Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008

Transkript

T H Y
Y ı l l ı k
2 0 0 8
R a p o r
‹çindekiler
Kurumsal
Finansal Göstergeler
07
2008’in Kilometre Tafllar›
08
Misyon -Vizyon
10
Yönetim ve Mesajlar
12
Yönetim Sistemi
18
Operasyonel
Toplam Trafik Neticeleri
33
Filomuz
38
Faaliyetlerimiz
42
‹fltiraklerimiz
78
Finansal
Finansal Oran ve Denetim Raporlar›
87
THY olarak kurumsal de¤erlerimizin ve bu
de¤erlerimizi gelifltirerek sürdürme arzumuzun
temelinde güvenilir olmak var.
Kanatlar›m›zda bunun sorumlulu¤unu
THY Y›ll›k Rapor 2008
tafl›yoruz.
1
Amsterdam
Atina
Bakü
Barselona
Basel
Batum
Belgrad
Berlin
Birmingham
Brüksel
Bükrefl
Budapeflte
Cenevre
Uçufl noktalar›m›z
New York
Chicago
Kuzey Amerika
Avrupa
Afrika
Addis Ababa
Cape Town
Cezayir
Hartum
Johannesburg
Kahire
Kazablanka
Lagos
Trablus
Tunus
Sinop
Merzifon
Diyarbak›r
2
Köln
Lefkofla
Lizbon
Londra
Ljubljana
Lyon
Madrid
Manchester
Milano
Minsk
Moskova
Münih
Nice
Nürnberg
Odessa
Oslo
Paris
Prag
Prifltina
Riga
Roma
Rostov
Saraybosna
Simferopol
Sofya
Stockholm
St.Petersburg
Stuttgart
Tiflis
Tiran
Üsküp
Varflova
Venedik
Viyana
Zagrep
Zürih
Asya
Abu Dhabi
Almaata
Amman
Astana
Aflkabat
Ba¤dat
Bahreyn
Bangkok
Beyrut
Biflkek
Bombay
Cidde
Doha
Dubai
Duflanbe
Halep
Hong Kong
Karaci
Kuveyt
Medine
Muskat
Osaka
Pekin
Riyad
Sanaa
Seul
Singapur
fiam
fianghay
Tahran
Taflkent
Tebriz
Tel Aviv
Tokyo
Yeni Delhi
Dnepropetrovsk
Donetsk
Dublin
Düsseldorf
Ekaterinburg
Frankfurt
Hamburg
Hannover
Helsinki
Kazan
Kiev
Kiflinev
Kopenhag
3
75 y›ld›r “iyi hizmet” vermekten
gurur duyuyoruz.
K u r u m s a l
07
2008'in Kilometre Tafllar›
08
Misyon - Vizyon
10
12
Yönetim Kurulu Baflkan›'n›n Mesaj›
12
Yönetim Kurulu
14
Yönetim Sistemi
18
Kalite Anlay›fl›
18
Organizasyon Yap›s›
20
THY'nin Hukuki Statüsü
22
Kurumsal Yönetim ‹lkeleri Uyum Raporu
24
Y ü k s e l i fl
a ç › s ›
SÜRDÜRÜLEN FAAL‹YETLER
Sat›fl Gelirleri
Sat›fllar›n Maliyeti (-)
BRÜT KAR
Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri (-)
Genel Yönetim Giderleri (-)
Di¤er Faaliyet Gelirleri
Di¤er Faaliyet Giderleri (-)
6.123.174.209
(4.650.231.377)
4.859.508.826
(3.605.924.596)
1.472.942.832
(635.876.008)
(203.813.181)
56.690.528
(102.559.670)
1.253.584.230
(576.810.259)
(170.639.967)
226.544.680
(9.919.460)
587.384.501
722.759.224
3.572.374
1.427.882.203
(713.373.140)
15.489.140
309.116.345
(676.136.015)
VERG‹ ÖNCES‹ KAR
Vergi Gelir / (Gideri)
1.305.465.938
(171.239.727)
371.228.694
(105.731.920)
DÖNEM KARI
Hisse Bafl›na Kazanç (Kr)
1.134.226.211
0,648
265.496.774
0,152
2008
Net Kar (TL)
6.123.174.209
2007
2008
1.134.226.211
2007
4.859.508.826
4.051.345.129
2006
2004
2007
FAAL‹YET KARI
Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Kar /
Zararlar›ndaki Paylar
Finansal Gelirler
Finansal Giderler (-)
Sat›fl Gelirleri (TL)
2005
2008
2006
2005
3.107.071.608
2004
2.793.385.946
265.496.774
178.782.921
138.227.837
107.058.441
2007
2006
2005
2004
0,152
0,102
0,079
0,061
Karl›l›k Art›fl›
%
327
0,648
2008
7
2008’in Kilometre Tafllar›
THY Star Alliance'›n
20. üyesi oldu.
‹stanbul - Halep
hatt› aç›ld›.
Türk Hava Yollar›, ‹stanbul
-Halep hatt›n› 15 May›s
2008 tarihinde hizmete açt›.
Türk Hava Yollar›, ilk
kurulan ve dünyan›n en
büyük havayolu ittifak›
Star Alliance'›n 20. üyesi
oldu. Üye havayolu
flirketlerinin CEO'lar› ile
Star Alliance yetkilileri ve
bas›n mensuplar›n›n da
kat›ld›¤› imza töreni
Ç›ra¤an Saray›'nda yap›ld›.
Türk Hava Yollar›,
Bosna Hersek
Havayollar›'na ortak
oldu.
Türk Hava Yollar› ile Bosna
Hersek Havayollar›
aras›nda imzalanan ortakl›k
anlaflmas›n›n ard›ndan,
THY, Bosna Hersek
Havayollar›'na %49 hisse
ile ifltirak etmeye bafllad›.
THY'den ça¤r›
merkezinde hizmet
de¤iflimi.
Türk Hava Yollar› kendi
bünyesinde bulunan ça¤r›
merkezi faaliyetlerini d›fl
kaynak hizmet al›m›
suretiyle sürdürmeye, söz
konusu hizmetin 5 y›ll›k
süre ile Assist ve Vodatech
firmalar›ndan al›nmas›na
karar verdi.
THY'de “First Class”
hizmeti 2 adet Boeing 777
ile bafllad›.
IATA toplant›s›
‹stanbul'da yap›ld›.
IATA'ya üye havayolu
flirketleri her y›l düzenlenen
IATA görüflmelerini bu y›l
‹stanbul'da yapmak üzere
topland›. Görüflmelerde, üye
havayolu flirketlerinin yüksek
petrol fiyatlar› ve dura¤an
ekonomik flartlara ra¤men
ayakta kalma mücadeleleri
ve 2009 planlar› konufluldu.
8
Son befl y›lda elde etti¤i
baflar›larla tüm dünyan›n
konufltu¤u havayolu flirketi haline
gelen Türk Hava Yollar›, uzun
menzil uçufllar›nda kullanmak
üzere 2 adet Boeing
777-300 ER uça¤› kiralad›.
Jet Airways havayolu flirketinden
kiralanan uçaklar›n filoya
kat›lmas›yla birlikte Türk Hava
Yollar›, “First Class” konseptini
uygulamaya bafllad›. 2007 y›l›nda
uçak içindeki tüm ikram
konseptini yenileyen THY, “First
Class” hizmetiyle de yolcular›na
unutamayacaklar› seyahat
konforu sunmaktad›r.
‹stanbul - Birmingham
uçufllar› bafllad›.
Türk Hava Yollar› d›fl hatlarda
yeni bir uçufl noktas›n› daha
hizmete açt›. THY'nin
‹ngiltere'deki 4. uçufl noktas›
olan Birmingham hatt›,
15 Aral›k 2008 tarihinde
hizmete aç›ld›.
THY ile
United Havayollar›'ndan
ortak uçufllar.
THY uçak içi e¤lencede
Avrupa 3'üncüsü oldu.
Türk Hava Yollar› dünyan›n en sayg›n
denetleme ve dan›flmanl›k
kurulufllar›ndan Skytrax ve World
Airline Entertainment Assosiation
(WAEA) taraf›ndan uçak içi e¤lence
hizmetlerine yönelik yap›lan
derecelendirmede üçüncülü¤e lay›k
görüldü.
Türk Hava Yollar›, United Havayollar›
ile code-share anlaflmas› imzalad›.
11 Ekim 2008 tarihinden itibaren
THY, United Airlines taraf›ndan
yap›lan Amerika iç hat ve AvrupaAmerika aras› transatlantik
uçufllar›na; United Airlines ise;
THY taraf›ndan yap›lan Türkiye iç hat
(‹stanbul, Ankara, ‹zmir, Antalya)
Avrupa-Türkiye aras› ve TürkiyeAmerika aras› seferlere kendi kodu
ile uçmaya bafllad›.
Anadolu Jet 23 Nisan'da
uçufllar›na bafllad›.
THY, 17 y›l sonra
yeniden Ba¤dat'ta.
Türk Hava Yollar›, ‹stanbul Ba¤dat hatt›n› 26 Ekim 2008
tarihinde hizmete açt›.
Türk Hava Yollar›'n›n yeni alt
markas› olan Anadolu Jet’in
ekonomik seferleri 23 Nisan
2008'de bafllad›. Anadolu Jet
Ankara merkezli olarak hergün
‹zmir, Bodrum, Dalaman, Antalya,
Adana, Kahramanmarafl, Hatay,
Gaziantep, Malatya, Ad›yaman,
fianl›urfa, Mardin, Diyarbak›r,
Erzincan, Batman, Mufl, Van,
Erzurum, Kars ve Trabzon'a
karfl›l›kl› sefer yapmaktad›r.
THY filosu büyümeye
devam ediyor.
THY yer hizmetlerine
TGS A.fi. ile devam
edecek.
Yap›lan anlaflma ile HAVAfi
Havaalanlar› Yer Hizmetleri
A.fi.'nin, TGS Yer Hizmetleri
A.fi.'ye %100 sermaye art›fl›
sonucunda %50 ortak olmas›
kararlaflt›r›ld›.
Türk Hava Yollar› 2009/2023 y›l›
filo projeksiyonu çerçevesinde 35
uzun menzilli ve 70 k›sa menzilli
olmak üzere toplam 105 uçak
al›m›na karar verdi.
THY 75. y›l›n› kutlad›.
Türk Hava Yollar› ve
Anadolu Jet'ten yeni hatlar.
Türk Hava Yollar› her geçen gün
geniflleyen filosuna paralel olarak
2009 y›l› içerisinde iç hatlarda Uflak
ve Çanakkale; d›fl hatlarda Nairobi,
Lviv, Meflhed ve Göteborg
seferlerinin bafllamas›na karar verdi.
Anadolu Jet ise iç hatlarda AnkaraÇorlu, d›fl hatlarda Adana-Ercan
seferlerini 2009 y›l› içinde bafllatma
karar› ald›.
‹stanbul - Merzifon ve
‹stanbul - Sinop seferleri
hizmete girdi.
Türk Hava Yollar›, 23 Haziran 2008
tarihinde ‹stanbul - Merzifon hatt›n›, 15
Temmuz 2008 tarihinde ‹stanbul - Sinop
hatt›n› hizmete açt›.
Türk Hava Yollar›'n›n 75. kurulufl y›ldönümü
etkinlikleri 20 May›s 2008 sabah› Taksim Atatürk
An›t›'na Genel Müdür Doç. Dr. Temel Kotil
baflkanl›¤›ndaki bir heyetin çelenk koymas›yla
bafllad›. 75. y›la özel haz›rlanan, dünden bugüne
Türk Hava Yollar›'n›n tarihini ve kurum kültürünü
anlatan 75. y›l kitab›n›n tan›t›m› ile Genel Yönetim
binas›na yerlefltirilmifl olan kitabenin aç›l›fl›
gerçeklefltirilerek, kutlamalar bir dizi
etkinliklerle devam etti. 1933 y›l›nda türlü
imkâns›zl›klara ra¤men ilk kurulufl ad›m› at›lan
THY, bugün dünyan›n sayg›n havayollar› aras›nda
yerini alm›flt›r. 20 milyonu aflan yolcusu, 125'in
üzerinde uça¤› ile dünyan›n 142 noktas›na seferi
olan THY, 'bayrak tafl›y›c›' s›fat›yla Türkiye'nin
dünyadaki en büyük markas› haline gelmifltir.
9
Misyonumuz
10
Sivil Hava Tafl›mac›l›¤› (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin bayrak
tafl›y›c›s› kimli¤iyle; uçufl emniyeti, güvenilirli¤i, ürün yelpazesi, hizmet kalitesi ve
rekabetçi konumu ile tercih edilen, Avrupa'n›n önde gelen ve küresel ölçekte faal bir
havayolu olmak.
Sektör ortalamalar›n›n üstündeki büyüme trendinin sürdürülmesi,
S›f›rlanm›fl kaza ve k›r›mı,
Dünyada parmakla gösterilen hizmet anlay›fl›,
Düflük maliyetli tafl›y›c›lara denk birim maliyetleri,
Sektör ortalamalar›n›n alt›nda sat›fl ve da¤›t›m giderleri,
Rezervasyon, biletleme ve uça¤a binifl ifllemlerini kendisi yapan sad›k müflterileri,
Kurumdan elde edece¤i yarar›n yaratt›¤ı katma de¤erle orant›l› oldu¤unu bilen ve
kendini gelifltiren personeli,
• Üyesi bulundu¤u Star ‹ttifak› ortaklar›na ifl yaratan ve onlar›n sundu¤u potansiyelden
ifl ç›karan ticari atakl›¤›,
• Hissedarlar›n›n ve tüm yarardafllar›n›n menfaatini birlikte gözeten modern yönetiflim
ilkelerini benimsemifl yönetimi ile belirginleflen bir havayolu olmak.
Vizyonumuz
•
•
•
•
•
•
•
11
Yönetim Kurulu Baflkan›’n›n Mesaj›
12
Türk Hava Yollar› olarak son 5 y›lda yolcu say›s›n› ikiye katlayan, ciroda
üç kat büyüyen bir flirket haline gelmenin mutlulu¤unu yafl›yoruz. ‹zledi¤imiz
sürekli geliflim ve dönüflüm hedefiyle, 2008 y›l›nda da Türkiye ve dünya
pazar›nda konumumuzu güçlendirdik ve Avrupa'n›n en h›zl› büyüyen
havayolu flirketi olmaya devam ettik.
Geçti¤imiz y›l, Avrupa Havayollar› Birli¤i üyesi flirketler %1,7 oran›nda
küçülürken, Ortakl›¤›m›z akaryak›t fiyat art›fllar›n›n havac›l›k sektöründe
meydana getirmifl oldu¤u olumsuz etkiye ra¤men %15,1 oran›nda büyüme
gerçeklefltirmifltir. Bir süre önce aç›klad›¤›m›z ve al›m ihalesine ç›kt›¤›m›z
30'u opsiyonlu 105 uçak sipariflimiz, kriz koflullar› alt›nda büyüme
hedeflerine do¤ru ilerlemeyi sürdürmemizin önemli göstergelerinden
birini oluflturmaktad›r.
2008 sonu itibariyle 127 uça¤a ulaflan filomuz ve 11.520 personelimizle,
say›s› 22,5 milyonu aflan yolcumuzu üst düzey uçufl emniyeti, güven ve
konforla tafl›d›k. Öte yandan, ülke ekonomimize ve d›fl ticaretimize katk›da
bulunmak üzere kargo uçaklar›m›z ve yolcu uçaklar›m›z›n kargo
kompart›manlar›nda, Uzakdo¤u'dan Amerika'ya, Avrupa'dan Ortado¤u ve
Afrika'ya uzanan genifl uçufl a¤› ile kargo tafl›maya devam ettik.
Nisan 2008 tarihinde üçüncü A310 uça¤›n›n filoya dahil edilmesiyle önemli
oranda kapasite art›ran kargo bölümümüz, tarifeli kargo seferleri
düzenlemenin yan› s›ra kargo charter taleplerine de cevap vermektedir.
Yo¤un rekabet ortam›nda sundu¤umuz hizmet kalitesinin oluflturdu¤u
yüksek müflteri memnuniyetinin sonucunda kargo tafl›mac›l›¤›nda ciromuzu
%21,2 art›rmay› baflard›k. Filomuza kat›lan dördüncü A310-300 kargo
uça¤›yla da Madrid, Moskova, Amman, Kazablanka noktalar›n› kargo uçufl
a¤›na dahil ederek ve mevcut seferlerimizin frekanslar›n› daha da art›rarak,
ihracat ve ithalatç›lar›m›z›n tafl›ma taleplerinin tümünü karfl›lam›fl olaca¤›z.
2008 y›l›nda hem ülkemiz hem de Ortakl›¤›m›z için önemli bir baflka at›l›m
ise Anadolu Jet'in uçufllar›na bafllamas› olmufltur. Tümüyle THY güvencesi
alt›nda hizmet vermekte olan Anadolu Jet ile Ankara'y› bir uçufl merkezine
dönüfltürdük. Böylece halk›m›z yurt içi güzergâhlarda ve Hatay-ErcanHatay hatt› ile yeni bir yurt d›fl› güzergah›nda daha uygun fiyatlarla seyahat
olana¤›na kavuflmufltur.
Anadolu co¤rafyas›nda uçufl a¤›m›z›, Anadolu Jet ve Sun Express'le
geniflletirken, dünya çap›nda da Star Alliance üyeli¤imiz ile ifltirakimiz Air
Bosnia ve Sun Express'le birlikte uçufl noktalar›m›z› art›rmaktay›z. 1 Nisan
2008'den itibaren Star Alliance'a tam üyelikle elde etti¤imiz avantajlar,
yolcular›m›za yepyeni imkânlar sunmam›z› sa¤lamaktad›r. ‹ttifak ile
iflbirli¤imiz sayesinde dünyan›n hemen her noktas›na tek biletle seyahat
etme rahatl›¤›na kavuflan yolcular›m›z,159 ülkede 912 noktada, günde 16
bin 500'den fazla uçufl olana¤›ndan yararlanabilecek. Üye havayollar›n›n
mil programlar›na dahil olan yolcular ise kazand›klar› milleri daha genifl
bir yelpazede kullanabilecek. Böylece Türk Hava Yollar› olarak yolcular›m›za
sunmakta oldu¤umuz emniyet ve kaliteli uçufl imkan›m›z› küresel eriflimle
zenginlefltiriyoruz.
Her zaman havac›l›¤›n en önemli unsuru olarak gördü¤ümüz ve birinci
önceli¤i verdi¤imiz uçufl emniyeti konusundaki çal›flmalar›m›z da titizlikle
devam ediyor ve bu konudaki uluslararas› s›navlar› birer birer baflar› ile
veriyoruz. Havayolu uçufl emniyet yönetimi konusunda dünya çap›nda ilk
standart olan ve Uluslararas› Hava Tafl›mac›lar› Birli¤i (IATA)'n›n
öncülü¤ünde gelifltirilen IATA Operational Safety Audit (IOSA) operatörlü¤ü
sertifikam›z Ekim 2009'a kadar yenilendi. IOSA operatörlü¤ü uçufl emniyeti
konusunda tüm ulusal ve uluslararas› havac›l›k otoritelerinin referans
ald›¤› bir sertifika olup, ayn› zamanda tam üye oldu¤umuz Star Alliance'›n
da üyelik flartlar› aras›ndad›r.
Yüzde yüz Türk Hava Yollar› ifltiraki olan THY Teknik A.fi., sektörün büyük
oyuncular›ndan A.B.D.'li Pratt&Whitney firmas› ile büyük ölçekli bir motor
bak›m merkezi kurmak üzere ortak giriflim sözleflmesi imzalad›. Yeni
kurulacak merkez, Pratt&Whitney'in küresel ölçekte sekizinci motor
bak›m merkezi olacak. Bu giriflim ile bölgemizin en çok tercih edilen, en
iyi bilinen, müflteri-odakl› ve yüksek kalitede hizmet veren bak›m merkezi
olan Teknik bölümümüz bir motor onar›m merkezine dönüflecek.
Dünyan›n en önemli havac›l›k buluflmalar›ndan olan IATA'n›n 64. Y›ll›k
Genel Kurul Toplant›s› 2008 y›l› Haziran ay›nda Türk Hava Yollar›'n›n ev
sahipli¤inde ‹stanbul'da yap›ld›. Toplant›n›n en önemli sonucu ise, IATA
üyesi havayollar› için kâ¤›t bilet döneminin art›k tamamen sona ermifl
olmas›yd›. Bu tarihi an bizlerin tan›kl›¤›nda gerçekleflirken ‹stanbul’da
havac›l›k tarihinin önemli gününe ev sahipli¤i yapm›fl oldu.
Havac›l›¤›n gelece¤ine iliflkin de¤erlendirmelerin ve tart›flmalar›n yap›ld›¤›
zirveye sektörü olumsuz etkileyen petrol fiyatlar›ndaki inan›lmaz yükselifl
ile havaliman› ve çevre vergilerindeki art›fl damgas›n› vurdu. Dünya havac›l›k
sektörü petrole ba¤l› maliyetlerdeki art›fl›n getirdi¤i zorluklarla mücadele
ederken, Türk Hava Yollar›'n›n gösterdi¤i baflar›l› performans zirve
kat›l›mc›lar›n› da etkiledi.
Hizmet kalitemizin daha da iyilefltirilmesi yönünde yapt›¤›m›z çal›flmalar›n
sonuçlar›n› almak bizleri ayr›ca mutlu ediyor. Bu y›l 20'incisi düzenlenen
ve 7 ayr› kategoride uçak içi e¤lence hizmetlerine yönelik olarak verilen
'Avion Ödülleri' sahiplerini buldu ve Türk Hava Yollar› dünyan›n en sayg›n
denetleme ve dan›flmanl›k kurulufllar›ndan Skytrax ve World Airline
Entertainment Assosiation (WAEA) taraf›ndan uçak içi e¤lence hizmetlerine
yönelik yap›lan derecelendirmede Avrupa havayollar› içerisinde üçüncülü¤e
lay›k görüldü.
Filomuzda bulunan A330 ve modifikasyonu tamamlanm›fl olan A340 tipi
uçaklarda kiflisel ekran kullan›m›na uygun kabin içi e¤lence sistemiyle
yolcular›m›za hizmet vermeye devam ediyoruz. Ayr›ca, ikram› bir araya
getirilmifl endüstriyel g›da maddesi olmaktan ç›kar›p aflç›lar›n gerçek
malzemeyle yolcular›m›z›n damak tad›na göre haz›rlad›¤› bir flölene
çevirdik. Öte yandan Aral›k 2008 sonu itibariyle filomuza dahil etmifl
oldu¤umuz 2 adet B777-300 ER tipi genifl gövde uzun menzilli uçaklar›m›zla
ilk aflamada Londra, Hong Kong ve Singapur hatlar›m›zda First Class
konseptini uygulamaya bafllad›k.
Elde etti¤imiz bu sonuçlar› aflmak konusundaki kararl›l›¤›m›zla, yeni
baflar›lar kaydedece¤imize inanc›m›z tam. Türk Hava Yollar›'n› daha da
üst noktalara tafl›yarak, kaliteli ve güvenilir hizmet ve sayg›nl›kta Avrupa'n›n
ve dünyan›n say›l› flirketleri aras›nda yer almas›n› sa¤layaca¤›z. Önümüzdeki
k›sa dönemde hedefimiz, Avrupa'n›n dört büyük havayolu flirketinden biri
olmak, 2013 y›l›nda 40 milyon yolcu tafl›yan, 10 milyar USD ciro elde eden
Türk Hava Yollar›'n› ülkemize arma¤an etmek ve ülkemiz insan›na bu
gururu yaflatmak. Tafl›d›¤›m›z yolcu say›s›n› ve karl›l›¤›m›z› art›rman›n
yan› s›ra hizmet kalitemizle rekabette öne ç›kmay› amaçl›yoruz.
Beklentilerimizin ötesine geçebilmek ancak de¤erli yolcular›m›z›n deste¤i
ve özverili çal›flanlar›m›z›n katk›s›yla mümkün olacakt›r. Daha nice 75
y›llar için, birlikte ç›kt›¤›m›z bu yolda, bizi güven ve deste¤i ile yaln›z
b›rakmayan herkese teflekkürü bir borç biliyoruz.
Sayg›lar›mla,
Dr. Candan KARLITEK‹N
THY Yönetim Kurulu Baflkan›
Ailemiz, her y›l artan baflar›larla büyümeye devam ediyor.
13
Yönetim Kurulu
(1)
Yönetim Kurulu Baflkan›,
‹cra Komitesi Baflkan›
14
(2)
Yönetim Kurulu Baflkan Vekili,
‹cra Komitesi Baflkan Vekili
(3)
Yönetim Kurulu Üyesi,
‹cra Komitesi Üyesi
Genel Müdür
(1) Dr. Candan Karl›tekin
Yönetim Kurulu Baflkan›
1960 y›l›nda Ankara'da do¤du. Bo¤aziçi Üniversitesi Ekonomi
Bölümü'nü 1983 y›l›nda bitirdi. 1983-1988 y›llar›nda State University
Of New York Albany'de uluslararas› ticaret, finans ve makroekonomik
modelleme dallar›nda master ve doktora çal›flmalar› yapt›. Daha
sonra Devlet Planlama Teflkilat›, Türk Eximbank, ‹stanbul Büyükflehir
Belediyesi ve Türkiye Kalk›nma Bankas›'nda çeflitli görevlerde
bulundu. Evli ve dört çocuk babas›d›r.
(2)
Hamdi Topçu
Yönetim Kurulu Baflkan Vekili
1964 y›l›nda Rize'nin Çayeli ilçesinde do¤du. Marmara Üniversitesi
‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi'nden 1986 y›l›nda mezun oldu.
Mali müflavirli¤e 1986 y›l›nda Kartal'da bafllad›. Halen Kad›köy
ilçesinde mali müflavirlik ve dan›flmanl›k iflini sürdürmektedir. Evli
ve dört çocuk babas›d›r.
Doç. Dr. Temel Kotil
Yönetim Kurulu Üyesi
1959 y›l›nda do¤an Kotil, ‹stanbul Teknik Üniversitesi (‹TÜ) Uçak
Mühendisli¤i Bölümü'nden 1983 y›l›nda mezun olmufl, 1986'da
ABD'de Michigan Üniversitesi'nde Uçak Mühendisli¤i Bölümü'nde
yüksek lisans›n›, 1991'de de Makine Mühendisli¤i Bölümü'nde
doktoras›n› tamamlam›flt›r. Doktora sonras›, ‹TÜ Uçak ve Uzay
Bilimleri Fakültesi'nde Yard›mc› Doçent ve Doçent olarak hizmet
veren Kotil, 2003 y›l›nda THY'deki kariyerine Teknik Genel Müdür
Yard›mc›s› olarak bafllam›flt›r. 2005 y›l›nda THY Genel Müdürlü¤ü'ne
atanm›fl 2006 y›l›nda da IATA Yönetim Kurulu Üyeli¤i'ne seçilmifltir.
Evli ve dört çocuk babas›d›r.
(3)
15
(6)
(4)
(9)
(7)
(10)
(5)
(8)
16
(6) Mehmet Büyükekfli
1958 Kemah do¤umlu olan Orhan Birdal, 1980
y›l›nda ‹stanbul ‹.T.‹.A. Gazetecilik ve Halkla
‹liflkiler Yüksek Okulu’ndan mezun olmufl,
1990 y›l›nda Marmara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü’nde yüksek lisans›n›
tamamlam›flt›r.
1976-1978 y›lları aras›nda Türkiye Zirai
Donat›m Kurumu’nda memurluk ve 1982
y›l›ndan itibaren DHM‹’de çeflitli kademelerde
görev yapm›fl olan Orhan Birdal, 2007 y›l›ndan
bu yana DHM‹ Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu
Baflkan› olarak görevine devam etmektedir.
17 Nisan 2008’de Türk Havayollar› A.O.’nun
Yönetim Kurulu Üyeli¤i’ne seçilen Orhan Birdal,
evli ve dört çocuk babas›d›r.
(5) Muzaffer Akp›nar
1962 do¤umlu, Saint Michel Frans›z Lisesi ve
Bo¤aziçi Üniversitesi ‹dari Bilimler Fakültesi
mezunu olan Muzaffer Akp›nar, ifl hayat›na
1986 y›l›nda Penta Tekstil'in kurucu orta¤›
olarak bafllam›fl, 1993 y›l›nda KVK Mobil
Telefon Hizmetleri A.fi.'nin CEO görevini
üstlenmifltir. Daha sonra MV Holding A.fi.'de
CEO olarak görev yapan Akp›nar, Fintur
Holding BV'nin de oluflum sürecinde aktif
olarak rol alm›flt›r.
Muzaffer Akp›nar, 1 Ocak 2002 tarihinden 2006
Temmuz ay›na kadar Turkcell Genel
Müdürlü¤ü görevini yürütmüfltür. Evli ve iki
çocuk babas›d›r.
(7) ‹smail Gerçek
Denetleme Kurulu Üyesi
1963 y›l›nda Çanakkale'nin Çan ilçesinde
do¤du. 1985 y›l›nda Ankara Üniversitesi Siyasal
Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü'nden
mezun oldu. Ayn› y›l Maliye Bakanl›¤› Teftifl
Kurulu'nda Maliye Müfettifl Yard›mc›s› olarak
çal›flmaya bafllad›. 1992-1994 y›llar› aras›nda
ABD'de ekonomi yüksek lisans› yaparak parabanka anabilim dal›nda MA (Master of Art)
derecesi ald›. 1998 y›l›ndan bu yana bir denetim
flirketinde ortak Yeminli Mali Müflavir olarak
çal›flmaktad›r. Evli ve iki çocuk babas›d›r.
(8) Prof. Dr. Atefl Vuran
1944 y›l›nda ‹stanbul'da do¤du. ‹stanbul ‹ktisadi
ve Ticari ‹limler Akademisi'ni bitirdikten sonra,
1966-1967 y›llar›nda ‹talya Perugia
Üniversitesi'nde okudu. 1974'te Doktor, 1978'de
Doçent, 1984 y›l›nda ‹statistik ve Say›sal
Yöntemler Ana Bilim Dallar›'nda Profesör oldu.
1971 y›l›nda Türkiye'de ilk özel havayolu
flirketini (Anadolu Havac›l›k ve Turizm A.fi.)
kurdu. Halen ‹stanbul Ticaret Üniversitesi
Ticari Bilimler Fakültesi Turizm ‹flletmecili¤i
Bölüm Baflkanl›¤› ve ‹stanbul Ticaret
Üniversitesi Rektörlü¤ü görevini
sürdürmektedir. Evli ve iki çocuk babas›d›r.
(9)
Naci A¤bal
1968 y›l›nda Bayburt'ta do¤du. ‹stanbul
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Kamu
Yönetimi Bölümü'nden 1989 y›l›nda mezun
oldu. 1996-1998 y›llar› aras›nda ‹ngiltere
Exeter Üniversitesi ‹fl ‹daresi Genel ‹flletme
Yönetimi (MBA) Program›'n› bitirdi. Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ‹flletme
Doktora Program›'na devam etmektedir.
Halen Maliye Bakanl›¤› Bütçe ve Mali Kontrol
Genel Müdürlü¤ü görevini sürdürmektedir.
Evli ve iki çocuk babas›d›r.
(10) Prof. Dr. Cemal fianl›
1950 y›l›nda Manisa'da do¤du. ‹stanbul
Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden 1977 y›l›nda
mezun oldu. 1985 y›l›nda Hukuk Doktoru
ünvan›n› “Milletleraras› Ticari Tahkim” teziyle
ald›. Uluslararas› tahkime iliflkin doktora tezini
Londra Üniversitesi'ne ba¤l› “Instute of
Advanced Legal Studies”te tamamlad›. 1987
y›l›nda Yard›mc› Doçent, 1990 y›l›nda Doçent,
1996 y›l›nda ‹stanbul Üniversitesi Hukuk
Fakültesi'nde Profesör oldu. fiu an ‹stanbul
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Uluslararas›
Özel Hukuk Ana Bilim Dal› Baflkan›'d›r.
Evli ve dört çocuk babas›d›r.
(4) Orhan Birdal
1961 y›l›nda Gaziantep'te do¤du. 1988 y›l›nda
Y›ld›z Teknik Üniversitesi Mimarl›k Fakültesi'ni
bitirdi. Marmara Üniversitesi iflletme
kurslar›na, 1998 y›l›nda ‹ngiltere'de iflletme
ve ‹ngilizce dil kurslar›na kat›ld›. Halen Türkiye
‹hracatç›lar Meclisi (T‹M) Baflkan Vekili,
‹stanbul Sanayi Odas› (‹SO) Yönetim Kurulu
Üyesi, Türk Eximbank Yönetim Kurulu Üyesi
ve (TÜRDEV) Türk Deri Vakf› Yönetim Kurulu
Üyeli¤i görevlerinde bulunmaktad›r. Ayn›
zamanda Ziylan fiirketler Grubu Genel
Koordinatörü'dür. Evli ve üç çocuk babas›d›r.
17
Kalite Anlay›fl›
Baflar›da
önemli faktör
kalite yönetim sistemi.
Uluslararas›
standartlarda
kalite yönetimini
benimseyen THY
baflar›l›
hizmetleriyle
fark
yaratmaktad›r.
18
Star Alliance'›n 20. üyesi olan Türk Hava Yollar›, kalite yönetimini bütünsel yaklafl›mla,
uluslararas› standartlarda hayata geçirmektedir. THY'n› rakiplerinden üstün k›lan en önemli
özellik ise üretti¤i hizmet kalitesini düflürmeden, hizmetlerini istikrarl›, h›zl› ve zaman›nda
sunmada gösterdi¤i baflar›d›r.
Kalite yönetim faaliyetleri, tan›mlanan 27 süreç ile “Süreç Yönetimi” ad› alt›nda uygulanmaktad›r.
Süreç Yönetimi, Kalite, Çevre ve ‹fl Sa¤l›¤› Güvenli¤i Yönetim Sistemleri ile bir bütün olarak
Entegre Yönetim Sistemi çat›s› alt›nda yer almaktad›r.
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi ile
• Çevre güvenli¤i ve korunmas›,
• Kirlili¤in kaynaktan bafllayarak kontrol alt›na al›nmas› ve azalt›lmas›,
• Girdi malzemeleri ve enerji tasarrufu sa¤lanmas›,
• At›klar›n s›n›fland›r›lmas›,
• Çal›flanlar›n korunmas›,
• ‹flletme güvenli¤i sa¤lanmas›,
• Ürün sunumu,
• Hizmet iflleyifli,
• Müflteri ve çal›flan güvenli¤inin sa¤lanmas› hedeflenmektedir.
Di¤er yandan devam etmekte olan TS 18001 (OHSAS) ‹fl Sa¤l›¤› ve Güvenli¤i Yönetim Sistemi
çal›flmalar› kapsam›nda, tüm operasyonel sahalarda ve istasyonlarda çevresel güvenlik ve ifl
sa¤l›¤› güvenli¤iyle ilgili risk analizi yap›lmaktad›r. Böylelikle, SWOT analizine temel teflkil
edecek güçlü yönler ve zay›f alanlar›n tespit edilmesi ve sürekli geliflim için de¤erli katk›lar›n
sa¤lanmas› amaçlanmaktad›r. Acil durumlara (deprem, yang›n, sel vb) ve ola¤anüstü hallere
karfl› kazalar›n azalt›lmas›, ifl kazalar› ve meslek hastal›klar›n›n en az düzeye indirilmesi, acil
durum ve ola¤anüstü hallere yan›t verme kapasitesini art›rmak çal›flman›n bafll›ca hedefleridir.
Star Alliance'a tam kat›l›m ile birlikte, üye havayollar›n›n denetim sistemine dahil olan THY,
ulusal ve uluslararas› otoriteler (IOSA, SHGM, TSE) taraf›ndan da operasyonel ve yönetsel
ürün, hizmet ve süreçlerinin etkinli¤i aç›s›ndan denetlenmektedir.
Yönetim Sistemi
19
Organizasyon Yap›s›
Etkin iletiflim ve yönetim
THY’nin en temel gücüdür.
20
Yönetim Kurulu
‹cra Komitesi
Genel Müdür
Özel Kalem Md.
Uçufl Emniyet Md.
Teftifl Kurulu Bflk.
Hukuk Müflavirli¤i
Yat›r›m Yönetimi Bflk.
Bas›n Müflavirli¤i
Tan›tma ve Halkla
‹liflkiler Bflk.
Kalite Güvence Bflk.
Uçufl E¤itim Bflk.
Teknik Bflk.
Savunma
Sekreterli¤i
Bilgi Teknolojileri Bflk.
Yer ‹flletme Bflk.
Bölgesel Uçufllar Bflk.
Genel Müdür Yard.
(‹nsan Kaynaklar›)
Genel Müdür Yard.
(Mali)
Genel Müdür Yard.
(Ticari)
Genel Müdür Yard.
(Uçufl ‹flletme)
Personel Bflk.
Finansman Bflk.
Üretim Planlama Bflk.
Uçufl ‹flletme Bflk.
(Bafl Pilot)
E¤itim Bflk.
Muhasebe Bflk.
Gelir Yönetimi Bflk.
Kabin Hizmetleri Bflk.
Sosyal ve ‹dari ‹fller
Bflk.
Genel Sat›nalma Bflk.
Pazarlama ve Sat›fl
Bflk.
‹flletme Koordinasyon
Bflk.
Kargo Bflk.
‹fl Gelifltirme Bflk.
Uluslararas› ‹liflkiler
ve ‹ttifaklar Bflk.
‹kram Bflk.
Yönetim Sistemi
21
THY’nin Hukuki Statüsü
1933
1955
Türk Hava Yollar› A.O. May›s 1933 tarihinde
2186 say›l› Kanun’la “Hava Yollar› Devlet
‹flletmesi” ad› alt›nda Ankara’da kurulmufl ve
Milli Savunma Bakanl›¤›’na ba¤l› olarak
faaliyete geçmifltir.
1955 y›l›nda 6623 say›l› Kanun’la özel hukuk
kurallar› ile sevk ve idare edilen bir flirket yap›s›na
kavuflturularak “Türk Hava Yollar› Anonim
Ortakl›¤›” ad› alt›nda faaliyetlerine devam etmifltir.
1935
1935 y›l›nda Bay›nd›rl›k Bakanl›¤›’na
ba¤lanm›fl, 1938 y›l›nda “Devlet Hava
Yollar› Umum Müdürlü¤ü” ad›n› alarak
1939 tarihinden itibaren faaliyetlerini
Ulaflt›rma Bakanl›¤›’na ba¤l› olarak
sürdürmüfltür.
22
2006
1990
25 Eylül 1990 tarih ve 20646 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan
22 A¤ustos 1990 tarih ve 90/822 say›l› Bakanlar Kurulu Karar›
ile Ortakl›¤›m›z’›n 3291 say›l› kanun kapsam›na al›narak
özellefltirilecek K‹K’ler aras›nda yer almas›na karar verilmifltir.
Yüksek Planlama Kurulu’nun 30 Ekim 1990 tarih ve 90/18 say›l›
karar› ile Kuruluflumuz’un yeni statüsüne göre düzenlenen Ana
Sözleflmesi kabul edilmifl ve 5 Kas›m 1990 tarihinde Ticaret
Siciline tescil ettirilmifltir.
Türk Hava Yollar› A.O.’nun
sermayesindeki kamu pay›
May›s ay› içinde yap›lan halka
arz ile %50’nin alt›na düflmüfl
ve Türk Hava Yollar› A.O.’nun
kamu tüzel kiflili¤i sona
ermifltir.
1994-2005
9 Kas›m 1984 tarih ve 18570 say›l›
Resmi Gazete’de yay›mlanan baz›
kamu kurum ve kurulufllar›
hakk›nda 233 say›l› Kanun
Hükmünde Kararname ile bir Kamu
‹ktisadi Kuruluflu olarak bu kanun
kapsam›nda yer alm›flt›r.
Ortakl›¤›m›z 27 Kas›m 1994 tarih ve 22124 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanarak
yürürlü¤e giren Özellefltirme Uygulamalar›n›n Düzenlenmesi ve Baz› Kanun Hükmünde
Kararnamelerde De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair 4046 say›l› Kanun kapsam›na al›n›p
meskür kanunun 35. maddesi uyar›nca Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›’na ba¤l› ‹ktisadi
Devlet teflekkülü olmufltur. Al›nan Kanunun 20/a maddesi taht›nda Ana Sözleflmesi
meskür kanundaki hükümlere paralel hale getirilmek amac›yla Özellefltirme ‹daresi
Baflkanl›¤›’n›n 5 Aral›k 1996 tarihli onay› al›narak tadil edilmifl ve Sermaye Piyasas›
Kurulu’nun 5 temmuz 2002 tarih ve 33/953 say›l› karar› ile onaylanan ve Özellefltirme
‹daresi Baflkanl›k makam›n›n 8 Kas›m 2002 tarih ve 1006 say›l› Olur’u ile uygun bulunan
Ana Sözleflme de¤ifliklikleri de 17 Ocak 2003 tarihli ola¤anüstü Genel Kurul’da kabul
edilerek yürürlü¤e girmifltir.
1984
Yönetim Sistemi
23
Kurumsal Yönetim ‹lkeleri Uyum Raporu
1. Kurumsal Yönetim ‹lkelerine Uyum Beyan›
Uluslararas› platformda Türkiye'yi ve Türk havac›l›k sektörünü en iyi flekilde
tan›tmay›, güvenilirli¤i, fleffafl›¤› ilke edinmifl Ortakl›¤›m›z›n Sermaye Piyasas›
Kurulu'nun (SPK) benimsemifl oldu¤u Kurumsal Yönetim ‹lkeleri'ne iliflkin
uygulamalar› afla¤›da verilmektedir.
2. Pay Sahipleri ‹le ‹liflkiler Birimi
Yat›r›mc›lar›m›z›n do¤ru ve zaman›nda bilgilendirilmesi ayn› zamanda da
sermaye piyasas› denetleyicileri ile iliflkilerin yürütülmesi bilgi al›fl veriflinin
sa¤lanmas›, sermaye art›r›m›, halka arz ifllemlerinin takibini yapacak, yurtiçi
ve yurtd›fl› yat›r›mc›lar› bilgilendirecek sunum ve toplant›lar›n düzenlenece¤i
birim olarak Genel Müdür (Mali) Yard›mc›s›na ba¤l› Yat›r›mc› ‹liflkileri Müdürlü¤ü
mevcut olup, iletiflim bilgileri: Yat›r›mc› ‹liflkileri Müdürü Suna ÇELEB‹; Telefon
212-463-6363 Dahili 3630; Faks 212-465-2307; E-posta [email protected].
3. Pay Sahiplerinin Bilgi Edinme Haklar›n›n Kullan›m›
Ortakl›¤›m›z›n borsada ifllem gören hisse oran› %50.88'dir. 2008 faaliyet dönemi
içinde Ortakl›¤›m›za bilgi edinmek amac›yla e-mail yoluyla 102 adet baflvuru
yap›lm›flt›r. Daha çok kamuya aç›klanan mali tablo ve Ortakl›k faaliyetlerine
iliflkin geliflmelerle ilgili gelen bilgi edinme taleplerinin tamam›
cevapland›r›lm›flt›r. E-mail yoluyla gelen baflvuru haricinde telefon yoluyla da
pek çok yat›r›mc› ve hissedar bilgilendirilmifltir. Yat›r›mc› ve hissedarlar›n
bilgilendirilmeleri ve sorular›n›n cevapland›r›lmas› eflitlik ilkesi gözönünde
bulundurularak yap›lm›flt›r. Di¤er taraftan, pay sahiplerinin bilgi edinme
haklar›n›n etkin kullan›m›n› teminen, Ortakl›¤›m›z›n mevcut web sitesinde
Yat›r›mc› ‹liflkileri sayfas› bulunmakta olup, yat›r›mc›lar, di¤er menfaat sahipleri
sözkonusu web sayfas›ndan Ortakl›k ile ilgili bilgilere ulaflabilmektedir.
4. Genel Kurul Bilgileri
Ana Sözleflme’mizin 6.maddesine göre, Ortakl›¤›m›z›n bütün hisse senetleri
nama yaz›l› olup, A ve C Grubu olarak iki gruba ayr›lmaktad›r. C Grubu Hisse,
1 adet olup, T.C. Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›'na (Ö‹B), Ö‹B'in
görevlerini devretmesi halinde devretti¤i kuruma aittir. Halihaz›rda A Grubu
Hisselerin %49.12'si Ö‹B'e ait olup, %50.88'i de halka arz edilmifltir.
2008 dönem içerisinde 2007 y›l› hesap ve faaliyetlerinin görüflüldü¤ü Ola¤an
Genel Kurul Toplant›s› 17.04.2008 tarihinde yap›lm›flt›r.
Ola¤an Genel Kurul Toplant›s›na flirketin ç›kar›lm›fl sermayesi olan 175 Milyon
YTL'nin 102.135.833,79 YTL'sini temsil eden hissedarlar kat›lm›flt›r.
Toplant›ya davet Ticaret Sicil Gazetesi ve yurt genelinde yay›nlanan bir gazetede
gündem eklenmek suretiyle ilanen yap›lm›fl ve ayr›ca Yat›r›mc› ‹liflkileri web
sayfas›nda yay›nlanmak sureti ile de duyurulmufltur.
Ana Sözleflme’nin 29. maddesine göre Ortakl›k hisselerinden Borsada ifllem
gören hisse senetlerini elinde bulunduran hissedarlara taahhütlü mektup
göndermek suretiyle toplant› günü bildirme yükümlülü¤ümüz yoktur.
Nama yaz›l› pay sahiplerinin genel kurula kat›l›m›n› teminen pay defterine kay›t
için bir süre öngörülmemifltir, bu husustaki di¤er flartlar Ana Sözleflme’mizin
7. maddesinde afla¤›daki flekilde düzenlenmektedir;
Hisse devirleri Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasas› mevzuat› ve sivil havac›l›k
mevzuat› hükümlerine tabidir.
Nama yaz›l› hisselerin devrinin Ortakl›¤a karfl› hüküm ifade edebilmesi için
devrin pay defterine ifllenmifl olmas›na ba¤l›d›r. Nama yaz›l› hisselerin pay
defterine ifllenmesinden önce hissedarlar kimlikleri ve milliyetleri ile varsa 6.
maddede ifade edilen flekilde yabanc›l›k iliflkisini gerekti¤inde Yönetim
Kurulu’nca belirlenen bir format dahilinde belgelemek durumundad›r.
Herhangi bir hisse devri pay defterine ifllenmemiflse Ortakl›k aç›s›ndan ortak,
pay defterinde ad› yaz›lan kiflidir.
Hisselerin devrinin pay defterine ifllenmesi Yönetim Kurulu karar› ile yap›l›r.
Yönetim Kurulu Ana Sözleflme veya kanuna uygun olmayan hallerde veya
herhangi bir sebep göstermeksizin herhangi bir hisse devrini pay defterine
ifllemekten kaç›nabilir.
Yukar›da 6. maddede yaz›l› yabanc›l›k hisse oran› s›n›rlamalar›na ayk›r› hisse
devirleri pay defterine kaydedilemez. Yönetim Kurulu bu tür hisse devirlerinin
pay defterine ifllenmesini reddetmek zorundad›r. Yönetim Kurulu’nca pay
defterine kaydedilmeyen hisse devirleri Ortakl›k taraf›ndan tan›nmaz ve ilgili
24
müktesib Ortakl›¤a karfl› pay sahibi s›fat› kazanamaz. Yönetim Kurulu’nun
hisse devrine onay verme ve pay defterine iflleme karar›nda Yönetim Kurulu’nun
C grubu hisseyi temsilen seçilen üyesinin olumlu oyu bulunmas› flartt›r.
C grubu hisse 4046 say›l› Kanun'un Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi
Baflkanl›¤›na verdi¤i yetkileri esas itibari ile haiz bir baflka Türk kamu kurulufluna
devredilebilir. Bu devrin sözkonusu oldu¤u halde devir Yönetim Kurulu karar›n›
gerektirmeksizin derhal pay defterine ifllenir.
Yönetim Kurulu Ortakl›¤›n tabi oldu¤u Sivil Havac›l›k ve/veya di¤er mevzuat ile
Ana Sözleflme’de öngörülen s›n›rlamalara uymak ve Ortakl›¤›n sahip oldu¤u
trafik ve kabotaj haklar›n›n tehlikeye at›lmas›n› önlemek amac›yla hisselerin
yabanc›lara devrini s›n›rlamak zorundad›r.
TTK 362. maddesi gere¤ince kar ve zarar hesab› bilanço y›ll›k rapor ve safi
kazanc›n nas›l da¤›t›laca¤› hususundaki teklifler, murak›plar taraf›ndan verilecek
rapor ile birlikte umumi heyetin adi toplant›s›ndan en az 15 gün önce flirketin
merkezinde pay sahiplerinin emrine amade bulundurulur.
Genel Kurullarda, hissedarlar›n sorular›na flifahi, kapsaml› sorulara ise yaz›l›
olarak cevap verilmesi uygulamas› mevcut olmakla beraber, bu dönemde yaz›l›
cevap verilmesini gerektiren bir soru ile karfl›lafl›lmad›¤›ndan, sözlü aç›klamalar
yeterli olmufltur.
Genel Kurulun yetkileri Ana Sözleflme’mizin 27. maddesinde düzenlenmekte
olup buna göre, Genel Kurul, TTK ve di¤er kanunlarda öngörülen yetkileri haiz
olan karar organ›d›r. Bu madde d›fl›nda önemli nitelikteki kararlar›n Genel
Kurul taraf›ndan al›nmas› konusunda Ana Sözleflme’de bir düzenleme mevcut
de¤ildir
Di¤er taraftan, Ana Sözleflme’mizin 14. maddesine göre, afla¤›daki konularda
Yönetim Kurulu’nun alaca¤› kararlar›n geçerlili¤i C grubu hisseyi temsil eden
Yönetim Kurulu üyesinin bu kararlar›n al›nd›¤› toplant›ya kat›l›m› ve olumlu oy
kullanmas›na ba¤l›d›r.
- ‹flbu Ana Sözleflme’nin 3.1. maddesinde belirtilen Ortakl›k misyonunu aç›kça
olumsuz etkileyecek kararlar›n al›nmas›;
- Genel Kurula Ana Sözleflme de¤iflikli¤i önerilmesi;
- Sermaye art›r›lmas›;
- Nama yaz›l› hisselerin devrinin onaylanmas› ve devrin pay defterine ifllenmesi;
- Ortakl›¤›n Sermaye Piyasas› Kuruluna sundu¤u son y›ll›k bilançosunda yer
alan aktif toplam›n› beher sözleflme baz›nda %5’ini geçen ve Ortakl›¤› do¤rudan
veya dolayl› olarak ba¤layan her türlü ifllem yapmas›, taahhüt alt›na sokacak
her türlü kararlar›n al›nmas›, (flöyle ki kamu pay›n›n Ortakl›k sermayesindeki
pay› %20’nin alt›na düfltü¤ünde bu bent hükmü kendili¤inden ortadan
kalkacakt›r);
- Ortakl›¤›n baflka flirketlerle birleflmesi, feshi veya tasfiyesi,
- Münhas›ran pazar flartlar› dahilinde veya di¤er kaynaklarla operasyon giderini
dahi karfl›layamayan hatlar haricinde, herhangi bir uçufl hatt›n›n kald›r›lmas›
veya sefer say›s›n›n belirgin bir flekilde azalt›lmas›na iliflkin kararlar›n al›nmas›.
C Grubu hissenin imtiyazlar› ancak Özellefltirme Yüksek Kurulu veya onun
görevlerini devralacak baflka bir kamu kurumu taraf›ndan k›s›tlanabilir.
Genel Kurul Tutanaklar›, pay sahiplerine Ortakl›¤›m›zda sürekli aç›k tutulmakta
olup talep edilmesi halinde pay sahiplerine iletilmektedir. Ayr›ca, Genel Kurul
Tutanaklar› ve Hazirun Cetveli Ortakl›¤›m›z web sitesinin Yat›r›mc› ‹liflkileri
sayfas›nda pay sahiplerinin bilgisine sunulmaktad›r.
5. Oy Haklar› ve Az›nl›k Haklar›
1. Oy Hakk› Ana Sözleflme’mizin 31.maddesinde afla¤›daki flekilde
düzenlenmektedir.
"‹flbu Ana Sözleflme’nin 6/d bendi hükümleri sakl› kalmak kayd› ile ola¤an ve
ola¤anüstü Genel Kurul toplant›lar›nda haz›r bulunan hissedarlar›n veya
vekillerinin her hisse için bir oyu vard›r."
Afla¤›daki konularda Yönetim Kurulu’nun alaca¤› kararlar›n geçerlili¤i C grubu
hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararlar›n al›nd›¤› toplant›ya
kat›l›m› ve olumlu oy kullanmas›na ba¤l›d›r.
- ‹flbu Ana sözleflmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortakl›k misyonunu aç›kça
- Genel kurula Ana Sözleflme de¤iflikli¤i önerilmesi;
- Sermaye artt›r›lmas›;
- Ortakl›¤›n Sermaye Piyasas› Kurulu'na sundu¤u son y›ll›k bilançosunda yer
alan aktif toplam›n› beher sözleflme baz›nda %5'ini geçen ve Ortakl›¤› do¤rudan
pay› %20'nin alt›na düfltü¤ünde bu bent hükmü kendili¤inden ortadan
kalkacakt›r);
sunulacakt›r. Genel Kurul taraf›ndan onaylanan Yönetim Kurulu üyesi ayr›lan
Yönetim Kurulu üyesinin kalan görev süresi müddetince hizmet edecektir.
e) Belli bir tüzel kifliyi temsil eden bir Yönetim Kurulu üyesinin o tüzel kifli ile
iliflkisinin kalmad›¤› bildirildi¤i veya belli bir tüzel kifli hisselerini bir üçüncü
kifliye devretti¤i takdirde o kifli Yönetim Kurulu üyeli¤inden istifa etmifl say›l›r
ve boflalan üyeli¤e aday gösterme hususunda bu maddenin d bendindeki
hükümler uygulan›r.
f) ‹flbu Ana Sözleflmenin bilahare de¤ifltirilmesi ve yeni hisse gruplar› yarat›lmas›
halinde, yukar›da a ve b bentleri ile A Grubu halka aç›k hisseleri ellerinde
bulunduran hissedarlara tan›nan 2 Yönetim Kurulu üyesini belirleme hakk›
ortadan kald›r›lmayacak veya de¤ifltirilmeyecektir, me¤er ki söz konusu
de¤ifliklik ç›kar›lm›fl sermayenin %65'ini temsil eden hissedarlar taraf›ndan
onaylanm›fl olsun.
4. Karfl›l›kl› ifltirak iliflkisi içinde olunan herhangi bir flirket bulunmamaktad›r.
5. Az›nl›k paylar›n›n yönetimde temsil edilmesi, yukar›da belirtilen Ana
Sözleflmemizin 10. madde hükmüne göre gerçekleflmektedir.
6. Ana sözleflmemizde birikimli oy kullanma yöntemine yer verilmemektedir.
6. Kar Da¤›t›m Politikas› ve Kar Da¤›t›m Zaman›
3. Ana Sözleflmemizin 10. maddesi hükmüne göre;
Yönetim Kurulu, Genel Kurul taraf›ndan seçilen 7 üyeden oluflur. Yönetim
Kurulu’nun 7 üyesinden 6 üyesinin A grubu hissedarlar›n kendi aralar›nda
yapt›klar› seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu
hissedar›n gösterece¤i adaydan seçilmesi
A grubu hissedarlar›n Yönetim Kurulu’na aday belirlemelerinde afla¤›daki
esaslar uygulan›r :
a) Ortakl›¤›n halka aç›kl›k oran›n›n %15 (%15 dahil) olmas› durumunda A
grubuna tan›nan 6 Yönetim Kurulu üye aday›ndan birini belirleme hakk› halka
aç›k A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.
b) Ortakl›¤›n halka aç›kl›k oran›n›n %35 (%35 ve üzeri) olmas› durumunda A
grubuna tan›nan 6 Yönetim Kurulu üye aday›ndan ikisini belirleme hakk› halka
aç›k A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlara aittir.
c) Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar›n Yönetim
Kurulu’na aday gösterebilmeleri, Yönetim Kurulu üyeli¤ine seçim yap›lan Genel
Kurul toplant›s›nda toplam ç›kar›lm›fl sermayenin en az %2’si oran›nda temsil
edilmelerine ba¤l›d›r. Söz konusu %2 oran›n hesaplanmas›nda sadece halka
aç›k A Grubu hisseler dikkate al›nacakt›r. Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde
bulunduran hissedarlar Yönetim Kurulu üyeli¤ine gösterecekleri adaylar› kendi
aralar›nda yapacaklar› toplant›da belirleyeceklerdir. Bu toplant›da aday gösterme
hakk›, kamunun elinde olmayan halka aç›k A Grubu hisse senedi sahiplerine
aittir. Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar›n Genel
Kurul toplant›s›nda %2 oran›nda temsil edilmemeleri halinde bu hissedarlara
ait Yönetim Kurulu’na aday belirleme hakk›, halka aç›k olmayan A grubu hisseleri
ellerinde bulunduran di¤er hissedarlar taraf›ndan Türk Ticaret Kanunu ve
Sermaye Piyasas› mevzuat›na uygun olarak kullan›lacakt›r.
d) Yönetim Kurulu’nun bir üyeli¤inin ölüm, istifa, azil veya üyeli¤in düflmesi gibi
nedenlerle boflalmas› halinde, boflalan üyelik Yönetim Kurulu’nun Türk Ticaret
Kanunu’nun 315. maddesi uyar›nca yapaca¤› seçimle doldurulur. Yukar›da
belirtilen sebeplerden biri nedeniyle, Yönetim Kurulu’nda bir boflluk do¤mas›
halinde yeri boflalan üyeyi aday gösterme hakk›na sahip grup hisseleri elinde
bulunduran hissedarlar boflalan üyeli¤e aday gösterme hakk›na sahip olacak
ve Yönetim Kurulu bofllu¤u doldurmak amac›yla bu aday› seçecektir. Yönetim
Kurulu’nda boflalan üyeli¤e halka aç›k A grubu hisseleri elinde bulunduran
hissedarlar›n aday gösterememifl olmalar› durumunda, boflalan üyeli¤e aday
gösterme hakk› C Grubu hissedara, C Grubu hissenin A Grubuna dönüflmüfl
olmas› durumunda halka aç›k olmayan A Grubu hisseleri elinde bulunduran
hissedarlara aittir. Halka aç›k A Grubu hisseleri elinde bulunduran hissedarlar›n
gösterdi¤i aday›n boflaltt›¤› yere bu flekilde yap›lacak seçimde yukar›daki a, b
ve c bentlerinde yer alan %15, %35 ve %2 oranlar› dikkate al›nmayacakt›r.
Yönetim Kurulu üyesinin halefinin seçimi ilk Genel Kurul toplant›s›n›n onay›na
Ortakl›¤›m›z›n kar›n tespiti ve da¤›t›m› Ana Sözleflmemizin 36. maddesinde
afla¤›da verildi¤i flekilde düzenlenmifltir.
Ortakl›¤›n genel masraflar› ile muhtelif amortisman gibi Ortakl›kça ödenmesi
ve ayr›lmas› zaruri olan mebla¤lar ile Ortakl›k tüzel kiflili¤i taraf›ndan ödenmesi
zorunlu vergiler hesap senesi sonunda tesbit olunan gelirlerden düflüldükten
sonra geriye kalan ve y›ll›k bilançoda görülen safi (net) kar, varsa geçmifl y›l
zararlar›n›n düflülmesinden sonra s›ras› ile afla¤›da gösterilen flekilde tevzi
olunur.
a) %5 kanuni yedek akçe ayr›l›r. (Yedek Akçe: Ortakl›k taraf›ndan her y›l›n safi
kar›n›n %5'i nisbetinde ayr›lan kanuni yedek akçe, Ortakl›k sermayesinin
%20'sine var›ncaya kadar ayr›lmaya devam eder. (Türk Ticaret Kanununun
466'nc› maddesi hükümleri sakl›d›r.) Kanuni yedek akçe, Ortakl›k sermayesinin
%20'sine eflit miktardan herhangi bir sebeple azalacak olursa, bu miktara
var›ncaya kadar yeniden yedek akçe ayr›lmaya devam olunur.)
b) Kalandan Sermaye Piyasas› Kurulu taraf›ndan saptanan oranda ve miktarda
birinci temettü ayr›l›r.
c) Safi kardan "a" ve "b" bentlerinde belirtilen mebla¤lar düflüldükten sonra
kalan k›sm› genel kurul k›smen veya tamamen ikinci temettü olarak da¤›tmaya
veya ola¤anüstü yedek akçe olarak ay›rmaya yetkilidir.
d) Hissedarlara, kara ifltirak eden di¤er kiflilere da¤›t›lmas› kararlaflt›r›lm›fl
olan k›s›mdan ç›kar›lm›fl sermayenin %5'i oran›nda kar pay› düflüldükten sonra
bulunan tutar›n onda biri oran›nda Türk Ticaret Kanunu'nun 466. maddesinin
2. f›kras› 3. bendi uyar›nca ikinci tertip yedek akçe ayr›l›r.
e) Kanun hükmü ile ayr›lmas› gereken yedek akçeler ile Ana Sözleflmede hisse
sahipleri için belirlenen 1. temettü ayr›lmad›kça, baflka yedek akçe ayr›lmas›na,
ertesi y›la kar aktar›lmas›na ve 1. temettü nakden ve/veya hisse senedi biçiminde
ödenmedikçe temettü da¤›t›m›nda imtiyazl› pay sahiplerine kat›lma, kurucu ve
adi intifa senedi sahiplerine Yönetim Kurulu üyeleri ile memur, müstahdem
ve iflçilere, çeflitli amaçlarla kurulmufl olan vak›flara ve bu gibi kifli ve/veya
kurumlara kar pay› da¤›t›lmas›na karar verilemez.
Kar›n ödeme zaman ve fleklini, Sermaye Piyasas› Kurulu Tebli¤leri gözetilerek
Genel Kurul tesbit eder. Bu kapsamda, Ortakl›¤›n stratejik hedefleri, büyüme
trendi, finansman ihtiyac› ile pay sahiplerinin beklentileri dikkate al›narak Türk
Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasas› Kanunu, ilgili yasal mevzuat ve ana
sözleflmesindeki hükümler çerçevesinde; Ortakl›¤›m›z, Sermaye
Piyasas› Kurulu'nca belirlenmifl olan asgari kar da¤›t›m oran›nda
nakden ve/veya bedelsiz hisse senedi fleklinde kar da¤›t›m politikas›n›
benimsemifl olup, Ortakl›¤›m›z web sitesinde de yer almaktad›r.
Ortakl›¤›n kar da¤›tabilme potansiyeli dikkate al›narak Yönetim
Kurulu'nca asgari kar da¤›t›m oran›n›n üzerinde kar da¤›t›m
karar› al›nmas› ve Genel Kurulun tasvibine sunulmas›
her zaman mümkün olup, kar pay› ödemeleri
yasal süreleri içerisinde yap›lacakt›r.
Yönetim Sistemi
2. Ana Sözleflmemizin 14. maddesi 5.bendi hükmüne göre;
25
7. Paylar›n Devri
1- Ana Sözleflmemizin 6.maddesi;
Hissedarl›k Niteli¤i
Yabanc› hissedarlar›n elinde bulundurduklar› hisseler Ortakl›¤›n toplam
ç›kar›lm›fl sermayesinin %40'›n› geçemez. Yabanc› hissedarlar›n ellerinde
bulundurduklar› hisselerin hesab›nda halka aç›k olmayan A Grubu hisseleri
elinde bulunduran hissedar›n içindeki yabanc›l›k oran› da dikkate al›n›r.
Yabanc› hissedar deyimiyle,
- yabanc› uyruklu gerçek ve tüzel kifliler;
- sermayesinde yabanc› uyruklu pay› %49’dan fazla olan Türk uyruklu flirketler;
- idare ve temsile yetkili organlar›n›n ço¤unlu¤unun Türk vatandafl› olmad›¤›
ve ana sözleflmesine göre oy ço¤unlu¤unun Türk ortaklarda bulunmad›¤› Türk
uyruklu flirketler;
- yukar›da say›lanlar›n fiili kontrolünde olan Türk uyruklu flirketler.
anlafl›l›r.
Yabanc› hissedarlar›n yukar›da yaz›l› hisse oran› s›n›rlamalar›n›n Ana Sözleflme
hükümlerine uygunlu¤unu sa¤layabilmek için Ortakl›k, hissedarlar› ve hisse
devirlerini pay defterine kaydederken yabanc› hissedarlar› ayr› bir bölüm alt›nda
takip eder.
Ortakl›¤›n ç›kar›lm›fl sermayesinin %1'ine ulaflan her türlü hisse senedi al›fl
ve sat›fl›n›n derhal Ortakl›¤a bildirilmesi zorunludur. Ayr›ca, iflbu Ana Sözleflmede
öngörülmüfl maksimum yabanc›l›k oranlar›na ulaflan ya da bu miktar› aflan
hissedarlar bu durumu ö¤rendikleri andan itibaren Ortakl›¤a derhal bildirimde
bulunmak zorundad›r. Bu bildirimin amac› yabanc›l›k unsurunun ve önemli
hisse hareketlerinin takibi ve buna göre Yönetim Kurulu’nun yetkilerini
kullanabilmesine imkan sa¤lanmas› olup, bildirimin yap›lm›fl olmas› pay
defterine kay›t olmad›kça hissedarl›k hakk› do¤urmaz ve pay defteri kay›tlar›
esast›r.
Yabanc› hissedarlara ait toplam hisselerin Ortakl›¤›n ç›kar›lm›fl sermayesinin
%40'›n› aflt›¤› gerek yap›lan bildirimler gerek baflka bir flekilde ö¤renildi¤i
hallerde, Yönetim Kurulu en geç 7 (yedi) gün içerisinde en son yap›lan hisse
devirlerinden bafllamak üzere, söz konusu yabanc›l›k oran›n› aflan hisselerin
yabanc›l›k s›n›r›na uygun miktar ve oranlarda elden ç›kar›lmas›n›, ç›kar›lmamas›
durumunda Ortakl›¤›n afla¤›da yer alan tedbirlerden birini uygulama hakk›
oldu¤unu ilgili hissedarlara derhal ihbar etmek zorundad›r. Fazla hisselerini
satmas› konusunda ihbar tebli¤ olunan yabanc› hissedar, ihbarda belirtilen
süre zarf›nda yabanc›l›k s›n›r›n› aflmas›na neden olan hisselerini iflbu Ana
Sözleflme uyar›nca yabanc› hissedar tan›m›na girmeyen bir kifliye satmakla
yükümlüdür. Yap›lan bildirime ra¤men hisselerin elden ç›kar›lmamas›
durumunda, Yönetim Kurulu 3 (üç) gün içinde toplanarak s›n›r› aflan hisseler
hakk›nda afla¤›da yer alan tedbirleri uygun gördü¤ü flekilde karar alt›na alarak
uygulamak zorundad›r.
(i) yabanc› hissedar›n elinde bulunan ve yabanc›l›k s›n›r›n›n afl›lmas› sonucunu
do¤uran hisse senetlerinin sermayenin azalt›lmas› yoluyla nominal bedelden
itfa etmek; Ortakl›k bu amaçla öncelikle yabanc›l›k s›n›r›n› aflan hissedara söz
konusu hisseleri itfa edece¤ini ihtar eder. Böyle bir ihtar›n yap›lamamas›
halinde ihtar Ortakl›k merkezinin bulundu¤u yerde yay›nlanan iki gazetede
yay›nlamak suretiyle ilanen yap›l›r. ‹tfa ile ilgili masraflar, itfa bedelinden
mahsup suretiyle itfaya neden olan hissedardan al›n›r.
(ii) Yabanc› hissedarlar›n toplam hisse oran› iflbu Ana Sözleflmede belirlenen
s›n›r›n üstüne ç›kt›¤›nda, Yönetim Kurulu yabanc›l›k s›n›r›n› aflan hissedar›n
hisse oran›n› düflürmek amac›yla sermaye art›rabilir. Bu durumda, Sermaye
Piyasas› Kurulu düzenlemeleri uyar›nca mevcut hissedarlar›n rüçhan haklar›
k›s›tlanmak suretiyle yeni hisse ihraç edilebilir.
Bu maddede düzenlenen yabanc›l›k s›n›r›n›n afl›lmas› durumunda hisse
oranlar›n›n izin verilen orana indirilmesi amac›yla hangi yöntemin öncelikle
kullan›laca¤›na karar verme yetkisi Yönetim Kurulu’na aittir.
MADDEN‹N GEREKÇES‹:
Bu maddedeki düzenlemenin gerekçesine Ana Sözleflmenin 7.maddesi son
paragraf›nda yer verilmekle birlikte, izleyen paragrafta ayr›ca Ortakl›¤›m›z›n
havayolu s›fat› ile tabi oldu¤u ve uymak zorunda oldu¤u mevzuat aç›klanmaktad›r.
26
a) 2920 say›l› Türk Sivil Havac›l›k Kanununun 31 ve 49. Maddelerinde yer alan
hükümler sebebiyle Türklük vasf›n› haiz olmayan bir havayolu flirketi iflletme
ruhsat› alamaz veya iflletme ruhsat› mevcut olsa dahi, havayolunun hisselerinin
el de¤ifltirmesi, sat›lmas›, Yönetim Kurulu üyelerinin ço¤unlu¤unun yabanc›
olmas› v.s gibi sebeplerle Türklük vasf›n› kaybetmesi halinde iflletme ruhsat›
iptal edilir.
b) Bir ülkeden di¤er ülkeye uçufl yap›labilmesi, yani uluslararas› trafik hakk›na
sahip olunabilmesi için o iki ülke aras›nda önceden akdedilen devletler aras›
ikili hava anlaflmalar› gere¤ince Türk devleti taraf›ndan tayin edilecek
havayolunun mülkiyetinin ço¤unlu¤unun ve flirketin kontrolünün Türklerin
(gerçek veya tüzel kiflilerinin) elinde bulunmas› zorunlu oldu¤undan; milliyet
kriteri yani Ortakl›¤›m›z›n Türklük vasf› devletler aras›nda akdedilen ikili hava
anlaflmalar› gere¤ince de trafik hakk›na sahip olunmas›n›n olmazsa olmaz
kofluludur.
Bu sebeple Türkiye'de mukim bir havayoluna, ancak hisselerinin ço¤unlu¤unun
veya etkin kontrolünün Türk vatandafllar›nda veya flirketlerinde olmas› halinde,
trafik hakk› verilebilece¤inden ve bu havayolunun Türklük vasf›n› kaybetmesi
(veya kaybetmedi¤ini ispat edememesi, uçufl yap›lacak di¤er akit devletlerce
buna kanaat getirilememesi durumunda) ilgili havayolu trafik hakk›n›
kaybedece¤inden, milliyet kriteri bir havayolu için hayati önem tafl›yan bir
unsurdur.
Bu itibarla yukar›da arz etti¤imiz, gerek havayolu iflletme ruhsat›m›z›n gerekse
uluslararas› trafik haklar›m›z›n güvence alt›na al›nmas›n› teminen, ana
sözleflmemizin 6 maddesinde yabanc›l›k niteli¤i düzenlenmifl ve buna ba¤l›
olarak yabanc› hissedarl›k oran›na getirilen s›n›rland›rma ve bu s›n›r›n afl›lmas›
halinde milliyet kriterinin dolay›s›yla Ortakl›¤›m›z›n trafik haklar›n›n korunmas›
bak›m›ndan k›s›tlay›c› düzenlemelere yer verilmifltir.
2- Ana Sözleflmemizin 7.maddesi; (Hisse Devri)
Hisse devirleri Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasas› mevzuat› ve Sivil Havac›l›k
mevzuat› hükümlerine tabidir.
Nama yaz›l› hisselerin devrinin Ortakl›¤a karfl› hüküm ifade edebilmesi için
devrin pay defterine ifllenmifl olmas›na ba¤l›d›r. Nama yaz›l› hisselerin pay
defterine ifllenmesinden önce hissedarlar kimlikleri ve milliyetleri ile varsa 6.
Maddede ifade edilen flekilde yabanc›l›k iliflkisini gerekti¤inde Yönetim
Kurulu’nca belirlenen bir format dahilinde belgelemek durumundad›r.
Herhangi bir hisse devri pay defterine ifllenmemiflse Ortakl›k aç›s›ndan ortak,
pay defterinde ad› yaz›lan kiflidir.
Hisselerin devrinin pay defterine ifllenmesi Yönetim Kurulu karar› ile yap›l›r.
Yönetim Kurulu bu Ana Sözleflme veya kanuna uygun olmayan hallerde veya
herhangi bir sebep göstermeksizin herhangi bir hisse devrini pay defterine
ifllemekten kaç›nabilir.
Yukar›da 6. maddede yaz›l› yabanc›l›k hisse oran› s›n›rlamalar›na ayk›r› hisse
devirleri pay defterine kaydedilemez. Yönetim Kurulu bu tür hisse devirlerinin
pay defterine ifllenmesini reddetmek zorundad›r. Yönetim Kurulu’nca pay
defterine kaydedilmeyen hisse devirleri Ortakl›k taraf›ndan tan›nmaz ve ilgili
müktesib Ortakl›¤a karfl› pay sahibi s›fat› kazanamaz. Yönetim Kurulu’nun
hisse devrine onay verme ve pay defterine iflleme karar›nda Yönetim Kurulu’nun
C grubu hisseyi temsilen seçilen üyesinin olumlu oyu bulunmas› flartt›r.
C grubu hisse 4046 say›l› Kanun’un Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi
Baflkanl›¤›'na verdi¤i yetkileri esas itibari ile haiz bir baflka Türk kamu kurulufluna
devredilebilir. Bu devrin söz konusu oldu¤u halde devir Yönetim Kurulu karar›n›
gerektirmeksizin derhal pay defterine ifllenir.
Yönetim Kurulu Ortakl›¤›n tabi oldu¤u Sivil Havac›l›k ve/veya di¤er mevzuat ile
Ana Sözleflmede öngörülen s›n›rlamalara uymak ve Ortakl›¤›n sahip oldu¤u
trafik ve kabotaj haklar›n›n tehlikeye at›lmas›n› önlemek amac›yla hisselerin
yabanc›lara devrini s›n›rlamak zorundad›r.
8. fiirket Bilgilendirme Politikas›
Ortakl›¤›m›z Yönetim Kurulu'nca; Ortakl›¤›n geçmifl performans›n› ve gelecek
beklentilerini, genel kabul görmüfl muhasebe prensipleri ve Sermaye Piyasas›
Mevzuat›na, Sermaye Piyasas› Kurulu ile ‹stanbul Menkul K›ymetler Borsas›
düzenlemeleri ve SPK Kurumsal Yönetim ‹lkeleri çerçevesinde tam, adil, do¤ru,
zaman›nda ve anlafl›labilir bir flekilde, Sermaye Piyasas› kat›l›mc›lar› ile eflit
bir biçimde paylaflarak, her zaman aktif ve fleffaf bir iletiflim sa¤lamak amac›yla
bilgilendirme politikas› oluflturulmufltur.
9. Özel Durum Aç›klamalar›
Ortakl›¤›m›zca, SPK 'nun'' Seri: VIII, No:39 Özel Durumlar›n Kamuya Aç›klanmas›
Tebli¤i"ne istinaden 2008 dönemi içerisinde 67 adet Özel Durum Aç›klamas›
yap›lm›fl olup, SPK ve ‹MKB taraf›ndan bu aç›klamalar›m›za iliflkin ek aç›klama
talebinde bulunulmam›flt›r. Ortakl›¤›m›z özel durum aç›klamalar›n›, yat›r›mc›lara,
tasarruf sahiplerine, kurum ve kurulufllara ayn› anda, zaman›nda, anlafl›labilir,
do¤ru, yorumlanabilir, tam olarak aç›klamaya özen göstermifltir. Ortakl›¤›m›zca
yap›lan özel durum aç›klamalar›n›n zaman›nda yap›lmamas› gibi bir durum
sözkonusu olmad›¤›ndan dönem içerisinde SPK ve ‹MKB taraf›ndan herhangi
bir yapt›r›m olmam›flt›r. Di¤er taraftan, Ortakl›¤›m›z›n hisse senetlerinin yurtd›fl›
borsalar›nda kote olmamas› nedeniyle , yurtd›fl› borsalar›nda yap›lan bir özel
durum aç›klamas› bulunmamaktad›r.
10. fiirket ‹nternet Sitesi ve ‹çeri¤i
Kamunun ayd›nlat›lmas›nda internet web sitesi de kullan›lmaktad›r.
Ortakl›¤›m›z›n Web Sitesi adresi www.thy.com olup, Yat›r›mc› iliflkileri sayfas›na
da belirtilen bu adresten ulafl›labilir. Sözkonusu sayfan›n ingilizce versiyonu
da mevcuttur. Yat›r›mc› ‹liflkileri sayfas›nda Ortakl›k yap›s›, Genel Kurul
Tutanaklar›, Vekaletname örne¤i, Faaliyet Raporlar›, Mali Tablolar, Ticari
Faaliyet datalar›, Ortakl›k Sunumlar›, Kurumsal Yönetim ‹lkeleri Uyum Raporlar›,
Yönetim Kurulu hakk›nda bilgi ve Özel Durum Aç›klamalar›, Etik Kurallar,
Politikalar (Kar Da¤›t›m Politikas›, Bilgilendirme Politikas›), Ana Sözleflme,
Komiteler (Mali ve Kurumsal) ve iletiflim bilgileri ile s›k sorulan sorular yer
almaktad›r.
11. Gerçek Kifli Nihai Hâkim Pay Sahibi/Sahiplerinin
Aç›klanmas›
Ortakl›¤›n sermayesinde gerçek kifli nihai hakim pay sahibi bulunmamaktad›r.
12. ‹çeriden Ö¤renebilecek Durumda Olan Kiflilerin
Kamuya Duyurulmas›
Ortakl›¤›m›z›n Yönetim Kurulu Üyeleri, Denetçileri, Genel Müdür, Genel Müdür
Yard›mc›lar›, Genel Sekreter, Yat›r›mc› ‹liflkileri Müdürü, Bas›n Dan›flman›,
Muhasebe Baflkan›, Finansman Baflkan›, Yat›r›m Yönetimi Baflkan›, Tan›tma
ve Halkla ‹liflkiler Baflkan› ile bu Baflkanl›klar›n tüm personeli ve bunlar›n
d›fl›nda mesleklerinden veya faaliyet konular›ndan dolay› görevleri süreci
içerisinde bilgi sahibi olan gerçek ve tüzel kiflilerin bu bilgileri kendilerine veya
üçüncü kiflilere menfaat sa¤lamak amac›yla kullan›mlar› yasaklanm›flt›r.
13. Menfaat Sahiplerinin Bilgilendirilmesi
Ortakl›¤›m›z ile ilgili bilgilerin kamuya aç›klanmas›nda yasal düzenlemelerde
öngörülenlere ve özel durum aç›klamalar›na ek olarak, di¤er menfaat sahiplerini
de ilgilendirdi¤i düflünülen di¤er bilgi ve aç›klamalar› da en uygun iletiflim
araçlar› ile zaman›nda ve aç›klay›c› bir içerikle kamuya aç›klamaktad›r.
Ortakl›¤›m›z ile ilgili bilgilere pay sahipleri ve yat›r›mc›lar d›fl›nda, tedarikçiler,
finans kurulufllar› ve di¤er ilgililer internet sitemiz vas›tas› ile de
ulaflabilmektedir. Çal›flanlar›n Ortakl›¤›n genel uygulamalar›na ve faaliyetlerine
yönelik bilgi almas›n›n temini konusunda iç düzenlemelerle duyuru yap›lmas›n›n
yan› s›ra Ortakl›k intranet sitesinden de yararlan›lmaktad›r.
14. ‹nsan Kaynaklar› Politikas›
Ortakl›¤›m›z›n Yönetim Kurulu taraf›ndan belirlenmifl ‹nsan Kaynaklar›
Yönetmeli¤i mevcut olup, süreçlere göre yap›lanm›fl alt birimleri ile tüm
personelle ilgili her türlü ifllemi ve iletiflimi 4857 say›l› ‹fl Kanunu çerçevesinde
gerçeklefltirmektedir. Öte yandan, Ortakl›¤›m›z personeli sendikal› olup Toplu
‹fl Sözleflmesi düzeninde çal›flmaktad›r. 2821 say›l› Sendikalar Kanununun
34.maddesinde belirtilen say› ve oranlarda sendikaca atanan temsilciler ve
Sendika yöneticileri vas›tas›yla Toplu ‹fl Sözleflmesi ve personeli ilgilendiren
her türlü konuda, her seviyede, çal›flanlarla iflveren aras›ndaki iliflkiler en etkin
ve sonuç alacak biçimde yürütülmektedir. Ayr›ca, personelimizin tümünü
kapsayan e¤itim hizmeti bulunmaktad›r.
Çal›flanlar›m›zdan ayr›mc›l›k konusunda gelen herhangi bir flikayet olmam›flt›r.
15. Müflteri ve Tedarikçilerle ‹liflkiler Hakk›nda Bilgiler
Ortakl›¤›m›z IATA üyesi bir havayolu olmas›ndan dolay› IATA taraf›ndan
belirlenmifl kurallar çerçevesinde bilet sat›fllar›n› gerçeklefltirmektedir. Ayr›ca,
gerek tüm uçaklar›m›zda gerekse havaalanlar›nda Ortakl›¤›m›z›n de¤erleme
anketleri yolcular›n flikayet ve önerileri için yer almakta olup, anket sonuçlar›
yolcu memnuniyetini artt›rmak üzere de¤erlendirilmektedir. Bunun yan› s›ra
Ortakl›¤›m›z müflteri memnuniyetini sa¤lamaya yönelik olarak; Telefonla
Rezervasyonda herhangi bir taahhüt ya da ceza olmaks›z›n 24 saatlik opsiyon
verilmesi veya iptal edilmesi, özel ihtiyac› olan ve hareketi k›s›tl› yolculara
yard›m sa¤lanmas›, uçak yerde iken uzun süreli tehirlerde yolcular›n temel
ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas›, check-in hizmetlerinin h›zland›r›lmas› için önlem
al›nmas› hususlar›nda gerekli itinay› göstermektedir. Bunun yan› s›ra, yolcuyla
do¤rudan iliflkilerde Ortakl›¤›m›zca benimsenmifl olan müflteri memnuniyeti
ilkeleri, ayn› do¤rultuda uygulanmas› amac›yla Acentelerimizle paylafl›l›p,
akdedilen sözleflmelerde de yer almaktad›r. Yap›lan de¤erlendirmelerde,
ilkelerimiz do¤rultusunda hareket eden Acenteler ile iflbirli¤imiz sürdürülmekte;
bu ilkelere uyulmad›¤›n›n tespit edilmesi durumunda ise gerekli uyar›lar
yap›lmakta, tekerrürü halinde acentelik iliflkisi sonland›r›lmaktad›r.
Ortakl›k Yönetim Kurul Karar› ile 1952 y›l›ndan günümüze kadar güncellenerek
uygulanmakta bulunan Al›m/Sat›m Yönetmeli¤i taht›nda Ortakl›¤›m›z mal ve
hizmet al›mlar›n› gerçeklefltirmekte olup, gerek yurtiçinde gerekse yurtd›fl›nda
oldukça yüksek say›da tedarikçi ile çal›flmaktad›r. Yönetmeliklerin belirledi¤i
zaman dilimleri içinde ilgili al›mlara ait ihale duyurular› yüksek tirajl› gazetelerin
Türkiye bask›lar›nda ve www.thy.com adreslerinde ilan vermek kayd› ile
duyurulmaktad›r.
Müflteri ‹liflkileri Yönetimi ile müflteri sadakati analizi, küresel müflteri
araflt›rmas›, kurumsal itibar araflt›rmas›, gizli müflteri program› ile ilgili
prosedürler yaz›larak kalite iyilefltirme amac›na ulaflmak için 'gizli müflteri''
uygulamalar› yap›lmaktad›r. Gökyüzünde kalite ise ''Best Cabin Hizmet'' projesi
ile uçak kabin görevlilerinin güleryüz ve operasyonel kriterler baz›nda
yürütülmektedir. Müflteri memnuniyetini art›rmak ve uluslararas› marka imaj›n›
gelifltirmek için, ''Star Alliance'' ittifak›na üye olunmufltur. Uluslararas› ürün
ve hizmet kalitesini art›rmak için, küresel bilgi paylafl›m›na ve denetim yap›s›na
dahil olmak için iflbirli¤i çal›flmalar› devam etmektedir.
Ortakl›¤›m›z faaliyetlerinin yürütülmesi ve hizmet sunumu esnas›nda zaman
zaman ortaya ç›kan aksakl›klar neticesinde oluflan yolcu ma¤duriyetinin en
k›sa sürede giderilerek memnuniyetin sa¤lanmas›, sad›k yolcu profilinin
oluflturulmas› amac›yla, Müflteri ‹liflkileri Müdürlü¤ü'nce yürütülen
çal›flmalar›n›n ivedilikle tamamlanabilmesi ve ünitelerin inceleme sonuçlar›n›
en k›sa sürede ulaflt›rmalar›n› sa¤lamak amac›yla, flirket genelinde Departman
Performans ölçümüne geçilmifl olup, al›nan istatistiki neticeler Genel
Müdürümüz taraf›ndan da takip edilmektedir.
16. Sosyal Sorumluluk
Ortakl›¤›m›z yurtiçi ve yurtd›fl›nda gerek verdi¤i hizmet kalitesi gerekse sosyal
sorumlulu¤u ile bayrak tafl›y›c› kimli¤ine uygun olarak çal›flmalar›n›
sürdürmektedir. Çevreye verilen zarar sebebiyle Türkiye'de Ortakl›k aleyhine
aç›lan herhangi bir dava bulunmamaktad›r.
17. Yönetim Kurulu’nun Yap›s›, Oluflumu ve Ba¤›ms›z
Üyeler
Yönetim Kurulu, Genel Kurul taraf›ndan seçilen 7 üyeden oluflur. Yönetim
Kurulu’nun 7 üyesinden 6 üyesinin A grubu hissedarlar›n kendi aralar›nda
yapt›klar› seçimden en çok oy alan adaylardan ve bir üyesinin de C grubu
hissedar›n gösterece¤i adaydan seçilmesi zorunludur. Yönetim
Kurulu'nun C grubu hisseleri temsil eden üyeler ile birlikte en az
befl üyesinin Türk vatandafl› olmas› zorunludur. Yönetim Kurulu
üyelerinin görev süresi 2 (iki) y›ld›r. Genel kurul, Yönetim Kurulu
üyelerini görev süreleri dolmadan görevden alabilir.
Görev süreleri dolan Yönetim Kurulu üyeleri
yeniden seçilebilir.
Yönetim Sistemi
Bilgilendirme politikas›n›n uygulanmas›nda, ticari s›r kapsam› d›fl›ndaki gerekli
bilgi ve aç›klamalar›n pay sahipleri, yat›r›mc›lar, çal›flanlar ve müflteriler olmak
üzere tüm menfaat sahiplerine zaman›nda, do¤ru, eksiksiz, anlafl›labilir, kolay
ve en düflük maliyetle ulafl›labilir flekilde, eflit koflullarda iletilmesinin sa¤lanmas›
esast›r. Ortakl›¤›m›z Yönetim Kurulu'nca oluflturulan Bilgilendirme Politikas›
hakk›nda 2007 y›l› faaliyetlerinin görüflüldü¤ü 17.04.2008 tarihli Genel Kurul
Toplant›s›'nda hissedarlara bilgi verilmifl olup, ayn› zamanda, Ortakl›¤›m›z web
sitesinde de yay›mlanmaktad›r.
27
fiu anda görev yapan Yönetim Kurul Üyelerimiz:
Candan KARLITEK‹N -Yönetim Kurulu Baflkan›
Bayrak Tafl›y›c›s› kimli¤iyle; uçufl emniyeti, güvenilirli¤i, ürün yelpazesi, hizmet
kalitesi ve rekabetçi konumu ile tercih edilen Avrupa'n›n önde gelen ve küresel
ölçekte faal bir havayolu olmak.
Hamdi TOPÇU - Yönetim Kurulu Baflkan Vekili
Vizyonu;
Doç. Dr. Temel KOT‹L - Yönetim Kurulu Üyesi & Genel Müdür
a) Sektör ortalamalar›n›n üstünde büyüme trendinin sürdürülmesi,
Orhan B‹RDAL - Yönetim Kurulu Üyesi
b) S›f›rlanm›fl kaza ve k›r›m›,
Prof. Dr. Cemal fiANLI - Yönetim Kurulu Üyesi
c) Dünyada parmakla gösterilen hizmet anlay›fl›,
Muzaffer AKPINAR - Yönetim Kurulu Üyesi
d) Düflük maliyetli tafl›y›c›lara denk birim maliyetleri,
Mehmet BÜYÜKEKfi‹ - Yönetim Kurulu Üyesi
e) Sektör ortalamalar›n›n alt›nda sat›fl ve da¤›t›m giderleri,
18. Yönetim Kurulu Üyelerinin Nitelikleri
f) Rezervasyon , biletleme, ve uça¤a binifl ifllemlerini kendisi yapan sad›k
müflterileri,
Yönetim Kurulu üyeli¤ine engel teflkil edecek hususlar Ana Sözleflmemizin 11.
maddesinde düzenlenmektedir. Ayr›ca, 4046 Say›l› Kanunun 4/i maddesi
özellefltirme kapsam›ndaki kurulufllar›n Yönetim Kurulu üyelerinde 4 y›ll›k
yüksek ö¤renim görmüfl olma flart›n› da aramaktad›r. Yönetim Kurulu üye
atamalar›nda Kurumsal Yönetim ‹lkelerinin IV. Bölümünün 3.1.1, 3.1.2 ve 3.1.5.
maddelerinde yer alan niteliklere uyulmas›na özen gösterildi¤inden, Yönetim
Kurulu Üyelerimizin nitelikleri bu ilkeler ile örtüflmektedir. Ana Sözleflmenin
11.maddesi ile geçici 1/c maddesi afla¤›da zikredilmektedir.
MADDE 11
Yönetim Kurulu üyeli¤ine seçilebilmek için hacir alt›na al›nmam›fl olmak,
kendisinin veya yönetiminde bulundu¤u di¤er flirke tlerin iflas etmemifl olmas›,
aciz haline düflmemifl olmak, Ortakl›k ta hissedar olmak ve yüz k›zart›c›
suçlardan veya Sivil Havac›l›k Kanununda yer alan suçlardan mahkum olmamak
gerekir. Hissedar olmayan kimseler üye seçildikleri takdirde, hissedar s›fat›n›
kazand›ktan sonra ifle bafllayabilirler.
h) Üyesi bulundu¤u Star ittifak› ortaklar›na ifl yaratan ve onlar›n sundu¤u
potansiyelden ifl ç›karan ticari atakl›¤›,
i) Hissedarlar›n, tüm menfaat sahiplerinin menfaatlerini birlikte gözeten modern
yönetiflim ilkelerini benimsemifl yönetimi ile belirginleflen bir havayolu olmaktir.
20. Risk Yönetim ve ‹ç Kontrol Mekanizmas›
Geçici Madde 1/c
Havayolu iflletmecili¤i sektörü özü itibariyle çok riskli bir sektör olmas›ndan
dolay›, Ortakl›¤›m›zda etkili risk yönetimi sistemlerinin oluflturulmas›n›n
sürdürülebilir büyümenin temini aç›s›ndan çok önemli oldu¤una inanmaktay›z.
Bu ba¤lamda, Ortakl›¤›m›z bünyesinde kurulmas› planlanan ve özellikle akaryak›t
fiyat›, faiz ve döviz kurlar›nda yaflanan dalgalanmalar›n minimum seviyelere
indirilerek olas› floklara karfl› makul derecede güvence sa¤lanmas› amac›yla
Finansal Risk Yönetimi altyap›s›n›n oluflturulabilmesi için gerekli çal›flmalar›
yürütmekte olan Kurumsal Risk Yönetimi Müdürlü¤ü, Haziran 2008 tarihinde
kurulmufl olup Ortakl›¤›m›z genelinde gerek finansal gerek di¤er önemli ifl
risklerinin belirlenmesi, bunlar›n etkin ve sa¤l›kl› bir biçimde yönetilmesi için
ilgili üniteler nezdinde gerekli koordinasyonun sa¤lanmas› yönünde gerekli
çal›flmalar› yapmakt›r.
A Grubu hissedarlar taraf›ndan gösterilecek adaylar aras›ndan yap›lacak
seçimlerle ilgili olarak afla¤›da (d) bendi hükümleri sakl› kalmak kayd›yla, 4046
say›l› kanun gere¤ince Ortakl›k Yönetim Kurulu Baflkan›, Yönetim Kurulu
Üyeleri, denetçileri ve Genel Müdürü Ortakl›k sermayesindeki kamu pay›
%50'nin alt›na düflünceye kadar Kanunda öngörülen flartlara haiz olmak
kayd›yla, Ö‹B'nin teklifi ve Baflbakan›n veya yetkili Bakan›n onay› ile atan›r.
fiu an için öncelikli olarak Finansal Risk Yönetimi stratejisine iliflkin faaliyetlerde
bulunan Kurumsal Risk Yönetimi Müdürlü¤ü, söz konusu sürecin
tamamlanmas›na müteakip Ortakl›k çap›nda Kurumsal Risk Yönetimi
stratejisinin tesis edilmesi amac›yla, Ortakl›¤›m›z›n maruz kald›¤› Operasyonel,
Stratejik ve D›flsal Risklerin Yönetimine iliflkin de alt yap›n›n kurulmas› için
gerekli çal›flmalar› yapmas› planlanmaktad›r.
19. fiirketin Misyon ve Vizyonu ile Stratejik Hedefleri
Di¤er taraftan, Ortakl›¤›m›z›n faaliyetlerine ba¤l› olarak kurulmufl olan ilgili
üniteler taraf›ndan da iç kontrol yap›lmaktad›r. Bu kapsamda gerek personelin
gerekse acentelerimizin satm›fl oldu¤u biletlerin do¤ru ücretlendirip
ücretlendirilmedi¤i, yurtd›fl›ndaki tüm bürolar›m›z›n muhasebe kay›tlar›n›n
Ortakl›k yönetmelik yönergeleri taht›nda gerçeklefltirilip gerçeklefltirilmedi¤i,
yükümlü oldu¤u vergilerin do¤ru ve zaman›nda ödenip ödenmedi¤i kontrol
edilmekte ve Ortakl›k tüm kay›tlar›n›n yürürlükteki kanun ve Ortakl›k yönetmelik
ve yönergeleri taht›nda do¤rulu¤u denetlenmektedir. Ayr›ca, Ortakl›k Genel
Kurulunca seçilen 3 Denetçi taraf›ndan denetlenir.
Türk Ticaret Kanunu'nun 334 ve 335'inci maddelerinde öngörülen durumlar
için Genel Kurul izin verebilir.
Yönetim Kurulu'nun C grubu hisseleri temsil eden üyeler ile birlikte en az befl
üyesinin Türk vatandafl› olmas› zorunludur.
Yönetim Kurulu Ortakl›¤›m›z yöneticilerince oluflturulan stratejik hedefleri
onaylar, sürekli ve etkin bir flekilde hedeflere ulaflma derecesini, faaliyetleri
ve geçmifl performans› gözden geçirir. Bunu yaparken her konuda uluslaras›
standartlara uyum sa¤lamaya çal›fl›r ve gerekti¤i durumlarda gecikmeden ve
sorun ortaya ç›kmadan önce önlem al›r. Ortakl›¤›m›z›n Ana Sözleflmesinin 3.
Maddesinde afla¤›da belirtilen misyonu yer almaktad›r.
a) Ortakl›¤›n uzun menzilli uçufl a¤› (network) yap›s›n› büyüterek, küresel hava
yolu flirketi kimli¤ini gelifltirmek;
b) Ortakl›¤›n teknik bak›m ünitesini, bölgesinde önemli bir teknik bak›m üssü
haline getirerek teknik bak›m hizmetleri sa¤lay›c›s› olma kimli¤ini/vasf›n›
gelifltirmek;
‹smail GERÇEK - Denetleme Kurulu Üyesi
Naci A⁄BAL - Denetleme Kurulu Üyesi
Prof. Dr. Atefl VURAN - Denetleme Kurulu Üyesi
c) Ortakl›¤›n yer hizmetleri ve uçufl e¤itimi dahil stratejik önemi olan her türlü
sivil havac›l›k hizmeti alan›nda hizmet sa¤lay›c›s› olma kimli¤ini gelifltirmek;
Denetçilerden 2'si A Grubu hissedarlar›n 1'i C Grubu hissedar›n gösterece¤i
adaylardan seçilir. Denetçilerin görev süreleri 1 (bir) y›ld›r. Görev süresi dolan
denetçi tekrar seçilebilir.
d) Ortakl›¤›n yurt içi hava tafl›mac›l›¤›ndaki lider konumunu muhafaza etmek;
A grubu hissedarlar›n Denetçi belirlemelerinde afla¤›daki esaslar uygulan›r :
e) Ortakl›¤›n yurt d›fl›ndaki imaj›n› gelifltirecek ve pazarlama imkanlar›n›
yükseltecek flekilde kendi uçufl a¤›n› tamamlayacak küresel bir hava yolu
ittifak› ile iflbirli¤ine girerek kesintisiz ve kaliteli uçufl hizmeti sunmas›n›
sa¤lamak;
a. Ortakl›¤›n halka aç›kl›k oran›n›n %35 (%35 ve üzeri) olmas› durumunda A
grubuna tan›nan 2 Denetçi belirleme hakk› halka aç›k hisseleri A Grubu hisseleri
elinde bulunduran hissedarlara aittir.
f) ‹stanbul'u önemli bir uçufl merkezi (hub) haline getirmek.
Ayr›ca, Sivil Hava Tafl›mac›l›¤› (SHT) sektöründe Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin
28
g) Kurumdan elde edece¤i yarar›n yaratt›¤› katma de¤erle orant›l› oldu¤unu
bilen ve kendini gelifltiren personeli,
b. Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar›n Denetçi
aday› gösterebilmeleri, Denetçili¤e seçim yap›lan Genel Kurul toplant›s›nda
söz konusu hissedarlar›n toplam ç›kar›lm›fl sermayenin en az %2'si oran›nda
temsil edilmelerine ba¤l›d›r. Söz konusu %2 oran›n hesaplanmas›nda sadece
halka aç›k A Grubu hisseler dikkate al›nacakt›r. Halka aç›k A Grubu hisseleri
ellerinde bulunduran hissedarlar denetçili¤e gösterecekleri adaylar› kendi
aralar›nda yapacaklar› toplant›da belirleyeceklerdir. Bu toplant›da aday gösterme
hakk›, kamunun elinde olmayan halka aç›k A Grubu hisse senedi sahiplerine
aittir. Halka aç›k A Grubu hisseleri ellerinde bulunduran hissedarlar›n Genel
Kurul toplant›s›nda %2 oran›nda temsil edilmemeleri halinde bu hissedarlara
ait Denetçi belirleme hakk›, halka aç›k olmayan A grubu hisseleri ellerinde
bulunduran di¤er hissedarlar taraf›ndan Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye
Piyasas› mevzuat›na uygun olarak kullan›lacakt›r.
en az 4 üyenin olumlu oyu ile al›r. Yönetim Kurulu’nca izinli say›lmaks›z›n veya
hakl› bir sebebe dayanmaks›z›n arka arkaya dört toplant›ya veya bir y›l içinde
toplam 6 toplant›ya kat›lmayan üye istifa etmifl say›l›r.
c. Denetçili¤in ölüm, istifa, azil veya üyeli¤inin düflmesi gibi nedenlerle boflalmas›
halinde, di¤er Denetçilerin Türk Ticaret Kanunu madde 351 uyar›nca yapaca¤›
seçimle doldurulur. Denetçilerde boflalan üyeli¤i halka aç›k A grubu hisseleri
elinde bulunduran hissedarlar›n aday gösterememifl olmalar› durumunda,
boflalan üyeli¤e aday gösterme hakk› C Grubu hissedara, C Grubu hissenin A
Grubuna dönüflmüfl olmas› durumunda halka aç›k olmayan A Grubu hisseleri
elinde bulunduran hissedarlara aittir. Halka aç›k A Grubu hisseleri elinde
bulunduran hissedarlar›n gösterdi¤i aday›n boflaltt›¤› yere bu flekilde yap›lacak
seçimde yukar›daki a ve b bentlerinde yeralan %35 ve %2 oranlar› dikkate
al›nmayacakt›r.
- ‹flbu Ana sözleflmenin 3.1. maddesinde belirtilen Ortakl›k misyonunu aç›kça
Denetçiler, Ortakl›¤›n genel muamelelerini ve bütçesini tetkik etmeye, Türk
Ticaret Kanunu'nda yaz›l› vazifeleri yapmaya, Ortakl›¤›n iyi flekilde idaresinin
temini ve Ortakl›k menfaatlerinin korunmas› hususunda Yönetim Kurulu’na
teklifte bulunmaya, zaruri ve müstacel sebepler ç›kt›¤› takdirde genel kurulu
toplant›ya ça¤›rmaya ve toplant› gündemini tayine ve Türk Ticaret Kanunu'nun
354'üncü maddesinde yaz›l› raporu tanzime yetkili ve görevlidir. Denetçiler,
kanun ve ana sözleflme ile kendilerine düflen görevleri iyi ve tam olarak
yapmakla yükümlüdürler.
21. Yönetim Kurulu Üyeleri ile Yöneticilerin Yetki ve
Sorumluluklar›
Ana Sözleflmemizin 15. maddesi ile Yönetim Kurulu’nun, 19 maddesi ile de
Genel Müdürün görev yetki ve Sorumluluklar› düzenlenmektedir.
Madde 15. Yönetim Kurulu, Ortakl›¤›n temsil ve idare organ›d›r. Yönetim Kurulu,
kanun ve Ana Sözleflme ile Genel Kurula verilmifl olanlar d›fl›ndaki tüm görevler
ile yükümlü olup, bu görevlerin gerektirdi¤i bütün yetkilere sahiptir.
Yönetim Kurulu Türk Ticaret Kanunu madde 319 hükmünce, idare ve temsil
yetkilerinin bir bölümünü veya tamam›n› üyelerden birine veya bir kaç›na,
Yönetim Kurulu üyesi olmayan genel müdür, genel müdür yard›mc›s›, müdür
veya müdürlere b›rakabilece¤i gibi bu görev ve yetkileri kullanmak üzere kendi
içinden veya d›fl›ndan icra komiteleri oluflturabilir. Ancak C Grubunun imtiyaz›
bulunan konularda Yönetim Kurulu taraf›ndan yetki devri yap›lamaz.
Yönetim Kurulu üyelerinin görevlerini icra etmeleri için gereken her türlü mali
ve sair bilgiler ile Yönetim Kurulu teklif ve ekleri vaktinde verilecektir.Madde
19. Genel müdürün görev ve yetkileri, Yönetim Kurulu taraf›ndan belirlenir.
Genel Müdür, görevlerini özenle yerine getirmek zorunda olup, aksine
davran›fllardan sorumludur.
22. Yönetim Kurulunun Faaliyet Esaslar›
Ortakl›¤›m›z Yönetim Kurulu faaliyetleri Ana Sözleflmemizin 14. Maddesinde
düzenlenmekte olup;
Yönetim Kurulu Ortakl›k iflleri gerektirdikçe ve her halde en az ayda bir defa
toplan›r. Toplant› yeri Ortakl›k merkezidir. Yönetim Kurulu karar› ile baflka bir
yerde de toplan›labilir.
Toplant›larda görüflülecek ifllerin bir gündem ile tespit edilmifl olmas› ve
gündemin toplant› gününden önce üyelere tebli¤ edilmifl bulunmas› gerekir.
Yönetim Kurulu toplant›lar›na davet, toplant› gününden en az üç gün evvel
yap›l›r.
Afla¤›daki konularda Yönetim Kurulu’nun alaca¤› kararlar›n geçerlili¤i C grubu
hisseyi temsil eden Yönetim Kurulu üyesinin bu kararlar›n al›nd›¤› toplant›ya
kat›l›m› ve olumlu oy kullanmas›na ba¤l›d›r.
- Genel kurula Ana Sözleflme de¤iflikli¤i önerilmesi;
- Sermaye art›r›lmas›;
- Ortakl›¤›n Sermaye Piyasas› Kurulu'na sundu¤u son y›ll›k bilançosunda yer
alan aktif toplam›n› beher sözleflme baz›nda %5'ini geçen ve Ortakl›¤› do¤rudan
pay› %20'nin alt›na düfltü¤ünde bu bent hükmü kendili¤inden ortadan
kalkacakt›r);
2008 dönemi içerisinde Yönetim Kurulu Toplant› say›s› 46 olup 217 karar
al›nm›flt›r. Yönetim Kurulu Karar'lar›n›n›n geçerlili¤i yaz›l›p imza edilmifl
olmas›na ba¤l›d›r. Yönetim Kurulu'nun faaliyetlerini organize eden bilgilendirme
ve iletiflimi sa¤layan, Yönetim Kurulu’nun toplant› say›s› Yönetim Kurulu’na
sunulacak tekliflerin takibi ve toplant› gündeminin belirlenmesi yöntemi ‹nsan
Kaynaklar› Genel Müdür Yard›mc›l›¤›na ba¤l› ‹ç Mevzuat ve Genel Evrak
Müdürlü¤ü taraf›ndan yerine getirilmektedir.
23. fiirketle Muamele Yapma ve Rekabet Yasa¤›
Dönem ‹çinde Yönetim Kurulu Üyelerine, TTK 334-335 maddeleri hükümleri
taht›nda fiirketle Muamele Yapma ve Rekabet Yasa¤› uygulanm›flt›r. Ayr›ca 07001 no'lu THY A.O. ‹nsan Kaynaklar› Yönetmeli¤inin 11. Bölümünde Ortakl›k
personeli bak›m›ndan Baflka ‹fl ve Hizmet Yasa¤›'na iliflkin düzenlemeler
bulunmaktad›r.
24. Etik Kurallar
Yönetim Kurulu’muzca Kurumsal Yönetim ‹lkeleri çerçevesinde Ortakl›¤›m›z
etik kurallar› oluflturulmufl, 17.04.2008 tarihinde Genel Kurul Toplant›s›'nda
hissedarlar›n bilgisine sunulmufltur. Etik kurallar Ortakl›¤›m›z web sitesinde
de yay›mlanmaktad›r.
25. Yönetim Kurulu’nda Oluflturulan Komitelerin Say›,
Yap› ve Ba¤›ms›zl›¤›
Yönetim Kurulu’nda mali konular› denetleyen Mali Denetim Komitesi
Sn. Hamdi TOPÇU, Sn. Cemal fiANLI ve Sn. Mehmet BÜYÜKEKfi‹;
Kurumsal Yönetim ‹lkelerine iliflkin uygulamalar›n› denetleyen
Kurumsal Yönetim Komitesi ise Sn. Muzaffer AKPINAR ve
Sn. Orhan B‹RDAL'dan oluflmufltur.
26. Yönetim Kurulu’na Sa¤lanan Mali Haklar
Yönetim Kurulu üyelerinin ücretleri Genel Kurul
taraf›ndan tespit edilir. Hiç bir Yönetim Kurul
Üyesi'nin Ortakl›ktan herhangi bir kredi
veya borç almas› söz konusu
de¤ildir.
Yönetim Kurulu en az 5 üyenin kat›l›m› ile toplan›r. Yönetim Kurulu, kararlar›n›
Yönetim Sistemi
d. ‹flbu Ana Sözleflmenin bilahare de¤ifltirilmesi ve yeni hisse gruplar› yarat›lmas›
halinde, yukar›da a bendi ile A Grubu halka aç›k hisseleri ellerinde bulunduran
hissedarlara tan›nan 2 Denetçi belirleme hakk› ortadan kald›r›lmayacak veya
de¤ifltirilmeyecektir, me¤er ki söz konusu de¤ifliklik ç›kar›lm›fl sermayenin
%65'ini temsil eden hissedarlar taraf›ndan onaylanm›fl olsun.
Üyelerden biri toplant› yap›lmas› iste¤inde bulunmad›kça Yönetim Kurulu
kararlar›, içlerinden birinin belli bir konuya iliflkin yapt›¤› öneriye bütün üyelerin
yaz›l› olumlu görüfllerinin al›nmas› suretiyle de verilebilir. Yönetim Kurulu
kararlar›n›n geçerlili¤i yaz›l›p imza edilmifl olmas›na ba¤l›d›r. Belli bir konuda
karar nisab›n›n oluflturulmamas› önerinin reddedilmifl oldu¤u anlam›na gelir.
29
O p e r a s y o n e l
33
Filomuz
38
Faaliyetlerimiz
42
- ‹nsan Kaynaklar›
42
- Yolcu Hizmetleri
48
- Uçufl Konforu
50
- First Class
50
- Business Class
54
- Economy Class
56
- Kargo
58
- Üretim Planlama
62
- Pazarlama ve Sat›fl
66
- Bilgi Teknolojileri
68
- Star Alliance
70
- Sosyal Sorumluluk
72
- ‹fl Gelifltirme
74
- Müflteri ‹liflkileri Yönetimi
05
- Miles & Smiles
76
‹fltiraklerimiz
78
- Anadolu Jet
78
- Turkish DO & CO
80
- THY Teknik A.fi.
82
Y ü k s e l i fl
t a k t i k l e r i
2004
2005
2006
22.597
19.636
16.946
14.134
11.991
Toplam Yolcu Say›s› (000)
2007 2008
Yolcu Art›fl›
Toplam
Ücretli Yolcu Say›s›
%15,1
22,6
milyon
Avrupa Havayollar› Birli¤i üyesi flirketlerin
%1,7 oran›nda küçüldü¤ü ve akaryak›t fiyat
art›fllar›n›n havac›l›k sektöründe olumsuz
etkiler yaratt›¤› 2008 y›l›nda, %15,1 oran›nda
büyüyen THY, Avrupa ve dünyan›n lider
havayolu flirketleri aras›nda yer alma hedefi
do¤rultusunda ilerlemeye devam etmektedir.
Trafik sonuçlar›na da yans›yan büyüme
sonucunda, THY 2008 y›l›nda toplam ücretli
yolcu say›s›n› bir önceki y›la göre %15,1
oran›nda art›rm›fl ve 22,6 milyon yolcuya
ulaflm›flt›r.
Rakamlarla Son Befl
Y›l›n Performans›
2004
Konma Say›s›
Uçulan Km (000)
Arzedilen Koltuk-Km (Milyon)
Ücretli Yolcu-Km (Milyon)
Yolcu Doluluk Oran› (%)
Arzedilen Ton-Km (Milyon)
Ücretli Ton-Km (Milyon)
Genel Doluluk Oran› (%)
Ücretli Yolcu (000)
Kargo (Ton)
Posta (Ton)
Fazla Bagaj (Ton)
Personel (Y›l Sonu Toplam)
106.493
127.137
147.492
26.481
18.594
70,2
3.556
2.333
65,6
11.991
129.984
4.867
2.783
10.956
168.902
29.805
21.317
71,5
3.986
2.590
65,0
14.134
140.559
4.415
3.714
11.121
2005
2006
2007
2008
152.536
168.899
207.202
36.934
25.383
68,7
4.874
3.019
61,9
16.946
155.863
4.010
3.673
10.324
232.147
41.619
30.251
72,7
5.535
3.549
64,1
19.636
177.508
6.714
3.462
10.453
189.328
262.124
46.343
34.265
73,9
6.147
3.993
65,0
22.597
191.934
6.956
3.752
11.520
Büyüyen THY,
Avrupa ve
dünyan›n lider
havayolu
flirketleri
aras›nda yer
alma hedefine
do¤ru
ilerlemektedir.
33
Toplam Yolcu Da¤›l›m›
%1,7
%1,7
%49,3
D›fl Hat
%49,3
‹ç Hat
%47,3
Özel Kira
%1,7
Hac - Umre %1,7
%47,3
‹ç Hat
Yolcu Say›s›
‹ç Hat
Yolcu Art›fl›
11,1
%10,8
milyon
THY’nin 2008 y›l›nda tafl›d›¤› toplam 22.597
milyon yolcunun %47,3’lük k›sm›n› iç hat
yolcular› oluflturmufltur.
‹ç hatlarda 2008 y›l›nda Anadolu Jet’in devreye
2004
34
2005
2006
11.063
9.984
8.906
7.197
5.850
‹ç Hatlar Yolcu Say›s› (000)
2007 2008
‹ç Hatlar
Konma Say›s›
Uçulan Km (000)
Kargo (Ton)
Posta (Ton)
Fazla Bagaj (Ton)
girmesiyle, tüm yurt çap›nda uçufl a¤›n›n
genifllemesi, iç hat yolcu tafl›mac›l›¤›n› olumlu
yönde etkilemifltir. ‹ç hatlarda tafl›nan yolcu
say›s› ise bir önceki y›la göre %10,8 artarak,
11,1 milyona ulaflm›flt›r.
2004
2005
2006
2007
2008
51.557
28.734
4.253
3.236
76,1
515
325
63,1
5.850
28.800
1.323
999
65.448
36.049
5.457
4.016
73,6
647
394
60,9
7.197
29.233
1.088
1.490
78.910
45.282
7.123
5.213
73,2
806
504
62,5
8.906
32.085
1.295
1.460
87.162
51.016
8.117
5.924
73,0
946
570
60,3
9.984
35.518
3.555
1.538
92.593
53.372
8.488
6.417
75,6
1.000
615
61,5
11.063
34.305
3.427
1.589
11,5
%19,5
Toplam yolcu say›s›n›n %49,3’ünü ise d›fl hat
yolcular› oluflturmufltur. Star Alliance üyeli¤i,
Air Bosnia, Anadolu Jet ve Sun Express ile
birlikte uçufl noktalar›n› dünya çap›nda art›ran
THY, d›fl hat yolcular›na yeni imkanlar sunmaya
2008 y›l›nda da devam etmifltir.
D›fl Hatlar
2004
Konma Say›s›
Uçulan Km (000)
Kargo (Ton)
Posta (Ton)
Fazla Bagaj (Ton)
54.936
118.758
22.228
15.358
69,1
3.041
2.008
66,0
6.141
101.184
3.544
1.784
2008 y›l›nda d›fl hatlarda tafl›nan toplam yolcu
say›s› da bir önceki y›la göre %19,5 artarak
11,5 milyona ulaflm›flt›r.
2005
61.689
132.852
24.348
17.301
71,1
3.339
2.196
65,8
6.937
111.326
3.327
2.224
2006
73.626
161.920
29.811
20.170
67,7
4.068
2.515
61,8
8.041
123.777
2.715
2.213
2007
81.737
181.131
33.502
24.327
72,6
4.589
2.979
64,9
9.652
141.990
3.159
1.924
2008
96.735
208.752
37.855
27.848
73,6
5.147
3.378
65,6
11.534
157.629
3.529
2.163
2005
2006
11.534
2007 2008
2004
9.652
D›fl Hatlar Yolcu Say›s› (000)
8.041
THY’nin hac seferleri ve özel kira
uçufllar› ile tafl›d›¤› yolcular,
toplam yolcu say›s›n›n %1,7’sini
olufltururken, bu kategorideki
yolcular için sunulan uçufllar ve
frekanslar da 2008 y›l›nda önceki
y›la göre art›r›lm›flt›r.
D›fl Hat
Yolcu Art›fl›
6.937
THY, 2008 sonunda 127 uça¤a
ulaflan filosu ve 11.520
personeliyle, yolcular›n›
maksimum emniyet, güven ve
konforla iç hatlarda ve d›fl
hatlarda tafl›rken, ayn› zamanda
hac seferleri ve özel kira
uçufllar›nda da operasyonlar›n›
gelifltirmifl ve tüm yolcu
kategorilerinde art›fllar
kaydetmifltir.
D›fl Hat
Yolcu Say›s›
milyon
6.141
THY, 2008 y›l›nda
3’ü d›fl hat, 2’si
iç hat olmak
üzere 5 yeni
noktaya seferler
bafllatm›fl ve
uçufl noktas›
say›s›n› 142’ye
ç›karm›flt›r.
35
Afrika’da
Yolcu Art›fl›
Ortado¤u’da
Yolcu Art›fl›
%38,3
%53,7
Lider network tafl›y›c›lardan biri olma hedefiyle
büyüme, geliflim ve dönüflüme devam eden
THY, uçufl a¤›n› dünya çap›nda geniflletmekte
ve birçok bölgede önceki y›llara göre daha çok
tercih edilen havayolu olarak dikkat
çekmektedir.
THY’nin at›l›m içinde oldu¤u iki önemli bölgeyi
Ortado¤u ve Afrika oluflturmaktad›r. THY, 2008
y›l›nda bu bölgelerde s›ras›yla, %53,7 ve %38,3
oran›nda yolcu say›s› art›fl›na ulaflm›flt›r.
Bölgelere Göre Tarifeli Yolcu Da¤›l›m›
%11,2
Avrupa
%67,4
Uzakdo¤u
%11,2
Ortado¤u
%14,2
Afrika
%5,1
K. Amerika
%2,1
%14,2
%5,1
%2,1
%67,4
Arz Edilen Koltuk-Km
De¤iflim (%)
36
Ücretli Yolcu-Km
De¤iflim (%)
Yolcu Say›s›
De¤iflim (%)
Kargo+Posta (Ton)
De¤iflim (%)
Ortado¤u
55,4
59,9
53,7
46,4
Avrupa
11,0
14,6
16,5
6,8
Uzakdo¤u
4,8
1,1
4,3
5,3
K. Amerika
-5,3
-4,4
-3,5
-7,5
Afrika
57,9
59,4
38,3
50,8
102.607
100.807
106.493
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
1999
2000
2000
2003
2001
2002
2003
2004
2005
2004
2005
2006
2006
2007
Tafl›nan Ücretli Yolcu (000)
2007
198.890
184.222
159.873
144.974
2002
134.851
122.822
109.426
130.337
124.905
2001
22.597
1999
19.636
Konma Say›s› (Adet)
2008
16.946
2007
14.134
2006
11.991
2005
13.903
26.001
34.266
30.251
46.343
41.619
36.934
29.805
25.383
21.317
26.481
24.040
24.071
24.890
18.594
16.113
16.594
15.679
17.396
23.101
73,9
1999
10.420
2004
2008
10.383
2003
2007
10.227
2002
114.847
Uçulan Km (000)
262.124
68,7
2006
72,7
71,5
2005
232.146
70,2
2004
12.031
2001
207.202
67,0
2003
189.328
147.491
68,9
63,0
66,9
60,2
2002
168.899
137.392
2000
152.536
138.058
1999
168.901
143.617
2001
109.028
149.349
2000
10.410
117.916
138.742
1999
127.137
113.964
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Arz Edilen Koltuk-Km (Milyon)
Ücretli Yolcu-Km Geliflimi (Milyon)
Kargo+Posta Geliflimi (Ton)
2008
2008
37
Filomuz
Yeni nesil uçaklarla büyüyen THY filosu,
hep genç ve dinamik.
THY filosu, 2008 y›l›nda yeni nesil uçaklarla geniflleyerek, 127 uça¤a ulaflm›flt›r. Kargo uçak
say›s›, 2 adet A310 uça¤›n›n kargo uça¤›na dönüfltürülmesiyle 2008 y›l›nda 4’e ç›km›flt›r.
Filoda yer alan Anadolu Jet uçaklar›yla birlikte Türkiye çap›nda uçufl a¤›n› geniflleten THY,
uçak filosunun yafl›n› 6’ya çekerken, 2008 y›l›nda 123 adedi yolcu, 4’ü kargo uça¤› olmak üzere,
127 uçakl›k genç bir filoyla ve 22.238 koltuk kapasitesiyle hizmet vermifltir.
38
UÇAK T‹P‹
2008
22.238
2007
17.594
2006
17.931
2005
2004
14.419
12.109
ADED‹
F‹LO YAfiI
TOPLAM KAPAS‹TE
(Koltuk)
YOLCU UÇAKLARI
A340
A332
A321
A320
A319
A310
B737-800
B737-700
B737-400
B777
9
5
17
22
4
2
52
1
9
2
9,92
2,73
3,58
2,03
1,48
19,84
5,45
0,08
16,07
1,41
2.448
1.250
3.291
3.512
528
418
8.572
149
1.446
624
KARGO UÇAKLARI
A310-304
4
20,47
-
127
6,04
22.238
TOPLAM
Toplam Koltuk Kapasitesi
39
A340-300
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Ortalama Günlük Uçufl Saati
Azami Menzil
Maksimum Kargo Kapasitesi
A330-203
9
9,92
2.448
33.545
22.990.947
13:29
11.952 km
44.836 kg / 152,80 m3
17
3,58
3.291
68.768
37.145.704
11:56
3.350 km
12.837 kg / 37,42 m3
A319-132
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
40
5
2,73
1.250
27.243
19.282.644
10:50
12.000 km
37.578 kg / 105,95 m3
A320-232
A321-231/211
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
22
2,03
3.512
67.630
32.606.417
10:39
3.350 km
9.435 kg / 37,42 m3
A310-300
4
1,48
528
9.032
4.753.599
10:03
3.350 km
6.786 kg / 27,56 m3
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
2
19,84
418
11.074
6.290.122
10:50
8.100 km
24.995 kg / 68,20 m3
B737-700
B737-800
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
52
5,45
8.572
196.724
107.667.968
12:11
4.755 km
8.408 kg / 45,05 m3
B737-400
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
1
0,08
149
110
47.275
05:47
6.230 km
4.178 kg / 27,3 m3
B777-300
9
16,07
1.446
29.518
13.577.087
09:20
3.350 km
7.491 kg / 39,22 m3
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
2
1,41
624
81
59.438
08:06
14.685 km
57.784 kg / 201,6 m3
Uçak Adedi
Filo Yafl›
Toplam Uçulan Saat
Toplam Uçulan Km.
Azami Menzil
4
20,47
7.975
5.046.337
08:18
8.980 km
36.000 kg / 200 m3
B310-304 Kargo
41
‹nsan Kaynaklar›
Çal›flanlar, THY markas›n›n
en iyi temsilcileridir.
42
Müflteri odakl› güler yüzlü personel
2008 y›l›nda, insan kaynaklar›n› gelifltirme do¤rultusunda
çal›flmalar›n› sürdüren THY, kurum kültürünü oluflturma ve koruma
kapsam›nda bafllatt›¤› çal›flmalara devam etmifltir. Çal›flanlar için
öneri sistemi oluflturulmufl, düzenlenen itibar araflt›rmas›
kapsam›nda y›ll›k çal›flan memnuniyeti anketleri uygulanm›flt›r.
‹lgili birimlerde daha küçük ölçekte öneri sistemleri ve memnuniyet
anketleri gerçeklefltirilmifltir. Müflteri temas noktalar›ndaki
personelin müflteri odakl› hayat, güleryüzlü ve kaliteli hizmet, v.b
konularda yüzyüze ve uzaktan e¤itimlerle fark›ndal›¤›n›n art›r›lmas›;
personelin davran›flsal ve ifle dönük bilgi seviyesinin yükseltilmesi;
kurumsal kültür bilincinin pekifltirilmesi için e¤itim, seminer, toplant›
ve etkinlikler yap›lm›flt›r. Çal›flanlara y›l içinde toplam 24.500 saat
müflteri odakl› e¤itim çal›flmas› verilmifltir.
Personel
Art›fl›
%10,2
2008 y›l›nda bu uygulamalar›n yan›s›ra, ifl güvenli¤i, çal›flanlar›n
sa¤l›¤›, çal›flma ortam›na iliflkin standartlar›n gelifltirilmesi
konusunda da çal›flmalar yap›lm›flt›r. Çal›flanlara çeflitli sosyal
imkanlar sa¤lanmaya devam edilmifl, çal›flma ortamlar› yenilenmifl
ve son dönemde ofis alanlar› ve yemekhanelerde gerçeklefltirilen
yenileme çal›flmalar› sayesinde daha sa¤l›kl› ve ergonomik ortamlar
yarat›lm›flt›r.
Yer ve uçucu personelin periyodik sa¤l›k muayeneleri sürdürülürken,
ifl kazas› risklerini azaltmaya, personelin çal›flma flartlar›n›
iyilefltirmeye, iflyeri hijyenini sa¤lamaya yönelik kararlar al›nm›flt›r.
THY personeline yönelik üç ayr› sa¤l›k taramas› gerçeklefltirilmifl
ve 2009’da geçerli olmas› planlanan özel sa¤l›k sigortas› çal›flmalar›
yap›lm›flt›r. Personel motivasyonu çal›flmalar› aras›nda konser,
piknik gibi etkinlikler ve organizasyonlar yer alm›fl, yöneticilerin
ücret sisteminde revizyon yap›lm›flt›r. Öte yandan üniversite
ö¤rencilerinin sivil havac›l›¤› tan›malar›n› ve ifl hayat› öncesi tecrübe
edinmelerini sa¤lamak için yar› zamanl› ö¤renci istihdam›, di¤er
kayda de¤er bir uygulama olmufltur.
Sürekli geliflim ve verimlilik art›fl›
142 noktada, farkl› kültürlerde, çeflitlilik ve zenginlik arzeden insan
kayna¤›yla, dünya çap›nda hizmet veren THY’nin baflar›s›nda
çal›flanlar önemli bir paya sahiptir. ‹nsana ve baflar›ya odakl› insan
kaynaklar› politikas›, insan kaynaklar› yap›s›nda sürekli bir geliflimi,
verimlilik ve kalite art›fl›n› beraberinde getirmekte, bu yap›sal geliflim
de kurumsal baflar›ya önemli katk›larda bulunmaktad›r. 2008 y›l›nda,
THY toplam personel say›s›, flirketin büyüme ve geliflmesine paralel
olarak, 2007 y›l›na göre %10,2 artarak 11.520 olmufltur. Personel
bafl›na düflen yolcu say›s›ndaki art›fl ise %4’tür; dolay›s›yla personel
bafl›na üretim ve verimlilik artm›flt›r.
Verimlilik
Art›fl›
%4
THY’nin insan kaynaklar› politikas›n›n temelini,
personelin deneyim ve motivasyonunu sürekli
gelifltirmek ve desteklemek oluflturmaktad›r. Toplam
kalite, müflteri memnuniyeti ve baflar›dan oluflan zincirin
süreklili¤i için çal›flan memnuniyetinin önemi dikkate
al›narak, insan kaynaklar›yla ilgili de¤erlendirmeler,
planlar ve uygulamalar hayata geçirilmektedir. Gerekli
görülen alanlarda çal›flanlar›n becerilerini gelifltirmek;
performans ve motivasyonunu yükseltmek; yöneticileri
üstlenecekleri görevler için haz›rlamak ve gerekli
becerileri kazand›rmak; çal›flanlar›n problem çözücü,
proaktif bir tutum benimsemesini sa¤lamak, insan
kaynaklar›yla ilgili faaliyetlerin bafll›ca amaçlar›
aras›ndad›r.
Faaliyetlerimiz
43
1999
10.350
1.170
9.406
1.047
898
9.426
10.338
783
10.194
762
744
848
9.495
10.136
10.353
31.12.2008 Tarihi ‹tibar›yla
Personelin Ünvanlara Göre Da¤›l›m›
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Yurt ‹çi
Yurt D›fl›
44
889
933
836
10.923
11.547
Y›llara Göre Personel Say›s›n›n
Yurt ‹çi ve Yurt D›fl› Da¤›l›m›
Ünvan
‹dareci
Pilot
Kabin Memuru
Bilgi ‹fllem Personeli
D›fl Büro
Mühendis, Avukat, Doktor
Uzman, Dispeç, Ö¤retmen
Teknisyen
Memur
‹flçi
TOPLAM
Personel Say›s›
622
1.508
3.090
182
1.170
108
644
71
3.415
710
11.520
Personel Verimlili¤i
Personelin Ünitelere Göre Da¤›l›m›
1.956
1.879
1.641
91
103
100
1.271
134
1.095
150
1.022
158
958
166
163
922
973
171
896
157
1999
Ünvan
Personel Say›s›
Yönetim Kuruluna Ba¤l› Üniteler
2
Genel Müdüre Direkt Ba¤l› Üniteler
2.894
Genel Müdür Yard›mc›l›¤› (‹nsan Kaynaklar›)
313
Genel Müdür Yard›mc›l›¤› (Mali)
346
Genel Müdür Yard›mc›l›¤› (Ticari)
3.050
Genel Müdür Yard›mc›l›¤› (Uçufl ‹flletme)
4.915
TOPLAM
11.520
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Personel bafl›na düflen yolcu say›s›
Uçak bafl›na düflen personel say›s›
Faaliyetlerimiz
45
E¤itim
46
E¤itimde ka¤›t sarfiyat›na son
Uygulanan ISO 14001 ve çevre politikas› çerçevesinde, e¤itimde ka¤›t sarfiyat›na son vermeyi
hedefleyen bir teknoloji projesi bafllat›lm›flt›r. Bu proje sonuçland›¤›nda teknolojinin imkanlar›n›
kullanarak, halihaz›rda Dokümantasyon Merkezi’nde haz›rlanan ve hem yüksek miktarda ka¤›t
sarfiyat›na hem de iflgücü kayb›na sebep olan e¤itim doküman› bas›m› son bulacakt›r. Böylelikle
de hem ka¤›t tasarrufu ve hem de ifl yükünün azalt›lmas› sa¤lanm›fl olacakt›r
Yönetici gelifltirme programlar›
THY bünyesinde görev yapan müdür ve baflkanlara yönelik olarak Mart 2008 tarihinden itibaren
“Coaching Hizmeti” uygulamas› bafllat›lm›flt›r. THY’de görev yapan yöneticilerin idari kabiliyetleri
ile iletiflim becerilerini gelifltirmelerini hedefleyen Coaching Hizmeti uygulamas›ndan bugüne
kadar müdür ve baflkan pozisyonundaki 300 yönetici yararlanm›flt›r. THY’nin yurtd›fl›
istasyonlar›nda görev yapan flef pozisyonundaki personelin mesleki yeteneklerini sektörün
rekabet flartlar›na cevap verecek flekilde gelifltirmek hedefiyle de Ekim 2008 tarihinden itibaren
“Station Manager Program›” bafllat›lm›flt›r. Station Manager Program›’ndan da yurtd›fl›
istasyonlarda flef ünvan›yla görev yapan 300 personel yararlanm›flt›r.
Uzaktan e¤itim
Personele, Akademi THY portal› üzerinden sunulan uzaktan e¤itim hizmeti 2008’de devam
etmifltir. 80 e¤itim modülü daha devreye girerken, davran›fl, kiflisel geliflim, yönetim ve finans
alanlar›ndaki e¤itimler yan›nda DGR, E-Ticket, Quicres, havac›l›k kavramlar› gibi bir çok mesleki
e¤itimler de uzaktan e¤itim bafll›¤› alt›nda personelin kullan›m›na sunulmufltur. THY personeline
bugüne kadar çeflitli alanlarda toplam 60 bin uzaktan e¤itim verilmifltir.
Uçak bak›m teknisyeni yetifltirme program›
Uçak bak›m teknisyeni yetifltirme program› Teknik A.fi.’nin ihtiyac› olan teknisyenleri yetifltirmek
üzere mevcut SHGM temel e¤itim yetkimizin kapsam›na pratik e¤itimlerin de dahil edilmesiyle
oluflturulmufltur. Program›n fiubat 2009 tarihi itibar›yla hayata geçirilmesi planlanm›flt›r.
Üst yönetim için “Executive MBA” program›
THY’de üst yönetimde görev yapan idarecilerin yönetim konular›ndaki bilgi ve becerilerini
gelifltirmeye yönelik akademik destekli e¤itim program› olan Executive MBA tasarlanm›flt›r.
“‹fl ‹daresi Okulu”
THY’de görev yapan yönetici ve di¤er personelin mesleki ve yönetim teknikleri
konular›ndaki becerilerini sektörün rekabet flartlar›na cevap verecek flekilde
gelifltirmeye yönelik olarak, kurum içi e¤itim program› olan ‹fl ‹daresi
Okulu tasarlanm›flt›r.
Faaliyetlerimiz
THY, 2008 y›l›nda
e¤itim hizmetleri
ve ifl ak›fl›n›
iyilefltirme
yaklafl›m›yla
e¤itim
faaliyetlerini
sürdürmüfl ve ayn›
zamanda çeflitli
iflbirlikleri
gelifltirme amaçl›
çal›flmalar
gerçeklefltirmifltir.
47
Yolcu Hizmetleri
Milyonlar›n tercihi yine;
THY
THY, müflteri memnuniyetinde art›fl›, sürekli gelifltirdi¤i
hizmet kalitesiyle sa¤lamaktad›r.
Dalaman iç hatlar CIP salonunda, ayn› zamanda business corner
ve bebek odas› da bulunmaktad›r.
Yolcular›n›n rahat›n› ve konforunu verdi¤i hizmet kalitesiyle her
alanda en üst düzeyde tutmay› amaçlayan THY, bu yaklafl›mla
çal›flmalar›n› 2008 y›l›nda da sürdürmüfltür.
‹stanbul Atatürk Hava Liman›’nda ise mevcut iç hatlar CIP salonu
yeniden düzenlenerek Business Class, Elite, Elite Plus ve ClassicPlus
kartl› yolcular›n kullan›m› için iki ayr› salon haline getirilmifltir.
Yenilenen ve say›s› artt›r›lan CIP salonlar› ve uzun bir aradan sonra
yeniden uygulamaya konan First Class hizmeti ile yolcular›n
maksimum seviyede konforu; self check-in ve online check-in
olanaklar› ile de uçufl öncesi ifllemlerine h›z kazand›r›lmas›
sa¤lanm›flt›r. Ayr›ca, bu y›l›n bir di¤er önemli geliflmesi, Turkish
Ground Service – TGS Yer Hizmetleri A.fi.’nin kurulmas›d›r. %50
hissesi THY’ye ait olan yeni flirket, THY’nin yer hizmetleri alan›nda
sahip oldu¤u tecrübe, bilgi birikimi ve kaliteli hizmet anlay›fl›n›
dünya havac›l›k sektörüyle paylaflmak için kurulmufltur.
Seyahatin tüm aflamalar›nda titizlikle hizmet.
Dalaman CIP salonu aç›ld›, ‹stanbul CIP salonu yenilendi.
Yolculara daha rahat ve konforlu hizmet sunmak amac›yla bir süre
önce yap›m›na bafllanan Dalaman iç hatlar CIP salonu, 15 Ekim
2008 tarihinde aç›lm›flt›r. 49 kiflilik oturma kapasitesine sahip olan
48
Yolculara, tüm aflamalarda ve tüm detaylarda maksimum özenle
ve kaliteyle hizmet sunan THY, Avrupa Hava Yollar› Birli¤i’nin (AEA)
servis kalitesi de¤erlendirme kriterlerinden biri olan 1000 yolcu
bafl›na düflen kay›p bagaj say›s›nda ulaflt›¤› minimum rakamlarla,
Avrupal› havayollar› aras›nda önemli bir konuma sahiptir.
Sunulan online check-in hizmeti yurt içi ve yurt d›fl› toplam 103
noktada yolcular›n ifllemlerini bizzat yapmalar›na ve 67 noktada
binifl kart› basabilmelerine olanak sa¤lamaktad›r. Online check-in
uçufllar›n 24 saat öncesinden bafllayarak, uçufla 90 dakika kalana
kadar internet üzerinden yap›labilmektedir. Online check-in’in
yan›s›ra istasyonlara yerlefltirilen self check-in makineleri kolayl›k
sa¤layan bir di¤er hizmet olmufltur. Dünyada birçok havayolu
2006
Self Check-in
Art›fl›
%20
240.775
665.627
2008
Self Check-in Yapan
Yolcu Say›s›
561.278
2.383.829
2007
1.096.553
2.256.937
Online Check-in Yapan
Yolcu Say›s›
Gökçen, Gaziantep, Adana, Kayseri, Konya, Samsun ve Trabzon
istasyonlar›nda yayg›nlaflt›r›lm›flt›r. 2008 y›l› sonunda toplam 13
istasyonda 43 self-check’in makinesine ulafl›lm›flt›r.
flirketince kullan›lan self check-in makineleri öncelikli olarak
‹stanbul, Bodrum, Antalya, ‹zmir ve Dalaman istasyonlar›nda
yolcular›n hizmetine sunulmufl, ikinci etapta Ankara, ‹stanbul Sabiha
2006
2007
2008
Faaliyetlerimiz
49
Uçufl Konforu
Konforun en yeni yorumu:
First Class
Befl y›ld›zl› havayolu konfor ve
kalitesini First Class ile
uygulamaya koyan THY, yeni
tasar›m trendleriyle yolcu istek ve
beklentilerine cevap veriyor.
Yolcular›n›n, kaliteyi, güvenli¤i ve konforu, seyahatinin her
aflamas›nda en üst seviyede yaflamas›n› amaçlayan Türk Hava
Yollar›, uçufllar›nda keyifli vakit geçirmeye yönelik sundu¤u
hizmetleri, First Class ve ikram yenilikleriyle 2008 y›l›nda da
sürdürmeye devam etti.
50
18
Uçarken e¤lenmek mümkün.
Yolcular, THY'nin B777 tipi uçaklar›yla yapt›¤› uçufllarda AVOD dijital
sisteminin sa¤lad›¤› uzaktan kumanda ve dokunmatik ekran
yard›m›yla istedikleri uygulamay› seçebilmekte; saat bafl›
güncellenen ekonomi, magazin, finans haberlerine, 4 saatte bir
güncellenen hava durumu haberlerine ve bilgi bafll›¤› alt›nda Türkiye
bilgi rehberine, havaalan› ve yolcu haritas›na eriflebilmekte; e¤lence
bafll›¤› alt›nda ise film izleyebilmekte, müzik veya sesli kitap
dinleyebilmekte ve oyun oynayabilmektedir.
Bulutlar›n üzerinde sinema keyfi.
E¤lence bölümünde klasik, vizyon, uluslararas› ve çocuk filmlerinden
oluflan 30 film; dizi, belgesel ve çizgi filmlerden oluflan 40 k›sa
program kanal›; yerli ve yabanc›, pop müzikten tasavvuf müzi¤ine
kadar uzanan 250 CD albümden oluflan müzik yay›n›; bireysel ve
çoklu oyunculu 17 adet interaktif oyun kanal›; küçük yolcular›m›z
için ayr› çocuk kanal› ve sesli kitaplar hizmete sunulmaktad›r.
Sürekli yenilenen ve gelifltirilen e¤lence bölümünde film say›s›n›n
60'a, k›sa program say›s›n›n da 70'e ç›kar›lmas› planlanmaktad›r.
Mail, tel, SMS ile kesintisiz iletiflim.
Yolcular, uçak koltuklar›n›n ekranlar›ndaki iletiflim bölümünde, k›sa mesaj ve
elektronik posta gönderebilmekte ve yine koltuktaki ekranlar›ndan mesaj ya da
email alabilmekte, ister koltuktan koltu¤a, isterse de yerdeki yak›nlar›na telefon
ile ulaflabilmekte, ba¤lant›l› seferler kanal›ndan, ba¤lant›l› seferlerinin bilgilerine
eriflebilmekte ve haber kanal›ndan istedikleri haberlere tekst halinde
ulaflabilmektedirler. On-line gerçeklefltirilen yay›nda hava durumu haberleri dört
saatte bir, di¤er haberler saat bafl› yenilenmektedir. Bilgi bölümünde ise filo, kargo,
THY özel yolcu program›, destinasyon rehberi, Türkiye bilgi rehberi, uçufl haritas›
yer almaktad›r.
THY'de First Class eflsiz bir deneyimdir.
Türk Hava Yollar› First Class hizmetleriyle, seyahatin tüm detaylar›nda yolculara
eflsiz bir deneyim yaflatmaktad›r. ‹stanbul s›n›rlar› içinde evden havaalan›na özel
limuzin servisi ile bafllayan First Class hizmeti, havaalan›nda özel asistanlar taraf›ndan
karfl›lanma ve gerekli noktalara özel golf arabas› ile ulafl›m›n sa¤lanmas›yla devam
etmektedir. First Class yolcular›n›n tüm ifllemleri asistanlar taraf›ndan
gerçeklefltirilmekte ve bu sayede yolcular, hiçbir noktada beklemeden özel güvenlik
kap›lar›ndan geçerek CIP ve First Class salonlar›n›n konfor ve rahatl›¤›na
kavuflabilmektedir.
Faaliyetlerimiz
51
18
52
CIP/First Class salonlar›nda uçufl öncesi konfor.
Yolcular, seyahatin stresinden kurtulmak için müzik dinleyebilmekte,
kablosuz iletiflim olanaklar›n›n sa¤land›¤› ortamda bilgisayarlar›nda
çal›flabilmektedirler. Uçufl öncesinde dünya mutfaklar›n›n ya da
Türk mutfa¤›n›n lezzetlerini tatmak isteyen yolcular, zengin menü
seçeneklerinden yararlanabilmektedir.
CIP/First Class salonlar›nda, yolculara isterlerse uçufl öncesinde
dufl alabilme imkan› sa¤lanmakta, salondaki dinlenme süresinde,
Hermes Amenity set'leri, özel havlu, günlük gazete ve dergiler
sunulmaktad›r.
Türk misafirperverli¤i fark›yla First Class seyahat.
Kabin içinde ilk ikram, özel tasarlanm›fl menülerin sunulmas›,
hoflgeldiniz içece¤i ve kanape servisidir. Bafllang›ç yeme¤i olarak
sunulan zengin çeflitler, havyar, dünya ve Türk mutfa¤›n›n çeflitli
lezzetlerinden sonra ana yemek servisi yer almaktad›r. Özel çorbalar,
et ve bal›k, uzak do¤u ya da vejetaryen yemek seçenekleri içeren
dört ana menü ile yolculara eflsiz bir ziyafet sofras›n›n renkleri ve
zenginli¤i sunulmaktad›r.
Çeflitli tatl›lar, peynir ve meyve servisi seçenekleri, cam bardaklarda
limon eflli¤inde geleneksel Türk çay›, lokum eflli¤inde Türk kahvesi,
ayr›ca, alkollü ya da alkolsüz içki seçenekleri, günlük gazete ve
dergiler, Bose marka kulakl›klar, Bulgari'den Amenity kit'ler, uyku
seti ve so¤uk/s›cak havlular uçufl esnas›nda yap›lan ikramlar içinde
yer almaktad›r.
Özel olarak üretilmifl koltuklar 210 cm uzunlu¤unda dünyan›n en
rahat ve genifl First Class yataklar›na dönüflmektedir. Tercihe göre
ayarlanabilen LED ›fl›klar, 23 inç düz ekran arac›l›¤›yla sa¤lanan
e¤lence, iletiflim ve bilgi amaçl› uygulamalar, sekiz noktada masaj
olana¤› sunan teknolojik donan›ml› koltuklar, uçufl boyunca kiflisel
dinlence ve e¤lence amaçlar› için yolcular›n hizmetindedir.
Faaliyetlerimiz
53
Tüm detaylarda mükemmellik:
Business Class.
Türk Havayollar›'n›n Business Class ayr›cal›klar› zaman
kazand›r›r.
Türk Havayollar› Business Class yolcular› seyahatlerine s›ra d›fl›
ayr›cal›klarla bafllamaktad›r. Havaalan›na özel güvenlik kap›lar›ndan
girme imkan› sunulan, Business Class yolcular›na özel olarak tahsis
edilmifl pasaport kontrol noktalar› ile Check-in prosedürleri rahatça
tamamlanmaktad›r. Ayr›cal›kl› Business Class yolcular›
seyahatlerine bafllarken “kusursuzlu¤un ayr›nt›larda sakl› oldu¤u”
gerçe¤inin fark›na varmaktad›r. Uçufl öncesinde, esnas›nda ve
sonras›nda olas› gereksinim ve beklentilere dair her bir ayr›nt›ya
önem verilmektedir. Uçufltan önce dinlenmek, rahatlamak veya
çal›flmak isteyen yolcular CIP fuayelerinin mükemmel konforundan
faydalanabilmektedir.
Müzik ve mükemmel bir yolculuk.
CIP salonlar› yolculuk öncesinde rahatlat›c› bir ortam sa¤lar.
Beklenen yolculu¤un stresini atmak için en iyi müzikler dinlenir.
Çal›flmak isteyenler için de kablosuz eriflim hizmeti verilmektedir.
Farkl› mutfaklardan hofl yiyecekler ve içecekler ile özel aromatik
kahve, Business Class yolcular›n› CIP salonlar›nda beklemektedir.
18
54
Gökyüzünde keyifli deneyim.
Türk Havayollar›'n›n A330, A340 ve B777 model uçaklar›n›n uçufl
esnas›nda sundu¤u genifl e¤lence seçenekleri uzun yolculuklar›n
her zamanki monotonlu¤unu, zengin e¤lence olanaklar› ile keyifli
bir deneyime dönüfltürmektedir
Çok çeflitli film, dizi film, k›sa film, çizgi film, sesli kitap, belgesel
ve oyun kanal› seçenekleri, her yafltan yolcu ve zevke hitap eden
250 CD kapasiteli genifl müzik arflivi, yolculu¤u bir ses ve görüntü
ziyafetine dönüfltürmek için kiflisel ekranlar da eriflime aç›kt›r.
Tüm yolculuk boyunca kufl bak›fl› görüntü sa¤layan d›fl kamera,
saat bafl› güncellenen haber kanal› ile SMS ve e-posta gönderim
ve al›m olana¤› da ekstralar aras›ndad›r.
Business Class'ta s›rad›fl› hizmet.
Türk Havayollar›, Business Class yolcusuna sundu¤u ayr›cal›kl›
hizmet ve alaka ile tüm beklentileri karfl›lamay› hedeflemektedir.
Yolcular s›rad›fl› hizmet ve en hofl yiyecekler eflli¤inde, dünya
mutfaklar›ndan bir lezzet deneyimi yaflamaktad›rlar.
Okyanus afl›r› uçufllarda veya uluslararas› uçufllarda dünya
mutfaklar›ndan yedi çeflit aperatif ile üç çeflit ana yemekle verilen
yiyecek servisi damakta leziz bir tad b›rakmaktad›r. Meflhur Türk
misafirperverli¤i ile sunulan en seçkin Türk ve dünya tatl›lar›
yolcular› gökyüzünde beklemektedir.
Faaliyetlerimiz
Yolculuk s›ras›nda alkollü ve alkolsüz içeceklerden oluflan genifl
seçenekler mevcuttur. Tüm bunlar›n yan›s›ra çeflitli dergiler ve
günlük gazeteler ile s›cak/so¤uk havlu servisi ve ayr›cal›kl›
konuklar›m›z için özel olarak üretilmifl pike ve yast›klarla konforlu
gece servisi sunulmaktad›r.
55
Türk misafirperverli¤inde dünya keflfi:
Economy Class
Mükemmel servis kalitesi,
geniflleyen uçufl a¤›, artan sefer
s›kl›¤›, genç ve h›zl› büyüyen
filosuyla Türk Havayollar›, tüm
yolcular›na kaliteli hizmet ve
ça¤dafl kolayl›klar›n tamam›n›
sunmaktad›r.
18
56
Türk Havayollar› dev bir dünya markas› olma yolunda sürekli yat›r›m
yaparak ilerlemekte; 125' ten fazla genç uçaktan oluflan filosuyla,
Türkiye'nin havayolu olman›n verdi¤i güvenle ve gururla binlerce
yolcusunu tafl›maktad›r. Türk Havayollar› koflullara uyum gösteren,
buluflçu yaklafl›m›n›n yan›s›ra hep genç kalan yap›s›yla, gelece¤e
aç›lan kap›lar›n› her an aç›k tutmaktad›r.
Türk Havayolları'n›n ekonomi s›n›f› uçufllar›nda da e¤lence
seçenekleri sunan A330, A340 ve B777 model uçaklar› ile uzun
yolculuklar art›k çok daha e¤lenceli olmaktad›r. Çok çeflitli film,
dizi film, k›sa film, çizgi film, sesli kitap, belgesel ve interaktif oyun
kanal› seçenekleriyle saat bafl› güncellenen bir haber kanal›, SMS
ve e-posta gönderim ve al›m olana¤›n›n yan›s›ra 250 CD kapasiteli
genifl bir müzik arflivi, kiflisel ekrandan ses ve görüntü seçenekleri
ile yolcular›n be¤enisine sunulmaktad›r.
Standartlar› yükseklere tafl›yan catering alternatifleri.
Self Check-in ile h›zlanan ifllemler.
Türk damak tad›n› vurgulayan leziz menülerin yan›s›ra, dünyan›n
akflam yeme¤i masalar›ndan egzotik yiyecekler ile yolculu¤un
lezzeti daha da artmaktad›r. Ekonomi s›n›f›nda Akdeniz'in tüm
renklerini sergileyen salatalar ve dünyadan de¤iflik tadlar
sunulmaktad›r. Ayn› flekilde damak zevkini tamamlayacak viski,
rak›, votka, flarap ve alkolsüz içecekler gibi çeflitli içecekler ikram
edilmeye haz›rd›r. Keyif veren tatl›lar› sayesinde, Türk Havayollar›
ile yap›lan her yolculuk bir çeflni e¤lencesine dönüflmektedir.
Yolcular›m›z rahat check-in ifllemleri ve koltuk seçim seçenekleri
ile uçufl öncesi ifllemlerini s›ra beklemeden kendileri
yapabilmektedir. Ayr›ca bagajs›z yolcular için “dönüfl için checkin” iflleminin yan›s›ra, bagajl› ve bagajs›z seyahatler için “through
check-in” imkan› ile koltuk de¤iflimi gibi seçenekler için öncelikli
servis al›m› sa¤lanmaktad›r.
Uçufl süresine ve yönüne göre de¤iflen zengin menü seçenekleri
standartlar›n üzerinde bir kalite ve içerikle sunulurken, uluslararas›
uçufllarda ayr›ca alkollü ve alkolsüz içecekler de ikram edilmektedir.
Uluslararas› mutfaklardan yemekler ile kiflisel diyetlere uygun özel
menüler tamamen iflinin ehli flefler taraf›ndan haz›rlan›p, Türk
Havayollar›'n›n hijyen güvencesi ve servis kalitesiyle sunulmaktad›r.
Mükemmel bir yeme¤in ard›ndan leziz tatl›lara efllik eden çay veya
kahve keyfi de her zaman mümkün olmaktad›r.
Türkiye'de do¤up, tüm dünyaya yay›lan kalite anlay›fl›.
Dünyan›n önde gelen havayolu birliklerinden biri olan Star Alliance'›n
üyesi Türk Havayollar› konfor ve kalite ile 900'den fazla noktaya
uçmaktad›r.
Faaliyetlerimiz
57
Kargo
58
Kargo Art›fl›
Kargo Geliri
%8,0
324
milyon USD
2008 y›l›nda 2 adet A310 yolcu uça¤›n›n kargo uça¤›na dönüfltürülmesi ile kargo uçak say›s› Nisan 2008
itibariyle 3, Aral›k 2008 itibariyle 4’e ulaflm›flt›r. Y›l içersinde büyük oranda artan kargo uçak kapasitesi etkin
biçimde kullan›larak, kargo trafi¤inde de %8,0 art›fl sa¤lanm›flt›r.
Kargo kapasitesini, öncelikle yüksek gelirli kargo ile de¤erlendiren THY; büyüyen uçak filosu ile uzun menzilli
hatlardaki yolcu uçaklar›n›n kargo kapasitesinde daha fazla yüksek gelirli kargo tafl›m›fl ve pazardaki ani
talep de¤iflikliklerine paralel olarak esnek fiyat politikalar› uygulam›flt›r. Bütün bunlar›n sonucunda kargo
gelirindeki art›fl %21,2 olarak gerçekleflmifltir.
2008 y›l›nda yolcu ve kargo uçaklar›nda toplam 198.890 ton kargo tafl›yan THY, 324 milyon USD gelir elde
etmifltir; tafl›nan kargonun 37.732 tonu iç hatlar, 161.158 tonu d›fl hatlarda gerçekleflmifltir.
2008 y›l›nda tafl›nan toplam kargonun 144.154 tonu yolcu uçaklar›n›n kargo kompart›manlar›nda
gerçeklefltirilirken, 54.736 tonu kargo uçaklar› ile tafl›nm›flt›r.
Kargo uçaklar›yla sefer yap›lan Maastricht, Frankfurt, Tel Aviv, Londra, Paris, Köln, Almaata, Yeni Delhi,
Zürih, Tiflis noktalar›na, THY’nin 2008 y›l›nda uçmaya bafllad›¤› Dubai, Milano, Cezayir, Amman, fiam, Madrid,
Moskova ve Kazablanka noktalar›n›n eklenmesiyle birlikte kargo uçaklar›yla sefer yap›lan nokta say›s› 18’e
ulaflm›flt›r.
2005
198.890
184.222
159.873
2006
2007 2008
2004
144.974
134.851
Kargo ve Posta Geliflimi (Ton)
Faaliyetlerimiz
59
60
Kargo Trafi¤i
2007
2008
2
10
4
18
100,0
80,0
Konma Say›s›
Yolcu Seferleri
Kargo Seferleri
168.899
167.564
1.335
189.328
186.733
2.595
12,1
11,4
94,4
Kargo+Posta (Ton)
Yolcu Seferleri (Ton)
Kargo Seferleri (Ton)
184.222
150.016
34.206
198.890
144.154
54.736
8,0
-3,9
60,0
Kargo+Posta Geliri (000 USD)
Yolcu Seferleri (000 USD)
Kargo Seferleri (000 USD)
267.313
219.096
48.217
323.951
232.213
91.739
21,2
6,0
90,3
Kargo Uçak Say›s›
Kargo Uçufl Noktas›
08/07 (% De¤.)
Bölgesel Kargo Trafik Da¤›l›m›
Avrupa
Uzakdo¤u
%22
%56
%14
Ortado¤u
Afrika Toplam
K. Amerika
%5
%3
Faaliyetlerimiz
61
Üretim Planlama
Hedef, küresel bir network
tafl›y›c› olmak.
62
Türk Hava Yollar›, ‹stanbul'u önemli bir uluslararas› uçufl merkezi
haline getirecek ad›mlar› atmaya 2008 y›l›nda da devam etti.
Yo¤unlaflan rekabet koflullar›yla birlikte, THY, faaliyetlerini yerel pazarlar›n ötesine tafl›may› ve küresel bir network tafl›y›c›
olmay› hedeflemektedir. Bu perspektifle, 2008 y›l› içerisinde uçufl a¤›n›n gelifltirilmesine yönelik olarak yeni noktalara
seferler planlanm›fl, yolcu potansiyeli yüksek hatlarda frekans art›r›lm›fl, blok süre eksikli¤inden kaynaklanan rötarlar›
önlemek için gerekli görülen seferlerin blok süreleri revize edilmifltir. THY, Orta Asya'daki Türk Cumhuriyetleri, Balkanlar
ve Orta Do¤u ülkeleri ile Uzak Do¤u, Amerika ve Avrupa ülkeleri aras›nda köprü oluflturmak için uçufl tarifesini bu bölgeler
aras›nda daha çok ba¤lant› sa¤layacak, ‹stanbul'u önemli bir uluslararas› uçufl merkezi, di¤er bir de¤iflle bir hub haline
getirecek ad›mlar› atmaya 2008 y›l›nda da devam etmifltir. Bunlar›n yan›s›ra Star Alliance'a kat›l›m çerçevesinde, codeshare
senkronizasyonunun sa¤lanmas›na yönelik çal›flmalar› da tamamlam›fl ve Star Alliance'›n hedefi olan “%1,5 maximum out
of syncronization” hedefini tutturmufltur. THY, bu hedeften sapma olmamas› için gerekli çal›flmalar› titizlikle yürütmeye
bafllam›flt›r.
Filoya dahil uçaklar›n optimal utilizasyonunu sa¤lamak için gerçeklefltirilen tüm bu çal›flmalar sonucunda 2007 y›l›na göre
2008 utilizasyon oran›nda %6 art›fl sa¤lanm›flt›r. 2008 y›l›nda d›fl hatlarda tafl›nan toplam yolcu say›s› bir önceki y›la göre
%19,5 artarken, d›fl hat noktalar› aras›nda seyahat eden transit yolcu say›s› %41 artm›flt›r.
Uçufl a¤›nda tüm yönlerde büyümeye devam.
2008 y›l›nda 3'ü d›fl 2'si iç hat olmak üzere toplam 5 yeni noktaya seferlere bafllanm›fl, uçufl a¤›na yeni hatlar›n kat›lmas›yla
birlikte, 33'ü iç, 109'u d›fl hat noktas› olmak üzere toplam uçufl noktas› say›s› 142'ye ulaflm›flt›r. Bunun yan›s›ra, 2008 y›l›
içerisinde yolcu potansiyeli yüksek hatlarda frekans art›fl›na da gidilmifltir:
Yolcu potansiyeli yüksek olan d›fl hatlarda; ‹stanbul ç›k›fl-var›fll› Stokholm, Atina, Amsterdam, Aflkabat, fiam, Tiflis, Barselona,
Kahire, Dubai, Dublin, Roma, Biflkek, Bakü, Seul, Madrid, Milano, Nice, Bükrefl, Prifltina, Riga, Rostov, Sanaa, Moskova,
Tel Aviv, Berlin, Viyana, Venedik, Minsk, Riyad, Bangkok, Ekaterinburg, Cidde, Tunus, Tahran, Tripoli, St.Petersburg,
Dnepropetrovsk seferlerinde frekans art›fl› yap›lm›fl ve Ankara ç›k›fl-var›fll› Tahran seferleri planlanm›flt›r.
Yolcu potansiyeli yüksek iç hatlarda; ‹stanbul ç›k›fl-var›fll› Hatay, ‹zmir, Antalya, Ad›yaman, Trabzon, Batman, Diyarbak›r,
Erzurum, Elaz›¤, Gaziantep, Kahramanmarafl, Mufl, A¤r›, Bodrum, Erzincan, Konya, Mardin, Nevflehir, Sivas seferlerinde
frekans art›fl› yap›lm›fl, ‹stanbul kalk›fl-var›fll› Mufl seferleri, ilgili meydan için yay›nlanan notam›n kalkmas› ile ‹stanbul'dan
4 frekans olacak flekilde planlanm›flt›r.
Özel kira ve subcharter seferleri.
2008 y›l›nda, tarifeli seferlerden at›l kalan uçufl kapasiteleri de¤erlendirilerek, 202 adedi iç hat , 994 adedi d›fl hat olmak
üzere toplam 1196 adet özel kira seferi gerçeklefltirilmifltir. Ayn› zamanda, di¤er hava yollar› taraf›ndan talep edilen ve
A.C.M.I. (Aircraft, Crew, Maintenance, Insurance) baz›nda 19 adet iç ve d›fl hat subcharter seferi yap›lm›flt›r.
11:40
11:13
10:31
142
10:21
Günlük Uçak Kullan›m›
2005
2006
2007
Uçufl Noktas›
2008
Faaliyetlerimiz
63
Kutsal topraklara ulafl›m›n adresi THY.
29 Ekim 2008 - 12 Ocak 2009 tarihleri aras›ndaki hac döneminin 29 Ekim 2008 - 31 Aral›k 2008
tarihleri aras›nda kalan bölümünde Türkiye ile Cidde ve Medine aras›nda gidifl - dönüfl olmak
üzere toplam 810 adet ilave hac seferi gerçeklefltirilmifltir. 29 Ekim 2008 - 02 Aral›k 2008 tarih
aral›¤›ndaki hac gidifl seferlerinde toplam 93.882, 10 Aral›k 2008 - 31 Aral›k 2008 tarih
aral›¤›ndaki hac dönüfl seferlerinde ise 79.089 yolcu tafl›nm›flt›r.
Umre seferleri hac seferleri dönemi haricinde kalan 10 ayl›k periyod içerisinde gerçekleflmifltir.
2008 y›l› içerisinde yaklafl›k 147.000 yolcu tafl›nm›fl, Türkiye ile Cidde ve Medine aras›nda
karfl›l›kl› 710 adet ilave umre seferi yap›lm›flt›r.
‹ç ve d›fl hatta ilave seferler.
2008 y›l›nda 1.316 ilave veya intikal amaçl› iç hat seferi planlanm›fl ve bu seferlerde yaklafl›k
olarak 78.370 yolcu tafl›nm›flt›r. Yurt d›fl› ilave seferi olarak ise toplam 265 adet sefer
gerçeklefltirilmifl ve bu seferlerde yaklafl›k olarak 43.500 yolcu tafl›nm›flt›r.
Anadolu Jet ile geniflleyen yurt içi uçufl a¤›.
THY'nin yurt içi markas› olarak konumlanan Anadolu Jet, 23 Nisan 2008 tarihinde Ankara
merkezli olarak uçufllara bafllam›flt›r. THY, Anadolu Jet ile farkl› bir uçufl konsepti sunmufl ve
yurtiçi uçufl a¤›nda önemli bir geniflleme yaratm›flt›r. Anadolu Jet, THY'nin, ticari de¤er
yaratmak, ulusal tafl›y›c› olarak vatandafllara yarar sa¤lamak ve havac›l›¤› gelifltirmek ile ilgili
amaçlar›na hizmet eden önemli bir ad›m olmufltur.
64
Yolculara, THY güvencesi alt›nda daha ekonomik seyahat etme olana¤› sunan Anadolu Jet, 444
AJET (444 2538) numaral› ça¤r› merkezi ve www.anadolujet.com adresi üzerinden hizmet
vermekte ve Ankara merkezli olmak üzere, her gün 20 iç hat noktas›nda operasyonunu
sürdürmektedir. ‹zmir, Bodrum, Dalaman, Antalya, Adana, Kahramanmarafl, Hatay, Gaziantep,
Malatya, Ad›yaman, fianl›urfa, Mardin, Diyarbak›r, Erzincan, Batman, Mufl, Van, Erzurum, Kars
ve Trabzon, karfl›l›kl› sefer düzenlenen iç hat noktalar›d›r.
5 adet Boeing 737 tipi uçakla seferlere bafllayan Anadolu Jet'in filo yap›s› dönem içersinde
geliflmifltir. Haziran ay› itibariyle 6 uça¤a, Eylül ay› itibariyle de 7 uça¤a ulaflan Anadolu Jet'in
2008 y›l› boyunca, hat say›s›, hatlar›n›n frekans› ve sundu¤u tafl›ma kapasitesi artm›flt›r.
Hedefi Ankara merkezli uçufllar›n› art›rarak gitgide daha yo¤un bir kitleye uçakla seyahat
imkan› sunmak olan Anadolu Jet, 2008 y›l›nda %82 doluluk oran›yla toplam 1,7 milyon yolcu
tafl›m›flt›r. Anadolu Jet'in 4 Eylül 2008'de bafllatt›¤› Hatay- Ercan seferleri, 2008 y›l›na iliflkin
öne ç›kan önemli bir di¤er baflar›l› uygulamad›r. Anadolu Jet, Hatay-Ercan hatt›nda %70,4'lük
bir doluluk oran› yakalayarak, 16.000 yolcu tafl›m›flt›r.
Anadolu Jet'in sergiledi¤i performans ›fl›¤›nda, yeni hatlarda seferlere bafllanmas› ve THY
markas› ile yap›lan Ankara merkezli baz› operasyonlar›n Anadolu Jet markas› ile devam
ettirilmesi öngörülmektedir. Bu kapsamda, Adana-Ercan ve Ankara-Çorlu seferlerinin
bafllat›lmas› için, al›nan karara dayanarak, planlama ve haz›rl›klar sürdürülmektedir. Bunlar›n
yan›s›ra, halen THY markas› ile yap›lan Ankara-A¤r› ve Ankara-Elaz›¤ seferlerine Anadolu Jet
markas› ile devam edilmesi tasarlanmaktad›r.
Faaliyetlerimiz
65
Pazarlama ve Sat›fl
THY 2008’de
bir baflar› öyküsü yazd›.
66
%26
Türk Hava Yollar›,
2008 y›l›nda gerçeklefltirdi¤i
pazarlama ve sat›fl faaliyetleri
sonucunda, pazardaki konumunu
ve tüketici zihnindeki marka
imaj›n› daha da güçlendirmifltir.
Daha çok kiflinin tercihi olmaya devam eden THY'nin do¤ru
pazarlama stratejisi, hedeflerin tutmas›na olanak sa¤lam›fl sat›fl
gelirleri %26 oran›nda artm›flt›r.
Star Alliance üyeli¤inin sa¤lad›¤› avantajlar, aç›lan yeni hatlar, web
sitesinden gerçeklefltirilen sat›fllar›n artmas›, ça¤r› merkezinin
sat›fl arac› olarak etkin kullan›m›, elde edilen baflar›l› sonuçlarda
etkili olan unsurlar olmufltur.
Star Alliance üyeli¤iyle birlikte, ABD ve Almanya ötesi code share
uçufllara web sitesinden sat›fllar›n bafllat›lmas›, Lefkofla noktas›n›n
%25
yurt d›fl›ndan sat›fl yap›lan noktalar aras›na eklenmesi önemli
geliflmeler olmufltur. D›fl hatlarda Ba¤dat, Birmingham, Halep
uçufllar›n›n bafllamas›, yurt içinde Anadolu Jet ile uçufl a¤›n›n
genifllemesi, sat›fllar› gelifltiren etkenler aras›nda yer almaktad›r.
THY'nin sat›fl gelirleri 2008 y›l›nda %26 art›flla 6 milyar 123 Milyon
TL'ye ulafl›rken tarifeli hizmet gelirlerinin %78'i d›fl hatlardan,
%22'si ise iç hatlardan elde edilmifltir. Arzedilen Koltuk Kilometre
(AKK)'deki %11 art›fla paralel olarak yolcu say›s› %15 art›flla 22
milyon 597 bine, tafl›nan kargo ise %8 art›flla 203 bin tona ulaflm›flt›r.
Doluluk oran› ise 1,2 puan art›flla %73,9'a ç›km›flt›r.
2008 y›l›nda ortalama akaryak›t USD/ton maliyetinde yaflanan önceki
y›la göre %44 art›fl fleklindeki olumsuz geliflmeye ra¤men, THY
esas faaliyet kar›n› %25 art›flla 633 milyon TL, esas faaliyet kar
marj›n› ise %10,3 olarak gerçeklefltirmifltir. 2008 y›l›nda döviz
kurlar›nda yaflanan art›fl›n finansal gelir ve giderler üzerinde pozitif
etkisinden yararlanan THY, bunu sonuçlar›na yans›tm›flt›r.
THY, sa¤l›kl› finansal ve ticari dinamiklerin de katk›s› ile 2008 y›l›nda
baflar›l› çal›flmalar›n› önümüzdeki y›llarda da devam ettirerek hava
yolu sektöründe global ölçekte yerini sa¤lamlaflt›rmay›
hedeflemektedir.
Sat›fl Gelirleri
Art›fl›
Esas
Faaliyet Kar›
Art›fl›
Faaliyetlerimiz
67
Bilgi Teknolojileri
THY’nin bir “TIK” uzakl›ktaki
çözüm orta¤›;
THY sürekli büyüme ve geliflmeye paralel olarak, esnek, dinamik
ve entegre bir bilgi ve iletiflim teknolojileri yaklafl›m›n› hayata
geçirmektedir.
Anadolu Jet ve First Class uygulamas› entegre edilerek, Anadolu
Jet’in üniversite ö¤rencileri için bafllatmay› planlad›¤› Genç Jet
projesi de kullan›ma haz›r hale getirilmifltir.
2008 y›l›n›n önemli geliflmesi Star Alliance üyeli¤i ile birlikte, THY,
bilgi ve iletiflim sistemlerinde gerekli düzenlemeleri bafllatm›fl ve
bunlar›n büyük bir ço¤unu tamamlam›flt›r. Star Alliance üyesi 18
havayolu ile sistem entegrasyonu, Nisan 2008’den sonra Star
Alliance’a kat›lan M›s›r Havayollar› ile minimum gerekliliklerin
tamamlanmas›, SAUA (Star Alliance Upgrade Award) projesinin
sonuçland›r›lmas› ve First Class entegrasyonu, y›l›n önemli BT
çal›flmalar› aras›ndad›r.
IATA standartlar›nda boarding kart için 2D barcode bas›m›
çal›flmalar›, ALCS modernizasyonu kapsam›nda lazer yaz›c›dan
elektronik bilet ve boarding pass olana¤› sa¤lanmas› ve PCI projesi
kapsam›nda Troya’da kredi kart› kullan›lan alanlarda maskeleme
uygulamas›n›n gelifltirilmesi hayat› kolaylaflt›ran uygulamalar
olmufltur.
Star Alliance’a girifl sürecinde codeshare anlaflmas› yap›lan
havayollar› ile uçufllar›n senkronizasyonunun sa¤lanmas› ve
güncellenmesi için Lufthansa Systems firmas›ndan ‘hosting’ hizmeti
olarak al›nan Schedconnect Sistemi 17 Mart 2008 tarihinde kullan›ma
aç›lm›flt›r. Projenin 2. faz›nda yer alan OAG, Sabre ve Galileo
entegrasyonu da tamamlanm›flt›r.
Yolcu bilgi sistemi olan APIS (Advance Passenger Information
System) Hindistan’da kullan›lmaya bafllan›rken, Amerika
seferlerinde, Amerika’n›n talep etmifl oldu¤u yolcu bilgilerinin sefer
öncesi gönderimi ve yolcu kontrollerinin yap›larak uça¤a kabulun
sa¤lanmas› için AQQ (Apis Quick Query) uygulamas› gelifltirilmifltir.
Bu kapsamda daha önceden gelifltirilmifl olan APIS uygulamas› da
AQQ uygulamas›na göre revize edilmifltir.
THY sistemi ile Internet’te hayat çok rahat.
Star Alliance ile ilgili çal›flmalar›n yan›s›ra, rezervasyon sistemleri,
yolcu sistemleri, internet sitesi projeleri gerçeklefltirilmifl ve çeflitli
birimlere yönelik sistem çal›flmalar› yap›lm›flt›r.
Internet bilet sat›fl sitesinden ve Ça¤r› Merkezinden taksitli sat›fllar›
bafllatan THY, TK ve AJ Internet bilet sat›fl sitelerinde, yolculara
CIP hizmetini ayr›ca sat›n alabilme olana¤› da sunmaktad›r.
Elektronik bilet ve rezervasyonda entegre sistemler.
2008 y›l› itibariyle 86 havayolu ile ve mevcut CRS ile elektronik bilet
entegrasyonu sa¤layan THY, Codeshare uçufllar›nda da elektronik
bilet uygulamas›n› yayg›nlaflt›rm›flt›r. Troya rezervasyon sistemine
68
Internet sat›fllar› sonras›, yolcu hizmetlerinin, yolculara daha h›zl›
dönüflünün sa¤lanmas› için yeni bir arabirim gelifltirilmifl ve
kullan›ma aç›lm›flt›r. Gelifltirme süreci talepler do¤rultusunda
devam etmektedir.
THY portal›, info.thy.com üzerinde, hemen hemen tüm birimler için
sayfalar gelifltirilmifl ve merkezi gelifltirme ve yönetim yerine, yetki
ve sorumluluklar, gerekli e¤itimler verilerek birim sorumlular›na
devredilmifltir. Bu sayede portal kullan›m›n›n ve paylaflma
kültürünün kurum içinde yayg›nlaflmas› sa¤lanm›flt›r.
Yetki düzeylerindeki özellefltirmeler sayesinde üst yönetim ve di¤er
yöneticilerin yetkileri düzeyinde ulaflabildikleri, özel bir çok raporun
yay›nland›¤›, raporlama arayüzleri gelifltirilmifltir.
Form ve liste özellikleri kullan›larak kurum içerisindeki tüm
personelden veya özellefltirilmifl yetki düzeyi ile belirli kifli veya
gruplardan bilgi toplanabilmektedir. Bu sayede farkl› araçlarla çok
zor toplan›p kaybolabilecek birçok bilgi ve belge, güvenli bir ortamda
kolayca toplanabilmekte ve saklanabilmektedir.
Çeflitli birimlere yönelik özel uygulamalar.
Kargo muhasebe ve stok takip için Tactic’in yurt içi ve yurt d›fl›nda
kullan›ma aç›lmas›, check-in ifllemleri için DCS GUI’nin birinci
versiyonunun tamamlanmas›, gider sistemi ve genel muhasebe
entegrasyonunun gerçeklefltirilmesi, yurt içi sat›fl ofislerinde
kullan›lan pos cihazlar›n›n yerine, banka uygulamalar› ile uyumlu
pos cihazlar›n›n konulmas› ve sat›fl ofisleri muhasebe sistemi olan
SOSWEB içindeki yaz›l›m gelifltirme çal›flmalar› sonucunda muhasebe
ifllemlerinin ve kontrollerinin otomatik hale getirilmesi çeflitli
birimlere yönelik önemli çal›flmalar aras›nda yer almaktad›r.
Acentalar›n Troya üzerinden yapt›klar› sat›fllara ait sat›fl raporlar›n›,
bilet envanterlerini, sat›fl sonucunda yat›rmalar› gerekli tutarlar›
görmelerini, gerekti¤inde rapor veya ofis uygulamalar›na bu bilgileri
indirmelerini sa¤layan acenta muhasebe sistemi SOSACENTA ile
ifl yükü azalt›lm›flt›r.
CRS giderinin hesaplanmas› için Cornerstone sisteminden segment
baz›nda maliyet de¤erlerinin al›nmas› ve gerçekleflen yolcu adetleri
üzerinden hatlara da¤›t›lmas› sa¤lanm›flt›r.
Kurumsal veri ambar› ile esnek raporlama ve izleme
olana¤›.
Microstrategy lisanlar› ile ilgili upgrade ifllemini sonuçland›ran
THY, Linux tabanl› 64 Bit Intelligence Server geçiflini tamamlam›fl
ve esnek raporlama olana¤› sa¤layan Dashboard uygulamalar›n›n
kullan›labilmesi için gerekli lisans al›m›n› gerçeklefltirmifltir.
Interline ve Crane verilerinin de veri ambar› (data warehouse)
ortam›na al›nmas› sa¤lanm›flt›r.
Akaryak›t Tasarruf Program› kapsam›nda yak›t tüketimi ile ilgili
istatistiklerin oluflturulmas› ve takip edilmesi amac›yla, veri ambar›
ortam›nda Yak›t ‹zleme Sistemi (Fuel Monitoring Tool) gelifltirilmifltir.
Uçufl baz›nda günlük uçufl planlar› (CFP), Loadsheet bilgileri, MVT
ve ACARS mesajlar›ndan al›nan harekat bilgileri, yak›t tahakkuk
ifllemlerinde kullan›lan FMM mesaj bilgileri vb. bilgiler de¤iflik
sistemlerden al›narak veri taban› üzerindeki bilgi yönetim sistemi
üzerinden yeni oluflturulan Yak›t ‹zleme Sistemine aktar›lmaktad›r.
Sistemde birimlerin ihtiyaçlar› do¤rultusunda haz›rlanan de¤iflik
sorgular ve istatistikler bulunmaktad›r.
Uçufl ve ekip planlama sistemlerinde geliflmeler.
Akaryak›t Tasarruf Program› kapsam›nda THY bünyesinde
kullan›lmakta olan Jeppesen Uçufl Plan Sisteminin de¤ifltirilmesi
tavsiyesine uyularak, uçufl plan sistemleri için pazar araflt›rmas›
yap›lm›fl ve gereksinimlere uygun olan ürünler tesbit edilerek
incelenmifltir.
Ekip Planlama Sistemi Efllefltirme ve Atama yaz›l›mlar›n›n yerine
2007 sonunda devreye al›nan Carmen Pairing modülü ard›ndan
Mart 2008’de Carmen Rostering modülü devreye al›nm›flt›r.
Interbids teklif toplama ve de¤erlendirme yaz›l›mlar› production
ortam›na tafl›nm›flt›r.
Tracking sistem al›m› için gerekli alt yap› çal›flmas› bafllat›lm›flt›r.
Paylaflma kültürünün platformu, THY portal.
Faaliyetlerimiz
69
Star Alliance
70
1997 y›l›nda kurulan Star Alliance, müflterilerine dünya çap›nda
eriflim ve iyi bir seyahat deneyimi sunan gerçek anlamda ilk global
havayolu ittifak› olma özelli¤i tafl›maktad›r.
Bilgi teknolojileri altyap›s›, pazarlama, sat›fl, müflteri hizmetleri,
yer iflletme gibi alanlardaki çeflitli üyelik ad›mlar›n› baflar›yla
tamamlayan THY, 1 Nisan 2008 tarihinde Star Alliance ittifak›n›n
20. üye kuruluflu olarak dünya havac›l›k sektörü devlerinin aras›nda
yerini alm›flt›r.
Türk Hava Yollar›’n›n dünya havac›l›k sektörünün yükselen y›ld›z›
olarak hedefi, bir dünya markas› haline gelebilmektir. Bu do¤rultuda
kendisini, uluslararas› rekabetin bir parças› olarak görmektedir.
Dünya devleriyle rekabet edebilecek bir konuma gelme yönünde
de emin ad›mlarla ilerlemektedir. Bu nedenle, Star Alliance üyeli¤i,
Türk Hava Yollar› için tarihi öneme sahip bir geliflme, bir kilometre
tafl›d›r.
THY kalitesi ve güvenilirli¤i, Star Alliance ile dünya çap›nda
genifl bir a¤a yay›l›rken, yolcu say›s›nda da önemli art›fllar
yaflanmaktad›r.
Star Alliance üyeli¤i, öncelikle küresel çapta marka bilinirli¤inde
ve uluslararas› uçufl yapan yolcu say›s›nda art›fl olmak üzere, Türk
Hava Yollar›’na bir çok alanda yeni aç›l›mlar ve katk›lar
sa¤lamaktad›r.THY’nin kalitesi ve güvenilirli¤inin uluslararas›
standartlarda tescilinin bir göstergesi olan Star Alliance üyeli¤i,
daha genifl bir müflteri taban›na eriflimi de güvence alt›na almaktad›r.
Üyelik ile birlikte, 2008 y›l› sonunda y›ll›k d›fltan-d›fla transit yolcu
say›s›nda %41, Business Class yolcu say›s›nda ise %19 oran›nda
art›fl kaydedilmifltir.
Yeni bir at›l›m: Star Alliance odakl› ürün paketi.
2008 y›l› sonunda bafllayan ve tüm dünyada halen hüküm süren
finansal kriz nedeniyle her alanda maliyet azalt›c› önlemler al›nmaya
gayret edilmektedir.THY, bir taraftan maliyetleri karfl›lanabilir
düzeyde tutarken di¤er taraftan kifliye özel ürün ve hizmetleri daha
da geniflletmenin ‘Star Alliance’ odakl› bir yolunu aramaktad›r.
Aray›fl›n› sürdüren THY, gelirlerde basamakl› bir art›fla, müflteri
fark›ndal›¤›na, güvenilirlik ve kalite imaj›yla güçlendirilmifl müflteri
sadakatine dönüflecek ilgi çekici ‘Alliance’ ürünleri sunmay›
planlamaktad›r.
Star olanaklar›.
THY’nin Star Allince ittifak›na kat›l›m› ile yolcular›na 159 ülkede
912 noktada 16.500’den fazla uçufl olana¤› sa¤lanmaktad›r.
Star Alliance program ortaklar› için tek ödül tablosu yap›lm›flt›r.
Böylece üyeler, sadece TK uçufllar›nda kazand›klar› ‘Club Mil’
yerine, tüm Star üyesi havayollar›ndan ‘Statü Mil’ kazanmakta ve
üst kart seviyesine geçebilmektedirler. Ayr›ca mil program›na üye
yolculara 20 Star üyesi havayolunda mil kazanma ve harcama
imkan› sunulmaktad›r.
Classic Plus üyeleri Star Silver seviyesinde olup, tüm üye
havayollar›nda Star Alliance Silver Card avantajlar›ndan; Elite ve
Elite Plus üyeleri ise Star Gold seviyesinde olup, Star Alliance Gold
Card avantajlar›ndan yararlanabilmektedir.
THY’nin y›ld›z› Star Alliance ile daha da yükseliyor.
Faaliyetlerimiz
71
Sosyal Sorumluluk
THY kültüründe çevre,
yaflama dair sorumluluktur.
Türk Hava Yollar›, ekonomik, sosyal ve çevresel aç›dan dengeli ve sürdürülebilir
büyüme hedefiyle politikas›n› oluflturmaktad›r.
THY’nin kurumsal kültürünün vazgeçilmez bir parças› olan çevre konusu bu politik çerçevede
önemli bir yere sahiptir. Operasyonlar›n›n çevresel etkilerini yönetmeyi ve mümkün oldu¤unca
azaltmay› amaçlayan THY, bu do¤rultuda, 2009 y›l›nda ISO 14001 Çevresel Yönetim Sistemleri
Sertifikas›’n› almak için gerekli çal›flmalar› yürütmektedir. Söz konusu yönetim sistemi her
bir ifl biriminin kendisine ait çevresel etkiyi yönetme ve azaltma sorumlulu¤unu güvence alt›na
almaktad›r.
Uçak üretim teknolojilerinde geçti¤imiz y›llarda sa¤lanan gürültü, emisyon ve yak›t sarfiyat›
konular›ndaki geliflmeleri takip eden ve çevre politikalar›na paralel olarak bu teknolojileri
kullanmay› tercih eden THY, 6.04 y›ll›k ortalama filo yafl›yla, halihaz›rda endüstrinin en genç
filolar›ndan birine sahiptir; bu da çevresel performans aç›s›ndan olumlu bir özelliktir.
72
Küresel ›s›nmaya Emisyon Ticaret Program›.
Atmosfere verilen gazlar›n sera etkisi yaratmas› sonucunda dünya atmosferi ve okyanuslar›n›n ortalama s›cakl›klar›n›n artmas›, yaflam
döngüsünü etkileyecek bir dizi iklim de¤iflikli¤ini bafllatmaktad›r. Küresel ›s›nman›n bafll›ca faktörlerinden biri olan sera gazlar›n›n
atmosfere sal›n›m›nda hava trafi¤inin etkisi uluslararas› kamuoyunun önemle üzerinde durdu¤u bir konudur. Uçak emisyonlar›n›n
atmosfere verdi¤i zarar› engellemek ve iklimin korunmas›n› sa¤lamak için gündeme gelen Emisyon Ticaret Program› (Emission Trading
Scheme) – ETP kapsam›nda, havayollar› flirketleri, ilk aflamada 2004-2006 y›llar› aras›nda aç›¤a ç›kar›lan sera gaz› baz al›narak, sal›n›m›
%3 oran›nda azaltmakla yükümlü k›l›nm›flt›r.
Gelecek nesillere yaflanabilir bir çevre b›rakmak için çevreyi koruma bilinciyle hareket etmek; enerjiyi ve do¤al kaynaklar› etkin ve verimli
biçimde kullanarak, operasyonun tüm alanlar›nda at›klar› dönüflüm ve yeniden kullan›m yoluyla asgari düzeye getirmek en temel
hedefimizdir. Bu hedefimize ulaflmak için çevreyi korumaya yönelik yasa ve düzenlemelere uygun hareket edilmekte ve çevresel riskler
en aza indirgenmektedir.
THY, havayolu flirketlerine emisyon üst s›n›rlar›na uyma konusunda s›k› kurallar getiren ETP do¤rultusunda çal›flmalar›n› yürütmektedir.
Tüm operasyon safhalar›nda yak›t kullan›m›n› azaltmak amac›yla IATA Yak›t Uzmanlar› Grubu ile birlikte çal›flan THY’nin bu iflbirli¤i
sonucunda 2007 y›l›nda km bafl›na tüketilen yak›t miktar› 6,45 lt iken 2008 y›l›nda 6,26’ya düflmüfltür.
Faaliyetlerimiz
73
Çevre THY’nin temel de¤eridir.
‹fl Gelifltirme
Müflteri ‹liflkileri Yönetimi
74
THY, y›llard›r sürdürdü¤ü büyüme ve geliflme odakl› stratejisinin
sonucunda, dünya çap›nda h›zla yükselen havayolu markalar›ndan
biri haline gelmifltir. Bunun en önemli göstergelerinden biri, havac›l›k
sektöründe 18 y›ld›r faaliyet gösteren Skytrax firmas›n›n
ölçümlemeleriyle 4 y›ld›zl› havayolu flirketleri aras›nda yer almas›d›r.
Bundan sonraki hedefi, 5 y›ld›z statüsüne kavuflmakt›r.
Yenilikleri takip eden THY, sundu¤u hizmetlerle bunlar› yolcular›na
yans›tmakta; geliflme ve büyümenin gere¤i yap›sal dönüflümleri
h›zla hayata geçirmekte; de¤iflimin gücünü tüm organizasyona
yans›tmakta ve çal›flan memnuniyeti ve motivasyonunu baflar›da
en önemli faktör olarak benimsemektedir. Bu yaklafl›mla, baflar›l›
çizgisini sürdürmeye ve baflar›lar›na yenilerini eklemeye devam
ederken, gelecekte küresel havayollar› aras›nda yer alan, dünya
çap›nda tan›nan bir Türk markas› olmay› hedeflemektedir.
Bilet sat›fl›, ödeme kolayl›klar›, ülke ve flehir rehberi, sanal
müze… Hepsi THY web sitesinde.
2008 y›l›nda, THY web sitesini önceki y›la göre çok daha fazla kifli
ziyaret etmifl ve sitedeki hizmetlerden yararlanm›flt›r. Online bilet
alanlar, sunulan ödeme alternatifleriyle kolayl›klar yaflarken, sitede
yer alan Ülke ve fiehir rehberleri yo¤un ilgi görmüfltür. THY’nin 75.
kurulufl y›l› nedeniyle oluflturulan Sanal Müze de ziyaretçilerce
gezilmifltir.
2008 y›l›nda, 17 dilde, 40 yerel site ile hizmet veren THY web sitesi
arac›l›¤›yla yap›lan sat›fllar bir önceki y›la oranla ciro baz›nda %44,
bilet adedi baz›nda %68 art›fl göstermifl, web sitesinin ald›¤› ziyaret
say›s› ise bir önceki y›la oranla %36 artm›flt›r. Siteden bilet alan
yolculara farkl› ödeme alternatifleri sunan THY Öde ve Uç uygulamas›
hayata geçirilmifl ve böylece uygulamaya kat›lan bankalar arac›l›¤›yla
ödeme kanallar› çeflitlendirilmifltir. Star Alliance kapsam›nda, ABD
ve Almanya ötesi code share uçufllara web sitesinden sat›fl yap›lmaya
bafllanm›fl, ayr›ca Lefkofla noktas› da yurtd›fl›ndan sat›fl yap›lan
noktalar aras›na eklenmifltir.
Daha önce hizmete sunulan fiehir Rehberleri bölümüne Ülke
Rehberleri sayfalar› da eklenerek, yolculara seyahat kararlar›n›
al›rken kullanabilecekleri daha kapsaml› bir rehber sa¤lanm›flt›r.
Ortakl›¤›n 75. kurulufl y›l› nedeniyle oluflturulan Sanal Müze sayfas›
kullan›ma aç›lm›fl, ayr›ca Anadolu Jet için de bir web sitesi
oluflturularak AnadoluJet.com.tr ad› alt›nda hizmet vermeye
bafllanm›flt›r.
Ça¤r› Merkezi, aktif pazarlama ve sat›fl kanal›.
THY’nin en önemli pazarlama ve sat›fl kanal› olan Ça¤r› Merkezi,
2008 y›l›nda multi sms, IVR’da dil çeflitlili¤i v.b gibi yeni teknolojilerle
donat›lm›flt›r. Böylece, sundu¤u hizmet kalitesi daha da geliflen
Ça¤r› Merkezi, müflteri memnuniyeti ve güveninin artmas›na önemli
katk› sa¤lam›flt›r.
Telefonla bilet sat›n alanlara, web sitesinden check-in yapt›rma
olana¤› da verilerek müflteri memnuniyetinde art›fl sa¤lanm›flt›r.
Ça¤r› Merkezi’nden ayn› zamanda Miles&Smiles Üyesi yolcular›m›za
da yeni üye kayd›, eksik uçufl iflleme hizmetlerinin yan› s›ra, mil
harcayarak ödül bilet sat›n alma imkan› sunulmufltur. 2008 Nisan
ay› itibar› ile Anadolu Jet ça¤r›lar›na 7 gün 24 saat yan›t verilmeye
bafllanm›fl, belge karfl›l›¤› indirimli bilet sat›fl› hizmeti, kontrolün
check-in’de yap›lmas› koflulu ile Ça¤r› Merkezi’nden verilmeye
bafllanm›flt›r. Amerika, ‹ngiltere, Almanya, Fransa, Moskova, ‹sviçre,
Hollanda ve ‹talya sat›fl ofislerine gelen rezervasyon ve sat›fl ça¤r›lar›
ise Ça¤r› Merkezi’nden cevapland›r›lm›flt›r. Bu yurt d›fl› ofislere
gelen ça¤r›lardan Ça¤r› Merkezi’nde sat›fla çevrilenler gelirlere
katk› sa¤larken, 2007 y›l›na göre %38’lik gelir art›fl› elde edilmifltir.
2008 y›l›nda 8.279.598 ça¤r› alan Ça¤r› Merkezi, bu ça¤r›lar›n %90’›n›
cevaplayarak, 7.396.506 ça¤r›y› sonuçland›rm›flt›r. 2008 y›l›nda 2007
y›l›na göre gelen ça¤r›lar %8, üretilen dakika da %12 artm›flt›r.
Ça¤r› Merkezi’nin sundu¤u bilet sat›fl hizmeti ile THY, toplam
sat›fllar›n›n ciroda %2,3’ünü, bilet adedinin ise %4,2’sini
gerçeklefltirmifl, 2007 y›l›na göre %38’lik gelir art›fl› elde etmifltir.
Web Bilet
Sat›fl Art›fl›
%68
THY, dünya çap›nda Türk markalar› aras›nda yer almay›
hedeflemektedir.
Faaliyetlerimiz
75
Miles&Smiles dünyas›n›n
avantajlar›na hoflgeldiniz.
Miles&Smiles'›n üye say›s› bir önceki y›la göre %25,5 oran›nda artt›.
2008 y›l›nda, Türk Hava Yollar›, dünyan›n en büyük havayolu ittifak› olan Star
Alliance'›n 20. üyesi olmufltur. Böylelikle Miles&Smiles üyeleri Star Alliance
üyesi olan Air Canada, Air New Zealand, ANA, Asiana Airlines, Austrian, BMI,
LOT Polish Airlines, Lufthansa, Scandinavian Airlines, Singapore Airlines, South
African Airways, Spanair, Swiss, TAP Portugal, Thai, United, US Airways, Air
China, Egyptair, Shanghai Airlines, Adria Airways, Blu1, Croatia Airlines'da
gerçeklefltirdikleri uçufllar›nda mil kazanma, mil harcama ve CIP salonlar›n›
kullanma imkan›n› elde etmifllerdir.
Program ortaklar› ile indirimli araba kiralama, hotel konaklama ve double mil
uygulamas› gibi dönemsel promosyonlar düzenleyen ve bunlar› üyelerine e-mail,
Skylife ve web sitesi arac›l›¤› ile duyuran THY, indirimli mil promosyonlar›yla,
hem müsait olan hatlar› desteklemifl, hem de Miles&Smiles üyelerine yeni
f›rsatlar sunmufltur.
Anadolu Jet uçufllar›nda Miles&Smiles milleri ile ödül bilet kullan›m hakk› veren
THY, üyelerini ödül bilet kullan›m›na teflvik etmifl, üyelere verilen hizmet kalitesini
ve ayr›cal›klar› art›rmak amac›yla, web sitesinden ve Ça¤r› Merkezi'nden ödül
bilet düzenlemesi uygulamas›n› bafllatm›flt›r. Üyelerin bu uygulamadan sonra,
ödül bilet için THY sat›fl ofislerine baflvurma zorunlulu¤u kalmam›flt›r.
76
Elite Plus
5.399
Elite
26.866
Classic Plus
53.383
Classic
1.396.989
Miles&Smiles Üye Say›s› 1.482.637
THY, 4 y›ld›zl› bir havayolu olarak bafllad›¤› 2008 y›l›n›n 2. çeyre¤inde
Türkiye Müflteri Memnuniyeti Endeksi (TMME) sonuçlar›na göre,
havayollar› sektörünün birincisi oldu. Tüm bu geliflmelerde, THY'nin
yolcularla olan iliflkileri yeniden tan›mlamas› ve müflteri odakl›l›k
yaklafl›m›yla kendisini yeniden baflar›yla konumland›rmas›
yatmaktad›r. Müflterilerinin tüm ihtiyaçlar›n› ve beklentilerini
anlamak ve tüm operasyonel birimlerinin ortak hedeflerini bu
ihtiyaçlar ve beklentiler çerçevesinde flekillendirmek THY'nin yeni
dönemdeki baflar›lar›n›n sürdürülebilir olmas› için titizlikle üzerinde
durdu¤u öncelikleridir. THY, rekabet gücünün küresel çapta
artmas›n›n, müflteri odakl› yap›s›n› güçlendirmekten geçti¤ini bilerek
planlamalar›n› yapm›flt›r. Bu yaklafl›mla, 2008 y›l› içerisinde müflteri
hizmetlerinin kalitesini ve performans›n› ölçmek amac›yla
de¤erlendirme projeleri hayata geçirilmifltir. Gizli Müflteri, Fahri
Gözlemci ve Skytrax de¤erlendirme projelerinin sonucunda elde
edilen veriler ›fl›¤›nda gerekli düzenlemeleri yapan THY, müflteri
ile temas noktas›ndaki ürün ve hizmet kalitesinde önemli ilerlemeler
kaydetmifltir.
Gizli Müflteri Projesi ile önceden belirlenmifl senaryolar dahilinde
Türk Hava Yollar›'n›n iç hat uçufllar›nda uçufl öncesi, uçufl s›ras› ve
uçufl sonras›nda verilen bütün hizmetlerin kalitesi ile ilgili olumlu
ve olumsuz sonuçlar›n müflteri gözüyle de¤erlendirilmesi
sa¤lanmaktad›r.
THY'nin profesyonel hizmet ald›¤› ba¤›ms›z bir uluslararas› araflt›rma
flirketine ba¤l› olarak çal›flan e¤itimli görevliler, çeflitli müflteri
rolleriyle önceden belirlenmifl farkl› senaryolar gelifltirerek uçufl
sürecinin her ad›m›n› ayl›k olarak de¤erlendirmekte ve
raporlamaktad›rlar.
flikayetlerinin sistemli ve sürekli olarak gözlemlenmesi ve bu
gözlemler do¤rultusunda iyilefltirmelerin yap›lmas›n› hedefleyen
Fahri Gözlemci Projesi kapsam›nda tüm temas noktalar› her an
müflteri bak›fl aç›s›yla izlenmektedir. Yolcular›n gözü ile, hem
havac›l›k hizmetleri konusundaki de¤iflimler takip edilmekte, hem
de bu hizmetler konusundaki beklentilerin ne ölçüde farkl›laflt›¤›
belirlenmektedir.
Projede, Fahri Gözlemcilerin say›lar› her geçen gün daha da
artt›r›larak, THY'nin müflteri gözünde nas›l alg›land›¤›n›n daha
do¤ru biçimde anlafl›lmas› hedeflenmektedir. Fahri Gözlemcilerden
al›nan geri dönüfller sonras›nda ilgili temas noktalar›nda
iyilefltirmeler ve de¤ifliklikler yap›lmaktad›r.
Bugüne kadar Fahri Gözlemcilerin THY ile paylaflt›klar›
de¤erlendirmeler sonucunda, müflteri temas noktalar›nda çok
say›da iyilefltirme gerçeklefltirilmifltir. Bir di¤er deyiflle Fahri
Gözlemcilerin katk›lar›yla hizmet kalitesi sürekli gelifltirilirken,
yolcular›n daha kaliteli uçufllar yapmalar› sa¤lanmaktad›r.
2008 y›l› içinde STAR Alliance bünyesinde OCSS (Online Müflteri
Memnuniyeti Anketi) haz›rl›k çal›flmalar› tamamlanm›fl ve anket
gönderimine bafllanm›flt›r. Yolcular›n uçufl bilgileri, uçufl
de¤erlendirmeleri ve Star Alliance markas›n›n bilinirlili¤i konular›n›
kapsayan anket, 3 haftal›k periyodlarla gerçeklefltirilerek, sonuçlar›
3 ayl›k periyodlarda raporlanmaktad›r. Ayr›ca THY, ba¤›ms›z olarak
da Online Müflteri Memnuniyeti Anketi çal›flmalar› haz›rlam›flt›r.
Bu anket, 2009 y›l› Ocak ay› itibariyle yolculara sunulmufltur.
Yolcular›n uçufl süreçlerinde deneyimledi¤i ve THY ile
paylaflt›klar› ürün ve hizmetler hakk›ndaki de¤erli görüflleri,
gerekli görülen iyilefltirme ve düzenlemelerle kalite ve
müflteri memnuniyetine katk›da bulunacakt›r.
Böylelikle müflteri temas noktalar›ndaki kalite ve performans
sürekli gözlemlenirken, tespit edilen aksakl›klara hemen müdahale
edilip h›zla iyilefltirici ad›mlar at›lmakta, önlemler al›nmaktad›r.
THY ile s›k s›k seyahat eden Miles&Smiles üyelerinin öneri ve
Faaliyetlerimiz
Hizmet sürecinin her ad›m›n› gözlemleyen ve gelifltiren
müflteri iliflkileri yönetimi.
77
Anadolu Jet
Uçmak bir zamanlar
çocukluk hayalimizdi!
78
Anadolu Jet filo yap›s›n›n geliflimi.
1. 166 koltuk kapasitesiyle tamam› ekonomi konfigürasyonunda, Boeing 737-400 tipindeki 5 adet uçakla seferlere bafllayan Anadolu Jet
k›sa sürede hedefledi¤i baflar›y› yakalam›flt›r.
2. Anadolu Jet'e artan taleple beraber daha büyük kapasiteli yeni uçaklara ihtiyaç duyuldu¤undan, iki adet Boeing 737-800 tipi uçak filoya
kat›lm›flt›r. Fabrika teslim al›nan, 189 koltuklu bu iki yeni uçakla filonun büyümesinin yan› s›ra kompozisyon bak›m›ndan da filonun
geliflmesi sa¤lanm›flt›r.
3. Mevcut filo yap›s› Anadolu'nun her noktas›na sefer yapma imkan› vermedi¤inden, 1 adet 737- 400 yerine, 737-700 tipi bir uçak da filoya
dahil edilmifltir.
4. Ayn› dönemde bir 737-800 daha filoya dahil edilirken, filodan da 2 adet 737-400 tipi uçak ç›kar›larak filo daha genç bir yap›ya
kavuflturulmufltur.
5. 2008 y›l› sonu itibariyle 3 adet 737-800, 3 adet 737-400 ve 1 adet 737-700 tipi olmak üzere 7 uçakla hizmet vermeye devam eden Anadolu
Jet, yaz tarifesiyle birlikte filoya kataca¤› yeni uçaklarla en genç filoya sahip havayolu ünvan›na sahip olmay› hedeflemektedir.
‹kram ve benzeri lüks addedilen hizmetlerin yal›nlaflt›r›lmas›yla
elde edilen maliyet avantaj›n›n bilet ücretlerine yans›t›lmas›na
dayanan yeni bir ifl modeliyle faaliyetine bafllam›flt›r.
Daha genifl halk kitlesini uçakla tan›flt›rmak amac›yla yola ç›kan
Anadolu Jet ile Ankara merkezli yolcu say›s› %100 artm›fl, doluluk
oranlar› %82 seviyesine ulaflm›flt›r.
Anadolu Jet'in en önemli önceli¤i cazip ücretlerle güvenli, h›zl› ve
zaman›nda uçufllarla gerçeklefltirilen hizmetin yayg›nlaflarak
Anadolu'da da uça¤›n temel ihtiyaç olarak benimsenmesidir.
Uçulan hatlar›n ilk dokuz ayl›k verilerine bak›ld›¤›nda, Anadolu Jet
geçen y›l 950.000 olan yolcu say›s›n› ayn› hatlarda 2 milyon'a ç›karma
hedefini daha y›l›n üçüncü çeyre¤inde garantileyerek hedef
büyütmüfltür. Y›l sonu itibariyle 2.5 milyon yolcuya uçufl imkan›
sa¤layacakt›r.
Anadolu Jet; Türk Sivil Havac›l›¤›’n›n geliflimi ad›na düflük
maliyetlerle Türkiye Ekonomisine katk› sa¤lamakta; karl›l›¤›
kümülatif bir toplam olarak de¤erlendirerek, ticari kayg› gütmeksizin
kolay ulafl›m imkan› olan hava ulafl›m›n›n yayg›nlaflmas› ve uçmay›
özendirmek ad›na verilmesi zor kararlar alarak tüm iç hat noktalar›
birbirine ba¤lamaktad›r. Anadolu Jet pazarlama stratejisi ile mevcut
pazardan pay sa¤lamaktan ziyade kendine yeni pazar oluflturmay›
hedef edinmifl ve bunu sa¤lam›flt›r.
Ak›ll› uçufl a¤› öncelikli hedefimiz.
Ankara merkezli Anadolu Jet, sefer yapt›¤› 20 iç hat noktas› ve
yak›nda aç›lacak 4 yeni noktayla, yolcular›na ekonomik ve konforlu
alternatif uçufl imkanlar› sunmaya devam etmektedir. Anadolu Jet,
müflteri memnuniyeti ve yolcu say›s›n›n, ürün kalitesi ve ürün
çeflitlili¤i ile do¤ru orant›l› art›fl gösterece¤ini bilerek yola ç›kt›¤›ndan
ak›ll› aktarma noktalar› ile genifl bir network a¤›na sahip olmay›
öncelikli hedef olarak benimsemifltir.
Hiç uçulmayan hatlar›n aç›lmas› veya düflük frekanslarla uçulan
hatlar›n canland›r›lmas›, ulafl›m sektörü içindeki havayolu pazar
pay›n›n artmas›n› sa¤layaca¤›ndan haftal›k uçufl say›s› ve uçulan
zaman dilimleri büyük önem kazanmaktad›r. Pazar pay›n›n
artt›r›lmas›, arz edilen koltu¤un talep görmesi ile gerçekleflecektir.
Bu do¤rultuda Anadolu Jet uçulan hatlara talep yaratmak ad›na
haftal›k frekans say›s›n› en az yedi ve zaman dilimlerini de ba¤lant›l›
uçufl imkan› sunacak flekilde düzenlemektedir.
Anadolu Jet’te Anadolu lezzetleri.
Türk Hava Yollar› markas› olan Anadolu Jet yolcular›na yöresel
lezzetleri tatt›rmaktad›r. “Uçman›n bir lüks de¤il, Anadolu halk›n›n
hakk›” düflüncesinden yola ç›k›larak yap›land›r›lan Anadolu Jet,
yolcular›n› mutlu edecek bir uygulamaya imza atm›flt›r.
Zengin lezzetlere sahip olan ülkemizin tatlar›n› yolcular›na
ulaflt›rmay› hedefleyen Anadolu Jet bu uygulamayla haftan›n baz›
günleri, belirli seferlerde yolcular›na f›st›k içi, f›st›k ezmesi ve kuru
kay›s› gibi Anadolu'ya özgü farkl› ve özel yiyecekleri ikram
etmektedir.
Anadolu Jet, yolcular› için bafllatt›¤› bu özel hizmeti geniflletmek
amac›yla, uçufllarda sunulacak olan Anadolu lezzetlerini
çeflitlendirme çal›flmalar›n› sürdürmektedir.
Buna göre yap›lan yeni iflbirlikleri çerçevesinde haftan›n belli
günlerinde Antalya'n›n Yenigün turunç flekerlemesi, Mersin'in
Hasan Yozgat cezeryesi, Bolu'nun Bolçi Çikolata’sı ve tüm
Kahramanmarafl ç›k›fll› Ankara seferlerinde Mado'dan küçük külah
dondurma ikram› yap›lmaktad›r.
Anadolu'yu Ankara'ya daha etkin ve ekonomik uçufl a¤›yla ba¤lamak
ve farkl› müflteri segmentlerine hizmet vermek için kurulan Anadolu
Jet, uçufllar›na bafllad›¤› 23 Nisan 2008'den y›l sonuna kadar, 1,7
milyon yolcu tafl›m›fl, h›zla geliflen ve büyüyen bir THY markas›
olarak pazarda yerini alm›flt›r.
‹fltiraklerimiz
79
Gökyüzünde gurme hizmeti
80
Türk Hava Yollar›, tüm dünya havayollar› aras›nda, her dönem ikram
konusuna çok önem veren bir havayolu olmufltur. ‹kram› bir ev sahibi misafir
iliflkisi içinde sürdürmeyi al›flkanl›k ve hedef haline getirmifltir.
Geliflen havac›l›k sektöründe, ikram konusundaki trendleri takip etmek
havayollar›n›n rekabet gücünün göstergeleri aras›nda yer almaktad›r. Bu
nedenle havayollar›, uçak içi servislerini zaman›n koflullar›na, yolcu talep
ve ihtiyaçlar›na göre gelifltirme konusunda detayl› çal›flmalar
yürütmektedirler. ‹kram konusundaki standartlar›n› sürekli yükselten THY,
bu alandaki performans›yla da rekabette aktif rol oynayan bir havayoludur.
THY, ikram hizmeti ile uçufl psikolojisinin oluflturabilece¤i stres ve “motion
sickness” gibi etkilerden yolcular› uzaklaflt›rmay› ve ayn› zamanda yolculara,
fl›kl›k ve lezzeti, restoran kalitesiyle bulutlar›n üzerinde yaflatmay›
amaçlamaktad›r. Bu yaklafl›mla, THY'nin sundu¤u ikram hizmeti, zaman›n
trendleri ve zevkleri dikkate al›narak gelifltirilen konseptlerle sürekli
yenilenmektedir.
2007 y›l›ndan itibaren, Avusturya merkezli ikram firmas› DO&CO ile Türk
Hava Yollar›'n›n ortak olarak kurduklar› Turkish DO&CO ikram firmas›, bir
uçakta al›nabilecek en iyi servisi ve en iyi restoran kalitesini sunmak amac›yla
mutfaklarda uygulanan sistemleri bafltan afla¤› de¤ifltirmifltir. Daima taze
yemek piflirilen mutfaklarda dondurulmufl ürün kullan›lmamakta, yemek
yap›m›nda kullan›lacak tüm ürünler en iyi tat ve kalitede seçilmektedir. En
iyi kalitede ürünler kullan›larak büyük bir ustal›kla üretilen yemekler,
titizlikle takip edilen uluslararas› hijyen kurallar›na uygun flekilde gerekli
testlerden geçirilerek yolculara sunulmaktad›r.
THY, ikram hizmetlerinde Avrupa'n›n en iyileri aras›nda.
Ekonomi, Business ve First Class servisi için; hat ve yolcu profiline uygun
flekilde ikram konsepti haz›rlayan Turkish DO&CO, THY ikram ekibiyle
birlikte servise sunulacak menüyü oluflturduktan sonra; menü kart›, tabak,
bardak, ambalaj, vb. malzeme seçimi, servis flekli ve kabin servis ekibinin
e¤itilmesi çal›flmalar›n› yapmaktad›r. Yolcular›n farkl› kültür ve beklentilerine
cevap verecek bir ikram konseptini benimseyen Turkish DO&CO bu amaçla
dünya mutfa¤›n›n farkl› lezzetlerini bir araya getiren menüler haz›rlamaktad›r.
Zengin Türk mutfa¤›n› tüm dünyaya tan›tmak amac›yla özellikle Türkiye
ç›k›fll› uçufllarda Türk spesiyalitelerine yer vermektedir.
Menü içeri¤inde, serviste ve uygulama periyodlar›nda gerçeklefltirilen
de¤iflikliklerle menü çeflitleri art›r›lm›fl ve tüm menüler haftal›k olarak
yenilenmifltir. Yeni ikram konseptine uygun malzemeler tüm hatlarda
kullan›ma geçerken, Business Class'da zengin nitelikli ürünler içeren
restaurant servisi de bafllat›lm›flt›r. Bütün bunlar›n yan› s›ra planlanan First
Class menü ve servis konsepti, 2008 sonunda Singapur, Londra ve Hong
Kong hatlar›nda uygulanmaya bafllanm›flt›r.
Turkish DO&CO, Türkiye'de ilk kez uzun mesafeli uçufllarda DO&CO'nun
“Flying Chef” (uçan aflç›) konseptini yayg›nlaflt›rmay› da hedeflemektedir.
‹lk kez New York ve Cape Town hatlar›nda bafllat›lan uygulama ile, flef
aflç›lar›n servis yaparak, hizmet kalitesini ve yolcu taleplerini yerinde
de¤erlendirmesi sa¤lanmaktad›r.
Turkish DO&CO'nun deneyimli aflç›lar›, THY uçaklar›nda uygulanan farkl›
menü konseptini yolcuya tan›tarak ve uçuflta görevli kabin ekibine yeme¤in
haz›rlanmas› esnas›nda profesyonel destek sa¤layarak, Türk
misafirperverli¤inin tüm dünyaya gösterilmesinde büyük rol oynamaktad›r.
Hizmette kalitenin en üst seviyede olmas› için yap›lan tüm bu yenilik ve
giriflimlerin hedefine ulaflt›¤›n›n en güzel göstergesi ise WAEA (World Airline
Entertainment Association) taraf›ndan her y›l düzenlenen Avion ödüllerinde,
THY'nin IFE hizmetinde Avrupa bölgesinde 3. lük ödülüne lay›k görülmüfl
olmas›d›r.
“Mutfakta kim var?” ile de¤iflen lezzet yelpazesi.
THY DO&CO, 2008 y›l›nda “Mutfakta kim var?” konseptiyle haz›rlanan
menüleriyle Türk mutfa¤›ndan lezzetlerin yan›s›ra ‹talyan, ‹spanyol, Frans›z
ve Asya mutfaklar›ndan da yemek çeflitlerine yer vererek, yolculara farkl›
lezzetlerin keyfini sunmaya bafllam›flt›r. 2008-2009 k›fl tarifesiyle birlikte
uygulanmaya bafllayan menüler d›fl hat uçufllarda 8, iç hat uçufllarda ise
4 farkl› seçenekte sunulmaktad›r. Böylece, her hafta de¤iflen menülerle,
s›k seyahat eden yolcular›n farkl› lezzetlerle karfl›laflmalar› sa¤lanmaktad›r.
“Mutfakta kim var?” konseptiyle haz›rlanan menü kartlar›n›n, d›fl hat
uçufllarda Business Class'›n yan› s›ra Economy Class'ta yap›lan servislerde
de da¤›t›lmas› planlanmaktad›r.
Patl›can kebap, çoban kavurma, rigatoni, tavuk satay gibi seçeneklerin
sunuldu¤u menülerde, iç hat Business Class servislerinde, çöp flifl dürüm,
külbast›, pide, etli ekmek ve yurt d›fl› uçufllarda da safranl› basmati pilav,
kimçi, bibimbap gibi dünya mutfa¤›ndan seçenekler yer almaktad›r.
THY ikram standard› sürekli yükseliflte.
‹fltiraklerimiz
81
Teknik A.fi.
Uçufl güvenli¤inde maksimum
performans.
82
THY’nin yan›s›ra birçok havayoluna
hizmet veren THY Teknik A.fi.
baflar›l› projeleri, hizmet kalitesi
ve çeflitlili¤iyle 2008 y›l›nda da
büyüme trendini sürdürmüfltür.
THY Teknik A.fi., 2008 y›l›nda baflta THY olmak üzere birçok
havayoluna, uçak bak›m, uçufl güvenilirli¤inin sa¤lanmas› ve takibine
yönelik mühendislik ve proje hizmetlerini sunmaya devam etmifl,
birçok projeyi de hayata geçirmifltir.
Türkiye havac›l›k bak›m onar›m pazar›n›n, global pazar›n büyüme
trendine paralel flekilde, önümüzdeki y›llarda daha da büyümesi
beklenmektedir. Yerel havayolu firmalar›n›n filolar›n›n h›zla
genifllemesi ve Türk Sivil Havac›l›k sektörünün geliflimiyle birlikte,
THY Teknik A.fi.'nin büyüme trendini sürdürmesi öngörülmektedir.
2008'de 45,1 milyar ABD dolar› büyüklü¤üne ulaflan global havac›l›k
bak›m onar›m pazar›n›n, önümüzdeki 10 y›lda y›ll›k ortalama %4,3
büyüme ile 68,6 milyar ABD dolar›na ulaflmas› beklenmektedir.
THY A310 yolcu uçaklar› kargo uça¤›na dönüfltürüldü.
THY filosunda bulunan 3 adet A310 tipi yolcu uça¤›n›n kargo uça¤›na
dönüfltürüldü¤ü proje, Almanya'n›n Dresden flehrindeki EADS EFW
firmas›n›n tesislerinde yürütülmüfltür. THY Teknik A.fi'nin teknik,
ticari ve lojistik konular›n koordinasyonu ve yönetimini
gerçeklefltirdi¤i proje sonunda, THY kargo filosuna ait uçak say›s›
4'e yükselmifltir.
Komponent bak›m› dokümanlar› art›k dijital ve Teknik
Doküman Sistemi’nde yüklü.
103,5 m. geniflli¤e, 54,5 m. derinli¤e, 24 m. yüksekli¤e ve 14 m. net
kap› yüksekli¤ine sahip hangar, çelik çat› ve betonarme perdekolon ve kolon-kirifl tafl›y›c› sisteminden oluflmaktad›r. Ayn› anda
4 dar gövdeli uça¤a hizmet verilebilecek Esenbo¤a Hangar'› iki
aç›kl›kl› ve orta bölümünde kolonlarla bölünmemifl toplam
5.500 m2 net alana sahiptir. Hangar›n bütün cepheleri do¤al
ayd›nlatma sa¤layacak flekilde tasarlanm›flt›r. Hangar›n arka cephesi
boyunca hangara bitiflik 1.300 m2 inflaat alan› bulunmakta ve bu
alan içinde atelye, ofis, tesisat, soyunma odalar›n›n ve dinlenme
salonunun bulundu¤u tek katl› betonarme anneks binas› yer
almaktad›r. Projede ayr›ca 1.000 m3'lük yang›n suyu deposu, pompamanevra odas›, trafo ve jenaratör binas› gibi destek tesisleri de yer
almaktad›r.
Yeni projeler devam ediyor.
THY Teknik A.fi'nin 2008 y›l›nda Pratt & Whitney ile imzalad›¤› ortak
giriflim anlaflmas›ndan sonra Turkish Engine Center (TEC) flirketi
kurulmufltur. Ekim 2009'da operasyonun bafllayabilmesi için gerekli
çal›flmalar sürdürülmektedir.
Bir di¤er proje de Goodrich Aerostuctures ile HABOM Projesi
kapsam›nda Nacelle ve Thrust Reverser bak›m-onar›m iflkollar›nda
Ortak Giriflim Sözleflmesi ile ilgilidir. Bu Sözleflmenin müzakerelerini
bafllatmak amac›yla 8 Kas›m 2007'de MRO Europe - Milano'da bir
mutabakat zapt› imzalayan THY Teknik A.fi. Goodrich Aerostructures
ile görüflmeleri sürdürmektedir.
‹stikrarl›, profesyonel, uzman insan kaynaklar›.
2008 y›l› sonu itibariyle toplam personel say›s› 2.552'ye ulaflan THY
Teknik A.fi.'nin çal›flanlar›n›n yafl ortalamas› 35,4; flirkette ortalama
çal›flma süresi 10,7 y›l olup, çal›flanlar›n %73'ü ise teknik lisansa
sahiptir. THY Teknik A.fi. istikrarl›, teknik alanda profesyonel ve
uzmanlardan oluflan personeliyle, baflar›lar›na yenilerini eklemeye
devam etmektedir.
Teknik e¤itimler devam etti.
Komponent imalatç› firmalar›ndan temin edilen komponent
bak›mlar›na yönelik manueller, bak›mlar›n güncel dokümanlarla,
gecikmelere neden olmaks›z›n yap›lmas›n› sa¤layacak otomasyonun
kurulmas› amac›yla, %85 oran›nda Doküman Yönetim Sistemi'ne
(TDS) aktar›lm›flt›r ve bu dokümanlara dijital ortamdan
ulafl›labilmektedir.
Esenbo¤a Hangar› faaliyete haz›rlan›yor.
2008 y›l›nda, THY Teknik A.fi. bünyesindeki e¤itimlerin yan› s›ra
THY A.O. bünyesindeki Teknik E¤itim departman›n›n düzenledi¤i
e¤itimlerle personel çeflitli teknik konularda bilgi ve becerilerini
gelifltirme olana¤› bulmufltur. THY e¤itimleri OJT ve s›n›f e¤itimleri
fleklinde gerçekleflmifl ve toplam 8.657 çal›flan bu e¤itimleri alm›flt›r.
Teknik A.fi.'nin verdi¤i 326 adet e¤itime 5.005 kifli kat›lm›fl, THY'den
ve d›flar›dan al›nan toplam 97 e¤itimden ise 1.008 kifli yararlanm›flt›r.
‹stanbul d›fl›ndaki ilk uçak bak›m hangar projesi olan Esenbo¤a
Hangar'›, y›k›m› 2008 yaz›nda gerçeklefltirilen Eski D›fl Hatlar
Terminali ve VIP Binas› sahas›nda toplam 9.600 m2'lik alanda
faaliyet gösterecektir. Dar gövdeli uçaklara hizmet verilecek
Esenbo¤a Hangar›'nda uçaklar›n hat bak›m› ve “C” bak›m›
yap›lacakt›r.
‹fltiraklerimiz
83
F i n a n s a l
Finansal Oran ve Denetim Raporlar›
Finansal Rasyolar
87
Konsolide Mali Tablolar ve
Ba¤›ms›z Denetim Raporu
88
Y ü k s e l i fl
s o n u ç l a r ›
Finansal Rasyolar
31 Aralık 2008
31 Aralık 2007
Cari Oran
1,60
1,25
Asit-Test Oranı
1,54
1,16
Nakit Oranı (Vad.Mev.Dahil)
1,18
0,65
Borçlar/ Aktifler Oranı
0,62
0,62
Özsermaye/ Aktifler Oranı
0,38
0,38
Net Kar Marjı
%18,35
%5,22
Faaliyet Kar Marjı
%9,50
%14,21
EBITDAR Marjı
%22,09
%23,70
EBITDA Marjı
%16,62
%17,12
EBIT Marjı
%10,25
%9,95
Faiz Ödeme Gücü
6,00
5,55
LİKİDİTE ORANLARI
FİNANSAL YAPI ORANLARI
KARLILIK ORANLARI
87
DRT Ba¤›ms›z Denetim ve
Serbest Muhasebeci
Mali Müflavirlik A.fi.
Sun Plaza
No: 24
34398 Maslak
‹stanbul, Türkiye
Tel: (212) 366 6000
Fax: (212) 366 6010
www.deloitte.com.tr
FİNANSAL TABLOLARLA İLGİLİ BAĞIMSIZ DENETİM RAPORU
Türk Hava Yollar› A.O.
Yönetim Kurulu’na
Türk Hava Yollar› A.O. ve ba¤l› ortakl›¤›n›n (hep birlikte “Grup”) 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihleri
itibariyle haz›rlanan ve ekte yer alan konsolide bilançolar›n›, ayn› tarihlerde sona eren y›llara ait
konsolide gelir tablolar›n›, konsolide öz sermaye de¤iflim tablolar›n› ve konsolide nakit ak›m
tablolar›n›, önemli muhasebe politikalar›n›n özetini ve dipnotlar› denetlemifl bulunuyoruz.
Finansal Tablolarla ‹lgili Olarak ‹flletme Yönetiminin Sorumlulu¤u
Grup yönetimi finansal tablolar›n Sermaye Piyasas› Kurulu’nca yay›mlanan finansal raporlama
standartlar›na göre haz›rlanmas› ve dürüst bir flekilde sunumundan sorumludur. Bu sorumluluk,
finansal tablolar›n hata ve/veya hile ve usulsüzlükten kaynaklanan önemli yanl›fll›klar içermeyecek
biçimde haz›rlanarak, gerçe¤i dürüst bir flekilde yans›tmas›n› sa¤lamak amac›yla gerekli iç kontrol
sisteminin tasarlanmas›n›, uygulanmas›n› ve devam ettirilmesini, koflullar›n gerektirdi¤i muhasebe
tahminlerinin yap›lmas›n› ve uygun muhasebe politikalar›n›n seçilmesini içermektedir.
Ba¤›ms›z Denetim Kuruluflunun Sorumlulu¤u
Sorumlulu¤umuz, yapt›¤›m›z ba¤›ms›z denetime dayanarak bu finansal tablolar hakk›nda görüfl
bildirmektir. Ba¤›ms›z denetimimiz, Sermaye Piyasas› Kurulu’nca yay›mlanan ba¤›ms›z denetim
standartlar›na uygun olarak gerçeklefltirilmifltir. Bu standartlar, etik ilkelere uyulmas›n› ve ba¤›ms›z
denetimin, finansal tablolar›n gerçe¤i do¤ru ve dürüst bir biçimde yans›t›p yans›tmad›¤› konusunda
gerçe¤e uygun bir güvenceyi sa¤lamak üzere planlanarak yürütülmesini gerektirmektedir.
Ba¤›ms›z denetimimiz, finansal tablolardaki tutarlar ve dipnotlar ile ilgili ba¤›ms›z denetim kan›t›
toplamak amac›yla, ba¤›ms›z denetim tekniklerinin kullan›lmas›n› içermektedir. Ba¤›ms›z denetim
tekniklerinin seçimi, finansal tablolar›n hata ve/veya hileden ve usulsüzlükten kaynaklan›p
kaynaklanmad›¤› hususu da dahil olmak üzere önemli yanl›fll›k içerip içermedi¤ine dair risk
de¤erlendirmesini de kapsayacak flekilde, mesleki kanaatimize göre yap›lm›flt›r. Bu risk
de¤erlendirmesinde, iflletmenin iç kontrol sistemi göz önünde bulundurulmufltur. Ancak, amac›m›z iç
kontrol sisteminin etkinli¤i hakk›nda görüfl vermek de¤il, ba¤›ms›z denetim tekniklerini koflullara
uygun olarak tasarlamak amac›yla, Grup yönetimi taraf›ndan haz›rlanan finansal tablolar ile iç kontrol
sistemi aras›ndaki iliflkiyi ortaya koymakt›r. Ba¤›ms›z denetimimiz, ayr›ca Grup yönetimi taraf›ndan
benimsenen muhasebe politikalar› ile yap›lan önemli muhasebe tahminlerinin ve finansal tablolar›n
bir bütün olarak sunumunun uygunlu¤unun de¤erlendirilmesini içermektedir.
Member of Deloitte Touche Tohmatsu
88
Ba¤›ms›z Denetim Kuruluflunun Sorumlulu¤u (devam›)
Ba¤›ms›z denetim s›ras›nda temin etti¤imiz ba¤›ms›z denetim kan›tlar›n›n, görüflümüzün
oluflturulmas›na yeterli ve uygun bir dayanak oluflturdu¤una inan›yoruz.
fiirket’in ba¤l› ortakl›¤› THY Teknik A.fi. ile özkaynaktan pay alma yöntemiyle muhasebelefltirilen
müflterek yönetime tabi ortakl›klar› Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi. ve THY DO&CO ‹kram Hizmetleri
A.fi.’nin mali tablolar› baflka ba¤›ms›z denetim firmalar› taraf›ndan denetime tabi tutulmufltur. Ekte
yer alan 31 Aral›k 2008 tarihli konsolide mali tablolardaki toplam aktif tutar›n›n %6’s› ve toplam sat›fl
gelirlerinin %2’si bu iflletmelerden kaynaklanmaktad›r. Ekli konsolide mali tablolara dahil edilen bu
flirketlerin mali tablolar› ile ilgili olarak görüflümüz sadece ilgili ba¤›ms›z denetim flirketlerinin
raporlar›na dayanarak oluflturulmufltur.
Görüfl
Görüflümüze ve di¤er denetim firmalar›n›n görüflüne göre, iliflikteki konsolide finansal tablolar,
Grup’un 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihleri itibariyle finansal durumunu, ayn› tarihlerde sona eren
y›llara ait finansal performans›n› ve nakit ak›mlar›n›, Sermaye Piyasas› Kurulu’nca yay›mlanan
finansal raporlama standartlar› çerçevesinde do¤ru ve dürüst bir biçimde yans›tmaktad›r.
Görüflümüzü etkilememekle birlikte afla¤›daki hususa dikkat çekilmesi gerekli görülmüfltür:
Not 2.3’de detayl› olarak aç›kland›¤› üzere Grup 31 Aral›k 2007 tarihinde sona eren y›la ait mali
tablolar›n› ve 31 Aral›k 2006 tarihli bilançosunu yeniden düzenlemifltir.
‹stanbul, 7 Nisan 2009
DRT BA⁄IMSIZ DENET‹M VE SERBEST MUHASEBEC‹ MAL‹ MÜfiAV‹RL‹K A.fi.
Member of DELOITTE TOUCHE TOHMATSU
Member of
Deloitte Touche Tohmatsu
Berkman Özata
Sorumlu Ortak Bafldenetçi
89
Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤›
31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 Tarihleri ‹tibariyle Konsolide Bilançolar
(Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir.)
Ba¤›ms›z
VARLIKLAR
Not
Dönen Varl›klar
Denetimden Geçmifl
Yeniden Düzenlenmifl
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
2.580.680.234
1.487.528.554
Nakit ve Nakit Benzerleri
6
504.905.721
480.196.215
Finansal Yat›r›mlar
7
1.403.033.703
292.020.000
Ticari Alacaklar
10
349.144.133
245.539.019
Di¤er Alacaklar
11
61.673.958
305.855.757
Stoklar
13
98.359.291
113.740.571
Di¤er Dönen Varl›klar
26
163.563.428
50.176.992
5.290.955.322
3.434.915.521
11
22.808.881
21.756.328
7
1.750.943
3.016.564
Duran Varl›klar
Di¤er Alacaklar
Finansal Yat›r›mlar
Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar
16
43.637.924
38.370.043
Yat›r›m Amaçl› Gayrimenkuller
17
48.130.000
53.700.000
Maddi Duran Varl›klar
18
5.049.449.610
3.234.359.407
Maddi Olmayan Duran Varl›klar
19
17.697.129
10.445.317
Ertelenmifl Vergi Varl›¤›
35
1.986.324
3.193.155
Di¤er Duran Varl›klar
26
105.494.511
70.074.707
7.871.635.556
4.922.444.075
TOPLAM VARLIKLAR
90
Ba¤›ms›z
Ekteki dipnotlar mali tablolar›n tamamlay›c› parças›n› olufltururlar.
31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 Tarihleri ‹tibariyle Konsolide Bilançolar
Ba¤›ms›z
Not
Ba¤›ms›z
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
1.614.307.835
1.186.652.969
419.289.229
228.918.371
KAYNAKLAR
K›sa Vadeli Yükümlülükler
Finansal Borçlar
Di¤er Finansal Yükümlülükler
8
9
5.401.092
877.628
Ticari Borçlar
10
435.109.211
364.523.991
Di¤er Borçlar
11
161.554.179
83.387.054
Dönem Kar› Vergi Yükümlülü¤ü
35
4.185.809
19.981.215
Borç Karfl›l›klar›
22
7.460.396
4.779.221
Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar
24
47.818.425
39.664.361
Yolcu Uçufl Yükümlülükleri
26
441.806.825
379.676.586
Di¤er K›sa Vadeli Yükümlülükler
26
91.682.669
64.844.542
3.270.740.625
1.887.889.627
Uzun Vadeli Yükümlülükler
Finansal Borçlar
8
2.798.005.235
1.595.842.462
Di¤er Borçlar
11
7.865.284
7.058.322
K›dem Tazminat› Karfl›l›¤›
24
142.459.082
131.959.011
Ertelenmifl Vergi Yükümlülü¤ü
35
291.289.291
128.930.080
Di¤er Uzun Vadeli Yükümlülükler
26
31.121.733
24.099.752
2.986.587.096
1.847.901.479
ÖZKAYNAKLAR
Ana Ortakl›¤a Ait Özkaynaklar
Ödenmifl Sermaye
27
175.000.000
175.000.000
Sermaye Enflasyon Düzeltmesi Farklar›
27
1.672.901.479
1.739.005.871
Hisse Senedi ‹hraç Primleri
-
895.492
Kardan Ayr›lan K›s›tlanm›fl Yedekler
-
61.014.406
Yabanc› Para Çevrim Farklar›
4.459.406
-
-
(393.511.064)
Net Dönem Kar› / Zarar›
1.134.226.211
265.496.774
TOPLAM KAYNAKLAR
7.871.635.556
4.922.444.075
27
Geçmifl Y›llar Kar / Zararlar›
91
31 Aral›k 2008 ve 2007 Tarihlerinde Sona Eren Hesap Dönemlerine Ait
Konsolide Gelir Tablolar›
Ba¤›ms›z
Ba¤›ms›z
Not
1 Ocak - 31 Aral›k 2008
1 Ocak - 31 Aral›k 2007
Sat›fl Gelirleri
28
6.123.174.209
4.859.508.826
Sat›fllar›n Maliyeti (-)
28
(4.650.231.377)
(3.605.924.596)
1.472.942.832
1.253.584.230
SÜRDÜRÜLEN FAAL‹YETLER
BRÜT KAR / (ZARAR)
Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri (-)
29,30
(635.876.008)
(576.810.259)
Genel Yönetim Giderleri (-)
29,30
(203.813.181)
(170.639.967)
Di¤er Faaliyet Gelirleri
31
56.690.528
226.544.680
Di¤er Faaliyet Giderleri (-)
31
(102.559.670)
(9.919.460)
587.384.501
722.759.224
16
3.572.374
15.489.140
Finansal Gelirler
32
1.427.882.203
309.116.345
Finansal Giderler (-)
33
(713.373.140)
(676.136.015)
1.305.465.938
371.228.694
FAAL‹YET KARI / (ZARARI)
Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Kar /
Zararlar›ndaki Paylar
VERG‹ ÖNCES‹ KAR
Vergi Gelir / (Gideri)
(171.239.727)
(105.731.920)
-Dönem Vergi Gelir / (Gideri)
35
(7.673.685)
(122.471.610)
-Ertelenmifl Vergi Gelir / (Gideri)
35
(163.566.042)
16.739.690
1.134.226.211
265.496.774
0,648
0,152
DÖNEM KARI
92
36
93
Bak›m onar›m gider tahakkuku ile ilgili düzeltme (Not 2.3)
Bak›m onar›m gider tahakkuku ile ilgili düzeltme (Not 2.3)
-
Önceki Dönem Kar›n›n Geçmifl Y›llar Zararlar›na Aktar›lmas›
Net Dönem Kar›
175.000.000
-
Yabanc› Para Çevrim Farklar› (Not 27)
31 Aral›k 2008 Bakiyesi
-
Geçmifl Y›l Zararlar›na Mahsubu (Not 27)
Özkaynak Kalemleri ve Enflasyon Düzeltmesi Farklar›n›n
175.000.000
-
Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› ile ilgili düzeltme (Not 2.3)
31 Aral›k 2007 Bakiyesi-Düzeltilmifl
-
175.000.000
S›k uçufl program› UFRYK 13 ile ilgili düzeltme (Not 2.3)
31 Aral›k 2007 Bakiyesi-Önceden Raporlanan
-
Net Dönem Kar›
175.000.000
-
Finansal Varl›k De¤erlemesi
-
Önceki Dönem Kar›n›n Geçmifl Y›llar Zararlar›na Aktar›lmas›
175.000.000
-
Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› ile ilgili düzeltme (Not 2.3)
-
175.000.000
S›k uçufl program› UFRYK 13 ile ilgili düzeltme (Not 2.3)
31 Aral›k 2006 Bakiyesi-Önceden Raporlanan
1.672.901.479
-
-
-
(66.104.392)
1.739.005.871
-
-
-
1.739.005.871
1.739.005.871
-
-
-
1.739.005.871
-
-
-
1.739.005.871
-
-
-
-
(895.492)
895.492
-
-
-
895.492
895.492
-
-
-
895.492
-
-
-
895.492
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
2.696.482
-
(2.696.482)
-
-
-
(2.696.482)
Fonu
De¤er Azal›fl
Farklar›
‹hraç Primleri
Düzeltme
Ödenmifl
Sermaye
Hisse Senetleri
Finansal Varl›k
Sermaye
Enflasyon
-
-
-
-
(61.014.406)
61.014.406
-
-
-
61.014.406
61.014.406
-
-
-
61.014.406
-
-
-
61.014.406
Yedekler
K›s›tlanm›fl
Kardan Ayr›lan
4.459.406
-
-
4.459.406
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Çevrim Farklar›
Yabanc› Para
1.134.226.211
1.134.226.211
(265.496.774)
-
-
265.496.774
(15.510.358)
(2.054.546)
(8.830.945)
291.892.623
265.496.774
265.496.774
-
(178.782.921)
178.782.921
-
-
-
178.782.921
Kar› / (Zarar›)
Net Dönem
-
-
265.496.774
-
128.014.290
(393.511.064)
(6.455.066)
(7.083.719)
(16.471.443)
(363.500.835)
(393.511.064)
-
-
178.782.921
(572.293.985)
(6.455.066)
(7.083.719)
(16.471.443)
(542.283.756)
Zararlar›
Geçmifl Y›llar
2.986.587.096
1.134.226.211
-
4.459.406
-
1.847.901.479
(21.965.424)
(9.138.266)
(25.302.388)
1.904.307.557
1.847.901.479
265.496.774
2.696.482
-
1.579.708.223
(6.455.066)
(7.083.719)
(16.471.443)
1.609.718.452
Toplam
31 Aral›k 2008 ve 2007 Tarihlerinde Sona Eren Hesap Dönemlerine Ait Konsolide Özkaynak De¤iflim Tablolar›
1 Ocak - 31 Aral›k 2008 ve 2007 Tarihlerinde Sona Eren Hesap Dönemlerine Ait
Konsolide Nakit Ak›m Tablolar›
FAAL‹YETLERDEN KAYNAKLANAN NAK‹T AKIMLARI
1 Ocak - 31 Aral›k 2008
1.305.465.938
1 Ocak - 31 Aral›k 2007
371.228.694
393.826.194
23.354.581
(123.120.093)
(55.645)
(942.833.498)
(3.572.374)
105.396.609
(3.378.570)
586.719.977
15.637.769
5.000.000
6.071.262
364.850.565
19.461.897
(45.848.879)
(131.324)
290.162.081
(15.489.140)
91.110.738
12.959.975
(258.280.289)
2.957.138
4.967.798
(1.725.000)
2.796.990
(35.033)
1.368.477.117
(119.242.883)
243.129.246
15.381.280
(54.435.261)
(35.419.804)
70.585.220
78.974.087
2.681.175
62.130.239
37.238.679
8.154.065
1.677.653.160
(12.854.510)
(102.736.069)
(82.420.266)
1.479.642.315
(674.120)
(2.540.292)
835.806.832
5.319.971
100.003.412
19.934.631
562.588
(45.120.423)
35.068.902
(5.971.753)
(816.049)
30.442.865
(1.789.384)
8.659.982
982.101.574
(4.807.795)
(88.479.266)
(104.442.414)
784.372.099
-
3.142.924
26.482.893
82.172.581
7.034.983
(4.280.515)
(1.070.066.191)
(230.333.395)
(1.188.989.644)
5.385.011
45.848.879
2.540.292
(292.020.000)
(224.114.270)
(459.217.164)
(261.788.079)
(3.917.374)
(237.712)
(265.943.165)
24.709.506
480.196.215
504.905.721
(206.665.601)
(3.855.209)
504.131
(210.016.679)
115.138.256
365.057.959
480.196.215
Not
Vergi Öncesi Dönem Net Kar›
Faaliyetlerde Kullan›lan Nakit Ak›m›na Ulaflmak ‹çin
Yap›lan Düzeltmeler:
Amortisman ve ‹tfa paylar›
K›dem Tazminat› Karfl›l›¤›
Faiz Geliri
Sabit K›ymet Sat›fl Kar›
De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤›ndaki (Azal›fl) / Art›fl
Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Zarar›
Faiz Giderleri
Hibe Kredilerdeki De¤iflim
Finansal Borçlar Üzerindeki Kur Fark› Gideri / (Geliri)
fiüpheli Alacak Karfl›l›¤›ndaki Art›fl
Finansal Varl›k Sat›fl Zarar›
Yat›r›m Amaçl› Gayrimenkul De¤er Art›fl›
Türev Enstrüman Makul De¤er De¤iflimi
Finansal Varl›k De¤er Art›fl Fonundan Netleflen
Ertelenen Vergi Varl›¤›
Temettü Geliri
‹flletme Sermayesindeki De¤iflikliklerden Önceki Faaliyet Kar›
Ticari Alacaklardaki (Art›fl) / Azal›fl
Di¤er K›sa ve Uzun Vadeli Alacaklardaki Azal›fl / (Art›fl)
Stoklardaki Azal›fl
Di¤er Dönen Varl›klardaki (Art›fl) / Azal›fl
Di¤er Duran Varl›klardaki Art›fl
Ticari Borçlardaki Art›fl
Di¤er Borçlardaki Art›fl / (Azal›fl)
K›sa Vadeli Borç Karfl›l›klar›ndaki Art›fl / (Azal›fl)
Yolcu Uçufl Yükümlülüklerindeki Art›fl
Di¤er K›sa ve Uzun Vadeli Yükümlülüklerdeki Art›fl / (Azal›fl)
Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar
Faaliyetlerden Elde Edilen Nakit
Ödenen K›dem Tazminatlar›
Ödenen Faizler
Peflin Ödenen Vergiler
Faaliyetlerden Elde Edilen Net Nakit
YATIRIM FAAL‹YETLER‹NE ‹L‹fiK‹N NAK‹T AKIMLARI
Finansal Varl›k Sat›fl›ndan Elde Edilen Nakit
Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varl›k ve
Yat›r›m Amaçl› Gayrimenkul Sat›fl›ndan Elde Edilen Nakit
Al›nan Faiz
Al›nan Temettü
‹fltirak Al›m›ndan Kaynaklanan Nakit Ç›k›fl›
K›sa Vadeli Finansal Yat›r›mlardaki Art›fl
Maddi ve Maddi Olmayan Varl›k Al›m› (*)
Yat›r›m Faaliyetlerinde Kullan›lan Net Nakit
F‹NANSMAN FAAL‹YETLER‹NE ‹L‹fiK‹N NAK‹T AKIMLARI
Finansal Kiralama Anapara Geri Ödemeleri
Banka Kredilerindeki Azal›fl
Di¤er Finansal Yükümlülüklerdeki (Azal›fl) /Art›fl
Finansman Faaliyetlerinde Kullan›lan Net Nakit
NAK‹T VE NAK‹T BENZERLER‹NDEK‹ NET (AZALIfi) / ARTIfi
DÖNEM BAfiINDAK‹ NAK‹T VE NAK‹T BENZERLER‹
DÖNEM SONUNDAK‹ NAK‹T VE NAK‹T BENZERLER‹
94
18,19
24
32
31
18
16
33
26
32,33
10
17
33
32
10
11
13
26
26
10
11
22
26
26
24
24
26,35
18,19
37
7,16
7
18,19
9
(* ) 31 Aral›k 2008 tarihinde sona eren oniki ayl›k dönemde 1.299.191.959 TL'lik maddi ve maddi olmayan duran varl›k al›m›n›n 1.019.175.119 TL'lik k›sm›
finansal kiralama yöntemi ile yap›lm›flt›r. (31 Aral›k 2007: 811.508.468 TL'lik maddi ve maddi olmayan duran varl›k al›m›n›n 565.806.020 TL'lik k›sm›
finansal kiralama yöntemi ile yap›lm›flt›r.)
31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Konsolide Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar
1
fi‹RKET‹N ORGAN‹ZASYONU VE FAAL‹YET KONUSU
Türk Hava Yollar› A.O. (“fiirket” veya “THY”) 1933 y›l›nda Türkiye'de kurulmufltur. fiirket'in ana faaliyet konusu yurt içi ve yurt
d›fl›nda yolcu ve kargo hava tafl›mac›l›¤› yapmakt›r. 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihleri itibariyle fiirket'in hissedarlar› ve
hisse da¤›l›m› afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
T.C. Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›
% 49,12
% 49,12
Di¤er (Halka aç›k k›s›m)
% 50,88
% 50,88
Toplam
% 100,00
% 100,00
31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Türk Hava Yollar› A.O. ile Ba¤l› Ortakl›¤›nda (hep birlikte “Grup”) çal›flan toplam personel say›s›
14.072'dir (31 Aral›k 2007: 12.951). 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerinde sona eren dönemler içinde çal›flan ortalama personel say›s›
s›ras›yla 13.724 ve 13.043'tür. fiirket, Türkiye'de kay›tl› olup merkez adresi afla¤›daki gibidir:
Türk Hava Yollar› A.O. Genel Yönetim Binas›, Atatürk Havaliman›, 34149 Yeflilköy ‹STANBUL.
2
F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR
2.1
Sunuma ‹liflkin Temel Esaslar
fiirket ve Türkiye'de yerleflik ba¤l› ortakl›klar›, yasal defterlerini ve kanuni mali tablolar›n› Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) ve vergi
mevzuat›nca belirlenen muhasebe ilkelerine uygun olarak tutmakta ve haz›rlamaktad›r.
2.1.1 Uygulanan Muhasebe Standartlar›
Sermaye Piyasas› Kurulu (“SPK”), Seri: XI, No: 29 say›l› “Sermaye Piyasas›nda Finansal Raporlamaya ‹liflkin Esaslar Tebli¤” ile
iflletmeler taraf›ndan düzenlenecek finansal raporlar ile bunlar›n haz›rlanmas› ve ilgililere sunulmas›na iliflkin ilke, usul ve esaslar›
belirlemektedir. Bu Tebli¤, 1 Ocak 2008 tarihinden sonra bafllayan hesap dönemlerine ait ilk ara finansal tablolardan geçerli olmak
üzere yürürlü¤e girmifltir ve bu Tebli¤ ile birlikte Seri: XI, No: 25 "Sermaye Piyasas›nda Muhasebe Standartlar› Hakk›nda Tebli¤"
yürürlükten kald›r›lm›flt›r. Bu tebli¤e istinaden, iflletmeler finansal tablolar›n› Avrupa Birli¤i taraf›ndan kabul edilen haliyle
Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (“UMS/UFRS”)'na göre haz›rlamalar› gerekmektedir. Ancak Avrupa Birli¤i taraf›ndan
kabul edilen UMS/UFRS'nin Uluslararas› Muhasebe Standartlar› Kurulu (“UMSK”) taraf›ndan yay›mlananlardan farklar› Türkiye
Muhasebe Standartlar› Kurulu (“TMSK”) taraf›ndan ilan edilinceye kadar UMS/UFRS'ler uygulanacakt›r. Bu kapsamda, benimsenen
standartlara ayk›r› olmayan, TMSK taraf›ndan yay›mlanan Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlar› (“TMS/TFRS”) esas
al›nacakt›r.
Rapor tarihi itibariyle, Avrupa Birli¤i taraf›ndan kabul edilen UMS/UFRS'nin UMSK taraf›ndan yay›mlananlardan farklar› TMSK
taraf›ndan henüz ilan edilmedi¤inden dolay›, iliflikteki finansal tablolar SPK Seri: XI, No: 29 say›l› tebli¤i çerçevesinde UMS/UFRS'ye
göre haz›rlanm›fl olup finansal tablolar ve dipnotlar, SPK taraf›ndan 14 Nisan 2008 tarihli duyuru ile uygulanmas› zorunlu k›l›nan
formatlara uygun olarak sunulmufltur. Bu kapsamda geçmifl dönem mali tablolar›nda baz› s›n›flamalar yap›lm›flt›r.
95
2
F‹NANSAL TABLOLARIN SUNUMUNA ‹L‹fiK‹N ESASLAR (devam›)
2.1
Sunuma ‹liflkin Temel Esaslar (devam›)
2.1.2 Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Mali Tablolar›n Düzeltilmesi
Grup, SPK'n›n 17 Mart 2005 tarihinde alm›fl oldu¤u karar do¤rultusunda 1 Ocak 2005 tarihinden geçerli olmak üzere enflasyon
muhasebesi uygulamas›na son vermifltir.
2.1.3 Konsolidasyon Esaslar›
a) Konsolide mali tablolar, afla¤›da (b) ve (c) paragraflar›nda yer alan hususlar kapsam›nda, ana ortakl›k olan Türk Hava Yollar›
A.O. ile Ba¤l› Ortakl›k ve Müflterek Yönetime Tabi Ortakl›klar›n›n mali tablolar›n› içermektedir. Gerekli olmas› halinde, Grup’un
izledi¤i muhasebe politikalar›yla ayn› olmas› amac›yla ba¤l› ortakl›klar›n mali tablolar›nda muhasebe politikalar›yla ilgili düzeltmeler
yap›lm›flt›r.
Tüm grup içi ifllemler, bakiyeler, gelir ve giderler konsolidasyonda elimine edilmifltir.
b) Ba¤l› Ortakl›k, fiirket'in do¤rudan ve/veya dolayl› olarak kendisine ait olan hisselerle ilgili oy kullanma hakk›n›n %50'den fazlas›n›
kullanma yetkisi kanal›yla mali ve iflletme politikalar›n› fiirket'in menfaatleri do¤rultusunda kontrol etme yetkisi ve gücüne sahip
oldu¤u iflletmeyi ifade eder.
Afla¤›daki tabloda 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Ba¤l› Ortakl›k, sahip olunan pay ve ortakl›k oranlar› gösterilmifltir:
‹fltirak Oran›
Kay›tl›
fiirket ünvan›
Faaliyet konusu
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
oldu¤u ülke
THY Teknik A.fi.
Teknik Bak›m
100%
100%
Türkiye
Ba¤l› Ortakl›kl›¤a ait bilanço ve gelir tablosu, tam konsolidasyon yöntemi kullan›larak konsolide edilmifltir. fiirket'in sahip oldu¤u
Ba¤l› Ortakl›¤›n kay›tl› de¤eri ile öz sermayesi karfl›l›kl› olarak netlefltirilmifltir. fiirket ile Ba¤l› Ortakl›k aras›ndaki grup içi ifllemler
ve bakiyeler konsolidasyon s›ras›nda silinmifltir.
%100 hissesi fiirket'e ait olmak üzere 20 A¤ustos 2008 tarihinde kurulan A Grubu ‹flletme Ruhsat›'na sahip ve yer hizmetleri ile
ifltigal edecek olan TGS Yer Hizmetleri A.fi., 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle henüz fiili operasyona bafllamad›¤›ndan konsolidasyona
tabi tutulmam›flt›r.
c) fiirket'in müflterek yönetimine sahip oldu¤u üç adet ifltiraki vard›r. ‹fltirak oran› % 49 ve 50 olan ve fiirket taraf›ndan müflterek
kontrol edilen bu iflletmeler, özkaynaktan pay alma yöntemiyle de¤erlenmektedir.
96
2
2.1
Sunuma ‹liflkin Temel Esaslar (devam›)
2.1.3 Konsolidasyon Esaslar› (devam›)
Afla¤›daki tabloda 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Müflterek Yönetime Tabi Ortakl›klar ve ortakl›k oranlar› gösterilmifltir:
‹fltirak Oran›
fiirket ünvan›
Faaliyet konusu
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Kay›tl› oldu¤u ülke
Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi.
Hava tafl›mac›l›¤›
50%
50%
Türkiye
THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi.
‹kram hizmetleri
50%
50%
Türkiye
P&W T.T. Uçak Bak›m Merkezi Ltd. fiti.
Teknik Bak›m
49%
-
Türkiye
Ekteki mali tablolarda müflterek yönetime tabi ortakl›klar›n faaliyet sonuçlar› ile varl›k ve yükümlülükleri varsa, UFRS 5 standard›
uyar›nca sat›lmak üzere elde tutulan varl›k olarak muhasebelefltirilenler d›fl›nda, özkaynak yöntemi kullan›larak muhasebelefltirilmifltir.
Özkaynak yöntemine göre konsolide bilançoda ifltirakler, maliyet bedelinin ifltirakin net varl›klar›ndaki edinim sonras› dönemde
oluflan de¤iflimdeki Grup'un pay› kadar düzeltilmesi sonucu bulunan tutardan ifltirakte oluflan herhangi bir de¤er düflüklü¤ünün
düflülmesi neticesinde elde edilen tutar üzerinden gösterilir. ‹fltirakin, Grup'un ifltirakteki pay›n› (özünde Grup'un ifltirakteki net
yat›r›m›n›n bir parças›n› oluflturan herhangi bir uzun vadeli yat›r›m› da içeren) aflan zararlar› kay›tlara al›nmaz.
2.2
Kullan›lan Para Birimi
Grup'un her iflletmesinin kendi mali tablolar› faaliyette bulunduklar› temel ekonomik çevrede geçerli olan para birimi (fonksiyonel
para birimi) ile sunulmufltur. Her iflletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçlar›, fiirket'in geçerli para birimi olan ve konsolide mali
tablolar için sunum para birimi olan TL cinsinden ifade edilmifltir.
Türkiye'de 1 Ocak 2005'ten itibaren paradan alt› s›f›r at›lmas›yla birlikte Yeni Türk Liras› (YTL), Türkiye Cumhuriyeti'nin yeni para
birimi olarak belirlenmiflti. Bakanlar Kurulu 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren para birimindeki “Yeni” ibaresinin kald›r›lmas›na
karar vermifltir. Bu nedenle, 31 Aral›k 2008 itibariyle fiirket'in fonksiyonel ve raporlama para birimi ve geçmifl y›l karfl›laflt›rmal›
tutarlar› 1 YTL = 1 TL oran› kullan›larak TL olarak sunulmufltur.
Muhasebe Politikalar›nda, Muhasebe Tahminlerindeki De¤ifliklikler ve Hatalar
Muhasebe politikalar›nda yap›lan önemli de¤ifliklikler geriye dönük olarak uygulanmakta ve önceki dönem mali tablolar› yeniden
düzenlenmektedir.
Muhasebe politikalar›nda yap›lan önemli de¤ifliklikler ve tespit edilen önemli muhasebe hatalar› geriye dönük olarak uygulan›r
ve önceki dönem mali tablolar› yeniden düzenlenir. Muhasebe tahminlerindeki de¤ifliklikler, yaln›zca bir döneme iliflkin ise,
de¤iflikli¤in yap›ld›¤› cari dönemde, gelecek dönemlere iliflkin ise, hem de¤iflikli¤in yap›ld›¤› dönemde hem de gelecek dönemde,
ileriye yönelik olarak uygulan›r.
2.3
97
2
2.3
Muhasebe Politikalar›nda, Muhasebe Tahminlerindeki De¤ifliklikler ve Hatalar (devam›)
Önceki Dönem Mali Tablolar›n›n Yeniden Düzeltilmesi
Grup, 1 Ocak 2009 veya bu tarihten sonra bafllayan hesap dönemleri için geçerli olan UFRYK 13, “Müflteri Ba¤›ml›l›k Programlar›"
yorumunu henüz yürürlü¤e girmemifl olmas›na ra¤men erken uygulamay› benimsemifl ve önceki uygulamada ücretsiz seyahatin
artan maliyet yöntemi ile hesaplanan tahmini maliyeti yükümlülük olarak kaydedilmekte iken UFRYK 13'e göre, müflteri sadakat
programlar› sat›fl ifllemlerinin farkl› bir bilefleni fleklinde muhasebeleflmeye bafllam›flt›r. Tahsil edilen sat›fl bedelinin gerçe¤e
uygun de¤erinin bir k›sm› s›k uçufl program› yolcu yükümlülükleri olarak kazan›lmam›fl gelire da¤›t›larak, söz konusu menfaatler
müflteri taraf›ndan kullan›ld›kça gelir kaydedilmektedir. UFRYK 13'ün 1 Ocak 2007'den bafllayan dönemden itibaren uygulanmas›
ile birlikte önceki dönem mali tablolar› 8 numaral› Uluslararas› Finansal Raporlama Standard› “Muhasebe Politikalar›, Muhasebe
Tahminlerinde De¤ifliklik ve Hatalar” (“UMS 8”)'e istinaden yeniden düzenlenmifltir.
Grup, önceki y›llarda çal›flan say›s›n›n fazlal›¤› ve sa¤l›kl› bir veritaban› oluflturulamamas› nedeniyle çal›flanlar›na iliflkin olarak
kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤› hesaplamas› yapmam›flt›r. Grup 31 Aral›k 2008 tarihli mali tablolar›n› haz›rlarken Grup'un kullan›lmam›fl
izin yükümlülü¤ü hesaplanm›fl ve tutar›n önceki dönem mali tablolar› 1 Ocak 2007 tarihinden itibaren bafllayarak 8 numaral›
Uluslararas› Finansal Raporlama Standard› “Muhasebe Politikalar›, Muhasebe Tahminlerinde De¤ifliklik ve Hatalar” (“UMS 8”)'e
istinaden yeniden düzenlemifltir.
Grup, operasyonel kiralama yolu ile edinilmifl uçaklar›na iliflkin olarak ay›rd›¤› bak›m onar›m gider tahakkuku politikas›n› gözden
geçirmifl ve önceki y›llarda ay›rd›¤› gövde bak›mlar› için gider tahakkukunun yan› s›ra, motor, APU ve inifl tak›mlar› bak›mlar› için
de tahakkuk hesaplamaya karar vermifltir. Söz konusu hesaplama ile birlikte önceki dönem mali tablolar› 1 Ocak 2007 tarihinden
bafllayarak 8 numaral› Uluslararas› Finansal Raporlama Standard› “Muhasebe Politikalar›, Muhasebe Tahminlerinde De¤ifliklik
ve Hatalar” (“UMS 8”)'e istinaden yeniden düzenlenmifltir.
Yukar›daki hususlar sonucu önceki dönem mali tablolar›n›n yeniden düzenlenmesinin mali tablo büyüklüklerine etkileri afla¤›da
özetlenmifltir:
31 Aral›k 2007
Daha Önce
Raporlanan
(S›n›flamalar
sonras›)
Yolcu uçufl yükümlülükleri
Di¤er k›sa vadeli yükümlülükler
Çal›flanlara sa¤lanan faydalar
Ertelenmifl vergi yükümlülü¤ü (net)
Net dönem kar›
Geçmifl y›llar zararlar›
Sat›fl gelirleri
Sat›fllar›n maliyeti
Yeniden
Düzenlenmifl
348.048.601
31.627.985
-
-
379.676.586
37.387.761
-
-
27.456.781
64.844.542
28.241.529
-
11.422.832
-
39.664.361
139.838.444
(6.325.597)
(2.284.566)
(5.491.356)
125.736.925
291.892.623
(8.830.945)
(2.054.546)
(15.510.358)
265.496.774
(363.500.835)
(16.471.443)
(7.083.719)
(6.455.066)
(393.511.064)
4.877.448.756
(17.939.930)
-
-
4.859.508.826
(3.584.547.121)
-
(1.989.527)
(19.387.948)
(3.605.924.596)
Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m giderleri
(576.454.165)
-
(356.094)
-
(576.810.259)
Genel yönetim giderleri
(170.417.405)
-
(222.562)
-
(170.639.967)
Di¤er faaliyet giderleri
Vergi gelir / (gideri)
Hisse bafl›na kazanç (Kr)
98
Bak›m onar›m
gider tahakkuku
ile ilgili
düzeltme
Kullan›lmam›fl
izin karfl›l›¤›
ile ilgili
düzeltme
S›k uçufl
program›
ile ilgili
düzeltme
(16.820.709)
6.901.249
-
-
(9.919.460)
(112.330.882)
2.207.736
513.637
3.877.590
(105.731.920)
0,167
(0,005)
(0,001)
(0,009)
0,152
2
2.3
Muhasebe Politikalar›nda, Muhasebe Tahminlerindeki De¤ifliklikler ve Hatalar (devam›)
Önceki Dönem Mali Tablolar›n›n Yeniden Düzeltilmesi (devam›)
31 Aral›k 2006
Daha Önce
Raporlanan
(S›n›flamalar
sonras›)
Yolcu uçufl yükümlülükleri
321.743.168
Di¤er k›sa vadeli yükümlülükler
183.944.515
Çal›flanlara sa¤lanan faydalar
Ertelenmifl vergi yükümlülü¤ü (net)
Geçmifl y›llar zararlar›
2.4
Kullan›lmam›fl
izin karfl›l›¤›
ile ilgili
düzeltme
S›k uçufl
program›
ile ilgili
düzeltme
20.589.304
-
-
22.149.729
-
Bak›m onar›m
gider tahakkuku
ile ilgili
düzeltme
-
-
Yeniden
Düzenlenmifl
342.332.472
8.068.833
192.013.348
8.854.649
-
31.004.378
149.979.174
(4.117.861)
(1.770.930)
(1.613.767)
142.476.617
(542.283.756)
(16.471.443)
(7.083.719)
(6.455.066)
(572.293.985)
Yeni ve Revize Edilmifl Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›
Grup cari dönemde Uluslararas› Muhasebe Standartlar› Kurulu (UMSK) ve UMSK'n›n Uluslararas› Finansal Raporlama Yorumlama
Komitesi (UFRSYK) taraf›ndan yay›nlanan ve 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren geçerli olan yeni ve revize edilmifl standartlar ve
yorumlardan kendi faaliyet konusu ile ilgili olanlar› uygulam›flt›r.
Afla¤›da yer alan standartlar ile önceki standartlara getirilen de¤ifliklikler ve yorumlar 1 Ocak 2008 tarihi ve sonras›nda bafllayan
mali dönemler için zorunlu oldu¤u halde Grup'un faaliyetleri için geçerli de¤ildir:
•
UFRSYK 11, “UFRS 2 - Grup ve ‹flletmenin Geri Sat›n Al›nan Kendi Hisselerine ‹liflkin ‹fllemler”,
•
UFRSYK 12, “Hizmet ‹mtiyaz Anlaflmalar›”,
•
UFRSYK 14, “UMS 19- Tan›mlanm›fl Fayda Varl›¤› Üzerindeki S›n›rlama, Asgari Fonlama Gereklilikleri ve Birbirleriyle Olan
Karfl›l›kl› Etkileflimleri”,
UMS 39, UFRS 7 “Finansal Varl›klar›n S›n›fland›r›lmas›na ‹liflkin De¤ifliklikler”
•
99
2
2.4
Yeni ve Revize Edilmifl Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar› (devam›)
2008 y›l›nda henüz yürürlü¤e girmemifl ve Grup taraf›ndan erken uygulanmas› benimsenmemifl standartlar ile mevcut önceki
standartlara getirilen de¤ifliklikler ve yorumlar
Afla¤›daki Standartlar ve Yorumlar bu mali tablolar›n onaylanma tarihinde yay›nlanm›fl ancak yürürlü¤e girmemifltir:
• UFRS 8, “Faaliyet Bölümleri”
1 Ocak 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap
dönemleri için geçerlidir.
• UFRYK 15, “Gayrimenkul fiirketlerinde ‹nflaat Sözleflmeleri”
• UFRYK 16, “Yurtd›fl›ndaki ‹flletme ile ‹lgili Net Yat›r›m›n
Finansal Riskten Korunmas›”
• UFRYK 17, “Parasal Olmayan Varl›klar›n Hissedarlara Da¤›t›m›”
1 Ekim 2008 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan hesap
1 Temmuz 2009 tarihinde veya bu tarihten sonra bafllayan
hesap dönemleri için geçerlidir.
• UFRYK 18, “Müflterilerden Varl›k Transferi”
• UFRS 2, “Hisse Bazl› Ödemeler” Hakedifl Koflullar› ve
‹ptallerine ‹liflkin De¤ifliklik.
• UFRS 1, “Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›n›n
‹lk Kez Uygulanmas›” UFRS'lerin ‹lk Kez Uygulanmas›nda
Yat›r›m Maliyetlerine ‹liflkin De¤ifliklik.
• UFRS 3, “‹flletme Birleflmeleri”
• UMS 27, “Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar”
• UMS 28, “‹fltiraklerdeki Yat›r›mlar”
• UMS 31 “Müflterek Yönetime Tabi Ortakl›klardaki Paylar” Sat›n
Alma Yönteminin Uygulanmas› Hakk›nda Kapsaml› De¤ifliklik.
• UMS 23, “(Revize) Borçlanma Maliyetleri”
Do¤rudan Giderlefltirmeyi Engelleyen Kapsaml› De¤ifliklikler.
• UMS 27, “Konsolide ve Konsolide Olmayan Finansal Tablolar”
UFRS'lerin ‹lk Kez Uygulanmas›nda Yat›r›m Maliyetlerine
100
‹liflkin De¤ifliklik
2
2.4
• UMS 1, “Finansal Tablolar›n Sunumu”
• UMS 32, “Finansal Araçlar: Sunum” Geri Sat›n Alma Opsiyonlu
Finansal Araçlar ve Nakde Çevrilmelerinde Do¤acak
Yükümlülüklerin Aç›klanmas› Hakk›nda De¤ifliklik.
• UMS 1, “Finansal Tablolar›n Sunumu” Do¤rudan Öz kayna¤a
Kaydedilen Net Gelir Tablosu Gereklili¤ine ‹liflkin
Kapsaml› De¤ifliklikler
• UMS 39, “Finansal Araçlar: Muhasebelefltirme ve Ölçme”
Riskten Korunmaya Konu Olabilecek Kalemlere ‹lgili
De¤ifliklikler
2008 y›l›nda henüz yürürlü¤e girmemifl ve Grup taraf›ndan erken uygulanmas› benimsenmemifl standartlar ile mevcut önceki
standartlara getirilen de¤ifliklik ve yorumlar ile ilgili olarak özet bilgiler afla¤›da sunulmufltur.
UFRS 1, “Uluslararas› Finansal Raporlama Standartlar›n›n ‹lk Uygulamas›” ve UMS 27 “ Konsolide ve Konsolide Olmayan Finansal
Tablolar” a yap›lan de¤ifliklik
De¤ifliklik, UFRS'yi ilk defa uygulayan flirketlerin aç›l›fl bilançolar›nda ba¤l› ortakl›klardaki, müfltereken kontrol edilen iflletmelerdeki
veya ifltiraklerdeki yat›r›mlar›n maliyetini UMS 27'ye uygun olarak veya tahmini maliyet de¤erleriyle belirlemelerine olanak
tan›maktad›r. UMS 27'ye yap›lan de¤ifliklik ba¤l› ortakl›k, müfltereken kontrol edilen iflletmeler veya ifltiraklerden elde edilen
temettünün konsolide olmayan finansal tablolarda gelir tablosunda yans›t›lmas›n› gerektirmektedir. Bu de¤iflikli¤in Grup’un
finansal tablolar›na etkisinin olmayaca¤› beklenmektedir.
UFRS 2 “Hisse Bazl› Ödemeler”
De¤iflen standartla, hakedifl koflulu'nun tan›mlanmas› ve performans ve hizmet koflullar› haricindeki koflullar için 'haketmeme
koflulu' kavram›na aç›kl›k getirilmektedir. Standart ayn› zamanda, gerek ‹flletme gerekse karfl› taraf (çal›flan veya hizmet sa¤layan)
taraf›ndan iptal edilen ödüllerin ayn› flekilde muhasebelefltirilece¤ini ifade etmektedir. Bu de¤iflikli¤in Grup'un finansal tablolar›na
etkisinin olmayaca¤› beklenmektedir.
UFRS 8 “Faaliyet Bölümleri”, UMS 14 “Bölümlere Göre Raporlama”n›n yerine geçmektedir. Bu standart, bölümlere göre raporlaman›n
yönetimin bak›fl aç›s›na göre haz›rlanan ve iç raporlamada kullan›lan bölümleme kriterleri baz al›narak yap›lmas›n› getirmektedir.
Grup, UFRS 8'i 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren uygulamaya bafllayacakt›r.
UFRS 8 “Faaliyet Bölümleri”
101
2
2.4
UMS 32 ve UMS 1 'Tasfiye Durumunda Sat›labilir Finansal Araçlar ve Yükümlülükler'
UMS 32'ye getirilen de¤ifliklik tasfiyeden kaynaklanan sat›labilir finansal araçlar ile yükümlülüklerin, belirli kriterler yerine
getirildi¤i takdirde, sermaye arac› olarak s›n›fland›r›lmas›n› gerektirmektedir. UMS 1'e getirilen de¤ifliklik ise, sermaye arac›
olarak s›n›fland›r›lan sat›labilir finansal araçlar›n tan›mlanmas› ve aç›klanmas›n› gerektirmektedir. Bu de¤iflikli¤in grubun finansal
tablolar›na etkisinin olmayaca¤› beklenmektedir.
UMS 23, “(Revize) Borçlanma Maliyetleri”
De¤ifliklik, iflletmelerce, bir özellikli varl›¤›n elde edilmesi, inflaas› veya üretimi ile do¤rudan iliflkilendirilebilen borçlanma
maliyetlerinin, ilgili özellikli varl›¤›n maliyetinin bir parças› olarak aktiflefltirilmesini gerektirmektedir. Borçlanma maliyetlerinin
olufltu¤u anda giderlefltirilmesi seçene¤i bu de¤ifliklik ile sona erecektir. Grup, UMS23 (Revize) standard›n› 1 Ocak 2009 tarihinden
itibaren uygulayacakt›r.
UFRS 3, “‹flletme Birleflmeleri”
De¤ifliklikler, iflletme birleflmelerindeki sat›n al›mlar ile ilgili maliyetlerin olufltu¤u anda gider yaz›lmas›n› ve sat›n al›m s›ras›nda
muhasebelefltirilen koflullu bedelin makul de¤erinde sonradan meydana gelen de¤iflikliklerin flerefiyeden düzeltilmesi yerine
gelir tablosunda dikkate al›nmas›n› gerektirmektedir. Bu de¤iflikli¤in grubun finansal tablolar›na etkisinin olmayaca¤› beklenmektedir.
UFRYK 15, “Gayrimenkul ‹nflaat› ile ‹lgili Anlaflmalar ”
UFRYK 15, bir gayrimenkulün inflaat› için yap›lan anlaflman›n, UMS 11 “‹nflaat Sözleflmeleri” standard› veya UMS 18 “Hâs›lat”
standard› kapsam›na girip girmedi¤inin ve buna ba¤l› olarak da böyle bir gayrimenkul inflas›ndan elde edilen gelirin ne zaman
muhasebelefltirilece¤inin belirlenmesi konusunda yol göstermektedir. Bu de¤iflikli¤in grubun finansal tablolar›na etkisinin
olmayaca¤› beklenmektedir.
UFRYK 16, “Yurtd›fl›ndaki ‹flletmede Bulunan Net Yat›r›m ile ‹lgili Riskten Korunma”
UFRYK 16, üç ana konuya aç›kl›k getirmektedir: Finansal tablolarda kullan›lan sunum para birimi bir iflletmenin finansal korunma
muhasebesi uygulayabilmesine gerekçe oluflturmaz. Dolay›s›yla, bir ana kurulufl yaln›zca kendi finansal tablolar›nda kullan›lan
para birimi ile yabanc› operasyonlar›nda kullan›lan para birimi fark›ndan do¤an kur farklar›n› finansal riskten korunma riski olarak
adland›rabilir. Finansal riskten korunma arac› grup içindeki iflletme ya da iflletmelerce elde tutulabilir. Bu yorumun Grup'un
finansal tablolar›na bir etkisi olmas› beklenmemektedir.
UFRYK 17 “Parasal olmayan varl›klar›n hissedarlara da¤›t›m›”
UFRYK 17, hissedarlar›n teslim alaca¤› parasal veya parasal olmayan varl›klar› seçme hakk›na sahip olmalar› durumu da dahil
olmak üzere, karfl›l›kl› olan tüm parasal olmayan varl›klar›n da¤›t›m› için uygulanacakt›r. Bu yorumun Grup'un finansal tablolar›na
bir etkisi olmas› beklenmemektedir.
102
2
2.4
UFRYK 18 “Müflterilerden Varl›k Transferi”
Yorum, müflterilerden al›nan maddi duran varl›klar›n, inflaat yap›m› için al›nan nakdin veya bu türde müflterilerden al›nan varl›klar›n
muhasebelefltirilmesi konusuna aç›kl›k getirmektedir. Bu yorumun Grup'un finansal tablolar›na bir etkisi olmas› beklenmemektedir.
UMS 1, “Finansal Tablolar›n Sunuluflu” (De¤ifliklik)
Finansal tablolarda sunulan bilgilerin yarar›n› art›rmak amac›yla UMS 1 de¤iflikli¤e tabi tutulmufltur. Özsermaye de¤iflim tablosunun
sadece hissedarlar ile yap›lan ifllemleri içermesi, Kar Zarar Tablosuna ek olarak, “Di¤er Kapsaml› Kar Zarar Tablosu” ad›nda,
tüm gelir ve harcama kalemlerini kar zarar olarak s›n›fland›racak yeni bir finansal tablonun yay›mlanmaya bafllamas› ve yeni
dönemlerde bir önceki döneme ait finansal tablolar›n yeniden yorumlanmas› veya yeni muhasebe politikalar›n›n geriye dönük
olarak üçüncü bir kolonda geçmifl dönemlere ait etkilerinin yay›mlanmas› standartta yap›lan ana de¤iflikliklerdir. Grup, finansal
tablolar›n sunulufluna iliflkin ilgili de¤ifliklikleri 2009'da yapacakt›r.
UMS 39, “Finansal Araçlar: Muhasebelefltirme ve Ölçme” Riskten Korunmaya Konu Olabilecek Kalemlerle ‹lgili De¤ifliklikler
Bu de¤ifliklik, enflasyona karfl› riskten korunma muhasebesinin ancak ilgili finansal arac›n nakit ç›k›fllar›n›n sözleflmeden
kaynaklanacak flekilde enflasyona ba¤l› olmas› halinde yap›labilece¤ine aç›kl›k getirmektedir.
2008 y›l›nda henüz yürürlü¤e girmemifl ancak Grup taraf›ndan erken uygulanmas› benimsenmifl standartlar
• UFRYK 13, “Müflteri Ba¤l›l›k Programlar›”
UFRYK 13, “ Müflteri Ba¤l›l›k Programlar›”
UFRYK 13'e göre, müflteri sadakat programlar› sat›fl ifllemlerinin farkl› bir bilefleni fleklinde muhasebeleflmelidir. Tahsil edilen
bedelin rayiç de¤erinin bir k›sm› müflteriye sa¤lanan menfaatlere da¤›t›larak, söz konusu menfaatler müflteri taraf›ndan kullan›ld›kça
gelir kaydedilmelidir. UFRYK 13'ün uygulamas› henüz yürürlü¤e girmemifl olmas›na ra¤men Grup taraf›ndan erken uygulanmas›
benimsenmifltir (Not 2.3).
103
2
2.5
Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti
‹liflikteki mali tablolar›n haz›rlanmas› s›ras›nda uygulanan önemli muhasebe politikalar› afla¤›daki gibidir:
2.5.1 Netlefltirme/Mahsup
Finansal varl›k ve yükümlülükler, gerekli kanuni hak olmas›, söz konusu varl›k ve yükümlülükleri net olarak de¤erlendirmeye
niyet olmas› veya varl›klar›n elde edilmesi ile yükümlülüklerin yerine getirilmesinin efl zamanl› oldu¤u durumlarda net olarak
gösterilirler.
2.5.2 Has›lat
Yolcu ve kargo tafl›ma gelirleri, tafl›ma hizmeti tamamland›¤›nda faaliyet geliri olarak kaydedilmektedir. Sat›lan ancak henüz
kullan›lmayan (uçulmayan) biletler, yolcu uçufl yükümlülü¤ü olarak kaydedilmektedir.
Grup tarihsel istatistikler kullanarak uçulmayan ve geçerlili¤ini yitirmifl biletler hakk›nda tahmini hesaplamalar yapabilmektedir.
Kullan›lmayaca¤› tahmin edilen biletler, faaliyet geliri içerisinde kaydedilmifltir.
Yolcu gelirlerine iliflkin olarak acentelere verilecek komisyonlar tafl›mac›l›k hizmeti gerçekleflti¤inde gider olarak kaydedilmektedir.
2.5.3 Stoklar
Stoklar maliyet ya da net gerçekleflebilir de¤erinin düflük olan› ile hareketli a¤›rl›kl› ortalama maliyet metodu kullan›larak
de¤erlenmektedir.
2.5.4 Maddi Duran Varl›klar
Maddi varl›klar, enflasyonun etkilerinden ar›nd›r›lm›fl ve 31 Aral›k 2004 tarihi itibariyle düzeltilmifl bafllang›ç de¤erleri ve müteakip
dönemlere iliflkin girifllerin maliyet de¤erlerinden, birikmifl amortisman ve birikmifl de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› düflüldükten sonraki
net de¤eri ile belirtilir. Amortisman, maddi varl›klar›n de¤erleri üzerinden faydal› ömürleri esas al›narak do¤rusal amortisman
yöntemi ile ayr›lmaktad›r.
Maddi varl›klar›n faydal› ömürleri ve hurda de¤erleri afla¤›da belirtilmifltir:
- Binalar
- Uçaklar
- Kargo uça¤›
- Motorlar
- Komponentler
- Tamir edilebilen yedek parçalar
- Simülatörler
- Makina ve ekipmanlar
- Döfleme ve demirbafllar
- Tafl›tlar
- Di¤er maddi varl›klar
Faydal› Ömür (y›l)
25-50
15-20
30
15-20
7
3-7
10-20
3-15
3-15
4-7
4-15
Hurda de¤er
%10-30
% 10
%10-30
%0-10
-
Maddi varl›klar›n elden ç›kar›lmas› ya da bir maddi varl›¤›n hizmetten al›nmas› sonucu oluflan kazanç veya kay›p sat›fl has›lat›
ile varl›¤›n defter de¤eri aras›ndaki fark olarak belirlenir ve gelir tablosuna dahil edilir.
104
2
2.5
Önemli Muhasebe Politikalar›n›n Özeti (devam›)
2.5.5 Kiralama ‹fllemleri
Mülkiyete ait risk ve kazan›mlar›n önemli bir k›sm›n›n kirac›ya ait oldu¤u kiralama ifllemleri, finansal kiralama olarak s›n›fland›r›l›rken
di¤er kiralamalar faaliyet kiralamas› olarak s›n›fland›r›l›r.
Finansal kiralamayla elde edilen varl›klar, kiralama tarihindeki varl›¤›n makul de¤eri, ya da asgari kira ödemelerinin bugünkü
de¤erinden düflük olan› kullan›larak aktiflefltirilir. Kiralayana karfl› olan yükümlülük, bilançoda finansal kiralama yükümlülü¤ü
olarak gösterilir. Finansal kiralama ödemeleri, finansman gideri ve finansal kiralama yükümlü¤ündeki azal›fl› sa¤layan ana para
ödemesi olarak ayr›l›r ve böylelikle borcun geri kalan ana para bakiyesi üzerinden sabit bir oranda faiz hesaplanmas›n› sa¤lar.
Finansal giderler gelir tablosuna kaydedilir.
Faaliyet kiralamalar› için yap›lan ödemeler (kiralayandan kira iflleminin gerçekleflebilmesi için al›nan veya al›nacak olan teflvikler
de kira dönemi boyunca do¤rusal yöntem ile gelir tablosuna kaydedilir), kira dönemi boyunca do¤rusal yöntem ile gelir tablosuna
kaydedilir.
2.5.6 Maddi Olmayan Varl›klar
Maddi olmayan varl›klar, özel maliyetleri, iktisap edilmifl haklar›, bilgi sistemlerini ve bilgisayar yaz›l›mlar›n› içermektedir. Maddi
olmayan varl›klar, enflasyonun etkilerinden ar›nd›r›lm›fl ve 31 Aral›k 2004 tarihi itibariyle düzeltilmifl bafllang›ç de¤erleri ve
müteakip dönemlere iliflkin girifllerin maliyet de¤erlerinden, birikmifl amortisman düflüldükten sonraki net de¤eri ile belirtilir.
Özel maliyetler kira süreleri, di¤er maddi olmayan varl›klar ise faydal› ömürleri olan 5 y›l boyunca do¤rusal amortisman yöntemi
kullan›larak amortismana tabi tutulmaktad›r.
2.5.7 Varl›klarda De¤er Düflüklü¤ü
Grup, ilgili bilanço tarihinde, bir varl›¤a iliflkin de¤er kayb›n›n oldu¤una dair herhangi bir gösterge olup olmad›¤›n› de¤erlendirir.
E¤er böyle bir gösterge mevcutsa, o varl›¤›n geri kazan›labilir tutar› tahmin edilir. E¤er söz konusu varl›¤›n veya o varl›¤a ait nakit
üreten herhangi bir biriminin kay›tl› de¤eri, kullan›m veya sat›fl yoluyla geri kazan›lacak tutar›ndan yüksekse de¤er düflüklü¤ü
meydana gelmifltir. Geri kazan›labilir tutar varl›¤›n net sat›fl fiyat› ile kullan›m de¤erinden yüksek olan› seçilerek bulunur. Kullan›m
de¤eri, bir varl›¤›n sürekli kullan›m›ndan ve faydal› ömrü sonunda elden ç›kar›lmas›ndan elde edilmesi beklenen nakit ak›mlar›n›n
tahmin edilen bugünkü de¤eridir. De¤er düflüklü¤ü kay›plar› konsolide gelir tablosunda muhasebelefltirilir.
Bir varl›kta oluflan de¤er düflüklü¤ü kayb›, o varl›¤›n geri kazan›labilir tutar›ndaki müteakip art›fl›n, de¤er düflüklü¤ünün kay›tlara
al›nmalar›n› izleyen dönemlerde ortaya ç›kan bir olayla iliflkilendirilebilmesi durumunda daha önce de¤er düflüklü¤ü ayr›lan tutar›
geçmeyecek ve varl›¤›n hiç de¤er düflüklü¤ü muhasebelefltirilmemifl flekilde amortismana tabi tutulmaya devam edilerek bulunacak
Grup, de¤er düflüklü¤ü testi yap›lacak en alt seviye nakit yaratan birim olarak topluca uçaklar›n›, yedek motorlar›n› ve simülatörlerini
(“Uçaklar”) belirlemifltir ve de¤er düflüklü¤ü hesaplamas› Uçaklar için toplu bazda yap›lmaktad›r. Grup, Uçaklar›n net defter
de¤erlerinin geri kazan›labilir de¤erlerini afl›p aflmad›¤›n› kontrol ederken, geri kazan›labilir de¤er tespitinde ABD Dolar› net sat›fl
fiyatlar›n› kullanmaktad›r. Uçaklar için net sat›fl fiyat›, uluslararas› ikinci el uçak fiyat kataloglar›na göre tespit edilmektedir. Yedek
motorlar ve simülatörler için net sat›fl fiyat›, ABD Dolar› sat›n alma de¤erlerine göre hesaplanan net defter de¤erleridir.
net defter de¤erini artt›rmayacak flekilde geri çevrilir ve gelir olarak konsolide mali tablolara yans›t›l›r.
105
2
2.5
2.5.7 Varl›klarda De¤er Düflüklü¤ü (devam›)
‹liflikteki finansal tablolarda, net defter de¤erleri ile geri kazan›labilir de¤erler aras›ndaki farktaki dönemsel de¤iflimler di¤er
faaliyetlerden gelir/gider grubu alt›nda de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki azalma/artma olarak kaydedilmektedir. Kur de¤iflimlerinden
kaynaklanan de¤er de¤iflimleri ise finansal gelir/gider grubu alt›nda gösterilmektedir.
2.5.8 Borçlanma Maliyetleri
Tüm borçlanma maliyetleri, olufltuklar› dönemde gelir tablosuna kaydedilmektedir.
2.5.9 Finansal Araçlar
Finansal varl›k ve borçlar, Grup'un bu finansal araçlara hukuki olarak taraf olmas› durumunda Grup'un konsolide mali tablolar›nda
yer al›r.
a) Finansal varl›klar
Finansal yat›r›mlar, gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya zarara yans›t›lan ve gerçe¤e uygun de¤erinden kay›tlara al›nan finansal
varl›klar haricinde kay›tlara gerçe¤e uygun piyasa de¤erinden al›m ifllemiyle do¤rudan iliflkili harcamalar düflüldükten sonra al›n›r.
Yat›r›mlar, yat›r›m araçlar›n›n ilgili piyasa taraf›ndan belirlenen süreye uygun olarak teslimat› koflulunu tafl›yan bir kontrata ba¤l›
olan ticari ifllem tarihinde kay›tlara al›n›r veya kay›tlardan ç›kar›l›r.
Finansal varl›klar “gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya zarara yans›t›lan finansal varl›klar”, “vadesine kadar elde tutulacak
yat›r›mlar”, “sat›lmaya haz›r finansal varl›klar” ve “kredi ve alacaklar” olarak s›n›fland›r›l›r. S›n›fland›rma, finansal varl›klar›n
niteli¤ine ve amac›na ba¤l› olarak yap›l›r ve ilk muhasebelefltirme s›ras›nda belirlenir.
Gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya zarara yans›t›lan finansal varl›klar
Grup'un finansal varl›¤› elde etmesinin bafll›ca amac›n›n yak›n bir tarihte varl›¤› elden ç›karma olmas›, finansal varl›¤›n Grup'un
hep birlikte yönetti¤i ve k›sa vadede oluflan karlar›n hemen realize edildi¤i tan›mlanm›fl bir finansal araç portföyünün bir parças›n›
oluflturmas› ve finansal riske karfl› etkili bir koruma arac› olarak belirlenmeyen tüm türev ürünlerinde söz konusu finansal varl›klar
gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya zarara yans›t›lan finansal varl›klar olarak s›n›fland›r›l›r. Gerçe¤e uygun de¤er fark› kar veya
zarara yans›t›lan finansal varl›klar›n, gerçe¤e uygun de¤erleriyle de¤erlenmesi sonucu oluflan kazanç ya da kay›p, kar/zararda
muhasebelefltirilir. Kar / zarar içinde muhasebelefltirilen net kazanç ya da kay›plar, söz konusu finansal varl›ktan elde edilen faiz
ve / veya temettü tutar›n› da kapsar.
Etkin faiz yöntemi
Finansal varl›¤›n itfa edilmifl maliyet ile de¤erlenmesi ve ilgili faiz gelirinin iliflkili oldu¤u döneme da¤›t›lmas› yöntemidir. Etkin
faiz oran›; finansal arac›n beklenen ömrü boyunca veya uygun olmas› durumunda daha k›sa bir zaman dilimi süresince gelecekte
tahsil edilecek tahmini nakdi, tam olarak ilgili finansal varl›¤›n net bugünkü de¤erine indirgeyen orand›r.
Vadesine kadar elde tutulacak ve sat›lmaya haz›r borçlanma araçlar› ve kredi ve alacaklar olarak s›n›fland›r›lan finansal varl›klar
ile ilgili gelirler etkin faiz yöntemine göre hesaplanmaktad›r.
106
2
2.5
2.5.9 Finansal Araçlar (devam›)
a) Finansal varl›klar (devam›)
Vadesine kadar elde tutulacak yat›r›mlar
Grup'un vadesine kadar elde tutma olana¤› ve niyeti oldu¤u sabit veya belirlenebilir bir ödeme plan›na sahip, sabit vadeli bono
ve tahviller, vadesine kadar elde tutulacak yat›r›mlar olarak s›n›fland›r›l›r. Vadesine kadar elde tutulacak yat›r›mlar etkin faiz
yöntemine göre itfa edilmifl maliyet bedelinden de¤er düflüklü¤ü tutar› düflülerek kay›tlara al›n›r.
Sat›lmaya haz›r finansal varl›klar
Grup taraf›ndan elde tutulan baz› hisse senedi ve borçlanma araçlar› sat›lmaya haz›r finansal varl›klar olarak s›n›fland›r›l›r ve bu
tür varl›klar gerçe¤e uygun de¤erleriyle de¤erlenir.
De¤er düflüklü¤ü giderleri, etkin faiz yöntemine göre hesaplanan faiz gelir ve döviz cinsinden varl›klar›n döviz kuruyla
de¤erlenmelerinden do¤an kay›p ve kazançlar haricinde gerçe¤e uygun de¤erdeki de¤iflikliklerden kaynaklanan kazanç ve kay›plar,
do¤rudan özsermaye içerisinde yat›r›mlar yeniden de¤erlendirme fonunda muhasebelefltirilir. Yat›r›m›n elden ç›kart›lmas› ya da
de¤er düflüklü¤üne u¤ramas› durumunda, önceden yat›r›mlar›n yeniden de¤erlendirme fonunda muhasebelefltirilen toplam kazanç
ya da kay›plar› dönem içi kar / zarar hesaplar›na dahil edilir.
Sat›lmaya haz›r özkaynak araçlar›yla iliflkilendirilen temettüler, Grup ilgili ödemeleri almaya hak kazand›¤› zaman kar / zarar
içinde muhasebelefltirilir.
Yabanc› para cinsinden olan sat›lmaya haz›r parasal varl›klar›n gerçe¤e uygun de¤eri, ilgili yabanc› para cinsinden rayiç de¤erinin
raporlama tarihinde geçerli olan çevrim kuru kullanarak raporlanan para cinsine çevrilmesiyle bulunur. Varl›¤›n, çevrim kurundan
kaynaklanan gerçe¤e uygun de¤erindeki de¤ifliklikler kar/zarar içinde, di¤er de¤ifliklikler ise özkaynak alt›nda muhasebelefltirilir.
Kredi ve alacaklar
Ticari alacaklar, kredi alacaklar› ve di¤er alacaklar, ilk kay›t tarihinde gerçe¤e uygun de¤erleri ile muhasebelefltirilmektedirler.
‹lk kay›t tarihinden sonraki raporlama dönemlerinde, etkin faiz yöntemi kullan›larak iskonto edilmifl maliyeti üzerinden
gösterilmifllerdir.
Finansal varl›klarda de¤er düflüklü¤ü
Gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan finansal varl›klar d›fl›ndaki finansal varl›klar, her bilanço tarihinde bir finansal
tabi tutulur. Finansal varl›¤›n ilk muhasebelefltirilmesinden sonra bir veya birden daha fazla olay›n meydana gelmesi ve söz konusu
olay›n ilgili finansal varl›¤›n veya varl›k grubunun güvenilir bir biçimde tahmin edilebilen gelecekteki tahmini nakit ak›mlar›
üzerindeki olumsuz etkisi sonucunda ilgili finansal varl›¤›n de¤er düflüklü¤üne u¤rad›¤›na iliflkin tarafs›z bir göstergenin bulunmas›
durumunda de¤er düflüklü¤ü zarar› oluflur. Kredi ve alacaklar için de¤er düflüklü¤ü tutar› gelecekte beklenen tahmini nakit
ak›mlar›n›n finansal varl›¤›n etkin faiz oran› üzerinden iskonto edilerek hesaplanan bugünkü de¤eri ile defter de¤eri aras›ndaki
farkt›r.
varl›k veya finansal varl›k grubunun de¤er düflüklü¤üne u¤rad›¤›na iliflkin göstergelerin bulunup, bulunmad›¤›na dair de¤erlendirmeye
107
2
2.5
a) Finansal varl›klar (devam›)
Bir karfl›l›k hesab›n›n kullan›lmas› yoluyla defter de¤erinin azalt›ld›¤› ticari alacaklar haricinde, bütün finansal varl›klarda, de¤er
düflüklü¤ü do¤rudan ilgili finansal varl›¤›n kay›tl› de¤erinden düflülür. Ticari alaca¤›n tahsil edilememesi durumunda bu tutar
karfl›l›k hesab›ndan düflülerek silinir. Karfl›l›k hesab›ndaki de¤iflimler, kar veya zarar içinde muhasebelefltirilir.
Sat›lmaya haz›r özkaynak araçlar› haricinde, de¤er düflüklü¤ü zarar› sonraki dönemde azal›rsa, ve azal›fl de¤er düflüklü¤ü zarar›n›n
muhasebelefltirilmesi sonras›nda meydana gelen bir olayla iliflkilendirilebiliniyorsa, önceden muhasebelefltirilen de¤er düflüklü¤ü
zarar›, de¤er düflüklü¤ünün iptal edilece¤i tarihte yat›r›m›n de¤er düflüklü¤ü hiçbir zaman muhasebelefltirilmemifl olmas›
durumunda ulaflaca¤› itfa edilmifl maliyet tutar›n› aflmayacak flekilde kar / zararda iptal edilir.
De¤er düflüklü¤ü sonras› sat›lmaya haz›r özkaynak araçlar›n›n gerçe¤e uygun de¤erinde sonradan meydana gelen art›fl, do¤rudan
özkaynaklarda muhasebelefltirilir.
Nakit ve nakit benzerleri
Nakit ve nakit benzeri kalemler, nakit para, vadesiz mevduat ve sat›n al›m tarihinden itibaren vadeleri 3 ay veya 3 aydan daha az
olan, hemen nakde çevrilebilecek olan ve önemli tutarda de¤er de¤iflikli¤i riskini tafl›mayan yüksek likiditeye sahip di¤er k›sa
vadeli yat›r›mlard›r. Bu varl›klar›n defter de¤eri gerçe¤e uygun de¤erlerine yak›nd›r.
b) Finansal yükümlülükler
Grup'un finansal yükümlülükleri ve özsermaye araçlar›, sözleflmeye ba¤l› düzenlemelere ve finansal bir yükümlülü¤ün ve özkayna¤a
dayal› bir arac›n tan›mlanma esas›na göre s›n›fland›r›l›r. Grup'un tüm borçlar› düflüldükten sonra kalan varl›klar›ndaki hakk› temsil
eden sözleflme özkayna¤a dayal› finansal araçt›r. Belirli finansal yükümlülükler ve özkayna¤a dayal› finansal araçlar için uygulanan
muhasebe politikalar› afla¤›da belirtilmifltir.
Finansal yükümlülükler ya gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan finansal yükümlülükler olarak ya da di¤er finansal
yükümlülükler olarak s›n›fland›r›l›r.
Gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan finansal yükümlülükler
Gerçe¤e uygun de¤er fark› kâr veya zarara yans›t›lan finansal yükümlülükler, gerçe¤e uygun de¤eriyle kayda al›n›r ve her raporlama
döneminde, bilanço tarihindeki gerçe¤e uygun de¤eriyle yeniden de¤erlenir. Gerçe¤e uygun de¤erlerindeki de¤iflim, kar / zararda
muhasebelefltirilir. Kar/zarar içinde muhasebelefltirilen net kazanç ya da kay›plar, söz konusu finansal yükümlülük için ödenen
faiz tutar›n› da kapsar.
Di¤er finansal yükümlülükler
Di¤er finansal yükümlülükler, finansal borçlar dahil olmak üzere, bafllang›çta ifllem maliyetlerinden ar›nd›r›lm›fl gerçe¤e uygun
de¤erleriyle muhasebelefltirilir.
108
2
2.5
b) Finansal yükümlülükler (devam›)
Di¤er finansal yükümlülükler sonraki dönemlerde etkin faiz oran› üzerinden hesaplanan faiz gideri ile birlikte etkin faiz yöntemi
kullan›larak itfa edilmifl maliyet bedelinden muhasebelefltirilir.
Etkin faiz yöntemi, finansal yükümlülü¤ün itfa edilmifl maliyetlerinin hesaplanmas› ve ilgili faiz giderinin iliflkili oldu¤u döneme
da¤›t›lmas› yöntemidir. Etkin faiz oran›; finansal arac›n beklenen ömrü boyunca veya uygun olmas› durumunda daha k›sa bir zaman
dilimi süresince gelecekte yap›lacak tahmini nakit ödemelerini tam olarak ilgili finansal yükümlülü¤ün net bugünkü de¤erine
indirgeyen orand›r.
Türev finansal araçlar ve finansal riskten korunma muhasebesi
Grup, içinde bulundu¤u sektör ve faaliyetlerinin do¤as› gere¤i, kur ve faiz oranlar›ndaki de¤iflimlere ba¤l› olan finansal risklerden
etkilenebilmektedir.
Faiz oran› riskinin en önemli kayna¤› finansal kiralama borçlar›d›r. Grup'un politikas›, baz› sabit faiz oranl› borçlar›n›, de¤iflken
faiz oranl› borçlara ve Euro cinsinden borçlar›n›, ABD Dolar› cinsinden borçlara dönüfltürmektir.
Grup, bu amaçla türev araçlar kullanmaktad›r.
Türev finansal araçlar, sözleflme tarihindeki gerçe¤e uygun de¤eri ile hesaplan›r ve sonraki raporlama dönemlerinde gerçe¤e
uygun de¤er ile tekrar hesaplan›r. Türev finansal araçlar›n gerçe¤e uygun de¤erindeki de¤iflmeler do¤rudan gelir tablosunda
kay›tlara al›n›r.
2.5.10 ‹flletme Birleflmeleri
Yoktur.
2.5.11 Kur De¤ifliminin Etkileri
‹lgili tarihler itibariyle dönem sonu ve ortalama ABD Dolar› kuru afla¤›daki gibidir:
Dönem Sonu Kuru
Ortalama Kur
31 Aral›k 2008 tarihinde sona eren y›l
1,5123
1,2976
1,1647
1,3003
‹lgili tarihler itibariyle dönem sonu ve ortalama Euro kuru afla¤›daki gibidir:
Dönem Sonu Kuru
Ortalama Kur
2,1408
1,8969
1,7102
1,7773
Y›l içerisinde gerçekleflen döviz ifllemleri, ifllem tarihindeki kurlar kullan›larak Türk Liras›'na çevrilmektedir. Bilançoda yer alan
dövize ba¤l› varl›k ve borçlar, bilanço tarihinde geçerli olan kurlar kullan›larak Türk Liras›'na çevrilmifltir. Bu çevirimden ve dövizli
ifllemlerin tahsil / tediyelerinden kaynaklanan kambiyo karlar› / zararlar› gelir tablosunda yer almaktad›r.
109
2
2.5
2.5.12 Hisse Bafl›na Kazanç
Hisse bafl›na kazanç, net kar›n ilgili dönem içinde mevcut hisselerin a¤›rl›kl› ortalama adedine bölünmesi ile tespit edilir. Türkiye'de
flirketler, sermayelerini, hissedarlar›na geçmifl y›l karlar›ndan da¤›tt›klar› “bedelsiz hisse” yolu ile artt›rabilmektedirler. Hisse
bafl›na kazanç hesaplan›rken, bu bedelsiz hisse ihrac› ç›kar›lm›fl hisseler olarak say›l›r. Dolay›s›yla hisse bafl›na kazanç hesaplamas›nda
kullan›lan a¤›rl›kl› hisse adedi ortalamas›, hisselerin bedelsiz olarak ç›kar›lmas›n› geriye dönük olarak uygulamak suretiyle elde
edilir.
2.5.13 Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar
Bilanço tarihinden sonraki olaylar; kara iliflkin herhangi bir duyuru veya di¤er seçilmifl finansal bilgilerin kamuya aç›klanmas›ndan
sonra ortaya ç›km›fl olsalar bile, bilanço tarihi ile bilançonun yay›m› için yetkilendirilme tarihi aras›ndaki tüm olaylar› kapsar.
Grup, bilanço tarihinden sonraki düzeltme gerektiren olaylar›n ortaya ç›kmas› durumunda, mali tablolara al›nan tutarlar› bu yeni
duruma uygun flekilde düzeltir.
2.5.14 Karfl›l›klar, fiarta Ba¤l› Yükümlülükler ve fiarta Ba¤l› Varl›klar
Geçmifl olaylardan kaynaklanan mevcut bir yükümlülü¤ün bulunmas›, yükümlülü¤ün yerine getirilmesinin muhtemel olmas›
ve söz konusu yükümlülük tutar›n›n güvenilir bir flekilde tahmin edilebilir olmas› durumunda mali tablolarda karfl›l›k ayr›l›r.
Karfl›l›k olarak ayr›lan tutar, yükümlülü¤e iliflkin risk ve belirsizlikler göz önünde bulundurularak, bilanço tarihi itibar›yla
yükümlülü¤ün yerine getirilmesi için yap›lacak harcaman›n tahmin edilmesi yoluyla hesaplan›r.
Karfl›l›¤›n, mevcut yükümlülü¤ün karfl›lanmas› için gerekli tahmini nakit ak›mlar›n› kullanarak ölçülmesi durumunda söz konusu
karfl›l›¤›n defter de¤eri, ilgili nakit ak›mlar›n›n bugünkü de¤erine eflittir.
Karfl›l›¤›n ödenmesi için gerekli olan ekonomik faydan›n bir k›sm› ya da tamam›n›n üçüncü taraflarca karfl›lanmas›n›n beklendi¤i
durumlarda, tahsil edilecek tutar, ilgili tutar›n tahsil edilmesinin hemen hemen kesin olmas› ve güvenilir bir flekilde ölçülmesi
halinde varl›k olarak muhasebelefltirilir.
Zarara sebebiyet verecek sözleflmeler
Zarara sebebiyet verecek sözleflmelerden kaynaklanan mevcut yükümlülükler, karfl›l›k olarak hesaplan›r ve muhasebelefltirilir.
Grup'un, sözleflmeye ba¤l› yükümlülüklerini yerine getirmek için katlan›lacak kaç›n›lmaz maliyetlerin bahse konu sözleflmeye
iliflkin olarak elde edilmesi beklenen ekonomik faydalar› aflan sözleflmesinin bulunmas› halinde, zarara sebebiyet verecek
sözleflmenin varoldu¤u kabul edilir.
110
2
2.5
2.5.15 ‹liflkili Taraflar
Afla¤›daki kriterlerden birinin varl›¤›nda, taraf fiirket ile iliflkili say›l›r:
(a) Söz konusu taraf›n, do¤rudan ya da dolayl› olarak bir veya birden fazla arac› yoluyla:
(i)
‹flletmeyi kontrol etmesi, iflletme taraf›ndan kontrol edilmesi ya da iflletme ile ortak kontrol alt›nda bulunmas›
(ana ortakl›klar, ba¤l› ortakl›klar ve ayn› ifl dal›ndaki ba¤l› ortakl›klar dahil olmak üzere);
(ii) fiirket üzerinde önemli etkisinin olmas›n› sa¤layacak pay›n›n olmas›; veya
(iii) fiirket üzerinde ortak kontrole sahip olmas›;
(b) Taraf›n, fiirket'in bir ifltiraki olmas›;
(c) Taraf›n, fiirket'in ortak giriflimci oldu¤u bir ifl ortakl›¤› olmas›;
(d) Taraf›n, fiirket'in veya ana ortakl›¤›n›n kilit yönetici personelinin bir üyesi olmas›;
(e) Taraf›n, (a) ya da (d) de bahsedilen herhangi bir bireyin yak›n bir aile üyesi olmas›;
(f) Taraf›n; kontrol edilen, ortak kontrol edilen ya da önemli etki alt›nda veya (d) ya da (e)'de bahsedilen herhangi bir bireyin
do¤rudan ya da dolayl› olarak önemli oy hakk›na sahip oldu¤u bir iflletme olmas›;
(g) Taraf›n, iflletmenin ya da iflletme ile iliflkili taraf olan bir iflletmenin çal›flanlar›na iflten ayr›lma sonras›nda sa¤lanan fayda
planlar› olmas› gerekir.
2.5.16 Finansal Bilgilerin Bölümlere Göre Raporlanmas›
Raporlanabilir bölüm, bölüm bilgileri aç›klanmas› zorunlu olan bir endüstriyel bölüm veya co¤rafi bölümdür. Endüstriyel bölümler,
belirli bir mal veya hizmeti ya da birbirleriyle iliflkili mal veya hizmet grubunu sa¤lama veya risk ve fayda aç›s›ndan Grup'un di¤er
bölümlerinden farkl› özelliklere sahip bölümlerdir. Co¤rafi bölümler, Grup'un belirli bir ekonomik çevrede mal veya hizmet temin
eden ve risk ve fayda aç›s›ndan baflka bir ekonomik çevre içerisinde faaliyet gösteren di¤er bölümlerden farkl› özelliklere sahip
bölümlerdir.
Bir endüstriyel bölümün veya co¤rafi bölümün raporlanabilir bölüm olarak belirlenebilmesi için gereklilik, bölüm has›lat›n›n büyük
bir ço¤unlu¤unun grup d›fl› müflterilere yap›lan sat›fllardan kazan›lmas› ve grup d›fl› müflterilere yap›lan sat›fllardan ve di¤er
bölümler ile gerçeklefltirilen ifllemlerden elde edilen bölüm has›lat›n›n, tüm bölümlere iliflkin iç ve d›fl toplam has›lat›n en az
%10'unu oluflturmas› veya kar veya zararla sonuçlanan bölüm sonucunun kar elde edilen bölümlerin toplam sonuçlar› ve zarar
eden bölümlerin toplam sonuçlar›n›n mutlak anlamda büyük olan›n›n en az %10'una isabet etmesi veya bölüm varl›klar›n›n, tüm
bölümlerin toplam varl›klar›n›n en az %10'unu oluflturmas›d›r.
Grup'un risk ve fayda oranlar›n›n özellikle üretti¤i mal ve hizmetlerdeki farkl›l›klardan etkilenmesi sebebiyle, bölüm bilgilerinin
raporlanmas›na yönelik birinci format olarak endüstriyel bölümler belirlenmifltir. Co¤rafi bölümler baz›ndaki bilgiler, Grup'un
faaliyetlerinin, konsolide mali tablolar genelinde ve parasal önemsellik kavram›nda, Türkiye d›fl›ndaki co¤rafi bölümler aç›s›ndan
raporlanabilir bölüm özelli¤i göstermedi¤inden dolay› konsolide mali tablolarda yer verilmemifltir (Dipnot 5).
111
2
2.5
2.5.17 ‹nflaat Sözleflmeleri
Yoktur.
2.5.18 Durdurulan Faaliyetler
Yoktur.
2.5.19 Devlet Teflvik ve Yard›mlar›
Devlet ba¤›fllar›, ba¤›fllar›n al›naca¤›na ve Grup'un uymakla yükümlü oldu¤u flartlar› karfl›lad›¤›na dair makul bir güvence oldu¤unda
gerçe¤e uygun de¤erleri üzerinden kayda al›n›rlar.
Maliyetlere iliflkin devlet ba¤›fllar›, karfl›layacaklar› maliyetlerle efllefltikleri ilgili dönemler boyunca tutarl› bir flekilde gelir olarak
muhasebelefltirilir.
Maddi duran varl›klara iliflkin devlet ba¤›fllar›, ertelenmifl devlet ba¤›fllar› olarak cari olmayan borçlar alt›na s›n›fland›r›l›r ve faydal›
ömürleri üzerinden do¤rusal amortisman uygulanarak gelir tablosuna alacak kaydedilir.
2.5.20 Yat›r›m Amaçl› Gayrimenkuller
Yat›r›m amaçl› gayrimenkuller, kira ve/veya de¤er art›fl kazanc› elde etmek amac›yla elde tutulan gayrimenkuller olup ilk olarak
maliyet de¤erleri ve buna dahil olan ifllem maliyetleri ile ölçülürler. Bafllang›ç muhasebelefltirmesi sonras›nda yat›r›m amaçl›
gayrimenkuller, bilanço tarihi itibariyle piyasa koflullar›n› yans›tan gerçe¤e uygun de¤er ile de¤erlenirler. Yat›r›m amaçl›
gayrimenkullerin gerçe¤e uygun de¤erindeki de¤iflikliklerden kaynaklanan kazanç veya zararlar olufltuklar› dönemde gelir
tablosuna dahil edilirler.
Yat›r›m amaçl› gayrimenkuller, sat›lmalar› veya kullan›lamaz hale gelmeleri ve sat›fl›ndan gelecekte herhangi bir ekonomik yarar
sa¤lanamayaca¤›n›n belirlenmesi durumunda bilanço d›fl› b›rak›l›rlar. Yat›r›m amaçl› gayrimenkulun kullan›m süresini doldurmas›ndan
veya sat›fl›ndan kaynaklanan kar/zarar, olufltuklar› dönemde gelir tablosuna dahil edilir.
2.5.21 Kurum Kazanc› Üzerinden Hesaplanan Vergiler
Türk Vergi Mevzuat›, ana flirket ve onun ba¤l› ortakl›¤›na konsolide vergi beyannamesi haz›rlamas› izni vermedi¤inden, ekli konsolide
mali tablolarda da yans›t›ld›¤› üzere, vergi karfl›l›klar› her bir iflletme baz›nda ayr› olarak hesaplanm›flt›r.
Gelir vergisi gideri, cari vergi ve ertelenmifl vergi giderinin toplam›ndan oluflur.
Cari vergi
Cari y›l vergi yükümlülü¤ü, dönem kar›n›n vergiye tabi olan k›sm› üzerinden hesaplan›r. Vergiye tabi kâr, di¤er y›llarda vergilendirilebilir
ya da vergiden indirilebilir kalemler ile vergilendirilmesi ya da vergiden indirilmesi mümkün olmayan kalemleri hariç tutmas›
nedeniyle, gelir tablosunda yer verilen kârdan farkl›l›k gösterir. Grup'un cari vergi yükümlülü¤ü bilanço tarihi itibar›yla yasallaflm›fl
ya da önemli ölçüde yasallaflm›fl vergi oran› kullan›larak hesaplanm›flt›r.
112
2
2.5
2.5.21 Kurum Kazanc› Üzerinden Hesaplanan Vergiler (devam›)
Ertelenmifl vergi
Ertelenmifl vergi yükümlülü¤ü veya varl›¤›, varl›klar›n ve yükümlülüklerin mali tablolarda gösterilen tutarlar› ile yasal vergi matrah›
hesab›nda dikkate al›nan tutarlar› aras›ndaki geçici farkl›l›klar›n bilanço yöntemine göre vergi etkilerinin yasallaflm›fl vergi oranlar›
dikkate al›narak hesaplanmas›yla belirlenmektedir. Ertelenmifl vergi yükümlülükleri vergilendirilebilir geçici farklar›n tümü için
hesaplan›rken, indirilebilir geçici farklardan oluflan ertelenmifl vergi varl›klar›, gelecekte vergiye tabi kar elde etmek suretiyle
söz konusu farklardan yararlanman›n kuvvetle muhtemel olmas› flart›yla hesaplanmaktad›r. Bahse konu varl›k ve yükümlülükler,
ticari ya da mali kar/zarar› etkilemeyen iflleme iliflkin geçici fark, flerefiye veya di¤er varl›k ve yükümlülüklerin ilk defa mali
tablolara al›nmas›ndan (iflletme birleflmeleri d›fl›nda) kaynaklan›yorsa muhasebelefltirilmez.
Ertelenmifl vergi yükümlülükleri, Grup'un geçici farkl›l›klar›n ortadan kalkmas›n› kontrol edebildi¤i ve yak›n gelecekte bu fark›n
ortadan kalkma olas›l›¤›n›n düflük oldu¤u durumlar haricinde, ba¤l› ortakl›k ve ifltiraklerdeki yat›r›mlar ve ifl ortakl›klar›ndaki
paylar ile iliflkilendirilen vergilendirilebilir geçici farklar›n tümü için hesaplan›r. Bu tür yat›r›m ve paylar ile iliflkilendirilen
vergilendirilebilir geçici farklardan kaynaklanan ertelenmifl vergi varl›klar›, yak›n gelecekte vergiye tabi yeterli kar elde etmek
suretiyle söz konusu farklardan yararlanman›n kuvvetle muhtemel olmas› ve gelecekte ilgili farklar›n ortadan kalkmas›n›n
muhtemel olmas› flartlar›yla hesaplanmaktad›r.
Ertelenmifl vergi varl›¤›n›n kay›tl› de¤eri, her bilanço tarihi itibariyle gözden geçirilir. Ertelenmifl vergi varl›¤›n›n kay›tl› de¤eri, bir
k›sm›n›n veya tamam›n›n sa¤layaca¤› faydan›n elde edilmesine imkan verecek düzeyde mali kar elde etmenin muhtemel olmad›¤›
ölçüde azalt›l›r.
Ertelenmifl vergi varl›klar› ve yükümlülükleri varl›klar›n gerçekleflece¤i veya yükümlülüklerin yerine getirilece¤i dönemde geçerli
olmas› beklenen ve bilanço tarihi itibariyle yasallaflm›fl veya önemli ölçüde yasallaflm›fl vergi oranlar› (vergi düzenlemeleri)
üzerinden hesaplan›r. Ertelenmifl vergi varl›klar› ve yükümlülüklerinin hesaplanmas› s›ras›nda, Grup'un bilanço tarihi itibariyle
varl›klar›n›n defter de¤erini geri kazanmas› ya da yükümlülüklerini yerine getirmesi için tahmin etti¤i yöntemlerin vergi sonuçlar›
dikkate al›n›r.
Ertelenmifl vergi varl›klar› ve yükümlülükleri, cari vergi varl›klar›yla cari vergi yükümlülüklerini mahsup etme ile ilgili yasal bir
hakk›n olmas› veya söz konusu varl›k ve yükümlülüklerin ayn› vergi mercii taraf›ndan toplanan gelir vergisiyle iliflkilendirilmesi
ya da Grup'un cari vergi varl›k ve yükümlülüklerini netlefltirmek suretiyle ödeme niyetinin olmas› durumunda mahsup edilir.
Dönem cari ve ertelenmifl vergisi
Do¤rudan özkaynakta alacak ya da borç olarak muhasebelefltirilen kalemler (ki bu durumda ilgili kalemlere iliflkin ertelenmifl
haricindeki cari vergi ile döneme ait ertelenmifl vergi, gelir tablosunda gider ya da gelir olarak muhasebelefltirilir. ‹flletme
birleflmelerinde, flerefiye hesaplanmas›nda ya da sat›n alan›n, sat›n al›nan ba¤l› ortakl›¤›n tan›mlanabilen varl›k, yükümlülük ve
flarta ba¤l› borçlar›n›n gerçe¤e uygun de¤erinde elde etti¤i pay›n sat›n al›m maliyetini aflan k›sm›n›n belirlenmesinde vergi etkisi
göz önünde bulundurulur.
vergi de do¤rudan özkaynakta muhasebelefltirilir) ile iliflkilendirilen ya da iflletme birleflmelerinin ilk kayda al›m›ndan kaynaklananlar
113
2
2.5
2.5.22 Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar / K›dem Tazminatlar›
Türkiye'de mevcut kanunlar ve toplu ifl sözleflmeleri hükümlerine göre k›dem tazminat›, emeklilik veya iflten ç›kar›lma durumunda
ödenmektedir. Güncellenmifl olan UMS 19 Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar Standard› (“UMS 19”) uyar›nca söz konusu türdeki
ödemeler tan›mlanm›fl emeklilik fayda planlar› olarak nitelendirilir.
Bilançoda muhasebelefltirilen k›dem tazminat› yükümlülü¤ü, tüm çal›flanlar›n emeklilikleri dolay›s›yla ileride do¤mas› beklenen
yükümlülük tutarlar›n›n net bugünkü de¤erine göre hesaplanm›fl ve finansal tablolara yans›t›lm›flt›r. Hesaplanan tüm aktüeryal
kazançlar ve kay›plar gelir tablosuna yans›t›lm›flt›r.
2.5.23 Emeklilik Planlar›
Yoktur.
2.5.24 Tar›msal Faaliyetler
Yoktur.
2.5.25 Nakit Ak›m Tablosu
Nakit ak›m tablosunda, döneme iliflkin nakit ak›mlar› esas, yat›r›m ve finansman faaliyetlerine dayal› bir biçimde s›n›fland›r›larak
raporlan›r.
Esas faaliyetlerden kaynaklanan nakit ak›mlar›, Grup'un sat›fl faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ak›mlar›n› gösterir.
Yat›r›m faaliyetleriyle ilgili nakit ak›mlar›, Grup'un yat›r›m faaliyetlerinde (sabit yat›r›mlar ve finansal yat›r›mlar) kulland›¤› ve elde
etti¤i nakit ak›mlar›n› gösterir.
Finansman faaliyetlerine iliflkin nakit ak›mlar›, Grup'un finansman faaliyetlerinde kulland›¤› kaynaklar› ve bu kaynaklar›n geri
ödemelerini gösterir.
Haz›r de¤erler, nakit para, vadesiz mevduat ve sat›n al›m tarihinden itibaren vadeleri 3 ay veya 3 aydan daha az olan, hemen nakde
çevrilebilecek olan ve önemli tutarda de¤er de¤iflikli¤i riskini tafl›mayan yüksek likiditeye sahip di¤er k›sa vadeli yat›r›mlard›r.
2.5.26 Sermaye ve Temettüler
Adi hisseler, özsermaye olarak s›n›fland›r›l›r. Adi hisseler üzerinden da¤›t›lan temettüler, beyan edildi¤i dönemde birikmifl kardan
indirilerek kaydedilir.
2.5.27 Hibe Krediler
Hibe krediler, uçak ve motorlar›n sat›n al›mlar›nda veya finansal kiralama yöntemiyle elde edilmelerinde kazan›lmaktad›r. Grup,
hibe kredileri aktiflerin maliyetinden düfltükten sonra aktifleri ekonomik ömürleri süresince itfa etmektedir. Faaliyet kiralamas›na
iliflkin kazan›lan hibe krediler, ertelenmifl gelir olarak kaydedilmekte ve kiralama süresince itfa edilmektedir.
2.5.28 Tahmin Uygulamas›
114
Finansal tablolar›n UFRS'ye uygun olarak haz›rlanabilmesi, yönetimin raporlanan varl›k ve yükümlülükleri, koflullu borçlar›, gelir
ve giderleri etkileyebilecek tahminler yapmas›n› gerektirmektedir. Gerçek sonuçlar bu tahminlerden farkl› olabilir.
2
2.5
2.5.29 Bak›m ve Onar›m Giderleri
Maddi varl›klar›n ve kiralanan varl›klar›n düzenli bak›m› ve onar›m› için yap›lan harcamalar, ilgili döneme faaliyet gideri olarak
kaydedilmektedir. Sahip olunan veya finansal kiralama ile al›nan uçaklar›n büyük bak›mlar› yap›ld›kça gider olarak kaydedilmekte;
operasyonel kiralanan uçaklar›n bak›mlar› ise periyodik bazda gider olarak tahakkuk ettirilmektedir.
2.5.30 S›k Uçufl Program›
Grup, üyelerine “Miles and Smiles” ad›nda bir S›k Uçufl Program› (Frequent Flyer Program) dahilinde birikmifl mesafe üzerinden
ücretsiz uçufl ödülü vermektedir. Uçufl ödülü sat›fl ifllemlerinin farkl› bir bilefleni fleklinde muhasebelefltirilmektedir. Tahsil edilen
bedelin rayiç de¤erinin bir k›sm› müflteriye sa¤lanan menfaatlere da¤›t›larak, söz konusu menfaatler müflteri taraf›ndan kullan›ld›kça
gelir kaydedilmektedir.
Grup, ayn› zamanda “Shop & Miles” Program› dahilinde kat›l›mc›lara mil kredisi satmaktad›r. Bu gelirin bir k›sm› ertelenmifl gelir
olarak kaydedilmekte ve seyahat sa¤land›kça gelir olarak kaydedilmektedir.
2.6
Önemli muhasebe tahminleri ve varsay›mlar
Finansal tablolar›n haz›rlanmas›, bilanço tarihi itibariyle raporlanan varl›klar ve yükümlülüklerin tutarlar›n›, koflullu varl›klar›n
ve yükümlülüklerin aç›klamas›n› ve hesap dönemi boyunca raporlanan gelir ve giderlerin tutarlar›n› etkileyebilecek tahmin ve
varsay›mlar›n kullan›lmas›n› gerektirmektedir. Grup gelece¤e yönelik tahmin ve varsay›mlarda bulunmaktad›r. Muhasebe tahminleri
do¤as› gere¤i gerçekleflen sonuçlarla birebir ayn› tutarlarda neticelenmeyebilir. Gelecek finansal raporlama döneminde, varl›k
ve yükümlülüklerin kay›tl› de¤erinde önemli düzeltmelere neden olabilecek tahmin ve varsay›mlar afla¤›da belirtilmifltir:
Varl›klarda De¤er Düflüklü¤ü tespit çal›flmas›:
Grup'un varl›klarda de¤er düflüklü¤ü ile ilgili temel varsay›mlar› ve hesaplama yöntemi Not 2.5.7'de aç›klanm›flt›r.
S›k uçufl program› yükümlülü¤ü hesaplamas›:
Not 2.5.30'de belirtild¤i gibi, Grup'un üyeleri için “Miles and Smiles” ve “Shop & Miles” adlar›nda uygulamaya koydu¤u programlar›
bulunmaktad›r. Sözkonusu programlara iliflkin yükümlülük hesaplamalar›nda geçmifl y›llarda gerçekleflmifl veriler üzerinden
istatistiki yöntemler kullan›larak bulunan kullan›m oran› ve mil bedeli tutarlar› kullan›lm›flt›r. Ayr›ca Grup, Not 2.3'te belirtildi¤i
gibi UFRYK 13, “Müflteri Ba¤›ml›l›k Programlar›" yorumunu henüz yürürlü¤e girmemifl olmas›na ra¤men erken uygulamay›
benimsemifltir.
Maddi varl›klar›n faydal› ömürleri ve hurda de¤erleri:
3
‹fiLETME B‹RLEfiMELER‹
Yoktur.
4
‹fi ORTAKLIKLARI
Yoktur.
Grup, maddi varl›klar›n üzerinden Not 2.5.4'te belirtilen faydal› ömürleri ve hurda de¤erleri dikkate alarak amortisman ay›rmaktad›r.
115
5
BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA
Faaliyet Alanlar›
Grup, 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle a¤›rl›kl› olarak tek bir endüstride faaliyet göstermektedir. Ana faaliyet alan› yurt içinde ve
d›fl›nda Türkiye ba¤lant›l› yolcu ve kargo hava tafl›mac›l›¤› yapmak ve uçaklar için teknik bak›m hizmeti sa¤lamakt›r.
Co¤rafi Alanlar
Gelir analizi, Grup'un hizmet verdi¤i uçufl hatlar› baz al›narak yap›lmaktad›r. Türkiye'de yap›lan yolcu ve kargo tafl›ma gelirleri,
yurtiçi hizmet geliri olarak kaydedilmektedir. Tarifeli ve tarifesiz bütün yurtd›fl› uçufl gelirleri uçuflun yap›ld›¤› co¤rafi bölgelere
göre kaydedilmektedir.
5.1.
Toplam Varl›klar ve Yükümlülükler
Toplam Varl›klar
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
7.831.690.828
4.890.714.620
Havac›l›k
Teknik
444.054.277
401.029.690
Toplam
8.275.745.105
5.291.744.310
Eksi: Konsolidasyon eliminasyonlar›
(404.109.549)
(369.300.235)
7.871.635.556
4.922.444.075
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
4.845.103.732
3.042.813.141
Konsolide mali tablolara göre
toplam varl›klar
Toplam Yükümlülükler
Havac›l›k
Teknik
Toplam
Eksi: Konsolidasyon eliminasyonlar›
93.546.882
87.450.922
4.938.650.614
3.130.264.063
(53.602.154)
(55.721.467)
4.885.048.460
3.074.542.596
Konsolide mali tablolara göre
toplam yükümlülükler
5.2.
Faaliyet Kar›/(Zarar›)
Bölüm Sonuçlar›:
Bölümleraras›
01 Ocak 2008-31 Aral›k 2008
Sat›fl gelirleri
116
Havac›l›k
Teknik
Eliminasyon
Toplam
6.005.865.887
615.219.281
(497.910.959)
6.123.174.209
(4.607.738.807)
(533.636.020)
491.143.450
(4.650.231.377)
Brüt kar / (zarar)
1.398.127.080
81.583.261
(6.767.509)
1.472.942.832
Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderleri
(632.369.295)
(3.714.723)
208.010
(635.876.008)
(172.203.555)
(34.289.692)
2.680.066
(203.813.181)
Di¤er faaliyet gelirleri
58.451.034
17.899.690
(19.660.196)
56.690.528
(89.018.085)
(37.081.214)
23.539.629
(102.559.670)
Faaliyet kar› / (zarar›)
562.987.179
24.397.322
-
587.384.501
5
BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devam›)
5.2.
Faaliyet Kar›/(Zarar›) (devam›)
Maddi Duran Varl›k De¤er Düflüklü¤üne ‹liflkin Gelir Tablosu Kalemleri:
Bölümleraras›
01 Ocak 2008-31 Aral›k 2008
Havac›l›k
Teknik
Eliminasyon
Toplam
(69.275.908)
-
-
(69.275.908)
1.012.109.406
-
-
1.012.109.406
Maddi Varl›k De¤er Düflüfl
Karfl›l›¤›ndaki Reel Art›fl
(Di¤er Faaliyetlerden Giderler)
Maddi Varl›k De¤er Düflüfl Karfl›l›¤›nda
Kur De¤ifliminden Kaynaklanan Azal›fl
(Finansal Gelir)
Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlara ‹liflkin Gelir Tablosu Kalemleri:
Bölümleraras›
01 Ocak 2008-31 Aral›k 2008
Havac›l›k
Teknik
Eliminasyon
Toplam
4.042.859
(470.485)
-
3.572.374
Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen
Yat›r›mlar›n Kar/(Zararlar›ndaki) Paylar
Bölüm Sonuçlar›:
Bölümleraras›
01 Ocak 2007-31 Aral›k 2007
Havac›l›k
Teknik
Eliminasyon
Toplam
4.803.709.345
593.130.196
(537.330.715)
4.859.508.826
(3.571.461.131)
(565.035.173)
530.571.708
(3.605.924.596)
Brüt kar / (zarar)
1.232.248.214
28.095.023
(6.759.007)
1.253.584.230
Sat›fl gelirleri
(574.362.175)
(2.454.780)
6.696
(576.810.259)
(143.115.793)
(28.341.664)
817.490
(170.639.967)
Di¤er faaliyet gelirleri
223.299.004
9.004.150
(5.758.474)
226.544.680
(9.169.488)
(12.443.267)
11.693.295
(9.919.460)
Faaliyet kar› / (zarar›)
728.899.762
(6.140.538)
-
722.759.224
Maddi Duran Varl›k De¤er Düflüklü¤üne ‹liflkin Gelir Tablosu Kalemleri:
Bölümleraras›
01 Ocak 2007-31 Aral›k 2007
Havac›l›k
Teknik
Eliminasyon
Toplam
178.731.865
-
-
178.731.865
(468.893.946)
-
-
(468.893.946)
Maddi Varl›k De¤er Düflüfl
Karfl›l›¤›ndaki Reel Azal›fl
(Di¤er Faaliyetlerden Gelirler)
Maddi Varl›k De¤er Düflüfl Karfl›l›¤›nda
(Finansal Gider)
Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlara ‹liflkin Gelir Tablosu Kalemleri:
Bölümleraras›
01 Ocak 2007-31 Aral›k 2007
Havac›l›k
Teknik
Eliminasyon
Toplam
15.489.140
-
-
15.489.140
Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen
Yat›r›mlar›n Kar/ (Zararlar›ndaki) Paylar
Kur De¤ifliminden Kaynaklanan Art›fl
117
5
BÖLÜMLERE GÖRE RAPORLAMA (devam›)
5.3.
Yat›r›m Faaliyetleri
Bölümleraras›
01 Ocak 2008-31 Aral›k 2008
Havac›l›k
Teknik
Eliminasyon
Toplam
1.180.306.571
118.885.388
-
1.299.191.959
Cari dönem amortisman gideri ve itfa pay›
310.842.502
82.983.692
-
393.826.194
Maddi varl›klar birikmifl de¤er düflüklü¤ü
360.198.667
-
-
360.198.667
Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen ifltirakler
39.872.359
3.765.565
-
43.637.924
Havac›l›k
Teknik
Eliminasyon
Toplam
703.014.972
108.493.496
-
811.508.468
Cari dönem amortisman gideri ve itfa pay›
262.343.010
102.507.555
-
364.850.565
Maddi varl›klar birikmifl de¤er düflüklü¤ü
1.303.032.165
-
-
1.303.032.165
Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen ifltirakler
38.370.043
-
-
38.370.043
Maddi ve maddi olmayan varl›k al›m›
Bölümleraras›
01 Ocak 2007-31 Aral›k 2007
Maddi ve maddi olmayan varl›k al›m›
6
NAK‹T VE NAK‹T BENZERLER‹
Nakit ve nakit benzerlerinin dökümü afla¤›daki gibidir:
Kasa
Al›nan çekler
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
356.049
372.624
244.458
144.736
Banka - vadeli mevduatlar
365.786.513
399.915.290
Banka - vadesiz mevduatlar
122.908.559
71.505.567
15.610.142
8.257.998
504.905.721
480.196.215
Di¤er haz›r de¤erler
31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle yabanc› para banka bakiyeleri 339.442.970 TL'dir (31 Aral›k 2007: 391.171.073 TL).
Vadeli Mevduatlar:
Anapara
90.700.000
Para Birimi
TL
Aç›l›fl Tarihi
17.11.2008
31.12.2008
23.050.000
149.270.034
Euro
USD
Faiz Oran›
Vade
31 Aral›k 2008
02.01.2009
%13,50 - %23,50
22.01.2009
90.700.00
05.02.2009
49.345.440
24.10.2008
%7,76
02.01.2009
31.12.2008
%2,00 - %7,50
22.01.2009
07.11.2008
225.741.073
365.786.513
Anapara
Para Birimi
Faiz Oran›
05.11.200772.700.000
TL
31.12.2007
Euro
27.849.804
USD
31.12.2007
118
05.02.2008
72.700.000
02.01.2008%4,75 - %5,75
03.12.200731.12.2007
31 Aral›k 2007
02.01.2008%17,90 - %18,52
22.10.2007172.365.000
Vade
21.02.2008
294.778.623
01.01.2008%4,30 - %5,80
28.01.2008
32.436.667
399.915.290
F‹NANSAL YATIRIMLAR
K›sa vadeli finansal yat›r›mlar afla¤›daki gibidir:
3 aydan uzun vadeli mevduatlar
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
1.403.033.703
292.020.000
31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle yabanc› para banka bakiyeleri 858.433.703 TL'dir (31 Aral›k 2007: 171.020.000 TL).
3 aydan uzun vadeli mevduatlar:
Anapara
Para Birimi
Faiz Oran›
21.05.2008
544.600.000
TL
107.460.000
Euro
415.515.000
USD
22.12.2008
03.09.2009
544.600.000
19.01.2009
%6,50 - %8,50
23.01.200815.12.2008
31 Aral›k 2008
05.01.2009
%19,15 - %23,00
07.07.200822.12.2008
Vade
04.05.2009
230.050.368
05.01.2009
%5,65 - %8,55
24.07.2009
628.383.335
1.403.033.703
Anapara
Para Birimi
Faiz Oran›
05.11.2007121.000.000
TL
18.12.2007
%17,50 - %18,52
22.10.2007100.000.000
Euro
24.12.2007
Vade
31 Aral›k 2007
04.04.200805.06.2008
121.000.000
21.03.2008%5,50 - %5,76
21.05.2008
171.020.000
292.020.000
Uzun vadeli finansal yat›r›mlar afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
1.679.619
1.679.619
Emek ‹nflaat ve ‹flletme A.fi.
26.859
26.859
Star Alliance GMBH
44.465
-
1.750.943
1.706.478
-
1.310.086
1.750.943
3.016.564
Sita Inc.
Türev enstrümanlar gerçe¤e uygun de¤eri (Not: 39)
Sita Inc., Emek ‹nflaat ve ‹flletme A.fi. ve Star Alliance GMBH aktif bir piyasada ifllem görmedi¤inden dolay› maliyet de¤erleri ile
gösterilmektedir.
7
119
Grup'un uzun vadeli finansal yat›r›mlar›n›n 31 Aral›k 2008 itibariyle detaylar› afla¤›daki gibidir:
fiirketin ve
Sahiplik
Sahip Olunan
fiirketin Ünvan›
Faaliyetin Yeri
Oran›
Oy Hakk›
Ana Faaliyet Alan›
Türkiye
%0,3
%0,3
‹nflaat
Sita Inc.
Hollanda
%0,1'den az
%0,1'den az
Bilgi ve
Telekomünikasyon Hizm.
Star Alliance GMBH
Almanya
% 5,88
% 5,88
Star Alliance Üye Havayollar›
Aras›ndaki Koordinasyon
8
F‹NANSAL BORÇLAR
K›sa vadeli finansal borçlar afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
Banka kredileri
Finansal kiralama borçlar›
31 Aral›k 2007
34.900.371
3.735.162
384.388.858
225.183.209
419.289.229
228.918.371
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
-
26.715.577
Uzun vadeli finansal borçlar afla¤›daki gibidir:
Banka kredileri
120
2.798.005.235
1.569.126.885
2.798.005.235
1.595.842.462
F‹NANSAL BORÇLAR (devam›)
K›sa vadeli banka kredilerinin detaylar› 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle afla¤›daki gibidir:
Vade Tarihi
Faiz Oran›
Orjinal Para
Faiz Tahakkuku
TL
15.08.2009
Libor + %1,25
22.937.732 ABD Dolar›
139.945 ABD Dolar›
34.900.371
31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle uzun vadeli banka kredisi bulunmamaktad›r.
Uzun vadeli banka kredilerinin k›sa vadeli k›s›mlar› 31 Aral›k 2007 tarihi itibariyle afla¤›daki gibidir:
Vade Tarihi
Faiz Oran›
Orjinal Para
Faiz Tahakkuku
TL
15.08.2009
Libor + %1,25
2.959.707 ABD Dolar›
247.266 ABD Dolar›
3.735.162
Uzun vadeli finansal borçlar› oluflturan banka kredilerinin detaylar› 31 Aral›k 2007 tarihi itibariyle afla¤›daki gibidir:
Vade Tarihi
Faiz Oran›
Orjinal Para
Faiz Tahakkuku
TL
15.08.2009
Libor + %1,25
22.937.732 ABD Dolar›
-
26.715.577
Finansal kiralama borçlar› afla¤›daki gibidir:
1 y›ldan az
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
480.276.603
298.808.141
1 - 5 y›l aras›
1.566.966.270
986.535.222
5 y›ldan fazla
1.778.034.612
948.427.925
3.825.277.485
2.233.771.288
(642.883.392)
(439.461.194)
3.182.394.093
1.794.310.094
De¤iflken oranl› borçlar
1.221.791.915
1.123.591.167
Sabit oranl› borçlar
1.960.602.178
670.718.927
3.182.394.093
1.794.310.094
Eksi: Gelecek y›llara ait faiz gideri
Mali tablolarda gösterilen finansal kiralama
borçlar›n›n anapara tutar›
Faiz aral›¤›:
31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle, ABD Dolar› ve Euro cinsinden ifade edilen finansal kiralama borçlar›n›n a¤›rl›kl› ortalama faiz
oranlar›, sabit oranl› borçlar için %4,90; de¤iflken oranl› borçlar için ise %1,93'dir.
8
121
9
D‹⁄ER F‹NANSAL YÜKÜMLÜLÜKLER
K›sa vadeli di¤er finansal yükümlülüklerin dökümü afla¤›daki gibidir:
Türev enstrümanlar gerçe¤e uygun de¤eri (Not: 39)
Bankaya borçlar
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
4.761.176
-
639.916
877.628
5.401.092
877.628
Bankaya borçlar hesab› ay sonu vergi ve SSK ödemeleri için banka taraf›ndan faizsiz olarak kulland›r›lan gecelik borçlardan
oluflmaktad›r.
10
T‹CAR‹ ALACAKLAR VE BORÇLAR
K›sa vadeli ticari alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
Ticari alacaklar
‹liflkili taraflardan ticari alacaklar (Not 37)
Alacak reeskontu (-)
fiüpheli alacaklar karfl›l›¤›
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
383.824.100
268.319.123
4.741.388
702.938
(2.378.567)
(2.078.023)
(37.042.788)
(21.405.019)
349.144.133
245.539.019
Ticari alacaklar için ayr›lan flüpheli alacak karfl›l›¤›, dava konusu alacaklar için ayr›lm›fl karfl›l›klar ve geçmifl tahsil edilememe
tecrübesine dayan›larak hesaplanm›fl karfl›l›klardan oluflmaktad›r. Grup'un 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerinde sona eren dönemlere
iliflkin flüpheli alacak karfl›l›¤›ndaki de¤iflimi afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Dönem bafl› ayr›lm›fl karfl›l›k
21.405.019
18.447.881
Cari dönem gideri
20.707.670
6.377.605
Tahsil edilen alacak
(4.895.781)
(2.520.959)
(174.120)
(899.508)
37.042.788
21.405.019
Silinen alacak
Dönem sonu itibariyle ayr›lan karfl›l›k
Grup, alacaklar›n›n kredi riski ile ilgili aç›klamalar› finansal tablo dipnotu 38'de Kredi Riski bölümünde vermifltir.
K›sa vadeli ticari borçlar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
Ticari borçlar
‹liflkili taraflara ticari borçlar (Not 37)
Borç reeskontu (-)
Di¤er
122
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
427.496.732
360.281.125
9.433.149
7.126.031
(2.428.283)
(3.130.776)
607.613
247.611
435.109.211
364.523.991
D‹⁄ER ALACAKLAR VE BORÇLAR
K›sa vadeli di¤er alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
Uçak al›m› için yap›lan nakdi olarak geri al›nacak ön ödemeler
‹liflkili taraflardan ticari olmayan alacaklar (Not 37)
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
30.220.978
280.205.350
67.386
10.293.642
Yurtd›fl› sat›nalma ifllemlerinden do¤an alacaklar
5.551.351
11.466.895
Vergi dairesinden alacaklar
4.917.861
478.459
Teknik malzeme yurtd›fl› alacaklar›
1.465.399
1.634.072
Sita depozito sertifikalar›ndan alacaklar
Personelden alacaklar
Bosna Hersek Havayollar› hisse senedi avans›
Verilen depozito ve teminatlar
600.600
593.654
1.263.682
344.627
10.704.000
-
949.250
385.359
‹ndirilecek KDV
4.295.567
-
Di¤er alacaklar
1.637.884
453.699
61.673.958
305.855.757
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
4.796.921
11.750.866
Uzun vadeli di¤er alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
Yurtd›fl› sat›nalma ifllemlerinden do¤an alacak
Sita depozito sertifikalar›ndan alacaklar
1.205.400
917.469
Verilen depozito ve teminatlar
3.472.266
2.239.135
Faaliyet tipi kiralamalar için verilen avanslar
6.924.230
2.447.361
-
3.591.420
‹liflkili taraflardan ticari olmayan alacaklar (Not 37)
Personelden alacaklar
6.410.064
810.077
22.808.881
21.756.328
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
K›sa vadeli di¤er borçlar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
Ödenecek vergi ve fonlar
26.061.291
19.849.575
Ödenecek SSK primleri
21.564.459
20.378.288
MCO avanslar›
57.613.133
24.971.575
162.591
380.719
Sanal pos bilet avanslar›
Özel kira avanslar›
751.062
350.971
45.587.172
8.359.465
Al›nan depozito ve teminatlar
7.603.582
5.458.956
Al›nan di¤er avanslar
1.072.264
961.986
Mil kredi sat›fllar› için al›nan avanslar
Di¤er borçlar
1.138.625
2.675.519
161.554.179
83.387.054
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
7.865.284
7.058.322
Uzun vadeli di¤er borçlar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
Al›nan depozito ve teminatlar
11
123
12
F‹NANS SEKTÖRÜ FAAL‹YETLER‹NDEN ALACAK VE BORÇLAR
Yoktur (31 Aral›k 2007: Yoktur).
13
STOKLAR
Yedek parça, uçufl ekipman›
Di¤er stoklar
De¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› (-)
31 Aral›k 2008
87.165.280
25.918.729
113.084.009
(14.724.718)
98.359.291
31 Aral›k 2007
91.924.069
32.662.010
124.586.079
(10.845.508)
113.740.571
31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerinde sona eren dönemlere iliflkin stok de¤er düflüklü¤ündeki de¤iflim afla¤›daki gibidir:
Dönem içinde ayr›lan karfl›l›k
Dönem içinde ayr›lan karfl›l›k iptali
14
1 Ocak 31 Aral›k 2008
10.845.508
13.078.367
(9.199.157)
14.724.718
4.910.688
8.516.796
(2.581.976)
10.845.508
31 Aral›k 2008
13.811.371
26.060.988
3.765.565
43.637.924
31 Aral›k 2007
18.301.705
20.068.338
38.370.043
CANLI VARLIKLAR
15
DEVAM EDEN ‹NfiAAT SÖZLEfiMELER‹NE ‹L‹fiK‹N VARLIKLAR
16
ÖZKAYNAK YÖNTEM‹YLE DE⁄ERLENEN YATIRIMLAR
Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen yat›r›mlar afla¤›daki gibidir:
Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi. (Sun Express)
THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi. (Turkish DO&CO)
Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi. (Sun Express)'in 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihlerine iliflkin mali bilgileri afla¤›daki gibidir:
Varl›klar
Yükümlülükler
Özkaynaklar
Grup'un özkaynaklardaki pay›
Has›lat
Dönem kar› / (zarar›)
Dönem kar/ (zarar›nda) Grup'un pay›
124
31 Aral›k 2008
113.774.956
86.152.214
27.622.742
31 Aral›k 2007
97.835.411
61.232.001
36.603.410
13.811.371
18.301.705
765.171.890
(3.899.580)
(1.949.790)
541.761.918
21.239.662
10.619.831
16
ÖZKAYNAK YÖNTEM‹YLE DE⁄ERLENEN YATIRIMLAR (devam›)
THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi.'nin 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihlerine iliflkin mali bilgileri afla¤›daki gibidir:
Varl›klar
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
93.245.421
98.361.252
Yükümlülükler
41.123.446
58.224.577
Özkaynaklar
52.121.975
40.136.675
26.060.988
20.068.338
190.142.882
149.131.138
11.985.300
9.738.618
5.992.650
4.869.309
Has›lat
Dönem kar/ (zarar›nda) Grup'un pay›
P&W T.T Uçak Bak›m Merkezi Ltd. fiti'nin 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihlerine iliflkin mali bilgileri afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
8.344.051
-
659.225
-
Özkaynaklar
7.684.826
-
3.765.565
-
Varl›klar
Yükümlülükler
Has›lat
-
-
(960.174)
-
Dönem kar/ zarar›nda Grup'un pay›
(470.485)
-
Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen yat›r›mlar›n kar / (zarar) içindeki paylar› afla¤›daki gibidir:
Sun Ekspress
Turkish DO&CO
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
(1.949.791)
10.619.831
5.992.650
4.869.309
(470.485)
-
Toplam
3.572.374
15.489.140
Özkaynak yöntemiyle de¤erlenen yat›r›mlar›n 31 Aral›k 2008 itibariyle detaylar› afla¤›daki gibidir:
fiirketin ve
fiirket'in Ünvan›
Sahip Olunan
Faaliyetin Yeri
Sahiplik Oran›
Oy Hakk›
Ana Faaliyet Alan›
Türkiye
%50
%50
Hava Tafl›mac›l›¤›
THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi.
Türkiye
%50
%50
‹kram Hizmeti
Türkiye
%49
%49
Bak›m Hizmeti
(Sun Express)
Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi.
125
17
YATIRIM AMAÇLI GAYR‹MENKULLER
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Aç›l›fl bakiyesi, 1 Ocak
53.700.000
51.975.000
Makul de¤er de¤iflikli¤inden kaynaklanan kazanç / (kay›p)
(5.000.000)
1.725.000
(570.000)
-
48.130.000
53.700.000
Ç›k›fl
Kapan›fl bakiyesi
Grup'un 31 Aral›k 2008 tarihindeki yat›r›m amaçl› gayrimenkullerinin gerçe¤e uygun de¤eri, Grup ile iliflkisi olmayan ba¤›ms›z
bir ekspertiz flirketi taraf›ndan 02 fiubat 2009 tarihinde gerçeklefltirilen de¤erlemeye göre elde edilmifltir. De¤erleme, Sermaye
Piyasas› Kurulu taraf›ndan yetkilendirilmifl ba¤›ms›z ekspertiz flirketi taraf›ndan benzer gayrimenkuller ile ilgili piyasa ifllem
fiyatlar›n›n referans al›nmas›yla tespit edilmifltir.
126
127
(114.650)
Ç›k›fllar
108.978.477
111.211.393
31 Aral›k 2008 net defter de¤eri
Birikmifl de¤er düflüklü¤ü
55.667.061
2.409.090
31 Aral›k 2008 kapan›fl bakiyesi
53.372.621
Cari dönem amortisman›
164.645.538
Aç›l›fl bakiyesi 1 Ocak 2008
Birikmifl Amortisman
304.718
(253.838)
Ç›k›fllar
Transferler
10.644
164.584.014
Yerüstü
Düzenlemeleri
ve Binalar
‹laveler
Maliyet
MADD‹ DURAN VARLIKLAR
18
50.917.920
63.277.712
158.627
248.175.054
(11.877.505)
12.680.870
247.371.689
311.294.139
-
(12.210.080)
20.494.791
303.009.428
Teknik
Ekipman,
Simülatör ve
Tafl›tlar
26.579.664
26.746.670
139.815.066
(13.345.794)
8.589.280
144.571.580
166.561.736
-
(13.557.988)
8.968.480
171.151.244
Di¤er
Ekipmanlar ve
Demirbafllar
562.315.592
731.686.913
(470.168.442)
1.553.458.595
(1.023.101)
94.370.543
1.460.111.153
2.755.313.950
32.203.509
(2.114.432)
85.287.700
2.639.937.173
Uçaklar ve
Yedek Motorlar
174.200.708
181.082.578
185.009.980
(45.265.003)
77.231.045
153.043.938
366.092.558
-
(63.641.960)
102.489.872
327.244.646
Komponent ve
Tamir Edilebilir
Yedek Parçalar
31 Aral›k 2008 Tarihi ‹tibariyle Mali Tablolar› Tamamlay›c› Notlar
59.697.500
62.709.927
-
-
-
-
62.709.927
(39.520.108)
-
42.532.535
59.697.500
Yap›lmakta
Olan
Yat›r›mlar
984.922.777
1.174.482.277
(470.009.815)
2.182.125.756
(71.626.053)
195.280.828
2.058.470.981
3.826.617.848
(7.011.881)
(91.778.298)
259.784.022
3.665.624.005
Sahip Olunan
Toplam
Varl›klar
2.249.436.630
3.874.967.333
109.811.148
1.090.426.122
-
190.643.575
899.782.547
4.855.582.307
6.386.093
-
1.019.175.119
3.830.021.095
Finansal
Kiralama ile
Al›nan
Uçaklar
3.234.359.407
5.049.449.610
(360.198.667)
3.272.551.878
(71.626.053)
385.924.403
2.958.253.528
8.682.200.155
(625.788)
(91.778.298)
1.278.959.141
7.495.645.100
Toplam
128
18
Transferler
111.211.393
165.922.636
-
53.372.621
Birikmifl de¤er düflüklü¤ü
-
2.736.243
Ç›k›fllar
50.636.378
164.584.014
-
Ç›k›fllar
-
164.584.014
Arsa, Yerüstü
Düzenlemeleri
& Binalar
‹laveler
Maliyet
MADD‹ DURAN VARLIKLAR (devam›)
46.281.627
50.917.920
(4.719.819)
247.371.689
(14.357.967)
12.074.399
249.655.257
303.009.428
-
(14.374.285)
18.351.381
299.032.332
Teknik
Ekipman,
Simülatör ve
Tafl›tlar
16.391.843
26.579.664
-
144.571.580
(30.320.553)
7.261.263
167.630.870
171.151.244
113.106
(30.583.704)
17.599.129
184.022.713
Di¤er
Ekipmanlar ve
Demirbafllar
587.302.935
562.315.592
(617.510.428)
1.460.111.153
-
82.481.660
1.377.629.493
2.639.937.173
-
-
45.794.497
2.594.142.676
Uçaklar ve
Yedek Motorlar
179.916.131
174.200.708
-
153.043.938
(113.832.155)
98.551.773
168.324.320
327.244.646
-
(118.777.056)
97.781.251
348.240.451
Komponent ve
Tamir Edilebilir
Yedek Parçalar
889.470
59.697.500
-
-
-
-
-
59.697.500
(2.103.277)
-
60.911.307
889.470
Yap›lmakta
Olan
Yat›r›mlar
996.704.642
984.922.777
(622.230.247)
2.058.470.981
(158.510.675)
203.105.338
2.013.876.318
3.665.624.005
(1.990.171)
(163.735.045)
240.437.565
3.590.911.656
Sahip Olunan
Toplam
Varl›klar
2.141.324.327
2.249.436.630
(680.801.918)
899.782.547
-
157.456.187
742.326.360
3.830.021.095
-
-
565.806.020
3.264.215.075
Finansal
Kiralama ile
Al›nan
Uçaklar
3.138.028.969
3.234.359.407
(1.303.032.165)
2.958.253.528
(158.510.675)
360.561.525
2.756.202.678
7.495.645.100
(1.990.171)
(163.735.045)
806.243.585
6.855.126.731
Toplam
18
MADD‹ DURAN VARLIKLAR (devam›)
Grup'un 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerinde sona eren dönemlere iliflkin ay›rm›fl oldu¤u maddi duran varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki
de¤iflim afla¤›daki gibidir:
Aç›l›fl bakiyesi
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
1.303.032.165
1.012.870.084
69.275.908
(178.731.865)
(1.012.109.406)
468.893.946
360.198.667
1.303.032.165
Maddi duran varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki
reel art›fl / (azal›fl)
Maddi duran varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›nda
kur de¤ifliminden kaynaklanan art›fl / (azal›fl)
Grup, Not 2.5.7.'de aç›klanan çerçevede maddi duran varl›klar›ndan uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlerin (“Uçaklar”) de¤er
düflüklü¤ü hesaplamalar›nda geri kazan›labilir de¤er olarak ABD Dolar› bazl› net sat›fl fiyatlar›n› kullanmaktad›r. 31 Aral›k 2008
tarihinde sona eren hesap döneminde ABD Dolar›'n›n TL karfl›s›nda de¤er kazanmas› sonucu (Not 2.5.11) uçaklar›n TL cinsinden
net sat›fl fiyatlar› yükseldi¤inden dolay› de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›nda kur de¤ifliminden kaynaklanan 1.012.109.406 TL tutar›nda
azalma, uçaklar›n ABD Dolar› bazl› fiyatlar›nda oluflan ABD Dolar› cinsinden gerileme sonucunda ise de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›nda
69.275.908 TL art›fl gerçekleflmifl ve toplamda de¤er düflüklü¤ünde 942.833.498 TL azalma meydana gelmifltir.
MADD‹ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
Haklar
Özel Maliyetler
Toplam
68.832.212
23.890.480
92.722.692
Maliyet
‹laveler
8.138.832
12.093.986
20.232.818
Ç›k›fllar
(12.701)
(7.516.640)
(7.529.341)
Transferler
-
625.788
625.788
76.958.343
29.093.614
106.051.957
62.031.040
20.246.335
82.277.375
3.777.402
4.124.389
7.901.791
(12.701)
(1.811.637)
(1.824.338)
65.795.741
22.559.087
88.354.828
11.162.602
6.534.527
17.697.129
6.801.172
3.644.145
10.445.317
Ç›k›fllar
19
129
19
MADD‹ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR (devam›)
Haklar
Özel Maliyetler
Toplam
Maliyet
65.652.323
19.848.969
85.501.292
‹laveler
3.213.543
2.051.340
5.264.883
Ç›k›fllar
(33.654)
-
(33.654)
-
1.990.171
1.990.171
68.832.212
23.890.480
92.722.692
58.966.832
19.025.840
77.992.672
3.068.545
1.220.495
4.289.040
Transferler
Ç›k›fllar
(4.337)
-
(4.337)
62.031.040
20.246.335
82.277.375
6.801.172
3.644.145
10.445.317
6.685.491
823.129
7.508.620
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
7.460.396
4.695.954
-
83.267
7.460.396
4.779.221
20
fiEREF‹YE
21
DEVLET TEfiV‹K VE YARDIMLARI
Yoktur.
22
KARfiILIKLAR, KOfiULLU VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER
K›sa vadeli borç karfl›l›klar›n›n dökümü afla¤›daki gibidir:
Dava karfl›l›¤›
Di¤er borç karfl›l›klar›
Dava karfl›l›klar›n›n 31 Aral›k 2008 ve 2007 dönemlerindeki de¤iflimi afla¤›daki gibidir:
130
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
4.695.954
5.544.394
Cari dönemde ayr›lan karfl›l›k
3.031.707
283.140
Konusu kalmayan karfl›l›k
(267.265)
(1.131.580)
7.460.396
4.695.954
22
KARfiILIKLAR, KOfiULLU VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER (devam›)
Grup, faaliyetleri gere¤i maruz kald›¤› aleyhte aç›lan davalara iliflkin karfl›l›k ay›rmaktad›r. Aleyhte aç›lan davalar genellikle eski
çal›flanlar›n açt›¤› ifle iade davalar› ile kay›p ya da hasar görmüfl bagaj ve kargolara iliflkindir.
a) Verilen Teminatlar:
31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle verilen teminat mektuplar› tutar› 81.610.647 TL'dir (31 Aral›k 2007: 43.439.870 TL).
b) Referans Mektubu:
Sun Express'e verilen referans mektubu
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
-
2.900.000 ABD Dolar›
-
2.556.459 Euro
c) Hava kargo ücretlerinin sabitlenmesine iliflkin olarak ABD Adalet Bakanl›¤› Antitröst Birimi ve Avrupa antitröst otoriteleri
taraf›ndan 2006 y›l› bafllar›nda Avrupa ve Amerika'da efl zamanl› olarak, önde gelen havayollar› flirketleri dahil olmak üzere, çok
say›da havayolu flirketini kapsayan bir inceleme bafllat›lm›flt›r. Söz konusu inceleme kapsam›nda 6 Nisan 2006 tarihinde ABD
Columbia (Washington) Bölge Mahkemesi taraf›ndan fiirket'e bir tebligat yap›larak hava kargo ücretlerine iliflkin olarak fiirket'in
uhdesinde bulunan bilgi ve belgelerin ibraz edilmesi talep edilmifltir. Söz konusu tebligat›n benzerleri di¤er sözü geçen havayollar›na
da yap›lm›flt›r. ‹nceleme kapsam›nda ABD Adalet Bakanl›¤› Antitröst Birimine fiirket'in antitröst kurallar›n› ihlal etmedi¤i bildirilmifl
olup, görüflmeler fiirket'i temsilen ABD'li avukatlarca sürdürülmektedir. Rapor tarihi itibariyle, fiirket yönetimi ABD Adalet
bakanl›¤›n›n bafllatm›fl oldu¤u incelemelerin sonuçlar›n›n güvenilir olarak ölçülemeyece¤ini düflünmektedir. Bu sebeple ekteki
konsolide mali tablolarda bu hususlar ile ilgili herhangi bir karfl›l›k ayr›lmam›flt›r. Ancak, bu hususlar›n Grup'a mali yükümlülük
getirmesi ihtimali bulunmaktad›r.
d) Grup'un iskonto edilmifl k›dem tazminat› yükümlülü¤ü 142.459.082 TL'dir. 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Grup'un tüm çal›flanlar›n›
iflten ç›karmas› durumunda ödeyece¤i miktar ise, yaklafl›k olarak 265.943.937 TL'dir.
TAAHHÜTLER
Grup'un henüz tahakkuk etmemifl faaliyet tipi kiralama borçlar›n›n dökümü afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Bir y›ldan az
201.619.938
130.984.676
1 - 5 y›l aras›
684.056.091
483.430.705
5 y›ldan fazla
422.009.094
413.038.239
1.307.685.123
1.027.453.620
Grup, 2005-2008 y›llar› aras›nda teslim almak üzere, uçak üreticisi firmalarca yap›lacak indirimler öncesi liste fiyatlar›na göre,
uçak al›mlar›n›n toplam bedeli yaklafl›k olarak 4.7 Milyar ABD Dolar› olan 59 adet uçak için anlaflma imzalam›flt›r. Söz konusu
uçaklardan 5 tanesi 2005 y›l›nda, 23 tanesi 2006 y›l›nda, 12 tanesi 2007 y›l›nda, 19 tanesi de 2008 y›l›nda teslim al›nm›fl olup 59
adet uça¤›n teslimat› tamamlanm›flt›r. Ayr›ca Grup 2009 y›l›n›n ilk çeyre¤inde teslim al›nmak üzere, uçak üreticisi firmaca yap›lacak
indirimler öncesi liste fiyatlar›na göre, uçak al›mlar›n›n toplam bedeli yaklafl›k olarak 172 Milyon ABD Dolar› olan 4 adet uçak al›m›
için anlaflma imzalam›flt›r. Grup, söz konusu al›mlarla ilgili olarak bu firmaya 31 Aral›k 2008 itibariyle 20 Milyon ABD Dolar› avans
ödemesi yapm›flt›r.
23
131
24
ÇALIfiANLARA SA⁄LANAN FAYDALAR
K›sa vadeli çal›flanlara sa¤lanan faydalar afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Maafl tahakkuklar›
33.409.789
27.511.764
Personele borçlar
1.674.174
729.765
Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤›
12.734.462
11.422.832
47.818.425
39.664.361
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
142.459.082
131.959.011
Uzun vadeli k›dem tazminat› karfl›l›¤› dökümü afla¤›daki gibidir:
K›dem tazminat› karfl›l›¤›
K›dem tazminat› karfl›l›¤› afla¤›daki aç›klamalar çerçevesinde ayr›lmaktad›r:
Yürürlükteki ‹fl Kanunu hükümleri uyar›nca, çal›flanlardan k›dem tazminat›na hak kazanacak flekilde ifl sözleflmesi sona erenlere,
hak kazand›klar› yasal k›dem tazminatlar›n›n ödenmesi yükümlülü¤ü vard›r. Ayr›ca, halen yürürlükte bulunan 506 say›l› Sosyal
Sigortalar Kanununun 6 Mart 1981 tarih, 2422 say›l› ve 25 A¤ustos 1999 tarih, 4447 say›l› yasalar ile de¤iflik 60'›nc› maddesi hükmü
gere¤ince k›dem tazminat›n› alarak iflten ayr›lma hakk› kazananlara da yasal k›dem tazminatlar›n› ödeme yükümlülü¤ü bulunmaktad›r.
Emeklilik öncesi hizmet flartlar›yla ilgili baz› geçifl karfl›l›klar›, ilgili kanunun 23 May›s 2002 tarihinde de¤ifltirilmesi ile Kanun'dan
ç›kar›lm›flt›r.
1 Ocak 2009 tarihi itibariyle ödenecek k›dem tazminat›, ayl›k 2.260,05 TL (1 Ocak 2008: 2.087,92 TL) tavan›na tabidir.
K›dem tazminat› yükümlülü¤ü yasal olarak herhangi bir fonlamaya tabi de¤ildir. K›dem tazminat› karfl›l›¤›, fiirket'in, çal›flanlar›n
emekli olmas›ndan kaynaklanan gelecekteki muhtemel yükümlülük tutar›n›n bugünkü de¤erinin tahmin edilmesi yoluyla
hesaplanmaktad›r. UMS 19 (“Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar”), flirketin yükümlülüklerinin, tan›mlanm›fl fayda planlar› kapsam›nda
aktüeryal de¤erleme yöntemleri kullan›larak gelifltirilmesini öngörür. Bu do¤rultuda, toplam yükümlülüklerin hesaplanmas›nda
kullan›lan aktüeryal varsay›mlar afla¤›da belirtilmifltir:
Ana varsay›m, her hizmet y›l› için olan azami yükümlülük tutar›n›n enflasyona paralel olarak artacak olmas›d›r. Dolay›s›yla,
uygulanan iskonto oran›, gelecek enflasyon etkilerinin düzeltilmesinden sonraki beklenen reel oran› ifade eder. Bu nedenle, 31
Aral›k 2008 tarihi itibariyle, ekli mali tablolarda karfl›l›klar, gelece¤e iliflkin, çal›flanlar›n emeklili¤inden kaynaklanacak muhtemel
yükümlülü¤ünün bugünkü de¤eri tahmin edilerek hesaplan›r. ‹lgili bilanço tarihlerindeki karfl›l›klar, y›ll›k %5,40 enflasyon ve %12
iskonto oran› varsay›mlar›na göre yaklafl›k %6,26 olarak elde edilen reel iskonto oran› kullan›lmak suretiyle hesaplanm›flt›r (31
Aral›k 2007: %5.71). ‹ste¤e ba¤l› iflten ayr›lmalar neticesinde ödenmeyip, fiirket'e kalacak olan k›dem tazminat› tutarlar›n›n tahmini
oran› %2,99 olarak dikkate al›nm›flt›r (2007: %2,72). K›dem tazminat› tavan› alt› ayda bir revize edilmekte olup, Grup'un k›dem
tazminat› karfl›l›¤›n›n hesaplanmas›nda 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren geçerli olan 2.260,05 TL tavan tutar› dikkate al›nm›flt›r.
132
24
ÇALIfiANLARA SA⁄LANAN FAYDALAR (devam›)
K›dem tazminat› yükümlülü¤ündeki de¤iflim afla¤›daki gibidir:
Cari hizmet maliyetleri
Faiz maliyeti
Aktueryal kazanç
25
1 Ocak-
1 Ocak-
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
131.959.011
117.304.910
17.941.602
12.758.760
8.260.634
6.703.137
(2.847.655)
-
Ödemeler
(12.854.510)
(4.807.796)
Dönem sonu itibari ile ayr›lan karfl›l›k
142.459.082
131.959.011
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
1.005.304
727.382
820.624
400.642
Peflin ödenmifl sat›fl komisyonlar›
8.832.684
11.254.831
Teknik bak›m gelir tahakkuku
5.438.066
5.458.505
EMEKL‹L‹K PLANLARI
D‹⁄ER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER
Di¤er dönen varl›klar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
‹fl avanslar›
Personel avanslar›
Gelecek aylara ait sigorta giderleri
5.676.306
3.366.409
11.010.997
7.845.528
Geri al›nacak KDV
5.469.834
3.462.269
Peflin ödenen wet lease kira gideri
5.345.647
-
Peflin ödenen finansal kira faiz gideri
Peflin ödenmifl faaliyet tipi kiralama giderleri
1.112.512
1.003.842
Peflin ödenmifl kira giderleri
406.502
594.629
Peflin ödenen vergi ve fonlar
58.951.175
-
Verilen siparifl avanslar›
4.649.039
1.968.365
Interline yolcu geliri tahakkuklar›
8.073.217
7.715.608
Peflin ödenen Eximbank ABD garanti ücreti
1.092.408
1.092.408
Peflin ödenen uçak finansman gideri
1.062.573
764.269
Gelir tahakkuklar›
1.828.282
2.176.269
Teslim al›nan uçaklara iliflkin hibe kredi gelir tahakkuklar›
40.861.407
-
Devreden KDV
275.568
1.744.538
Peflin ödenmifl di¤er giderler
973.430
406.976
21.088
21.690
643.475
169.056
13.290
3.776
163.563.428
50.176.992
Peflin ödenen banka kredisi finansman gideri
Gelecek aylara ait giderler
Di¤er dönen varl›klar
26
133
26
D‹⁄ER VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER (devam›)
Di¤er duran varl›klar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Maddi varl›klara iliflkin yap›lan ödemeler
74.096.755
49.020.239
Motor bak›m rezervi
18.171.033
9.420.039
Peflin ödenen Eximbank ABD garanti ücreti
2.618.689
3.704.559
Peflin ödenen uçak finansman giderleri
7.197.530
4.797.882
Peflin ödenmifl faaliyet tipi kiralama giderleri
3.175.779
2.743.798
234.725
388.190
105.494.511
70.074.707
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
98.946.996
80.814.519
253.091.354
227.074.654
89.768.475
71.787.413
441.806.825
379.676.586
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
9.926.677
20.327.228
69.099.738
33.355.898
4.603.716
7.144.213
Di¤er gider tahakkuklar›
369.934
2.650.295
Gelecek aylara ait gelirler
430.965
150.945
Gelecek y›llara ait giderler
Yolcu uçufl yükümlülüklerinin dökümü afla¤›daki gibidir:
S›k uçufl program› yolcu yükümlülükleri
Bilet sat›fl›ndan do¤an yolcu uçufl yükümlülükleri
Mil sat›fl›ndan do¤an yolcu uçufl yükümlülükleri
Di¤er k›sa vadeli yükümlülüklerin dökümü afla¤›daki gibidir:
Teslim al›nacak uçaklara iliflkin hibe kredi geliri
Bak›m onar›m gider tahakkuklar›
Teflvik primi tahakkuku
Di¤er yükümlülükler
7.251.639
1.215.963
91.682.669
64.844.542
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Di¤er uzun vadeli yükümlülüklerin dökümü afla¤›daki gibidir
134
Brüt hibe krediler
39.289.960
27.843.438
Hibe krediler birikmifl amortisman›
(8.168.227)
(3.743.686)
31.121.733
24.099.752
ÖZKAYNAKLAR
Sermaye-Karfl›l›kl› ‹fltirak Sermaye Düzeltmesi
Grup'un sermaye yap›s› afla¤›daki gibidir:
Grup
%
31 Aral›k 2008
%
31 Aral›k 2007
A, C
49,12(**)
85.963.662
49,12(**)
85.963.662
A
50,88(**)
89.036.338
50,88(**)
89.036.338
T.C. Baflbakanl›k Özellefltirme
‹daresi Baflkanl›¤› (*)
Di¤er (Halka aç›k k›s›m)
Ödenmifl sermaye
175.000.000
175.000.000
Sermaye düzeltmesi farklar›(***)
1.672.901.479
1.739.005.871
Düzeltilmifl sermaye
1.847.901.479
1.914.005.871
(*) Özel flah›slara ait 1.644 adet hisse THY 1984 y›l›nda özellefltirme program›na al›nd›¤› s›rada dikkate al›nmam›flt›r. Bilahare,
THY'n›n Yüksek Planlama Kurulu'nun 30 Ekim 1990 tarihli karar›yla onaylanan ana sözleflmesi gere¤i söz konusu hisseler T.C.
Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤› ad›na kaydedilmifltir.
(**) T.C. Baflbakanl›k Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›'n›n sahibi bulundu¤u ve SPK'n›n 12.05.2006 tarih ve 22/569 say›l› izni ile 1618.05.2006 tarihleri aras›nda halka arz edilen, Grup'un 175.000.000 TL olan ç›kar›lm›fl sermayesinin %25'ine tekabül eden 43.750.000
YTL ile ek sat›fla konu olan ve halka arz tutar›n›n %15'ine ve ç›kar›lm›fl sermayesinin %3,75'ine tekabül eden 6.562.500 TL nominal
de¤erli toplam 50.312.500 TL tutar›ndaki (ç›kar›lm›fl sermayenin %28,75'i) A Grubu nama yaz›l› hisse senetlerinin 1 TL nominal
de¤erli beher hisse senedi için yat›r›mc› gruplar›na sat›fl› Toptan Sat›fl Pazar›'nda 24.05.2006 tarihinde gerçekleflmifltir. Taksitli
sat›fllardan iade olan toplam 212.254 adet THY hissesinin, Özellefltirme ‹daresi Baflkanl›¤›'na geçmesiyle Özellefltirme ‹daresi
Baflkanl›¤›'n›n sermayedeki pay› %49,12 olmufltur.
(***) fiirket'in 17.04.2008 tarihinde yap›lan Genel Kurul Toplant›s›nda al›nan karar do¤rultusunda, 2007 y›l› kar›n›n geçmifl y›l
zarar›ndan mahsubundan sonra geriye kalan ve mali tablolar›n enflasyona göre ilk defa düzeltilmesi ile iliflkili bulunan geçmifl
y›llar zarar› s›ras›yla, ola¤anüstü yedek akçeler, yasal yedek akçeler, hisse senedi ihraç primi, özel yedekler ve özsermaye
kalemlerinin enflasyon muhasebesine göre düzeltilmesinden kaynaklanan sermaye yedeklerinden mahsup edilmifltir. Mahsup
ifllemi afla¤›daki flekilde gerçeklefltirilmifltir.
Geçmifl Y›llar Zararlar›
Net Dönem Kar› / (Zarar›)
Hisse Senetleri ‹hraç Primleri
Sermaye Enflasyon Düzeltme Farklar›
(393.511.064)
265.496.774
61.014.406
895.492
66.104.392
-
31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle Grup'un ç›kar›lm›fl ve ödenmifl sermayesi her biri 0.1 Kr nominal de¤erli 174.999.999.999 adet A
grubu hisse ve 0.1 Kr nominal de¤erli 1 adet C grubu hisseden oluflmaktad›r. Bu hisseler nama yaz›l›d›r. C grubu hisse Ö‹B'ye
ait olup afla¤›da belirtilen imtiyazlara sahiptir:
Ana Sözleflme Madde 7: Nama yaz›l› hisselerin devrinde Yönetim Kurulu onay› ile beraber C grubu hisseyi temsilen seçilen Yönetim
Kurulu üyesinin olumlu oyunun bulunmas› flartt›r.
Ana Sözleflme Madde 10: Yönetim Kurulu 7 üyeden oluflur, 7 üyeden birinin C grubu hissedar›n gösterece¤i adaydan seçilmesi zorunludur.
27
135
27
ÖZKAYNAKLAR (devam›)
Ana Sözleflme Madde 14: Afla¤›daki konularda Yönetim Kurulu'nun alaca¤› kararlar›n geçerlili¤i C grubu hisseyi temsilen seçilen
üyenin olumlu oy kullanmas›na ba¤l›d›r:
a) Ana Sözleflmenin 3.1. maddesinde belirtilen flirket misyonunu aç›kça olumsuz etkileyecek kararlar›n al›nmas›,
b) Genel kurula ana sözleflme de¤iflikli¤i önerilmesi,
c) Sermaye artt›r›lmas›,
d) Nama yaz›l› hisselerin devrinin onaylanmas› ve devrin pay defterine ifllenmesi,
e) fiirket'in Sermaye Piyasas› Kurulu'na sundu¤u son y›ll›k bilançosunda yer alan aktif toplam›n›n beher sözleflme baz›nda %5'ini
geçen ve fiirket'i do¤rudan veya dolayl› olarak ba¤layan her türlü ifllem yapmas›, taahhüt alt›na sokacak her türlü karar›n
al›nmas› (flöyle ki kamu pay›n›n fiirket sermayesindeki pay› %20'nin alt›na düfltü¤ünde bu bent hükmü kendili¤inden ortadan
kalkacakt›r),
f) fiirket'in baflka gruplarla birleflmesi, feshi veya tasfiyesi,
g) Münhas›ran pazar flartlar› dahilinde veya di¤er kaynaklarla operasyon giderini dahi karfl›layamayan hatlar haricinde, herhangi
bir uçufl hatt›n›n kald›r›lmas› veya sefer say›s›n›n belirgin bir flekilde azalt›lmas›na iliflkin kararlar›n al›nmas›.
Türk Ticaret Kanunu'na göre yasal yedekler birinci ve ikinci tertip yasal yedekler olmak üzere ikiye ayr›l›r. Türk Ticaret Kanunu'na
göre birinci tertip yasal yedekler, fiirket'in ödenmifl sermayesinin %20'sine ulafl›l›ncaya kadar, kanuni net kar›n %5'i olarak ayr›l›r.
‹kinci tertip yasal yedekler ise ödenmifl sermayenin %5'ini aflan da¤›t›labilir kar›n %10'udur. Türk Ticaret Kanunu'na göre, yasal
yedekler ödenmifl sermayenin %50'sini geçmedi¤i sürece sadece zararlar› netlefltirmek için kullan›labilir, bunun d›fl›nda herhangi
bir flekilde kullan›lmas› mümkün de¤ildir. Halka aç›k flirketler, temettü da¤›t›mlar›n› SPK'n›n öngördü¤ü flekilde afla¤›daki gibi
yaparlar.
Yabanc› Para Çevirim Farklar›
Yabanc› para çevirim farklar›nda Grup'un müflterek yönetime tabi ortakl›¤› olan ve özkaynaktan pay alma yöntemine göre
muhasebelefltirilen Günefl Ekspres Havac›l›k A.fi.(Sun Ekspres)'nin özkaynaklar›nda kur de¤ifliminden kaynaklanan de¤iflim takip
edilmektedir.
Kar Pay› Da¤›t›m›
Hisseleri ‹MKB'de ifllem gören flirketler, SPK taraf›ndan getirilen temettü flart›na afla¤›daki flekilde tabidir:
Sermaye Piyasas› Kurulu'nun 9 Ocak 2009 tarihli karar› gere¤ince 2008 y›l› faaliyetlerinden elde edilen karlar›n da¤›t›m esaslar›
ile ilgili olarak paylar› borsada ifllem gören anonim ortakl›klar için, asgari kar da¤›t›m oran› % 20 (2007: %20) olarak uygulanacakt›r.
SPK'n›n halka aç›k flirketlerin kar da¤›t›m esaslar›n› düzenledi¤i Seri: IV, No: 27 Tebli¤ine göre bu da¤›t›m›n flirketlerin genel
kurullar›nda alacaklar› karara ba¤l› olarak nakit ya da temettünün sermayeye eklenmesi suretiyle ihraç edilecek paylar›n bedelsiz
olarak ortaklara da¤›t›lmas›na ya da belli oranda nakit, belli oranda bedelsiz pay da¤›t›lmas› suretiyle gerçeklefltirilebilmesine;
belirlenecek birinci temettü tutar›n›n mevcut ödenmifl/ç›kar›lm›fl sermayelerinin % 5'inden az olmas› durumunda, söz konusu
tutar›n da¤›t›lmadan ortakl›k bünyesinde b›rak›labilmesine imkan verilmifl olup ancak bir önceki döneme iliflkin temettü da¤›t›m›n›
gerçeklefltirmeden sermaye art›r›m› yapan ve bu nedenle paylar› “eski” ve “yeni” fleklinde ayr›lan anonim ortakl›klardan, 2008
y›l› faaliyetleri sonucunda elde ettikleri dönem kar›ndan temettü da¤›tacaklar›n, hesaplayacaklar› birinci temettüyü nakden
da¤›tmalar› zorunlulu¤u vard›r.
136
ÖZKAYNAKLAR (devam›)
Kar Pay› Da¤›t›m› (devam›)
Söz konusu 9 Ocak 2009 tarihli Kurul Karar› ile konsolide finansal tablo düzenleme yükümlülü¤ü bulunan iflletmelerce da¤›t›labilir
kar›n hesaplanmas›nda, flirketlerin yasal kay›tlar›nda bulunan kaynaklar›ndan karfl›lanabildi¤i sürece, da¤›tacaklar› kar tutar›n›
Seri:XI No:29 Tebli¤i çerçevesinde haz›rlay›p kamuya ilan edecekleri finansal tablolar›nda yer alan net dönem karlar›n› dikkate
alarak hesaplamalar›na imkan tan›nmas›na karar verilmifltir.
Bu kapsamda SPK düzenlemelerine göre bulunan net da¤›t›labilir kar üzerinden SPK'n›n asgari kar da¤›t›m zorunlulu¤una iliflkin
düzenlemeleri uyar›nca hesaplanan kar da¤›t›m tutar›n›n, tamam›n›n yasal kay›tlarda yer alan da¤›t›labilir kardan karfl›lanabilmesi
durumunda, bu tutar›n tamam›, karfl›lanmamas› durumunda ise yasal kay›tlarda yer alan net da¤›t›labilir kar›n tamam› da¤›t›lacakt›r.
SPK düzenlemelerine göre haz›rlanan finansal tablolarda veya yasal kay›tlar›n herhangi birinde dönem zarar› olmas› durumunda
ise kar da¤›t›m› yap›lmayacakt›r.
9 Ocak 2009 tarihli Kurul Karar› ile flirketlerin yasal kay›tlar›nda bulunan geçmifl y›l karlar›, dönem kar› ve kar da¤›t›m›na konu
edilebilecek di¤er kaynaklar›n toplam tutar›na Seri:XI, No:29 Tebli¤i çerçevesinde haz›rlan›p kamuya ilan edilecek finansal tablo
dipnotlar›nda yer verilmesine karar verilmifl olup, fiirket için bu tutar 272.807.034 TL tutar›ndaki dönem kar›, 7.806.889 TL tutar›ndaki
ola¤anüstü yedekler ve 303.035.058 TL tutar›ndaki geçmifl y›llar karlar›n›n toplam› olan 583.648.981 TL'den oluflmaktad›r.
Öte yandan fiirket'in 31 Aral›k 2008 tarihli yasal kay›tlar›nda yer alan dönem kar› hariç özkaynak kalemlerinin tutarlar› afla¤›daki
gibidir:
Ödenmifl Sermaye
175.000.000
Sermaye Enflasyon Düzeltmesi Farklar›
533.595.133
Hisse Senedi ‹hraç Primleri
Yasal Yedekler
Ola¤anüstü Yedekler
Di¤er Kar Yedekleri
Özel Fonlar
Geçmifl Y›llar Karlar›
Toplam
181.185
16.366.224
7.806.889
9
41.516.237
303.035.058
1.077.500.735
27
137
28
SATIfiLAR VE SATIfiLARIN MAL‹YET‹
Brüt kar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
5.372.181.012
4.288.124.779
381.265.205
320.313.440
5.753.446.217
4.608.438.219
79.011.633
55.981.490
Tarifeli hizmetler
Yolcu
Kargo ve Posta
Toplam tarifeli hizmetler
Tarifesiz hizmetler
Di¤er gelirler
290.729.962
195.099.796
Brüt sat›fllar
6.123.187.812
4.859.519.505
Eksi: iskontolar ve sat›fltan iadeler
Net sat›fllar
Sat›fllar›n maliyeti (-)
Brüt kar
(13.603)
(10.679)
6.123.174.209
4.859.508.826
(4.650.231.377)
(3.605.924.596)
1.472.942.832
1.253.584.230
Tarifeli hizmetlerin co¤rafi da¤›l›m› afla¤›daki gibidir:
- Avrupa
138
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
2.339.635.934
1.864.333.122
- Uzak Do¤u
957.987.938
840.076.118
- Orta Do¤u
700.021.271
455.236.678
- Kuzey Amerika
220.517.817
211.861.564
- Kuzey Afrika
156.956.164
102.318.306
- Güney Afrika
48.995.003
12.451.621
- Bat› Afrika
27.517.999
16.293.665
- Orta Afrika
20.181.995
17.772.215
4.471.814.121
3.520.343.289
Yurtiçi
1.281.632.096
1.088.094.930
Toplam tarifeli hizmetler uçufl geliri
5.753.446.217
4.608.438.219
SATIfiLAR VE SATIfiLARIN MAL‹YET‹ (devam›)
Sat›fllar›n maliyetinin dökümü afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Akaryak›t giderleri
1.850.738.704
1.174.134.082
Personel giderleri
856.558.103
739.111.335
Konma, konaklama ve üstgeçifl giderleri
399.283.075
331.960.978
Amortisman giderleri
371.409.129
346.726.772
Yer hizmetleri giderleri
276.261.303
227.210.951
Yolcu hizmet ve ikram giderleri
259.376.473
211.204.158
Bak›m giderleri
233.448.486
193.703.763
Faaliyet tipi kiralama giderleri
147.455.022
165.884.682
Di¤er havayollar› koltuk kiras›
141.212.392
121.009.853
Di¤er kira giderleri
24.958.770
15.166.928
Hizmet giderleri
22.961.843
5.845.162
Sigorta giderleri
21.169.619
31.339.269
Haberleflme giderleri
7.019.829
5.307.418
Uçak kiras›
6.898.765
8.644.856
Di¤er vergiler
6.154.225
4.449.236
Nakliye giderleri
5.776.863
2.350.624
Ayd›nlatma, ›s›tma, enerji ve su giderleri
4.285.948
7.782.769
Di¤er sat›fllar›n maliyeti
15.262.828
14.091.760
4.650.231.377
3.605.924.596
28
139
29
ARAfiTIRMA VE GEL‹fiT‹RME G‹DERLER‹, PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹, GENEL YÖNET‹M G‹DERLER‹
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
635.876.008
576.810.259
203.813.181
170.639.967
839.689.189
747.450.226
Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderlerinin dökümü afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Personel giderleri
199.988.876
174.507.198
Komisyon ve teflvik giderleri
189.842.053
214.794.109
Rezervasyon sistem giderleri
104.458.574
81.639.787
Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderleri (-)
Reklam ve tan›t›m giderleri
34.517.643
17.941.039
17.635.490
17.968.550
Üyelik giderleri
12.929.861
10.104.609
Hizmet giderleri
11.688.333
9.252.686
11.335.043
12.161.793
9.388.785
6.852.235
Di¤er vergiler
6.672.221
4.612.134
Nakliye giderleri
5.187.679
4.946.627
2.686.730
2.101.925
Bak›m giderleri
1.410.155
1.710.098
789.684
846.778
708.667
507.897
Sigorta giderleri
Di¤er sat›fl pazarlama giderleri
Pazarlama, sat›fl ve da¤›t›m giderleri toplam
140
527.870
548.350
26.108.344
16.314.444
635.876.008
576.810.259
29
ARAfiTIRMA VE GEL‹fiT‹RME G‹DERLER‹, PAZARLAMA SATIfi VE DA⁄ITIM G‹DERLER‹, GENEL YÖNET‹M G‹DERLER‹ (devam›)
Genel yönetim giderlerinin dökümü afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
122.824.047
103.031.818
21.708.398
17.615.896
Bak›m giderleri
11.817.364
7.629.252
Genel yönetim giderleri (-)
Personel giderleri
Hizmet giderleri
8.398.360
6.312.313
Di¤er vergiler
7.734.389
6.727.369
6.828.249
5.980.929
4.636.545
3.767.516
3.730.409
4.823.437
Sigorta giderleri
2.610.354
2.280.134
2.127.523
2.152.697
296.111
407.546
Di¤er genel yönetim giderleri
Genel yönetim giderleri toplam
9.911.060
170.639.967
N‹TEL‹KLER‹NE GÖRE G‹DERLER
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
1.851.824.499
1.175.388.406
Personel giderleri
Niteliklerine göre giderler
1.179.371.026
1.016.650.351
Konma, konaklama ve üstgeçifl giderleri
399.283.075
331.960.978
393.826.194
364.850.565
Yer hizmetleri giderleri
276.261.303
227.210.951
268.765.258
218.056.393
Bak›m giderleri
246.676.005
203.043.113
Kira giderleri
344.988.688
334.655.798
194.478.598
218.561.625
Di¤er giderler
334.445.920
262.996.642
5.489.920.566
4.353.374.822
30
11.101.432
203.813.181
141
31
D‹⁄ER FAAL‹YETLERDEN GEL‹R/G‹DERLER
Di¤er faaliyetlerden gelirlerin dökümü afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
-
178.731.865
Bak›m malzemesi sat›c›lar›ndan al›nan indirimler
8.174.830
5.831.205
Malzeme sat›fl geliri
7.486.917
-
Tazminat ve ceza gelirleri
6.268.389
5.354.254
Yap› Kredi protokol geliri
3.510.000
3.388.398
Maddi varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki reel azal›fl (Not 18)
Konusu kalmayan karfl›l›klar
4.903.880
3.655.647
Al›fl iskontolar›
6.423.388
4.172.900
Bedelsiz Malzeme Geliri
6.302.617
1.054.398
979.550
912.474
Akaryak›t, ikram, handling ve di¤er firmalar›ndan al›nan iadeler
479.134
1.802.460
Hurda malzeme sat›fl geliri
761.611
283.261
Sabit k›ymet sat›fl geliri
179.102
132.624
-
1.725.000
Kira gelirleri
Yat›r›m amaçl› gayrimenkuller de¤erleme fark›
Di¤er hizmet gelirleri
-
1.148.542
7.893
455.006
Al›nan hizmetlere iliflkin iade ve indirimler
-
964.234
Uçak üreticisi taraf›ndan anlaflmaya istinaden yap›lan iade
-
702.503
‹ade edilen uça¤a iliflkin kira iadesi
Uçak kiralamalar›na iliflkin geri al›nan stopaj
Komisyon gelirleri
Depo say›m fazlal›klar›
Kiralama flirketlerinden al›nan bak›m iadeleri
Di¤er
1.540.571
97.187
61.582
118.644
1.155.523
1.195.563
-
13.020.663
8.455.541
1.797.852
56.690.528
226.544.680
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Di¤er faaliyetlerden giderlerin dökümü afla¤›daki gibidir:
Maddi varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki reel art›fl (Not 18)
69.275.908
-
Karfl›l›k giderleri
23.492.206
6.424.973
Yat›r›m amaçl› gayrimenkuller de¤erleme fark›
5.000.000
-
Tazminat ve ceza gideri
1.140.017
1.012.296
Vizesiz yolcu gideri
1.973.061
1.112.743
123.457
1.300
Sabit k›ymet sat›fl zarar›
Di¤er giderler
142
1.555.021
1.368.148
102.559.670
9.919.460
32
F‹NANSAL GEL‹RLER
Finansal gelirlerin dökümü afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Maddi varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›nda kur de¤ifliminden
1.012.109.406
-
Faiz geliri
kaynaklanan azal›fl (Not 18)
123.120.093
45.848.879
Kur fark› geliri
287.925.459
-
4.692.212
2.446.885
Reeskont faiz geliri
Finansal borçlar kur fark› geliri
Temettü geliri
258.280.289
2.540.292
1.427.882.203
309.116.345
F‹NANSAL G‹DERLER
Finansal giderlerin dökümü afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Finansal borçlar kur fark› gideri
586.719.978
-
Finansal kiralama faiz gideri
103.921.630
88.707.976
Türev araçlar gerçe¤e uygun de¤er de¤iflim gideri
6.071.262
2.796.990
K›dem tazminat› faiz maliyeti
8.260.634
6.703.137
Reeskont gideri
6.801.332
2.890.995
Finansal borçlar faiz gideri
1.474.979
2.402.762
-
468.893.946
Kur fark› zarar›
-
98.750.693
Menkul k›ymet sat›fl kar›
-
4.967.798
Maddi varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›nda kur de¤ifliminden
kaynaklanan art›fl (Not 18)
Di¤er finansal giderler
123.325
21.718
713.373.140
676.136.015
33
35.033
143
34
SATIfi AMACIYLA ELDE TUTULAN DURAN VARLIKLAR VE DURDURULAN FAAL‹YETLER
35
VERG‹ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER‹
Dönem kar› vergi yükümlülü¤ü afla¤›daki gibidir:
Ödenecek kurumlar vergisi karfl›l›¤›
Peflin ödenen vergi ve fonlar
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
7.673.685
122.471.610
(3.487.876)
(102.490.395)
4.185.809
19.981.215
Vergi gideri afla¤›daki kalemlerden oluflmaktad›r:
Cari dönem vergi gideri
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
7.673.685
122.471.610
Ertelenen vergi gideri / (geliri)
163.566.042
(16.739.690)
Vergi gideri / (geliri)
171.239.727
105.731.920
Türk vergi mevzuat›, ana ortakl›k olan flirketin ba¤l› ortakl›klar› ve ifltiraklerini konsolide etti¤i mali tablolar› üzerinden vergi
beyannamesi vermesine olanak tan›mamaktad›r. Bu sebeple bu konsolide mali tablolara yans›t›lan vergi karfl›l›klar›, tam
konsolidasyon kapsam›na al›nan tüm flirketler için ayr› ayr› hesaplanm›flt›r.
5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu, 21 Haziran 2006 tarih ve 26205 say›l› Resmi Gazete'de yay›mlanarak yürürlü¤e girmifltir.
Bu kanun ile 5422 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu yürürlükten kald›r›lm›flt›r.
Türkiye'de Kurumlar Vergisi oran› 2006 y›l›ndan geçerli olmak üzere %20'dir (2006, 2007 ve/veya 2008 y›llar›nda yat›r›m indiriminden
yararlanmay› tercih edenler için %30'dur). Kurumlar vergisi oran›, kurumlar›n ticari kazanc›na vergi yasalar› gere¤ince indirimi
kabul edilmeyen giderlerin ilave edilmesi, vergi yasalar›nda yer alan istisna ve indirimlerin düflürülmesi sonucu bulunacak safi
kurum kazanc›na uygulan›r. Kurumlar vergisi beyannamesi, hesap döneminin kapand›¤› ay› izleyen dördüncü ay›n 25'inci günü
akflam›na kadar verilir ve ay›n sonuna kadar ödenir.
Gelir Vergisi Kanunu'nun Geçici 69'uncu maddesi çerçevesinde 31 Aral›k 2005 tarihi itibariyle mevcut olup kazanc›n yetersiz olmas›
nedeniyle 2005 y›l› kazançlar›ndan indirilemeyen ve sonraki döneme devreden yat›r›m indirimi istisnas› tutarlar› mükellefin tercihine
ba¤l› olarak 2006 , 2007 ve 2008 y›llar›na ait kazançlardan indirilebilecektir. GVK'n›n mülga Ek:1-6 maddeleri kapsam›ndaki (eski
hükümlere tabi) teflvik belgeli yat›r›m indirimi istisna tutar› “yeniden de¤erleme oran›” ile GVK'n›n mülga 19 uncu maddesi
kapsam›ndaki (yeni hükümlere tabi) teflvik belgesi yat›r›m indirimi istisnas› “ÜFE” oran›nda artt›r›lmaktad›r.
Yat›r›m indirimi istisnas›ndan yararlan›lmas› halinde kurum kazançlar›na uygulanacak Kurumlar Vergisi oran› %20 yerine %30
olacakt›r. Mükellefler yat›r›m indirimi istisnas›ndan yararlanma tercihlerini 2006, 2007 ve 2008 y›llar›n›n tamam› için kullanabilecekleri
gibi bu y›llar›n herhangi biri için de kullanabileceklerdir.
Grup, 2005 Y›l›ndan devreden yat›r›m indirimi istisnas› tutarlar›n› 2006 Y›l› ve 2007 Y›l› kazanc›ndan indirmektedir. Bu nedenle 2006
ve 2007 Y›l› için uygulanan fiili kurumlar vergisi oran› %30'dur. 2008 y›l›nda uygulanan kurumlar vergisi oran› ise %20'dir. Ertelenen
vergi oran› da ayn› flekilde %20'dir.
144
VERG‹ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLER‹ (devam›)
fiirketler üçer ayl›k mali karlar› üzerinden geçerli kurumlar vergisi oran›nda geçici vergi hesaplar ve o dönemi izleyen ikinci ay›n
14'üncü gününe kadar beyan edip 17'inci günü akflam›na kadar öderler. Y›l içinde ödenen geçici vergi o y›la ait olup izleyen y›l
verilecek kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanacak kurumlar vergisinden mahsup edilir.
Mahsuba ra¤men ödenmifl geçici vergi tutar› kalm›fl ise bu tutar nakden iade al›nabilece¤i gibi devlete karfl› olan herhangi bir
baflka mali borca da mahsup edilebilir.
Türk vergi mevzuat›na göre beyanname üzerinde gösterilen mali zararlar 5 y›l› aflmamak kayd›yla dönem kurum kazanc›ndan
indirilebilirler. Ancak, mali zararlar, geçmifl y›l karlar›ndan mahsup edilemez.
Türkiye'de ödenecek vergiler konusunda vergi otoritesi ile mutabakat sa¤lamak gibi bir uygulama bulunmamaktad›r. Kurumlar
vergisi beyannameleri hesap döneminin kapand›¤› ay› takip eden dördüncü ay›n 25'inci günü akflam›na kadar ba¤l› bulunulan vergi
dairesine verilir. Bununla beraber, vergi incelemesine yetkili makamlar befl y›l zarf›nda muhasebe kay›tlar›n› inceleyebilir ve hatal›
ifllem tespit edilirse ödenecek vergi miktarlar› de¤iflebilir.
Tam mükellef kurumlar taraf›ndan, Türkiye'de bir iflyeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla kar pay› elde edenler hariç olmak üzere
dar mükellef kurumlara veya kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere da¤›t›lan ve Gelir Vergisi Kanunu'nun 75'inci
maddesinin 2'nci f›kras›n›n (1), (2) ve (3) numaral› bentlerinde say›lan kar paylar› üzerinden %15 oran›nda vergi kesintisi yap›l›r.
Ayn› f›kran›n parantez içi hükmüyle kar›n sermayeye eklenmesinin kar da¤›t›m› say›lmayarak stopaja tabi tutulmayaca¤› belirtilmifltir.
22.11.2008 tarihinde yürürlü¤e giren 5811 say›l› Baz› Varl›klar›n Milli Ekonomiye Kazand›r›lmas› Hakk›ndaki Kanun ile tam
mükelleffiyete tabi gerçek kifli ve kurumlar›n yurtd›fl›nda bulunan iflyeri ve daimi temsilcileri aracal›¤›yla elde ettikleri ticari
kazançlar› 30.04.2009 tarihine kadar elde edilenler de dahil olmak üzere, bu kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihten itibaren 31.05.2009
tarihine kadar Türkiye'ye transfer edilmesi kayd›yla gelir ve kurumlar vergisinden müstesna edilmifltir.
06.12.2008 tarihinde yay›mlanan 1 seri nolu 5811 say›l› Baz› Varl›klar›n Milli Ekonomiye Kazand›r›lmas› Hakk›nda Kanuna iliflkin
Genel Tebli¤'in 7.4 maddesinde; “ Yurt d›fl›nda bulunan iflyeri veya daimi temsilci arac›l›¤›yla elde edilen flube kazançlar› takvim
y›l›n›n son günü itibar›yla kesin olarak tespit edilece¤inden, sadece 2008 y›l›na iliflkin olarak elde edilen bu türden kazançlar 2008
y›l›nda geçici vergi dönemleri itibar›yla geçici vergi beyan›na konu edilmifl olsa dahi, 31/05/2009 tarihine kadar Türkiye'ye transfer
edilmek flart›yla, 2008 y›l›na iliflkin verilecek y›ll›k gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde gelire veya kurum kazanc›na
dahil edilmek ve beyannamelerin ilgili sat›r›nda gösterilmek suretiyle istisnaya konu edilecektir.” hükümleri yer almaktad›r.
Bu çerçevede fiirket'in 2008 y›l›nda elde etti¤i 436.428.799 TL yurtd›fl› flube kazanc› istisnas› , 2008 y›l› Kurumlar Vergisi matrah›na
indirim kalemi olarak konu edilmifltir. 2008 y›l›nda kullan›lamayan ve sonraki y›llarda kullan›lacak istisna tutar› ise ertelenmifl
vergi hesaplamas›na konu edilmifltir.
35
145
35
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
1.305.465.938
371.228.694
261.093.188
111.368.608
(5.848.893)
(3.036.319)
Vergi karfl›l›¤›n›n mutabakat›:
Faaliyetlerden elde edilen vergi öncesi kar
%20 vergi oran› (2007: %30) üzerinden hesaplanan vergi
Vergi etkileri:
-
vergiye tabi olmayan gelirler
-
kullan›lan yat›r›m indirimi
-
Yararlan›lan yurtd›fl› kazanç istinas›
-
kanunen kabul edilmeyen giderler
-
ertelenmifl vergi hesaplamas›nda vergi oran›n›n
de¤iflim etkisi
Gelir tablosundaki vergi karfl›l›¤› gideri
-
(9.404.519)
(87.285.760)
-
3.281.192
1.084.716
-
5.719.434
171.239.727
105.731.920
Grup, ertelenen kurumlar vergisi varl›k ve yükümlülüklerini UFRS mali tablolar ile yasal mali tablolar aras›nda farkl›
de¤erlendirmelerin sonucunda ortaya ç›kan geçici farklar›n etkilerini dikkate alarak hesaplamaktad›r. ‹leriki dönemlerde
gerçekleflecek geçici farklar üzerinden ertelenen vergi varl›klar› ve yükümlülükleri, yükümlülük metoduna göre hesaplanmaktad›r.
31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihleri itibariyle hesaplanan ertelenen vergi varl›klar› ve yükümlülükleri afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Uzun vadeli finansal kiralama borcu
49.277.131
61.960.569
Birikmifl mali zarar
31.206.426
-
K›dem tazminat› karfl›l›¤›
28.491.817
26.391.803
K›sa vadeli finansal kiralama borcu
21.716.516
17.036.113
Gider tahakkuklar›
36.194.357
22.362.546
2.944.944
2.169.102
Kullan›lmam›fl izin karfl›l›¤›
2.546.893
2.284.567
fiüpheli alacaklar karfl›l›¤›
3.050.391
865.498
Stok de¤er düflüfl karfl›l›¤›
Alacak reeskontu
Gelecek aylara ait gelir ve giderler
Borç reeskontu
Bilet sat›fl avans karfl›l›¤›
Sabit k›ymetler
Di¤er
Ertelenen vergi varl›klar›
146
472.633
415.605
1.037.855
(112.032)
(485.657)
(626.155)
(32.179.753)
(21.728.406)
(433.734.782)
(236.888.551)
158.262
132.416
(289.302.967)
(125.736.925)
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
1.986.324
3.193.155
Ertelenen vergi yükümlülükleri
(291.289.291)
(128.930.080)
Ertelenen vergi varl›klar› / (yükümlülükleri), net
(289.302.967)
(125.736.925)
35
31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihleri itibariyle ertelenen vergi yükümlülü¤ü hareketi afla¤›dad›r:
1 Ocak aç›l›fl›ndaki ertelenen vergi yükümlülü¤ü
125.736.925
142.476.615
Ertelenmifl vergi gideri / (geliri)
163.566.042
(16.739.690)
Cari dönem ertelenen vergi yükümlülü¤ü
289.302.967
125.736.925
H‹SSE BAfiINA KAZANÇ
Konsolide gelir tablolar›nda belirtilen hisse bafl›na kazanç, net kar›n ilgili dönem içinde mevcut hisse senetlerinin a¤›rl›kl› ortalama
adedine bölünmesi ile tespit edilir.
fiirketler mevcut hissedarlara birikmifl karlardan hisseleri oran›nda hisse da¤›tarak (“Bedelsiz Hisseler”) sermayelerini artt›rabilir.
Hisse bafl›na kazanç hesaplan›rken, bu bedelsiz hisse ihrac› ç›kar›lm›fl hisseler olarak say›l›r. Dolay›s›yla hisse bafl›na kazanç
hesaplamas›nda kullan›lan a¤›rl›kl› hisse adedi ortalamas›, hisselerin bedelsiz olarak ç›kar›lmas›n› geriye dönük olarak uygulamak
suretiyle elde edilir.
Hisse bafl›na kazanç, net kar›n ilgili dönemler içindeki a¤›rl›kl› ortalama hisse adedine bölünmesi ile afla¤›daki flekilde hesaplanm›flt›r
Toplam hisselerin 31 Aral›k 2008 ve 2007 tarihlerindeki say›s› ve hisse bafl›na kar›n hesaplamas› afla¤›da gösterildi¤i gibidir:
1 Ocak 1 Ocak itibariyle hisse adedi (tam adet)
Ç›kar›lan yeni hisse adedi (tam adet)
31 Aral›k itibariyle hisse adedi (tam adet)
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
175.000.000.000
175.000.000.000
-
-
175.000.000.000
175.000.000.000
175.000.000.000
175.000.000.000
1.134.226.211
265.496.774
0,648
0,152
Hisselerin dönem içerisindeki a¤›rl›kl›
ortalamas› (tam adet)
Dönem kar›
Hisse bafl›na kazanç (Kr)(*)
36
(*) 1 TL nominal de¤erli hisseye isabet eden kazanç s›ras›yla 2008 y›l›nda 6,48 TL; 2007 y›l›nda ise 1,52 TL olmaktad›r.
147
37
‹L‹fiK‹L‹ TARAF AÇIKLAMALARI
Müflterek yönetime tabi ortakl›klardan k›sa vadeli ticari alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
Sun Express (Not 10)
THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi. (Not 10)
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
646.191
702.938
4.095.197
-
4.741.388
702.938
‹liflkili taraflardan k›sa vadeli ticari olmayan alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
67.386
-
Ba¤l› ortakl›k
TGS Yer Hizmetleri A.fi.(Not 11)
Müflterek yönetime tabi ortakl›k
-
10.293.642
67.386
10.293.642
Müflterek yönetime tabi ortakl›klardan uzun vadeli ticari olmayan di¤er alacaklar›n dökümü afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
-
3.591.420
Müflterek yönetime tabi ortakl›klara k›sa vadeli ticari borçlar afla¤›daki gibidir:
Sun Express (Not 10)
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
9.433.149
2.644.738
-
4.481.293
9.433.149
7.126.031
31 Aral›k tarihinde sona eren dönemlerde Müflterek yönetime tabi ortakl›klarla (sat›lmaya haz›r finansal varl›k olarak s›n›flanan
USAfi haricinde) olan ifllemler afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Sun Express'e yap›lan sat›fllar
8.038.397
7.522.413
THY DO&CO'ya yap›lan sat›fllar
792.687
559.408
THY DO&CO'dan elde edilen faiz geliri
401.509
1.478.805
9.232.593
9.560.626
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Sun Express'ten yap›lan al›mlar
30.909.242
22.434.065
THY DO&CO'dan yap›lan al›mlar
147.850.051
109.001.142
USAfi'tan yap›lan al›mlar (*)
-
1.144.635
178.759.293
132.579.842
(*) 15 Kas›m 2007 tarihi itibariyle Grup'un elinde bulundurdu¤u USAfi hisselerinin tamam› sat›ld›¤›ndan; 2008 y›l›nda USAfi ile
148
yap›lan ifllemler gösterilmemifltir.
37
‹L‹fiK‹L‹ TARAF AÇIKLAMALARI (devam›)
Grup ile Sun Express aras›ndaki ifllemler, koltuk kiralama ifllemlerinden; Turkish DO&CO aras›ndaki ifllemler ise ikram hizmetleri
ve kredi finansman› ifllemlerinden kaynaklanmaktad›r. ‹liflkili taraflarla olan alacaklar teminats›z olup, ticari olan alacaklar›n
vadesi yaklafl›k 30 gündür. THY DO&CO ‹kram Hizmetleri A.fi.'den 31 Aral›k 2007 tarihi itibariyle olan ticari olmayan alaca¤›n vadesi
31 Mart 2009 tarihi olup, bu alacak için Euro baz›nda 5% faiz yürütülmüfltür. Sözkonusu alacak 12 Kas›m 2008 tarihinde tamamen
tahsil edilmifltir. ‹liflkili taraflardan olan alacaklarla ilgili olarak herhangi bir flüpheli alacak karfl›l›¤› ayr›lmam›flt›r.
‹liflkili kurulufllardan sa¤lanan temettüler afla¤›daki gibidir:
1 Ocak -
1 Ocak -
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
6.999.950
-
35.033
-
Uçak Servisi A.fi (USAfi)
-
2.539.966
-
327
7.034.983
2.540.293
Sun Express
Star Alliance Services GmbH
fiirket'in, Yönetim Kurulu Baflkan ve üyeleriyle Genel Müdür, Genel Koordinatör, Genel Müdür Yard›mc›lar› gibi üst düzey yöneticilere
cari dönemde sa¤lanan tamam› k›sa vadeli faydalardan oluflan ücret ve benzeri menfaatlerin toplam tutar› 3.003.116 TL'dir (2007:
1.963.485 TL).
38
F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹
(a)
Sermaye risk yönetimi
Grup, sermaye yönetiminde, bir yandan faaliyetlerinin süreklili¤ini sa¤lamaya çal›fl›rken, di¤er yandan da borç ve özkaynak dengesini
en verimli flekilde kullanarak kar›n› art›rmay› hedeflemektedir.
Grup'un sermaye yap›s› 8. notta aç›klanan finansal borçlar› da içeren borçlar ve s›ras›yla nakit ve nakit benzerleri, ödenmifl
sermaye, yedekler ile geçmifl y›l zararlar›n› içeren özkaynaklar kalemlerinden oluflmaktad›r.
Grup'un yönetim kurulu sermaye yap›s›n› periyodik olarak inceler. Bu incelemeler s›ras›nda kurul, sermaye maliyeti ile birlikte
her bir sermaye s›n›f›yla iliflkilendirilen riskleri de¤erlendirir. Grup, kurulun yapt›¤› önerilere dayanarak, sermaye yap›s›n› yeni
borç edinilmesi veya mevcut olan borcun geri ödenmesiyle dengede tutmaktad›r.
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Toplam Borçlar
3.657.804.767
2.190.162.452
Eksi:Nakit ve nakit benzerleri
(504.905.721)
(480.196.215)
Net Borç
3.152.899.046
1.709.966.237
Toplam Özkaynak
2.986.587.096
1.847.901.479
Toplam Sermaye
6.139.486.142
3.557.867.716
0.51
0.48
Net borç/toplam sermaye oran›
Grup'un genel stratejisi 2007 y›l›ndan beri ayn› flekilde devam etmektedir.
149
38
F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›)
(b)
Finansal Risk Faktörleri
Grup faaliyetleri nedeniyle piyasa riski (kur riski, gerçe¤e uygun de¤er faiz oran› riski, nakit ak›m› faiz oran› riski ve fiyat riski),
kredi riski ve likidite riskine maruz kalmaktad›r. Grubun risk yönetimi program› genel olarak mali piyasalardaki belirsizli¤in, Grup
finansal performans› üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerinin minimize edilmesi üzerine odaklanmaktad›r. Grup, çeflitli finansal
risklerden korunmak amac› ile az oranda türev ürünleri kullanmaktad›r.
Risk yönetimi, Yönetim Kurulu taraf›ndan onaylanan politikalar do¤rultusunda yürütülmektedir. Risk politikalar›na iliflkin olarak
ise finansal risk tan›mlan›r, de¤erlendirilir ve Grup'un operasyon üniteleri ile birlikte çal›flmak suretiyle riskin azalt›lmas›na yönelik
araçlar kullan›l›r.
150
151
Finansal Risk Faktörleri (devam›)
(b)
Ticari Alacaklar
(**) Teminatlar, müflterilerden al›nan nakit teminat ve teminat mektuplar›ndan oluflmaktad›r.
(*)Tutar›n belirlenmesinde, al›nan teminatlar gibi, kredi güvenirlili¤inde art›fl sa¤layan unsurlar dikkate al›nmam›flt›r.
-
-
- Net de¤erin teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm›
E. Bilanço d›fl› kredi riski içeren unsurlar
-
- De¤er düflüklü¤ü (-)
-
-
- Vadesi geçmemifl (brüt defter de¤eri)
-
-
-
-
-
-
-
(37.042.788)
37.042.788
-
2.318.741
-
29.752.144
-
314.650.601
7.506.082
344.402.745
Di¤er Taraf
Alacaklar
-
-
4.741.388
-
4.741.388
‹liflkili Taraf
- Vadesi geçmifl (brüt defter de¤eri)
D. De¤er düflüklü¤üne u¤rayan varl›klar›n net defter de¤erleri
- teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm›
C. Vadesi geçmifl ancak de¤er düflüklü¤üne u¤ramam›fl varl›klar›n net defter de¤eri
finansal varl›klar›n defter de¤eri
B. Koflullar› yeniden görüflülmüfl bulunan, aksi takdirde vadesi geçmifl veya de¤er düflüklü¤üne u¤ram›fl say›lacak
A. Vadesi geçmemifl ya da de¤er düflüklü¤üne u¤ramam›fl finansal varl›klar›n net defter de¤eri
- Azami riskin teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› (**)
Raporlama tarihi itibariyle maruz kal›nan azami kredi riski (*)
31 Aral›k 2008
Finansal araç türleri itibariyle maruz kal›nan kredi riskleri
b.1) Kredi riski yönetimi
38.
Di¤er Alacaklar
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
67.386
-
67.386
‹liflkili Taraf
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
84.415.453
-
84.415.453
Di¤er Taraf
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1.891.728.775
-
1.891.728.775
Mevduat
Bankalardaki
152
(b)
Ticari Alacaklar
(**)Teminatlar, müflterilerden al›nan nakit teminat ve teminat mektuplar›ndan oluflmaktad›r.
(*)Tutar›n belirlenmesinde, al›nan teminatlar gibi, kredi güvenirlili¤inde art›fl sa¤layan unsurlar dikkate al›nmam›flt›r.
-
-
E. Bilanço d›fl› kredi riski içeren unsurlar
-
-
-
- Vadesi geçmemifl (brüt defter de¤eri)
-
-
-
-
-
-
702.938
-
702.938
‹liflkili Taraf
- Vadesi geçmifl (brüt defter de¤eri)
D. De¤er düflüklü¤üne u¤rayan varl›klar›n net defter de¤erleri
- teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm›
C. Vadesi geçmifl ancak de¤er düflüklü¤üne u¤ramam›fl varl›klar›n net defter de¤eri
finansal varl›klar›n defter de¤eri
B. Koflullar› yeniden görüflülmüfl bulunan, aksi takdirde vadesi geçmifl veya de¤er düflüklü¤üne u¤ram›fl say›lacak
A. Vadesi geçmemifl ya da de¤er düflüklü¤üne u¤ramam›fl finansal varl›klar›n net defter de¤eri
- Azami riskin teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm› (**)
Raporlama tarihi itibariyle maruz kal›nan azami kredi riski (*)
31 Aral›k 2007
Finansal araç türleri itibariyle maruz kal›nan kredi riskleri
b.1) Kredi riski yönetimi (devam›)
38.
-
-
-
-
-
(21.405.019)
21.405.019
-
1.548.185
17.631.299
-
227.204.782
2.985.698
244.836.081
Di¤er Taraf
Alacaklar
Di¤er Alacaklar
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
13.885.062
-
13.885.062
‹liflkili Taraf
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
313.727.023
-
313.727.023
Di¤er Taraf
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
763.440.857
-
763.440.857
Mevduat
Bankalardaki
38. F‹NANSAL ARAÇLARDAN KAYNAKLANAN R‹SKLER‹N N‹TEL‹⁄‹ VE DÜZEY‹ (devam›)
b.1) Kredi riski yönetimi(devam›)
Finansal arac›n taraflar›ndan birinin sözleflmeye ba¤l› yükümlülü¤ünü yerine getirememesi nedeniyle Grup'a finansal bir kay›p
oluflturmas› riski, kredi riski olarak tan›mlan›r.
Grup'un kredi riski temel olarak ticari alacaklar›na iliflkindir. Bilançoda gösterilen tutar Grup yönetiminin önceki tecrübelerine
ve cari ekonomik flartlara ba¤l› olarak tahmin etti¤i flüpheli alacaklar düflüldükten sonraki net tutardan oluflmaktad›r.
Grup'un
kredi riski çok say›da müflteriyle çal›fl›ld›¤›ndan dolay› da¤›lm›fl durumdad›r ve önemli bir kredi risk yo¤unlaflmas› yoktur.
(b)
153
154
2.318.741
Teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm›
27.150.622
Vadesi üzerinden 1-5 y›l geçmifl
112.169
16.766.592
Vadesi üzerinden 3-12 ay geçmifl
66.794.932
13.013.807
Toplam vadesi geçen alacaklar
9.751.742
Vadesini 5 y›ldan fazla geçmifl
Alacaklar
Vadesi üzerinden 1-30 gün geçmifl
Ticari
Alacaklar
Grup'un 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle vadesi geçmifl alacaklar›n›n vade analizi afla¤›da sunulmuflt›r.
31 Aral›k 2008
38.
(Tutarlar, aksi belirtilmedikçe, Türk Liras› olarak gösterilmifltir)
-
-
-
-
-
-
-
Alacaklar
Di¤er
-
-
-
-
-
-
-
Mevduat
Bankalardaki
-
-
-
-
-
-
-
Türev Araçlar
-
-
-
-
-
-
-
Di¤er
Toplam
2.318.741
66.794.932
112.169
27.150.622
16.766.592
13.013.807
9.751.742
155
1.548.185
Teminat, vs ile güvence alt›na al›nm›fl k›sm›
23.172.953
Vadesi üzerinden 1-5 y›l geçmifl
39.036.318
5.380.723
Toplam vadesi geçen alacaklar
6.958.296
66.472
3.457.874
Vadesini 5 y›ldan fazla geçmifl
Alacaklar
Vadesi üzerinden 1-30 gün geçmifl
Ticari
Alacaklar
Di¤er
-
-
-
-
-
-
-
Alacaklar
Grup'un 31 Aral›k 2008 tarihi itibariyle vadesi geçmifl alacaklar›n›n vade analizi afla¤›da sunulmuflt›r.
31 Aral›k 2007
38.
-
-
-
-
-
-
-
Mevduat
Bankalardaki
-
-
-
-
-
-
-
Türev Araçlar
-
-
-
-
-
-
-
Di¤er
Toplam
1.548.185
39.036.318
66.472
23.172.953
5.380.723
6.958.296
3.457.874
38.
(b)
b.1) Kredi riski yönetimi(devam›)
Bilanço tarihi itibariyle Grup'un vadesi geçmifl ticari alacaklardan karfl›l›k ayr›lmam›fl olanlara iliflkin ald›¤› nakit teminat ve teminat
mektuplar› toplam› 2.318.741 TL'dir (31 Aral›k 2007: 1.548.185 TL).
Bilanço tarihi itibariyle, vadesi geçmifl ticari alacaklardan karfl›l›k ayr›lm›fl olanlara iliflkin al›nan teminatlar bulunmamaktad›r.
b.2) Likidite riski yönetimi
Likidite riski yönetimi ile ilgili esas sorumluluk, yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu, Grup yönetiminin k›sa, orta ve uzun vadeli
fonlama ve likidite gereklilikleri için, uygun bir likidite riski yönetimi oluflturmufltur. Grup, likidite riskini tahmini ve fiili nakit
ak›mlar›n› düzenli olarak takip etmek ve finansal varl›k ve yükümlülüklerin vadelerinin efllefltirilmesi yoluyla yeterli fonlar›n ve
borçlanma rezervinin devam›n› sa¤lamak suretiyle yönetir.
Afla¤›daki tablo, Grup'un türev niteli¤inde olmayan finansal yükümlülüklerinin vade da¤›l›m›n› göstermektedir. Afla¤›daki tablolar,
Grup'un yükümlülükleri iskonto edilmeden ve ödemesi gereken en erken tarihler esas al›narak haz›rlanm›flt›r. Söz konusu
yükümlülükler üzerinden ödenecek faizler afla¤›daki tabloya dahil edilmifltir. Düzeltmeler kolonu ilerleyen dönemdeki muhtemel
nakit ak›m›na sebep olan kalemi göstermektedir. Bahse konu kalem vade analizine dahil edilmifl olup, bilançodaki finansal
yükümlülüklerin bilanço de¤erine dahil edilmemifltir.
Grup, tahmini ve fiili nakit ak›mlar›n› düzenli olarak takip ederek ve finansal varl›klar›n ve yükümlülüklerin vadelerinin efllefltirilmesi
yoluyla yeterli fonlar›n ve borçlanma rezervinin devam›n› sa¤layarak, likidite riskini yönetir.
Likidite riski tablosu:
31 Aral›k 2008
Sözleflme uyar›nca
nakit ç›k›fllar
Sözleflme uyar›nca vadeler
toplam›
3 aydan
3-12
1-5 y›l
5 y›ldan
Defter De¤eri
(I+II+III+IV)
k›sa (I)
ay aras› (II)
aras› (III)
uzun (IV)
34.900.371
35.698.342
1.469.294
34.229.048
-
-
3.182.394.093
3.825.277.485
107.114.326
373.162.277
1.566.966.270
1.778.034.612
435.109.211
437.537.494
382.178.541
55.358.953
-
-
639.916
639.916
639.916
-
-
-
3.653.043.591
4.299.153.237
491.402.077
462.750.278
1.566.966.270
1.778.034.612
Türev olmayan finansal yükümlülükler
Banka kredileri
Finansal kiralama yükümlülükleri
Ticari borçlar
Toplam yükümlülük
156
38.
(b)
b.2) Likidite riski yönetimi (devam›)
Likidite riski tablosu(devam›):
31 Aral›k 2007
Sözleflme uyar›nca
nakit ç›k›fllar
Sözleflme uyar›nca vadeler
toplam›
3 aydan
3-12
1-5 y›l
5 y›ldan
Defter De¤eri
(I+II+III+IV)
k›sa (I)
ay aras› (II)
aras› (III)
uzun (IV)
30.450.739
33.197.488
1.339.485
3.936.297
27.921.706
948.427.925
Türev olmayan finansal yükümlülükler
Banka kredileri
Finansal kiralama Yükümlülükleri
1.794.310.094
2.233.771.288
72.434.883
226.373.258
986.535.221
Ticari borçlar
364.523.991
367.654.767
322.809.225
44.845.542
-
-
877.628
877.628
877.628
-
-
-
2.190.162.452
2.635.501.171
397.461.221
275.155.097
1.014.456.927
948.427.925
Toplam yükümlülük
b.3) Piyasa riski yönetimi
Grup'un faaliyetleri öncelikle, afla¤›da ayr›nt›lar›na yer verildi¤i üzere, döviz kurundaki ve faiz oran›ndaki de¤ifliklikler ile ilgili
finansal risklere maruz kalmaktad›r. Piyasa riskleri ayr›ca, duyarl›l›k analizleri ile de¤erlendirilmektedir. Cari y›lda Grup'un maruz
kald›¤› piyasa riskinde veya maruz kal›nan riskleri yönetim ve ölçüm yöntemlerinde, önceki y›la göre bir de¤ifliklik olmam›flt›r.
b.3.1) Kur riski yönetimi
Yabanc› para cinsinden ifllemler, kur riskinin oluflmas›na sebebiyet vermektedir. Grup'un yabanc› para cinsinden parasal ve parasal
olmayan varl›klar›n›n ve parasal ve parasal olmayan yükümlülüklerinin bilanço tarihi itibariyle da¤›l›m› afla¤›daki gibidir:
157
38.
(b)
b.3) Piyasa riski yönetimi (devam›)
b.3.1) Kur riski yönetimi (devam›)
31 Aral›k 2008
1. Ticari Alacak
2a. Parasal Finansal Varl›klar
2b. Parasal Olmayan Finansal Varl›klar
3. Di¤er
4. DÖNEN VARLIKLAR
TL Karfl›l›¤›
ABD Dolar›
Avro
‹ngiliz Sterlini
Di¤er
201.671.977
36.369.880
72.663.669
6.607.281
86.031.147
1.262.639.867
898.295.237
290.202.499
5.534.421
66.752.748
-
-
-
-
-
7.419.217
2.458.692
41.404
4.760.149
158.971
1.471.731.061
937.123.809
363.753.228
16.974.200
153.879.822
5. Ticari Alacaklar
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
7. Di¤er
72.794.855
72.789.485
4.400
-
970
8. DURAN VARLIKLAR
72.794.855
72.789.485
4.400
-
970
9. TOPLAM VARLIKLAR
1.544.525.915
1.009.913.294
363.757.628
16.974.200
153.880.792
10. Ticari Borçlar
244.277.677
125.858.217
56.555.014
16.252.346
45.612.100
11. Finansal Yükümlülükler
419.289.229
251.539.094
167.750.135
-
-
9.761.078
4.472.433
2.789.861
81.221
2.417.562
-
-
-
-
-
673.327.984
381.869.744
227.095.010
16.333.567
48.029.662
-
-
-
-
-
2.798.005.235
1.052.489.444
1.745.515.791
-
-
7.998.826
1.038.768
5.829.426
4.210
1.126.422
-
-
-
-
-
12a. Parasal Olan Di¤er Yükümlülükler
12b. Parasal Olmayan Di¤er Yükümlülükler
13. KISA VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER
14. Ticari Borçlar
17. UZUN VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER
2.806.004.061
1.053.528.212
1.751.345.217
4.210
1.126.422
18. TOPLAM YÜKÜMLÜLÜKLER
3.479.332.045
1.435.397.956
1.978.440.227
16.337.777
49.156.084
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
(1.934.806.130)
(425.484.662)
(1.614.682.599)
636.423
104.724.708
(2.015.020.202)
(500.732.839)
(1.614.728.403)
(4.123.726)
104.564.766
-
-
-
-
-
23.Döviz varl›klar›n›n hedge edilen k›sm›n›n tutar›
-
-
-
-
-
24.Döviz yükümlülüklerin hedge edilen k›sm›n›n tutar›
-
-
-
-
-
19. Bilanço d›fl› döviz cinsinden araçlar›n net
varl›k/yükümlülük pozisyonu (19a-19b)
19a. Aktif karakterli bilanço d›fl›
döviz cinsinden türev ürünlerin tutar›
19b.Pasif karakterli bilanço d›fl›
20. Net yabanc› para varl›k yükümlülük pozisyonu
(9-18+19)
21. Parasal kalemler net yabanc› para varl›k/yükümlülük
pozisyonu (=1+2a+5+6a-10-11-12a-14-15-16a)
22.Döviz hedge'i için kullan›lan finansal araçlar›n
toplam gerçe¤e uygun de¤eri
158
25.‹hracat
4.540.026.181
536.061.102
2.404.349.759
141.055.054
1.458.560.268
26.‹thalat
1.651.794.897
937.339.395
495.108.749
14.626.988
204.719.765
38.
(b)
31 Aral›k 2007
TL Karfl›l›¤›
ABD Dolar›
Avro
‹ngiliz Sterlini
Di¤er
1. Ticari Alacak
152.929.733
32.854.718
60.271.524
4.463.030
55.340.461
851.108.316
320.548.967
480.569.767
2.751.061
47.238.521
3. Di¤er
4. DÖNEN VARLIKLAR
-
-
-
-
-
29.729.317
24.184.104
2.481.011
441.884
2.622.318
1.033.767.366
377.587.789
543.322.302
7.655.975
105.201.300
5. Ticari Alacaklar
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
7. Di¤er
33.037.915
27.968.007
4.296.063
72.219
701.626
8. DURAN VARLIKLAR
33.037.915
27.968.007
4.296.007
72.219
701.626
9. TOPLAM VARLIKLAR
1.066.805.281
405.555.796
547.618.365
7.728.194
105.902.926
10. Ticari Borçlar
275.237.576
165.992.798
62.189.479
6.421.277
40.634.022
228.918.371
172.833.268
56.085.103
-
-
-
-
-
-
-
13. KISA VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER
14. Ticari Borçlar
-
-
-
-
-
504.155.947
338.826.066
118.274.582
6.421.277
40.634.022
-
-
-
-
-
1.595.842.462
1.002.202.862
593.639.600
-
-
7.058.322
623.528
5.475.078
4.466
955.250
-
-
-
-
-
17. UZUN VADEL‹ YÜKÜMLÜLÜKLER
1.602.900.784
1.002.826.390
599.114.678
4.466
955.250
18. TOPLAM YÜKÜMLÜLÜKLER
2.107.056.731
1.341.652.456
717.389.260
6.425.743
41.589.272
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
19.Bilanço d›fl› döviz cinsinden araçlar›n net
varl›k/yükümlülük pozisyonu (19a-19b)
19a.Aktif karakterli bilanço d›fl›
19b.Pasif karakterli bilanço d›fl›
20. Net yabanc› para varl›k yükümlülük pozisyonu
-
-
-
-
-
(1.040.251.450)
(936.096.660)
(169.770.895)
1.302.451
64.313.654
(1.103.018.682)
(988.248.771)
(176.547.969)
788.348
60.989.710
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
(1+2a+5+6a-10-11-12a-14-15-16a)
22.Döviz hedge'i için kullan›lan finansal k›sm›n›n
Tutar›
23.Döviz varl›klar›n›n hedge edilen k›sm›n›n tutar›
24.Döviz yükümlülüklerin hedge edilen k›sm›n›n tutar›
-
-
-
-
-
25.‹hracat
3.541.007.680
404.030.508
2.086.025.988
133.603.007
917.348.176
26.‹thalat
1.443.809.705
848.244.161
409.655.308
14.561.708
171.348.529
21. Parasal kalemler net yabanc› para varl›k /
159
38.
(b)
Kur riskine duyarl›l›k
Grup, bafll›ca ABD Dolar› ve EURO cinsinden kur riskine maruz kalmaktad›r. Afla¤›daki tablo Grup'un ABD Dolar› ve EURO kurlar›ndaki
%10'luk art›fla ve azal›fla olan duyarl›l›¤›n› göstermektedir. %10'luk oran, üst düzey yöneticilere Grup içinde kur riskinin raporlanmas›
s›ras›nda kullan›lan oran olup, söz konusu oran yönetimin döviz kurlar›nda bekledi¤i olas› de¤iflikli¤i ifade etmektedir. Duyarl›l›k
analizi sadece y›l sonundaki aç›k yabanc› para cinsinden parasal kalemleri kapsar ve söz konusu kalemlerin y›l sonundaki %10'luk
kur de¤ifliminin etkilerini gösterir. Bu analiz, d›fl kaynakl› krediler ile birlikte Grup içindeki yurt d›fl› faaliyetler için kullan›lan,
krediyi alan ve de kullanan taraflar›n fonksiyonel para birimi d›fl›ndaki kredilerini kapsamaktad›r. Pozitif de¤er, kar/zararda ve
di¤er özkaynak kalemlerindeki art›fl› ifade eder.
31 Aral›k 2008
Vergi Öncesi Kar / Zarar
1 - ABD Dolar› net varl›k / yükümlülü¤ü
2- ABD Dolar› riskinden korunan k›s›m (-)
3- ABD Dolar› net etki (1 +2)
4 - Avro net varl›k / yükümlülük
5 - Avro riskinden korunan k›s›m (-)
6- Avro net etki (4+5)
7 - GBP net varl›k / yükümlülü¤ü
8- GBP riskinden korunan k›s›m (-)
9- GBP net etki (7 +8)
10 - Di¤er net varl›k / yükümlülü¤ü
11- Di¤er riskinden korunan k›s›m (-)
12- Di¤er net etki (10 +11)
TOPLAM (3 + 6 + 9 + 12)
160
Yabanc› paran›n
Yabanc› paran›n
%10 de¤er kazanmas›
%10 de¤er kaybetmesi
(42.548.468)
42.548.468
-
-
(42.548.468)
42.548.468
(161.468.260)
161.468.260
-
-
(161.468.260)
161.468.260
63.642
(63.642)
-
-
63.642
(63.642)
10.472.471
(10.472.471)
-
-
10.472.471
(10.472.471)
(193.480.615)
193.480.615
38.
(b)
Kur riskine duyarl›l›k (devam›)
31 Aral›k 2007
Vergi Öncesi Kar / Zarar
1 - ABD Dolar› net varl›k / yükümlülü¤ü
2- ABD Dolar› riskinden korunan k›s›m (-)
Yabanc› paran›n
Yabanc› paran›n
%10 de¤er kazanmas›
%10 de¤er kaybetmesi
(93.609.667)
93.609.667
-
-
3- ABD Dolar› net etki (1 +2)
(93.609.667)
93.609.667
4 - Avro net varl›k / yükümlülük
(16.977.090)
16.977.090
5 - Avro riskinden korunan k›s›m (-)
6- Avro net etki (4+5)
7 - GBP net varl›k / yükümlülü¤ü
8- GBP riskinden korunan k›s›m (-)
9- GBP net etki (7 +8)
10 - Di¤er net varl›k / yükümlülü¤ü
11- Di¤er riskinden korunan k›s›m (-)
12- Di¤er net etki (10 +11)
TOPLAM (3 + 6 + 9 + 12)
-
-
(16.977.090)
16.977.090
130.245
(130.245)
-
-
130.245
(130.245)
6.431.365
(6.431.365)
-
-
6.431.365
(6.431.365)
(104.025.147)
104.025.147
Grup, Not 2.5.7'de aç›klanan çerçevede maddi duran varl›klar›ndan uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlerin de¤er düflüklü¤ünün
hesaplanmas›nda geri kazan›labilir de¤er olarak ABD Dolar› bazl› net sat›fl fiyatlar›n› kullanmaktad›r. Dolay›s›yla Grup'un maddi
varl›klar› için ay›rm›fl oldu¤u de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›, ABD Dolar›'n›n TL karfl›s›nda de¤er kazanmas› durumunda azalmakta,
de¤er kaybetmesi durumunda ise artmaktad›r. Bu çerçevede, ABD Dolar›'n›n TL karfl›s›nda %10 de¤er kazanmas› durumunda;
haricinde vergi öncesi dönem kar›nda 360.198.667 TL art›fl meydana gelecekti (1 Ocak-31 Aral›k 2007: 227.192.643 TL). Öte yandan,
Grup'un maddi duran varl›k de¤er düflüfl karfl›l›¤›ndaki azalma, maddi duran varl›klar›n TL net defter de¤erleri ile s›n›rl› oldu¤u
için döviz kurlar›ndaki art›fl›n etkisi 360.198.667 TL ile s›n›rl›d›r. E¤er, ABD Dolar› TL karfl›s›nda %10 de¤er kaybederse bu tutarlar
ayn› kalmakla beraber, yukar›daki tablodaki etkiler haricinde gelir tablosundaki etki ters yönde gerçekleflecektir.
uçaklar, yedek motorlar ve simülatörlere iliflkin de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›ndaki azalmadan dolay›, yukar›daki tablodaki etkiler
161
38.
(b)
b.3.2) Faiz oran› riski yönetimi
Grup sabit ve de¤iflken faiz oranlar› üzerinden borçlanmaktad›r. Mevcut borçlar›n faiz durumlar› göz önüne al›nd›¤›nda de¤iflken
faizli borçlar›n büyük ço¤unlu¤u oluflturdu¤u görülmekle beraber, son y›llarda yap›lan uçak finansmanlar›nda maliyetin de uygun
olmas› flart›yla sabit faizli borçlanmalar›n a¤›rl›¤› yükseltilerek de¤iflken ve sabit faizli borçlar aras›nda k›smi bir denge oluflturulmaya
çal›fl›lmaktad›r. Grup'un de¤iflken faiz oranl› borçlar› Libor ve Euribor'a ba¤l› oldu¤u için lokal risklere ba¤›ml›l›k düflüktür.
Faiz Pozisyonu Tablosu
31 Aral›k 2008
31 Aral›k 2007
Sabit Faizli Araçlar
Finansal Varl›klar - Vadeli Mevduatlar
1.768.820.216
691.935.290
Finansal yükümlülükler
1.960.602.178
670.718.927
1.256.692.286
1.154.041.906
De¤iflken Faizli Finansal Araçlar
Finansal Yükümlülükler
Faiz oran› duyarl›l›¤›
Afla¤›daki duyarl›l›k analizleri raporlama tarihinde maruz kal›nan faiz oran› riskine ve bu oranda meydana gelebilecek de¤iflikli¤e
göre belirlenir ve tüm raporlama dönemi boyunca sabit tutulur. Grup yönetimi de¤iflken faizli borçlar›n faizi olan, Libor ve Euribor
faiz oran›nda %0.5'lik bir dalgalanma durumunda ortaya ç›kabilecek etkileri hesaplamakta ve üst yönetime raporlamaktad›r.
Libor ve Euribor faiz oran›nda %0.5'lik bir yükselifl olmas› ve di¤er tüm de¤iflkenlerin sabit tutulmas› durumunda:
Grup'un oniki ayl›k döneme ait vergi öncesi dönem kar› 6.283.461 TL azalacakt›r (31 Aral›k 2007 döneminde vergi öncesi dönem
kar› 5.770.210 TL azalacakt›r). Libor ve Euribor faiz oran›n›n %0.5 düflmesi durumunda ise oniki ayl›k vergi öncesi net dönem kar›
ayn› tutarlarda artacakt›r.
39
F‹NANSAL ARAÇLAR
Finansal Araçlar›n Gerçe¤e Uygun De¤eri
Finansal varl›klar›n ve yükümlülüklerin gerçe¤e uygun de¤eri afla¤›daki gibi belirlenir:
•
Standart vade ve koflullarda, aktif likit bir piyasada ifllem gören finansal varl›k ve yükümlülüklerin gerçe¤e uygun de¤eri kote
edilmifl piyasa fiyat› üzerinden belirlenir.
•
Türev araçlar›n gerçe¤e uygun de¤eri, kote edilmifl fiyatlar› kullan›lmak suretiyle hesaplan›r. Fiyatlar›n mevcut olmad›¤›
durumlarda, türev araçlar›n (forward ve swap) vadeleri için uygulanabilir getiri e¤risi kullan›lmak suretiyle indirgenmifl nakit
ak›m› analizi kullan›l›r.
162
163
-
Ticari borçlar
-
Di¤er alacaklar
-
Ticari borçlar
-
-
-
-
-
-
-
-
327.612.085
245.539.019
Krediler ve
alacaklar
-
-
-
-
84.482.839
349.144.133
Krediler ve
alacaklar
-
4.761.176
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1.750.943
-
435.109.211
639.916
3.182.394.093
34.900.371
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1.310.086
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1.706.478
-
364.523.991
877.628
1.794.310.094
30.450.739
-
-
-
-
Gerçe¤e uygun
Gerçe¤e uygun Maliyet de¤eri ile
‹tfa edilmifl
de¤er fark› kar veya de¤eri kar /
gösterilen
de¤erlerinden
zarara yans›t›lan zarara yans›t›lan sat›lmaya haz›r gösterilen finansal
finansal varl›k
türev araçlar
yat›r›mlar
yükümlülükler
-
-
-
-
-
-
-
-
Gerçe¤e uygun
Gerçe¤e uygun Maliyet de¤eri ile
‹tfa edilmifl
de¤er fark› kar veya de¤eri kar /
gösterilen
de¤erlerinden
zarara yans›t›lan zarara yans›t›lan sat›lmaya haz›r gösterilen finansal
finansal varl›k
türev araçlar
yat›r›mlar
yükümlülükler
Grup, finansal araçlar›n kay›tl› de¤erlerinin makul de¤erlerini yans›tt›¤›n› düflünmektedir.
-
Banka kredileri
-
292.020.000
Finansal yat›r›mlar
Ticari alacaklar
480.196.215
Finansal varl›klar
31 Aral›k 2007 Bilanço
-
‹tfa edilmifl
de¤erlerinden
gösterilen di¤er
finansal varl›klar
-
-
Banka kredileri
-
Di¤er alacaklar
1.403.033.703
504.905.721
Ticari alacaklar
Finansal yat›r›mlar
Finansal varl›klar
31 Aral›k 2008 Bilanço
‹tfa edilmifl
de¤erlerinden
gösterilen di¤er
finansal varl›klar
Finansal araçlar›n s›n›flar› ve gerçe¤e uygun de¤erleri
F‹NANSAL ARAÇLAR (devam›)
39
364.523.991
877.628
1.794.310.094
30.450.739
327.612.085
245.539.019
295.036.564
480.196.215
Kay›tl›
de¤er
435.109.211
5.401.092
3.182.394.093
34.900.371
84.482.839
349.144.133
1.404.784.646
504.905.721
Kay›tl›
de¤er
Not
Not
10
9
8
8
11
10
7
6
10
9
8
8
11
10
7
6
39
F‹NANSAL ARAÇLAR (devam›)
Türev Enstrümanlar
Grup, gelecekteki önemli ifllemleri ve nakit ak›mlar›n› finansal riskten korumak amac›yla baz› sabit faiz oranl› finansal kiralama
borçlar›n› de¤iflken faiz oranl› finansal kiralama boçlar›na çevirmek ve baz› Euro cinsinden olan finansal kiralama borçlar›n› ABD
Dolar› cinsinden finansal kiralama borçlar›na çevirmek üzere faiz oran› ve çapraz kur takas› sözleflmelerine girmifltir.
Grup, söz konusu ifllemlerin gerçe¤e uygun de¤er farklar›ndaki de¤iflimden elde edilen kazanç ve kay›plar› do¤rudan gelir tablosuna
intikal ettirmektedir. Söz konusu ifllemlerin makul de¤erleri 31 Aral›k 2008 ve 31 Aral›k 2007 tarihleri itibariyle afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2008
Çapraz kur takas sözleflmeleri
Faiz oran› takas sözleflmeleri
40
31 Aral›k 2007
326.427
(332.468)
(5.087.603)
1.642.554
(4.761.176)
1.310.086
B‹LANÇO TAR‹H‹NDEN SONRAK‹ OLAYLAR
a) Ortakl›k Ana Sözleflmesi'nin YTL'ye uyumu amac›yla 6. Maddesinin de¤ifltirilmesi ve Ana Sözleflme'ye geçici 3. maddenin ilave
edilmesine iliflkin Ola¤anüstü Genel Kurul Toplant›s› 22.01.2009 tarihinde yap›lm›fl olup, toplant›da Sermaye Piyasas› Kurulu ile
Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤› ‹ç Ticaret Genel Müdürlü¤ü'nün 15.12.2008 tarih ve 5942 say›l› onaylar› do¤rultusunda Ortakl›k Ana
Sözleflmesi'nin 6. Maddesinin de¤ifltirilmesi ve geçici 3. maddenin ilave edilmesinin kabulüne karar verilmifltir.
b) Ortakl›k Yönetim Kurulu'nca, jet yak›t› maliyetinin, yak›t fiyatlar›nda yaflanan fiyat de¤iflimlerinden etkilenmesini azaltmak, jet
yak›t› maliyetinin belirli bir aral›kta veya tek bir fiyatta sabitlenebilmesi ve yak›t borsas›nda oluflabilecek olumsuz durumlardan
minumum derecede etkilenmesini sa¤lamak amac›yla, Ortakl›¤›n öngörülen y›ll›k jet yak›t› tüketim miktar›n›n yaklafl›k %10'una
kadar olan k›sm› için "Riskten Korunma" (Hedge) yöntemlerinin kullanmas›na karar verilmifltir.
c) Ortakl›k Yönetim Kurulu'nca; gerekli anlaflmalar›n imzalanmas›n› takiben 10 ay sonra teslim al›nmak üzere 1 adet A320 simülatörü
ile 13 ay sonra teslim al›nmak üzere 1 adet A330/A340 simülatörünün al›nmas›na karar verilmifltir.
d) 27 Mart 2002 tarihinde Perge Aviation Ltd. fiirketinden kiralanmak suretiyle Ortakl›k filosuna kat›lm›fl olan Boeing 737-800 tipi
TC JGE uça¤› Amsterdam Shipol havaliman›na inifli s›ras›nda kaza geçirmifltir. Uçak kira sözleflmesi flartlar›na uygun olarak,
Ortakl›k Filo Poliçeleri kapsam›nda 41.767.200 USD de¤eriyle grup broker flirketi Albatros arac›l›¤›yla, sigortalanm›flt›r.
f) Ortakl›k ile Türkiye Sivil Havac›l›k Sendikas› (HAVA ‹fi) aras›nda yap›lm›fl olan 21. Dönem Toplu ‹fl Sözleflmesi 31.12.2008 tarihinde
sona ermifltir. Ancak, taraflar aras›nda 2 y›l için yap›lmas› gereken 22. dönem toplu ifl sözleflmesi görüflmelerine iflyerinde toplu
ifl sözleflme ço¤unluk tespiti ve yetkiye iliflkin prosedürün uzamas› nedeni ile bafllanamam›fl olup, söz konusu bu sürecin uzun
sürebilece¤i de dikkate al›narak toplu ifl sözleflme görüflmeleri beklenmeksizin Ortakl›k personeline 1 Ocak 2009 tarihinden geçerli
olmak üzere % 6 oran›nda zam yap›lmas›na Yönetim Kurulunca karar verilmifltir.
164
40
B‹LANÇO TAR‹H‹NDEN SONRAK‹ OLAYLAR (devam›)
g) Ortakl›k Yönetim Kurulu taraf›ndan 5 adet 777-300 ER uça¤›n›n Ekim 2010-fiubat 2011 döneminde her ay 1 adet teslim edilmek
üzere Boeing firmas›ndan sat›n al›nmas›na karar verilmifltir.
h) Ortakl›k Yönetim Kurulu Karar› çerçevesinde, Havafl Havaalanlar› Yer Hizmetleri A.fi. ile yap›lan görüflmeler neticesinde yeni
kurulmakta olan TGS Yer Hizmetleri A.fi. için ortakl›k sözleflmesinin imzalanmas›na karar verilmifltir.
F‹NANSAL TABLOLARI ÖNEML‹ ÖLÇÜDE ETK‹LEYEN YA DA F‹NANSAL TABLOLARIN AÇIK, YORUMLANAB‹L‹R VE
ANLAfiILAB‹L‹R OLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN D‹⁄ER HUSUSLAR
a-) Konsolide mali tablolar, Yönetim Kurulu taraf›ndan 07.04.2009 tarihinde onaylanm›fl ve yay›nlanmas› için yetki verilmifltir. Genel
Kurul'un mali tablolar› de¤ifltirme yetkisi bulunmaktad›r.
b-) Grup ayr›ca Seri XI No 29 say›l› Tebli¤'e uyumlu olarak finansal tablolar›n› haz›rlarken, mali tablolar›n kalemlerinin gösterimi
ve s›n›fland›r›lmas› de¤iflti¤inden dolay› karfl›laflt›r›labilirli¤i sa¤lamak amac›yla, önceki dönem finansal tablolar›n› da buna uygun
olarak yeniden s›n›fland›rm›flt›r. Yap›lan s›n›flamalar›n geçmifl dönem özkaynaklar›na ve net kar / (zarar)'a bir etkisi bulunmamaktad›r.
Yap›lan önemli s›n›flamalar afla¤›daki gibidir:
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Haz›r De¤erler” içerisinde gösterilen 292.020.000 tutar›ndaki kalem, 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda
“Finansal Yat›r›mlar” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 1.128.024 tutar›ndaki kalemler 31 Aral›k
2008 tarihli bilançoda “Di¤er Dönen Varl›klar” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli Di¤er Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 2.329.400 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008
tarihli bilançoda “Di¤er Duran Varl›klar” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Di¤er Yükümlülükler (net)” içerisinde gösterilen 40.227.863 tutar›ndaki kalemler 31 Aral›k 2008
tarihli bilançoda “Di¤er Borçlar” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Yükümlülükler (net)” içerisinde gösterilen 28.241.528 tutar›ndaki kalemler 31
Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Çal›flanlara Sa¤lanan Faydalar” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Yükümlülükler (net) ” içerisinde gösterilen 24.099.752 tutar›ndaki kalemler 31
Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Di¤er Uzun Vadeli Yükümlülükler” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Ticari Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 385.359 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008
tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Alacaklar” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli ‹liflkili Taraflardan Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 10.293.642 tutar›ndaki rakam
31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Alacaklar” içerisinde gösterilmifltir.
41
165
41
ANLAfiILAB‹L‹R OLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN D‹⁄ER HUSUSLAR (devam›)
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli ‹liflkili Taraflardan Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 3.591.420 tutar›ndaki kalem
31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli Di¤er Alacaklar ” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli Ticari Alacaklar (net) ” içerisinde gösterilen 4.686.496 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k
2008 tarihli bilançoda “Uzun Vadeli Di¤er Alacaklar ” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Al›nan Avanslar” içerisinde gösterilen 35.024.716 tutar›ndaki kalemler 31 Aral›k 2008
tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Borçlar ” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Ticari Borçlar (net)” içerisinde gösterilen 5.458.956 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008
tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Di¤er Borçlar ” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “Stoklar (net)” içerisinde gösterilen 1.968.365 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda
“Di¤er Dönen Varl›klar” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli bilançoda “K›sa Vadeli Ticari Alacaklar (net)” içerisinde gösterilen 114.196 tutar›ndaki kalem 31 Aral›k 2008
tarihli bilançoda “Di¤er Alacaklar” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda daha önce netlefltirilerek gösterilen 104.840.425 tutar›ndaki “Interline yolcu ve kargo geliri”
ne iliflkin tutar, 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda karfl›laflt›r›labilir olabilmesi aç›s›ndan “Sat›fl Gelirleri” ve “Sat›fllar›n Maliyeti”
içerisinde brüt olarak gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Faaliyet Giderleri” içerisinde gösterilen 4.562.157 tutar›ndaki akaryak›t gideri 31 Aral›k 2008
tarihli gelir tablosunda “Sat›fllar›n Maliyeti” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Faaliyet Giderleri” içerisinde gösterilen 18.014.837 tutar›ndaki koltuk kiras› gideri 31 Aral›k
2008 tarihli gelir tablosunda “Sat›fllar›n Maliyeti” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Faaliyet Giderleri” içerisinde gösterilen 3.371.755 tutar›ndaki kargo handling gideri 31 Aral›k
2008 tarihli gelir tablosunda “Sat›fllar›n Maliyeti” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 178.731.865 tutar›ndaki de¤er
düflüklü¤ü 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyet Gelirleri” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar” içerisinde gösterilen 15.489.140 tutar›ndaki ifltirak
geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Özkaynak Yöntemiyle De¤erlenen Yat›r›mlar›n Kar/Zarar›ndaki Paylar” içerisinde
gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar” içerisinde gösterilen 45.848.879 tutar›ndaki faiz geliri
31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir.
166
ANLAfiILAB‹L‹R OLMASI AÇISINDAN AÇIKLANMASI GEREKEN D‹⁄ER HUSUSLAR (devam›)
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar ” içerisinde gösterilen 2.540.292 tutar›ndaki temettü
geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 468.893.946 tutar›ndaki de¤er
düflüklü¤ü kur fark› geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal gelirler” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 98.750.693 kur fark› gideri
31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 4.967.798 tutar›ndaki menkul
k›ymet sat›fl zarar› 31 Aral›k 2008 tarihli bilançoda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 6.703.137 tutar›ndaki k›dem
tazminat› faiz maliyeti 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Giderler” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 2.446.885 tutar›ndaki reeskont
geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal Gelirler” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar” içerisinde gösterilen 2.540.293 tutar›ndaki temettü
geliri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal gelirler” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilen 2.890.995 tutar›ndaki reeskont
gideri 31 Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Finansal giderler” içerisinde gösterilmifltir.
31 Aral›k 2007 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gelir ve Karlar” içerisinde gösterilen 1.137.412 tutar›ndaki kalem 31
Aral›k 2008 tarihli gelir tablosunda “Di¤er Faaliyetlerden Gider ve Zararlar” içerisinde gösterilmifltir.
41
167

Türk Hava Yollar› Anonim Ortakl›¤› 31 Aral›k 2008

Transkript

Benzer belgeler

vücut bulmufl hali

des, ismini, Daimler`in orta¤› Emil Jellinek`in k›z› Mercedes`ten ald

MAMBA TURBO