Kanıta Dayalı Tıp

KANITA DAYALI TIP
Kanıta Dayalı Tıp (KDT)
 Kişinin bireysel klinik deneyimi ile sistemik
taramalar sonucunda elde edilen en iyi
y bilimsel
ve klinik kanıtları birleştirerek kullanması
bir başka deyişle
 Hastaların tanı ve tedavi sürecinde karar
verirken mevcut en iyi kanıtların, hekimin klinik
deneyimi ve hastanın değerleri ile birlikte
dikkatli, özenli ve akıllıca kullanılması
1
Niçin KDT ?
 yeni bilgilere gereksinim
g
geleneksel bilgi
g kaynaklarının
y
yyetersizliği
ğ
 tıp dergilerini okumak için zamanın kısıtlı olması
gibi sorunlar
 bilgiye ulaşma araç ve yöntemlerindeki gelişim
 toplumun
t l
sağlık
ğl k alanındaki
l
d ki ffarkındalığının
k d lğ
ve
bilgiye ulaşımının artması
gibi gelişmeler KDT’ye ilgiyi artırmıştır.
KDT
Kanıta dayalı tıbbın üç öğesi:
 En iyi kanıtlar
 Hekimin klinik deneyimi
 Hastanın değerleri
Kanıt kendi başına karar vermez
ancak sürece katkıda bulunabilir.
2
Kanıta dayalı tıp,
tıp sorun temelli bir
yaşam boyu öğrenme sürecidir.
Tarihçe
 Kanıta dayalı tıbbın temelini oluşturan çalışmalar
Prof. Archibald Cochrane’ın 1972 ve Dr. Ian
Chalmers’ın 1989 yıllarındaki kitaplarında ortaya
konmuştur.
 Bu alandaki yöntemler Mc Master Üniversitesi’nden
David Sackett ve Gordon Guyatt tarafından
geliştirilmiştir.
 ‘Kanıta dayalı tıp’ ifadesi ilk kez Guyatt’ın 1992
tarihli makalesinde yer almıştır.
3
KDT ‘de Beş Basamak Yaklaşımı
1.
Gereksinim duyulan bilgiyi doğru, uygun ve
cevaplanabilir bir soruya dönüştürmek
2.
Soruyu yanıtlayabilecek en yararlı kanıtı araştırmak
3.
Elde edilen kanıtın geçerliliğini (gerçeğe yakınlığını)
ve uygulanabilirliğini eleştirel olarak değerlendirmek
4.
Kanıta ilişkin değerlendirmeyi, deneyim ve hastaya
özgü değerler çerçevesinde bütünleştirerek karara
varmak
5.
Süreci değerlendirmek
1. Soruyu oluşturmak
‘P’ Patient/Problem – Hasta/Sorun: Sizinkine benzer
bir hasta grubunu nasıl tanımlarsınız?
‘I’ Intervention – Müdahale: Hangi inceleme, girişim
ya da tedaviyi planlarsınız?
‘C’ Comparison – Karşılaştırma: Planladığınız
müdahalenin en önemli alternatifi nedir?
‘O’ Outcome – Çıktı: Sonuçta neyi amaçlıyorsunuz?
Bu kriterleri göz önünde tutarak soruyu oluşturmak
4
Soruyu oluştururken iki ek kriteri de düşünmek gerekir:
Soru türü: Etyoloji,tanı, tedavi, prognoz ya da
korunmayla mı ilgili?
Çalışma türü: Soru türüne uygun çalışma türü nedir?
 Etyoloji Kohort çalışmalar
 Tanı
Kontrollü çalışmalar
 Tedavi
Çift-kör randomize kontrollü çalışmalar
 Prognoz
Kohort çalışmalar,
çalışmalar Olgu kontrol,
kontrol olgu
serileri
 Korunma
Randomize kontrollü çalışmalar, kohort
çalışmalar
2. Kanıtları aramak
Elektronik bilgi kaynakları:
 PubMed: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/
g
p
 Cochrane Database: www.cochrane.org/
 Uptodate: www.uptodate.com/home/index.html
Tam metin makalelere
Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri üzerinden
proxy ayarı ile ulaşılabilir.
5
6
3. Kanıtların değerlendirilmesi
Kanıtların geçerliği ve uygulanabilirliği:
 Makalenin geçerliğini değerlendirmek için “araç
ve yöntem”
ö t ” bölümüne
bölü ü b
bakılabilir.
k l bili B
Bu bölü
bölümde
d
araştırmacılar geçerlikle ilgili konuları doğrudan
ya da dolaylı olarak belirterek çalışmanın
bilimsel ve nesnel değeri ile ilgili bilgiler verir.
 Sonuçların kliniğe uygunluğu ve hastaya
uygulanabilirliği (sonuç, yan etki, maliyet ve
tedavi süreleri açısından) değerlendirilir.
7
Kanıt Düzeyleri
1a
1b
1c
2a
2b
2c
3a
3b
3c
4
5
Öneri Değerleri
A tutarlı 1. düzey çalışmalar
B tutarlı
t t l 2 ya d
da 3
3. dü
düzey çalışmalar
l
l veya 1
1. dü
düzey
çalışmalardan hesaplanarak elde edilen sonuçlar
C 4. düzey çalışmalar veya 2 ya da 3.düzey
çalışmalardan hesaplanarak elde edilen sonuçlar
D 5.düzey çalışmalar veya herhangi bir düzeyde
tutarlılığı, güvenirliği şüpheli çalışmalar
8
4. Karara varmak
 En iyi kanıtlara ulaşılmıştır.
 Hekimin benzer olgularda farklı müdahalelerde
deneyimi vardır.
 Hastanın biyolojik, psikolojik ve sosyal koşulları
bilinmektedir.
Üç bileşenin ortak değerlendirilmesi sonrasında
uygun müdahaleye karar verilecektir.
5. Süreci değerlendirmek
 Önceki dört basamakta uygun davranışı
sergilemiş midir?
 Müdahale istenilen sonucu vermiş midir?
 Benzer olgular için bir yönetim planı
oluşturabilmiş
ş
ş midir?
9
KDT uygulamalarının yararları
 Hasta bakımında hataları en aza indirmek
 Tedavi maliyetlerini azaltmak
 Hasta bakım kalitesini en uygun hale
getirmek
 Hekime öz-yönelimli, yaşam boyu öğrenme
becerilerini kazandırmak
KDT uygulamalarındaki sorunlar
 Bilgi kaynaklarına ve bunlara ulaşacak
teknolojiye sahip olmak
 Bilgi kaynaklarına ulaşma ve onları eleştirel
değerlendirebilme becerisine sahip olmak
 KDT uygulamalarına
yg
yönelik
y
beklenen tutumu
geliştirmiş olmak
10
Örnek Olgu
Ayşe Hanım, 66 yaşında, uzun yıllardır
hipertansiyon tedavisi görmekte olan bir
hastadır. Ailede inme öyküsü vardır.
Ayşe Hanım yalnız yaşamakta, bir yardım
derneğinde aktif olarak çalışmakta ve haftada
birkaç kez 3-4 kilometrelik yürüyüşler
yapmaktadır.
Ayşe Hanım tedavi olarak beta-bloker almaktadır
ve tedaviden memnundur.
Ayşe Hanımı’ın oğlu yakın zamanda hipertansiyon
tanısı almış ve ACE inhibitörü kullanmaya
başlamıştır.
Ayşe Hanım’ın oğlu uzun bir süredir annesine
uygulanan tedavinin hala uygun bir tedavi olduğu
ile ilgili kaygılarını annesiyle paylaşmış, Ayşe
Hanım da durumu görüşmek üzere hekime
başvurmuştur.
Bu olgu ile ilgili uygun bir soru oluşturunuz.
11
Soru sormak
Yaşlı hastalarda kan basıncının kontrol edilmesinde
ve yan etkilerin en aza indirilmesinde ACE
inhibitörleri beta-blokerlerden daha mı etkilidir?
Bu soru tedavi sorusu olduğu için en uygun kanıtlar
bu iki ilacı karşılaştıran randomize kontrollü
çalışmalardan elde edilecektir.
edilecektir
ÖDEV
Grupta yer alan öğrenciler ikişerli olarak bu ödevi
yapacaklardır.
Öncelikle istedikleri, tanıklık ettikleri, yaşadıkları bir
hastalık sürecinden yola çıkarak bir olgu
hazırlayacaklardır.
Bu olguyla ilgili uygun soruyu, bu soruyu şekillendirirken
geçirdikleri süreci, soru oluştururken kullanılan 4
kriteri ve soru türü ile çalışma türünü de belirterek
rapor edeceklerdir.
12
teşekkürler.
13