türbin gaz sayaçları cgt-02

İMALATÇI FİRMA
COMMON S.A.
ul. Aleksandrowska 67/93
91-205 Łódź, Polonya
tel: +48 42 253 66 00
faks: +48 42 253 66 98
TÜRBİN
GAZ SAYAÇLARI
CGT-02
KULLANIM KILAVUZI
(Teknik kılavuz)
CGT / IO12 / MID
Temmuz 2012
tarafından İthal edilmiştir.
Bakanlıkça tespit ve ilan edilen kullanım ömrü 10 yıldır.
2
I. PLANLANAN KULLANIMI VE KULLANIM KOŞULLARI
Planlanan kullanımı
CGT-02 türbin gaz sayaçları, sistemin içinden akan gazın hacmini ölçmek için tasarlanan
elektromekanik basınç cihazlarıdır. Standart uygulamada gaz sayaçları muhtemelen patlayıcı
ortamların oluştuğu yerlerde patlama grubu IIA ve IIB (ve özel amaçlı uygulamalar için grup
IIC) olarak gruplandırılan gazların havayla karışımı şeklinde kullanılabilir.
Tablo 1’de CGT-02 gaz sayaçlarıyla ölçülebilen en yaygın görülen gazlar ve gaz
karışımlarının fiziksel özelikleri verilmektedir. Gaz sayaçları aşağıda belirtilen bağlantı
çeşitleriyle üretilmektedir: PN10, PN16, PN20 (ANSI150), PN25, PN40, PN50 (ANSI300),
PN63/PN64, PN100, PN110 (ANSI600).
Türbin gaz sayaçları hem kapalı alanlarda stabilize edilmiş koşullarda hem de açık alanlarda
(açık yer). Bununla birlikte, açık alanlarda kullanılması durumunda, gaz sayacının hava
koşullarına doğrudan maruz kalmasına karşı korunması (metal kaplar, kasalar, çatılar,
koruyucular vs.) tavsiye edilmektedir.
Kullanım koşulları
1. 2004/22/WE (MID) yönetmeliğine uygun:
- Sertifika
- CE işareti
-
Çalışma basıncı
Ortam basıncı
Gaz sıcaklığı
Depolama sıcaklığı
Mekanik ortam sınıfı
Elektromanyetik ortam sınıfı
Ölçüm parametreler
Ölçüm doğruluk sınıfı
Çalışma pozisyonu
Uyumlu standartlar:
PL-MI002-1450CM0003
Mxx
1450, Oil and Gas Institute
p  0,4 MPa
–25°C  t  +70°C
–25°C  tg  +55°C
–30°C  ts  +70°C
M2
E2
Tablo 1.
1.0
H, VU, VD
PN-EN 12261:2005 (EN 12261:2002+AC:2003),
PN-EN 12261:2005/A1:2008 (EN 12261:2002/A1:2006)
94/9/WE (ATEX) yönetmeliğine uygun:
Sertifika
KDB 04ATEX036, Central Mining Institute, Experimental Mine ”Barbara”
CE işareti
1453,
Çalışma koşulları
standart uygulama
II 2G Ex ia IIB T5 Gb
özel amaçlı uygulama
II 2G Ex ia IIC T5 Gb
- Ölçme cihazının koruma indeksi
IP66/IP67,
- Uyumlu standartlar:
PN-EN 13463-1:2010 (EN 13463-1:2009),
PN-EN 60079-0:2009 (EN 60079-0:2009),
PN-EN 60079-11:2010 (EN 60079-11:2007).
2.
-
3. 97/23/WE (PED) yönetmeliğine uygun:
- Sertifika
- CE işareti
CGT/IO12/MID
67/JN/2004-003/3,
1433, Teknik Kontrol Dairesi
3
- Gaz sayaçlarının gövdeleri için hesaplanan maksimum basınç:
PN10 bağlantısı
PN16 bağlantısı
PN20 bağlantısı
PN25 bağlantısı
PN40 bağlantısı
PN50 bağlantısı
PN63/64 bağlantısı
PN100 bağlantısı
PN110 bağlantısı
- Ortam sıcaklığı
–25°C  t  +70°C
- Teknik şartnameye uygunluk
WUDT/UC/2003.
PS = 1,0 MPa,
PS = 1,6 MPa,
PS = 2 MPa,
PS = 2,5 MPa,
PS = 4 MPa,
PS = 5 MPa,
PS = 6,4 MPa,
PS = 10 MPa,
PS = 11 MPa,
4. 2004/108/WE (EMC) yönetmeliğine:
Alçak frekanslı (LF) ve yüksek frekanslı (HF) darbe emitörlerinin (NAMUR) aşağıda belirtilen
uyumlu standartlara uygun olarak kullanılarak yerine getirilen koşullar: PN-EN 60947-52:2011 (EN 60947-5-2:2007), PN-EN 60947-5-6:2002 (EN 60947-5-6:2000).
Tablo 1. CGT-02 gaz sayaçlarıyla ölçülebilen en yaygın görülen gazlar ve gaz
karışımlarının fiziksel özellikleri. Yoğunluklar 20oC sıcaklıkta ve 101.325 kPa
basınç altında belirtilmektedir.
Gaz
veya
gaz karışımı
Kimyasal
sembolü
(formülü)
Argon
Azot
Bütan
Karbon dioksit
Etan
Etilen
Doğal gaz
Ar
N2
C4H10
CO2
C2H6
C2H4
CH4
Helyum
Metan
Propan
Karbon monoksit
Asetilen
Hidrojen
Hava
He
CH4
C3H8
CO
C2H2
H2
–
Yoğunluğu

[kg/m3]
Havaya göre
yoğunluğu
Gaz sayacı
uygulaması
1,38
0,97
2,1
1,53
1,06
0,98
yaklaşık
0,63
0,14
0,55
1,56
0,97
0,91
0,07
1
standart IIB
standart IIB
standart IIB
standart IIB
standart IIB
standart IIB
standart IIB
1,66
1,16
2,53
1,84
1,27
1,17
yaklaşık
0,75
0,17
0,67
1,87
1,16
1,09
0,084
1,20
standart IIB
standart IIB
standart IIB
standart IIB
özel IIC
özel IIC
standart IIB
CGT-02 türbin gaz sayaçlarının temel metodolojik parametreleri Tablo 2’de verilmektedir.
Tablo mevcut satış siparişi olarak dikkate alınmamalıdır. Bununla ilgili bilgiler Pazarlama
Departmanından temin edilebilir.
Gaz sayaçları sistemde bir basınç düşüşüne neden olur. CGT-02 gaz sayacı için tipik olan
basınç düşüşünün 1,2 kg/m3 gaz yoğunluğundaki (0) basınç değeri Şekil 1’de gösterilen
grafikten bulunabilir.
Gerçek koşullarda, basınç düşüşü (pr [Pa]) aşağıda belirtilen formülle hesaplanır:
p rz 
CGT/IO12/MID
 pa  p
p
o pa
4
Burada:  – Tablo 1’deki gaz yoğunluğu [kg/m3],
pa – atmosfer basıncı (pa  101 [kPa] ),
p – gaz sayacının yukarı doğru gösterge gaz basıncı [kPa],
p – referans koşullarındaki basınç düşüşü (Şekil 1’e göre) [Pa].
Q [m/sa]
Şekil 1. CGT-02 gaz sayaçlarının o = 1.2 kg/m3
referans yoğunluğundaki basınç kaybı
CGT/IO12/MID
5
Tablo 2. CGT-02 gaz sayacının DN50DN400 aralığında p  0.4 MPa maksimum çalışma
basıncındaki temel metodolojik parametreleri
DN
nominal
çap
G
Qmaks
Qmin
minimum akış
LF
HF1, HF2
HF3 ÷ HF6
Gaz
sayacının
boyu
Maksimum
akış
skala:
Emitör
sabiti
Emitör sabiti
(yaklaşık)
Emitör sabiti
(yaklaşık)
1:20
3
3
1:30
3
3
3
3
–
–
m /sa
[m /sa]
[m /sa]
[darbe / m ]
[darbe / m ]
[darbe / m ]
DN 50
G 65
100
5
–
10
2610
94829
160
250
400
8
13
20
–
8
13
1
1
1
742
26974
DN 80
G 100
G 160
G 250
742
26974
470
17059
G 160
G 250
G 400
250
400
650
13
20
32
–
13
20
1
1
1
692
16782
692
16782
401
9719
G 400
G 650
650
1000
32
50
20
32
1
1
227
6873
227
6873
G 1000
1600
80
50
0.1
129
3910
G 650
1000
50
32
1
114
3113
G 1000
G 1600
1600
2500
80
130
50
80
0.1
0.1
116
3167
67
2025
G 1000
G 1600
G 2500
1600
2500
4000
80
130
200
50
80
130
0.1
0.1
0.1
58
2111
58
2111
34
1223
G 1600
G 2500
G 4000
2500
4000
6500
130
200
320
80
130
200
0.1
0.1
0.1
32
1181
32
1181
19
680
G 2500
G 4000
G 6500
4000
6500
10000
200
320
500
130
200
320
0.1
0.1
0.1
13
444
13
444
7.0
285
DN 100
DN 150
DN 200
DN 250
DN 300
DN 400
CGT/IO12/MID
6
II. TASARIMI VE FONKSİYONU
Türbin gaz sayacının çalışması bir türbin rotorunun dönme hızının lineer hızla veya
volumetrik gaz akışıyla doğru orantılı olması prensibine dayanır. Gaz sayacının içine akan
gaz (Şekil 2) bir giriş doğrultucusuyla ölçme donanımının içine yönlendirilir ve rotoru
döndürmeye başlar. Rotorun dönme hareketi dişli tertibatları ve mekanik debriyaj yardımıyla
sayaca aktarılır. Sayaç mekanizması cihazın içinden akan hacmi sayar. 8 basamaklı bir
sayaç toplam hacmi gösterir. Her CGT-02 serisindeki gaz sayacıQmin – Qmaks (Tablo 2)
aralığında kontrol edilir ve bu aralıkta ölçerin doğruluğu kontrol edilir.
İndeks
Mekanik çıkış
seçenek
Tahrik transmisyonu
Ölçme donanımı
Akış düzleştirici
Türbin çarkı
HF pulserleri
PT1000 Termometre
Ana gövde
Basınç tıpası
Yağlama donanımı
Şekil 2. CGT-02 türbin gaz sayacının kesiti
CGT/IO12/MID
7
CGT-02 türbin gaz sayacı (Şekil 2), aşağıda belirtilen ana parçalardan oluşur:
Ana gövde. Ana gövde gaz basıncı ve sistemin bağlantılarından kaynaklanan bütün yükleri
taşır. DN50 – DN200 ve PN16 veya PN 20 nominal çaplı bağlantıları olan gaz sayaçlarının
gövdeleri iki şekilde imal edilebilir – işlenmiş çelik dövme parçalar veya küre şeklinde dökme
demir dökümler olarak. Nominal çağları PN25, PN40, PN50, PN63/64, PN100 ve PN110
gövdeler yalnızca çelik olarak mevcuttur. Nominal çapları DN250 ve üzerinde olan daha
büyük gövdeler her zaman kaynaklı çelikten yapılır. Her gövdede bağlantı “B” tipi yüzeyleri
olan ve bağlantı ebatları PN-EN1092-1:2006 ve PN-ISO 7005-1:1996 standartlarına uygun
olan iki tane bağlantı flanşı vardır. Standart uygulamalarında gaz sayaçlarının toplam ebatları
ve tahmini ağırlıklarının yanı sıra flanş ebatları da Tablo 3a ve 3b’de verilmekte, Şekil 18’dde
gösterilmektedir. Sözel siparişlerle, gövde Polonya Standartlarına (örneğin çıkıntılı kapak ve
yivlerle) veya ISO, ANSI veya GOST standartlarına uygun olan farklı flanş çeşitleriyle birlikte
teslim edilebilir. Gaz sayacının gövdesi yüksek frekanslı sinyal emitörleri için bağlayıcılarla,
manometreler ve termometrelerin sıcaklık cepleri için soketlerle donatılır (Bakınız Bölüm III).
Ölçme türbininin donanımı. Ölçme türbininin donanımı türbin, dişli sistemi ve giriş
doğrultucusundan oluşur. Türbin rotoru göz ölçerin gövdesinin ekseni boyunca yerleştirilir ve
iki tane çok hassas bilyeli rulmanın üzerine oturtulur. Türbinin önüne yerleştirilen akış
doğrultucusu gaz akışını simetrik hale getirir ve bunu türbin bıçaklarının üzerine yönlendirir.
Dişli sistemi (bir sarmal dişli ve bir silindir dişliden oluşur) dönme hızını azaltıp aktarır ve
tahriki manyetik debriyaja iletir.
Tahrik transmisyon donanımı. Tahrik transmisyon donanımı gaz geçirmez bölmeli bir
manyetik debriyajdan oluşur. Debriyajın hareket eden kısmı bölmeli odacıkta bulunurken,
tahrikli kısım tahrikli odacığın dışında bulunur. Debriyaj tahriki basınç bölgesinden gaz akış
alanının dışında bulunan sayaç donanımına iletir. Debriyajın tahrikli kısmı yüksek frekanslı
emitör olarak hareket eden bir referans çarkıyla donatılabilir.
Sayaç donanımı. Sayaç donanımı ayrıca mekanik sayacı ve alçak frekanslı elektrik sinyal
emitörlerini uyaran elemanları harekete geçirmek için dönme hızını azaltır (bir sarmal diş ve
silindir dişliler yardımıyla). Donanım aynı zamanda gaz sayacının dışındaki alçak ve yüksek
frekanslı elektrik sinyallerini iletmek için soketlerle donatılır
Yağlama sistemi. Yağlama sistemi, türbin rotor rulmanlarını yağlamak için kullanılır. CGT-02
gaz sayaçlarının geri kalan mekanizmaları dıştan yağlamaya tabi değildir. Yağlama işlemi,
entegre yağ deposunun (20 cm3 kapasiteli) yardımıyla veya özel bir yağlama donanımıyla
gerçekleştirilebilir.
Gaz sayaçları aşağıda belirtilen modellerde mevcuttur:
Bakım gerektirmeyen model (dıştan yağlamak için tasarlanmamıştır),
Dıştan yağlamak için özel bir vanası olan model,
Pistonlu pompası olan model.
Aksi istenmediği sürece, DN50 gaz sayaçları dıştan yağlamak için tasarlanmamıştır. İsteğe
göre, pistonlu pompalarla veya yağlama valflarıyla donatılabilir.
CGT/IO12/MID
8
III. OKUMA CİHAZI VE ÖLÇME ÇIKIŞLARI
CGT-02 gaz sayacı mekanik sayaç şeklinde bir ölçme cihazıyla elektrik sinyal çıkışları, bir
basınç ölçme çıkışı ve sıcaklık ölçme çıkışıyla (seçmeli) donatılmıştır. Çıkışlar gaz sayacının
çalışmasını izlemeye ve dış teçhizat bağlamaya izin verir. Şekil 3’de gaz sayacının
üzerindeki mekanik çıkışların yeri gösterilmektedir.
Mekanik sayaç, sayaç donanımının içinde bulunur ve bir polikarbon kontrol penceresinden
görülebilir. Sayaç, belli basınç ve sıcaklık koşullarında gaz sayacının içinden akan gazın
gerçek hacminin doğrudan okunmasına izin verir. Sayaç donanımı gaz sayacının yatay
ekseni etrafında yaklaşık 350o açıyla döndürülerek, sayacın hemen hemen bütün yönlerden
yeterince okunmasını sağlayabilir.
mekanik çıkış
seçenek
indeks
indeksten elektrik çıkışları
HF5 pulser
HF6 pulser, görülmüyor
basınç
sensörü
yağ kabı
yağ pompası
basınç tıpası
Şekil 3. CGT-02 gaz sayaçlarındaki ölçme çıkışlarının yerleri.
Şekil 4. Mekanik çıkış debriyajının ebatları
Mekanik sayaç çıkışı. Gaz sayacı isteğe göre bir mekanik çıkışla donatılabilir. Sayaç milinin
paletli ucu sayacın sol tarafında bulunur ve koruyucu bir kapakla kapatılır. Mekanik çıkış
harici cihazları hareket ettirmek için kullanılabilir. Milin dönme hızı en hızlı sayaç kovanının
hızıyla aynıdır. Kovan saat yönünde döner. Mil ucunun izin verilen maksimum momenti
0,25 Nmm’dir.
CGT/IO12/MID
9
Elektrik sayaç çıkışları. Muhtemelen iki tip elektrik sinyal çıkışı vardır. Bunlar alçak frekans
(LF) ve yüksek frekans (HF) çıkışlarıdır. Sayaç maksimum iki tane soket ve altı tane darbe
emitörüyle donatılabilir.
İki tane alçak frekanslı dilli kontak emitörü (LFK),
İki tane indüktif alçak frekans emitörü (LFI),
İki tane indüktif yüksek frekans emitörü (HF) ve
ve normalde kapalı olan AFK dilli röle anahtarı bir kontrol devresi veya alternatif olarak başka
bir emitör.
LFK dilli röle emitörleri, bataryayla güç temin edilen veya şebeke veya bataryayla güç temin
edilen bir veri kaydediciyle ve gaz sayacının çevresinde bulunan (yaklaşık olarak maksimum
2 m) hacim dönüştürücüyle çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Her ikisi de LFI ve HF tipi olan
indüksiyon emitörleri elektrik akımının sinyallerini önemli derecede uzun mesafelere yayar
(koşullara bağlı olarak maksimum 200 m). Yüksek güç tüketiminden dolayı, yalnızca
şebekeden güç temin edilen hacim dönüştürücüleriyle çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Alçak
frekans emitörlerinin belirli darbelerine tekabül eden gaz hacimleri Tablo 2’de
gösterilmektedir. Bir metrekare gazdaki yüksek frekans darbelerinin sayısı her gaz sayacı
için özel olarak belirlenir ve tür plakasında gösterilir. Yüksek frekans emitörünün sabitinin
yaklaşık değeri Tablo 2’de verilmektedir.
Yüksek frekans (HF) çıkışı özellikle gaz sayacının içinde akan gazın akışındaki değişiklikleri
takip etmek için yararlıdır.
Gaz sayacının sayaç donanımında bulunan bütün emitörler, sayaç kutusunun arka duvarında
bulunan Amphenol-Tuchel C091 31N006 100 2 soketlerine bağlanır. Soketlere bağlanan
kablolar Amphenol-Tuchel C091 31H006 100 2 fişleriyle donatılmalıdır. CGR gaz
sayaçlarındaki Amphenol-Tuchel bağlantılar IP67 koruma sınıfındadır. Tablo 3’te emitörlerin
bazı elektrik çıkış soketlerine potansiyel bağlantıları gösterilmektedir.
Tablo 3. Gaz sayacı emitörlerinin sayaç çıkış soketlerine potansiyel bağlantıları
Soket 1
Soket 2
kontak
1
4
2
5
3
6
1
4
2
5
3
6
polarite

+

+

+

+

+

+
LFK 1
S
S
LFK 2
O
AFK
P
O
P
LFI 1
O
O
P
P
LFI 2
HF 1
O
HF 2
O
O
O
O
P
O
P
P
O
P
O
O
O
O
P
O
O
P
O
O
P
O
P
S – standart bağlantılar
P – tercih edilen bağlantılar
O – seçmeli bağlantılar
CGT-02 gaz sayaçlarının standart yapısında sadece bir tane LFK 1 alçak frekanslı
dilli kontak emitör bulunmaktadır.
Gaz sayacının gövdesine monte edilen HF3 – HF6 indüktif emitörlerden biri CGT-02 gaz
sayacında bir kontrol elemanı görevi görebilir. HF3-HF6 emitörlerinin sabitleri tür plakasında
verilmektedir.
CGT/IO12/MID
10
CGT-02 gaz sayaçları, kullanım koşulları doğrultusunda en az
II 2G Ex ib IIC T5 Gb
korumasına izin veren emitörlerle donatılmalıdır. Bu koşul örneğin sayaçta kullanılan aşağıda
belirtilen emitörlerle yerine getirilir:
-
Hans Turck GmbH tarafından imal edilen HF tipi Bi1-EG05-Y1(1) ,
II 1G Ex ia IIC T6.
Hans Turck GmbH tarafından imal edilen LFI tipi Si5-K09-Y1-LF(1) ,
II 1G Ex ia IIC T6.
Common S.A. tarafından imal edilen LFK tipi CLFK-02,
II 2G Ex ia IIC T6.
(1) – emitörün güç devresinin gerekli lineer özellikleri.
Gaz sayacına monte edilen emitörlerin gerçek güvenlik parametreleri tür plakasında
belirtilmektedir.
Kabul edilebilir gerçek güvenlik parametreleri
HF
Ui = 20 V DC
Ii = 60 mA
Pi = 200 mW
Li = 150 μH
Ci = 150 nF
Ui
Ii
Pi
Li
Ci
LFI
= 20 V DC
= 60 mA
= 130 mW
= 350 μH
= 250 nF
LFK
Ui = 15.5 V DC
Ii = 52 mA
Pi = 169 mW
Li ≈ 0
Ci ≈ 0
Emitörlerin normal çalışma parametreleri:
dilli kontak emitörü
kapalı anahtar direnci
açık anahtar direnci
maksimum anahtarlama frekansı
CLFK-02:
Rz = 100 ÷ 2 k ,
Ro > 100 M ,
fp = 2 Hz .
indüktif emitörler
Si5-K09-Y1-LF
maksimum anahtarlama frekansı fp = 2 Hz,
Bi1-EG05-Y1
fp = 0,5 kHz.
Gaz sayaçlarında kullanılan emitörlerin geri kalan nominal çalışma parametreleri PN-EN
60947-5-6:2002 standardının koşullarına uygundur.
Göz ölçerin gövdesindeki HF emitör sinyalleri için elektrik çıkışları
Yüksek frekanslı darbe emitörü gaz sayacının ana gövdesinde türbin rotorunun üzerine
türbin bıçaklarıyla eşit sayıda dişleri olan referans çarkının üzerine yerleştirilebilir Bu
durumda, yüksek frekanslı emitörün manyetik alanı sırasıyla türbin rotoruyla veya referans
çarkıyla modüle edilir. Emitör Şekil 3’te gösterilen yerdeki bir slota monte edilir. Slot bir M16 x
1,5 dişli soketle donatılır (Şekil 5).
Yüksek frekanslı emitörün gaz sayacının gövdesine monte edilmesi yüksek hassasiyet
ve elektronik kontrol teçhizatlarının kullanılmasını gerektirir. Bu nedenle montajı
yalnızca imalatçının bir temsilcisi veya imalatçının yetkilendirdiği bir şirket tarafından
yapılmalıdır.
Gaz sayacına maksimum dört tane yakın alan indüktif yüksek frekanslı emitör (HF) monte
edilebilir:
-
İki tane yüksek frekanslı emitör türbin rotoruna,
İki tane yüksek frekanslı emitör seçmeli referans çarkına monte edilir.
Emitörler en az
2G Ex ib IIC T5 Gb korumaya izin vermelidir. Bu koşullar örneğin aşağıda
belirtilen emitörler tarafından yerine getirilmelidir:
-
Common S.A. tarafından imal edilen ve Bi1-EG05-Y1(1) sensörleriyle (Hans Turck
GmbH) donatılan CHFI-01 emitörleri, –
II 1G Ex ia IIC T6,
CGT/IO12/MID
11
-
Common S.A. tarafından imal edilen ve Bi2-EG12-RY1/S1000(1) sensörleriyle (Hans
Turck GmbH) donatılan CHFI-03 emitörleri, –
II 1G Ex ia IIC T6,
(1) – emitörün güç devresinin gerekli lineer özellikleri.
Şekil 5. Yüksek frekanslı darbe emitörünü monte etmek için tıpanın ebatları.
Kabul edilebilir gerçek güvenlik parametreleri:
CHFI-01
Ui = 20 V DC
Ii = 60 mA
Pi = 200 mW
Li = 150 μH
Ci = 150 nF
Gerçek güvenlik parametreleri
belirtilmektedir (Şekil 10).
CHFI-03
Ui = 20 V DC
Ii = 60 mA
Pi = 200 mW
Li = 350 μH
Ci = 180 nF
emitörün
kasasında
bulunan
tür
plakasında
Emitörler 4 pimli Tuchel C091 31W004 100 2 bağlayıcılarıyla donatılmıştır. Bunlar Tuchel
C091 31D004 100 2 slotlarıyla kablolara bağlanmalıdır. Emitör 3 ve 4 Nolu pimlere bağlanır.
Şekil 6’da emitörün ölçüm devresiyle bağlantısının bir diyagramı gösterilmektedir.
fiş
soket
Şekil 6. Yüksek frekanslı emitör bağlantısının diyagramı
Bir metrekare gazdaki yüksek frekanslı darbelerin sayısı her gaz sayacı için ayrı ayrı
belirlenir ve sayacın üstünde bulunan elektrik çıkışlarının tür plakasında belirtilir (Şekil 9 ve
10).
Yüksek frekans (HF) çıkışı özellikle gaz sayacının içinden akan maddenin akışındaki
değişiklikleri takip etmek için yararlıdır.
CGT/IO12/MID
12
Basınç ölçme çıkışı.
Basınç ölçme çıkışları (darbe boşlukları) ana gövdenin her iki yanında bulunur (Şekil 3).
Boşluklar ¼ NPT slotlarıyla donatılır (Şekil 7).
a.)
b.)
Şekil 7. ¼ NPT basınç ölçme slotu.
Çıkışlar basınç dönüştürücülerini ya doğrudan doğruya sokete (Şekil 7b) ya da üç yönlü
valflarla bağlamak için kullanılır. Kullanılmayan çıkışlar prizlerle kapatılır (Şekil 7a). Her iki
priz ve soket de montaj mührüyle korunabilir.
Basınç ölçme çıkışı.
CGT-02 türbin gaz sayacını yalnızca özel bir siparişle teslim edildiği zaman sıcaklık
ölçümlerine izin verir. Sıcaklık cepleri standart modellerde bulunmaz.
Sıcaklık ölçme çıkışları ana gövdenin her iki yanında bulunur (Şekil 3). Sıcaklık cepleri ana
gövde boşluklarına yerleştirilir (Şekil 8). Sıcaklık cepleri M12 x 1,5 dişli soketlerle birlikte
donatılır. Elektrikli termometre uçları veya sıcaklık dönüştürtücüleri sıcaklık ceplerindeki
silikon yağına batırılır (Şekil 8a ve 8b). Kullanılmayan sıcaklık cepleri (Şekil 8c) prizlerle
kapatılır. Kullanılmayan çıkışlar ¼ NPT prizleriyle kapatılır (Şekil 7a).
CGT/IO12/MID
13
a) tip 1
b) tip 2
Şekil 8. Sıcaklık cepleri
CGT/IO12/MID
c) prizli sıcaklık cebi
14
IV. ETİKETLEME VE KORUMA
Gaz sayacının temel teknik parametreleriyle ilgili bilgiler seri numarası ve imalat yılıyla birlikte
sayacın kasasına vidalanan tür plakasında belirtilmektedir (Şekil 9a ve 9b). Gaz sayacının
gövdesinin üstünde gaz akışının yönüyle basınç ve sıcaklık ölçme çıkışlarının yerleriyle ilgili
bilgiler veren tabelalar bulunur (Şekil 11).
Şekil 9a. Tür plakaları – standart modeli
Şekil 9b. Tür plakaları – özel modelin örneği
CGT/IO12/MID
15
Şekil 10. Yüksek frekanslı emitörün tür plakası
Şekil 11. Basınç ve sıcaklık ölçme çıkışları, yüksek frekans çıkışları, mekanik çıkış, yağ ve
yağ pompasının örneğinin işaretleri.
Her gaz sayacı, imalatçının yetkili laboratuarında kontrol edildikten sonra Şekil 12’de
gösterilen yerlere yerleştirilen mühürlerle korunur. P1 mühründe orijinal doğrulama veya
yeniden doğrulama damgası varken (Şekil 13), P2, P3, P4, P5, P6, P7, P8, P9, P10
mühürlerinde koruma damgaları vardır.
Müşterinin isteğiyle, gaz sayaçları kontrol edildiğini belgelendiren doğrulama belgesiyle
birlikte teslim edilebilir.
Gaz sayacının yasal bir ölçme cihazı olarak görülmesi için orijinal doğrulama
damgasının mührünün tutulması gerekir.
Basınç dönüştürücülerin (P7) bağlayıcılarına, yüksek frekanslı emitörlere (P8), sıcaklık
dönüştürücülerine (P9) ve muhtemelen mekanik çıkışa (P10) yerleştirilen montaj
mühürlerinde imalatçı, gaz tedarikçisi veya yetkili tesisatçı tarafından konulan damga
bulunabilir. İlave olarak, montaj mühürleri kullanılmayan elektrik çıkışlarının kapatıcılarına
CGT/IO12/MID
16
(prizlerine) ve muhtemelen hacim bağlayıcısına bağlanan üç yönlü valfa yerleştirilmelidir
(Bakınız Bölüm VIII.)
Orijinal doğrulama süresi, montajın yapıldığı ülkedeki meteoroloji yönetmeliğine bağlıdır.
Doğrulama süresi sona ermeden önce, gaz sayacı yetkili bir laboratuvarda ikinci
doğrulamaya sunulmalıdır (gerçek yasal onay tarihinden önce aynı zamanda bekleme süresi
de verilmelidir).
Common S.A., imalatçının laboratuvarında yenilenmiş yasal onay sunar ve gerekirse gaz
sayaçlarının ayar veya onarımlarına izin verir.
Şekil 12. CGT-02 gaz sayaçlarının üzerindeki mühürlerin yerleri
Şekil 13. Orijinal doğrulama damgası
CGT/IO12/MID
17
V. AMBALAJLAMA, NAKLİYE VE DEPOLAMA
Gaz sayacı, nakliye ve depolama esnasında koruma sağlayan fabrika yapımı ambalaj içinde
temin edilir. Boyları DN50 – DN100 arasında olan gaz sayaçlarının ambalajı takviye edilmiş
mukavva kutu ve profilli mukavva parçalarından oluşur. Kutunun yan duvarlarında gaz
sayacını taşımak için tutma delikleri vardır. DN150 ve daha büyük boydaki gaz sayaçları
uygun tahta paletlerin üzerine yerleştirilir, profilli parçalarla ve mukavva kapaklarla korunur.
Gaz sayacının yüklenip boşaltılması ve nakledilmesiyle ilgili izin ve kısıtlamalar hakkında
uygun bilgiler ambalaja basılır.
Tamir veya yasal doğrulamanın yenilenmesi için temin edilen gaz sayaçları fabrikada yapılan
ambalaj içinde veya nakliye esnasında en azından eşit koruma sağlayan başka bir ambalaj
içinde gönderilmelidir.
Common S.A. tarafından üretilen her türbin gaz sayacını şu şekilde temin edilir:
Bir hacim dönüştürücüyü veya kaydediciyi alçak frekanslı elektrik sinyal çıkışına
bağlamak için kullanılacak olan bir adet 6 pimli Tuchel C091 31H006 100 2 fişi
(dönüştürücünün fabrikada gaz sayacına bağlanmaması durumunda),
Gaz sayacına ana gövdede yüksek frekanslı bir emitörle donatılması halinde, bir
adet 4 pimli Tuchel C091 31D004 100 2 soket,
Gaz sayacının yağlama sistemi için bir adet yağ şişesi (0,25 lt),
Teknik kılavuz.
-
Türbin gaz sayacını çok hassas bir ölçme cihazıdır ve çok dikkatli tutulmalıdır.
Gaz sayaçlarının nakliyesi ve depolanması esnasında aşağıda belirtilen kurallara riayet
edilmelidir:
1. Gaz sayaçları yere düşürülmemeli, devrilmemeli veya şiddetli darbelere maruz
bırakılmamalıdır (örneğin yaysız arabalar kullanarak hızla taşınması esnasında).
2. Yağ kaçağı meydana gelmesi ihtimali nedeniyle, gaz sayaçları yalnızca hedef çalışma
pozisyonunda kapağı yukarıda olacak şekilde yağ deposuyla taşınmalıdır. Montaj
işleminde gerekli olan pozisyon değişiklikleri maksimum birkaç saniye) Yukarıda belirtilen
hususlar DN50 boyundaki gaz sayaçlarına uygulanmaz.
3. Gaz sayaçları sayaç donanım kutusunu tutarak kaldırılmamalıdır. Ağır gaz sayaçlarının
taşınması, gaz sayaçlarının flanşlarına yerleştirilen kulaklı sap vidaları kullanarak
yapılmalıdır.
4. Yüksek basınçlı gaz sayaçları büyük ağırlıklarla karakterize edildiğinden dolayı,
yüklerken, boşaltırken ve taşırken özellikle dikkat edilmelidir.
5. Gaz sayaçlarının ağzındaki fabrikada yapılmış kapaklar veya diğer kılıf montajdan önce
çıkarılmamalıdır.
6. Depolama sahası gaz sayacını yağmurdan ve nemden korumalıdır.
7. Gaz sayacının üzerine yerleştirilen mühürlere dikkat edilmelidir. Mühürlerin hasar
görmesi garantinin iptal olmasına ve gaz tedarikçisiyle müşterinin hesaplarının
feshedilmesiyle ilgili hukuki sonuçlara neden olabilir.
8. Gaz sayaçları depoda muhafaza edilirken rulmanlarının yağlanması gerekmez.
CGT/IO12/MID
18
CGT DN50 modelinin ambalajı
Parça
numarası
1
2
3
4
5
Parça
Adet
Karton kutu CGT
DN50
Mukavva parçaları
Türbin gaz sayacı
Koruyucu etiket
İndeks parçası
1
Şekil 14. DN50 türbin gaz sayacının ambalajlanması.
CGT/IO12/MID
2
1
2
1
19
Pompalı CGT DN50 modelinin ambalajı
Parça
numarası
1
2
3
4
5
6
Parça
Adet
Karton kutu CGT
DN50
Kilitleme parçası
Mukavva parçaları
Türbin gaz sayacı
Koruyucu etiket
İndeks parçası
1
Şekil 15. DN50 türbin gaz sayacının pompayla ambalajlanması.
CGT/IO12/MID
1
2
1
2
1
20
CGT DN50 ve CGT100 modellerinin ambalajı
Parça
numarası
1
2
3
4
5
Parça
Adet
Karton kutu CGT
DN50
Mukavva parçaları
Türbin gaz sayacı
Koruyucu etiket
İndeks parçası
1
Şekil 16. DN80 ve DN100 türbin gaz sayaçlarının ambalajlanması.
CGT/IO12/MID
2
1
2
1
21
CGT DN150 ve daha büyük modellerinin ambalajı
Dikkat:
Türbin gaz sayacını palete bağlamak için nakliye kayışları kullanın.
Karton kutuyu palete yapıştırmak için polipropilen bant kullanın.
Parça
numarası
1
2
3
4
5
Parça
Adet
Palet
Özel parça
Türbin gaz sayacı
Karton kutu
Mukavva köşebent
1
2
1
2
1
Şekil 17. DN150-DN400 türbin gaz sayaçlarının ambalajlanması.
CGT/IO12/MID
22
VI. MONTE ETME VE ÇALIŞTIRMA
Gaz sayacını monte etmeden önce, sistemin çalışma parametrelerine uygun olduğundan
emin olun. Özellikle tür plakasındaki aşağıda belirtilen bilgiler hesaba katılmalıdır:
 Gaz sayacının pmaks etiketli kabul edilebilir gösterge basıncı [MPa].
3
 Qmaks etiketli maksimum gerçek akış [m /s].
 Tür plakasında gösterilen kabul edilebilir çalışma pozisyonu:
- H
yatay (standart model),
- VD dikey, aşağı doğru dikey akış (seçenek – istek halinde),
- VD dikey, yukarı doğru dikey akış (seçenek – istek halinde).
Gaz sayacının maksimum yükü yalnızca en fazla 30 dakika süreyle %25’i aşmamalıdır.
CGT-02 gaz sayaçları hem kapalı alanlarda stabilize edilmiş koşullarda hem de açık
alanlarda (açık yer). Açık alanlarda kullanılması durumunda, gaz sayacının hava koşullarına
doğrudan maruz kalmasına karşı korunması (metal kaplar, kasalar, çatılar, koruyucular vs.)
tavsiye edilmektedir.
Gaz sayacı, gaz sanayin yönetmeliklerine göre uygun nominal çaptaki boruların arasına gaz
sayacını borularla eksenel olarak hizalayarak yerleştirilmelidir. Boru sisteminin statik yükü
PN-EN 12261:2003 standardında verilen değerleri aşmamalıdır. Tablo 6’da maksimum
torsiyon ve eğilme momenti değerleri verilmektedir. Ağırlığı 50 kg’dan fazla olan gaz
sayaçları, ağırlıkları boru hattına hiçbir yük getirmeyecek şekilde desteklere dayanmalıdır.
Kondens ve pislikler toplanabileceğinden dolayı, gaz sayaçları sistem hatlarının el alçak
noktasına monte edilmemelidir.
Gaz sayacının monte edileceği yer tasarlandığında, Tablo 3a ve 3b’de verilen, Şekil 18’de
gösterilen ebatlar yararlı olabilir.
Şekil 18. CGT-02 türbin gaz sayaçlarının temel ebatları.
CGT/IO12/MID
23
Tablo 3a bölüm I. CGT-02 türbin gaz sayaçlarının temel ebat ve ağırlıkları
DN
mm
bağlantı (flanş)
gövde
L
H
mm
mm
PN10/PN16/PN25 dökme
demir
PN20/ANSI150
281
150
çelik
288
PN100
296
PN110/ANSI600
281
58
60
296
301
146
296
240
çelik
301
201
306
95
80
PN63/64
309
–
PN100
316
PN110/ANSI600
306
–
–
F
G
N
P
R
S
T
–
–
–
–
–
–
194


 kütle
 kg
20
11
20
11
20
12
20
22
11
157
91
–
85
39
45 90
12
23
12
26
15
28
17
33
13
–
27
–
27
–
21
19
59
18
–
24
–
25
–
25
–
29
–
27
28
–
28
31
–
32
38
–
30
212
–
169 137
–
103
–
24
45 45
25
325
–
30
330
–
30
PN25
3330
–
30
25
PN10/PN16
325
–
23
32
PN20/ANSI150
330
–
25
–
25
–
32
PN10/PN16
PN20/ANSI150
dökme
demir
300
PN25/PN40
PN50/ANSI300
çelik
333
157
215 101 124
343
PN63/64
340
–
PN100
348
–
PN110/ANSI600
353
–
PN10/PN16
375
PN20/ANSI150
150
42
–
–
–
301
PN20/ANSI150
PN50/ANSI300
198
281
PN10/PN16
100
281
PN63/64
PN25/PN40
E
150
273
PN25/PN40
PN10/PN16/PN25 dökme
demir
PN20/ANSI150
80
C
273
PN20/ANSI150
PN50/ANSI300
B
281
PN10/PN16
50
A
mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm
dökme
demir
415
PN25
392
PN10/PN16
375
PN20/ANSI150
450
PN25/PN40
PN50/ANSI300
çelik
415
392
432
125
185
242
180
155
PN63/64
415
–
PN100
420
–
PN110/ANSI600
420
–
CGT/IO12/MID
223
24
66
181 171
85
116
60
34
40
85
25
36
65
42
30
39
35
46
45
52
–
32
47
–
32
–
32
47
–
25
64
–
26
–
29
–
36
251
260
35
110
208 231 141 142
55
64
35
141
46
70
60
80
86
43
96
54
105
24
Tablo 3a bölüm II. CGT-02 türbin gaz sayaçlarının temel ebat ve ağırlıkları
DN
mm
bağlantı
(flange)
PN10/PN16
PN20/ANSI15
0
PN25
200
300
400
L
H
A
B
C
E
mm
mm
mm
mm
mm
mm
435
dökme
demir
PN10/PN16
PN20/ANSI15
0
PN25
PN40
PN50/ANSI30
0
PN63/64
250
gövde
F
m
m
–
438
çelik
N
m
m
P
m
m
R
m
m
S
T

 kütle
mm
mm


kg
70
30
70
445
–
30
71
435
–
30
70
–
30
–
30
453
–
34
90
455
–
49
100
49
115
54
130
62
140
206
438
600
G
m
m
30
445
265
212
240
–
473
27
2
71
22
3
33
3
16
8
157
168
30 55
80
PN100
PN110/ANSI6
00
PN10
480
–
475
–
491
–
27
130
PN16
PN20/ANSI15
0
PN25
496
–
31
130
–
31
130
–
32
PN40
PN50/ANSI30
0
PN63/64
496
232
506
çelik
750
518
293
270
330
516
42
5
25
8
–
38
–
54
175
54
190
61
230
70
250
–
528
140
24
4
29
8
178
225
30 55
150
PN100
PN110/ANSI6
00
PN10
546
–
548
–
541
–
36
190
PN16
PN20/ANSI15
0
PN25
548
–
37
190
–
37
200
–
38
PN40
PN50/ANSI30
0
PN63/64
561
258
561
çelik
900
576
318
300
350
578
220
26
8
44
8
27
8
–
42
–
59
260
59
270
67
330
74
340
202
245
30 55
240
583
–
PN100
PN110/ANSI6
00
PN10
611
–
598
–
637
29
350
PN16
PN20/ANSI15
0
PN25
644
32
350
654
37
390
664
40
PN40
PN50/ANSI30
0
PN63/64
PN100
PN110/ANSI6
00
CGT/IO12/MID
çelik
1200
684
354
500
400
–
32
4
38
7
50
420
30
6
57
0
34
8
240
348
90 30
450
679
58
480
689
60
490
712
80
610
697
84
580
25
Tablo 3b. CGT-02 türbin gaz sayaçlarının bağlantılarının ebatları (DN50-DN250).
DN
mm
50
n
adet
12
12
12
12
12
16
12
12
16
PN10
445
400
22
12
n
mm
mm
mm
adet
PN10/16
165
125
18
4
PN10
PN20/ANSI150
150
120.5
18
4
PN16
PN25/40
165
125
18
4
PN20/ANSI150
PN50/ANSI300
165
127
18
8
PN25
PN63/64
180
135
22
4
PN100
195
145
26
4
PN110/ANSI600
165
127
18
8
PN10/16
200
190
200
210
215
230
210
160
152.5
160
168.5
170
180
168.5
18
18
18
22
22
26
22
8
4
8
8
8
8
8
PN50/ANSI300
PN100
PN110/ANSI600
DN
mm
250
PN40
PN50/ANSI300
PN63/64
PN100
300
PN16
460
410
26
12
PN20/ANSI150
485
432
26
12
PN25
485
430
30
16
PN40
515
450
33
16
520
451
32.5
16
PN10/16
220
180
18
8
PN50/ANSI300
PN20/ANSI150
230
190.5
18
4
PN63/64
530
460
36
16
585
500
42
16
PN25/40
235
190
22
8
PN100
PN50/ANSI300
255
200
22
8
PN110/ANSI600
560
489
35.5
20
8
PN10
565
580
600
620
660
650
670
715
685
515
525
540
550
582
571.5
585
620
603
26
29.5
29.5
36
39
35.5
42
48
42
16
16
16
16
16
20
16
16
20
PN63/64
250
200
26
PN100
265
210
30
8
PN16
PN110/ANSI600
275
216
26
8
PN20/ANSI150
PN10/16
240
241.5
250
270
280
290
292
22
22
26
22
33
33
29.5
8
8
8
12
8
12
12
PN25
PN110/ANSI600
285
280
300
320
345
355
355
PN10
340
295
22
8
PN20/ANSI150
PN25/40
PN50/ANSI300
PN63/64
PN100
200
d0
mm
22
26
26
30
33
29.5
36
39
35.5
d0
PN63/64
150
D0
mm
350
355
362
370
385
387.5
400
430
432
D0
PN25/40
100
PN110/ANSI600
DZ
mm
395
405
405
425
450
445
470
505
510
DZ
PN20/ANSI150
80
bağlantı
(flanş)
bağlantı
(flanş)
PN16
340
295
22
12
PN20/ANSI150
345
298.5
22
8
PN25
360
310
26
12
PN40
375
320
30
12
PN50/ANSI300
380
330
26
12
PN63/64
415
345
36
12
PN100
430
360
36
12
PN110/ANSI600
420
349
32.5
12
400
PN40
PN50/ANSI300
PN63/64
PN100
PN110/ANSI600
Gaz ve sistemin içindeki pislikler gaz sayacının mekanik olarak hasar görmesine neden
olabilir ve ölçme doğruluğunu azaltabilir. Dolayısıyla, gaz sayacının önüne randımanı 10 m
değerinden daha kötü olmayan bir filtre yerleştirilmelidir (özellikle akan gazın içinde yüksek
miktarlarda pislikler olduğu zaman). İlave olarak, gaz sayacını monte etmeden önce sistemin
içeri akan tarafı iyice temizlenmelidir. Konik torbalı filtre içeri akan bölümün girişine
yerleştirilmelidir. Filtre çalıştırıldıktan 1 – 2 ay sonra çıkarılmalıdır. Eğer filtre çıkarılmazsa,
filtrenin kirlilik seviyesinin izlenmesi basınç düşüşünün ölçümleri ve düzenli kontrollerle
sağlanmalıdır. Eğer tıkanmışsa, torbalı filtre gaz basıncıyla kullanılamaz hale gelebilir ve
filtrede kalanlar gaz sayacına ciddi şekilde zarar görebilir.
CGT/IO12/MID
26
İmalatçı, gaz sayacında içinden akan gazın yetersiz filtrelenmesinden
kaynaklanan hasarlardan ve tıkanıklığından sorumlu değildir.
Kullanıcı gaz akış yoğunluğundaki değişikliklerle ilgili bazı risklerden haberdar olmalıdır. Eğer
gaz akışı sistem başlatıldıktan sonra uzun süre son derece düşükse, montajla ilgili pislikler
(örneğin kaynak artıkları) gaz sayacının önünde tutulmalıdır. Yalnızca akış önemli ölçüde
arttırıldıktan, gaz sayacının hasar görmesine neden olan pislikler gazla süpürülüp
çıkarılabilir. Bu nedenle, torbalı filtre maksimum sistem kapasitesine ulaşıldığı sürece yararlı
olabilir. Bütün durumlarda, gaz sayacının mekanik hasardan korunması tamamen
kullanıcının menfaatinedir.
Gaz sayacının nihai montajını yapmadan önce doğru yönde ayarlandığından, yani gaz
sayacının gövdesindeki okun gaz akış yönünde olduğundan emin olun.
Gaz sayacı PN-EN 1515-1, PN-EN 1515-2, PN-EN ISO 898-1 ve ZN-G-4008:1995
standartlarının koşullarını yerine getiren vidalar kullanarak boru hattının flanşlarına
bağlanmalıdır. Daha kolay vida seçmek için, tablo 4’de CGT-02 gaz sayaçlarının flanş
bağlantıları için kullanılan vidalardaki malzemenin plastikliği için gereken minimum limitler
verilmektedir.
Tablo 4. Vida malzemesinin plastikliği için maksimum limitler Re [MPa].
PN10
PN16
PN20
PN25
PN40
PN50
PN63/64
PN100
PN110
DN50
200
200
170
220
350
190
375
410
420
DN80
150
150
270
170
275
205
285
310
445
DN100
180
180
185
140
225
285
255
305
435
DN150
165
165
185
155
245
310
250
260
360
DN200
220
150
265
160
210
305
220
345
420
DN250
190
130
165
165
235
235
305
405
340
DN300
225
160
215
165
235
255
305
340
360
DN400
175
155
170
170
255
225
240
400
350
Aynı zamanda spesifik flanş çeşitlerine ve nominal basınçlara uygun mühürler de
seçilmelidir. Flanş bağlantıları ZN-G-4008 ve WUDT-UC-WO-O/19 standartlarına uygun
özellikleri olan asbestsiz plakadan yapılan mühürlerle yalıtılmalıdır. pmaks > 2 MPa değerleri
delikli mühürlere ihtiyaç duyarken (PN-EN 1514-4:2001 veya PN-EN 12560-4:2002, 125604:2002 standardına göre), düz mühürler “B” tipi yüzeyleri ve pmaks= 2 MPa değerinde olan
standart flanşlar için kullanılabilir (PN-EN 1514-1:2001 veya PN-EN 12560-1:2002
standardına göre). while.
Uygun vida uzunlukları Tablo 3a ve 3b’de verilen ebatları ve kullanılmakta olan
mühürlerin kalınlıkları hesaba katılarak seçilmelidir.
Tablo 5a ve 5b’de flanş bağlantıları için gerekli olan vida tork değerleri verilmektedir.
Tablo 5a. Flanş bağlantıları için – düz, yağlanmış dişler – gerekli vida tork değerleri, Mnom
[Nm].
DN50
44
44
38
44
68
37
PN63/6
4
144
DN80
33
33
60
33
53
78
108
203
171
DN100
40
40
41
53
86
115
169
291
288
PN10
CGT/IO12/MID
PN16
PN20
PN25
PN40
PN50
PN100
PN110
270
82
27
DN150
70
70
75
101
161
118
323
336
344
DN200
95
63
101
104
199
201
390
609
548
DN250
81
97
109
157
309
225
536
920
603
DN300
97
117
143
155
309
331
540
993
634
DN400
129
151
163
294
583
397
1000
1797
1028
Tablo 5b. Flanş bağlantıları için – düz, yağlanmamış dişler – gerekli vida tork değerleri, Mnom
[Nm].
PN10
PN16
PN20
PN25
PN40
PN50
PN63/64
PN100
PN110
DN50
82
82
71
82
127
69
267
501
153
DN80
61
61
112
62
99
144
201
377
317
DN100
74
74
76
99
159
208
312
544
534
DN150
131
131
139
187
299
219
601
626
643
DN200
177
118
187
193
372
373
730
1141
1021
DN250
150
180
201
293
575
421
1005
1718
1129
DN300
180
217
265
290
576
617
1011
1863
1187
DN400
239
282
305
551
1089
743
1877
3379
1929
Tablo 6. Gaz sayacının üzerindeki boru sistemi tarafından kullanılan maksimum torsiyon ve
eğilme momentleri, Mmaks [Nm].
DN50
440
DN80
760
DN100
1220
DN150
DN200
2710
4470
DN250
DN300
DN400
7050
7050
7050
Gaz sayacını başlatmadan önce ve gaz sayacını hedef sisteme monte ettikten sonra, depo
yağla doldurulmalı ve türbin mekanizması Bölüm VII’de verilen yönlere göre yağlanmalıdır.
Bu amaçla yalnızca gaz sayacıyla temin edilen yağ kullanılmalıdır. Aşağıda belirtilen yağlar
Tablo 1’de verilen gazlarla kullanılabilir:




Lubrina L12 gaz sayacı yağı – dağıtımı Common S.A. tarafından yapılmaktadır,
L23 gaz sayacı yağı – dağıtımı Common S.A. tarafından yapılmaktadır,
VR09 (VELOL 9Q) makine yağı – gaz sayacı yağı – dağıtımı Common S.A.
tarafından yapılmaktadır;
Shell Tellus T15 hidrolik yağ.
Tipik bir montaj yerinde, yani bir bypass sisteminde (Şekil 9), gaz sayacının başlatma işlemi
aşağıda belirtildiği şekilde uygulanmalıdır:
1. Gaz sayacı valfları (1, 2, 5) valfları kapatıp, bypass valfını (4) açık bırakarak monte edilir.
Sistemdeki gaz çıkarıldıktan sonra, blöf valf (3) açık kalır.
2. Gaz sayacını ve sistemi bağlayan vidaları sıktıktan sonra, uygun yönetmeliklere göre 5
Nolu valfı kullanarak sistemdeki hava çıkarılmalıdır. 3 Nolu valf açık kalmalıdır.
3. Havayı çıkardıktan sonra, 3 Nolu valf kapanır ve sistemdeki gaz basıncı en fazla 30  10
kPa/s basınç artış hızıyla dengelenir.
4. Akışı gösteren gaz sayacının sayacı durduğunda (basınç dengesiyle bağlantılı olarak) 5
Nolu valf kapanır.
CGT/IO12/MID
28
5. 1 Nolu valf açılır, daha sonra 2 Nolu valf açılır.
6. 2 Nolu valf tamamen açıldıktan sonra bypass valfı (4) kapatılabilir.
5
3
1
2
4
Şekil 19. Bir bypass ölçme sisteminin diyagramı
Gaz sayacı çıkarıldığında, yukarıda belirtilen aşamaların tersi uygulanmalıdır:
1. İlk önce bypass valfı (4) kapatılır.
2. 2 Nolu valf kapatılır, daha sonra 1 Nolu valf kapatılır.
3. Ölçme segmanındaki hava, blöf valfı (3) kullanarak en fazla 30  10 kPa/s basınç
düşüşüyle yavaş yavaş çıkarılır.
Aynı prensip diğer montaj yerlerinde uygulanmalıdır. Gaz sayacının içindeki gazın akışı çok
yavaş açılıp kapatılmalıdır. Akışta valfın aniden açılmasından kaynaklanan hızlı değişim,
rotorun üstünde ve altındaki büyük bir basınç farkından dolayı ölçme türbinine zarar verebilir.
Eğer gaz sayacını kullanırken aşırı yük riski söz konusu olursa (Qmaks değerini %25’ten daha
fazla aşarak), bir kısıtlayıcı meme kullanılması tavsiye edilir. Meme, göz ölçerin arkasına 510 nominal çap (DN) mesafesinde takılmalıdır. Ağız ebatları gaz akışının nominal çapına,
basınç ve sıcaklığa göre seçilir. Common S.A. müşterinin isteğiyle uygun meme tasarlayıp
teslim edebilir.
Gaz sayacını monte ettikten sonra, sayacın okuma doğruluğu kontrol edilmelidir. Sayacın her
kovanı düzgün şekilde kovanın bir tam dönüşü soldaki kovana bir tam turun 1/10’u kadar
yakın olmalıdır.
Kullanılmayan elektrik soketleri fabrikada yapılan prizlerle ve montaj
mühürleriyle kapatılmalıdır.
CGT/IO12/MID
29
VII. ÇALIŞMASININ İZLENMESİ, BAKIM, ARIZALAR, TAMİRLER
Gaz ölçüm değerlerinin doğruluğuyla ilgili herhangi bir şüphede, gaz sayacı sistemden
çıkarılarak ölçüm özelliklerin kontrol edilmesi için uygun bir laboratuara gönderilmelidir. Test,
yasal doğrulama mührünü kırmadan yapılabilir. Gaz sayacının gövdesine monte edilen
yüksek frekanslı emitörlerden biri kontrol elemanı görevi görebilir. Eğer gaz sayacına hiç
yüksek frekanslı emitör monte edilmemişse, kontrol elemanı görevi görecek şekilde bir CHFI02 veya CHFI-03 yüksek frekanslı emitör bağlanmalıdır. Koruma mührü kırılıp priz
çıkarıldıktan sonra, harici kontrol elemanı HF3 ve HF4 ana gövde soketlerinden birine (Şekil
3) takılabilir. Kontrol elemanı (yüksek frekanslı emitör) uygun bir emitör sinyalinin (Namur
standardına uygun) alınmasına izin veren bir derinliğe vidalanmalıdır. Testi tamamlayıp
kontrol elemanını çıkardıktan sonra, bir priz kullanarak delik sıkıca kapatılmalıdır. Prizin
üzerine bir koruma mührü yerleştirilmelidir.
CGT-02 gaz sayaçları bir türbin rulmanı yağlama sistemiyle donatılır (DN50 gaz sayaçlarının
standart modeline uygulanmaz). Pakımın bir parçası olarak gerekli olan çalışma yalnıza
rulmanların periyodik olarak yağlanmasıdır. Yağlama işlemi yağ deposundan gelen bir miktar
yağın türbin donanımına pompalanmasından oluşur. Bu da yağ pompasının ön duvarında bir
koruyucu kapağın altında bulunan bir pistonu bastırarak gerçekleştirilir. Dolu bir piston
darbesiyle (yaklaşık 12 mm) yaklaşık 1/3 cm3 yağı dışarı pompalar. Piston darbesi için
gereken mukavemet 100 N’dan daha azdır. Her yağlamada, depodaki yağın seviyesi kontrol
edilmelidir. Yağ, deponun duvarının şeffaf kısmından görünebilmelidir.
pmaks = 0.5 MPa için tasarlanan gaz sayaçları yağ pompasının yerine özel bir yağlama valfıyla
donatılabilir. Yağlama işlemi takımda bulunan bir şırıngadan yağlama valfının içine uygun bir
dozda yağ enjekte ederek gerçekleştirilir. Tablo 7’de tavsiye edilen yağ dozları verilmektedir.
Tablo 1’de belirtilen gazlar için, yağlama işlemi Tablo 7’de belirtilen her gaz bölümünden
sonra (V [m3]), ancak en az ayda bir defa gerçekleştirilmelidir. Rafineri gazları, atık gazlar ve
çamur çürütme gazları için, yağlama işlemi haftada bir defa gerçekleştirilmelidir.
Tablo 7. Tavsiye edilen darbe sayısı (n) ve yağ hacimleri (Voil)
G
V
n
Voil
[m3]
darbe
[cm3]
G100
100.000
6
2
G160
160.000
6
G250
250.000
G400
G650
G
V
n
Voil
[m3]
darbe
[cm3]
G 1000
1.000.000
12
4
2
G1600
1.600.000
20
7
9
3
G2500
2.500.000
20
7
400.000
9
3
G4000
4.000.000
25
8
650.000
12
4
G6500
6.500.000
25
8
Kullanılacak yağ cinsiyle ilgili bilgiler yağ deposunun kapağında veya yağlama
valfının durdurucusunda gösterilmektedir.
Gaz sayacının yüzeyindeki toz ve diğer pislikler sabunlu suya batırılmış bir bezle çıkarılabilir.
Çözücülerle veya başka kimyasal maddelerle temizlemeyin.
Gaz sayacının çalışmasındaki herhangi bir yanlışlık olması durumunda (sayacın düzensiz
çalışması veya sayacın durması, yüksek ses, çatırdama, yağ sızıntıları), gaz sayacı derhal
tamire gönderilmelidir.
CGT/IO12/MID
30
Gaz sayaçlarının tamiri yalnızca imalatçı tarafından veya imalatçının yetki verdiği bir
şirket tarafından yapılabilir. Kullanıcılar gaz sayaçları kendileri tamir etmeye
çalışmamalıdırlar!
Ana doğrulama mühürlerinin kırılmasıyla bağlantılı olan tamirler, gaz sayacının yenilenmiş
yasal onayını gerektirir.
CGT gaz sayaçları imalatçının garantisine tabidir. Garanti işlemleri genel ticari yönetmeliklere
uygundur.
CGT/IO12/MID
31
VIII. EK TEÇHİZATLAR
Tarife şartlarından dolayı, genellikle gaz sayaçlarının veri kaydedici veya hacim dönüştürücü
ve veri aktarma cihazı gibi elektronik cihazlarla birlikte çalıştırılması için gereklidir (veya
tavsiye edilir). Common S.A. bu tür cihazları imal etmektedir (örneğin batarya veya
şebekeyle güç temin edilen CMK-02 hacim dönüştürücüleri, CRS-03, CRI-02 veri
kaydedicileri). Common S.A. bu cihazları özel siparişlerle montaj hizmetleriyle birlikte teslim
edebilir. Örnek tesisatlar Şekil 20 ve 21’de gösterilmektedir.
Hacim dönüştürücü
Giriş pompası
LF pulser çıkışı
Sıcaklık sensörü
Çıkış pompası
Üç yönlü valf
Basınç ölçme
Gaz sayacı
Şekil 20. Bir CGT-02 gaz sayacı ve bir CMK-02 hacim dönüştürücüden oluşan donanım
(dönüştürücü içeri doğru akan bölüme monte edilir)
Hacim dönüştürücü
Ex bölgesi
Basınç dönüştürücüsü
LF pulser çıkışı
Sıcaklık sensörü
Giriş pompası
Üç yönlü valf
Çıkış pompası
Gaz sayacı
Şekil 21. Ex bölgesinde bulunan ve 220 V güç nakil şebekesinden güç temin edilen a
bağlantıları.
Dönüştürücü akış sinyali (alçak veya yüksek frekanslı darbe emitöründen), basınç sinyali ve
sıcaklık sinyali olmak üzere üç tane giriş sinyali alır. Basınç darbesinin dönüştürücüyü çıkarıp
kontrol etmek için basıncın sensörden bağlantısının kesilmesine izin veren üç yönlü bir
CKMT valfı kullanarak (Şekil 22) ölçülmesi tavsiye edilmektedir.
CGT/IO12/MID
32
Şekil 22. Üç yönlü bir CKMT valfı
Valf sapının yeri bir mühürle sağlamlaştırılır. Valf yalnızca gaz şirketinin temsilcisinin
denetiminde çalıştırılabilir.
Sıcaklık sinyali dışarı doğru akan bölümdeki (gaz sayacından aşağı doğru) uygun sıcaklık
cebine (Şekil 20) veya gaz sayacındaki bir sıcaklık cebine monte edilen emitörden toplanır.
Ek teçhizatın gaz sayacına bağlanmasıyla bağlantılı olan bütün çalışmaların aynı
zamanda koruma mühürlerinin kırılmasıyla da bağlantılı olduğunu ve dolayısıyla
yalnızca gaz şirketinin veya imalatçının temsilcileri tarafından yapılabileceğini
unutmayın. Kullanılmayan elektrik soketleri fabrikada yapılan prizlerle ve montaj
mühürleriyle kapatılmalıdır.
CGT/IO12/MID
33
IX. STANDARTLAR VE TEKNİK ŞARTNAMELER LİSTESİ

PN-EN 12261:2005 (EN 12261:2002+AC:2003)
Gaz sayaçları – Türbin gaz sayaçları

PN-EN 12261:2005/A1:2008 (EN 12261:2002/A1:2006)
Gaz sayaçları – Türbin gaz sayaçları
 PN-EN 13463-1:2010 (EN 13463-1:2009)
Potansiyel Olarak Patlayıcı Ortamlarda Kullanmak İçin Elektrikli Olmayan Teçhizatlar
– Bölüm 1: Temel Yöntem ve Koşullar

PN-EN 60079-0:2009 (EN 60079-0:2009)
Patlayıcı Ortamlar – Bölüm 0: Teçhizatlar – Genel Gereksinimler

PN-EN 60079-11:2010 (EN 60079-11:2007)
Patlayıcı Ortamlar – Bölüm 11: Güvenlikle Teçhizatın Korunması 'I'

PN-EN 60947-5-2:2011 (EN 60947-5-2:2007)
Alçak gerilimli anahtarlama ve kontrol tertibatı – Bölüm 5-2: Kontrol devre cihazları ve
anahtarlama elemanları – yakınlık anahtarları.

PN-EN 60947-5-6:2002 (EN 60947-5-6:2000)
Alçak gerilimli anahtarlama ve kontrol tertibatı – Bölüm 5-6: Kontrol devre cihazları ve
anahtarlama elemanları – yakınlık anahtarları ve anahtarlama yükselticiler için DC
arayüzü (NAMUR)

WUDT/UC/2003
Teknik Kontrol Dairesinin Gereksinimleri – Basınç Teçhizatları
Gaz sayacı, kullanım süresinin sonunda hiçbir şekilde
belediyenin çöp konteynırlarına atılmamalıdır. 27 Nisan 2001
tarihli Çöp Kanunu metal atıklarının toplanmasıyla ilgili bir
yükümlülük getirmektedir. Gaz sayaçları, uygun bir şekilde geri
dönüşümlerini yapan imalatçıya en iyi şekilde iade edilmelidir.
İade edilmemesi halinde, kullanıcı gaz sayacını uygun bir geri
dönüşüm noktasına teslim etmekle yükümlüdür.
Gaz sayacının ambalajı hiçbir zaman belediyenin çöp
konteynırlarına
atılmamalıdır.
Ambalaj
uygun
şekilde
etiketlenmiştir. 11 Mayıs 2001 tarihli Kanun uyarınca, kullanıcı
ambalajı uygun bir geri dönüşüm sürecine sunmakla
yükümlüdür.
.
Not: Common S.A., çalışma doğruluğu ve güvenliğiyle ilgili standart ve yönetmeliklere riayet etmeye
devam ederken gaz sayacında değişiklik yapma hakkını saklı tutar.
CGT/IO12/MID