sýrasýnda Güney Kýbrýs Rum Yönetimi'nin sigorta alanýnda herhangi bir geçiþ süreci veya derogasyon talebi olmamýþtýr. Hizmet sunumu serbestîsi alanýnda Güney Kýbrýs'ýn tek talebi Kýbrýs Ko-operatif Kredi ve Tasarruf Birliði'nin kredi kurumlarýna iliþkin Avrupa Birliði Direktifleri hükümlerinin uygulanmasýndan kalýcý olarak muaf tutulmasýna iliþkin olmuþtur. Güney Kýbrýs Rum hükümeti bu alanda Avrupa Birliði'nden bir geçiþ süreci almayý baþarmýþtýr. Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu Güney Kýbrýs Rum Yönetimi'nde sigorta sektörüne iliþkin temel mevzuat 1984 ve 1990 tarihli Sigorta Þirketleri Kanunu ile 1995 tarihli Sigorta Þirketleri Yönetmelikleridir. Güney Kýbrýs Rum Yönetimi'nde sigortacýlýða iliþkin denetim faaliyetleri Maliye Bakanlýðý bünyesinde faaliyet gösteren “Sigorta Þirketleri Kontrol Birimi” tarafýndan yürütülmektedir. Müzakerelerin ilk aþamasýnda mevcut Güney Kýbrýs Rum mevzuatý sigortacýlýða iliþkin Avrupa Birliði denetim 165 sisteminin hemen hemen tüm temel öðelerini içermekteydi; ancak Avrupa Birliði müktesebatýndan farklý bazý ihtiyati hükümler mevcuttu. Bu alandaki Birlik müktesebatýna uyum saðlayabilmek için Güney Kýbrýs Rum hükümeti, Ýngiliz Hükümeti Aktüerya Departmaný ile yakýn iþbirliði halinde likidite marjý yükümlülükleri, bilgi deðiþiminin saðlanma koþullarý ve izin yükümlülüklerine iliþkin bir çalýþma gerçekleþtirmiþtir. 1999 yýlý baþlarýnda “Sigorta Þirketleri Kontrol Birimi” ve “Kýbrýs Sigorta Birliði” sigorta sektörünü düzenleyen (hayat ve hayat-dýþý sigortalar) kanun taslaðýnýn hazýrlýklarýna baþlamýþlar ve yeni kanun ilgili Avrupa Birliði müktesebatý ile tam uyumlu olacak þekilde hazýrlanmýþtýr. Müzakerelerin ilk aþamasýnda hayat-dýþý sigorta alanýndaki Direktifler çerçevesindeki piyasaya eriþim koþullarý, yükümlülük karþýlama yeterliliði marjýnýn denetimi, teknik rezerv hesaplama ve yatýrým denetimi ve piyasada sunulan sigorta ürünlerinin denetimi gibi konular yalnýzca kýsmen Güney Kýbrýs mevzuatý kapsamýnda yer almaktaydý. Asgari hisse sermayesine (minimum share capital) iliþkin olarak müzakereler sýrasýnda yürürlükte olan mevzuat tüm sigorta þirketlerinin asgari hisse sermayelerinin 200.000 Kýbrýs pound'u olmasýný þart koþmaktaydý. Yeni mevzuat ile asgari hisse sermayesi arttýrýlmýþ ve müktesebat ile tam uyumun gerçekleþtirilebilmesi için asgari garanti fonu oluþturulmuþtur. Müzakereler sýrasýnda mevzuatlar arasýnda diðer farklýlýklar da yer almaktaydý. Söz gelimi, sigorta þirketlerinin ticari faaliyetlerini sigortacýlýk ile sýnýrlandýrmalarý zorunluluðu 166 bulunmamakta ve hayat ile hayat-dýþý sigorta faaliyetleri arasýnda bir ayrým yapýlmamaktaydý. Güney Kýbrýs mevzuatý hayat ve hayat-dýþý sorumluluklarýn deðerlendirilmesi ve hayat sigortasýna iliþkin özel poliçe koþullarý gibi konularda Birlik müktesebatý ile tam uyumlu deðildi. Motorlu taþýt ve sigorta þirketlerinin muhasebelerine iliþkin alanlarda ise Güney Kýbrýs mevzuatý büyük ölçüde Birlik müktesebatý ile uyumluydu. Sigorta gruplarýnýn ek denetimi alanýnda ise Güney Kýbrýs'ta herhangi bir yasal düzenleme bulunmamakla birlikte uyum talimatnamelerle saðlanmýþtýr. Yukarýda kýsaca sözü edilen farklýlýklara raðmen Güney Kýbrýs, Birlik müktesebatýnýn yürürlüðe konmasý ve uygulanmasý için gereken idari altyapý ve insan kaynaklarýna sahip bulunmaktaydý. Rekabetin üst düzeyde olduðu ve geliþmiþ bir yapýya sahip Güney Kýbrýs sigorta piyasasýnda faaliyet gösteren sigorta þirketleri, Avrupa Birliði müktesebatýnýn finansal yükümlülüklerinden fazla etkilenmemiþ ve ülke Birlik müktesebatýnýn kabulünde ciddi problemlerle karþýlaþmamýþtýr. Mevcut durum Güney Kýbrýs sigorta piyasasý, ortalama Avrupa sigorta piyasasý göstergeleri ile benzerlikler taþýmakta olup yüksek rekabet ve piyasaya eriþim oranýna sahiptir. Ne var ki, piyasanýn küçük olmasý Avrupa Birliði'ne 1 Mayýs 2004 tarihi ile tam üye olan 10 ülke içerisinde Güney Kýbrýs'ý daha dezavantajlý bir duruma sokmaktadýr. 167 TABLO 1 GÜNEY KIBRIS RUM YÖNETÝMÝ TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 GSYÝH 2001 2002 2003 2004 2005 9.627 10.205 10.709 11.324 11.940 13.418 691 698 706 715 731 749 38 36 36 34 33 33 1.607 1.650 1.660 1.665 Toplam primler 568 453 485 527 550 588 - Hayat primleri 382 250 259 265 266 276 - Hayat dýþý primler 186 203 226 262 284 312 Nüfus Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý 168 1.691 1.700 3.2. ÇEK CUMHURÝYETÝ Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Çek Cumhuriyeti ile Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler 12 Kasým 1999'da açýlmýþ, 29 Mart 2001 tarihinde geçici olarak kapanmýþ ve Aralýk 2002'de ise tamamen kapanmýþtýr. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Çek Cumhuriyeti, hizmet sunumu serbestîsine iliþkin olarak Avrupa Birliði'ne sunduðu müzakere pozisyonunda herhangi bir geçici düzenleme talebinde bulunmadýðýný açýk þekilde ifade etmiþ ve Birlik mevzuatýnýn yürürlüðe girmesi ve uygulanmasýna iliþkin tüm kurumsal altyapýnýn katýlýmýn gerçekleþeceði tarihe kadar tamamlanacaðýný vurgulamýþtýr. Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu Çek Cumhuriyeti'nde sigorta ve sigorta þirketlerinin muhasebeleri gibi alanlarda yetkili kurum Maliye Bakanlýðý'dýr. Çek Cumhuriyeti müzakere pozisyonunda sigorta hizmetlerine iliþkin Birlik müktesebatýný katýlýmýn gerçekleþeceði tarihe kadar tamamen uygulamaya hazýr olacaðýný ifade etmiþtir. Bu çerçevede Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasýna iliþkin yeni bir kanun kabul edilmiþ, tüm hayat ve hayat dýþý sigorta direktiflerini kapsayacak bir “nihai” Sigorta Kanunu tasarlanarak yürürlüðe girmiþtir. Sigorta faaliyetinde bulunacak þirketler için tek izin uygulamasý ile menþe ülke 169 denetimi uygulamalarý baþlatýlmýþtýr. Yeni Sigorta Kanunu ile Çek Cumhuriyeti, Avrupa Birliði ülkelerinde uygulanan likidite marjý izleme yaklaþýmýný benimsemiþ ve sigorta denetiminde önemli geliþmeler kaydetmiþtir. Sigorta denetimi uzmanlarýnýn sayýsý kademeli olarak arttýrýlmýþ ve bu kiþilerin eðitimine özel önem verilmiþtir. Piyasada tekel konumunda bulunan devlete ait Ceska Pojistovna Sigorta Þirketi 2001 yýlýnda özelleþtirilmiþtir. Müzakereler sýrasýnda Çek Cumhuriyeti'nin sigorta þirketlerinin muhasebe sistemlerine iliþkin herhangi bir uygulama problemi göze çarpmamýþtýr. Bazý küçük uyumsuzluklar ise Çek muhasebe mevzuatýnda yapýlan deðiþiklikler ve Maliye Bakanlýðý'nýn muhasebeye iliþkin metodolojik usuller ile banka ve sigorta þirketlerinin finansal muhasebe sistemlerine iliþkin özel düzenlemeleriyle uyumlu hale getirilmiþtir. Genel olarak bakýldýðýnda Çek Cumhuriyeti'nin Avrupa Birliði müktesebatýna uyumda ciddi bir sýkýntýyla karþýlaþmadýðý görülmektedir. Mevcut Durum Göreceli olarak küçük bir piyasa olmasýna raðmen Çek sigorta piyasasýnýn gelecek vaad eden bir büyüme hýzý bulunmaktadýr. Çek sigorta piyasasý yatýrým potansiyeli açýsýndan Polonya'nýn ardýndan gelmektedir. Sektörde 170 faaliyet gösteren sigortacýlarýn çoðu hayat dýþý alanda çalýþmakta olup Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri Federasyonu (CEA) tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalara göre Avrupa Birliði'nin yeni likidite marjý yükümlülükleri Çek sigorta þirketlerinin sermayelerine yalnýzca % 2,8'lik bir ek 10 yük getirecektir. TABLO 2 ÇEK CUMHURÝYETÝ TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 2002 2003 2004 2005 GSYÝH 60.397 67.960 78.388 75.681 79.118 98.418 Nüfus 10.278 10.267 10.206 10.203 10.212 10.221 Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý 41 43 42 42 40 45 16.112 15.718 15.740 15.658 14.600 14.119 Toplam primler 1.983 2.362 2.950 3.286 3.499 3.887 - Hayat primleri 640 830 1.110 1.292 1.386 1.507 1.343 1.532 1.840 1.994 2.113 2.380 - Hayat dýþý primler 10 2001 A.g.e., s. 35. 171 3.3. ESTONYA Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Estonya ile Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler Aðustos 1999 tarihinde açýlmýþ, Mart 2001'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise tamamen kapanmýþtýr. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda gerçekleþtirilen tarama sürecinin ardýndan Estonya bu alandaki Avrupa Birliði müktesebatýný kabul etmeye hazýr olduðunu belirtmiþ ve Avrupa Birliði'ne katýlýmýn gerçekleþeceði tarihe kadar müktesebata tam uyum saðlanacaðý taahhüdünde bulunmuþtur. Sigorta alanýnda herhangi bir geçiþ süreci veya derogasyon talebinde bulunulmamýþtýr. Estonya'nýn hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýndaki geçiþ süreci talepleri bankacýlýk ve yatýrým hizmetleri alanlarý ile sýnýrlý kalmýþtýr. Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu Avrupa Birliði'nde sigorta sözleþmelerini düzenleyen direktif hükümlerinin Estonya iç hukukuna aktarýlmasý Haziran 2002'de yürürlüðe giren Borçlar Kanunu ile gerçekleþmiþtir. Tam üyeliðe hazýrlýk çalýþmalarý kapsamýnda Estonya motorlu taþýt mali sorumluluk sigortalarý, hayat sigortasý ve hayat dýþý sigorta alanlarýndaki mevzuatlarýný Avrupa Birliði müktesebatý ile uyumlu hale getirmiþtir. Üyeliði 1 Mayýs 2004 tarihinde gerçekleþen diðer yeni 172 Avrupa Birliði üyeleri ile kýyaslandýðýnda Estonya'nýn Avrupa sigorta piyasasýna yeterince uyumlu olmadýðý görülmektedir. Bu nedenle uyum süreci diðer ülkelere kýyasla daha problemli geçmiþtir. Mevcut Durum Estonya'nýn henüz güçlü bir sigorta piyasasý bulunmamaktadýr. Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri Federasyonu (CEA) tahminlerine göre Baltýk ülkeleri sigortacýlarýnýn göreceli olarak daha düþük gelire sahip olmalarý nedeniyle Estonya’nýn Avrupa Birliði likidite yükümlülüklerine uyumda güçlüklerle karþýlaþmasý mümkündür. Mevcut sermayenin yükseltilebilmesi için Estonya sigorta þirketlerinin yeni iþ birliktelikleri oluþturmalarý ya da hisselerinin yabancý yatýrýmcýlar 11 tarafýndan kademeli olarak satýn alýnmasý gerekecektir. 11 A.g.e., s. 36. 173 TABLO 3 ESTONYA TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 2001 2002 2003 2004 GSYÝH 5.926 6.668 7.469 8.042 8.753 10.540 Nüfus 1.372 1.367 1.361 1.356 1.351 14 14 13 13 13 1.669 1.623 1.550 1.458 1.458 Toplam primler 102 114 138 168 189 189 - Hayat primleri 19 23 28 37 50 50 - Hayat dýþý primler 83 91 110 131 139 139 Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý 174 2005 1.347 3.4. MACARÝSTAN Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Macaristan ile Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler Temmuz 1999 tarihinde açýlmýþ, Þubat 2001'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise tamamen kapanmýþtýr. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Sigorta alanýnda Macaristan'ýn geçiþ süreci talebi hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda deðil sermayenin serbest dolaþýmý baþlýðý altýnda olmuþtur. Macaristan, sigorta þirketlerinin dýþ yatýrýmlarýna yönelik belli kýsýtlamalarýn (bazý emeklilik ve sosyal güvenlik fonlarýnýn) 5 yýllýk bir süre boyunca daha devam etmesini talep etmiþtir. Bu talep çerçevesinde Macaristan, hayat sigortacýlýk faaliyetine baþlanmasý ve yürütülmesine iliþkin 79/267/EEC sayýlý Birinci Konsey Direktifi'nin (2002/83/EC sayýlý Direktifle yürürlükten kalkmýþtýr) 17(3). maddesinin uygulanmasýndan geçici olarak muaf tutulmak istemiþtir. Macaristan bu talebine dayanak olarak emeklilik sistemi de dâhil olmak üzere sosyal güvenlik sistemi alanýnda gerçekleþtirdiði reformlarýn devam etmesini ve uzun vadeli hayat sigortasý sektörünün geliþme aþamasýnda olmasýný göstermiþtir. Avrupa Birliði ise kendi pozisyon belgesinde böyle bir talebin ortaya çýkartabileceði sonuçlara deðinmiþ ve bu sonuçlarýn hem yerleþim hakký hem de hizmet sunumu serbestîsi kapsamýnda deðerlendirilmesi gerektiðinin altýný çizmiþtir. Müzakereler sonucunda Macaristan sigorta alanýnda ne 175 hizmet sunumu serbestîsi ne de sermayenin serbest dolaþýmý baþlýklarý altýnda bir geçiþ süreci düzenlemesinden yararlanabilmiþtir. Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu Macar sigorta piyasasýnýn serbestleþmesi 1990'lý yýllarda yerli ve yabancý sigorta þirketlerinin önündeki piyasaya eriþim kýsýtlamalarýnýn ortadan kaldýrýlmasý ve Macar mevzuatýnýn Avrupa Birliði hukuku ile uyumlaþtýrýlmasý ile baþlamýþtýr. Macar sigorta piyasasý sahip olduðu rekabet gücü ve istikrarlý yapýsý ile müzakereler sýrasýnda ciddi bir problemle karþýlaþmamýþ ve geniþleme sürecinin en hazýrlýklý piyasalarýndan biri olmuþtur. Mevcut Durum Avrupa Birliði'ne tam üyelik, Macar sigorta sektörü için önemli deðiþiklikler getirmemiþtir. Avrupa Birliði'nin yeni likidite yükümlülüklerinin uygulanmasýnda Macaristan'ýn problem yaþayacaðý düþünülmemektedir; zira sigorta þirketlerinin çoðu yabancýlara aittir ve gereken durumlarda ana þirketten sermaye talebinde bulunmalarý mümkündür. CEA tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar, Macar sigorta piyasasýnýn % 90'ýnýn yabancý þirketlerin elinde olduðunu ve önceki dönemlerde devlete baðlý olarak sigortacýlýk faaliyetinde bulunan kiþilerin yeni rekabetçi piyasa koþullarýna tam olarak uyum saðladýklarýný ortaya koymaktadýr. Sektörün önemli problemlerinden biri olan hayat sigortasý poliçelerinin düþük geri dönüþü sorunu 176 Macar denetleme kurumlarýnýn 2002 yýlý sonunda teknik faiz 12 oranlarýný düþürmeleriyle ortadan kalkmýþtýr. TABLO 4 MACARÝSTAN TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 2002 2003 2004 2005 GSYÝH 50.655 57.874 68.902 73.235 79.360 87.826 Nüfus 10.222 10.200 10.175 10.142 10.117 10.098 Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý 12 2001 22 23 28 28 28 28 27.478 27.762 27.587 28.069 27.226 29.988 Toplam primler 2.400 1.635 2.036 2.206 2.380 2.767 - Hayat primleri 1.110 682 834 885 968 1.218 - Hayat dýþý primler 1.290 953 1.202 1.321 1.412 1.550 A.g.e., s. 36. 177 3.5. LETONYA Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Letonya ile Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler Aðustos 2000 tarihinde açýlmýþ, 12 Haziran 2001'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise tamamen kapanmýþtýr. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Letonya hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Avrupa Birliði müktesebatýný tamamen kabul etmekle birlikte 3 konuda geçiþ süreci talebinde bulunmuþtur. Bu talepler sigorta, mevduat garanti fonlarý ve yatýrýmcýlarýn tazmin edilmesi düzenlemelerine iliþkindir. Letonya, motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda uyumlaþtýrýlmasý hakkýnda 84/5/EEC sayýlý Ýkinci Konsey Direktifi ile yine motorlu taþýt mali sorumluluk sigortasýna iliþkin hukuk kurallarýnýn üye devletler arasýnda uyumlaþtýrýlmasý hakkýnda 90/232/EEC sayýlý Üçüncü Konsey Direktifinin tam olarak uygulanmasý için 1 Ocak 2015 tarihine kadar bir geçiþ süreci talebinde bulunmuþtur. Letonya, Avrupa Birliði'ne sunduðu müzakere pozisyonunda, sigortanýn karþýladýðý miktara ulaþmak için yapýlacak artýþýn sigorta primlerini önemli ölçüde arttýrabilecek olmasý nedeniyle, geçiþ sürecinin gerekli olduðunu belirtmiþtir. Bu deðiþikliðin temini ise ancak Letonya'daki genel ekonomik geliþme paralelinde, özellikle de alým gücünün artmasý ile mümkün olabilecektir. 178 Tahminlere göre söz konusu düzenlemelere uyum saðlanabilmesi için 1 Ocak 2015 tarihine kadar bir geçiþ süreci yeterli olabilecektir. Letonya, gerekli olduðu takdirde bu geçiþ sürecinin kýsaltýlabileceðini de belirtmiþtir. Müzakerelerin sonunda Letonya'ya hizmet sunumu serbestîsi için verilen geçiþ süreçleri sigorta alanýnda deðil, mevduat garanti fonlarý ve yatýrýmcýlarýn tazmin edilmesi alanlarýna iliþkin olmuþtur. Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu Letonya'da sigorta hizmetlerini düzenleyen temel kanunlar “Sigorta Þirketleri ve Sigorta Þirketlerinin Denetimleri”, “Sigorta Kontratlarý”, “Motorlu Taþýt Sahipleri için Zorunlu Üçüncü Þahýs Sorumluluk Sigortasý” kanunlarý, Bakanlar Kurulu yönetmelikleri ve Sigorta Denetim Kurumu düzenlemeleridir. Letonya'da sigorta þirketlerinin denetimi Sigorta Denetim Kurumu tarafýndan yürütülürken 1 Temmuz 2001 tarihinden itibaren “Tek Finans ve Sermaye Piyasasý Denetleme Kurumu” finansal kurumlarýn (bankalar, kredi kurumlarý, sigorta þirketleri, özel emeklilik fonlarý, brokerlik ve yatýrým þirketleri) denetiminden sorumlu olmuþtur. Letonya, müzakere pozisyonunda yabancý sigorta þirketlerinin Letonya'da þube açabilmelerinin önündeki teknik engelleri kaldýrmayý ve ulusal mevzuatýný bir sigortacýlýk grubundaki sigorta þirketlerinin ek denetimine iliþkin 98/78/EEC sayýlý Direktif ile uyumlaþtýracak önlemleri 179 almayý taahhüt etmiþtir. Letonya, “Sigorta Þirketleri ve Sigorta Þirketlerinin Denetimleri”ne iliþkin Kanun'da da gerekli deðiþiklikleri gerçekleþtirmiþtir. Mevcut Durum Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri Federasyonu (CEA) tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar, Letonya'nýn 2002 yýlýnda 170 Milyon Euro tutarýndaki hayat ve hayat dýþý sigorta primleriyle Baltýk bölgesinde ikinci sýrada yer aldýðýný ortaya koymaktadýr. Likidite yükümlülüklerine iliþkin olarak ise Letonya sigorta mevzuatýnda Avrupa Birliði kurallarý uygulanmaktadýr. Letonya Ulusal Sigorta Birliði'nin hesaplamalarýna göre Letonyalý sigortacýlarýn çoðu zaten Avrupa Birliði likidite 13 yükümlülüklerini yerine getirmiþlerdir. 13 A.g.e., s. 37. 180 TABLO 5 LETONYA TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 2001 2002 2003 GSYÝH 8.379 9.227 9.795 9.868 10.404 12.789 Nüfus 2.382 2.364 2.346 2.332 2.320 2.306 25 21 20 19 17 17 1.587 1.799 1.786 1.790 2.988 3.100 Toplam primler 172 175 179 195 197 229 - Hayat primleri 7 7 7 8 10 16 165 168 172 187 187 213 Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý - Hayat dýþý primler 181 2004 2005 3.6. LÝTVANYA Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðýnda Litvanya ile Avrupa Birliði arasýnda gerçekleþtirilen müzakereler Temmuz 2000 tarihinde baþlamýþ, Haziran 2001'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise tamamen kapanmýþtýr. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Litvanya, motorlu taþýt kullanýcý ve sahipleri için zorunlu kasko sisteminin uygulanmasýnda 31 Aralýk 2009 tarihine kadar bir geçiþ süreci talebinde bulunmuþtur. Avrupa Birliði bu talebe karþý çýkmýþ ve Litvanya'dan talebini yeniden gözden geçirmesini istemiþtir. 28 Nisan 2001 tarihinde Litvanya geçiþ süreci talebini geri çektiðini belirtmiþtir. Hizmet sunumu serbestîsi alanýnda Litvanya'ya verilen geçiþ süreçleri kredi kurumlarýna yönelik ulusal düzenlemelerin uyumlaþtýrýlmasý, garanti fonlarý ve yatýrýmcýlarýn tazmin edilmesi alanlarýnda olmuþtur. Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu Müzakere pozisyonunda Litvanya bu baþlýk altýndaki ulusal mevzuatýnýn Avrupa Birliði müktesebatý ile büyük ölçüde uyumlu olduðunu belirtmiþtir. Müzakereler sýrasýnda önem taþýyan temel konular motorlu taþýt sahibi ve kullanýcýlarý için zorunlu üçüncü þahýs sorumluluk sigortasý sistemine uyumun saðlanmasý ve “Sigorta Sözleþme Kanunu” ile “Sigorta Faaliyetleri Kanunu”nun kabul edilmesi olmuþtur. 182 Litvanya, Eylül 2001'de “Motorlu Taþýt Sahibi ve Kullanýcýlarý için Zorunlu Üçüncü Þahýs Mali Sorumluluk Sigortasý”na iliþkin kurallarý kabul etmiþ ve “Zorunlu Motorlu Taþýt Mali Sorumluluk Sigortasý Bürosu”nu kurmuþtur. Sigorta Denetleme Kurumu yönetimi de Aralýk 2001'de pek çok yeni düzenlemeyi kabul etmiþtir. 1996 tarihli Sigorta Kanunu, Þubat 2002'de deðiþikliðe uðramýþ ve Avrupa Birliði müktesebatý ile uyumlu yeni kanun Haziran 2002'de yürürlüðe girmiþtir. Müzakereler sýrasýnda mevzuat ve uyum açýsýndan en sorunlu ülkelerden biri Litvanya olmuþtur. Mevcut Durum Litvanya sigorta piyasasý Avrupa Birliði'nin ortalama sigorta piyasasýnýn belli baþlý özelliklerini yansýtmaktan oldukça uzaktýr. Avrupa Birliði kriterlerini, özellikle likidite yükümlülüklerini yerine getirebilmek için Litvanyalý sigorta þirketlerinin ya ortaklýklar kurmalarý ya da yabancý yatýrýmcýlar tarafýndan satýn alýnmalarý gerekecektir. 183 TABLO 6 LÝTVANYA TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 GSYÝH Nüfus 2001 2002 2003 2004 2005 12.320 13.505 14.926 16.143 17.511 20.587 3.512 3.487 3.476 3.463 3.446 3.425 33 31 30 28 28 25 4.000 4.900 6.300 6.500 Toplam primler 118 133 224 236 269 302 - Hayat primleri 20 26 40 62 68 84 - Hayat dýþý primler 98 107 184 174 201 219 Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý 184 3.7. MALTA Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Malta ile Avrupa Birliði arasýnda müzakereler Ocak 2001 tarihinde baþlamýþ, Mayýs 2001'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise tamamen sona ermiþtir. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Malta'nýn sigorta alanýnda herhangi bir geçiþ süreci talebi olmamýþtýr. Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Malta'nýn tek talebi liman iþçileri havuzuna yeni iþçi alýmlarý ile ilgili ulusal düzenlemelerin kademeli olarak kaldýrýlmasý konusunda olmuþ; ancak bu talep daha sonra geri çekilmiþtir. Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu Malta'da sigorta ve sigorta aracýlarýnýn faaliyetlerini düzenleyen ve denetleyen kurum Malta Finansal Hizmetler Merkezi'dir. Merkez sigortacýlara sigorta faaliyetlerinde bulunma izni vermekte ve sigorta aracýlarýný kaydetmektedir. Baþvurularda þirketin kendi sahip olduðu öz kaynaklar, yükümlülük karþýlama yeterliliði rasyolarý, hissedarlarýn finansal durumlarý ve þirket yöneticileri deðerlendirilmektedir. Malta Finansal Hizmetler Merkezi ayný zamanda izin almýþ kayýtlý þirketlerin yýllýk finansal denetim ve iþletme hesap durumu analizlerini, muhasebe kayýtlarýný, defterlerini ve diðer ilgili dokümanlarý denetleme görevini de yürütmektedir. 185 Ýzinli ve kayýtlý kiþilere iliþkin problemlerin ortaya çýkmasý halinde, Malta Finansal Hizmetler Merkezi'nin uðranan zararýn tazmini için dava açma yetkisi bulunmaktadýr. Ýlgili þirketin yeni sigorta faaliyetlerinde bulunmasýnýn engellenmesi ve izin veya kaydýn askýya alýnmasý ya da feshedilmesi yetkisi de Merkeze aittir. Merkez faaliyetlerini yerine getirirken yerli ve yabancý diðer düzenleyicilerle de düzenli olarak iþbirliðinde bulunmaktadýr. Malta'da Sigorta Kanunu ile Sigorta Brokerleri ve Diðer Aracýlar Kanunu, sigorta ve sigorta aracýlarýnýn faaliyetlerini düzenlemektedir. Müzakereler sýrasýnda bu kanunlar ile ilgili ek mevzuatýn Avrupa Birliði müktesebatý ile büyük ölçüde uyumlu olduðu ortaya çýkmýþtýr. Þirketlerin aktif ve pasiflerine iliþkin Sigorta Kanunu ve uzun dönemli sözleþmelere iliþkin sigorta ticaret yönetmelikleri, hayat dýþý alandaki ilk Direktif olan 73/239/EEC sayýlý Direktif hükümleri ile sonraki yýllarda Direktifte yapýlan deðiþiklikleri (likidite marjlarý, garanti fonu ve asgari garanti fonu, malvarlýklarýnýn deðerlendirilmesi, yükümlülüklerin belirlenmesi vb.) iç hukuka aktarmýþtýr. Þirket hesaplarýna iliþkin sigorta ticaret yönetmelikleri, sigorta þirketlerinin yýllýk hesaplarýna ve konsolide hesaplarýna iliþkin 91/674/EEC sayýlý Direktif hükümlerini, uzun dönemli ticaret sözleþmesi kanuni ihbarý ise hayat sigortasý Direktiflerini iç hukuka aktarmýþtýr. Malta Motorlu Taþýt Sigortasý Kanunu ve Sigorta Faaliyeti Güvenlik Fonu Yönetmelikleri, Avrupa Birliði'nin Motorlu Taþýtlar Direktifleri ile büyük ölçüde uyumlu olup ek 186 mevzuatlar da katýlýmla birlikte uygulamaya konulmuþtur. Genel olarak ifade etmek gerekirse, sigorta konusundaki müzakereler sorunsuz bir þekilde gerçekleþtirilmiþtir. Mevcut Durum Malta sigorta piyasasý, ortalama Avrupa sigorta piyasasý göstergelerine yakýn özellikler taþýma açýsýndan Güney Kýbrýs sigorta piyasasý ile benzerlikler göstermektedir. Ne var ki, sigorta piyasalarýnýn küçük olmasý Malta ve Güney Kýbrýs'ý 2004 yýlý geniþleme dalgasýnda yer alan diðer ülkelere kýyasla daha az öneme sahip bir konuma sokmaktadýr. 187 TABLO 7 MALTA TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 4.136 4.321 4.392 4.267 4.380 4.483 389 391 395 397 400 403 23 19 18 18 20 21 1.106 1.056 933 888 1.085 1.090 Toplam primler 173 181 198 216 248 247 - Hayat primleri 84 88 94 110 135 134 - Hayat dýþý primler 89 93 104 106 114 113 GSYÝH Nüfus Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý 188 3.8. POLONYA Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Polonya ile Avrupa Birliði arasýnda müzakereler Temmuz 1999 tarihinde baþlamýþ, Kasým 2000'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise tamamen sona ermiþtir. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Polonya'nýn sigorta alanýna iliþkin olarak herhangi bir geçiþ süreci veya derogasyon talebi olmamýþtýr. Hizmet sunumu serbestîsi altýnda Polonya'ya tanýnan geçiþ süreçleri kredi kurumlarýna ve yatýrýmcýlarýn tazmin edilmesine iliþkin olmuþtur. Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu Polonya, hizmet sunumu serbestîsine iliþkin pozisyon belgesinde, Polonya sigorta mevzuatýnýn sigorta faaliyetleri yürütebilmek için Polonya vatandaþý olma, Polonya'da ikamet etme ve profesyonel birlik ve organizasyonlara zorunlu üyelik gibi kýsýtlamalar içermediðini ifade etmiþtir. Müzakereler sýrasýnda Polonya hayat ve hayat dýþý sigortaya iliþkin Direktifleri iç hukukuna aktarmýþ, uluslararasý anlaþmalara iliþkin Topluluk müktesebatýna ise katýlýmýn gerçekleþtiði tarih itibarý ile uyacaðýný taahhüt etmiþtir. Polonya, sigorta acente ve brokerlerine iliþkin 77/92/EEC sayýlý Direktife uygun olarak sigorta brokerleri için merkezi 189 bir sicil sistemi oluþturmayý taahhüt etmiþ ve bu doðrultuda uygun düzenlemeler getirmiþtir. Müzakere pozisyonunda Polonya yeni Sigorta Denetleme Kanunu ile sigorta gruplarýna iliþkin yeni düzenlemeleri de kabul etmiþtir. Müzakereler sýrasýnda Polonya hukukunda sigorta hizmetlerinin doðrudan sýnýr ötesinde sunulmasýna olanak tanýyan düzenlemeler bulunmamaktaydý. Müzakere pozisyonunda Polonya sigortacýlar için tek bir lisans sisteminin oluþturulmasýnýn, sýnýr ötesinde sigorta hizmetlerinin sunumuna tam bir serbesti getirilmesinin ve bunlara iliþkin düzenlemelerin gerçekleþtirilmesinin ancak Avrupa Birliði'ne tam üyelikle birlikte gerçekleþebileceðini vurgulamýþtýr. Müzakereler sýrasýnda Polonya Sigorta Kanunu, Avrupa Birliði'nin motorlu taþýt zorunlu sorumluluk sigortalarýnýn tüm Avrupa Birliði sýnýrlarýný kapsamasý ve her defasýnda sýnýr kontrollerine tabi olmamasýna iliþkin hükümleriyle de uyumlu deðildi. Zorunlu sigortaya iliþkin yeni kanun ile Polonya bu hükümleri de iç hukukuna aktarmýþtýr. Mevcut Durum Polonya, Avrupa Birliði'nin 2004 yýlýnda tamamlanan doðuya geniþleme dalgasý içerisinde yer alan ülkeler arasýnda nüfus, toprak büyüklüðü ve gayri safi milli hâsýla bakýmýndan en önde gelen ülkedir. Polonya, Avrupa Birliði'nin yeni 10 üyesinin sahip olduðu toplam sigorta piyasasýnýn % 50'sini temsil etmektedir. 190 CEA tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar Avrupa Birliði'nin yeni yükümlülük karþýlama yeterliliði kurallarýnýn Polonyalý sigortacýlar için problem yaratabileceðini ortaya koymaktadýr. Bu çalýþmalara göre, Polonya sigorta piyasasýnýn yeni yükümlülükleri yerine getirebilmek için mevcut özsermayesini %1,5 oranýnda artýrmasý 14 gerekecektir. Diðer üye devletlerde olduðu gibi Polonya'da da hayat-dýþý sigorta sektörü en çok paya sahip sektördür; ancak hayat sigortasý sektörünün gelecek vaat eden bir potansiyele sahip olmasý yabancý þirketler için fýrsatlar yaratmaktadýr. Hayat sigortasý alanýndaki geliþmeler ülkedeki ortalama gelir artýþýndaki büyümeye ve ekonomik durgunluðun atlatýlmasýna baðlýdýr. 14 A.g.e., s. 38. 191 TABLO 8 POLONYA TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 GSYÝH 180.601 207.128 202.497 185.176 186.447 240.540 Nüfus 38.654 38.644 38.633 38.219 38.191 38.174 Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý 65 71 74 77 74 74 32.764 32.595 31.199 30.537 28.677 28.500 Toplam primler 5.199 6.095 6.006 5.646 6.091 7.764 - Hayat primleri 2.079 2.522 2.569 2.538 2.778 3.812 - Hayat dýþý primler 3.120 3.573 3.437 3.108 3.313 3.952 192 3.9. SLOVAKYA Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Slovakya ile Avrupa Birliði arasýnda müzakereler Temmuz 2000 tarihinde baþlamýþ, Mayýs 2001'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise tamamen sona ermiþtir. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Sigorta alanýnda Slovakya herhangi bir geçiþ süreci veya istisna talebinde bulunmamýþtýr. Müzakereler sýrasýnda sigorta sektörünün durumu Slovakya müzakere pozisyonunda, sigorta þirketlerinin faaliyetlerine baþlamalarý ve bu faaliyetleri yürütmeleri, sahip olmalarý gereken asgari özsermaye, þirketlerin yükümlülükleri ve denetleyici kurumun yetkileri gibi temel konular göz önünde bulundurulduðunda Slovak sigorta mevzuatýnýn Avrupa Birliði müktesebatý ile tam uyum içerisinde olduðunu belirtmiþtir. 24 Sayýlý Sigorta Kanunu'nu (1991) deðiþtiren 101 Sayýlý Slovak Kanunu (2000) hayat ve hayat dýþý sigorta alanýndaki Direktiflerle uyumludur. Kanunda yapýlan deðiþiklik yabancý sigorta þirketi þubelerinin sigorta faaliyeti yürütebilmelerine ve yerli sigorta þirketleri tarafýndan karþýlanmayan riskleri sigorta kapsamýna almalarýna olanak saðlamaktadýr. Deðiþiklikle birlikte hayat ve hayat dýþý alanlarda zorunlu uzmanlaþma ve faaliyet gösterilen sigorta alanlarýna göre bir branþlaþma da uygulamaya girmiþtir. Sigorta þirketlerinin 193 faaliyet gösterebilmeleri için gereken izni alma süreçlerinde denetleme kurulunun güçleri arttýrýlmýþ ve kurul sigorta þirketlerinin yönetim kurullarýna atanan kiþileri onaylama yetkisine sahip olmuþtur. Bir sigorta þirketinin hisselerinin iktisabý durumunda, söz konusu hisselerin þirketin tüm hisselerinin nominal deðerinin toplamýnýn % 10'unu geçmesi halinde, denetleme kurulu yine onay verme yetkisine sahip olmuþtur. Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Slovakya'nýn Avrupa Komisyonu'na sunduðu pozisyonda sigorta muhasebesi, sigorta brokerlerinin yükümlülükleri ve sigorta denetimleri gibi alanlarda tam uyumun gerçekleþmediði belirtilmiþ ve Slovakya bu alanlarda, özellikle sigorta denetimindeki deneyim eksikliði nedeniyle Avrupa Komisyonu'ndan teknik yardým talebinde bulunmuþtur. Müzakereler sýrasýnda, Slovak Sigorta Þirketi iki sigorta türünde piyasada monopolistik bir yapýya sahipti. Bu alanlar motorlu taþýt kullanýmýnda üçüncü þahýs mali sorumluluk sigortalarý ile iþ kazalarý veya mesleki hastalýklara dair sorumluluk sigortalarýydý. Bu alanlardaki Avrupa Birliði Direktifleri de kademeli olarak ulusal hukuka aktarýlmýþtýr. Avrupa Birliði'ne katýlým sürecinde Slovakya'da sigorta sektörüne iliþkin Avrupa Birliði müktesebatýnýn uygulanmasýndan sorumlu kurum Maliye Bakanlýðý idi. Maliye Bakanlýðý ile yakýn iþbirliði halinde çalýþmak üzere finansal piyasalar için özel bir denetleme kurulu olan Finansal Piyasalar Ofisi de kurulmuþtur. 194 Mevcut Durum Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri Federasyonu (CEA) tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar reel büyüme oranlarý ve hayat sigortasý sektöründeki uzun dönemli eðilimler göz önünde bulundurulduðunda yeni Avrupa Birliði üyesi Doðu Avrupa ülkeleri arasýnda Slovakya'nýn, Slovenya, Polonya ve Çek Cumhuriyeti'nin ardýndan dördüncü sýrada geldiðini ortaya koymaktadýr. Avrupa Birliði'ne üyelikle birlikte Slovakya sigorta piyasasýnýn daha etkin hale gelmesi ve yabancý þirketler tarafýndan ele geçirilen piyasa paylarýnda 15 bir artýþ olmasý beklenmektedir. 15 A.g.e., s. 39. 195 TABLO 9 SLOVAKYA TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 GSYÝH Nüfus 2001 2002 2003 2004 2005 21.926 23.322 25.733 28.822 32.367 37.301 5.399 5.379 5.379 5.379 5.380 5.385 29 28 27 28 26 26 7.783 7.916 7.622 6.743 6.484 6.484 Toplam primler 641 736 850 1.008 1.198 1.366 - Hayat primleri 266 321 367 410 486 571 - Hayat dýþý primler 375 415 483 598 713 795 Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý 196 3.10. SLOVENYA Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Slovenya ile Avrupa Birliði arasýnda müzakereler Temmuz 1999 tarihinde baþlamýþ, Kasým 2000'de geçici olarak, Aralýk 2002'de ise tamamen sona ermiþtir. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýndaki müzakere pozisyonunda Slovenya, sigorta alanýndaki mevzuatýnýn Birlik müktesebatý ile kýsmen uyumlu olmasýna ve Bankacýlýk ve Sermaye Piyasasý alanlarýnda geçiþ süreci taleplerinde bulunmasýna karþýlýk, sigortacýlýk alanýnda benzer talepte bulunmamýþtýr. Müzakereler Sýrasýnda Sigorta Sektörünün Durumu Slovenya'da sigorta sektörünü düzenleyen temel kanunlar, Sigorta Þirketleri Kanunu ve Trafikte Zorunlu Sorumluluk Sigortasý Kanunu'dur. Slovenya müzakere pozisyonunda, kendi sigorta mevzuatýnýn sigorta hizmetlerinde tek pazarý oluþturan hayat ve hayat dýþý alanlardaki 92/49/EEC ve 92/96/EEC sayýlý Direktif hükümlerini içermediðini ifade etmiþtir. Müzakereler sýrasýnda 64/225/EEC, 73/239/EEC ve 79/267/EEC sayýlý Direktiflere yönelik uyumsuzluklar da bulunmaktaydý. Örneðin, Slovenya'da mallar ve kiþiler yalnýzca merkezleri Slovenya'da bulunan sigorta þirketleri tarafýndan sigortalanabilmekteydi. Sigorta þirketi 197 yöneticilerinin Slovenya vatandaþý olmamalarý halinde sigorta denetleme kurulunun þirkete sigorta faaliyetlerinde bulunma yetkisi vermeyi reddetme hakký bulunmaktaydý. Ana sermaye hisselerinin bir kýsmý yabancýlara ait olan halka açýk limited þirketlerin reasürans faaliyetleri yürütmesi yasaktý, mütüel sigorta þirketi üyeleri yalnýzca Slovenya vatandaþý olabilmekte ve sigorta þirketleri yalnýzca Slovenya'da yatýrým yapabilmekteydi. Avrupa Birliði'ne uyum sürecinde Avrupa Birliði müktesebatýna uygun bir Sigorta Kanunu kabul edilmiþ ve kademeli olarak uygulanmaya baþlamýþtýr. Ne var ki, Slovenya, menþe ülke kontrolleri, hizmetlerin sýnýr ötesi sunumu ve tek lisans gibi konularý düzenleyen hükümlerin uygulanmasýnýn yalnýzca Avrupa Birliði'ne katýlým tarihi itibarý ile gerçekleþeceði taahhüdünde bulunmuþtur. Slovenya'nýn yeni Sigorta Kanunu, sigorta ve reasürans þirketleri ile acente ve brokerler için güvenilir bir sigorta yönetim ve denetim sistemi oluþturmakla kalmamýþ, ayný zamanda sigorta ve reasürans þirketi yan kuruluþlarýnýn kurulmasý ve hisselerin iktisabýna iliþkin olarak yabancý gerçek ve tüzel kiþilere yönelik ayrýmcý uygulamalarý da ortadan kaldýrmýþtýr. Kanun bir sigorta þirketi yöneticisinin Slovenya vatandaþý olmamasý durumunda þirkete sigorta faaliyetlerinde bulunma yetkisinin verilmemesi olasýlýðýný da ortadan kaldýrmýþ ve merkezi Slovenya'da bulunan sigorta þirketlerinin ayný zamanda Avrupa Birliði üyesi ülkelerde ve OECD ülkelerinde yatýrým yapmasýna da imkân saðlamýþtýr. Trafikte Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasý Kanunu ise 198 kiþisel zararlar için asgari tutarlara iliþkin kýsým dýþýnda Avrupa Birliði müktesebatýna tamamen uyumlu olarak hazýrlanmýþtýr. Müzakerelerde Slovenya, Avrupa Birliði'ne katýlýmýn gerçekleþeceði tarihe kadar sigorta alanýndaki mevzuatýný Avrupa Birliði müktesebatý ile tam olarak uyumlaþtýracaðýný belirtmiþ ve Maliye Bakanlýðý, Sigorta Denetim Kurulu ve Slovenya Sigorta Birliði'nin profesyonel kapasitelerini güçlendirerek daha etkin faaliyetlerde bulunmalarýný saðlayacaðýný taahhüt etmiþtir. Mevcut Durum Avrupa Ulusal Sigorta Þirketleri Federasyonu (CEA) tarafýndan gerçekleþtirilen çalýþmalar, Avrupa Birliði'nin yükümlülük karþýlama yeterliliðine iliþkin mevzuatýnýn uygulanmasýnýn Slovenya'daki sigorta þirketleri için önemli bir problem teþkil etmeyeceðini ortaya koymaktadýr. Slovenya hayat dýþý sigorta piyasasýnýn %4'lük yüksek bir piyasa nüfuz etme düzeyi bulunmaktadýr. Ne var ki, hayat alanýnda yeni Avrupa Birliði üyesi ülkeler içerisindeki en düþük piyasaya nüfuz etme düzeyi de Slovenya'ya aittir. 199 TABLO 10 SLOVENYA TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 20.581 21.845 23.518 24.488 25.565 27.373 1.988 1.990 1.994 1.995 1.996 1.998 14 14 14 15 16 21 4.799 4.929 5.204 5.521 5.690 5.750 Toplam primler 933 1.055 1.181 1.275 1.457 1.640 - Hayat primleri 181 225 268 305 429 543 - Hayat dýþý primler 752 830 913 970 1.028 1.097 GSYÝH Nüfus Sigorta Þirketi Sayýsý Sektörde Çalýþan Sayýsý 200 3.11. BULGARÝSTAN Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Bulgaristan ile Avrupa Birliði arasýnda müzakereler 30 Mart 2001 tarihinde baþlamýþ, 28 Kasým 2001'de geçici olarak kapatýlmýþ, teknik olarak ise 15 Haziran 2004 tarihinde sona ermiþtir. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Bulgaristan, müzakereler sýrasýnda sigortacýlýk alanýnda Avrupa Birliði'nden herhangi bir geçiþ süreci veya derogasyon talebinde bulunmamýþtýr. Müzakereler Sýrasýnda Sigorta Sektörünün Durumu Bulgaristan'da sigorta sektörünü düzenleyen kanunlar ve ikincil düzenlemeler arasýnda Sigortacýlýk Kanunu, Ulusal Sigorta Konseyi Faaliyetlerine iliþkin Yönetmelikler, Sigorta Denetleme Kurumu'nun Yapýsý ve Faaliyetlerine iliþkin Yönetmelikler, Özkaynaklara iliþkin Düzenlemeler, Solvency ve Solvency Hesaplamalarýna iliþkin Düzenlemeler, Garanti Fonu Yönetmeliði, Sigorta Acente ve Brokerleri Kanunu, Garanti Fonu Kanunu gibi kanun ve düzenlemeler yer almaktadýr. Müzakereler süresince Bulgaristan hayat ve hayat-dýþý sigorta, aracýlar, sigorta muhasebesi, motorlu taþýtlar gibi alanlarda Avrupa Birliði direktiflerine uyum konusunda önemli çalýþmalarda bulunmuþtur. Bu çerçevede hayat ve hayat-dýþý sigortacýlýk alanýnda AB 201 direktiflerinin ön gördüðü ihtiyati kurallara uyum saðlanmýþ; sigorta aracýlýðý alanýnda Sigorta Acente ve Brokerleri Kanunu yürürlüðe girmiþ; sigorta muhasebesi alanýnda ulusal muhasebe standartlarýnda düzenlemeler yapýlmýþ, 91/674/EEC sayýlý Direktifin temel ilkeleri sigorta þirketlerinin yýllýk hesaplarýnda kullanýlacak normlar haline getirilmiþtir. Bunun yaný sýra AB motorlu taþýt direktiflerine uyum saðlanmasý yolunda çalýþmalar yapýlmýþ, Bulgaristan Motorlu Taþýt Sigortacýlarý Ulusal Bürosu kurulmuþtur. Bulgaristan'da sigorta sektörünün denetimi Sigorta Ulusal Konseyi ve Sigorta Denetleme Kurumu tarafýndan gerçekleþtirilmektedir. Sigorta Ulusal Konseyi, Bulgaristan'da sigorta faaliyetlerine baþlamak için gerekli lisansý veren, ayrýca sigorta þirketlerinin birleþme ve faaliyetlerini ayýrma konusunda izin aldýklarý kurumdur. Sigorta Denetleme Kurumu ise sigorta sektörü üzerinde denetim ve düzenleme gücüne sahiptir. Müzakere süreci içerisinde Sigorta Denetleme Kurumu'nun idari gücü ve iþlevleri daha da artmýþ, böylelikle sigorta sektörü için daha güçlü ve baðýmsýz bir denetleme kurumu oluþturulmasý saðlanmýþtýr. 202 TABLO 11 BULGARÝSTAN TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 GSYÝH Nüfus 2001 2002 2003 2004 13.704 15.250 16.589 17.655 19.578 21.448 8.191 7.929 Sigorta Þirketi Sayýsý 7.892 7.846 7.801 24 30 Sektörde Çalýþan Sayýsý Toplam primler 199 316 434 - Hayat primleri 23 75 52 176 241 382 - Hayat dýþý primler 2005 203 7.761 3.12. ROMANYA Hizmet sunumu serbestîsi baþlýðý altýnda Romanya ile Avrupa Birliði arasýnda müzakereler Aralýk 2002'de baþlamýþ, Aralýk 2004 tarihinde sona ermiþtir. Geçiþ süreci veya derogasyon talepleri Romanya, müzakereler sýrasýnda sigortacýlýk alanýnda Avrupa Birliði'nden herhangi bir geçiþ süreci veya derogasyon talebinde bulunmamýþtýr. Müzakereler Sýrasýnda Sigorta Sektörünün Durumu Romanya'da sigortacýlýk faaliyetleri ortak þirketler, mütüel þirketler, Romanya'da kurulmuþ bulunan yabancý þirket þubeleri ve yabancý tüzel kiþiler tarafýndan yürütülmektedir. Müzakereler sýrasýnda sigortacýlýk faaliyetlerine baþlayabilmek için gereken izin tüm sigorta þirketleri için ayný olmakla birlikte yabancý sigortacýlarýn menþe ülkelerinde en az 5 yýldýr yasal olarak faaliyette bulunmalarý ve faaliyet gösterdikleri sigorta branþýnýn Romanya'da faaliyet göstermek istedikleri sigorta branþý ile paralellik göstermesi þartý aranmaktaydý. Müzakereler sýrasýnda yapýlan kanun deðiþiklikleriyle bu þart ortadan kaldýrýlmýþtýr. Romanya'da sigortacýlýk faaliyetleri Sigorta ve Reasüransa iliþkin 136/1995 Sayýlý Kanun, Sigorta Þirketleri ve Sigorta Denetimine iliþkin 32/2000 Sayýlý Kanun ve Sigorta Denetleme Komisyonu tarafýndan belirlenen kurallar ile düzenlenmektedir. 204 Müzakereler sýrasýnda hayat-dýþý sigorta faaliyetlerinin yürütülmesine iliþkin Avrupa Birliði Direktifleri Romanya tarafýndan kýsmen uygulanmaktaydý. Bu alandaki Avrupa Birliði mevzuatýna tam uyumun saðlanmasý için Sigorta Þirketleri ve Sigorta Denetimine iliþkin 32/2000 Sayýlý Kanun'da yeni düzenlemelere gidilmiþ, bu çerçevede sigorta þirketlerinin faaliyet kapsamýnýn bir veya birden çok sigorta branþýný kapsayacak þekilde geniþletilmesi, yükümlülük karþýlama yeterliliði (solvency) marjýna uygun bir iþ planý ortaya konmasý, doðrudan veya dolaylý önemli pay sahiplerine izin verilmesi gibi yeni düzenlemeler getirilmiþtir. Bunun yaný sýra asgari bir garanti fonu oluþturulmasý, sigorta þirketlerinin ek denetimi, finansal güçlük içerisinde bulunan sigorta þirketleri için alýnacak tedbirler ve sigortacýlýk faaliyetinde bulunma yetkisinin geri alýnmasýna iliþkin düzenlemeler de getirilmiþtir. Müzakerelerde, hizmet sunumu serbestîsi ve yerleþme hakkýna iliþkin Avrupa Birliði mevzuatý hükümlerinin, özellikle de menþe üye devlet tarafýndan yetki verilen sigorta þirketinin tüm Avrupa Birliði ülkelerinde serbestçe faaliyet gösterebilmesi ve tüm sigorta faaliyetlerinin tek elden denetimine iliþkin düzenlemelerin Romanya'nýn Avrupa Birliði'ne katýlýmýyla ve ancak gerekli yasal ve kurumsal düzenlemelerin tamamlanmasýnýn ardýndan gerçekleþtirilebileceði karara baðlanmýþtýr. Müzakereler sýrasýnda hayat sigortacýlýðý faaliyetlerine iliþkin düzenlemeler de getirilmiþtir. Bu çerçevede hayat ve hayat-dýþý sigortacýlýk faaliyetlerini bir arada yürütmek isteyen þirketlerin hayat sigortasý için ayrý hesap tutmalarý, 205 faaliyet alanlarýný bir veya birden çok sigorta branþýný içerisine alacak þekilde geniþletmeleri, yetersiz ve kötü þirket yönetimleri karþýsýnda denetim kurumunun gerekli yetkinliðe sahip olmasýnýn saðlanmasý gibi düzenlemelere gidilmiþtir. Hayat ve hayat-dýþý alanlardaki bu düzenlemelerin yaný sýra sigorta aracýlýðý, reasürans, sigorta þirketlerinin muhasebeleri, motorlu taþýt mali sorumluluk sigortalarý gibi alanlarda da Romanya iç hukukunda gerekli düzenlemeleri belli bir takvim çerçevesinde yerine getirmiþtir. Müzakereler devam ettiði sýrada kurulan Sigorta Denetleme Komisyonu, Romanya'da sigortacýlýk alanýna iliþkin taslak kanunlarýn hazýrlanmasý, sigortacý ve brokerlerin finansal durumlarýnýn yerinde denetimi, sigorta þirketlerinin büyük hisse sahiplerinin onaylanmasý, portföy transferlerinin onaylanmasý, sigorta muhasebe kural ve yöntemlerinin belirlenmesi ve uluslararasý sigorta denetleme kurumlarýna katýlým gibi alanlarda yetkilere sahip bir kurum olarak oluþturulmuþtur. 206 TABLO 12 ROMANYA TEMEL GÖSTERGELERÝ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 GSYÝH 40.346 44.904 48.442 50.688 58.947 79.314 Nüfus 22.456 22.431 21.834 21.773 21.711 21.659 Sigorta Þirketi Sayýsý 39 Sektörde Çalýþan Sayýsý 37 36.130 36.000 Toplam primler 614 890 - Hayat primleri 137 235 - Hayat dýþý primler 477 655 207 YARARLANILAN KAYNAKLAR • Comité Européen des Assurances (CEA), European Insurance in Figures, Haziran 2005. • Comité Européen des Assurances (CEA) Statistics No: 24 European Insurance in Figures, Haziran 2006. • Comité Européen des Assurances (CEA), European Union Enlargement 2004: Insurance in the New EU Countries: 1992-2002 Data and CEA Comments, CEA ECO, No: 18, Ekim 2003. • Ýktisadi Kalkýnma Vakfý, Avrupa Birliði ile Katýlým Müzakereleri Rehberi, ÝKV Yayýnlarý No: 184, Ýstanbul: 2005. • Paul Craig ve Gráinne de Búrca, EU Law: Text, Cases and Materials, Oxford: 1998. • Avrupa Birliði Genel Sekreterliði http://www.abgs.gov.tr • Avrupa Komisyonu Türkiye Delegasyonu http://www.deltur.cec.eu.int • Dýþiþleri Bakanlýðý http://www.mfa.gov.tr 208 • 2003 Ulusal Program Önceliklerine Göre AB Müktesebatý Listesi http://www.abgs.gov.tr/UVT/UPoncelik.htm • Avrupa Komisyonu Ýç Pazar (Hizmetlerin Serbest Dolaþýmý ve Sigortacýlýk) Sayfasý http://www.europa.eu.int/comm/internal_market/insuran ce/index_en.htm • Avrupa Komisyonu Geniþleme Sayfasý http://www.europa.eu.int/comm/enlargement • Çek Cumhuriyeti'nin Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.euroskop.cz/eng • Estonya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.vm.ee/eng/euro/aken_prindi/3454.html • Güney Kýbrýs'ýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.eu-coordinator.gov.cy/Harmonization/ Harmonization.nsf/0/00AD857B46C1AFD9C2256E4B0 024FBCD/$file/common%20position%203%20freedom %20to%20provide%20services.doc 209 • Letonya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.am.gov.lv/en/eu/4358/4359/4362/?print=on • Litvanya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.euro.lt/showitems.php?TopMenuID=41&Men uItemID=53&ItemID=478&LangID=2 • Macaristan'ýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.kum.hu/euint/index_access.html • Malta'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.mic.org.mt/Malta-EU/ position_papers/ chap_03.htm • Polonya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.negocjacje.gov.pl/neg/stne/pdf/stne3en.pdf • Slovak Cumhuriyeti'nin Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.foreign.gov.sk/En/files/add.php3?text=Slovak ia%20and%20EU&file=eu_poz3e.html 210 • Slovenya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.uvi.si/eng/slovenia/publications/facts/eunegotiations/ • Bulgaristan'ýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://www.evropa.bg/en/del/eu-and-bulgaria/eubulgaria-negotiations.html • Romanya'nýn Sigortacýlýk Alanýndaki Müzakere Pozisyonu http://ec.europa.eu/enlargement/archives/enlargement_ process/future_prospects/negotiations/eu10_bulgaria_r omania/chapters/chap_3_en.htm http://www.mie.ro/_documente/engleza/negocieri/chapt ers/CAP03.pdf 211