İş Dünyası için Notlar - World Business Council for Sustainable

Transkript

GELECEÐÝN
PAZARLARI
Küresel Eðilimler ve Ýþ Dünyasý Ýçin Anlamlarý
World Resources Institute
UNEP
United Nations
Environment Programme
Önsöz
Deðerli Okurlar
Sanayi devrimiyle birlikte geçen yüzyýlýn baþlarýnda sayýlarý hýzla artan þirketler, rekabet koþullarýnýn aðýrlýðýyla, ürkütücü bir hýzla, çoðu zaman bazý kurallarý da gözardý
ederek ticaretin gereklerini yerine getirmeye çalýþtýlar. Bu anlamda doðanýn
kaynaklarý insafsýzca kullanýldý, teknoloji geliþti, insanlarýn refahlarý arttý. Fakat bütün
bunlarýn bedellerinin ne kadar büyük olduðu son 30 yýllýk süreç içinde net bir þekilde
görülmeye baþlandý. Artýk iþ dünyasýnýn iþ yapma þekillerinde deðiþiklik yapýlmasý
gereði kaçýnýlmaz olarak karþýmýza çýktý. Fakat konu o kadar büyüktü ki, sadece iþ
dünyasýnýn deðil, devletlerin, toplumun, sivil toplum kuruluþlarýnýn, yerel idarelerin,
üniversitelerin, bireylerin de bu anlamda iþ birliði yapmalarý gerektiði kesindi.
Doðal kaynaklarýn geleceði düþünmeden kullanýlmasý, insanlarýn refahýný arttýran
teknoloji geliþimi sonucu oluþan çevre atýklarýnýn ortaya çýkardýðý sorunlarýn büyüklüðü, insanlarýn refahýnýn önüne geçmeye baþladý. Küresel ýsýnma, çocuklarýmýzýn ve
hatta onlarýn çocuklarýnýn bile görebileceði kýsa bir zaman diliminde yaþam þartlarýnýn
olanaksýzlýðýný ortaya koymaya baþladý.
Ýþ dünyasý bu kötü gidiþi yavaþlatmak, hatta durdurmak gerektiðini anlayarak kendi
varlýklarýný sürdürecek nesillerin ihtiyaçlarý için çalýþmalar yapmak zorunluluðunu
gördü ve olayýn önemini en net þekilde belirlemek için harekete geçerek önlemlere
iliþkin çözümler üzerinde çalýþmaya baþladý.
Ýþ Dünyasý ve Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði, bu misyonu ele alan çalýþmalarda
bulunmaktadýr. Yarýn, iþ dünyasýnýn satýþ yapabileceði bir pazarýnýn var olmasý,
üretilen ürün ve hizmetleri satýn alabilecek kiþilerin varlýðý, satýn alma gücü ve yaþamlarýyla iliþkilidir. Aksi halde yarýn ürünlerin pazarlanacaðý bir ortam kalmayacaktýr.
Elinizdeki bu kitapçýkla derneðimiz, hayat zincirinde herþeyin birbiri ile baðlantýlý
olduðunu anlatmak, bu önemli konuda iþ dünyasýna ve paydaþlarýna yol göstererek,
geleceði gözler önüne sermek düþüncesindedir.
Geleceðin pazarlarý bizim tahminlerimizden daha çok tehdit altýndadýr. Bu tehdidi yine
bizler ortadan kaldýrabiliriz.
Saygýlarýmla,
Turgut Yýldýz
Ýþ Dünyasý ve Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði Baþkaný
GELECEÐÝN PAZARLARI
Ýþ Dünyasý ve Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði
Kuruluþ Bildirgesi
Sürdürülebilir Kalkýnma, insan yaþamýnýn gereksinimleri ve doðal kaynaklarýn sürdürülebilirliði
arasýnda bir denge kurularak, ekonomik, çevresel ve toplumsal boyutlarýyla bugünden geleceðe uyumlu bir programlama yapýlmasýný amaçlayan bütünsel bir yaklaþýmdýr.
Küreselleþme süreciyle birlikte dünyada giderek önem kazanan Sürdürülebilir Kalkýnma
yaklaþýmýnýn geniþ kitlelere ulaþarak, daha etkili ve baþarýlý olmasýný saðlayan temel platform
Ýþ Dünyasý olmuþtur.
Yeniliklere her zaman daha açýk olan ve çaðýn geliþmelerine daha hýzlý uyum saðlayabilen Ýþ
Dünyasý, ulusal ve uluslararasý düzeydeki örgütlü çalýþmalarýyla Sürdürülebilir Kalkýnma
yaklaþýmýnýn da öncülüðünü yapmaktadýr.
Dünyada olduðu gibi Türkiye'de de giderek öne çýkan Sürdürülebilir Kalkýnma yaklaþýmý, uzun
yýllardýr hýzlý ve planlý kalkýnmayý hedefleyen, ancak geçen sürede kaynaklarýný yeterince
verimli kullanamayan ülkemiz açýsýndan önemli bir fýrsat sunmaktadýr.
Eþsiz jeostratejik konumuyla küreselleþmenin etkilerini giderek daha çok hisseden, pek çok
alanda hýzlý ve köklü deðiþimler gerçekleþtirerek Avrupa Birliði'ne katýlmayý amaçlayan
Türkiye, Sürdürülebilir Kalkýnma'yý temel bir yaklaþým olarak benimsemek durumundadýr.
Bu duruþ, ülke kaynaklarýnýn daha verimli kullanýlarak, geleceðimizin ekonomik ve çevresel
olduðu kadar, toplumsal ve kültürel boyutlarýyla da doðru programlanmasý için bir gerekliliktir.
Tüm bu noktalardan hareket eden Türk Ýþ Dünyasý son dönemde dikkatini bu önemli yaklaþýma
yönelterek, çeþitli çalýþmalar baþlatmýþtýr.
Ýþ Dünyasý ve Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði'nin kurulmasý düþüncesi de, Sürdürülebilir
Kalkýnma yaklaþýmýn ülkemizde de yaygýnlaþarak benimsenmesine yönelik tüm bu çalýþmalarýn
tek bir merkezden daha verimli ve etkili bir þekilde yürütülmesi ihtiyacýndan doðmuþtur.
Sürdürülebilir Kalkýnma yaklaþýmýný içtenlikle benimseyen ve bu yaklaþýmýn ülkemizde de
yaygýnlaþmasýný hedefleyen þirketler, bu konudaki çabalarýný birleþtirerek Ýþ Dünyasý ve
Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði'nin kuruluþuna imzalarýný koymuþlardýr.
Ýþ Dünyasý ve Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði, DÜNYA SÜRDÜRÜLEBÝLÝR KALKINMA ÝÞ
KONSEYÝ (WBCSD)'nin bir üyesi olarak Türkiye'yi uluslararasý düzeyde de temsil etmektedir.
GELECEÐÝN PAZARLARI Küresel Eðilimler ve Ýþ Dünyasý Ýçin Anlamlarý
Ýþ Dünyasý ve
Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði
Misyon
Türkiye'nin ve Türk Ýþ Dünyasýnýn global platformda sürdürülebilir baþarýsý için, Dünya
Sürdürülebilir Kalkýnma Ýþ Konseyi ile eþgüdümlü olarak, kaynaklarýn daha verimli kullanýmýna
yönelik toplumsal, çevresel ve ekonomik ortam ve þartlarýn oluþmasýna destek olmaktýr.
Ýþ Dünyasý ve Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði, DÜNYA SÜRDÜRÜLEBÝLÝR KALKINMA ÝÞ
KONSEYI (WBCSD)'nin Türkiye'deki tek temsilcisi olarak Türkiye'yi uluslararasý düzeyde de
temsil etmektedir.
Hedefler
Sürdürülebilir Kalkýnmanýn Tanýnmasý ve Doðru Algýlanmasý
Sürdürülebilir Kalkýnma'nýn temel prensipleri konusunda Türk Ýþ Dünyasýnda
farkýndalýk yaratmak,
Uluslararasý platformda gerçekleþen çalýþmalarýn ve belirlenen önemli politikalarýn
Türkiye'ye tanýtýmý ve gerekirse uygulamaya alýnmasý konusunda öncü olmak,
Türk Ýþ Dünyasý'nýn Sürdürülebilir Kalkýnma alanýnda dünya standartlarýný
yakalamasýna destek vermek,
Ýþ Dünyasýnýn stratejilerini belirlerken Sürdürülebilir Kalkýnma prensiplerini kriter
almasýný saðlamak,
Sürdürülebilir Kalkýnma'nýn temel ilkelerinin yayýlmasý için araýtýrmalar yapmak, ilgili
raporlarý yayýnlamak,
Sürdürülebilir Kalkýnma Örnek Uygulamalarýnýn Artmasý
Sürdürülebilir Kalkýnma konusunda en iyi uygulamalarýn artmasý için çalýþmalar
yapmak,
Politika Oluþturma
Sürdürülebilir Kalkýnma konusuna iliþkin politikalar konusunda çalýþmalar yapmak ve
iþbirliðinde bulunmak, çalýþmalarýn tüm politika düzenleyiciler tarafýndan iþ dünyasý
adýna dikkate alýnmasýný saðlamak.
Ýþ Dünyasý Katýlýmcý Rolü ve Ýþbirlikleri
Türk Ýþ Dünyasý (büyük, orta boy ve küçük iþletmeler), hükümet yetkilileri, üniver
siteler, sivil toplum kuruluþlarý, belediyeler, yerel idareler ve sivil toplum arasýnda
iþbirliði yapýlmasýný saðlamak
Ýþ Dünyasý ve endüstri alanýnda sosyal ve çevresel konularýn yönetimine iliþkin daha
fazla çalýþma yapýlmasýný saðlamak.
1
Ýþ Dünyasý ve
Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði Üyeleri
z AKÇANSA ÇÝMENTO SAN. TÝC. A.Þ.
z AYGAZ A.Þ.
z BP PETROLLERÝ A.Þ.
z BRIGHTWELL HOLDÝNG B.V.
z CEVA LOGÝSTÝK LTD ÞTÝ.
z COCA COLA MEÞRUBAT PAZ VE DANIÞ. HÝZMETLERÝ A.Þ.
z DEKON KONGRE VE TURÝZM A.Þ.
z DOÐAN ÞÝRKETLER GRUBU HOLDÝNG A.Þ.
z E&E DANIÞMANLIK
z ÝSTANBUL ULAÞIM SAN VE TÝC. A.Þ.
z LAFARGE TURKIYE
z MNG KARGO, YURTÝÇÝ VE YURTDIÞI TAÞIMACILIK A.Þ.
z P&G TÜKETÝM MALLARI SAN. A.Þ.
z PRICEWATERHOUSECOOPERS DANIÞMANLIK HÝZMETLERÝ LTD.ÞTÝ.
z PRO SPONSORLUK LTD.
z SHELL TURKIYE
z TAV YATIRIM HOLDING A.Þ.
z THAMES WATER
z TNT INTERNATIONAL EXPRESS
ÝÞ DÜNYASI
VE SÜRDÜRÜLEBÝLÝR KALKINMA DERNEÐÝ
Levent Cad. Tekirler Sk
No 16/1 34330 2.Levent
Ýstanbul/Türkiye
Tel: +9 0212 3258088/89
Fax:+9 0212 2692495
Internet : www.tbcsd.org
: www.skder.org
Email : [email protected]
2
Destek Verenler
Bu dökümanýn sizlere Türkçe olarak ulaþmasýnda destek veren aþaðýdaki kurumlara teþekkür
ederiz.
BP Türkiye
Türkiye'deki faaliyetlerine 1912 yýlýnda baþlayan BP, bugün ülkemizin en büyük yabancý
yatýrýmcý firmalarýndan biridir. Akaryakýt daðýtým ve pazarlama, madeni yað üretim ve
daðýtým faaliyetleri, LPG, Petrol Arama, Doðalgaz ve Enerji, BP Havacýlýk, BP Denizcilik,
BP Deniz Yakýtlarý ile Aromatik ve Asetiller gibi iþ kollarý bulunmaktadýr. Dünyanýn en
büyük güneþ enerjisi üreticisi olan BP'nin vizyonu, "petrolün ötesinde" konsepti
üzerinde odaklanmýþtýr.
Yaklaþýk 600 akaryakýt ve 130 otogaz istasyonu ile müþterilerine ürün ve hizmet sunmaktadýr.
Akaryakýt ürünlerini benzin istasyonlarýndan karþýlayamayan inþaat firmalarý, ticari taþýma
filolarý gibi þirket ve kuruluþlarýn akaryakýt ihtiyaçlarýný da temin etmektedir. BP Taþýtmatik
hizmeti ile þirketlere, taþýtlarýna otomatik akaryakýt alýmý ve akaryakýt giderlerini kontrol
altýna alma imkaný sunmaktadýr. BP Madeni Yað Ýþ Kolu, Bursa Gemlik tesislerinde otomotiv
ve sanayi yaðlarý, antifriz, gres ve fren hidroliði olmak üzere, ithal edilenlerle birlikte 350'nin
üzerinde yüksek kaliteli ürünü Türk tüketicisine sunmaktadýr. www.bp.com.tr
Brightwell Holding B.V.
Brightwell Holdings "Enerji ve Çevre Teknolojileri", "Medya Ýçeriði
ve Eðlence", "Ulaþým Teknolojileri" ve "Yenilikçi Teknoloji Çözümleri
ve Hizmetleri" alanlarýnda küresel yatýrýmlar yapan bir özel yatýrým
þirketidir. Mevcut yatýrýmlarý, ABD, Hollanda ve Türkiye'deki ofisleri aracýlýðýyla yönetilen Brightwell'in öncelikli uzmanlýðý olan ülkeler arasýnda Türkiye, ABD,
Baðýmsýz Devletler Topluluðu, Birleþik Arap Emirlikleri ve Yunanistan yer alýyor. Brightwell
Holdings dünya çapýndaki finansal ve stratejik yatýrýmcýlar, finans ve kamu kuruluþlarý,
otoriteler ve kanaat önderlerinden oluþan büyük aðý sayesinde, yatýrým fýrsatlarýný -stratejik,
ekonomik, teknik ve siyasi etmenler ýþýðýnda- pek çok yatýrýmcýdan daha tutarlý olarak ele alýp
deðerlendirebiliyor. www.brightwellgroup.com
E ve E Yönetim Danýþmanlýðý
1992 yýlýnda Kývanç Ersöz tarafýndan kurulan E&E Yönetim
Danýþmanlýðý, kuruluþlara doðru yönetici ve uzman kadro bulunmasý, kariyer ve insan kaynaklarý danýþmanlýðý yapmak üzere
uzmanlaþmýþtýr. E&E' nin müþteri portföyünde hemen her
sektörde lider konumda olan 300'e yakýn uluslararasý ve lokal kuruluþ yer almaktadýr. E&E
bugüne kadar yaklaþýk 10.000 kiþiye kariyer danýþmanlýðý sunmuþtur.
E&E, 2 ayrý ve birbirini tamamlayan iþ kolunda hizmet vermektedir: yönetici / eleman seçme
ve yerleþtirme (Management Recruiters International - MRI Worldwide), kariyer danýþmanlýðý, kariyer geliþtirme (DBM). Bu hizmetler ve yabancý temsilcilikler E&E Group çatýsý altýnda
toplanmýþtýr. www.eande.com.tr.
3
Destek Verenler
Ýstanbul Ulaþým A.Þ.
Ýstanbul Büyükþehir Belediyesi tarafýndan Ýstanbul'da kent içi
raylý sistemlerin iþletmeciliðini yapmak üzere kurulan Ýstanbul
Ulaþým A.Þ. toplam 52 km uzunluðundaki kent içi raylý sistem
hatlarýnýn iþletmeciliðini yapmaktadýr.
Ýstanbul Ulaþým A.Þ., özellikle Ýstanbul gibi dev bir metropol ölçeðinde sürdürülebilir toplu
taþýmacýlýðýn en önemli unsurunun raylý sistemler olduðuna inanmaktadýr. Bu doðrultuda,
dünyadaki tüm raylý sistem geliþmelerini yakýndan takip eden ve iþletmecilik kalitesini sürekli
arttýrmaya çalýþan Ýstanbul Ulaþým A.Þ. her gün yaklaþýk 750.000 Ýstanbul’luya hizmet
vermektedir. Ýstanbul'da giderek ivme kazanan raylý sistem yatýrýmlarýnýn tamamlanmasýyla
birlikte kýsa zamanda çok daha fazla sayýda yolcuya hizmet verecek olan Ýstanbul Ulaþým A.Þ.
2005 yýlýnda imzaladýðý Uluslararasý Toplu Taþýmacýlar Birliði (UITP) Sürdürülebilir Geliþme
Beyannamesi ile sürdürülebilir geliþme alanýndaki taahhüdünü de ortaya koymuþtur.
www.istanbul-ulasim.com.tr
Lafarge Türkiye
76 ülkede, 80.000 çalýþaný ile inþaat malzemelerinde dünya lideri
olan Lafarge Grubu'nun dünyadaki dört ana faaliyet dalýnýn
(çimento, agrega ve beton, çatý malzemeleri, alçý ve alçý levha)
tümünde de yatýrýmý bulunan ender ülkelerden biri Türkiye'dir.
Türkiye'nin ilk çimento fabrikasý olarak 1911 yýlýnda Darýca'da (Kocaeli) kurulan Aslan Çimento'nun 1989 yýlýnda Lafarge Grubu'na katýlmasýyla temelleri atýlan Lafarge Türkiye, sonraki
yýllarda çimentonun yanýsýra beton, agrega, çatý malzemeleri, alçý ve alçý levha üretiminde de,
doðrudan yatýrýmlarý ve çeþitli ortaklýklarla büyümeye devam etti.
Lafarge Türkiye, toplamý 500 Milyon Dolar'ý aþan ve giderek artan yatýrýmlarýyla bugün inþaat
malzemeleri alanýnda Türkiye'deki en büyük yatýrýmlardan birini temsil etmektedir.
www.lafarge.com.tr
MNG Kargo Yurtiçi ve Yurtdýþý Taþýmacýlýk A.Þ.
MNG Kargo, Türkiye'de kargo sektörünün geliþmesini saðlayan, çalýþmalarýyla
tüm sektöre örnek olmuþ, sektöre Avrupa standartlarýnda hizmet anlayýþý
kazandýrmýþ ve kargoda güvenin ne olduðunu kanýtlamýþ bir markadýr. 17 Þubat
2003 tarihinde kurulan, 65 þube, 6 Bölge Müdürlüðü,10 aktarma merkezi, 450
çalýþanýyla iþe baþlayan MNG Kargo, bugün 522 þube sayýsý, 18 bölge Müdürlüðü,
26 aktarma merkezi 1200 araçlýk filosu ve 5500 ü aþan çalýþanýyla ülke içinde
1100 yerleþim birimine hizmet vermektedir.
Kargo sektöründe yeniliklerin öncüsü olan MNG Kargo, frame relay hatlarýyla tüm birimlerini
kapsayan bir iletiþim aðý oluþturmuþtur. Böylece hizmetler online yapýlmakta tüm birimler
müþterilerimizin isteklerine çok kýsa bir sürede yanýt verebilmektedir. Kargo teslim edildikten 5 saniye sonra herhangi bir þubemizden gönderilen kargonun tüm bilgilerine ulaþýlabilir.
Ýstenirse teslim bilgileri e-mail olarak ya da cep telefonuna mesaj olarak da gönderilebilmektedir. Ýnternette gönderi takibi yapýlabilmekte ve operasyon ekibinde bulunan cep
telefonlarý sayesinde mobil haldeki kargonun o an nerede olduðu öðrenilebilmektedir.
Tümüyle müþteriye açýk bir sistem kurulmuþtur. www.mngkargo.com.tr
4
Destek Verenler
PricewaterhouseCoopers
PricewaterhouseCoopers (www.pwc.com) kamu kurumlarýna
ve özel kuruluþlara endüstri odaklý denetim, vergi ve danýþmanlýk hizmetleri sunmaktadýr. 149 ülkede 140,000'den fazla
çalýþanýnýn fikirlerinin, deneyimlerinin ve çözümlerinin birleþmesi ile kamu güveninin oluþmasýna ve müþterilerinin iþlerine deðer katmasýna yardýmcý olur.
PricewaterhouseCoopers 1981 yýýlýndan beri faaliyet gösterdiði Türkiye'de, Ýstanbul'da iki,
Ankara'da, Bursa'da ve Ýzmir'de birer ofis olmak üzere toplam 5 ofiste 21 ortak ve yaklaþýk
900 kiþilik profesyonel kadrosu ile hizmet vermektedir. www.pwc.com/tr, www.vergiportali.com, www.ikportal.com
Procter & Gamble
2007 yýlýnda dünyada 170, Türkiye'de de 20. yýlýný kutlayan P&G'nin baþarýsýnýn
temelinde P&G çalýþanlarý ve markalarý yatmaktadýr. Bugün 23 lider markasý ile
Türk tüketicilerinin yaþamlarýný iyileþtirecek ürün ve hizmetler sunan P&G,
yaptýðý tüm iþleri ve yapma þeklini sürdürülebilirlik yaklaþýmý ile deðerlendirmektedir. Bu amaçla, 1999 yýlýnda P&G Global Sürdürülebilirlik departmaný
kurulmuþtur. Topluma karþý para, insan ve enerji gibi kaynaklarýný akýllýca kullanma sorumluluðu olduðuna inanan P&G, her yýl yayýnladýðý sürdürülebilir kalkýnma raporlarýnda, yenilikçi
çalýþma anlayýþýyla tükettiði enerji, su gibi kaynaklardaki tasarrufunu, çevreye uyumda aldýðý
yolu ortaya koymaktadýr.
P&G, Birleþmiþ Milletler Binyýl Kalkýnma Hedefleri'nin gerçekleþtirilmesi adýna yapýlan çalýþmalara saðlýk, hijyen ve su olarak belirlediði, deneyimi olan alanlarda katkýda bulunmaya
çalýþmaktadýr. Sosyal sorumluluk alanýnda da hedef, 0-13 yaþ arasý çocuklarýn yaþamalarýný,
baþarmalarýný ve öðrenmelerini saðlamaktýr.
Detaylý bilgi için: www.pg.com.tr
5
Destek Verenler
SHELL Türkiye
Shell'in Türkiye'deki ana faaliyet alanlarý "Perakende Satýþlar", "Ticari Akaryakýtlar",
"Madeni Yaðlar", "LPG", "Rafineri ve Daðýtým", "Enerji ve Gaz", "Havacýlýk Satýþlarý",
"Kimya Satýþlarþ", "Denizcilik Satýþlarý"ndan oluþuyor. Þirketin akaryakýt ve madeni
yað perakende ve ticari satýþlar alanýndaki faaliyetleri, Temmuz 2006'dan bu yana
Turcas'la kurduðu ortak giriþim þirketi Shell & Turcas Petrol A.Þ. çatýsý altýnda
yürütülüyor. Shell Türkiye'nin bunun dýþýndaki diðer iþkollarý olan Shell Gas LPG,
Shell Gas&Power, Shell Havacýlýk, Denizcilik ve Kimya Satýþlarý ise 1923 yýlýndan bu yana
Türkiye'de faaliyetlerini sürdürmekte olan The Shell Company of Turkey Ltd. tarafýndan
yürütülüyor. Dünyanýn her yerindeki Shell þirketleri gibi Türkiye'deki Shell þirketleri de
bugünün ihtiyaçlarýný karþýlarken yarýnýn olanaklarýný tüketmemeyi, sürdürülebilir geliþme
çabalarýna katkýda bulunmayý kurumsal kimliðinin ayrýlmaz bir parçasý olarak görüyor.
www.shell.com.tr
TNT Express
TNT olarak sürdürülebilir kalkýnma sözümüz; insanlarýn gerçek
potansiyellerinin farkýna varmalarýna yardýmcý olmak, içinde
bulunduðumuz dünya neslinin ihtiyaçlarýný karþýlarken çocuklarýmýz için daha fakir bir dünya býrakmamak, gelecek
kuþaklarýn yeteneklerini kendi ihtiyaçlarýný karþýlayacak þekilde geliþtirmesini saðlamak.
Bu amacýmýz adýna yola çýkýþ noktamýzda üç önemli faktör rol oynuyor; insanlar&toplumlar,
gezegenimiz ve ekonomi. Tüm bu çalýþmalarýmýz ile Dow Jones Sürdürülebilir Endeksi'ne
(DBSI) girdiðimiz ilk yýlda alanýmýzda en yüksek puaný elde ederek sektör lideri olduk.
TNT N.V. dünya çapýnda posta ve ekspres teslimat konusunda geniþ hizmet seçenekleri
sunmaktadýr. Merkezi Hollanda'da bulunan TNT, Avrupa ve Asya'da etkin taþýmacýlýk
altyapýlarý saðlamaktadýr ve operasyon performansýný maksimum düzeye çýkarmak amacýyla
faaliyetlerini dünya çapýnda geniþletmektedir. TNT, 200'ün üzerinde ülkede hizmet vermektedir ve 128.000'den fazla çalýþaný bulunmaktadýr. TNT, sosyal sorumluluklarýnýn bilincindedir
ve dünyadaki açlýk ve çevre kirliliði ile mücadele etmek amacýyla Birleþmiþ Milletler Dünya
Gýda Programý ve Birleþmiþ Milletler Çevre Programý ile ortaklýklar kurmuþtur. Daha detaylý
bilgi için http://group.tnt.com ve http://www.tnt.com.tr adreslerini ziyaret edebilirsiniz.
6
GELECEÐÝN
PAZARLARI
Küresel Eðilimler ve Ýþ Dünyasý Ýçin Anlamlarý
United Nations
7
ÝNGÝLÝZCE KOPYA SÝPARÝÞ
WRI
WBCSD
UNEP
Hopkins Fulfillment Service
Earthprint Ltd
Earthprint Ltd
PO Box 50370
PO Box 119
PO Box 119
Baltimore, Md 21211-4370
Stevenage SG1 4TP
Stevenage SG1 4TP
Tel: (1 410) 516 6959
Hertfordshire England
Hertfordshire England
Fax: (1 410) 516 6998
United Kingdom
United Kingdom
E-mail: hes.custserv @ mail.press.jhu.edu Tel: (44 1438) 748 111
Tel: (44 1438) 748 111
Fax: (44 1438) 748 844
Fax: (44 1438) 748 844
E-mail: wbcsd@ earthprint.com
E-mail:customerservices@ earthprint.com
Sipariþler WRI güvenli web sitesinden
verilebilir: www.wristore.com
Sipariþler WBCSD güvenli web sitesin- Sipariþler UNEP güvenli web sitesinden verilebilir : www.earthprint.com
den verilebilir : www.earthprint.com
Türkçe Kopya Sipariþ: Ýþ Dünyasý ve Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði (SKD)
Levent Cad. Tekirler Sokak. 16/1 2.Levent - Ýstanbul Tel: +9 0212 3258088 Fax: +9 0212 2692495
E-mail: [email protected]
FERAGATNAME
Bu rapor WRI, UNEP ve WBCSD tarafýndan hazýrlanmýþtýr ve baþyazar WRI'dir. WRI çalýþma
baþlýklarýnýn seçimi için tam bir sorumluluk üstlenmiþ yazarlara ve araþtýrmacýlara soruþturma
özgürlüðü garanti etmiþtir. WRI ayrýca tavsiye panelleri ve uzman görüþlerini almak için istekte
bulunmakta ve onlarý deðerlendirmektedir. Aksi iddia edilmedikçe, WRI basýmlarýnda bütün
yorumlar ve buluþlar yazarlara aittir. WBCSD üyeleri, dokümanýn iþ dünyasý için faydalý içerikler saðladýðýna emin olmak için taslaklarý gözden geçirmiþtir.
Basýmda kullanýlan göstergeler ve materyalin sunumu, ülkelerin, bölgelerin, þehirlerin veya
otorite bölgelerinin yasal statüsünü veya buralarýn çevrelerinin ve sýnýr hatlarýnýn sýnýrlandýrýlmasý konularýný önemsemekte ve BM Çevre Programý, WRI ve WBCSD yandaþý olacak
ifadelere veya fikirlere yer vermemektedir. Dahasý vurgulanan fikirler UNEP,WRI, ve WBCD
tarafýndan belirlenen siyasetleri veya kararlarý yansýtmamakta ve bu konuda ticari isimlerden
veya ciro içerikli ticari geliþmelerden bahsetmemektedir.
Basým Direktörü: Hyacinth Billings,WRI
Dizayn: Alston Neal, Barbieri & Gren,Washington, DC
Matbaa: CifiLaboureur Imprimeur, Paris, Fransa
8
Fotoðraflar: Don Doering (sayfa 3, 33, 36), Molly Hewes
(sayfa 60), Andrew Katona (sayfa 48, 50, 51), Alston Neal
(sayfa 42)
Copyright ©2002 World Resources Institute, United Nations
Environment Programme, World Business Council for
Sustainable Development. Temmuz 2003. Bütün haklarý
saklýdýr.
Bu dökümanýn belirli bölümleri veya tümünün ticari
amaçlarla çoðaltýlmasý ve satýþý yasaktýr. böyle bir durum
söz konusu olduðunda dökümanýn orjinal hak sahipleri ve Ýþ
Dünyasý ve Sürdürülebilir Kalkýnma Derneðine yazýlý olarak
baþvuruda bulunulmasý gerekmektedir.
Dökümandan yapýlan alýntýlar kaynak gösterilmeden baþka
yayýnlarda ve eðitim amaçlý kullanýlamaz.
ISBN Number 1-56973-497-6
Library of Congress Control Number 2002101675.
Ýþ Ortaklarýnýn Önsözü
Jonathan Lash
BAÞKAN
Dünya Kaynaklarý Enstitüsü
B
izim üç organizasyonumuz, küresel olarak iþ dünyasýný þekillendiren trendlerle iletiþim halinde
olabilmek için elinizdeki kaynak çalýþmasýna katýlmaktadýr.Geleceðin baþarýlý þirketleri, deðiþim
ve yenilikler saðlamak, güçlü bir iþ dünyasý yaratmak üzere sürdürülebilir kalkýnmayý, sosyal
deðerlerle birleþtirebilecek vizyon sahibi insanlar tarafýndan yönetilmektedir. Geleceðin Pazarlarý, öyle
bir rekabetçi ortam olacaktýr ki, ancak çevresel maliyetler yaratmadan faaliyetlerini sürdürebilen kurumlar rekabetçi ortamda yer alacaklar ve büyüyebileceklerdir.
Çevresel kötüye gidiþ, fakirlik ve ekonomik fýrsatlar eksikliðinin ana nedenleri dünyanýn etnik çatýþmalarýnýn, nefretlerin ve þiddetin körüklendiði bölgelerinde yatmaktadýr. Özel sektör, çalýþmalarýna
saðlýklý devam edebilmek, ürün ve hizmetler geliþtirebilmek için, yoksulluðu yok eden siyasetlere destek
vermek ve adil ve þeffaf bir toplum yaratmak için her zamankinden çok daha önemli bir rolü üstlenmek
zorundadýr. Ekonominin sürdürülebilirliðini saðlayan doðal dengeleri devam ettirebilmek, saðlýk, refah
ve barýþa özlem duyan küresel topluluklarýn ihtiyaçlarýný ve sosyal haklarýný anlamak ve karþýlayabilmek,
büyüme için pazarlarý tatmin edecek bir ortamý gelecekte saðlayabilmek özel sektörün karþýlacaðý en
önemli zorluklardýr. Geleceðin Pazarlarý iþ dünyasýnýn olaðanüstü yaratýcý ve yenilikçi kapasitesi için bir
fýrsatlar göstergesi ve harekete geçme davetidir.
Björn Stigson
BAÞKAN
Dünya Sürdürülebilir Kalkýnma Ýþ
Dünyasý Konseyi
S
ürdürülebilir Kalkýnma için bir çok vaka geliþtirilebilir. Biz Ýþ Dünyasý ve Sürdürülebilir
Kalkýnma Konseyi olarak, sürdürülebilir kalkýnma içerikli vaka geliþtirme ve tanýmý için çalýþmalar yaptýk. Vaka geliþtirme, bir giriþimcilik pozisyonudur. Ýþ dünyasýnýn daha rekabetçi
olmasý, daha fazla sürdürülebilir kalkýnma kriterlerine uyum saðlamasý ile baðlantýlýdýr. Bu uyum çevresel verimlilik, küresel ve kapital pazarlarýn rolleri, iþbirlikçi sosyal sorumluluk, þeffaflýk, yenilik ve
teknoloji, çevre yönetimi ve yeni ortaklýklar gibi temalarý kapsamaktadýr.
Yaþadýðýmýz hýzla deðiþen dünya geleceðimiz için önemli bir belirsizlik taþýmakta olduðundan iþ dünyasý
liderleri gelecek baþarýlarýný etkileyecek ve onlarý yeniliklere götürecek önemli göstergeleri belirlemek
zorundadýr.
UNEP ile ortaklaþa hazýrlanan WRI raporu, günlük çalýþmalarýn daha ilerisine bakmakta ve iþ dünyasý
gündemini þekillendiren ana eðilimleri tanýmlamaktadýr. Rapor bu eðilimleri kýsa ve canlý bir formatla
sunmaktadýr.
Bu baþlýkta özetlendiði gibi, bu raporda sunulan gerçeklerin ve eðilimlerin, daha iyi iþbirlikçi stratejiler
oluþturmak ve yeni iþ dünyasý fýrsatlarýný tanýmlamak için, þirketlere akýllý bilgiler sunarak gelecekteki
pazarlarý þekillendireceðini umuyoruz.
Klaus Töpfer
YÖNETIM KURULU DIREKTÖRÜ
Birleþmiþ Milletler Çevre Programý
K
üreselleþen dünyamýzda, güvenilir ve zamanýnda gelen bilgilere ulaþýmýn önemi gittikçe artmaktadýr. Siyasetçiler ve iþ dünyasý liderleri de pazarlarý þekillendiren eðilimlerin farkýna varmakta,
bunlarýn arkasýndaki nedenler artýk eskisinden daha fazla önem kazanmaktadýr.
Ýþte bu yüzden UNEP, WBCSD ve WRI bu basýmýn üretilmesinde yer almaktan mutluluk duymaktadýr. Biz
raporda çevresel, ekonomik ve sosyal eðilimlerin baðlarýnýn korunmasý konusunda odaklandýk.
Sürdürülebilir kalkýnma, iþ dünyasý için iyi bir ortam ve fikirdir. Bu basýmda sunulan olgular ve trendler
halihazýrda geçerli olduðu þekilde devam edemeyeceðimizi açýkça göstermektedir. Ayrýca umuyorum ki
bunlar, iþ dünyasý liderlerinin çevre ve geliþim konularý arasýndaki iliþkileri daha iyi anlamalarýna ve bu
yüzden önümüzdeki büyük zorluklara karþý daha etkili bir þekilde yer almalarýna yardýmcý olacaktýr.
9
Kazan-Kazan Platformu
Önsöz - Michael Porter
HARVARD BUSINESS SCHOOL
K
urumsal stratejiler ile çevre, yoksulluk, saðlýk, nüfus ve uluslararasý geliþim gibi
sosyal meseleler arasýndaki iliþki nedir? Ýþ dünyasý liderleri ''sosyal'' meseleleri
rekabetle çok az alakalý görme eðilimine sahip olup bu konularý, kurumsal vatandaþlýk ve kurumsal baðýþ baþlýklarý altýnda ele almakta veya bireysel vicdanlarý daha aðýr
basan yöneticilere býrakmaktadýrlar.
Konu gitgide daha fazla belirgin hale gelmekle beraber, daha kapsamlý sosyal meseleler ve
kurumsal stratejiler arasýndaki bu ürküten sýnýr, bunlara ayrý ve uzak meseleler olarak bakmak
cahilliðini hep gündemde tutmuþtur. Stratejileri dar bir alanda görmek, kaçýrýlan fýrsatlara ve
kötü rekabet seçimlerine yol açmaktadýr. Bu ayrýca yöneticilerin potansiyel rekabet avantajlarýný gözden kaçýrmalarýna da sebep olabilmektedir.
Sosyal ve tüzel arasýndaki benzer kopukluk sivil toplum liderleri arasýnda da yaygýndýr. Sivil
toplum liderleri firmalarý bir iþ ortaðýndan çok muhalif olarak görme eðilimini önde tutarak,
sosyal konularýn geliþtirilmesinde ilerleme saðlayamazlar. Bizler yavaþ yavaþ dünyanýn en
önemli problemlerini adreslemede en etkili yolun, hem toplumun hem de þirketlerin fayda
göreceði, kurallar, teþvikler ve ortaklýklarýn seferber edilmesi ile mümkün olduðunu öðrenmeye baþlýyoruz.
Ekonomik ve sosyal politikalar modern rekabete entegre edilebilir ve edilmelidir. Bazý örnekleri düþünün. Sera gazlarý emisyonlarýný ve kirliliði kontrol etmek firmalar tarafýndan genellikle
sosyal bir mesele olarak görülür ve firmalar bu masraflardan her zaman kaçýnmýþlardýr.
Þirketlerin kirletmekten kar saðladýðýný düþüDünyanýn problemlerini
nen çevreciler ise kendi rollerini þirketleri, ne
adreslemede en etkili yolun, hem
pahasýna olursa olsun, kirlilik azaltma
toplumun hem de þirketlerin
teknolojilerini kullanmaya zorlamak olarak
görüyorlar.
fayda göreceði, kurallar, teþvikler
ve ortaklýklarýn seferber edilmesi
Fakat neredeyse bütün þirket bazlý kirlilikile mümkün olduðunu öðrenmeye
ler, ekonomik israflarýn ve kaynaklarýn
baðlýyoruz.
verimsiz bir þekilde kullanýmýnýn göstergesi
olup, daha iyi teknoloji ve geliþtirilmiþ yöntemlerle çözülebilirler. Þirketleri kirlilik azaltýcý
teknolojileri kullanmaya zorlamak genellikle yanlýþ bir yaklaþýmdýr; daha iyi bir yaklaþým ise
ürün ve süreç yenilikleri yaratmaktýr. Ayný þey hemen hemen bütün sera gazý emisyonlarýnýn sebebi olan enerjinin doðru kullanýmýyla da ilgilidir.
Çevre konusunda yenilikçi þirket uygulamalarý olmasý halinde içsel rekabet artacaktýr.
Çevresel kýtlýklara hitap eden ürünler de büyük bir pazar potansiyeline sahip olacaktýr. Bu
durum, çevrecilerin, çevre iyileþtirmesi geliþimi için þirketlerle birlikte çalýþmasý gerektiðini anlamalarýný, þirketlerin ise çevresel korumayý bir fýrsat olarak görmelerini
saðlamalýdýr. Geliþmekte olan ülkelerdeki hükümetler, çevresel kötüye gidiþ stratejilerinin
ekonomik geliþmeye deðil devam eden yoksulluða sebebiyet verdiðini anlamak zorundadýrlar.
10
Benzer sonuçlar, ýrk ve etnik ayrýmlar, iþçi saðlýðý ve güvenliði, eðitim gibi diðer sosyal
kaygýlar da görülmektedir. Örneðin, iþ gücü yetersizlikleri görülen geliþmiþ ülkelerde, sosyal
danýþmanlar bireylerin iþe alýmýnda gereksiz yasal ve tüzel riskler yaratmadýkça, þirketler
azýnlýklarý iþe almak ve eðitmek için güçlü teþvikler verebilmektedirler.
Günümüzde sadece kurumsal ve sosyal ihtiyaçlarýn entegrasyonu deðil, geliþmekte olan
ülkelerin zenginliklerini geliþtirmesi baþarýsý da neredeyse bütün özel sektör için
vazgeçilmez stratejik bir önem oluþturmaktadýr. Dünya ekonomisi, bir ülke kaybederken
diðerinin kazandýðý sýfýr-toplam oyunu deðildir. (bütün kazançlarýn ve kayýplarýn sýfýr olduðu
bir oyun). Eðer þirketler üretkenliklerini ve birbirleriyle iliþkilerini geliþtirirlerse büyüme için
inanýlmaz bir potansiyel vardýr. Dünyamýzda insanlarýn karþýlanmamýþ birçok ihtiyaçlarý
vardýr ve talepler daha çok ülke, daha zengin bir hale geldikçe artacaktýr.
Sosyal ve kurumsal yapýlar, küreselleþmenin çekiþmeli alanlarýnda da bir araya gelebilir.
Sosyal hareketçilerin, sadece þirketlerin deðil, uluslararasý ticaret sisteminin açýklýðý ve
adilliði ile belli bir baðlarý vardýr. Geliþmekte olan ülkelerdeki yerel þirketlerle
karþýlaþtýrýldýðýnda, yabancý þirketler daha yüksek çevresel standartlar sunmakta, iþçilere
daha çok ödeyebilmekte, daha iyi ve güvenli çalýþma þartlarý sunabilmektedirler. Eðer sosyal
hareketçilerin gerçek hedefleri bu þartlarý
Günümüzde sadece kurumsal ve
geliþtirmek ise, uluslararasý þirketlerle daha
yakýn çalýþarak hedefleri doðrultusunda sosyal ihtiyaçlarýn entegrasyonu
geliþmeyi saðlayacak ortamlarý yarat- deðil, geliþmekte olan ülkelerin
malýdýrlar.
zenginliklerini geliþtirmesi baþarýsý
da neredeyse tüm özel sektör için
Bu rapor, liderlerin bu fýrsatlar üzerine vazgeçilmez stratejik bir önem
sermaye oluþturmalarýna yardým edecek
oluþturmaktadýr.
büyüleyici ve önemli bir bilgi temeli
sunmaktadýr. Döküman pazar fýrsatlarýný sosyal ihtiyaçlara ve baþarýlý uluslararasý geliþim
neticelerine hitap ederek tanýtmaktadýr. Çevresel performansý geliþtirir ve az bulunan
kaynaklardan daha verimli faydalanmayý öðrenirken, rekabetçi avantajlar ve ekonomik
getirilerin nasýl saðlanabileceðini göstermektedir. Demokrasinin önemini ve kazan-kazan
geliþimini saðlamak için þeffaflýðýn rolünü vurgulamaktadýr.
Hem kurumsal, hem de sosyal yapýlar, artýk yeni düþünce yapýlarýný benimsemek zorundadýrlar. Bu döküman yeni bakýþ açýsý için paha biçilmez bir araç sunmaktadýr.
Michael E. Porte, Harvard Ticaret Okuluna baðlý Bishop William Lawrence Üniversitesi
profesörüdür. Üniversite profesörlüðü, Harvard fakülte üyesine verilebilecek en yüksek
profesyonel kabuldür. Prf. Porter rekabetçi strateji ve uluslararasý rekabet konusunda
öncü bir otoritedir ve yetmiþ beþ makale ve on altý kitabýn yazarýdýr.
11
Ýçindekiler
Toplum ve Geleceðin Pazarlarý
14
TOPLUMA HÝZMET
Nüfus
16
Geliþmekte olan ülkelerdeki artan nüfus gençler tarafýndan hüküm sürülen pazarlar
yaratacaktýr.
Sermaye
18
Küresel sermaye artýyor, fakat gelir farký da giderek büyüyor
Beslenme
20
Besin çokluðuna raðmen milyonlarca insan saðlýksýz besleniyor
Saðlýk
22
Ortalama ömür yaþý artýyor, fakat hastalýklar geliþmeye engel olmaya devam ediyor
Eðitim
24
Ýlk öðrenim eðitimi yaygýnlaþtý, fakat öðrenim fýrsatlarý fazlasýyla gözden kaçýyor
Yenilikler
26
DAHA AZ OLUMSUZ ETKÝ ÝLE DAHA ÇOK DEÐER
Tüketim
28
Artan tüketim, yenilik için ticari fýrsatlar sunmakta, ancak çevresel riskler yaratmaktadýr.
Enerji
30
Enerjiye artan talep ekonomik geliþim saðlamakta, fakat dünya iklimini tehdit
etmektedir.
Emisyonlar
32
Kirlilik küresel bir tehlike olmayý sürdürmektedir
Verimlilik
34
Enerji ve materyal verimliliði geliþtikçe iþlem hacmi büyümektedir
Doðal Sermaye
36
KAYNAKLARI KORUMAK
Ekosistemler
38
Gezegenimizin üretkenlik kapasitesi düþüþtedir.
Tarým
40
Besin üretimi pek çok ekonominin temelini oluþturmaktadýr. Ancak baðlý olduklarý
ekosistemleri tehdit etmektedirler.
Su Kaynaklarý
Artan insan ihtiyaçlarý yanýnda temiz su azalmaktadýr.
12
42
Baðlantýlar
44
BÝRBÝRÝ ÝLE BAÐLANTI ÝÇÝNDEKÝ DÜNYADA TÝCARET
YAPMAK
Kentleþme
46
Kentleþme ticari olanaklara ve sosyal tehlikelere odaklanmaktadýr.
Devinim
48
Ýnsanlar daha çok hareket halindeler, böylece mal ve bilgi akýþýný arttýrarak
enerji ve altyapý sistemleri için talebi artýrýyorlar.
Ýletiþim
50
Bilgiye ve iletiþim teknolojilerine ulaþým ekonomik fýrsatlar saðlamaktadýr.
Ýþ gücü
52
Ekonomiler servis odaklý oldukça, kadýnlar resmi iþ gücünün büyüyen bir
parçasý olmaktadýrlar.
Roller ve Sorumluluklar
54
TÝCARÝ LÝSANS HAKKI ALMAK
Demokrasi
56
Demokrasi pazar bazlý ekonomiler için geliþmiþ ortamlar yaratarak yayýlmaktadýr.
Sorumluluk
58
Sivil toplum idari teþkilatlardan ve iþ dünyasýndan daha fazla sorumluluk ve
þeffaflýk beklemektedir
Özelleþtirme
60
Özel sektör yatýrýmlarý ekonomik geliþmeyi giderek arttýrmaktadýr.
Notlar
62
Ek Kaynaklar
66
13
Toplum ve
Geleceðin Pazarlarý
Nüfus
Sermaye
Beslenme
Saðlýk
Eðitim
14
TOPLUMSAL HÝZMET
TOPLUMSAL HÝZMET
Geleceðin tüketicileri ve iþ gücü, küçük ve
büyük giriþimcilerin saðlýk, eðitim, ve
beslenme ihtiyaçlarý için destek olabilecekleri ve böylece hýzla büyüyen kazançlý
fýrsatlar bulabilecekleri pazarlara odaklanacaktýr. Bu pazarlar, temel ihtiyaçlarý
karþýlamak, insan becerilerini geliþtirmek,
ekonomik kapasiteyi artýrmak, eþitsizlikleri
gidermeye yardýmcý olmak ve çevreyi korumak için idari teþkilatlarla ve sivil
toplumla iþbirliði yapan iþ dünyasýnýn
lehine olacaktýr.
15
Nüfus
D
oðurganlýk oraný dünya çapýnda düþüþ gösterse de,
giderek artan bir nüfusla karþý karþýya bulunmaktayýz.
20 yýl içinde nüfusun 8 milyara ulaþacaðý tahmin
Dünya Nüfusu Büyüyor
Dünya Nüfusu, 1975-2025
ediliyor.*1
Nüfus dinamikleri gelecenin pazarlarýný þekillendiren hemen
hemen tüm dünya trendlerinin kökeninde bulunmaktadýr. Nüfus
artýþý toplumlarýn çevre þartlarý, saðlýk, beslenme, eðitim ve
ekonomik durumlarýný etkilemektedir. Gelecek 20 yýl içinde, nüfus
yüksek gelirli ülkelerde (Gayrý Safi Milli Hasýla kiþi baþý >
US$9,266) azalacak veya çok az artacaktýr ve dünya vatandaþlarýnýn birçoðu az gelirli (GSMH kiþi baþý <US$755) ve orta
gelirli (GSMH kiþi baþý <US$756-9,265)*2 ülkelerde doðacaktýr.
Bu nedenle artacak olan düþük ve orta gelir iþ gücünü ve tüketici
pazarlarýný doygunluða ulaþtýrmak için, yetenekli iþgücünün
yetiþtirilmesi, artan orta sýnýf ihtiyaçlarýna adapte edilmiþ ürün
ve hizmetlerin de geliþtirilmesini gerektirecektir. (bkz. Sermaye).
Geliþmekte olan ülkeler, kendi nüfuslarýna hizmet edebilmesi için,
yerel endüstrilerini büyütmek ve geliþtirmek; çok uluslu þirketler
ise bu yeni pazarlarda yer alabilmek için uygun stratejik, teknik,
iþlevsel ve pazarlama rekabetleri geliþtirmek zorunda kalacaklardýr.
KAYNAK :
Birleþmiþ Milletler Nüfus Bölümü, 2000
2000 yýlýnda dünya nüfusu 6 milyara ulaþtý ve Birleþmiþ Milletler
orta vadeli deðiþim projeksiyonuna göre 2025 yýlýnda 7.9 milyara
ulaþmasý ve 2050 yýlýna kadar da 9.3 milyar civarýnda olmasý
bekleniyor.*3 1965-70 yýllarýnda % 2.04’e ulaþan ve 1995-2000
yýllarýnda % 1.35’e düþen doðum oranlarýnda genel eðilim düþüþ
yönündedir. Düþen doðurganlýk oranlarý yýllýk nüfus artýþý oranlarýný ciddi bir þekilde azaltmýþtýr. Gelecek 20 yýl içerisinde, nüfus
artýþýnýn % 98’i geliþmekte olan ülkelerde gerçekleþecektir.*4
Geliþmekte olan ülkelerdeki artan nüfus
gençler tarafýndan hüküm sürülen
pazarlar yaratacaktýr.
Ýstatiksel Gerçekler
Q
Geliþmekte olan ülkelerde dünya nüfusunun
Doðurganlýk Oranlarý Azalýyor
Doðum Oranlarý, Seçilen Bölgeler, 1975-2025
% 80’i yaþamaktadýr ve 2025 yýlýna kadar bu oran
% 85’e ulaþacaktýr.*5
Q
6.2 milyar olan bugünün nüfusunun 2.4 milyar
kadarý çocuklardan ve gençlerden oluþmaktadýr.*6
Q
Beþ kiþiden ikisi ya Çin'de ya da Hindistan'da
yaþamaktadýr.*7
Q
1975 yýlýnda kadýn baþýna 4 çocuk olan dünya
doðurganlýk oranlarý, 2000 yýlýnda kadýn baþýna
3'ten az çocuða düþmüþtür.*8
Q
16
1990-1995 yýllarý arasýnda, yüksek gelirli ülkelerdeki nüfus artýþýnýn % 40'ý alýnan göçlerle
gerçekleþmiþtir. Düþük gelirli ülkelerde ise
verilen göç, nüfus artýþýný % 3 civarýnda
azaltmýþtýr.*9
TOPLUMSAL HÝZMET
KAYNAK :
Birleþmiþ Milletler Nüfus Bölümü,2000
Geliþmiþ ülkelerde doðurganlýk oraný düþüktür ve geliþmekte olan ülkelerde de
hýzla düþmektedir. Fakat demografik hareketlilik - bugünün önemli sayýdaki çocuklarý üretkenlik yýllarýna ulaþtýðýndan - doðurganlýk oraný duraðan bir hale (kadýn
baþýna 2.1 çocuk) gelmeden önce hýzla artmaya devam edeceði anlamýna gelmektedir. Avrupa ve Kuzey Amerika'da doðurganlýk, genel oranlarýn altýndadýr. Çoðu
geliþmekte olan bölgede ise, doðurganlýk aile planlamasý ve eðitimi sayesinde hýzla
düþmesine raðmen halen diðer oranlarýn üzerindedir (bkz. Eðitim). Afrika doðurganlýk oranlarýnýn 2025'e kadar ortalama seviyelere inmeyeceði düþünülen
dünyanýn tek bölgesidir.* 10 Birçok Afrika ülkesinde, HIV ve AIDS'den kaynaklanan
ölümler nüfus artýþ oranýný azaltmasýna raðmen, doðurganlýk oranlarý halen beþ
ve yedi arasýndadýr *11.
Nüfus Artýþý Yeni Pazarlar Yaratýyor
Dünya Nüfusu Gelire Göre 1970 - 1999
KAYNAK:
Dünya Bankasý, 2001.
Düþük ve orta gelirli ülkelerdeki hýzlý nüfus artýþý, potansiyel iþ gücüne ve dünya ekonomisinin tüketici sayýlarýna
katkýda bulunmaktadýr. Yüksek gelir ülkelerindeki
duraðan nüfus bu ülkelere düþük sayýda ek iþ gücünün ve
tüketicinin eklendiðini göstermektedir.*12
6.2milyar olan dünya nüfusunun
2.4 milyarý çocuklardan ve
gençlerden oluþmaktadýr.
ÝLGÝLÝ KONULAR
Tüketim
28
Ekosistemler
38
Ýþ Gücü
52
Yaþ Daðýlýmýndaki Deðiþim, Sosyal ve Ekonomik Deðiþimler Getirecektir
Ýþ Dünyasý için Notlar
Yaþa Göre Nüfus Daðýlýmý, 2000 ve 2020 öngörülen (gri alan)
Nüfus dinamikleri hem uluslararasý pazarlarý
þekillendiren ana bir etkendir, hem de
toplumun ekonomik ve sosyal tehlikelerinin
kök noktasýnda bulunmaktadýr. Geliþmekte
olan ülkelerde artan genç nüfus, geliþmiþ
ülke pazarlarý düþen nüfusla kýsýtlanacaðý ve
yaþlý nüfus ile artan bir karaktere sahip
olacaðýndan, iþ dünyasý için yeni iþ gücünü ve
tüketici pazarlarýný temsil etmektedir.
Geliþmekte olan ülkelerde pazarlar oluþturmak için, büyük ve küçük ulusal ve
uluslararasý giriþimciler kararlý bir istihdamý
desteklemeli ve temel ihtiyaçlarý karþýlayan,
elde edilebilir, ulaþýlabilir ve kültürel olarak
dikkat çekici servisleri ve ürünleri insanlara
saðlamalýdýrlar.
KAYNAK :
Birleþmiþ Milletler Nüfus Bölümü, 1998.
Geliþmekte olan dünyanýn yaþ yapýsýnda genç nüfus aðýr basmaktadýr. Buna göre
geliþmekte olan ülkelerdeki çalýþan sayýsýnýn 2020'de % 70 artacaðý öne sürülmektedir.
Bu geliþmekte olan ülke ekonomilerine katký saðlayacak bir artýþtýr, fakat ayný zamanda
göçe sebebiyet verecek veya yüksek iþsizlik oranlarýna neden olacaktýr. (bkz. Ýþ gücü).
Bunun aksine, geliþmiþ ülkelerdeki düþük doðum oranlarý ve uzun ömürlülük ise 2020
yýlýnda 50-90 yaþlarýndaki insan sayýsýný arttýracaktýr.*13 Bu büyük çaptaki yaþlý nüfus
daha genç insanlarýn bulunduðu nüfuslardaki üretkenlikle destek bulacak emeklilik,
saðlýk bakýmý ve kiþisel hizmetler gibi talepler yaratacaklardýr.
17
D
Sermaye
ünyanýn gittikçe daha zengin bir hale gelmesine
ve yoksul ülkelerin ekonomilerinin geliþmesine
raðmen; dünyanýn çeþitli bölgelerinde ve
ülkelerinde yoksulluk içinde yaþayan ve gelir farklýlýklarý
arasýnda büyük deðiþim olan insan sayýsý çok fazladýr.
Düþük ve orta gelirli ülkeler nüfusun hýzlý büyümesi,
yetersiz eðitim, yüksek oranda yetersiz beslenme,
yozlaþma, politik deðiþkenlik ve doðal kaynaklarýn kötü
kullanýmý gibi bazý problemlerin yok edilmesinde kaynak
sýkýntýsý yaþamaktadýr. Yüksek seviyelerde gelir eþitsizliði
büyümeye raðmen yoksulluðun azalmasýný kýsýtlamaktadýr. Çalýþmalar göstermiþtir ki yüksek gelir eþitsizliði
olan ülkeler 2015'ten evvel ülkelerindeki yoksulluðu
yarýya düþürmek için, ekonomilerini düþük gelir eþitsizliði
ülkelerinden iki kat daha hýzlý geliþtirmek zorundadýrlar.*1
Kararlýlýðý ve bolluðu küresel bir gerçekliðe dönüþtürmek
ancak, kaynaklarýn korunmasý, düþük gelirli ülkelerdeki
insanlarýn yaþam standartlarýný yükseltebilmeleri ve uluslararasý topluluklara ve küresel pazarlara tam
katýlabilmeleri için özgürlük ve fýrsatlara sahip olmalarý
ile garantilenebilecektir. (bkz. Demokrasi).
Dünya Daha Zengin
Kiþi Baþý GSMH, 1975-1999
KAYNAK: Dünya
Bankasý 2001
Dünya ekonomik çýktýsý 1975'ten bu yana %2.9 oranýnda yýllýk büyümeye ulaþmýþtýr.
Yüksek gelir ülkeleri vatandaþlarýnýn gelirlerinin, orta ve düþük gelir ülkelerinde
yaþayanlara göre çok daha hýzlý artmasý, 1975 yýlýnda görülenden çok daha büyük bir
gelir farklýlýðýna yol açmýþtýr. (bkz. Tüketim). 1975'ten bugüne kiþi baþýna düþen gayrý
safi milli hasýla, Sahra Afrikasý'nda %17 düþerken, Doðu Asya ve Pasifik'te %280,
Kuzey Amerika'da %66, ve Karayipler ve Latin Amerika'da %23 artýþ göstermiþtir.
(bkz.. Demokrasi).*2
Küresel zenginlik artýyor fakat gelir
farký giderek büyüyor.
Gayri Safi Milli Hasýla Haritasý, 1998
GSMH, 1998
($ Bazýnda Satýn Alma Paritesi)
<5
5-10
10-15
15-20
> 20
Veri yok
PROJEKSÝYON: Geographic
KAYNAK: Dünya Bankasý,
Dünya Kalkýnma Göstergeleri.
Yukarýdaki harita 1998 yýlý ülkeler Gayrý Safi Milli Hasýlalarýný göster-
ile karþýlaþtýrmasý, Asya, Orta Doðu, Afrika ve Güney Amerika'daki
mektedir. Bu haritanýn, 2025 yýlý için öne sürülen su kýtlýðý haritasý (bkz.
sosyal, ekonomik ve çevresel tehlikeleri göstermektedir.
Su, sayfa 37) ve 2015 kent büyüme haritasý (bkz. Kentleþme, sayfa 41)
18
TOPLUMSAL HÝZMET
Yoksulluk Genel bir Problem Olarak Kalmaya Devam Etmektedir
Dünya ekonomik verimi geçen 25 yýl içinde
yaklaþýk iki katý artýþ göstererek 1999 yýlýnda $33
trilyon dolara ulaþmýþtýr. *3
Fakirlik Oranlarý, 1990’lar
Q
Q 1990'lý yýllarda hane baþýna tüketim (hane
baþýna tüketilen mal ve servislerin pazar deðeri)
düþük gelir seviyeli ülkelerde yýllýk %3.7, orta
gelir ülkelerinde %4.1 ve yüksek gelir ülkelerinde
%2.3 artýþ gösterdi. *4
Dünyanýn %78'i yoksul (ortalama satýn alma
gücü paritesi yýllýk Usd 3.470'dan az), %11 ortalama gelir düzeyinde ve %11 yüksek gelir
seviyesindedir. (ortalama satýn alma gücü paritesi
Usd 8.000 dolardan fazla). *5
Q
Dünyanýn en zengin %1 nüfusu en fakir %57
nüfusun toplam gelirini elde etmektedir. Örneðin,
50 milyon kiþiden az en zengin kesim, 2.700 milyon
yoksulun toplam gelirini elde etmektedir. *6
Q
KAYNAK:
1987-1998 yýllarý arasýnda geliþmekte olan ekonomiler ve geçiþ ekonomilerinde,
satýn alma gücü günlük $1 olan insanlarýn sayýsý %28 den %24'e düþmesine
raðmen, yoksul olan insanlarýn toplam sayýsý neredeyse hiç deðiþmemiþtir.*7
Nüfusun %80'inin günlük $2'ýn altýnda gelir sahibi olduðu Hindistan gibi ülkelerde
durum daha da kötüdür ve nüfusun %40'ý günlük $1 elde etmektedir. Yukarýdaki
grafikte yer alan data eldeki en yakýn yýllardandýr ve deðiþik kurlarýn satýn alma
güçlerini eþitlemek için uluslararasý dolara çevrilmiþtir.
Dünyanýn 78%'i fakir,
11%'i orta gelirli
ve 11%'i zengindir.
ÝLGÝLÝ KONULAR
Tüketim
28
Demokrasi
56
Kentleþme
46
Ülke içindeki eþitsizlikler de sürmektedir
Bazý Ülkelerde Nüfusun Konumuna Göre Gelir Daðýlýmý
KAYNAK:
Ülkeler arasýndaki eþit olmayan gelir daðýlýmýna ek olarak, ülke içi gelir daðýlýmý
da eþit deðildir. Örneðin, Brezilya'da yoksul beþ kiþiden bir tanesi gelirin
%3'ünü elde ederken, zengin beþ kiþiden biri gelirin %60 dan fazlasýna ulaþabilmektedir. Amerika'da en fakir beþinci kiþi ulusal gelirin %5'ini elde ederken,
en zengin %20'lik kesim ulusal gelirin %46'ini elde etmektedir.*8
Uzun vadede iþ dünyasýnýn büyümesi ve fýrsatlara adil
ulaþýmý, milyonlarca insaný küresel ekonomiye
kazandýrabilme, düþük gelirli ve yüksek gelirli ülkelerdeki vatandaþlar arasýnda gelir uçurumunu
azaltmayý gerektirmektedir. Artan orta ve düþük
gelirli tüketiciler potansiyel pazarlarý temsil etmektedirler. Bu pazarlarda geliþen ve satýn alýnabilir mallar
ve hizmetlerle yer almak yeniliklere imkan tanýr, yeni
iþ modellerine ve ticari büyümeye imkan saðlar.
Örnekler arasýnda düþük gelirli ülkelerde güneþ enerjisi jeneratörleri, yakýt tasarruflu ýsýtýcýlar, su saðlýðý
koþullarýnýn geliþtirilmesi, kiþisel hijyen ürünleri,
mobil iletiþim araçlarý ve internet eriþimi sayýlabilir.
Fakat, serbest pazar þartlarý gelir eþitsizliklerinin
geniþlemesi ve ekonomik baþarýsýzlýklarla tehdit
edilebilir. Þiddetli anlaþmazlýklara yol açabilen bu
durum demokrasileri ve kanun yetkilerini yok edebilir.
Dünya çapýnda geliþim saðlamak - ekonomik ve
sosyal - yoksulluðu azaltmaya baðlýdýr.
19
D
Beslenme
ünya besin kaynaklarý nüfustan daha hýzla
büyümesine raðmen, öðrenim, ticaret, daha
güçlü toplumlar yaratma gibi konularla ilgili
olabilecek milyonlarca insan yetersiz beslenmekte ve
yaþamlarýný hayatta kalma temelleri üzerine
sürdürmektedir. Yetersiz beslenmenin en çok bilinen
nedeni yoksulluktur - Toprak sahibi olma ve yiyecek
üretme veya elde etme bilgisi yetersizliði nedeni ile.
Fakat bu konuda baþka çevresel ve sosyal faktörler
de bulunmaktadýr, bunlardan bazýlarý arazi olarak
kullanabilecek alanlarýn azlýðý ve kötüye kullanýmý, su
kýtlýðý, kuraklýk ve savaþlardýr. Politik faktörler de
gýda daðýlýmýný güçlü bir þekilde etkilemektedir. Para
yardýmlarý, ticari korumalar, verimli tarýmýn ve yiyecek daðýlýmýnýn geliþimini engelleyebilmektedir.
Yoksul ülkelerde gýda ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasý
tarýmda, gýda üretiminde ve daðýtýmýnda yeni ve
yaratýcý yatýrýmlar gerektirecektir. Uluslararasý iþ
dünyasý yetersiz beslenme problemlerinin
çözülmesinde ticari ve insani bir rol oynamaktadýr ve
oynayacaktýr.
Açlýða Karþý Savaþta Geliþme
Geliþen Ülkelerde Yetersiz Beslenme, 1979-98 ve 2015 Beklentileri
KAYNAK:
FAO, 2000.
Geliþmiþ teknoloji, yüksek gelir imkanlarý ve iyi politikalar ile günlük beslenme
ihtiyaçlarýný karþýlayamayan birçok insana yardým etmiþtir. Yetersiz beslenen insanlarýn sayýsýnýn ileriki yýllarda azalacaðý öne sürülmektedir. Fakat, gelirlerin hareketsiz
ve nüfus artýþýnýn hýzlý olduðu yerlerde, Sahra Afrikasý gibi, yetersiz beslenen insanlarýn sayýsý artmýþtýr. Geliþmiþ beslenme statüsüne eriþen ülkelerde, kadýnlarýn orta
öðretim kurumlarýna kayýtlarý çoðalmýþtýr.*1 Yetersiz beslenme ve gýda güvensizliði,
ekonomik krizlere baðlý olarak önceki Sovyetler Birliði Orta Asya ülkelerinde de halen
sürmektedir.*2 Protein zengini et ve süt ürünlerinin saðlanabilmesi farklýlýðý zenginler
ve yoksullar arasýnda hassas bir hal almýþtýr.*3
Dünyada yetersiz beslenen
milyonlarca insan aslen gýda bolluðu
içindeki ortamlarda yaþamaktadýr.
Q
Bireysel tüketim deðerleri büyük ölçülerde farklýlýk göstermekle beraber, dünya herkese günde
75g protein saðlayacak ortamlara sahiptir. *4
Q
1998'de, 826 milyon yetersiz beslenmiþ insan
dan, 791 milyonu geliþmekte olan ülkelerde
yaþýyordu.*5
yýlýnda dünya çapýnda, beþ yaþ altý orta
lama 160 milyon çocuk yetersiz beslenmiþken bu
sayýnýn 2020'ye kadar %15 civarýnda bir düþüþ
göstermesi beklenmektedir. *6
Çocuk Beslenmeleri Bölgeden Bölgeye Deðiþiyor
Beþ Yaþ Altý, Ýleri ve Orta Derece Normal Geliþim Aðýrlýðý Altýnda Olan Çocuklarýn
Sayýsý ve Yüzdesi 1995-2000
Q 1995
Q
Çocuklarda ve yetiþkinlerde demir eksikliði
Pakistan'da GSMH'nin %1'ne ve Bangladeþ'te
%2'ne eþit olan ekonomik kayýplardan
kaynaklanmaktadýr.*7
KAYNAK:
1998'de, 826 milyon
yetersiz beslenmiþ insandan 791 milyonu
geliþmekte olan ülkelerde yaþýyordu.
20
TOPLUMSAL HÝZMET
UNICEF, 2000.
Beþ yaþýn altýndaki çocuklarýn %28'i veya yaklaþýk 170 milyonu çok þiddetli veya
ortalama olarak yetersiz beslenmektedir.*8 Yetersiz beslenen çocuklar, ishal ve
kýzamýk gibi çocuk hastalýklarýna karþý daha dayanýksýzdýr.*9 Araþtýrmalar geliþtirilmiþ gýda eriþilebilirliði ve kadýnlarýn eðitiminin, çocuk yetersiz beslenmesinin
azaltýlmasýnda en iyi yaklaþým olduðunu göstermiþtir (bkz Eðitim). Çocuklarýn
yetersiz beslenmesi ve sonuç olarak görülen yavaþ geliþim ve yaþam boyu
karþýlaþýlacak saðlýk problemleri, ailelerin üretkenliðinde ve ekonomilerinde uzun
dönemde olumsuz etkiler oluþturmaktadýr (bkz Saðlýk).
Tahýl ve Hububat Ürünlerinde 30 Yýllýk Artýþ Bitiyor mu?
Yetiþen Tahýl Miktarý, Dünya ve Belirli Bölgeler, 1975-2000
KAYNAK:
FAOSTAT, 2001.
1961 ve 1990 yýllarý arasýnda, dünya hububat üretimi %120 artmýþtýr.
Geliþmekte olan ülkelerde geliþmiþ bölgelere oranla ürün alýmý üçte bir daha
az kalmasýna raðmen, geliþmiþ ülkelerde hektar baþýna ürün alýmý %90,
geliþmekte olan ülkelerde %120 artýþ göstermiþtir. Fakat beslenme
ihtiyaçlarýný karþýlamak için artan üretim miktarý, artan nüfus tarafýndan
paylaþýlmaktadýr. Geliþmekte olan ülkelerde 1961-1990 yýllarýnda kiþi baþý
ürün sadece %10 artarken, geliþmiþ ülkelerde kiþi baþýna ürün %60
artmýþtýr. Sahra Afrikasýnda, gýda, beslenme ve tohumlama için kiþi baþýna
Bazý Tahýllarýn Ürün Miktarlarý, 1975-2000
KAYNAK:
FAOSTAT, 2001.
tahýl üretimi 1975'ten bu yana %11 düþmüþtür. Afrikalý çiftçiler gübre gibi
gereksinimlerini karþýlayamamaktadýrlar. Geleneksel Afrika ürünleri olan
akdarýsý ve süpürge darýsýnýn, pirinç ve mýsýr kadar umumi ve özel araþtýrmalarýn odak noktasý olmamasý da olumsuz etki yaratmaktadýr.(bkz. Tarým).
1995 yýlýndan bu yana tahýl üretimi ve ürünleri ve daðýlýmý dünya çapýnda
duraðan hale gelmiþ olup, modern tarýmsal gübre çeþitleri, sulama,
mekanizasyon, duyarlý beslenme, ve ilaçlamalar üretimi artýrmada limitlere
ulaþmýþtýr.*11
ÝLGÝLÝ KONULAR
Aileyi Beslemek Bazý Bütçeleri Zorlamaktadýr
Bazý Ülkelerde Kiþi Baþý Gelire göre Yapýlan Gýda Harcamalarý Yüzdesi, 1998
KAYNAK:
Tarým
40
Ekosistemler
38
Saðlýk
22
Ekonomiler ve bireyler yeterli beslenme þartlarý saðlanmadýkça baþarýlý olamazlar. Gýda üretimi, ulaþýmý ve
daðýtýmý küresel ekonomide en büyük ticari hareketi oluþtururlar. Ancak gýda sisteminin ne çevresel sürdürülebilir
özelliði vardýr, ne de bu sistem bütün insanlarýn ihtiyaçlarýný
karþýlayabilmektedir. Açlýðý yok etmek için hükümetlerin,
uluslararasý toplumlarýn ve gýda üzerine çalýþan özel sektör
yatýrýmlarýnda ciddi deðiþimler gerekmektedir. Ekonomik
geliþimi saðlayan özel sektör yatýrýmlarý insanlara gýda
alýmýný saðlayacak iþ ve daha yüksek gelirler sunmaktadýr.
Yüksek yetersiz beslenmenin olduðu ülkelerde pazarlarýn
geliþimini destekleyerek gýda tedarik zincirinde direkt
olarak yer alan geniþ çaptaki endüstriler, dünya çapýnda
ekonomik büyüme ve fýrsatlar için çok önemli katkýlar oluþturmaktadýr.
World Bank, 2001.
Birçok geliþmekte olan ülkede, gýda alýmlarý aile gelirinin büyük bir porsiyonuna denk gelmektedir, en fakir ülkelerde bu sayý %40-70 arasýndadýr. *12
Harcamalar yoluyla refah durumunu ölçmek için hiç bir standart yokken;
gýda alýmý aile gelirinin üçte birini aþtýðýnda, saðlýk, eðitim, eðlence, ulaþým
ve barýnma giderlerinin zorlanacaðý muhtemeldir (bkz. Varlýk). Yoksullar
ürünle ilgili problem yaþandýðý, pazarlar baþarýsýzlýða uðradýðý ve/veya
hükümetler duraðan olmayan bir hal aldýðýnda ortaya çýkan gýda fiyat
þoklarýna karþý aþýrý duyarlýdýr. Daha iyi beslenme imkanýna sahip olunmasý,
sýrasý ile hane ve ulusal seviyelerde daha gelir artýþý manasýna gelebilir.
21
Ý
Saðlýk
nsan saðlýðý þartlarýnýn iyileþtirilmesi yönündeki yüzyýllýk hýzlý ilerlemeye raðmen, birçok insan temel saðlýk
bakýmý ve onlarý çevredeki bulaþýcý etkenlerden
koruyan hijyen þartlarýna ulaþamamaktadýr. Endüstrileþmiþ
dünyada çoktan fethedilmiþ bulaþýcý hastalýklar, yoksul ülkelerde birçok insaný öldürmeye ve dalgalanan ekonomilerin
büyümesine engel olmaya devam etmektedir. Birçok bulaþýcý
hastalýk, hava kirliliði ve sellerden, kirletilmiþ su kaynaklarýna
kadar çevresel kötüleþme tarafýndan tetiklenmektedir.(bkz.
Su). Dünya çapýnda en son önlenebilir öldürücü hastalýk
HIV/AIDS'tir. Tanýmlandýðý 20 yýldan bu yana HIV/AIDS,
21milyondan fazla insaný öldürmüþ ve dünyanýn bazý en fakir
bölgelerinin sosyal yapýsýný harap etmiþtir. *1 HIV/AIDS
hastalýk maliyetinin zalim bir hatýrlatýcýsýdýr: AIDS ortalama
yaþ ömrünü düþürerek, üretken yetiþkinleri öldürerek, eðitim
ve saðlýk bakýmý için masraflarý artýrarak ve hastalýktan dolayý
iþe gelememe, aile üyelerine refakat etme ve cenazelere katýlmalara baðlý olarak iþ gücü üretkenliðini azaltarak
ekonomileri baltalamaktadýr.
Ortalama Yaþam Süresi Artýyor,
Fakat Önlenebilir Hastalýklar
Geliþmeyi Sýnýrlandýrmaya Devam Ediyor.
Ýstatistiksel Gerçekler
Q
Dünya ortalama yaþam süresi 1950 yýlýnda 47 iken, 2000
yýlýnda 66'ya çýkmýþtýr.*2
Q
Sanayileþmiþ ülkelerde su kaynaklarýnýn iyileþtirilmesiyle
ortadan kaldýrýlan kolera, yoksul ülkelerde artýþ göster
mektedir. 1980'lerde yýlda yaklaþýk olarak 100.000 vaka
rapor edilirken 90'lý yýllarda bu sayý 371.000'e çýkmýþtýr.*3
Q
2000 yýlýnda 8 milyon üzeri yeni tüberküloz vakasý rapor
edilmiþtir ve bu vakalardan 2 milyonu ölüm ile sonuçlan
mýþtýr. Ölümlerin çoðu geliþmekte olan ülkelerde gözlen
mekle beraber, hayatýný kaybedenlerin yaþlarý 15 ila 45
arasýnda deðiþiklikler göstermektedir.*4
Q
Dünyada kýrk milyondan fazla insan HIV virüsü ile
hayatýný devam ettirmektedir.*5 Bu sayýnýn üçte biri 15-24
yaþlarý arasýndadýr ve kiþiler en verimli olduklarý
yaþlarýndadýrlar.*6
Q
22
Tütün her 10 ölümün birisinden sorumludur. 2030'da bu
rakamýn altýda kiþide bir olacaðý beklenmektedir ve
böylece bu oran diðer tüm ölüm sebeplerini geçecektir.
Bu önlenebilir vakalarýn 7si (10 kiþi üzerinden hesaplan
mýþtýr) düþük ve orta gelir ülkelerinde gerçekleþecektir.*7
TOPLUMSAL HÝZMET
Dünya Ortalama Yaþam Süresi Artýyor
Bölgelere Göre Yaþam Süresi Beklentisi, 1995-2000
SOURCE:
BM Nüfus Bölümü, 1999.
Çocuklarýn ne kadar yaþayabilecekleri konusundaki bölgesel
deðiþimler bölgeler arasý farklar kadar büyüktür. Afrika'da ortalama yaþam süresi 50 yýldan az iken, bu sayý Kuzey Amerika'da
75'lere kadar çýkabilmektedir.*8
Ortalama Olarak Daha Uzun Yaþýyoruz
Hastalýklar Geliþmekte Olan Ülkelere Aðýr Yükler Getirmektedir
Yaþam Süresi, Dünya ve Seçilen Ülkeler, 1970-2010
SOURCE:
Seçilen Ülkelerde Ölüm Oranlarý, 1999
Birleþmiþ Milletler Nüfus Bölümü, 1999.
KAYNAK:
Ortalama hayat süresi 1950'lerden bu yana sürekli artýþ
göstermiþ, 1970 yýlýndan itibaren ise 9 yýl artmýþtýr. Fakat
ekonomik zorluklar ve bulaþýcý hastalýklar geliþimi kolayca
engelleyebilmekte veya tersine çevirebilmektedir.
Botsvana'da ortalama yaþam süresi HIV/AIDS ortaya
çýkmadan önce artmaktaydý; Rusya federasyonundaki
düþüþler ise yetersiz saðlýk bakýmlarý; kötü yaþam standartlarý ve sosyal kurumlarýn ekonomik bozulmalarýndan
kaynaklanmaktadýr.
WHO, 2000.
Düzenli beslenme, sýhhi þartlar, su arýtýmý ve haþere kontrolü daha zengin
ülkelerde daha önce ölümcül olan hastalýklarý hemen hemen yok etmiþtir.
Eðitim, ilaçlar, prezervatif kullanýmý ve temiz iðneler HIV/AIDS yayýlýmýný
kontrol etmektedir. Hastalýk taþýyýcýlarýn daha yaygýn olduðu ve hükümetlerin
halk saðlýðýna yatýrým yapamadýðý birçok geliþmekte olan ülkede, bulaþýcý
hastalýklar ana ölüm sebepleri olarak kalmaya devam etmektedir (bkz. Su).
ÝLGÝLÝ KONULAR
Ortalama yaþam süresi
dünyada 1950'de 47 iken,
2000 yýlýnda 66'ya yükselmiþtir.
Emisyonlar
32
Su
42
Devinim
48
HIV/AIDS: Öldürücü Gidiþat
Önemli Bulaþýcý Hastalýklar, Dünya, 1998
KAYNAK:
WHO, 1999.
HIV/AIDS, ishal, tüberküloz, kýzamýk gibi yýllýk 6 milyon ölüme yol açan
hastalýklar arasýnda en yüksek sýralara yerleþmiþtir.*9 HIV/AIDS'den en
çok etkilenen bölgelerde insan ve ekonomi ciddi zarar görmektedir. 2000
yýlýnda dünya çapýnda 36.1 milyon insan HIV kapmýþtýr, bunlardan 25.3
milyonu Güney Sahra Afrika'dan ve 5.8 milyonu da Güney ve Güneydoðu
Asya'dandýr. AIDS'in sebep olduðu tahribat en çok HIV/AIDS ile yaþayan
%70 yetiþkin ve %80 çocuklarýn bulunduðu Güney Sahra Afrika'da þiddetli
olmuþtur. Afrika'nýn güneyinde yetiþkinlerin sayýsý %20'dir.*10 Çoðu Asya
ülkelerinden gelen bilgiler hala çok yetersizdir. Hindistan'da, Çin'de ve
diðer ülkelerde AIDS ölümleri hýzla artýþ göstermektedir. Asya'da 15-49
yaþlar arasý AIDS ölümlerinin 2000-2005 yýllarý arasýnda artacaðý öne
sürülmektedir.*11
Çalýþanlarýn, müþterilerin, hissedarlarýn ve diðer ortaklarýn saðlýðý þirketler için hayati bir önem taþýmaktadýr.
Çünkü saðlýk verimliliði direkt olarak etkilemektedir.
Ulaþým ve ticaretin yayýlýmý bulaþýcý hastalýklarýn yayýlmasý için yeni rotalar yaratmakta ve bölgesel ve ulusal
hastalýklarý küresel seviyelere taþýyabilmektedir.
HIV/AIDS, saðlýk ve iþgücü üretkenliði arasýndaki baðý
ortaya çýkarmýþ, acil uzmanlýk duyulan alanlar, iþgücü,
hükümetler ve eðitim gibi çok ihtiyaç duyulan topluluklarý nasýl kötüye götürebildiði ve birçok imkandan
yoksun býraktýðýný ispatlamýþtýr.*12 Geliþmekte olan
dünyada saðlýk þartlarýný geliþtirmek; saðlýk hizmetlerine eriþimin geliþtirilmesi, saðlýk eðitimi ve aile
planlamasý servislerinin geliþtirilmesi, temiz su , ilaçlar
ve sýhhi þartlar için ekonomik öncelikler yaratýlmasý
anlamýna gelmektedir. Bu ana saðlýk problemlerine
teknik çözümler getiren eczacýlýk, saðlýk servisleri, su
altyapý sistemleri ve su arýtýmý gibi sektörlerdeki özel
þirketler için stratejik bir fýrsattýr. Fakat halk saðlýðý
konusunda iþ dünyasýnýn baþarýsýzlýðý kendi içerisinde
tehlikeli politik ve toplumsal bir probleme dönüþebilir.
23
Eðitim
E
Okur Yazarlýk Oranlarý Artýyor
ðitim, insanlarýn üretken çalýþanlar, bilgili
tüketiciler, sorumluluk sahibi vatandaþlar
olarak hükümette ve iþ dünyasýnda beceri
sahipleri olmalarýný saðlamaya yardýmcý olmaktadýr. Eðitimli bir nüfus daha çok üretir ve daha
çok kazanýr, daha düþük doðurganlýk oraný
vardýr, aile saðlýðýný saðlamakta daha etkilidir ve
yaþam seçeneklerinde daha fazla seçeneðe
sahiptir. Ýlköðretim yaygýn olmasýna raðmen,
geliþmekte olan ülkelerdeki birçok çocuðun daha
geliþmiþ eðitim alabilme olanaðý yoktur. Bazý
bölgelerde orta öðrenime kýzlarýn gönderilmesi
erkeklere oranla daha azdýr. Orta ve lise öðreniminde geliþmiþ eðitim olanaklarýnýn saðlanmasý
çok önemlidir. Zira dünya ekonomisi gitgide daha
fazla bilgi ve servis odaklý hale gelmektedir.
Yetiþkin Okur Yazarlýk, 1980-2000
KAYNAK:
UNESCO, 2001.
Dünya okur yazarlýk oranýnda son yirmi yýlda bir artýþ gözlenmiþtir, bu ilköðretime eriþimin
arttýðýný göstermektedir. Avrupa ve Kuzey Amerika'da okur yazarlýk oranlarý neredeyse
%100 (figürde gösterilmemiþtir). Doðu Asya, Okyanusya, Latin Amerika ve Karayipler'de
yetiþkinlerin %90'ý okuma yazma bilmektedir. Okur yazarlýk oraný dünyanýn geri kalan
bölgelerinde aþaðýda kalmaktadýr, Güney Asya'da okur yazarlýk oraný %50'in çok az
üstündedir. Dünya çapýnda ilk öðretimdeki cinsiyet farký azalmaktadýr. 1997'den bu yana
kýzlarýn %95'inden fazlasý ilkokula kaydýný yaptýrmýþtýr. Bu rakam 1980'lerde %88'de
kalmýþtýr. Fakat dünyanýn 880 milyon okur yazar olmayan yetiþkinlerinin neredeyse üçte ikisi
kadýndýr. *1 Okur yazarlýk ayrýca ülkenin potansiyel iþ gücünün eðitim seviyesi için de bir
belirleyicidir (bkz. Ýþ Gücü). *2
Ýlk öðretim yaygýn bir durumda
olmasýna raðmen birçok öðrenim
fýrsatý elden kaçmaktadýr.
113 milyon çocuk okula gidememekte, bunlarýn
%97’si az geliþmiþ ülkelerde yaþamakta ve %60’ý
kýz çocuðudur.*3
Q Her beþ yetiþkinden biri - toplam 880 milyon
yetiþkin - okur yazar deðildir. 1970'ten bu yana
olumlu geliþmeler saðlanmýþtýr, 1970'lerde okuma
yazma bilmeyenlerin oraný toplam nüfusun üçte
birini oluþturmaktadýr. *4
Q Senegal'de 6-14 yaþ arasý çocuklarýn okula kayýt
yapma oranlarý, en fakir ailelerde zengin ailelere
göre %52 daha azdýr. Bu oran Zambiya'da %36
daha az, Pakistan'da %49 ve Fas'ta %63'tür.*5
Q ''Asya kaplanlarý''nýn ekonomik baþarýsýnýn
altýnda hükümetlerin geliþim fonu kapsamýnda
ilköðretime yapmýþ olduðu yatýrýmlar bulunmaktadýr.*6
Q Üçüncü Uluslararasý Matematik ve Fen çalýþ
malarýna katýlan birkaç geliþmekte olan ülke, çalýþ
madaki en düþük skorlarý almýþtýr. Eðitimin kalitesi
okula kayýt yaptýrýlan öðrenci sayýsý kadar önem
lidir.*07
Q
24
TOPLUMSAL HÝZMET
Ýleri Yaþ Öðrenim Þanslarý Reddediliyor
Ýkinci Seviye Okul Kayýt Oranlarý, Gross, 1997
KAYNAK:
UNESCO, 1998.
Birçok geliþmekte olan ülkede, yetersiz öðretmen eðitimi, okullarýn yeterli fon alamamasý gibi olumsuzluklardan kaynaklanan akademik baþarý farklýlýklarý vardýr ve bu
olumsuzluklar öðrencileri kalifiye çalýþanlar ve vatandaþlar olarak hareket edebilmeleri
için ihtiyaç duyduklarý bilgi ve becerileri elde etmekten alýkoymaktadýr. *8 Geliþmiþ ülkelerde neredeyse bütün çocuklar orta öðrenimlerini görürken, Doðu Asya, Latin Amerika
ve Karayipler'de gençlerin %60’ý orta öðrenim görebiliyor; Güney Asya ve Orta
Afrika'da kayýt oranlarý sýrasýyla %45 ve %25’tir. Orta öðretim kayýtlarý ve cinsiyet
ayrýmcýlýðý Doðu Asya'da nispeten daha azdýr, fakat Güney Asya'da, Orta Doðu'da, Kuzey
Afrika ve Güney Sahra Afrika'da eðitime eriþimde belirli farklýlýklar devam etmektedir.*9
Bütün ülkelerde eðitimin kalitesini gelir farklýlýklarý oluþturmaktadýr
Eðitim Seviyesine Göre Ortalama Gelir,Belirtilen OECD Ülkelerinde, 1997-1999
KAYNAK:
OECD, 2001.
Eðitim, insanlarýn kendilerini geliþtirmelerini ve iktisadi ilerlemelerinin kapýlarýný
açar. Bununla beraber, bir çok sosyal ve ekonomik etken bu iliþkiyi etkiler.
Yüksek eðitim ve gelir arasýnda çok güçlü bir bað bulunmaktadýr.(bknz.
Sermaye)*10
ÝLGÝLÝ KONULAR
Her beþ yetiþkinden biri
- toplam 880 milyon yetiþkin okur yazar deðildir.
Kadýnlarýn Eðitimi Ekonomik Geliþmeyi
Katalize Etmeye Yardýmcý Olmaktadýr
52
Ýletiþim
50
Sorumluluk
58
Doðum Oraný vs.Ýlkokula Kayýt Yaptýran Kýz Oraný, 1990-1999
KAYNAK:
Ýþ Gücü
Ýlköðretim eðitimi almýþ kýzlar daha düþük sayýlarda anne ölüm oranlarýna, daha az çocuða ve daha sonrasý için daha saðlýklý ailelere sahip
olma eðilimindedirler.*11 Asya, Afrika ve Latin Amerika'da, yedi yýl veya
daha fazla eðitim görmüþ kadýnlar üç yýl ve daha az eðitim görmüþlerden
2 veya 3 daha az çocuk sahibi olmaktadýrlar.*12 Küçük aileler kadýn
üzerindeki ekonomik zorluklarý azaltýr ve ebeveynlere her bir çocuðun
yetiþtirilmesi ve eðitimi için daha büyük yatýrýmlar saðlar. Ayrýca kadýnlara iþ gücüne katýlýmlarý için daha fazla olanak sunmaktadýr (bkz. Ýþ
gücü).
Eðitim insanlara iþ, aile saðlýðýný koruyabilmek, kiþisel
gelirini artýrabilmek, istenmeyen gebelikleri azaltabilmek,
haklarýný ve özgürlüklerini koruyabilmek ve hayatlarýný
etkileyecek kararlarda daha fazla seçenek sahibi olabilmeyi
saðlamaktadýr. Özellikle pazarlar üretim ve imalat bazýndan
bilgi ve servis bazýna doðru yöneldikçe, iþ gücünün temel
becerilerde yetersiz olduðu ülkeler, küresel pazarlarda rekabetçi bir dezavantajýn içindedirler. Ýþ dünyasý içerisinde
bulunduðu toplumun eðitimiyle bire bir baðlantýlýdýr.
Günümüz iþ dünyasýnda iþ gücüne giriþ yapanlarýn üretken
iþçiler olabilmeleri için gereken becerileri edinmeleri ve
bunun için ek kaynaklar ve yatýrýmlar yapmalarý gerekmektedir. Bu kaynaklarý ve yatýrýmlarý tanzim edebilmek,
insanlarýn ilgili ve pazarlanabilir becerilerle eðitildiklerinin
garantisini verebilmek için resmi ve özel sektörler arasýnda
ortaklýklar gerekmektedir.
25
Yenilikler
Tüketim
Enerji
Emisyonlar
Verimlilik
26
Yenilikler
AZ ETKÝYLE DAHA FAZLA DEÐER
Dünya refahýndaki artýþ daha iyi yaþamlar
Messages
vaat etmektedir. Ancak halihazýdaki
tüketim modelleri, enerji üretimi ve atýk
maddeler gibi problemler devam ettikçe,
ekosistemler için kayda deðer riskler
önümüze çýkmaktadýr. Bu riskler nedeni ile
ortaya çýkan tüketimi ve atýklarý azaltma
ihtiyacý ise iþ dünyasý için yeni fýrsatlar
yaratmaktadýr. Ýþ dünyasý, topluma,
ekonomilere ve ekosistemlere daha az
kirletici ve atýk býrakan ürünler geliþtirerek,
yaþam kalitesini iyileþtirici mallar ve
hizmetler sunarlar ise kendi büyümelerine
de katkýda bulunurlar.
27
A
Tüketim
rtan gelirler, et ve süt ürünlerinden bilgisayarlara,
enerji ve kaðýttan buzdolaplarýna, televizyonlara ve
otomobillere kadar insanlarýn harcamalarýný
geniþletmelerini saðlamýþtýr. Bir çok ülkede yiyecek,
barýnma, temiz su ve ulaþým tüketimleri yoksulluðu azaltmakta önemli bir unsuru oluþturmaktadýr. Fakat, dünyanýn
zengin tüketicilerinin gereðinden yüksek tüketimleri ekosistemler üzerinde negatif bir etkiye neden olmaktadýr.
Bugünün hammaddelerin ve kaynaklarýn yoðun kullanýmý
ekosistemin fonksiyonunu engellemekte ve gezegenin atýklarý
yok edebilme kapasitesi için bir tehlike yaratmaktadýr (bkz.
Kirlilik). Kaynaklarý korurken ayný zamanda tüm insanlarýn
ihtiyaçlarýný ve isteklerini karþýlayabilmek, yeni teknolojik
buluþlarý ve iþ yapýþ modellerini gerektirmektedir. Ýþ dünyasý,
tüketim ürünleri için gerekli kaynak kullaným yoðunluðunu
düþürerek, halen karlýlýðýný korurken, tüketicilerinin ürün ve
hizmet taleplerini karþýlayabilme imkanýna sahip olabilir.
Tüketiciler de çevreyi koruyan, yenileyen ürünler ve servisler
üreten þirketlere yönelerek pazarda bir deðiþime yol açabilirler. (bkz. Ekosistemler).
Zenginlik Tüketim Tercihlerini Geniþletiyor
Belli Kategoriler Ýçin Hane Baþýna Tüketim, Seçilen Ülkeler, 1998
KAYNAK:
Yüksek gelir seviyesindeki ülkelerde insanlar temel ihtiyaçlarý için kaynaklarýnýn
düþük bir yüzdesini harcamakta, geriye kalan kýsým ile ise yaþama güç ve
geliþim katýcý, lüks maddeleri alabilmelerini saðlamaktadýr. Düþük ve orta gelirli
ülkelerde insanlar ortalamadan daha fazla zengin bir hale geldikçe, bu tür ürünlere daha fazla pazar yaratmaktadýrlar.
Artan tüketim, çevresel risk ve
geliþim için ticari fýrsatlar yaratmaktadýr.
Ürün Tüketimini Nasýl Sürdürülebilir Yapabiliriz?
1000 Kiþi Baþýna TV, 1955-1997
KAYNAK:
1.000 Kiþiye Düþen Binek Otomobil, Seçilen Ülkeler , 1990-1996
Geliþmekte olan bölgelerin bir çok bölümünde televizyon sahipliliði
artmaktadýr ve TV eðlence, politika, ticari ve kamu bilgilerine ulaþmak
için bir araçtýr. Dünyanýn yeni zenginleri hareketliliðe çok fazla özenmektedirler (bkz. Devinim). Geliþen ekonomiler, sanayileþmiþ ülkelerin
28
Yenilikler
KAYNAK : Dünya
Bankasý, 2000.
tarihi geliþimlerini tekrarladýkça, araç sahipliði ve uçak seyahatleri
artacak ve ürün tüketimi, arazi kullanýmý, kirlilik, sera gazý emis-yonlarý
ve petrol talepleri artacak ve baský oluþacaktýr.
Q Hane
halký harcamalarý (emlak hariç bütün ürün ve hizmetler) 1980 ve
1998 yýllarý arasýnda dünya çapýnda %68 artýþ göstermiþtir. *1
Q
Yüksek gelirli ülkelerin tüketicileri 1998 yýlýnda 19.3 trilyonluk toplam
dünya kiþisel tüketiminin 15.4 trilyon dolarýný harcamýþlardýr. Düþük
gelirli ülkelerdeki tüketicilerin harcamalarý ise %4'ten azdýr. *2
Q
Geliþmekte olan ülkelerde et ve süt ürünleri tüketiminin 1993 yýlýndan
2020 yýlýna kadar %2.8 ve %3.3 arasýnda bir büyüme göstermesi
beklenmektedir. *3
Q
Doðu Asya ve Pasifik bölgesinde televizyon satýþlarý 1985-1997 yýllarý
arasýnda beþ kat artýþ göstermiþtir.*4
Q
Araba satýþlarý Çin'de, Hindistan'da ve Endonezya'da araç sahipliði dünya
ortalamasý olan 90/1.000 oraný ile ayný olsaydý ek 200 milyon araç global
filoya eklenmiþ olacaktý. Bu rakam Amerika'da þu an bulunan otomobil
sayýsýnýn neredeyse iki katýna denk gelmektedir.*5
Q
Kaðýt tüketimi geliþmekte olan ülkelerde hýzla artmaktadýr, fakat ortalama
bir Amerikalý, geliþmekte olan ülkelerdeki ortalama kaðýt tüketiminden
yýlda 17 kat daha fazla kaðýt tüketmektedir. *6
ÝLGÝLÝ KONULAR
1980 ve 1998 yýllarý arasýnda
hane halký harcamalarý
68%lik bir artýþ göstermiþtir.
Nüfus
16
Verimlilik
34
Devinim
48
Daha Çok Para, Daha Çok Protein
Et Tüketimi, 1961-1999
Dünya nüfusunun 2050'ye kadar %50 oranýnda artýþ gösteceði
öne sürülmekle beraber tüketimin çok hýzlý bir þekilde artýþ
göstermesi beklenmektedir. Geçmiþte, toplumlar artan
ihtiyaçlarýný ürün yetiþtirme ve tarýmsal verimliliði arttýrarak ve
alternatifler geliþtirerek karþýlamaktaydý. Bütün tüketicilerin
ihtiyaçlarýný gezegenin doðal kaynaklarýna zarar vermeden
karþýlayacak bir yeniliðe hiçbir zaman gerek olmamýþtý. Ýleri
görüþlü þirketler, üretim verimliliði, yenilenebilir ve geri
SOURCE:
FAOSTAT, 2000.
Geliþmekte olan ülkelerdeki tüketiciler, gelirleri arttýkça, beslenmelerine
hýzla daha çok protein katabilmektedirler. Kiþi baþýna et tüketimi
ekonomileri hýzla geliþen Çin ve Brezilya gibi ülkelerde hýzla artmýþtýr.
Brezilya'da et tüketimi neredeyse üçe katlanmýþtýr ve 1961'den bu yana
Çin'de ise 13 katýna çýkmýþtýr. Buna raðmen iki ülkede de tüketim Kuzey
Amerika ve Batý Avrupa'nýn çok altýndadýr.*7 Fakat protein zengini besin
kaynaðý olan et ve balýk talebi, birçok arazinin hayvan beslenme yeri
olmasýna, su yollarýnýn kirlenmesine, otlaklarýn yok olmasýna ve balýðýn
aþýrý avlanmasýna yol açabilir (bkz. Tarým).
dönüþtürülebilir ürünlerin geliþtirimi ve kendilerine geri dönüþ
yapan ve çevreye yardým eden diðer deðiþikliklerle kaynaklarýn
- enerji, mineraller, su, kereste- kullaným verimliliðini saðlamaktadýr. Geliþmiþ dünyadaki bazý tüketiciler sosyal ve
çevresel olarak sorumluluk sahibi þirketlere ve ürünlere
yönelmektedirler. Tüketimin etkilerini en aza indirgemek için
birçok yeni fikir ortaya çýkmaktadýr. Sýfýr emisyonlu araçlar,
uzun süre hasat alýnabilen ürünler, sýfýr atýklý tekstil atölyeleri,
elektronik kaðýt kullanmak. Rekabetçi pozisyon ve hisse deðerlerinde önemli geliþimlerin kaynaðý artan geliþim deðil; bu
'radikal' ve 'ayrý' geliþimlerdir.
29
Enerji
S
anayi devriminden günümüze, dunyanin geliþimi ve ekonomik
yayýlým artan enerji kullanýmýyla baðlantýlý olmuþtur. Enerji baðý
bugün de çok güçlüdür ve enerji kullanýmý dünya çapýnda artmaktadýr. Fosil yakýtlar enerji arzlarý arasýnda en çok talep edilen kaynaktýr.
Fakat ortaya çýkan sera gazý emisyonlarý sýcaklýk deðiþimlerine neden
olmakla beraber iklim deðiþikliði riskini de arttýrmaktadýr. Ýklim modelleri sellerin, kuraklýklarýn ve þiddetli fýrtýnalarýn daha sýk yaþanacaðýna
ve daha þiddetli olacaðýna iþaret etmekte, bu da hayatlara, tarým hasatlarýna ve çevresel etkilere olumsuz etki yapacaktýr.*1 Enerji sektörü için
karþý karþýya olunan zorluk, daha az çevresel etki ile daha verimli þekilde
elektrik ürün ve hizmetlerinin saðlanmasýdýr. Bu sorun özellikle gelir ve
elektrik þebekelerine eriþimin düþük olduðu geliþmekte olan ekonomilerde artan talep nedeni ile daha büyüktür. Þu anda ortalama iki milyar
insan elektrik üretimi ve elektrik þebekelerinden yoksun yaþamaktadýr.*2
Bu durum güneþ enerjisi jeneratörleri, küçük rüzgar tribünleri, hidrojen
pilleri ve biomass jeneratörleri gibi daðýtýk yapýda olan kýrsal kesimin
elektrik ihtiyaçlarýný karþýlayabilecek ve elektrik þebekeleri, hatlar ve
güç kaynaklarý gerektirmeyen enerji sistemleri için büyük bir pazarý
temsil etmektedir. Sanayileþmiþ ekonomilerde kullanýlmak üzere daha
temiz enerji kaynaklarý için pazar potansiyeli hýzla geliþen rüzgar gücü ,
güneþ enerjisi ve doðal gaz olarak görülmektedir.
Artan enerji talebi
ekonomik geliþmeyi ilerletmekte,
ancak dünya iklimini tehdit etmektedir.
Enerji Kullanýmý Hýzla Artýyor
Yýllýk Enerji Üretimi, Enerji Kaynaðý Ýle, 1980-2000
KAYNAK:
IEA, 1999 ve 2000.
1980 ve 2000 yýllarý arasýýnda dünya enerji üretimi %42'lik bir artýþ
göstererek 6.600'den 9.352 Mtoe (milyon ton petrol dengi)'ne
yükselmiþtir. Fosil yakýtlar bu artýþýn (petrol, kömür ve gaz) neredeyse
tümünü temsil etmektedir. Bir önemli nokta Çin ve Amerika'da yapýlan
enerji verimliliine iliþkin çalýþmalardýr. Bu çalýþmalar olmasaydý enerji
üretimi daha da yüksek olabilecekti (bkz. Verimlilik).*3
30
Yenilikler
2050 Yýlýnda Küresel Enerji Tüketimi Ýçin Üç Ayrý Senaryo
KAYNAK:
IIASA/WEC, 1998.
Tartýþýlan üç farklý ekonomik büyüme ve teknolojik geliþme
senaryosunda da, enerji tüketiminin 2000-2050 yýllarý arasýnda 1.5-2.3
kat artacaðý tahmin edilmektedir.*4 Tahmin edilen enerji tüketimi,
geliþmekte olan büyük ekonomilerde çok yüksek oranlarda olmakla
beraber, bölgeden bölgeye deðiþimler göstermektedir. (bkz. Devinim).
Q
Biomass enerji dünya çapýnda enerji arzýnýn
%15'ine denk gelmektedir ve geliþmekte
olan ülkelerin tüm enerji tüketiminin 1/51/3'üne denk gelmektedir. *5
Q
90'lý yýllar þimdiye kadar kaydedilmiþ en
sýcak on yýl olmakla beraber, 1998 yýlý
kaydedilmiþ en sýcak yýl olarak tarihe
geçmiþtir.*6
Q
Rüzgar türbünleri, otuzdan fazla ülkede
kullanýlmakta ve 17.000 megawatts'tan
(MW) fazla elektrik üretmektedir. Rüzgar
enerjisi dünyanýn en hýzlý artan enerji
kaynaðý haline gelmektedir.*7
Q
Güneþ enerjisi pillerinin dünya çapýnda
daðýtýmý 1990'da 48 MW'den, 2000'de 288
MW'ye - yani altý katýna ulaþmýþtýr.
Ücretlemede ölçü birimi (Watt baþýna US$)
1975'ten, 1995'e US$30'dan US$5'e kadar
düþmüþtür ve geçen senelerde pazar %30
büyürken bu ücretlerde bir deðiþiklik
olmamýþtýr.*8
Isýnan Dünya
Atmosfer Karbondioksit Yoðunlaþmasý, 1800-2000
Küresel Yüzey Sýcaklýðý,
1880-2000
KAYNAK:
CDIAC, 2000.
Fosil yakýtlarý kullanmak sülfür ve nitrojen oksitleri, ozon, civa, tanecikli madde ve karbon
dioksit gibi hava kirleten maddelerin salýmýna yol açmaktadýr. (bkz. Kirlilik). Atmosferde
yaþamlarý kýsa süren birçok kirleticiden farklý olarak, karbondioksit gibi sera gazlarý atmosferde birikmektedir. Atmosferdeki karbondioksit konsantrasyonu þu anda yaklaþýk 370
ppm'dir (parts per million) ve hýzla artmaktadýr. Sanayileþme öncesi bu oran 288 ppm'di.
Bilim adamlarý küresel ýsýnmanýn var olduðunu ve bunun çoðunlukla fosil yakýtlarýn
kullanýmýndan kaynaklanan sera gazý emisyonlarýnýn ve ormansýlaþtýrmanýn bir sonucu
olarak insan kaynaklý nedenlerden meydana geldiðini doðrulamýþlard?r. *9
ÝLGÝLÝ KONULAR
1980 ve 2000 yýllarý arasýnda dünya enerji üretimi
yaklaþýk olarak 42%lik bir artýþ göstermiþtir,
bu artýþýn 2050'ye kadar
Emisyonlar
32
Ekosistemler
38
Devinim
48
150-230% arasý olmasý beklenmektedir.
Yarýnýn Enerji Pazarlarý
Küresel Güneþ ve Rüzgar Enerji Tüketimi, 1980-1997
Enerji kullanýmý bir insanýn temel ihtiyacýdýr, fakat artan enerji
üretimi ve tüketiminin çevresel etkileri, endüstrilere önemli
ölçüde belirsizlikler getirmektedir. Bu belirsizlikler, iklim
deðiþiklikleri için çalýþýlan pazarlardan, doðrudan iklim deðiþiklikleri etkilerine kadar nedenlerden kaynaklanmaktadýr. Pazar
çevresel harici unsurlarý özümsedikçe fosil yakýt fiyatlarý artacaktýr. Buna cevap olarak, iþ dünyasýndaki bazý kurumlar enerji
KAYNAK:
IEA, 1999.
Þu anda yenilenebilir enerji kaynaklarý (jeotermal, güneþ, rüzgar
ve biomass) dünyanýn enerji tüketiminin %11.5'ine katkýda bulunmaktadýr ve bu rakama hidrojen enerjiside eklenir ise %14'lük bir
orana ulaþýlýr.*10 Fakat hidrojen enerjisi, tatlý su ekosistemlerine
zarar vermekte ve sera gazý emisyonlarýna katkýda bulunmaktadýr.
Daha düþük çevre etkileriyle ''yeni'' yenilenebilir enerji kaynaklarý
olan, solar, rüzgar ve jeothermal gibi kaynaklar diðer enerji
kaynaklarýna oranla daha hýzlý bir yüzde ile artmaktadýr.*11 Rüzgar
gücü kilowat/saat baþýna düþen ücretlerle geleneksel enerji
kaynaklarý ile rekabet ederek 1980'lerde neredeyse sýfýr üretimden
1997'de bir Mtoe'ye ulaþmýþtýr.
yoðunluðunu ve sera gazý emisyonlarýný azaltmak için yenilikler
oluþturmaktadýr.*13 Bazý temel uluslararasý þirketler sera gazý
emisyonlarýný azaltmak ve karbon emisyon ticaretini desteklemek için gönüllü katkýlarda bulunmaktadýr. *14 Bu katkýlar yeni
pazarlarý alternatif enerjilere, enerji tasarrufu hizmetlerine ve
enerji verimliliði teknolojilerine yöneltmektedir.
31
Emisyon
F
osil yakýt kullanýmýndan, ýsrarla
kullanýlan kimyasallardan ve tüketim
maddelerinden ortaya çýkan atýklar ve
kirlilik sürekli artmaktadýr. Kirlilikten kaçýnmanýn ve belli baþlý kirliliðe neden olan bazý
maddelerin kullanýmýnýn azaltýlmasýnýn saðlayacaðý ortamlardaki maliyet verimliliði baþarýlý
þekilde gösterilmesine raðmen, geliþmiþ ülkelerden elde edilen bulgular ve geliþmekte olan
ülkelerden alýnan sýnýrlý miktarda bilgi, sürekli
olarak artan atýk miktarýný ve kirliliði gözler
önüne sermektedir. (bkz. Enerji) *1 Ýklim deðiþimi, asit tortularý, tükenen nesiller, genel
saðlýk problemleri ve kýyý þeritlerine verilen
zararlar, her biri dünyanýn özümseyebileceðinin
ötesinde atýk birikimine iþaret etmektedir.
Günümüz ekonomisi doðrusal bir hareket izlemektedir. Hammadde ve enerji doðal
ortamlarýndan alýnýp, hayatýn fayda saðlanabilecek ortamýna getirilmekte, takiben atmosferde,
toprakta ya da suda atýk olmaktadýr.
Hava Kirliliðinde En Büyük Pay Taþýmacýlýk ve Sanayi Sektörlerindedir.
OECD Bölgesinde Bazý Hava Kirleticiler ve Neden Olan Kaynaklar, 1997
© OECD,
2001.
Kirliliðe ve atýk oluþumuna neden olmada tüm sektörlerin payý vardýr, ancak taþýmacýlýk
(bkz. Devinim), sanayi ve enerji sektörleri kirlilik yaratmada büyük bir role sahiptirler. Bu
sektörler ayný soruna engel olmada da büyük bir rol oynayabilirler. Fosil yakýtlar
ekonomimizi güçlendirmektedir; sanayileþmiþ ülkelerin yaptýklarý üretimlerinin %50-90
atmosfere gitmektedir (bkz. Tüketim). *2
Kirlilik küresel bir sorun olmaya
devam etmektedir.
Q
1990'larýn baþýnda üretilen yýllýk, 400 milyon
ton tehlikeli atýðýn yaklaþýk %75'inin OECD
ülkelerindeki kimyasal üretim, enerji üretimi,
maden, kaðýt ve deri ürünleri üretiminden
ortaya çýktýðý belirlenmiþtir.*3
Q
Amerika'da 1970'lerin ortasýndan, 1990'larýn
ortasýna kadar kirliliðin azaltýlmasý ve
kontrolü için yapýlan harcamalar GSMH'nin
%1.7'si ile 1.8'i arasýnda deðiþmiþ ve 1994'te
122 milyar dolara mal olmuþtur.*4
Q
Q
32
OECD ülkelerindeki hastalýklarýn %2-6'sýnýn
çevre kirliliði bazlý nedenlere baðlý olduðunu
göstermiþtir. - Genel olarak kentsel hava
kirliliði ve çevrede biriken kimyasal atýklar
tespit edilmiþtir.*5
OECD ülkelerinde çevre nedenli saðlýk harca
malarýnýn 50-130 milyar dolar olduðu hesa
planmýþtýr. *6
Yenilikler
Yüksek Deðerlerdeki Kirlilik Ýnsan Saðlýðýný Tehlikeye Atýyor
Temel Kirletici Maddelerin Büyük Þehirlerdeki Yoðunluðu, 1995-1998
KAYNAK:
WHO, 1998.
Ýnsan ve ekosistem saðlýðýnda kirliliðin büyük bir payý var. Birçok þehirde SO2 (Sülfür
Dioxide), NO2 (Nitric Oxide) ve kullanýmý askýya alýnan madde miktarlarý Dünya Saðlýk
Organizasyonu (WHO) tarafýndan önerilen saðlýk limitlerini aþmaktadýr. Çoðunlukla fosil
yakýt kullanýmýndan kaynaklanan hava kirliliði her yýl 500,000 kiþinin ölümüne ve 4-5
milyon yeni kronik bronþit vakasýna neden olmaktadýr. Bu kirliliðin ekonomik olarak
yükü yýllýk dünya gayri safi milli hasýlasýnýn %0.5-2.5 olan yaklaþýk 150-750 milyar
dolara denk gelmektedir. *7
Raporlama ve Sorumluluk Mekanizmalarý Yararlý Olabilir
Hava Kirliliði: Azalýyor ve Artýyor
Bazý Ülkelerdeki Sülfürdioksit Emisyonlarý, 1980-1999 ve
2000-2010 Yýllarý Tahmin Edilen
KAYNAK:
Amerika Bazlý Zehirli Gaz Salýnýmlarý, 1990-1999
EMEP, 2000; McDonald, 1999.
KAYNAK:
EPA, 2000.
Amerika'daki yükümlülük yasalarý ve toksik gaz raporlamalarý ile OECD
ülkelerindeki benzer mekanizmalar, toksik gazlarda azalma saðlayacaðýný
göstermiþtir. Sanayiden býrakýlan toksik miktarýný 1987'den itibaren
izleyen Birleþmiþ Devletler Toksik Býrakma Envanteri bu maddelerin
neredeyse yarý yarýya düþtüðünü belirtirken (bkz. Sorumluluk), 1998'den
beri takip edilen sanayilerden alýnan toksik býrakma verileri toksik
býrakma miktarlarýnýn resmen azalmadýðýný, tehlikeli ve pahalý toksik
býrakýlmasýna devam edildiðini göstermektedir.*10 13 OECD ülkesindeki
kirlenen bölgelerin temizlenmesinin maliyeti yaklaþýk olarak 330 milyar
dolar olarak hesaplanmýþtýr. *11
Kirlilik ve Sülfür Oksit (SOx) emisyonu gibi emisyonlar, geliþmiþ ve
geliþmekte olan ülkeler için sýk sýk iki zýt eðri göstermektedir. SOx
kirliliði birçok batý Avrupa ülkesinde 1980'den baþlayarak aþaðý
yukarý %75; Amerika'da ise %25 azalmýþtýr.*8. Eski Sovyet
Cumhuriyetleri dahil, Asya'nýn sülfür emisyonunun ise 1990 ve
2020 yýllarý arasýnda 18 milyon tondan, 48 milyon tona yükseleceði sanýlmaktadýr. (bkz.. Enerji).*9 SOx ve fosil yakýtlardan çýkan
dðer asidik emisyonlarýn neden olduðu asit yaðmurlarýnýn ziraata
ve doðal yaþama ciddi etkileri olmaktadýr.
ÝLGÝLÝ KONULAR
Sanayileþmiþ devletlerin atýklarýnýn
%50-90'lýk bölümü atmosfere uçmaktadýr.
Sorumluluk
58
Kentleþme
46
Saðlýk
22
CFC Baþarý Öyküsü
Bazý Ülkelerdeki Kloroflorokarbon (CFC) Üretimi, 1986-1997
Kirliliðe neden olan çeþitli maddeler dünya çapýnda artmaktadýr Geliþmiþ dünyadaki olumlu düzenlemeler geliþen
dünyadaki sanayileþme ve tüketim artýklarýyla gölgelenmektedir. Atýklar ve emisyonlar aslen kaybedilen deðerleri ve iþ
dünyasý için maliyetleri temsil etmektedir. Sonuç ise bu
zararlý maddelerin günümüz ve gelecek nesiller ile ekosistemlerin saðlýðýný nasýl tehdit ettiðini göstermektedir. Ýþ
Dünyasý etkinliklerinin tek bir standarda uyum saðlamasý,
uluslararasý düzenlemeler, sorumluluklarý takip için resmi
mekanizmalar ve sivil toplum hareketleri kirlilikle mücadele
için yapýlan masraflarý daha fazla arttýracak ve kirlilikle
baðlantýlý finansal ve itibari yükümlülük riskini artýrmaya
neden olacak gibi görünmektedir. Kirlilikten kaçýnmaya yönelik yenilikler, geri dönüþüm kaynaklarýnýn kullanýmý, atýklarýn
stoklanýp baþka basamaklarda hammadde olarak kullanýlmasýný mümkün kýlan sanayi modellerinin geliþtirilmesi
maliyeti düþürüp geliri arttýrabilir. Emisyonlarý ve atýklarý
engelleyici örnekler alternatif enerji kaynaklý çalýþmalarda
yer almaktadýr. Fosil yakýt temelli hammaddelerden, geri
dönüþüm kaynaklý hammaddelere dönüþüm ve atýk olan enerjinin, su ve diðer maddelerin tekrar kullanýlmasý atýklarý
azaltmaya yönelik modellere örnektir.
KAYNAK:
UNEP, 1999.
Endüstriyel kirliliði azaltmak amacýyla elbirliðiyle yapýlan çalýþmalar,
SO2 ve chlorofluorocarbons (CFC) konularýnda olduðu gibi endüstri ve
hükümetlerin desteðiyle baþarýlý olmuþtur. 1986-1996 yýllarý arasýnda
birçok ülkede chlorofluorocarbon üretimi azaltýlmýþtýr.*12 Kalýcý kirliliðe
neden olan -akut çevre kirliliði, üreme bozukluklarý, doðum kusurlarý ve
kanserle iliþkilendirilen- maddelerle de bu baþarýnýn tekrarlanmasý için
çalýþmalar devam etmektedir. *13
33
Verimlilik
Þ
irketlerin ve devletlerin iktisadi büyümeleri, geçmiþ yýllardan beri aðýrlýklý olarak kaynak kullanýmý ve sonuç olarak
atýk üretimiyle baðlantýlýdýr. Fakat verimliliðin arttýrýlmasýnýn bu durumu deðiþtirebileceði birçok ticaret dalý ve
ekonomide kanýtlanmýþtýr. Verimlilik artýþýnda, proseslerin geliþtirilmesi, atýk ve ürün geri dönüþümlerinin saðlanmasý, daha az
madde yoðun üretim dizaynlarý, mallarýn yeniden üretilmesi, ve
diðer yaklaþýmlar rekabet için fayda saðlamaktadýr. Kullanýlan
hammadde miktarýnýn ekonomik büyümeden baðýmsýz hale getirilmesine ve verimlilik artýþýna raðmen, küresel bazda atýk üretimi
hala hýzla artmaktadýr. Daha geliþmiþ ülkelere kýyasla, geliþmekte
olan devletler kiþi baþýna daha az madde kullanmakta ve daha az
atýk üretmekte, fakat maddeleri mümkün olandan daha az verim
alacak þekilde kullanmaktadýrlar. Geliþmiþ ülkeler ise kullandýklarý
hammadde miktarýný sürekli arttýrmaktadýrlar. Yürürlükteki politikalarýn deðiþtirilmesi, verimlilik düzenlemelerinden saðlanan
ekonomik kazanýmlar, tüketicilerin çevre dostu ürün seçimleri ve
savunmalarý, ticari ve ekonomik verimlilik açýsýndan ateþleyici ilerlemelerdir. Verimli ve sürdürülebilir ekonomi için devam eden
çalýþmalar, daha önce atýk olarak ayrýlan maddelerin kaynak olarak
kullanýldýðý periyodik üretim modelleri gerektirmektedir.
Enerji ve malzemelerin efektif
kullanýmýna raðmen hammadde
ihtiyacý gitgide artýþ göstermektedir.
Q Amerika
Birleþik Devletleri kullandýðý
demir cevherinin yaklaþýk %65'inin geri
dönüþümünü saðlamaktadýr.*1
Q
2000 yýlýnda, Avrupa'nýn baþlýca
alüminyum üretimi 3.8 milyon ton, geri
dönüþtürülen alüminyum üretimi ise 2.25
milyon ton olarak hesaplanmýþtýr.*2
Q
Kaðýdýn tekrar kaðýda ve fiber ürünlere
dönüþtürülmesi, son 30 yýl içerisinde
toplam kaðýt üretiminin dünya çapýnda
yaklaþýk olarak %40 oranýnda artmasýný
saðlamýþtýr.*3
Q
34
1999'da Brezilya, toplam alüminyum
teneke üretiminin %73'üne karþýlýk gelen
5.8 milyar alüminyum tenekeyi geri
dönüþtürüp, 55 milyon dolarlýk bir
endüstriyi desteklemiþtir.*4
Yenilikler
Tüm Ekonomiler Verimliliðini Arttýrýyor
Toplam Ürün Gereksinimi (TMR) ve Ekonomik Geliþim Trendleri Deðiþik Yýllar
©Wuppertal
Institute, 2001.
Bir devletin toplam üretimi, GSMH'sý artýþ gösterse bile düþüþ gösterebilir.*5 Avrupa
Birliði'nde kiþi baþýna düþen toplam ürün gereksinimi (TMR: total material requirementsekonomiye ithal olarak katýlan ve yerel üretilenlerin toplamý olarak) 1980-1996 yýllarý
arasýnda sabit kalmýþtýr. Ancak, bu ürünlerin deðerleri göze çarpar bir þekilde artmýþtýr;
ayný zaman periyodunda Avrupa Birliði'nin GSMH'sý %40'lýk bir büyüme göstermiþtir. Bu
akým evrensel deðildir; 1989-1996 yýllarý arasýnda hammadde gereksinimi %50 gibi bir
miktarda artan Çin'in kiþi baþýna GSMH'sý mütevazi bir þekilde artmýþtýr. 1975-1997 yýllarý
arasýnda kiþi baþýna düþen GSMH'nýn ve ithal edilen ve ülke içinde üretilen ekonomik girdilerin tümü (TMR)'ýn hýzlý bir þekilde büyüdüðü Finlandiya, Polonya gibi diðer ülkelerin
verimlilik kazanýmlarý daha az olmuþtur.*6 1975-1996 yýllarý arasýnda Amerika Birleþik
Devletleri ekonomisi hammadde kullanýmýyla ekonomik büyümenin birbirinden ayrýldýðýný
göstermiþtir, fakat üretilen mallarýn çevreye verdiði zarar artmaya devam etmiþtir.*7
Sanayi Verimlilik Artýþýna Öncü Olabilir
Bazý Endüstrilerde Verimlilik Karlýlýklarý Örnekleri
Endüstriyel Enerji Kullanýmý GSMH Beher Katýlým Baþýna, 1970-1997
KAYNAK:
ENDÜSTRÝ
YILLAR
VERÝMLÝLÝK KARLARI
/ÜNÝTE ÇIKTI
Avrupa Birliði Kimya Endüstrisi
1985-1996
% 34 Az Enerji
Amerikan Kimya Endüstrisi
1974-1998
% 43 Az Enerji
Avrupa Kaðýt Endüstrisi
1975-1997
% 50-80 Az Su
Avrupa ve Kanada Kaðýt Endüstrisi
1990-1998
% 10.5 Az Enerji
10 OECD Ülkesinde Çelik Endüstrisi
1971-1991
% 20 Az Enerji
World Bank, 2001; IEA, 1999.
KAYNAK:
OECD, 2001.
Endüstriyel enerji verimliliði dünya çapýnda birçok ülkede artmaktadýr.
endüstrisi 1975'den beri ürün baþýna enerji tüketimini %43, Avrupa kaðýt
Maliyetleri indirmek amacýyla ihtiyaç duyulan enerji miktarý sanayi
endüstrisi ise ürün baþýna su tüketimini %50 ile %80 civarýnda azalt-
sektörünün verim artýþýnda yaptýðý muazzam sýçramalarla yýllar
mýþtýr. (bkz. Su) *8
içerisinde düþüþ göstermiþtir. Örneðin, Birleþik Devletler kimya
Kaðýdýn tekrar kaðýda ve fiber ürünlere dönüþtürülmesi,
son 30 yýl içerisinde toplam kaðýt üretiminin dünya çapýnda
yaklaþýk olarak %40 oranýnda artmasýný saðlamýþtýr.
Geri Dönüþüm ve Verimli Ürünler Ýçin Gelecek Vadeden Pazarlar
Geri Dönüþtürülen ve Yeni Kaðýt Üretimi, 1970-2000
KAYNAK:
FAOSTAT, 2001.
Ekonomik aktivitelerdeki atýk yoðunluðunda görülen azalmanýn nedenlerinden bir tanesi
ürünlerin geri dönüþüm için ayrýþtýrýlmasýdýr.*9 Geliþmiþ ve geliþmekte olan ülkelerde
kaðýdýn geri dönüþümü, ya kaðýt üretiminden daha hýzlý olmuþ ya da ayný hýzýný korumuþtur. Dünya çapýnda toplam kaðýt üretiminin %40'ý, üretim ve tüketim aþamalarýnda ortaya
çýkan atýklarýn da dahil olduðu fiber bazlý ürünlerin geri dönüþümünden saðlanmaktadýr.*10
Üretim sürecinde elde edilen verim ise geri dönüþümlü ürünün elde edilebilmesi, tekrar
kullanýlan enerji, satýþ ve ticaretinden saðlanmaktadýr. Tüketicilerin talebi, çevreci
hareketler ve düzenlemeler, pazarlarý enerjiyi daha verimli kullanan ürünlerin imalatýna
yönlendirmektedir. Günümüzde ampuller, çamaþýr makineleri, klimalar, soðutucular, ve
diðer ev eþyalarý ayný iþlevleri daha az enerji kullanarak yapabilecek þekilde geliþtirilmektedir. Ýndirilen fiyatlar, arttýrýlan performans, elektrik sarfiyatý ve çevre bilinci,
yoðunlaþtýrýlmýþ floresan lambalarýn son 10 yýlda dünya çapýnda satýþlarýnýn yaklaþýk 10
kat artmasýna katkýda bulunmuþtur.*11 Ancak Amerika Birleþik Devletleri'ndeki gibi yüksek
performanslý 4 çekiþli araçlar alanýna yapýlan büyük yatýrýmlar gibi daha az olumlu diðer
akýmlar da olmuþtur. (bkz. Tüketim)
ÝLGÝLÝ KONULAR
Enerji
30
Su
42
Ýletiþim
50
Son 10 yýlda birçok ülkede görülen ekonomik
büyüme, hammadde ve enerji tüketimi
azalýrken, deðerin artabileceðini göstermiþtir.
Fakat endüstriyel verimlilik arttýrýlýrken, toplam
hammadde tüketimi ve atýk üretimi artmaya
devam etmektedir. Verimlilik, rekabeti
arttýrýrken çevresel sorumluluðu azaltmaktadýr.
Verimlilik artýþý iþ dünyasý tarafýndan
farkedildiði gibi, hem üretim hem tüketimde
düzenlemeler gerektirdiði için, rekabet avantajý
ancak verimli ürünlere olan pazar ihtiyacýný
gerçekleþtirenler için artacaktýr. Arttýrýlan
verimlilik sanayide kazançlar vadetmektedir;
çevreye duyarlý teknolojilere ve büyüyen
ekonomilere yönelik çalýþmalara geçiþ, hem
kendi içinde büyük bir pazar, hem de yeni
pazarlarda operasyon lisansý kazanmak için bir
araçtýr. Bu yüzyýlda baþarýlý þirketler, üretim
yöntemleri, üretim sýrasýnda kullanýlan
hammadeleri geri dönüþtürebilen iþ modelleri,
üretim çýktýlarý, bitmiþ ürünlerin yaþam
döngüsü ve deðer zinciri üzerindeki konulara
odaklanacaklardýr.
35
Doðal Sermaye
Ekosistem
Tarým
Temiz Su
36
Doðal Sermaye
KAYNAKLARI KORUMAK
K AY N A K L A R I K O R U M A K
Dünya Ekonomisinin temeli, doðal kaynaklara doðal sermayemize- dayanmaktadýr ki bu
kaynaklar ciddi tahribat belirtileri göstermektedir.
Çevresel konulara iliþkin alanda iyileþtirmeler
olmazsa, geleceðin iþ dünyasý su, malzeme ve atýk
miktarlarýna iliþkin yüksek bedellerle karþý karþýya
kalacaklardýr. Faaliyet, ürün ve servislerindeki
çevreye verdikleri zararlarý azaltan sektörler,
rekabette avantaj kazanacaklardýr. Gelecek ve
günümüz pazarlarýnýn uzun vadede faaliyetlerini
sürdürebilmeleri, þirketlerin gerekli lisanslarýný
koruyabilmeleri, doðal ortamlarý ve önemli doðal
kaynaklarý koruduklarý stratejilere dayanmaktadýr.
37
E
Ekosistemler
kosistemler - birbirleriyle ve içinde
yaþadýklarý ortamla iletiþim halinde olan
tür topluluklarý - hayatýmýzý sürdürmemizi
saðlayan ve esenliðimizi destekleyen doðal
kaynak portföyleridir. Meralar, ormanlar, sahiller
ve nehirler, besin, su, hava, biyolojik çeþitlilik,
iklim dengesi gibi ekosistemler estetik haz ve
dinlenme ortamlarý saðlar ve atýklarýmýzýn geri
dönüþümünü iþler. Meslek ve gelir temin ederler.
1990'larda tarým, ormancýlýk, ve balýkçýlýk, dünya
çapýnda yaklaþýk olarak her 10 meslekten 4'üne,
Doðu Asya ve Pasifik ülkelerinde 5'ine, Sahara
Afrikasý'nda 6'sýna karþýlýk gelmektedir.*1
Dünya'nýn hala yaklaþýk dörtte birinde tarým,
ormancýlýk ve balýkçýlýk, ülke ekonomisine sanayi
ürünlerinden daha fazla katkýda bulunmaktadýr.
Azalan tarýmsal üretim, temiz su kaynaklarý,
orman arazileri ve balýkçýlýk alanlarý birçok yerel
ekonomilerde önemli kayýp-lara neden olmaktadýr.
Mercan Resiflerinin Yok Edilmesi Kýyý Bölgelerin Ekonomileri Baltalýyor
Risk Derecelerine Göre Sýnýflanmýþ Mercan alanlarý, 1998
KAYNAK:
Bryant et al., 1998.
Dünya üzerinde yaklaþýk 150,000 kilometrekare mercan kayalýðý, bozulma riskiyle
karþý karþýyadýr; en büyük tehdit güneydoðu Asya ve Pasifik bölgesinde görülmektedir. Gereðinden fazla ve bilinçsiz balýkçýlýk, yerleþik düzenin neden olduðu tortulaþma
ve kirlilik, çoraklýk, endüstriyel faaliyetler ve tarým en büyük tehditlerdir.*2 "Mercan
aðartma" yaygýn bir mercan öldürme yöntemidir, ve belki de biyolojik çeþitlilikteki iklim
deðiþimlerinin ilk belirgin nedenlerinden biridir.*3 Mercan ekosistemlerindeki bozulma
nedeni ile balýklarýn doðal yaþam ortamlarýnýn kaybolmasý ve turizmin azalmasýndan
dolayý, ekonomileri turizme ve balýkçýlýða dayalý olan bazý ada ülkelerinin geçimleri de
risk altýndadýr.*4
Yeryüzünün üretim kapasitesi
düþmektedir.
Q
38
Bilinen tüm bitki türlerinin %10'u olan yaklaþýk 26,000
bitki türü*5 yok olma tehlikesi altýndadýr. 1,100'den fazla
memeli ve 1,200 kuþ, 700 tatlý su balýðý, yüzlerce sürüngen ve (hem suda hemde karada yaþayabilen) amfibik
canlý ise halihazýrda bu tehlike ile karþýlaþmýþtýr.*6
Q
Yayýlan türler ise dünya çapýnda bir problem teþkil
etmektedir; örneðin Güney Afrika'nýn Western Cape
bölgesinde yerel olmayan aðaçlar yerel türlerden daha
fazla su kullandýklarý için, gelecek yüzyýlda Cape
Town'un su arzýnda 1/3 oranýnda bir düþüþ
yaþanabilir.*7
Q
Amerika Birleþik Devletleri bataklýklarýnýn yaklaþýk
%53'ünü kaybetmiþtir. *8 Florida Everglades'de doðal
ortamýn korunmasý, su temini ve sel baskýnlarýný
durdurmak için yaklaþýk 7.8 milyar dolarlýk bir
harcama yapýlacaktýr. *9
Q
1997'de eczacýlýkla ilgili doðal ürünlerin küresel pazarý,
yaklaþýk 75-120$ milyar olarak hesaplanmýþtýr. *10
Q
Bazý veba ve hastalýk mikroplarý karþýsýnda insanoðlu
nun sahip olduðu geliþim Amerikan ekonomisine 50
milyar dolarlýk bir maliyete neden olmuþtur. Bu maliyetin ileride 100 milyar dolarý aþmasý beklenmektedir.*11
Doðal Sermaye
KAYNAKLARI KORUMAK
Ormanlarýn Yitirilmesi Temiz Su, Biyolojik Çeþitlilik ve Ýklime Etki Ediyor
Bölgelere Göre Ormanlýk Alan Deðiþim Yüzdesi , 1990-2000
KAYNAK:
FAO, 2001.
1990 ve 2000 yýllarý arasýnda , Afrika ve Güney Amerika -dünyanýn en geniþ
tropik ormanlarýnýn bulunduðu bölgeler- ormanlarýnýn sýrasýyla %8'ini ve
%4'ünü kaybetmiþtir. Dünya ayný dönemde ormanlarýnýn yaklaþýk %2'sini
kaybetmiþtir.*13 Bu yüzdeler çok geniþ alanlarý temsil etmektedir: 1990'larda her
yýl, %94'ü tropik bölgelerde olan 16.1 milyon hektar orman, aðaçlarýn bilinçsiz
kesilmesi ve tarým arazisi oluþturmak amacýyla yitirilmiþtir.*14 Ormanlar su
deposu ve süzgeç görevi görürler, insanlar için ev ve geçim kaynaðý saðlarlar ve
dünya iklim dengesi için çok büyük bir rol üstlenmiþlerdir. (bkz. Temiz Su) Dünya
karbonunun yaklaþýk olarak %35-40'ý ormanlarda depolanýr ve toprak kullanýmý
deðiþimi (özellikle ormanlarýn yok edilmesi) yýllýk karbon emisyonunun kabaca
%20'sini serbest býrakmaktadýr. *15
*12
Denizdeki Kaynaklarýmýza Geri Dönüþü Olmayacak Kadar Zarar Verdik mi?
Aþýrý Avlanma
Dönemleri ve Bu
Dönemler Sonrasý
Azalýþ Yüzdeleri
NOT: Yüzde deðerler 1997 yýlýnda
yapýlan aþýrý avlanmadaki düþüþleri
gösterir. Sýfýr deðeri bölgenin
1997’de aþýrý avlanma yapýlan alan
olduðunu gösterir.
PROJECTION: Geographic
KAYNAK: FAO, 1999a and b.
Balýkçýlýk uluslararasý büyük bir endüstridir: dünya genelinde 1997'de
görülmüþtür, fakat 1980'lerin ortalarýndan bu yana balýkçýlýktan elde edilen
balýkçýlýktan elde edilen toplam kazancýn 81$ milyar olduðu tahmin edilmek-
kazanç sabit kalmýþtýr.*17 Büyük balýkçýlýk filolarý sýnýrlý ve yenilenebilir doðal
Ancak, balýkçýlýk alanlarý aþýrý avlanmadan kaynaklanan bozulma
habitatlarýn dýþýna çýkarak daha geniþ alanlarda avlandýklarý için, daha az
iþaretleri göstermektedir. Son 20 yýlda, sanayi gruplarý, arttýrýlan balýkçýlýk
tahrip edilmiþ bölgelere daha az avlanmýþ balýk türlerine doðru yönelmekte
aktiviteleri ve geliþtirilen teknolojiler nedeniyle coðrafik geniþleme
ve geri dönülemez zararlara yol açmaktadýrlar. (bkz. Tarým)
tedir.
*16
Bilinen tüm bitki türlerinin %10'u olan yaklaþýk 26,000 bitki türü,
1,100'den fazla memeli ve 1,200 kuþ türü, 700 temiz su balýðý
ve yüzlerce sürüngen ve amfibik canlý (hem suda hemde karada
yaþayabilen) yok olma tehlikesiyle karþý karþýyadýr.
ÝLGÝLÝ KONULAR
Enerji
30
Nüfus
16
Emisyonlar
32
Ekosistem Yönetimi Yeni Pazarlar Yaratýyor
Bölgelere Göre Sertifikalý Orman Alaný, 2000
SOURCE:
FAO, 2001.
Düzenleyici baskýlar, sosyal aktiflik ve tüketici seçenekleri üretici ve perakendecileri, çevresel ve/veya sorumluluk tarzýyla üretildiðine dair
belgelenmiþ çok çeþitli ürün -kereste, kahve, meyve ve sebze, þarap ve
diðerleri- sunmaya yöneltmektedir. (bkz.Tarým) Dünya ormanlarýnýn yaklaþýk
%2'si sürdürülebilir verimlilik, vahþi yaþam, temiz su, biyolojik çeþitlilik ve
diðer ekolojik servisler için yönetildiðine dair belgelidir. Sertifikalanmýþ
ürünleri içeren toplam pazarýn yüzdesi þu an az olmasýna raðmen, büyüme
hýzý çok yüksektir.
Özel sektörün doðal sermayeyi akýllýca yönetmeye ilgisi ve
bunun için ekonomik imkanlarý bulunmaktadýr. Ekosistemler tarafýndan temin edilen mallarýn ve hizmetlerin bir
çoðu makul bir fiyat ile eski yerine döndürülememektedir.
Bu mal ve hizmetlerin baðýmsýz mallar olarak deðil de,
korunmalarý için teþvik saðlayacak pazar deðeri olan
mallar olarak görülmesine artan bir ilgi vardýr. Ekonomiler, ekosistemlerden temin edilen mal ve hizmetler için,
yeni çýkarýlan mülk kanunlarý, CO2 emisyonu pazar kredileri, sürdürülebilir tarýmsal üretim pazarlarý, suyun
ücretlendirmesi ve diðer teþvik edici politikalar vasýtasýyla
geliþmektedir. Bu pazarlar oluþtukça, rekabet avantajlarý;
çevreye verilen zararlarý azaltan, çevre çalýþmalarýný
tüketici ürünleriyle somutlaþtýran, çevreyi yenileyen ve
koruyan sistemlere yenilik getiren ve ekosisteme verilen
zararlarla iliþkili yükümlülüklerini ve masraflarý azaltan
firmalarýn olacaktýr.
39
Tarým
Y
iyeceðimizi nasýl üreteceðimizin seçimi, yeþil
alanlarýn, ormanlarýn,
deniz ekosistemlerinin ve diðer
ekosistemlerin geleceðini belirlemektedir. Nüfus artýþýyla
uyumlu ilerlemek ve önümüzdeki
on yýllarda varolan yetersiz beslenme sorununu azaltmak, daha az
çevresel zararla daha fazla yiyecek üretimini gerektirmektedir
(bkz. Beslenme). Tarým sisteminin baský altýnda olduðunu gösteren
bir çok uyarý vardýr. Toprak erozyonu, tarýmda verimliliðin düþmesi,
balýk stokunun azalmasý ve su yollarýnýn kirlenmesi genel sorunlardýr. Tarýmsal üretimde tahýl ve hayvansal protein ihtiyacýný
karþýlamak için yapýlan toprak temizliði, ormanlarý ve yeþil alanlarý
tahrip etmektedir. Dünyadaki tahýl üretimi, çiftlik hayvancýlýðý ve
balýk hasadý, diðer insan aktivitelerinden daha çok su, arazi ve
emek harcarken, ekolojik yönden verimli yiyecek üretimi, ekonomik
ve insani kalkýnmanýn öncelikli amaçlarýndan birisidir.
Q
Q
Ilýman, astropikal (ýlýman bölgeler yakýn) ve tropikal ormanlarýn
yaklaþýk %30'u ve ýlýman yeþil alanlarýn (yeþil alanlar, ovalar,
fundalýklar) yaklaþýk %40'ý tarým alanlarýna dönüþtürülmüþtür.*1
Yeryüzünün, yaklaþýk %28'ini ekili alanlar ve otlaklar kapsamak
tadýr.(%31'i ekili alan ve %69'u otlak olmak üzere) *2
Q
1997 yýlýnda yaklaþýk 1.3 trilyon dolar olarak deðerlendirilen
yiyecek üretimi 1.3 milyar insana iþ imkaný sunmaktadýr. *3
Q
Sulama ve enerji üretimi için inþa edilen barajlar, ýrmaklarý
parçalara bölmekte, bataklýklarý ve su altý yaþamýný tüketmekte
dir. 1950'de 5,750 tane olan büyük baraj sayýsý (yüksekliði 15
metreden yüksek), bugün 45,000 civarýndadýr. *4
Q
Son 40 yýlda dünya et tüketimi, nüfus artýþýný geride býrakarak
ve yýllýk 225 milyon metrik tonu aþarak üç kattan fazla artmýþtýr.
Toplam tahýl tüketiminin %37'si hayvanlarýn beslenmesi için
kullanýlmaktadýr.*5
Gýda üretimi birçok ekonominin temeli
oluþturmakla beraber, üretimin temelini
oluþturan ekosistemleri tehdit etmektedir.
Sürdürülebilir Tarým Topraðýn Kalitesine Baðlýdýr
Zirai Ekosistemler
Ýçindeki Toprak
Bozulmasýnýn Ciddiyeti
SOURCE: WRI, 2001.
Tarým, birçok geliþmekte olan ülkenin öncelikli iþ ve gelir kaynaðý olup,
düþük gelirli birçok devletin ise GSMH'sýnýn 1/3'ünden fazlasýný oluþturmaktadýr.*6 Tarým ürünleri, özellikle nüfusun çok yoðun olduðu Çin,
Güneydoðu Asya ve Avrupa'da, ayný zamanda ihraç ekinlerin büyütüldüðü
bazý Afrika bölgelerinde ve Güney Amerika'da çok kýymetlidir. Doðu, Güney
ve Güneydoðu Asya ve Güney Büyük Sahra Afrikasý'nda iþ gücünün yarýsý
veya daha fazlasý doðrudan tarýmda kullanýlmaktadýr.(bkz.Ýþ Gücü). Verimli
40
Doðal Sermaye
KAYNAKLARI KORUMAK
topraklar, yüksek tarýmsal deðerler için çok önemlidir, fakat büyük üretim
alanlarý iklim etkileri ve kötü yönetim nedeniyle aþýnmaya uðramaktadýr.
Tarýmsal alanlarýn aþýnmasý (erozyon, tuzlanma, su taþkýnlarý, besin
deðerinin azalmasý, asitlenme, ve kirlilik vb.) yiyecek üretimini ve bu yolla
geçimi saðlayanlarý tehdit etmektedir. Dünya çapýnda, tarýmsal alanlarýn
%40'ýndan fazlasý az çok, %9'u ise tamamen aþýnmýþ ve aþýnma dünya
çapýnda tarýmsal üretimi yaklaþýk olarak %13 azaltmýþ durumdadýr. *7
Verilere Güven Artýyor
Kaygýlý Tüketiciler Yeni Marketler Yaratýyor
Azotlu Gübre Tüketimi, 1975-1999
2000 Yýlý Organik Ürün Perakendeciliði, (Milyon U.S.D.)
KAYNAK:
FAOSTAT, 2001.
Çiftçilerin geliþmiþ tekniklere ulaþma imkaný arttýkça ekin verimliliði ve
artýþý saðlanmasý için daha çok suni gübre kullanýlmakta ve sulama
artmaktadýr. (bkz.Temiz su). Bu durum özellikle Çin'deki hýzla artan
miktardaki suni gübre kullanýmýnda görülmektedir. Afrika'daki düþük
verimlilik, etkili sulama ve gübrelemeye eriþimi olmayan veya mali gücü
yetmeyen Afrika'lý çiftçilerden kaynaklanmaktadýr. Ancak, yüksek suni
gübre kullanma içeriðindeki nitrojen nedeni ile su kanallarý, ýrmak, göl ve
sahillerde bölgesel tahribata neden olmaktadýr.
KAYNAK:
Organik tarým -kimyasal içermeden ve ekosistem dostu çeþitli
standartlarla üretilen besinler- için sertifika standartlarý tüm
dünyada yayýlmaktadýr. Günümüzün 20$ milyarlýk dünya perakende organik sertifikalý ürün pazarý, sanayileþmiþ devletlerde
yýlda yaklaþýk olarak %10-30 artmaktadýr.*8 130'dan fazla ülke
ticari organik ürün yetiþtirmektedir.*9
Ilýman, astropikal ve tropikal ormanlarýn
yaklaþýk %30'u ve
ýlýman yeþil alanlarýn yaklaþýk %40'ý
tarým arazisine dönüþtürülmüþtür.
Balýk Çiftçiliði Büyük Bir Ýþ Kolu Haline Gelmiþtir
Kültür Balýkçýlýðý Üretimi, Toplam Deniz ve Tatlýsu Balýk
Mahsulü, 1980-1999
KAYNAK:
FISHSTAT, 2001.
Artan talep ve azalan deniz ve temiz su ekosistemleri, su içi üretimlerin
modernizasyonunu gerekli kýlmýþtýr. (bkz. Ekosistem). Balýk çiftçiliði ve
kabuklu deniz hayvaný üretimi, 3.5 milyon metrik tondan 42.8 milyon
metrik tona çýkarak, 1984'te 12 milyar dolardan 1999'da 53.5 milyar
dolara yükselmiþ, 1970 yýlýndan beri 10 kat artmýþtýr.*10 Su içi üretimler
(yetiþtirme çiftlikleri) aþýrý balýk avlanmasýnýn önüne bir þekilde
geçmekle beraber, sahil þeritlerinde ve sularda kirliliðe yol açmakta ve
bu çiftliklerde kullanýlan balýk yemlerinde okyanus balýklarýnýn kullanýmasý nedeni ile yüksek çevresel maliyetler yaratmaktadýr.
Willer and Yussefi, 2001.
ÝLGÝLÝ KONULAR
Beslenme
20
Saðlýk
22
Tüketim
50
Son 50 yýlýn dünya yiyecek ihtiyacýný karþýlamadaki baþarýsý,
doðal sistemlerin üretim kapasitesinin sürekli azalmasýyla
karþýlanmaktadýr. Sürdürülebilirlik kavramý, temel deðerlere
zarar vermeden doðal sermayenin nimetlerinden yararlanmak olarak açýklanmaktadýr. Ekosistemlerin en büyük
tehdidi, toprak ve su habitatlarýnýn tarým alanlarýna
dönüþtürülmesi veya fazla üretimden kaynaklanan tahribattýr. Ýnsan besinini, hayvan yemini ve elyafý nasýl ürettiðimiz
büyük ölçüde biyolojik çeþitliliðin ve ekosistemlerin korunmasýný etkilemektedir. Özel sektör, tarýmsal araþtýrmalarý
destekleyerek, bilgi transferi, ürün ve zirai deneyimlerini
paylaþarak, çiftçilerin su, toprak ve bitki ve hayvan ýrklarý
gibi kaynaklarý koruyup muhafaza etmelerini saðlayan
tarýmsal faaliyetlerin akýþýný saðlayarak önemli bir rol oynamaktadýr. Yeni yaklaþýmlar -organik çiftçilikten, balýk
çiftçiliðine, genetik mühendisliðine- besin üretim þeklimizi
deðiþtirmekte ve hatta önemli doðal kaynaklarý koruma ve
yenileme kapasitemizi etkilemektedir.
41
S
Su
uyun var olmasý, dünyanýn en acil kaynak sorunudur.
Su, tüm canlýlar için gereklidir. Bin yýllarca insan topluluklarýný þekillendirmiþ olan su, soðutma, besin geliþimi,
kimyasal sentez ve sulama gibi ticaret faaliyetlerinin temelidir.
Artan su kýtlýðý, suda yaþayan canlýlarýn biyolojik çeþitliliðindeki
alarm veren azalma, dünyanýn birçok bölgesindeki su politikalarýnýn ve uygulamalarýnýn yaþamýn en önemli kaynaðýný
korumakta baþarýsýz olduðuna kanýt teþkil etmektedir. Nüfus
artýþý, sanayileþme, kentleþme, tarýmsal yoðunlaþma ve su yoðunluklu hayat tarzlarý, temiz su sistemleri üzerinde ciddi strese
neden olmaktadýr. Su kullanýmý ve kirlilik temiz su kýtlýðýna neden
teþkil etmektedir. Toprak üstü sularýn kalitesi son 20 yýlda birçok
geliþmiþ ülkede yükselmiþtir, fakat nitrat, böcek ve zararlý bitkiler
için kullanýlan zehirlerden kaynaklanan kirlilik, bir problem olarak
kalmýþtýr. Dünyanýn diðer bölgelerinden alýnan su kalitesiyle ilgili
veriler daha seyrektir. Fakat hemen hemen tüm bölgelerde su
kalitesi benzer þekilde olup, yalnýz suyun kalitesi yoðun tarýmsal
geliþmenin ve hýzla artan þehirleþmenin olduðu bölgelerde ise
düþmeye devam etmektedir.
Q Son
yüzyýlda, dünyadaki su miktarýnýn çekilmesi neredeyse nüfus
artýþýnýn iki katý hýzla olmuþtur. *1
Q
Q
Q
Son yýllarda, kayýtlý 10,000 tatlý su balýk türünün %20'sinden
fazlasýnýn soyu tükendi, tehdit edildi veya tehlikeye atýldý.*2
Tatlý su balýk soyunun tükenmesinde payý olan etkenler, habitat
deðiþimleri (%71), yabancý türler (%54), aþýrý avlanma (%29) ve
kirliliktir (%26). *3
100,000'den fazla nüfusu olan Avrupa þehirlerinin %60'ýnda, yer
altý sularý ikmal yapýlabileceðinden 2 kat hýzlý tüketilmekte
dir.*4 Meksika, Bangkok, Manila, Pekin, Madras ve Þangay, 10 ile
50 metre arasý yeraltý suyu düþüþleri yaþayan þehirlerdir. *5
Suyun ücretlendirilmesi geliþmiþ devletlerde açýk bir akýmdýr;
araþtýrmalar, 1990'larda 18 OECD ülkesinin 17'sinde hanelerde
tüketilen su fiyatlarýnda yýllýk artýþlar olduðunu göstermektedir.*6
Nüfus artýþý, sanayileþme, kentleþme,
tarýmsal yoðunlaþma ve su yoðunluklu hayat tarzlarý,
temiz su sistemleri üzerinde
ciddi strese neden olmaktadýr.
Susuz Kalmýþ Ekinler, Dünyadaki Su Çekilmesine Hükmediyor
Farklý Yýllarda Sektörlerce Kullanýlan Su Miktarlarý, 1982-1997
KAYNAK:
Shiklomanov, 1997.
Görülen tüm temiz su yok oluþlarýnýn %70'i tarýmdan kaynaklanmaktadýr.*7 Gereksiz yere kullanýlan fazla miktarda su ve artan kýtlýk
problemleri; sulama nedeniyle çekilmiþ suyun yarýsýndan fazlasý, sýzýntý
ve buharlaþma nedeniyle hiçbir zaman hedefe ulaþamamaktadýr.*8
42
Doðal Sermaye
KAYNAKLARI KORUMAK
Sulanabilir Tarým Arazilerinin Toplam Araziler Ýçindeki Payý , 1961-1997
SOURCE:
World Bank, 2001.
Kimyasal gübre, zararlý böcekler veya zehir gibi kimyasallarýn fazla
kullanýmý nitrat, fosfor, ve aðýr metallerle suyu kirletmekte ve kalitesini
düþürmektedir. (bkz.Tarým). *9
2025 Yýlý Ýtibariyle Dünyanýn %40'ý Su Kýtlýðý Çeken Bölgelerde Yaþayacak
2025 Yýlý Nehir Havzalarýndan
Elde Edilebilir Tahmini
Yenilenebilir su
KaynaklarýMiktarý, Kiþi Baþý
Yýllýk Yenilenebilir Su Kaynaklarý
(mküp/kiþi/yýl)
NOT: Belirtilen havzalarýn 2025 yýlý nüfuslarýnýn 10.000.000 kiþiden fazla olmasý
öngörülmektedir. Bu havzalarda halihazýrda yýllýk kiþi baþý 2.500m3 sudan az
kullanýmý gerçekleþmektedir.
PROJECTION:
KAYNAK:
Dünyanýn pek çok bölgesi, yýllýk kiþi baþýna 1,700 metreküpün
altýnda olarak tanýmlanan 'su stresi' yaþamaktadýr.*10 Su miktarýnýn
kiþi baþýna 1,000 metreküpün altýna düþtüðü bölgelerde, eðer
devlet su korunumu ve yeniden kullanýmý için yeni teknolojiler uygulayacak kadar zengin deðilse, su kýtlýðý hem yiyecek üretimini hem
de ekonomik geliþmeyi etkilemektedir. Tahmini olarak 2.3 milyar
Geographic
CIESIN, 2000; Fekete et al.,
insan, yani dünya nüfusunun %41'i, þu an su problemi olan bölgelerde yaþamaktadýr. 2025 yýlý itibariyle, bu sayýnýn 3.5 milyar insana
çýkacaðý tahmin edilmektedir.*11 Su kýtlýðý ayný zamanda, ülke
içerisinde su kaynaðýna yakýn ve uzak bölgeler arasýnda anlaþmazlýklara ve uluslararasý su yollarýný ve nehir havzalarýný paylaþan
ülkeler arasýnda da gergin iliþkilere neden olmaktadýr.*12
ÝLGÝLÝ KONULAR
RELATED TREND
Son yüzyýlda, dünyadaki
su miktarýnýn azalmasý neredeyse nüfus artýþýnýn
iki katý hýzla artmýþtýr.
Temiz Suya Eriþim Artýyor, Fakat Hala Yapýlmasý Gereken Çok Þey Var
Temiz Su Kaynaklarýna Ulaþým, 2000
KAYNAK:
Dünyada çoðunlukla kýrsal kesimde yaþayan bir milyardan fazla insan
temiz bir su kaynaðýna ve 2,5 milyardan fazla insanýn ise yeterli sýhhi
þartlara eriþememektedir. *13 Kirli su ve yetersiz hijyen, önlenebilir
hastalýklarda toplum saðlýðý üzerinde önemli bir etkendir. 5 yaþ altý
çocuklarda görülen yýlda 1.5 milyar ishal vakasýnýn 3.3 milyonu ölümle
sonuçlanmaktadýr (bkz.Saðlýk).*14 Trahom, suda üreyen bir bakteridir
ve dünyada 6 milyon insanda körlüðe neden olmuþtur. Kirli suda
üreyen para-zitler 700 milyon kancalý solucan ve 1.3 milyon yuvarlak
solucan vakasýna neden olmaktadýr. *15
Saðlýk
22
Ve r i m l i l i k
34
Özelleþtirme
60
Temiz su arzýndaki baský, gelecekte su fiyatlarýndaki artýþý ve
acil olarak su kullanýmý verimliliðinin arttýrýlmasý ihtiyacýna
iþaret etmektedir. Su arzýdanki düþüþ, su yoðunluklu iþletmelerin faaliyetlerini kurak bölgelerde sürdürmelerini
zorlaþtýracak ve suyla alakalý fiyatlarýn her yerde artmasýna
neden olacaktýr. Artan su kullanýmý fiyatlarý, yatýrýmcýlara
gerekli su alt yapý tesisleri için fon ayýrmalarýný, tüketicilere ise
suyun korunmasýnýn çevre için faydalý olduðuna iþaret etmektedir. Sulama projelerindeki devlet yatýrýmlarý, sulama ücretleri,
kentsel ve endüstriyel alt yapý tesisleri ve fazla su kullanýmý ve
kirlilikten kaynaklanan telafi edilemeyecek çevresel zararlar
nedeniyle su için doðru fiyat düzenlemeleri zorlaþmaktadýr.
Özel sektörün su yönetimi giriþimleri ve endüstriyel su
verimliliklerindeki artýþlarý sözlerini tutmak zorundadýrlar. Su
kullanýmýnýn azaltýlmasý, ayný suyun tekrar ve tekrar kullanýldýðý
sistemler, sýzýntýlarýn giderilmesi su fiyatlarýný, soðutma ve
pompalama için kullanýlan enerji fiyatlarýný ve kirli su uygulamalarý için belirlenen fiyatlarý düþürebilir. Su kýtlýðý, iþ
dünyasýnda farklýlaþmak için yeni bir alan yaratabilir, suyla
ilgili verimli iþlemler veya ürünler, daha geniþ operas-yonel
esnekliðe ve su sorunlu bir dünyada daha fazla rekabete
dayanan mali yapýlara sahip olabilir.
43
Baðlantýlar
Kentleþme
Devinim
Ýletiþim
Ýþ gücü
44
Baðlantýlar
A Ð L A R L A Ö R Ü L M Ü Þ B Ý R D Ü N YA D A T Ý C A R E T YA P M A K
AÐLARLA ÖRÜLMÜÞ BÝR
D Ü N YA D A T Ý C A R E T YA P M A K
Aniden deðiþen ve büyümekte olan bir
beþeri ve teknolojik að yoðunluðu
dünyasýnda yaþýyoruz. Ýnsanlar þehirlerde
daha fazla bilgi ve ulaþým aðý eriþimine
yoðunlaþmaktadýrlar. Haber ve bilgi ýþýk
hýzýnda yayýlmakta ve insanlar ve mallar
dünya çevresinde daha önce görülmedik
bir biçimde dolaþmaktadýr. Bu iç içe
geçmiþ dünya üzerinde iþ dünyasý
ekonomik geliþim, düzenli þehircilik,
verimli ve ulaþýlabilir devinim, eðitimli
çalýþan ve tüketici havuzunun
geniþlemesinde çok önemli bir yer
45
D
Kentleþme
ünya genelinde þehirleþme açýsýndan istikrarlý bir büyüme
gözlenmektedir - þehirlerdeki nüfus artýþýnýn sonucunda, kýrsal
alandan þehirlere göçler, tarýmdan sanayiye kayan iþ gücü,
kýrsal alanlar yerine þehirlere yapýlan yatýrýmlar ve siyasi
deðiþimler oluþmaktadýr. Ýþ bulma arayýþý daha iyi eðitim ve saðlýk
hizmetleri, ulaþým ve pazarlarýn varlýðý, kýrsal alanlardaki insanlarý
þehre çekmektedir. Birçok büyük þehir "megaþehir" -10 milyondan
fazla nüfuslu kentler- olsa da, küçük ve orta ölçekteki þehirler dünya
nüfusunun çoðunluðunun evi olarak kalmaktadýr.*1 Kentsel büyümenin
hýzlý olmasý, yaþayanlarýna temel hizmetlerin saðlanmasýna yönelik
birçok lokal ve ulusal hükümet yetkili dairesinin kapasitesini zorlamaktadýr. Uygun geliþme stratejileri ve alt yapý tesis yatýrýmlarý ile
geliþen dünyada kentsel alanlar önemli ve kolay ulaþýlabilir pazarlar
haline gelebilir. Ayrýca þehirler özel sektöre kýrsal kesimde olduðundan daha eðitimli ve saðlýklý iþ gücüne eriþim imkaný sunabilmektedir.
Alt yapý hizmetlerinde kayda deðer yatýrýmlar olmazsa þehirler insan
saðlýðýný,üretim ve doðal kaynaklarý tehlikeye sokmaktadýr. Þehirler,
dumanlý, suç oranýnýn yüksek olduðu, kirli su ve hastalýklarýn oluþabileceði ve gecekondu mahalleleri ile dolup taþan birer kuluçka
makinelerine dönüþebilirler.
20 Milyon Nüfuslu "Megaþehir"in Doðuþu
Þehirde Yaþayan Toplam Nüfus Yüzdesi, 1975-2015
KAYNAK:
Megaþehirlerin sayýlarý son birkaç on yýlda gözle görülür bir
þekilde artýþ göstermiþtir. 1950 yýlýnda, sadece New York þehrinde
10 milyon kiþiden fazla yaþayan bulunmaktaydý. Londra, Paris,
Moskova, Essen, Buenos Aires ve Þikago ise en büyük 10 þehir
arasýndaydý. Bugün 10 milyondan fazla nüfusu olan 19 þehir bulunmaktadýr; 2015'te bu sayýnýn 23 olmasý ve bazýlarýnýn 20 milyon
nüfusa ulaþmasý beklenmektedir. Günümüzde en büyük þehirlerin
çoðu Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkelerinde bulunmaktadýr. *2
Þehirlerin büyümesi
iþ olanaklarýný ve toplumsal
mücadeleleri yoðunlaþtýrýyor.
yýlý itibariyle, dünya nüfusunun %50'sinden fazlasý
þehirlerde yaþayacaktýr. Geliþmekte olan ülkelerde þehirlerde
yaþayan insan sayýsý 1950'lerde nüfusun %20'sinden az iken, bu
sayýnýn 2010 yýlýnda %40'lardan fazla olmasý beklenmektedir. *3
Q 2010
46
Q
750,000'den fazla nüfusu olan ve hýzlý nüfus artýþýnýn gözlemlendiði
þehirlerin %2'si yüksek gelirli ülkelerde, %40'ý geliþmekte olan
ülkelerde ve %60'ý ise düþük gelirli ülkelerde bulunmaktadýr. Bu
þehirlerin %60'ý Asya'da, %25'i Afrika'da ve %15'i Latin
Amerika'dadýr.*4
Q
Her yýl þehirlere eklenen 60 milyon insan, her ay yeni bir Paris,
Pekin veya Kahire'nin eklenmesine denk gelmektedir. *5
Q
Þehirlerdeki hava kirliliðinin insan saðlýðýna olumsuz etkileri çok
fazladýr; her yýl zararlý moleküller 460.000 prematüre doðuma,
SO2 ise 370,000 ölümüne neden olmaktadýr. *6
Q
Genelde geliþmekte olan ülkelerin þehir altyapýlarý yeterli katý atýk
yönetiminden yoksundur. Kuzey Afrika þehirlerinde katý atýklarýn
%20 ila %80'i açýk alanlara boþaltýlmaktadýr. *7
Q
Asya'da katý atýk yönetimi ile ilgili belediyelere ait projelerde
günlük 2.7 milyon metreküp atýðýn 2025 yýlýnda günlük 5.2 milyon
metreküpe çýkacaðý öngörülmektedir. Asya þehirlerinde katý
atýk yönetimi yýlda 25$ milyara mal olmaktadýr.*8
Baðlantýlar
Þehirleþmiþ Bir Dünyada Yaþamak
Büyüklüklerine Göre Dünya Þehir Nüfusu, 1975 -2015
KAYNAK:
Geliþmiþ ülkelerde þehirleþme çok uzun zaman önce baþlamýþtýr.
Günümüzde geliþmiþ ülkelerin nüfuslarýnýn %76'sý kentsel alanlarda yaþamaktadýr. Geliþmekte olan ülkelerde ise þehirleþme
son 20 yýla kadar çok yavaþ ilerlemekteydi.(bkz.Varlýk). En hýzlý
büyüme ise son 20 yýlda %80 oranýnda artan 1-5 milyon nüfuslu
orta büyüklükteki þehirlerin sayýlarýnda meydana gelmiþtir. *9 Bu
þehirler çok çeþitlilik göstermektedir; Phoenix-Birleþik Devletler
(2.6 milyon), Shenzen-Çin (1.1 milyon) ve Guetemala-Guetemala
(3.2 milyon). Birçok ülke kaynaklarýný, alt yapý yatýrýmlarýný ve
hizmetlerini nüfus yoðunluðu daha az þehirlerden ve kýrsal alanlardan yoksun býrakarak büyük þehir merkezlerine
yöneltmektedir.
Ýnsanlar ve Etkileri Kýyý Þeritlerinde Yoðunlaþmakta
Dünyanýn en büyük þehirleri
Bugün ve Gelecek
2000
ÞEHIR
NÜFUS (Milyon)
1
Tokyo, Japan
26.4
2
Mexico City, Mexico
18.1
3
Bombay, India
18.1
4
São Paulo, Brazil
17.8
5
New York, U.S.A.
16.6
6
Lagos, Nigeria
13.4
7
Los Angeles, U.S.A.
13.1
8
Calcutta, India
12.9
9
Shanghai, China
12.9
10
Buenos Aires, Argentina
12.6
MEGAÞEHIR TOPLAMÝ:
19
2015
ÞEHIR
1
Tokyo, Japan
2
Bombay, India
3
Lagos, Nigeria
4
Dhaka, Bangladesh
5
São Paulo, Brazil
6
Karachi, Pakistan
7
Mexico City, Mexico
8
New York, U.S.A.
9
Jakarta, Indonesia
10
Calcutta, India
MEGAÞEHIR TOPLAMÝ:
KAYNAK:
2015 Yýlýnda Nüfus
Olarak Dünyanýn En
Büyük Þehirleri
NÜFUS(Milyon)
26.4
26.1
23.2
21.1
20.4
19.2
19.2
17.4
17.3
17.3
23
SOURCE: ESRI, 2001.
Yaklaþýk olarak 3.2 milyar insan (dünya nüfusunun %50'sinden fazlasý) 200 kilometrelik bir kýyý þeridinde
yaþamaktadýr ve 2025 yýlý itibariyle bu bölgelerdeki nüfusun toplam nüfusun %75'ini oluþturmasý, yani
yaklaþýk olarak 6.3 milyardan fazla olmasý beklenmektedir. *10 Sahil þeritlerindeki artan nüfus ve büyük
beton þehirler kýyý kesimlerinde kirliliðin artmasýna ve tortu tabakalarýnýn oluþmasýna neden olmaktadýr.
Bu yüzden hassas kýyý ekosistemleri zarar görmekte turizm, kýyý þeridinin korunmasý, balýkçýlýk, suyun
temizlenmesi olumsuz etkilenmektedir.
UN Population Division, 1999.
Her yýl þehirlere eklenen 60 milyon insan,
her ay yeni bir Paris, Pekin veya Kahire'nin
eklenmesine denk gelmektedir.
Þehir-Kýrsal Alan Ýstatistiklerinin Karþýlaþtýrýlmasý, Belirli Ülkeler 1996-2000
HÝNDÝSTAN
VIETNAM
Þehir
Kýrsal
Þehir
Kýrsal
Þehir
TANZANIA
Kýrsal
63
104
32
48
122
151
73
14
86
70
98
86
58
45
79
74
29
12.4
8.3
5.8
8.1
5.4
5.7
2.1
(HER 1.000 DOÐUM)
Yeterli Hijyene Ulaþým
(HANEHALKÝ YÜZDESI)
Doðum Kontrol Önlemleri
(TÜM KADÝNLAR YÜZDE)
Ortalama Okula Gitme Süresi
(ERKEK)
NOT: Hijyen ile ilgili veriler 2000 yýlýna aittir. (tüm ülkeler). Hindistana iliþkin tüm diðer deðerler 1998-99;
Vietnam için 1997; Tanzanya için 1996 yýllarýna aittir.
KAYNAK:
Saðlýk
22
Su
42
Özelleþtirme
60
Ýhmal Edilen Kýrsal Kesimler Þehirleri Çekici Kýlýyor
Beþ Yaþ altý Ölümler
ÝLGÝLÝ KONULAR
Demografik ve Saðlýk Araþtýrmasý, 1996, 1997 and 1999; Dünya Bankasý, 2001.
Veriler kýrsal kesimde yaþayan insanlarýn þehirlere göç etmesi için geçerli
nedenleri olduðunu göstermektedir. Þehirlerde yaþayan insanlar, kýrsal
alanlarda yaþayanlara göre içme suyuna, saðlýk hizmetlerine, iþ ve eðitim
olanaklarýna daha kolay ulaþabilmektedirler. Bu imkanlar þehirlerdeki
yoksul kesimlerin tümüne kadar geniþleyemese de, eriþim þanslarý kýrsal
kesimde olduðundan daha fazladýr.
Önümüzdeki 10 yýlda, dünya nüfusunun yarýsýndan fazlasý
þehirlerde yaþayacaktýr. Genelde iþ dünyasý, enerji ve alt
yapý tesislerine olan talep, iþ gücü yoðunluðu ve tüketim
açýsýndan kentsel alanlarýn büyümesinden fayda saðlamaktadýr. Þehir nüfuslarýndaki en büyük deðiþim, yeni hizmetler
sunulurken zorluklarýn artacaðý, ama tüketicilerin bu
hizmetlerden daha az maliyetle faydalanabilecekleri
geliþmekte olan ülkelerde gerçekleþecektir. Bu imkanlarý
sürdürebilmek ve sermayeleþtirmek, iþ stratejileri ve
þehirleri çalýþýlacak, iþ yapýlacak ve yaþanacak daha güzel
yerler yapacak, halka açýk-özel ortaklýklarý gerektirmektedir.
Geliþtirilmiþ imar planlarý, saðlýk hizmetleri, eðitim, su ve
temizlik hizmetleri özel sermaye olmadan gerçekleþtirilmesi
çoðu yerel hükümetin kapasitesinin ötesinde olan kentsel
önceliklerdir.
47
Devinim
Ý
nsanlar kara ve demir yollarýna, arabalara,
toplu taþýma araçlarýna ve uçaklara eriþimleri
kolaylaþtýkça hýzla artan bir þekilde mobil hale
gelmiþlerdir . Buna raðmen çoðu insan pazara, okula
veya iþe yürüyerek ya da bisikletleriyle gitmekte,
milyonlarca ton yük insanlarýn sýrtýnda veya at ve el
arabalarýnda taþýnmaktadýr. Ekonomik ve ticari
kalkýnma için, insanlarýn ve mallarýn hareketliliði
gereklidir. Devinim iþ gücünün bölünmesi, kýrsal
kesimlerin geliþmesi, hammadde ticareti, hýzlý ve
ucuz kargo ticareti ve çalýþanlarýn ulaþýmlarýnýn
hýzlanmasýna olanak saðlamaktadýr. Küresel insan
akýmý, iþ yerleri ve pazar alanlarýnýn çeþitliliðini
saðlarken, resmi ve gayri resmi bilgi ve haber
alýþveriþ kanallarýný da beslemektedir. Tüm bu
hareketlilik, enerji ve alt yapý tesisleri için büyük bir
talep yaratmaktadýr. Daha az kirlilik ve daha fazla
verimlilik saðlayan devinim, iþ dünyasý için zorlayýcý
olmakla beraber ayný zamanda bir fýrsattýr.
Ýnsanlarýn hareketliliðinin artmasý
ürün ve bilgi akýþýný hýzlandýrmakta,
enerji ve alt yapýya olan talebi arttýrmaktadýr.
yýlýnda OECD ülkeleri ithal ettiði petrolün
%54'ünü taþýmacýlýkta kullanmýþtýr. Bu rakamýn 2020
yýlýnda %62'ye çýkmasý beklenmektedir. *1
Düþük Maliyetli Deniz Taþýmacýlýðý Uluslararasý Pazarlarý Hýzlandýrýyor
Q 1997
Q
Dünya çapýnda çok az çeþitlilik göstermekle beraber
insanlarýn günlük yaþamlarýnýn yaklaþýk 1 saatini
ulaþýmlarý için harcadýklarý hesaplanmýþtýr. Ýnsanlarýn gelirleri yükseldikçe daha çok yol katettikleride
gözlenmiþtir. *2
Gemi Taþýmacýlýðý Talebi, 1975-1995 (trilyon ton-km)
YEAR
1975
HAM PETROL &
PETROL ÜRÜNLERI
15.7
DÖKME KARGO
5.0
GENEL KARGO
4.5
TOPLAM
GENEL KARGO IÇINDE
KONTEYNÝRLA TAÞÝNAN
25.2
%0.0
1980
14.7
6.6
6.0
27.3
%20.7
1985
8.3
7.2
5.6
21.1
%30.1
1990
12.6
8.5
6.5
27.6
%35.1
1995
15.0
9.4
8.1
32.5
%43.7
KAYNAK:
Dünya genelindeki enerji tüketiminin 1/5'inden insan
ve mal taþýmacýlýðý sorumludur. OECD ülkelerinde
taþýmacýlýk için kullanýlan enerji talebinin 2/3'ü yolcu
taþýmacýlýðýndan kaynaklanmaktadýr. *3
WBCSD, 2001.
Q
48
Q
1975 yýlýndan bu yana deniz aþýrý kargo taþýmacýlýðý
2'ye katlanmýþtýr. *4
Q
Nüfuslarýn hareketliliði ve kamyon þoförleri gibi
yüksek risk taþýyan bireyler, HIV/AIDS'in Güney ve
Doðu Afrika'ya yayýlmasýnda önemli birer faktörlerdir.*5
Baðlantýlar
Nakliyat sürekli olarak artmakta ve taþýmacýlýkta kullanýlan yakýtýn %43ünü
tüketmektedir. Bununla birlikte mallarýn gemi ile taþýnmasý ise malýn fiyatýna
%1den daha az ek maliyet getirmektedir. Büyük konteynerlerin kullanýlmasý,
daha büyük gemiler ve düþük yakýt fiyatlarý deniz taþýmacýlýðýnýn maliyetini
azaltýp, küresel ekonomiyi ileriye doðru taþýmaktadýr. Nakliyat, ticari ve kiþisel
hayat kalitesine deðer getirirken, çevresel ve bazý sosyal problemlere neden
olmaktadýr. Nakliye araçlarý - gemiler, týrlar, uçaklar, trenler - su ve hava kirliliðine, doðal alanlarýn bozulmasýna, göç eden türlerin hareketlerine etki etmekte
ve artan þehir nüfusu yoðunluðunda rol oynamaktadýr. (bkz. Ekosistemler). *6
Dünya'nýn Her Yerinde Seyahatler Artýyor
Seçilen Ülkelerdeki Toplam
Karayolu Trafiði, 1999
Seçilen Ülkelerdeki Karayolu Trafiði
Artýþý 1990-1999
KAYNAK:
Kitle taþýmacýlýðýn payý nerdeyse her yerde azalýrken, hava ve kara yoluyla
yapýlan seyahatler son yýllarda ciddi bir artýþ göstermiþtir.*7 Hava yoluyla
yapýlan yolculuklar son 25 yýlda yaklaþýk 3 kat artmýþtýr ve önümüzdeki 20
yýlda da 3 katlýk bir artýþ öngörülmektedir.*8 Her yýl motorlu taþýtlarýn sayýsý
dünya genelinde %3 oranýnda artmaktadýr.*9 Zengin ülkeler, düþük gelirli
Dünya Havayolu Yolcu Sayýsý,
1974-1998
KAYNAK:
Dünya Bankasý 2000.
ülkelere göre kiþi baþýna 60 kat daha fazla araca sahiptir; ancak düþük gelirli
ülkelerde araç sahibi olma oraný, son 17 yýlda 3 kat artmýþtýr. *10 Kamboçya,
El Salvador, Kore ve Tayland, 1990-1999 yýllarý arasýnda kendi sýnýrlarý
içerisindeki kara yolu trafiðini 2 kattan daha fazla arttýrmýþlardýr. (araç sayýsý
x aldýklarý ortalama yol) (bkz. Tüketim). *11
Dünya genelindeki enerji tüketiminin
1/5'inden insan ve
mal taþýmacýlýðý sorumludur.
Enerji
30
Sermaye
18
Demokrasi
56
Ulaþým Toplumun Yakýtlara Olan Ýhtiyacýný Arttýrýyor
Ulaþým Sektörü Dünya Enerji Tüketimi, 1971-1996
KAYNAK:
ÝLGÝLÝ KONULAR
IEA, 1999.
Büyüyen hareketlilik enerji kullanýmýnda, sera gaz emisyonlarýnda ve diðer çeþitli
kirlenmelerde ciddi artýþlara neden olmaktadýr. 1997 yýlýnda sadece uluslararasý
deniz taþýmacýlýðý 132 milyon ton yakýt kullanmýþtýr. *12 Dünyanýn hareket halinde
olduðunun bir göstergesi ise 1971-1997 yýllarý arasýnda dünya çapýnda hava trafiði
için kullanýlan enerji %80 ve kara yolu taþýmacýlýðý için kullanýlan toplam enerji de
yaklaþýk %120 oranýnda artmýþtýr. Karayolu taþýmacýlýðý, taþýmacýlýkta kullanýlan
enerji tüketiminin %80'ini harcamaktadýr. *13 Artan karayolu enerji ihtiyacýnýn büyük
bir kýsmý Doðu Avrupa, Çin ve Güneydoðu Asya'da oluþmaktadýr. *14
Artan hareketlilik, çalýþanlarý yollara düþürüp
ekonomik ve sosyal deðiþimleri hýzlandýran uluslararasý 24 saatlik bir iþ günü yaratmaktadýr.
Hareketlilik ayný zamanda bilgi, hastalýklar, toplumsal güvenliðine karþý tehditler ve sosyal
huzursuzluðuda taþýmakta, pazar imkanlarý ile
beraber yeni rekabet ortamlarý yaratmaktadýr.
Firmalar yakýt tasarrufu saðlayan düþük fiyatlý taþýmacýlýk ve ulaþým araçlarý yaratabilmek için
birbirleriyle yarýþýrken, sürdürülebilir ulaþým ve
taþýmacýlýk önemli bir ticari yatýrým ve yenilik alaný
olmuþtur. Verimli teknolojiler yaratmanýn yaný sýra
iþ dünyasý kolay ve eþit hareketlilik eriþiminin
kavranmasýnda toplumla beraber bir rol üstlenmektedir. Yeni teknolojiler sadece devlet kurumlarýnýn
ulaþým ile alakalý alt yapý çalýþmalarý ve enerji
kullanýmýnýn gerçek maliyetlerini ortaya çýkarmalarý
ile mümkün olacaktýr. Ticari aktiviteleri toplu
taþýma alanlarýna yakýn yerlerde konumlandýrmak,
halihazýrdaki ulaþým merkezleri arasýnda baðlantýlar
kurmak, çalýþanlarýn toplu taþýma sistemlerini
kullanmasýný teþvik etmek enerji verimliliði yüksek
olan toplu taþýmanýn kullanýlmasýný ve geliþmesini
cesaretlendirmektedir.
49
D
Ýletiþim
ünyanýn birçok bölgesine eriþimin hala kýsýtlý olmasýna raðmen telefon ve
internet eriþimleri hýzla artmaktadýr. Ýnternet kullanýmý geniþledikçe
pazarlarý ve toplumlarý birbirlerine kenetlemekte, dünya çapýnda bilgi ve
hizmet alýþ veriþini, insan ve ürünlerin hareketlerini saðlamaktadýr. Bilgi ve iletiþim
teknolojileri uygulamalarý, özel sektörün yeni yatýrýmlar hedeflemesine, iþ
akýþlarýnýn maliyetinin düþürülmesine ve stok zincirinde verimliliði arttýrmaya
yardýmcý olmaktadýr. Dijital aðlar üretimi arttýrabilir ve insanlarýn kendi hayatlarýný
etkileyecek kararlarda -doðal kaynaklarýn kullanýlmasýndan, politikaya kadar-söz
sahibi olmasýný saðlar. Bu teknolojiler geliþen dünyada milyarlarca insanýn uzak
pazarlar ve diðer çalýþanlar arasýndaki soyut engelleri kaldýrarak dünya ekonomisine katýlmalarýný saðlamaktadýr. (bkz. Ýþ Gücü) Bilgi ve iletiþim teknolojileri,
geliþmekte olan ülkeler için yeni geliþim alanlarý yaratmak açýsýndan önemli imkanlar vaat etmektedir. Þirketler, kýrsal alanlarýn düþük maliyetli kablosuz
teknolojilerle baðlantýlarýný saðlayabilmek, bilgi teknolojilerini kullanarak efektif
mikro krediler verebilmek, temel eðitim, iþ gücü eðitimi, küçük çaplý ticaret yönetimi ve zirai bilgi eriþimi için çok amaçlý internet merkezleri oluþturabilmek için yeni
ticaret modelleri yaratmaktadýr. *1 Ýnternet ayný zamanda, geleneksel üretim ve
kaynaklarýn verimliliði için alternatif iþ þekilleri oluþturamakta, ofis içi destek
hizmetleri uygulamalarýndan tüketici danýþma merkezlerine kadar, yeni hizmet
firmalarýnýn oluþmasýný saðlamaktadýr.
Bilgi ve iletiþim
teknolojilerine ulaþým
ekonomik fýrsatlar yaratmaktadýr.
QDünya
üzerinde yaþayanlarýn yarýsýndan fazlasý hayatlarýnda hiç
telefon kullanmamýþtýr. %7'sinin kiþisel bilgisayarlara eriþimi
bulunurken, sadece %4'ünün internete ulaþým imkaný vardýr. *2
50
Q
Ýnternet kullanýcýlarýnýn sayýsý 5 yýl öncesine kadar 20 milyon
iken günümüzde bu sayý 400 milyona kadar çýkmýþtýr. *3
Q
1988 yýlýnda 8 ve 1993 yýlýnda 60 ülkede internet kullanýlmakta
iken, 2000 yýlýnda bu sayý 214’e çýkmýþtýr. *4
Q
Latin Amerika'da 1998 yýlýndan beri internet kullanýcýlarýnýn
sayýsý her yýl yüzde 30'dan fazla artmaktadýr. *5
Q
Elektronik ticaret 2000 yýlý tahminlerine göre 200 milyar dolara
yaklaþmaktadýr. *6
Q
Elektronik ticarette aslan payýný oluþturan þirketler arasýndaki
ticaret, 2003 yýlýnda 1.2$ trilyondan, 10$ trilyona ulaþacaktýr. *7
Q
Amerika'da 20 saat internet eriþim ücreti aylýk ortalama gelirin
%1'ini oluþtururken, Meksika'da bu rakam %15, Bangladeþ'te
%278, ve Madagaskar'da %614'tür.
Baðlantýlar
Ýnterneti En Fazla Kim Kullanýyor?
Toplam Ýnternet Kullanýcý Sayýsý (milyon olarak), 2000
KAYNAK:
Uluslararasý Telekominikasyon Birliði, 2001.
Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da yaklaþýk 100'er milyon web
kullanýcýsý bulunmaktadýr.*9 Kuzey Amerika, yaklaþýk %30 yaygýnlaþma
oraný ile Avrupa (%14), Asya (%3), Latin Amerika (%3) ve Afrika
(%1) kýtalarýnýn önünde gitmektedir.*10 Dijital uçurumun kapanmasýyla, geliþmekte olan ülkelerin diðer ülkelere oranla daha fazla
internet kullanýcýsý barýndýracaðý tahmin edilmekte, ayrýca dünyanýn
fakir bölgelerinde internete ulaþýmýn onlarca yýl gecikeceði
öngörülmektedir.
Kablolarla Çevrili Bir Dünyanýn Oluþumu
1.000 Kiþiye Düþen toplam Bilgisayar, Telefon Hattý ve Cep Telefonu Sayýsý, 1988-1998
KAYNAK:
Geliþmekte olan ülkelerde telefon ve bilgisayar
baðlantýlarý hýzla yaygýnlaþmaktadýr.*11 Bilgi teknolojileri ve telekomünikasyon sistemleri, kalkýnmakta
olan ülkelerin geleneksel motiflerden yüksek
teknoloji ve etkili ekonomik hedeflere sýçramasýna
yardýmcý olmaktadýr. (bkz.Özelleþtirme) Fakat internet kullanýcýlarýndan eðitimli olmalarý beklenmekte
ve Güney Asya ve Sahara Afrikasý'ndaki eðitim problemlerinin önlenmesinde güçlükler çekileceði
öngörülmektedir. (bkz.Eðitim)
ÝLGÝLÝ KONULAR
Dünya üzerinde yaþayanlarýn yarýsýndan fazlasý hayatlarýnda hiç
telefon kullanmamýþtýr. %7'sinin kiþisel bilgisayarlara eriþimi
bulunurken, sadece %4'ünün internete ulaþým imkaný vardýr.
Ýnternet Servis Saðlayýcýlarý Dünyada Hýzla Çoðalýyor
Her 10.000 Kiþiye Düþen Ýnternet Sahipliði, 1994-2000
KAYNAK:
Dünya genelinde yapýlan çalýþmalarýn sonucunda her 10,000 bireye
düþen internet servis saðlayýcýlarýnýn sayýsý 1996'dan 2000'e %500
çoðalmýþtýr. 10,000 bireye 1000 servis saðlayýcýsýnýn düþtüðü yüksek
gelirli ülkelerin etkisinin büyük olduðu bu çalýþmada, orta gelirli
ülkelerde 10,000 bireye 13 servis saðlayýcýsý düþmektedir ve düþük
gelirli ülkelerde 10,000 bireye 0.5 servis saðlayýcýsýnýn düþtüðü
gözlemlenmiþtir. *12 Latin Amerika ve Karayipler gibi bölgesel istisnalarýn görüldüðü ülkelerde 10,000 bireye 30 servis saðlayýcýsý
düþmektedir. Geliþmekte olan bölgelerde her bir baðlantýnýn birden
fazla birey tarafýndan kullanýldýðý tahmin edilmektedir.
Sorumluluk
58
Demokrasi
56
Eðitim
24
Ýletiþim devrimi doðal kaynak tabanlý ekonomiden, bilgi tabanlý
ekonomiye geçiþi hýzlandýrmaktadýr. Dijital teknolojiler; iþlem verimliliðnde, geliþmiþ üretim kontrollerinde, kaðýda alternatif çözümlerde ve
enerji verimliliði önemli olan üretim ve lojistik çözümlerinde, iþ
dünyasýnýn çevreye daha duyarlý hale gelmesini ve tüketicinin ekolojik
dengeyi korumayý amaçlayan ürünlere yönelmesini saðlamaktadýr.
Iletiþim sayesinde dünyanýn fakir bölgeleri uluslararasý ekonomiyle
tanýþmakta, bu bölgeler giriþimci ve eðitim olanaklarýna kavuþmaktadýr. Ýnternetin yaratýcý kullanýmýnýn eðitime yönelik uygulamalar ile
desteklendiði ve düþük masraflý, güneþ enerjisi ile çalýþan kablosuz
aygýtlarýn kullanýldýðý geliþmekte olan ülkelerde gelir artýþý gözlemlenmektedir. Geliþen iletiþim teknolojileri iþ dünyasý, hükümetler ve sivil
toplum arasýndaki iletiþimi güçlendirmekte ve bilgi paylaþýmýný kolaylaþtýrýrken insanlar, þirketler ve uluslararasýndaki adil güç dengesini
kurmaya yardýmcý olmaktadýr. Ama, internet olumsuz etkilerede yol
açabilmektedir. Düþük masraflar ve baþarýlý ekonomik geliþim,
sürdürülebilir üretim ve tüketim, olumsuz çevresel etkilerin de
artmasýný önlemek için ürün ve üretim þekillerinin yenilenmesi gerekmektedir. Ayrýca dijital teknolojilerin geniþ alanlara ulaþýmý için
gereken adýmlarýn atýlmamasý internet tekellerinin kuvvetlenmesine ve
varolan eþitsizliklerin yaygýnlaþmasýna yol açabilmektedir.
51
Ý
Ýþ Gücü
þ gücü küresel olarak artmakta ve geliþen
ekonomiler tarým tabanlý ekonomilerden
üretim ve hizmet tabanlý ekonomilere
doðru geçmektedir. Bu geçiþin olumlu sonuçlarýnýn bir parçasý olarak daha çok kadýn kayýt
dýþý olarak çalýþtýklarý iþ kollarýndan resmi olarak
çalýþtýklarý sektörlere hareket etmektedirler.*1
2025 yýlýna kadar emek gücünde görülmesi planlanan toplam büyümenin çoðu düþük ve orta
gelirli ülkelerden kaynaklanacak ve bu yeni
çalýþanlarýn birçoðu üretim, teknoloji ve bilgi
bazlý endüstrilerin talep ettiði yeteneklere ihtiyaç
duyacaklardýr. Küresel rekabetin getireceði
serbest ticaretin yaygýnlaþmasý, doðrudan
yabancý yatýrým ve özelleþtirme, üretimin dýþ
kaynaklara býrakýlmasý, ihracatla baðlantýlý
aktivitelerin artmasý vb etkenler dünya etrafýndaki çalýþanlar için ortak bir gelecek
belirlemektedir. Bazý alanlarda iþten çýkartmalar,
bazý alanlarda ise iþe alýmlar gerçekleþecektir.
Fakat bu deðiþimler ayný zamanda eðitimin
iþçilere saðladýðý avantajlarý arttýracak, kadýnlar
için yeni imkanlar yaratacaktýr. *2
Emek Piyasasýnda Cinsiyet Ayrýmý Ortadan Kalkýyor
Kadýn Ýþgücünün Nüfusa Oraný, 1990-2000
KAYNAK:
ILO, 2001.
Bayanlarýn iþ gücüne katýlýmý Orta Doðu ve Kuzey Afrika'da en az düzeyde, Sahara Afrikasý'nda ve
Asya Pasifik ekonomilerinde ve Norveç ile Ýsveç'te ise en fazladýr. Birçok ülkede çalýþan kesimde
erkelerin oraný %60-70 arasýnda deðiþmektedir. Erkekler kadýnlara oranla daha çok iþ sahibidir.
Çalýþanlar arasýndaki cinsiyet ayrýmý geliþmiþ ülkelerde ortalama %18, geçiþ ekonomilerinde sadece
%12 ve Orta Asya ve Kuzey Afrika'da ise %36'dýr. International Labour Organization (ILO)Uluslararasi Isgucu Organizasyonu'nun 1990'lar için elinde verilerini bulundurduðu 59 ekonominin
çalýþanlarýnýn nüfusa oranýnda erkeklerin oraný azalmýþ, bayanlarýn oraný artmýþtýr. Birçok ülkede,
çocuk yetiþtirme, meslek seçeneklerinin azlýðý, düþük seviyedeki eðitim ve yaþtan dolayý iþten
çýkarma yüzünden kadýnlarýn erkeklere göre iþsizlik oranlarý daha fazladýr. (bkz. Eðitim) *3
Ekonomiler hizmet tabanlý olmaya devam ettikçe
kadýnlar iþ gücünün büyüyen bir parçasý olmaktadýr.
Q
Q
52
Geliþmiþ ülkelerde, 2000-2025 yýllarý
arasýnda, çalýþan nüfusun (15-60 yaþlarý),
740 milyondan 690 milyona düþeceði, fakat
geliþmekte olan ülkelerde çalýþan nüfusun
%43 artarak yaklaþýk 3 milyardan 4 milyara
çýkmasý beklenmektedir. *4
Kadýnlarýn yaklaþýk %50'si iþ gücünde
resmi olarak bulunmakta ve toplam iþ
gücünün üçte birini oluþturmaktadýr. Fakat
toplam ücretin beþte birinden daha azý
kadýnlara gitmekle beraber, benzer iþlerde
kadýnlar erkeklerin kazandýklarýnýn üçte
ikisini kazanmaktadýr.*5
Q
1998 yýlýnda, OECD ülkelerindeki hizmet
sektörü toplamý tüm iþ alanlarýnýn
%64'ünü oluþturmaktadýr. *6
Q
OECD 2000 yýlý tahminlerine göre bilgi ve
iletiþim teknolojileri sektöründe Amerika'da
850,000, Avrupa'da ise 2 milyon teknik
eleman açýðý bulunmaktadýr.*7
Baðlantýlar
Kadýnlar Ýçin Yeni Fýrsatlar Doðuyor
Deðiþik Sektörlerde Yer Alan Ýþ Gücü Yüzdesinin GSMH ile karþýlaþtýrýlmasý,
1996-1997
KAYNAK:
Dünya Bankasý, Dünya Kalkýnma Göstergeleri, 2000.
Ekonomiler geliþtikçe, tarýmda çalýþan nüfus azalmakta, ileri beceriler ve eðitim gerektiren
endüstri ve servis sektörlerinde çalýþanlarýn sayýsý artmaktadýr. Ekonomik zenginliðin
paylaþýmý, çalýþýlan sektörlerle çok yakýndan ilgilidir. Asya, Pasifik ve Sahara Afrikasý
ülkelerinde kadýnlarýn daha çok tarým sektöründe çalýþtýklarý gözlenirken geliþmiþ veya
geliþmekte olan ülkelerde erkeklerin tarým sektöründe çalýþtýklarý görülmektedir. Dünya
genelinde erkek nüfus çoðunlukla endüstri sektöründe ve kadýn nüfus servis sektöründe
çalýþmaktadýr. *8 OECD ülkelerinde üretimde çalýþan kadýnlarýn erkeklere oraný 0.35:1, servis
sektöründe 1:1 iken saðlýk ve eðitim benzeri sosyal servislerde kadýnlarýn sayýsý erkeklerden 1.8:1 oranýnda yani daha fazladýr. *9
Gençleri Ýþe Almak Uzun Dönemli Geliþmeyi ve Ýstikrarý Arttýrýyor
Genç Nüfus Oranlarý
KAYNAK: ILO, 2001.
Birçok ülkede genç (15-24 yaþlarý) nüfusun iþsizlik oraný, yetiþkin (25-65
yaþlarý) nüfusun iþsizlik oranýndan daha yüksektir. Genç kadýnlarda,
genç erkeklere oranla daha fazla iþsizlik gözlenmektedir. Genç nüfusun
istihdamý ulusal ve uluslararasý kalkýnma için büyük önem taþýmaktadýr.
Genç yaþlardaki iþsizlik gelecekteki iþ imkanlarýný ve sosyal kaynaþmayý
negatif etkileyerek toplumda huzursuzluk yaratmaktadýr. *10
Geliþmiþ ülkelerde çalýþan nüfusun 2000-2025 yýllarý arasýnda
yaklaþýk 740 milyondan 690 milyona düþeceði,
fakat geliþmekte olan ülkelerde ise çalýþan nüfusunun
yaklaþýk 3 milyardan 4 milyara çýkacaðý tahmin edilmektedir.
H1B Vize Kotasý, 1992-2000
YIL
KOTA
DURUM
1992
65,000
Tamamlanmadý
1996
65,000
Tamamlanmadý
1998
65,000
Eylülde doldu
1999
115,000
Haziranda doldu
2000
195,000
Martta Doldu
KAYNAK:
Amerika Adalet Departmaný, 1998; OECD, 2001.
Bilgi teknolojileri yoðun profesyonel hizmetlerde ve hýzla geliþen yeni iþ alanlarýnda eðitimli iþ gücüne olan talep her geçen gün artmaktadýr. OECD
ülkelerindeki ücret ve iþsizlik verilerine bakýldýðýnda, eðitimli iþ gücünde açýk
görülmemesine raðmen üye ülkelerin donanýmlý emek gücü göçüne izin verildiði
görülmektedir. *11 Son yýllarda Amerika Birleþik Devletleri eðitimli nüfusun ülkeye
göçünü kolaylaþtýrmaya yönelik benzer uygulamalarýn yardýmýyla kotasýný kýsa
sürede doldurulmuþtur.
Eðitim
24
Sermaye
18
Devinim
48
Donanýmlý Emek Gücü Ýthalatý Artýyor
Özel Ýþçiler Ýçin Verilen
Amerikan Vizesi, 1985-1999
ÝLGÝLÝ KONULAR
Günümüzün rekabete açýk entegre ekonomilerinde
vasýflý emek gücü artýþý- özellikle kadýnlar- iþ hayatýnýn
geleceði için büyük önem taþýmaktadýr. Çalýþanlarýn
kapasitesi geleneksel eðitimin yaný sýra yetiþkin ve iþçi
eðtimine yönelik uzun vadeli kariyer ve eðitim programlarýyla desteklenmelidir. *12 Ýþçilere yapýlan yatýrým
yaþam standartlarýný iyileþtirirken, üretimi arttýrmakta,
müþteri tabanýný geniþletmektedir. Rekabete açýk emek
gücü pazarlarýnda iþ kalitesinin, annelik haklarýnýn,
esnek çalýþma saatlerinin, çocuk bakým olanaklarýnýn ve
kariyer eðitimlerine yönelik fýrsatlarýn sunulduðu
þirketler vasýflý iþçileri kolaylýkla istihdam edebilmekte,
ayrýca sahip olduklarý iþ gücünü kaybetmemektedirler.
Ticaretin ve uluslararasý þirketlerin artmasý farklý etnik
özelliklere sahip bir emek gücünü beraberinde
getirmektedir. Þirketlere büyük avantajlar saðlayabilecek olan bu iþ gücü uluslararasý pazarlarýn ihtiyaçlarýný
anlayabilecektir. Ayrýca bu iþ gücü, þirketin sürekli
büyüyen tüketici ve pazar operasyonlarýný þekillendirebilecek özelliklere sahiptirler.
53
Roller ve
Sorumluluklar
Demokrasi
Sorumluluk
Özelleþtirme
54
ÇALIÞMA ÝZNÝ ALABÝLMEK
Firmalar, ulusal ticaret kurallarý ve standartlarýyla birlikte uluslararasý anlaþmalarý, iþ
ilkelerini, ulusal ve uluslararasi sivil toplum
standartlarýný karþýlamak zorundadýrlar. Halk
ve birçok hükümet, toplumsal sorumluluk
üstlenen firmalara sadýk kalmakta - temel
ihtiyaçlarý karþýlayan, demokrasiyi
destekleyen, bilgi paylaþýmýnda bulunan,
toplumu içine dahil eden ve incelemelere
açýk olanlarýn ilerlemesini desteklemektedir.
55
Demokrasi
G
ünümüzde, tarihte hiç olmadýðý kadar çok insan,
seçim ile baþa gelen demokratik hükümetlerin
çatýsý altýnda yaþamaktadýr. Birçok ülkede,
devlet kontrollü ekonomilerden pazar tabanlý ekonomiye
geçiþ, istikrarlý iþletme ortamlarý ve uluslararasý iþ rekabetine olanak veren bir takým kurallar yaratmaktadýr.
(bkz. Özelleþtirme). Ülkeler, uluslararasý yönetim þekillerini, insan haklarý standartlarýný ve çevreyi korumaya
yönelik normlarý benimsemekte ve Dünya Ticaret
Organizasyonu (WTO) üyeliðine hak kazanmaktadýr.
Demokrasiler bilgilendirilmiþ toplum, sivil toplum örgütleri (STK) ve baðýmsýz basýn gibi toplumda yozlaþmayý
önleyecek elemanlardan da fayda saðlamaktadýr. (bkz.
Sorumluluk). Günümüzde yozlaþmayý azaltmaya yönelik
demokratik giriþimlere destek olmak, sürdürülebilir
kalkýnmayý ilerletmek ve hükümetlerin saydamlýðýný ve
hükümete katýlýmý arttýrmak kalýcý hedeflerimizden biri
haline gelmiþtir.
Politik Haklar ve Sivil Hürriyetler Artmakta
Tüm Ülkeler Özgürlük Sýralamasý, 1985-2001
KAYNAK:
Freedom House, 2001.
2001 yýlýnda, dünyanýn 86 ülkesi daha geniþ politik haklardan ve sivil
hürriyetlerden yararlanabilir hale gelmiþtir. 86 ülkenin toplumlarý Freedom
House tarafýndan yapýlan yýllýk ankette ülkelerini "Baðýmsýz" olarak nitelendirmiþtir. Anket, sadece politik alt yapýyý deðil vatandaþlarýn sahip olduðu
politik haklar ve sivil hürriyetleri de gözönüne almaktadýr. 58 ülkenin "kýsmen
baðýmsýz" vatandaþlarý kýsýtlý politik haklara ve sivil hürriyetlere sahiptir. Kýsýtlý
politik haklar ve sivil hürriyetler zayýf kanun, tek partili demokrasilerde ve dini
ve etnik baskýlar sonucu ortaya çýkmaktadýr. Temel politik haklarýn ve sivil
hürriyetlerin yasak olduðu 48 ülke "Baðýmsýz deðil" olarak sýnýflandýrýlmýþtýr. *1
Demokrasi yayýlmakta,
yayýlýrken de pazar ekonomileri için
durumu geliþtirmektedir.
Özgürlük Yayýlmakta, Fakat Sivil Hürriyetler Hala Çok Hassas
Özgürlük Haritasý, 2001
KAYNAK: Freedom House, 2001.
Dünya nüfusunun özgür bir þekilde yaþayan kesimi 1981'de
%36'lýk paya sahipken, bu oran 2001'de %41'e yükselmiþtir.
Dünya nüfusunun temel politik haklardan ve sivil hürriyetlerden yoksun kesiminin oraný ise %43'ten % 36'ya düþmüþtür.
Seçimle baþa gelen hükümetlerin etkileri pozitif olurken, 66
56
ülkede sivil hürriyetlerle ilgili geliþmeler politik haklarla ilgili
düzenlemelerin gölgesinde kalmaktadýr. *2 Özgürlükle saðlanan
kazançlar özellikle kanunlarý ve düzeni saðlamak için genelde
demokratik olmayan yollara baþvurmaya neden olan finansal ve
sosyal krizlerle tehdit edilmektedir.
Özgür Toplumlar Daha Hýzlý Büyümektedir
Q
1950 yýlýnda dünyadaki toplam 154 ülkenin 22'si
(%14,3) demokratik iken, bu sayý 2000'de
toplam 192 ülkenin 119'unun (%62) demokratikleþmesiyle artýþ göstermiþtir. *3
Q
Ýnsan Haklarý Beyannamesi'ndeki 6 önemli
maddeyi onaylayan ülkelerin sayýsý, 1990-2001
yýllarý arasýnda toplam ülke sayýsýnýn
%10'undan %50'sine çýkmýþtýr.*4
Q
Q
Varlýk ve Özgürlük Sýnýflamasý, 2001
KAYNAK:
Freedom House, 2001.
En özgür ülkelerde kiþi baþýna düþen GSMH, az özgür ülkelere kýyasla nerdeyse 7 kat daha
fazladýr. Kiþi baþýna düþen GSMH’sý 15.000$’dan yüksek olan ülkelerin neredeyse tümü
5.000-15.000$ arasýnda olan ülkelerin ise çoðunlukla özgür olduklarý gözlenmektedir.(bkz.
Sermaye). Daha özgür olan ülkeler daha hýzlý büyüme göstermektedir. Bu durum yýlda kiþi
baþýna 5,000$'dan az geliri olan en az özgür ülkelerde bile aynýdýr. (Benin, Bolivya, Dominik
Cumhuriyeti, El Salvador, Hindistan, ve Papua Yeni Gine) Kiþi baþýna GSMH'sý 5,000$ az
olan ülkeler arasýnda özgür, kýsmen özgür, ve özgür olmayan ülkelerin 1990-1998 yýllarý
arasýndaki büyüme oraný sýralý olarak %3,23, %1,47, ve %1,41'dir.*7 Çin örneðindeki gibi,
özgür olmayan olarak sýnýflandýrýlan ancak yüksek ekonomik büyüme oranlarýna sahip
ülkeler çok ender rastlanan bir durumdur.
1980'de 85 ülkenin katýlýmcýsý olduðu General
Agreement on Tariffs and Trade (GATT) ve
WTO'nun üye ülke sayýsý 1999'da 134'e
yükselmiþtir. *5
Dünya ihracatýnýn %71'i, WTO'nun kriterleri
doðrultusunda gerçekleþtirilmektedir;
geliþmekte olan ülkelerin bu ihracattaki paylarý
giderek artmaktadýr. *6
1950 yýlýnda dünyadaki toplam 154 ülkenin
22'si demokratik iken, bu sayý 2000'de toplam 192 ülkenin
119'unun demokratikleþmesiyle artýþ göstermiþtir.
ÝLGÝLÝ KONULAR
Sorumluluk
58
Eðitim
24
Ýletiþim
50
Ýyi Politika = Ýyi Ekonomi
Kapasite Kullaným ve GSMH Geliþim Ýliþkisi
KAYNAK:
Makroekonomik politikalarýnda deðiþiklik yapan, sosyal
hizmetler, resmi iþler, bankacýlýk gibi kurumsal reformlar ve
genel düzenlemeler yapan hükümetler, kiþi baþýna düþen
GSMH'sýnda daha hýzlý bir artýþ göstermektedir.*8 Seçimle seçilen
demokrasiler, daha özgür kentsel kurumlarla, çok çeþitli aktif bir
medyayla, güçlendirilmiþ bir adalet sistemiyle ve özel mülk
haklarýyla paralellik göstermekte ve uzun vadeli ticari faaliyetler
için saðlam bir zemin oluþmaktadýr.
Demokratik toplumlar güvenli ticaret faaliyetleri, yatýrým ve geliþim
için gerekli ortamlarý sunmaktadýr. Bu tarz toplumlarda þirket
paydaþlarý ve hissedarlar, kurumlarýný uluslararasý yüksek bir standarda taþýmaktadýrlar. Diktatör hükümetlerle iþ ortaklýklarý,
uluslararasý bir sivil toplum örgütü (STK) aðý tarafýndan incelenmektedir. Bu incelenme demokratik olmayan ülkelerde etik þirketlerin
faaliyetlerini zorlaþtýrýrken, firmalarýn iþletme lisanslarýný ülkelerinde
ve ülke dýþýnda riske atmaktadýr. Þirketler bu noktada zor bir soru ile
karþýlaþmaktadýrlar: Bölgesel ve uluslararasý itibarlarýný riske atmak
pahasýna demokratik olmayan ortamlarda çalýþmalarýný sürdürmeli,
hatta deneyimleri ile bu demokratik deðiþimi desteklemeli midirler?
Sonuç olarak demokrasiye yöneliþ, adil ve þeffaf bir yönetim ve küresel iþ yapma standartlarýnýn geliþimi firmalar için uzun vadede
itibarlarýný ve özgürlüklerini devam ettirebilmeleri açýsýndan çok
önemlidir.
57
Sorumluluk
S
ivil toplumun hükümet ve ticari iþler üzerinde
sürekli artan bir etkisi vardýr. Birçok sivil toplum
örgütü (STK), ticari aktivitelerin ve hükümet
Sivil Toplum Örgütlerinin Doðuþu
Sivil Toplum Örgütleri Adedi, 1951-1999
faaliyetlerinin halk için daha þeffaf, yasalara ve þirket
paydaþlarýna, müþterilerine karþý daha sorumlu bir
þekilde yapýlmasýna odaklanmaktadýr. Küresel ticari
faaliyetler; iyi organize olmuý, medyayý takip eden,
hissedarlara benzer þekilde aktif ve internetle birbirlerine
baðlý STK'lar tarafýndan incelenmektedir. (bkz. Ýletiþim).
Bazý þirketler toplumun bu ilgisine sosyal ve çevresel
performanslarýný bildirerek ve toplumun kaynak kullanýmý,
enerji ve çevre ilgisine yönelik yaratýcý ürünler ve
hizmetler sunarak karþýlýk vermektedir. Diðer grup þirketleri ise, faaliyet kararlarýný þirket paydaþlarýyla almakta,
kurumsal deðiþimleri kolaylaþtýrmak, tabaný geliþtirmek,
saygýnlýðý korumak ve yeni oluþan pazarlarda iþletim
lisansý almak için STK'larla ortaklýklar kurmaktadýrlar.
KAYNAK:
Union of International Associations, 1999.
Uluslararasý Dernekler Birliði (UIA) tarafýndan bildirilen rakamlara göre,
1985 yýlýndan bu yana STK'larýn sayýsý iki katýndan fazla artmýþtýr.
Günümüzde 40,000'den fazla organizasyon insanlarýn sosyal çýkarlarýný
ve çevreyi geliþtirmek için çalýþmaktadýr.*1 Resmi olmayan rakamlara
göre uluslararasý STK'larýn sayýsýnýn 1 milyondan fazla olduðu tahmin
edilmektedir.*2 STK'larýn büyümesine en büyük katký yýllýk 150$ milyar
olan baðýþlardýr; bu baðýþlarýn yaklaþýk %80'i kiþisel baðýþlardan ve
miraslardan, vakýflardan ve þirketler tarafýndan yapýlmaktadýr.*3
Sivil toplum, hükümetten ve
iþ dünyasýndan daha fazla sorumluluk
ve þeffaflýk istiyor.
Q
58
Tüm kalkýnma yardýmlarýnýn yaklaþýk %10'u
STK'lar tarafýndan kanalize edilmekte ve ilerliyen
yýllarda bu oranýn artmasý beklenmektedir. *4
Q
Günümüzde 2,091 STK Birleþmiþ Milletlerde
danýþman pozisyonunda bulunmaktadýr. Bu sayý
1991'de 928, 1948 yýlýnda ise sadece 41'di. *5
Q
Yaklaþýk olarak 2,000 þirket gönüllü olarak
ekonomik, sosyal ve çevresel politika, faaliyet ve
performanslarýný bildirmektedirler. Bu þirketlerin
100 tanesi uluslararasý yeni bir standart kullanmaktadýr. *6
Q
Sosyal olarak sergilenen müþterek fonlarýn sayýsý
Amerika Birleþik Devletleri'nde 1999 yýlýnda
168'ken, 2001 yýlýna gelindiðinde 230'a çýkmýþtýr.*7
Q
Amerika Birleþik Devletleri'nin yönettiði yatýrým
amaçlý varlýklarýn toplamý 1999'dan 2001'e kadar
%22 artmýþtýr; ayný periyotta profesyonel yöne
tim altýndaki sosyal olarak sergilenen varlýklar
ise %36 artmýþtýr. *8
Hissedarlar Kurumsal Sorumluluða Iþýk Tutuyor
Amerikan Hissedarlarýnýn Sosyal Konulardaki Resmi Kararlarý , 1973-2000
SOURCE:
IRRC, 2001b.
Ýnternet yoluyla bilgiye eriþim halkýn hisse senedi piyasasýna katýlýmýný arttýrmýþtýr.
Daha geniþ bir kurumsal sosyal sorumluluk tanýmý hissedar etkinliðini, kurumsal
ifþa baskýlarýný ve yeni yatýrým stratejilerinin artmasýný saðlamaktadýr. *9 Açýklama
gerektiren ve hissedarlara daha fazla güç veren düzenlemeler, dünya hisse senedi
pazarlarýnda yayýlmaktadýr. The Investor Responsibility Research Center, sosyal
konularda (çeþitlilik, insan haklarý, çevre, eþit istihdam, ve çalýþma standartlarý
gibi) 1973 yýlýndan itibaren Amerika Birleþik Devletleri'nde hissedarlarýn kararlarýný
takip etmiþ, alýnan kararlarýn %3'ünün tekrar gözden geçirilmesi gerektiðine
hüküm vermiþdir. Hissedarlara sunulan bu çözümlerin ortalamasý istikrarlý olarak
artmýþ, 1970'lerde %5, günümüzde ise %9'lara kadar yükselmiþtir. *10
Yozlaþma ile Mücadele: Hem Ýþ Dünyasý Hem de Toplum Ýçin Kazan-Kazan
Transparency Intenational’in Verilerine Göre Yozlaþma Endeksi, 2001
ÜLKE
SÝRALAMASÝ
YOZLAÞMA
ENDEKSI
ÜLKE
SÝRALAMASÝ
YOZLAÞMA
ENDEKSI
1.
Finlandiya
9.9
91.
Bangladeþ
0.4
2.
Danimarka
9.5
90.
Nijerya
1.0
3.
Yeni Zellanda
9.4
88.
Uganda
1.9
4.
Ýzlanda
9.2
88.
Endonezya
1.9
4.
Singapur
9.2
84.
Kenya, Bolivya
Kamerun,
Azerbeycan
2.0
KAYNAK:
Ticari Tescil Prosedürü: Gelir ve Yozlaþma Ýliþkisi , 1999
Transparency International, 2001.
Transparency International tarafýndan oluþturulan The Corruption
Perceptions Index'i sivil toplum incelemelerine bir örnek teþkil etmektedir.
Kendi ülkeleri dýþýnda yaþayan üst düzey yönetici ve uzmanlar incelenerek,
Transparency International tarafýndan ülkeler 10'dan (hayli temiz) 0'a (hayli
rüþvetçi) doðru sýralanmýþtýr. OECD ülkeleri Rusya dýþýnda genel olarak üst
sýralarda yer almaktadýr. Endonezya, Kenya, Nijerya, ve Pakistan gibi
KAYNAK:
Günümüzde 2,091 STK Birleþmiþ Milletlerde
danýþman pozisyonunda bulunmaktadýr;
bu sayý 1991'de 928,
1948 yýlýnda ise sadece 41'di.
Sosyal Sorumluluk Yatýrýmlarý Çýtayý Yükseltiyor
Sosyal Olarak Ýzlenen Fonlar (Deðiþken Yýllýk Ödemeler Hariç) 1991-2001
KAYNAK:
geliþmekte olan ülkeler ise 2.5 puanýn altýnda kalarak alt sýralarda yer
almýþlardýr.*11 Yolsuzluk sakýncalý ve çok pahalýdýr. Ölçüsüz ticaret düzenlemeleri yüksek oranlarda yolsuzlukla iliþkilidir ve çoðunlukla fakir ülkelerde
görülmektedir (bkz. Demokrasi). Bunun gibi karýþýk prosedürlü sistemler
yeni iþ alanlarýnýn ve rekabetin geliþimini yýldýrmakta ve gücün kötüye
kullanýlmasýnda pay sahibi olmaktadýr.*12
Strategic Insight Mutual Fund Research & Consulting LLC, 2001.
Sosyal kriterlere dayanan yatýrýmlar Avrupa, Amerika Birleþik Devletleri, Ýngiltere
ve Japonya'da artmaktadýr. Yatýrým yapýlan varlýklarýn bir kýsmý sosyal sorumluluk
alanýnda kendilerini açýkça pazarlayabilecekleri müþterek fonlardýr. Son 10 yýlda
Amerika Birleþik Devletleri'nde fonlarýn sayýsý ve yönetim altýndaki varlýklarý,
yaklaþýk olarak 5 kat artmýþtýr.*13 Sosyal fonlarýn sayýsý 1990'larda Ýngiltere'de 2
katýna, toplam varlýklarý ise 10'a katlanmýþtýr.*14 1999 yýlýnda Amerika Birleþik
Devletleri'nde en yaygýn yatýrým alanlarý tütün (%96), kumar (%86), silah (%81),
alkol (%83), ve çevreydi (%79).*15 2001 yýlýnda Amerika Birleþik Devletleri'ndeki
2.34$ trilyon portföyün %12'si sosyal kriterlerle uyuþmaktadýr.*16
ÝLGÝLÝ KONULAR
Ýletiþim
50
Tüketim
28
Sermaye
18
Þirketler ve hükümet çalýþmalarýnda toplumun
katýlýmýnýn artmasý, çevresel ve sosyal faaliyetlerin
yayýnlanmasýna yönelik yatýrýmcýlarýn üzerindeki
baskýlar sivil toplum örgütlerinin sayý ve etkinlik
bakýmýndan artmasý ile oluþmaktadýr. Sivil toplum iþ
dünyasýna toplum, hükümet, diðer iþ dallarý ve yerel
topluluklarla olan iliþkilerinde daha açýk ve þeffaf olmasý
yönünde bir baský yaratmaktadýr. Uluslararasý STK'lar,
þirket aktivitelerinin dünyanýn neresinde olurlarsa
olsun, þirket paydaþ ve hissedarlarýnýn incelemesi
altýnda olmasýný saðlamaktadýrlar. Þirketlerin, uzak
mesafe-lerde bulunan pazarlarda ve arz zincirinlerinde,
yeni teknoloji ve ürünlerin piyasaya sürülmesinde
sorumluluk sahibi olmadan hareket etmesi, þirketin
itibarýnýn sarsýlmasýna, iç piyasadaki rekabetten zarar
görmesine ve hisse senedi pazarlarýndaki rekabet
pozisyonunu olumsuz etkilenmesine neden olmaktadýr.
Þirketler paydaþlarla aktif iletiþim ve belgelenmiþ iyi
performans iþletme lisanslarýný koruyabilir, ürün ve
hizmet yeniliklerini kolaylaþtýrabilir, kanuni yükümlülükleri azaltabilir ve ticaret stratejilerini iyileþtirebilirler.
59
Özelleþtirme
G
eçen on yýlda orta ve düþük gelirli ülkelerde yapýlan özel sektör yatýrýmlarý hýzla
artmakta ve hükümet kalkýnma bütçesi
küçülmektedir. Ekonomi alanýnda reform yapmak,
eksikliklerini azaltmak, yatýrýmlarý çekmek, liberalleþmek hisse senedi pazarlarýný geniþletmek ve
verimliliði arttýrmak isteyen hükümetler,
özelleþtirmeyi daha çok talep etmektedirler.
Devlet kuruluþlarýnýn adaletli bir þekilde özelleþtirilmesi finansal pazarlarýn olgunlaþmasýna da
yardým etmektedir. Orta ve düþük gelirli ülkelerde,
birçok altyapý tesisini devletin iþletmesine raðmen
özelleþtirmeye önayak olan ülkelerin sayýsý, özel
sektörün katýlýmýyla gerçekleþtirilen toplum
projelerinin sayýsý ve özel sektör yatýrýmlarýnýn
düzeyini arttýrmaktadýr. Özel sektör ayrýca, iþçi
haklarý, kaynaklarýn verimli kullanýlmasý ve çevresel güvenlik konularýnda yeni oluþan ekonomilere
ve geçiþ ekonomilerine en iyi uygulamalarý
getirmektedir.
Geliþmekte Olan Ülkelerde Özel Sektör Yatýrýmlarý Devlet Yardýmlarýný Gölgede Býrakýyor
Geliþen Ülkelerde Çeþidine Göre Yabancý Yatýrým Girdisi , 1990-2000
KAYNAK:
Dünya Bankasý, 2000; Dünya Bankasý, 2001.
1990'larda hükümetlerin kendi aralarýnda verdikleri kalkýnma yardýmlarý yaklaþýk olarak
üçte bir oranýnda düþmüþtür. Özel sermaye akýþý ( çeþitli portföyler: yabancý finansal
varlýklar veya borçlanma vb.) 1990'lý yýllarýn baþýnda artmýþ, ancak takiben düþmeye
baþlamýþtýr. Doðrudan yabancý yatýrýmlar ise tüm bu dönem boyunca hýzla artmýþtýr.
1997 Asya mali krizi özel sermaye akýþlarýnýn dalgalanmasýna neden olmuþtur.
Artan özel sektör yatýrýmlarý
ekonomik kalkýnmayý
finanse etmektedir.
Q
2000 yýlýnda geliþmekte olan ülkelere yapýlan denizaþýrý kalkýnma
yardýmý 53.1$ milyar ve yabancý yatýrýmlar ise 120$ milyarý bulmuþtur.
Geliþmekte olan ülkeler, uluslararasý yabancý sermayenin yaklaþýk
olarak dörtte birini almaktadýr. *1
Q
1979 ve 1998 yýllarý arasýnda, yabancý yatýrýmlarýn miktarý dünya
GSMH'sýndan neredeyse 7 kat, dünya mal ve hizmet ihracatýndan ise 4
kat daha hýzla artmýþtýr. *2
Q
Geliþmekte olan ülkelerde yabancý yatýrýmlar 1990'da yaklaþýk 24$
milyarken, 2000 yýlýnda 178$ milyara yükselmiþtir. Bu sürede kalkýnma
yardýmlarý 55$ milyardan 39$ milyara düþmüþtür. *3
Q
1988 ve 1995 yýllarý arasýnda devletlerin sahip olduðu iþletmelerin
satýþýndan ele edilen gelir 2.6$ milyardan, 21$ milyara yükselmiþtir.
Latin Amerika ve Doðu Asya göreceli olarak %51 ve %21 ile en büyük
özelleþtirme gelirlerini oluþturmaktadýrlar.*4
Q
60
1999 yýlýnda Arjantin, Brezilya, Hindistan, Polonya ve Rusya'da ana
sektörlerin (petrol, madencilik, tarým ve ormancýlýk) özelleþtirilmesi ile
18.1$ milyarlýk (toplamýn %41'i) bir gelir elde edilmiþtir.*5
Sermaye En Fakir Ülkelere Uðramýyor
Düþük ve Orta Gelir Ekonomi Ülkelere
Özel Sermaye Akýþý, 1990-2000
KAYNAK:
1997 yýlýnda, 15 ülke geliþmekte olan orta gelirli devletlerin
özel sermaye akýþýnýn %83'ünü oluþturmuþtur - aslýnda
artan sermaye akýþý ülkeler arasý gelir uçurumunu arttýrmaktadýr. 1990'larda, Orta Doðu ve Kuzey Afrika, Sahara
Afrikasý ve Güney Asya özel sermaye akýþýnýn ve yabancý
yatýrýmýn %5'inden azýný almýþtýr. *6
Hangi Sektörler Özelleþtiriliyor?
Latin Amerika ve Doðu Asya Sermayeyi Çekiyor
Geliþmekte Olan Ülkelerde Önemli Sektörlerin
Özelleþtirme Yüzdesi 1999
KAYNAK:
Geliþmekte Olan Ülkelerde Özelleþtirilmiþ veya Kýsmi Özelleþtirilmiþ
Atlyapý Projelerine Yapýlan Yatýrým 1990-1998 (1998 Milyar Dolar)
1990'larda geliþmekte olan ülkelerde özelleþtirmeden yaklaþýk 316$
milyarlýk bir gelir saðlanmýþtýr.*7 Hükümetlere gelir getiren bu yatýrýmlar,
insanlarýn geçim kaynaklarý ve çevre için önem taþýmaktadýr. Alt yapý
tesisleri ve ana sektörler özelleþtirme gelirlerinin büyük bir kýsmýný oluþturmaktadýr. Telekomünikasyon, OECD ülkesi olan ülkelerde özelleþtirme
gelirlerinin üçte birini ve OECD ülkesi olmayan ülkelerde ise yaklaþýk
dörtte birini oluþturmaktadýr. *8
KAYNAK:
Özel sektör faaliyetleri 1990'larda 6 kat artarak 100$ milyarý aþmýþtýr.
(Planlama ve iþletim aþamasýnda riskin özel sektör tarafýndan üstlenildiði altyapý proje yatýrýmlarýnýn ölçümlerine göre). Latin Amerika ve
Karayipler'de veya Doðu Asya ve Pasifik'lerde yapýlan özel sektör
proje ve yatýrýmlarýnýn büyük bir kýsmýný telekomünikasyon ve enerji
oluþturmaktadýr. *9
Geliþmekte olan ülkelerde yabancý yatýrýmlar 1990'da
yaklaþýk 24$ milyarken, 2000 yýlýnda 178$ milyara yükselmiþtir.
Bu sürede kalkýnma yardýmlarý 55$ milyardan
39$ milyara düþmüþtür.
Özelleþtirme Hisse Senedi Pazarlarýný Destekliyor
Özelleþtirmeden Elde Edilen Küresel Miktar, 1990-2000
KAYNAK:
OECD, 2001.
Özel sektör yatýrýmlarý hem yatýrým muhasebesi olarak, hem de
devletin sahip olduðu kurumlarýn satýþýndan elde ettiði devlet geliri
olarak görülebilir. OECD ülkeleri geçtiðimiz son 10 yýlda
özelleþtirmelerin %70'ini gerçekleþtirmiþtir. Bu özelleþtirmelerin
üçte ikisi devlet ihaleleri þeklinde yapýlmýþtýr. Son 10 yýlda OECD
ülkesi olmayan ülkelerde yapýlan yaklaþýk 300$ milyar özelleþtirme
devlet ihalesi þeklinde yapýlmamýþ olup, kendi hisse senedi
pazarlarýnýn geliþimi için önem oluþturan hareketlerdir. *10
ÝLGÝLÝ KONULAR
Tarým
40
Su
42
Eðitim
24
Özelleþtirme geliþen dünya ekonomik konjonktüründe þirketlere
daha fazla söz hakký vermektedir.*11 Özel sektör sürekli etkisini
arttýrmaktadýr ama hala devletin yerine kalkýnmanýn en büyük
finansörü olamamýþtýr. Ayrýca fakir ülkelere hizmet etmemektedir. Özelleþtirme çoðunlukla kurumlarýn tutumlarýna ve iþletme
lisanslarýný mümkün kýlacak durumlara odaklanmaktadýr. Özel
sektör beklentileri teknolojiyi, faaliyetleri ve performanslarý
daha ileriye taþýmaktadýr.Yerli ve yabancý kuruluþlar arasýndaki
istikrarsýz standartlar, zamanla düzeltilmesi ve idare edilmesi
dahada zorlaþmaktadýr. Buna raðmen geliþmekte olan ülkelerde
devlet ekonomik ve sosyal geçim kaynaklarýný elinde tutmakta
ve özel sektör ise, iþ dünyasý ve devlet arasýnda yeni oluþan
ortaklýða uyum saðlamak zorunda kalmaktadýr. Nüfus ve
ekonomik büyüme projeksiyonlarý geçtiðimiz dönemin yatýrým
olanaklarýnýn, geleceðin potansiyel özelleþtirme pazarýnýn
sadece küçük bir parçasý olduðunu göstermektedir.
61
Notlar
Geleceðin Pazarlarý
NÜFUS
1 U.N. Population Division (UNPD). 2000. World Population Prospects:
The 2000 Revision. New York: UNPD.
2 This publication uses terms following the convention of the source of
the data: e.g., developed and developing country as used by the
United Nations’ agencies and the World Bank’s designations of low,
medium, and high-income countries.
3 UNPD. 2000.
4 Ibid.
5 Ibid.
4 Ibid.
5 FAO. 2000.
6 Pinstrup-Andersen, P. 1999.
7 Ross, J. and S. Horton. 1998. Economic Consequences of Iron
Deficiency. Ottawa: Micronutrient Initiative.
8 U.N. Children’s Fund (UNICEF). 2001. The State of the World’s
Children 2001. Available online at: http://www.unicef.org/sowc01;
and U.N. Population Division (UNPD). 1998. Sex and Age
Quinquennial 1950-2050: The 1998 Revision. New York: UNPD.
9 U.N. Children’s Fund (UNICEF). 1998. State of the World’s Children
1998. Available online at: http://www.unicef.org/sowc98/.
10 U.N. Administrative Committee on Coordination/Sub-Committee on
Nutrition (ACC/SCN). 2000. Fourth Report on the World Nutrition
Situation. Geneva: ACC/SCN in collaboration with IFPRI.
6 U.N. Population Division (UNPD). 1998. Sex and Age Quinquennial
1950-2050, Description of the Dataset: The 1998 Revision. New York: 11 FAO. 2001; and U.N. Population Division (UNPD). 1999. Annual
UNPD.
Populations 1950-2050 (1998 revision on diskette) (UNPD, New
York).
The 1998 Revision. New York: UNPD.
8 UNPD. 2000.
9 World Bank. 2001a. World Development Indicators 2001.
Washington, DC: The World Bank.
12 World Bank. 2001. World Development Indicators 2001.

Undernourishment in Developing Countries: FAO. 2000.

Number and Percentage of Children Under Five: UNICEF. 2001;
and UNPD. 1998.

Cereal Yields, World and Selected Regions: FAO. 2001.

Average Yields of Selected Cereals: Ibid.

Food Expenditures as a Percentage of Per Capita Income: World
Bank. 2001.
10 UNPD. 2000.
11 U.N. Population Division (UNPD). 1999. Demographic Indicators,
1950-2050 (1998 revision on diskette) (UNPD, New York).
12 World Bank. 2001b. World Development Indicators 2001, on CDROM. Washington, DC: The World Bank.
13 UNPD. 1998.

World Population by Income Group: UNPD. 2000.

Fertility Rates: UNPD. 1998.

World Population by Income Group: World Bank. 2001b.

Population Distribution by Age: UNPD. 1998.
SERMAYE
1 Hanmer, L., J. Healey, F. Naschold. 2000. ‘Will Growth Halve Global
Poverty by 2015?’ Overseas Development Institute (ODI) Poverty
Briefing. Online at: http://www.odi.org/uk/briefing/pov8.html.
2 World Bank. 2001a. World Development Indicators 2001, on CDROM. Washington, DC: The World Bank.
3 Ibid.
4 World Bank. 2001b. World Development Indicators 2001.
5 Milanovic, B. and S. Yitzhaki. 2001. Decomposing World Income
Distribution: Does the World have a Middle Class? Washington, DC:
The World Bank.
6 Milanovic, B. ‘True World Income Distribution, 1988 and 1993: First
Calculation Based on Household Surveys Alone,’ World Bank
Development Research Group Working Paper (The World Bank:
Washington DC).
1 United Nations AIDS (UNAIDS) and World Health Organization
(WHO). 2000. AIDS Epidemic Update: December 2000.
Switzerland: UNAIDS and WHO.
3 World Resources Institute in collaboration with the U.N.
Development Programme, the U.N. Environment Programme, and
the World Bank. 1998. World Resources 1998-99: A Guide to the
Global Environment. New York: Oxford University Press.
4 World Health Organization (WHO). 2000. ‘Tuberculosis,’ Fact Sheet
No. 104 (WHO, Geneva). Available online at:
http://www.who.int/inf-fs/en/fact104.html.
6 UNAIDS and WHO. 2001.
7 World Bank. 1999. Curbing the Epidemic: Governments and the
Economics of Tobacco Control. Washington, DC: The World Bank.
Available online at:
http://www1.worldbank.org/tobacco/reports.htm.
8 World Bank. 2000. World Development Indicators 2000. Washington,
DC: The World Bank.
9 World Health Organization (WHO). 1999. World Health Report 1999:
Making a Difference. Geneva: WHO. Available online at:
http://www.who.int/whr/2001/archives/1999/en/index.htm.
Gross Domestic Product Per Capita: World Bank. 2001a.

Map of 1998 Gross Domestic Product Per Capita: World Resources
Institute in collaboration with the U.N. Development Programme, the
U.N. Environment Programme, and the World Bank. 2000. World
Resources 2000-2001: People and Ecosystems; the Fraying Web of
Life. Washington, DC: WRI. Available online at:
http://www.wri.org/wr2000.

Selected Poverty Rates: World Bank. 2000.

Distribution of Income: World Bank. 2001a.
1 Pinstrup-Andersen, P., R. Pandya-Lorch, and M. Rosegrant. 1999.
‘World Food Prospects: Critical Issues for the Early Twenty-First
Century,’ 2020 Food Policy Report (International Food Policy
Research Institute (IFPRI), Washington, DC).
2 Food and Agricultural Organization of the United Nations (FAO). 2000.
The State of Food Insecurity in the World. Italy: FAO.
3 Food and Agricultural Organization of the United Nations (FAO). 2001.
FAOSTAT On-line Statistical Service. Rome: FAO. Available online at:
http://apps.fao.org.
4 Ibid.
5 World Bank. 2001. World Development Report 2000/2001: Attacking
Poverty. Oxford University Press: World Bank.
6 World Resources Institute in collaboration with the U.N. Development
Programme, the U.N. Environment Programme, and the World Bank.
1998. World Resources 1998-99: A Guide to the Global Environment.
New York: Oxford University Press.
7 International Consultative Forum on Education for All. 2000. Education
for All: Status and Trends 2000. Paris: UNESCO.
8 UNESCO. 2000.
9 Gross enrollment ratios can exceed 100% due to the inclusion of overaged and under-aged students. See U.N. Educational, Scientific and
Cultural Organization (UNESCO). 1998. UNESCO Statistical Yearbook.
Paris: UNESCO and White Plains: Bernan Press.
10 International Labour Organization (ILO). 2001. Key Indicators of Labour
Market 2001-2002, on CD-ROM. Geneva: ILO; and Organization for
Economic Development (OECD). 2001. Education at a Glance: OECD
Indicators. Paris: OECD.
11 World Bank. 2001a. World Development Indicators 2001. Washington,
DC: The World Bank.
12 Colclough, C. and K.M. Lewin. 1993. Educating All the Children. (Oxford
University Press) cited from Population Council (2001) ‘Accelerating
Girls’ Education: A Priority for Governments,’ Online at:
http://www.popcouncil.org/gfd/girlseducation.html.

Adult Literacy Rates: U.N. Educational, Scientific and Cultural
Organization (UNESCO). 2000. UNESCO Statistical Yearbook 1999.
Paris: UNESCO and White Plains: Bernan Press. Available online at:
http://www.uis.unesco.org/en/stats/stats0.htm.

Secondary School Gross Enrollment: U.N. Educational, Scientific and
Cultural Organization (UNESCO). 1998. UNESCO Statistical Yearbook
1998. Paris: UNESCO and White Plains: Bernan Press.

Average Earnings: Organization for Economic Development (OECD).
2001. Education at a Glance: OECD Indicators. Paris: OECD.

Fertility Rates: The World Bank. 2001b. World Development Indicators
2001, on CD-ROM. Washington, DC: The World Bank; and U.N.
Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). 1998.
UNESCO Statistical Yearbook. Paris: UNESCO and White Plains: Bernan
Press.
5 United Nations AIDS (UNAIDS) and World Health Organization
(WHO). 2001. AIDS Epidemic Update: December 2001.
Switzerland: UNAIDS and WHO. Available online at:
http://www.unaids.org/epidemic_update/report_dec01.
8 UNPD. 1998a.

3 U.N. Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). 2000.
Education for All 2000 Assessment: Year 2000 Assessment. Nimes,
France: UNESCO. Available online at: http://www.unesco.org/education/efa/efa_2000_assess/index.shtml.
2 U.N. Population Division (UNPD). 1998a. World Population
Prospects (1998 revision on diskette) (UNPD, New York).
7 World Bank. 2001c. World Development Report 2000/2001:
Attacking Poverty. Oxford University Press: World Bank.
BESLENME
62
SAÐLIK
2 International Labour Organization (ILO). 2001. Key Indicators of
Labour Market 2001-2002, on CD-ROM. International Labor Office,
Geneva.
11 World Health Organization (WHO). 2001. HIV/AIDS in Asia and the
Pacific Region. Geneva: WHO.
Yenilikler
TÜKETÝM
1 World Bank. 2001. World Development Indicators 2001, on CDROM. Washington, DC: The World Bank.
2 Ibid.
3 Delgado, C., M. Rosegrant, et al. 1999. ‘Livestock to 2020: The
Next Food Revolution,’ Food, Agriculture, and the Environment
Discussion Paper No. 28. (International Food Policy Research
Institute (IFPRI), Washington, DC).
4 World Bank. 2001.

Life Expectancy by Region: UNPD. 1998a.
5 World Bank. 2001; and U.N. Population Division (UNPD). 1999.
Annual Populations, 1950-2050 (1998 revision on diskette) (UNPD,
New York).

Life Expectancy, World and Selected Countries: U.N. Population
Division (UNPD). 1998b. World Population Prospects (1998 revision
on diskette) (UNPD, New York).
6 WRI calculation based on Food and Agricultural Organization of
the United Nations (FAO). 2001. FAOSTAT On-line Statistical
Service. Rome: FAO. Available online at: http://apps.fao.org.

Cause of Death in Selected Regions: World Health Organization
(WHO). 2000. World Health Report 2000. Geneva: WHO. Available
online at:
http://www.who.int/whr/2001/archives/2000/en/index.htm.
7 Food and Agricultural Organization of the United Nations (FAO).
2001. FAOSTAT On-line Statistical Service. Rome: FAO. Available
online at: http://apps.fao.org.

Leading Infectious Killers: WHO. 1999.
EÐÝTÝM
1 U.N. Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). 2000.
UNESCO Statistical Yearbook 1999. Paris: UNESCO and White Plains:
Bernan Press. Available online at:
http://www.uis.unesco.org/en/stats/stats0.htm.

Household Consumption: World Bank. 2000. World Development
Indicators 2000. Washington, DC: The World Bank.

Televisions per 1,000 People: World Bank. 2001.

Passenger Cars: Ibid.

Meat Consumption: FAO. 2001.
ENERJÝ
1 Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). 2001. Climate
Change 2001: The Scientific Basis. Cambridge: Cambridge
University Press.
2 U.N. Development Programme (UNDP). 2001. Human Development
Report 2001. New York and Oxford: Oxford University Press.
Available online at: http://www.undp.org/hdr2001.
3 Logan, J., A. Frank, J. Feng, and I. John. 1999. ‘Climate Action in
the United States and China,’ May 1999. Online at:
http://www.pnl.gov/aisu/pubs/climactione.pdf.
5 Organisation for Economic Co-Operation and Development (OECD).
2001. OECD Environmental Outlook. Paris: OECD.
7 U.N. Environment Programme (UNEP). 2000. Natural Selection:
Evolving Choices for Renewable Energy Technology and Policy.
Paris: UNEP; World Bank. 2001. World Development Indicators
2001. Washington, DC: The World Bank; and Healthy Cities Air
Management Information System (Amis 2.0) 1998. World Health
Organization (WHO): Geneva.
8 Programme for Monitoring and Evaluation of the Long-Range
Transmission of Air Pollutants in Europe (EMEP). ‘Tables of anthropogenic emissions in the ECE region,’ Online at:
http://www.emep.int/emis_tables/tab1.html.

7 Woodard, C. 2001. ‘Wind Turbines Sprout from Europe to US,’
Christian Science Monitor 93(75):7.
8 PV Energy Systems, Inc. 2001. PV World Market, 1975-2010.
Warrenton, VA: PV Energy Systems. Available online at:
http://www.pvenergy.com.
11 International Energy Agency (IEA). 1999b. Energy Balances of
OECD Countries, 1960-1997 (on diskette) (OECD, Paris).
12 IEA. 1999b; and McVeigh, J., D. Burtraw, J. Darmstadter, and K.
Palmer. 1999. ‘Winner, Loser or Innocent Victim: Has Renewable
Energy Performed as Expected?’ Research Report No. 7.
Washington, DC: Renewable Energy Policy. Available online at
http://www.repp.org.
13 World Resources Institute (WRI)/World Business Council for
Sustainable Development (WBCSD). 2001. The Greenhouse Gas
Protocol. Switzerland: WRI and WBCSD.
14 Margolick, M., and D. Russel. 2001. Corporate Greenhouse Gas
Reduction Targets. Arlington, VA: Pew Center on Global Climate
Change.

‘ Agency
‘
World Annual Energy Production: International Energy
(IEA). 2000. World Energy Outlook 2000. Paris: Organisation for
Economic Co-Operation and Development (OECD) and the IEA.

Three Scenarios of Global Energy Consumption: Nakicenovic, N. 1998.

Atmospheric Carbon Dioxide: Carbon Dioxide Information Analysis
Center (CDIAC). 2001. ‘Current Greenhouse Gas Concentrations,’
Online at: http://cdiac.esd.ornl.gov.

Global Surface Air Temperature: NASA Goddard Institute for Space
Studies Datasets and Images. 2000.

Global Solar and Wind Energy Production: International Energy
Agency (IEA). 2000. World Energy Outlook 2000. Paris:
Organisation for Economic Co-Operation and Development (OECD)
and the IEA.
EMÝSYONLAR
Toxic Releases in the United States: U.S. Environmental Protection
Agency (EPA). 2001. ‘TRI Explorer: Chemical Report,’ Online at:
http://www.epa.gov/triexplorer/chemical.htm.

Production of CFCs in Selected Countries: UNEP. 1999.
VERIMLÝLÝK
3 U.N. Environment Programme (UNEP). 1999. Global Environment
Outlook 2000. London: UNEP.
4 Vogan, C.R. 1996. ‘Survey of Current Business,’ U.S. Department of
Commerce, Bureau of Economic Analysis. Online at:
http://www.bea.gov/bea/an/0996eed/maintext.htm.
Total Paper Production: FAO. 2001.
Doðal Sermaye
EKOSÝSTEMLER
1 World Bank. 2001. World Development Indicators, on CD-ROM.
2 Bryant, D., L. Burke, J. McManus and M. Spalding. 1998. Reefs at
Risk: A Map-Based Indicator of Threats to the World’s Coral Reefs.
Washington, DC: WRI.
3 Burke, L., Y. Kura, K. Kassem, et al. 2001. Pilot Analysis of Global
Ecosystems (PAGE): Coastal Ecosystems. Washington, DC: WRI.
Available online at http://www.wri.org/wr2000/coast_page.html;
and Levitus, S., J. Antonov, J. Wang, et al. 2001. ‘Anthropogenic
Warming of Earth’s Climate System,’ Science 292(5515):267--271.
4 Wilkinson, C., O. Lindén, H. Cesar, et al. 1999. ‘Ecological and
Socioeconomic Impacts of 1998 Coral Mortality in the Indian
Ocean: An ENSO Impact and a Warning of Future Change?’ Royal
Swedish Academy of Sciences 28(2):188--196. Available online at:
http://www.ambio.kva.se.
5 World Conservation Monitoring Centre (WCMC). 1999. WCMC
Species Database (unpublished data) (Cambridge, UK: WCMC) as
reported in World Resources Institute in collaboration with the U.N.
Development Programme, the U.N. Environment Programme, and
the World Bank. 2000. World Resources 2000-2001: People and
Ecosystems: The Fraying Web of Life. Washington, DC: WRI.
Available online at: http://www.wri.org/wr2000.
6 World Conservation Union (IUCN). 2000. ‘2000 IUCN Red List on
Threatened Species,’ Online at:
http://www.redlist.org/info/tables/table1b.html.
7 WRI. 2000.
8 Revenga, C., J. Brunner, et al. 2000. Pilot Analysis of Global
Ecosystems (PAGE): Freshwater Systems. Washington, DC: WRI.
http://www.wri.org/wr2000/freshwater_page.html.
9 WRI. 2000.
10 ten Kate, K. and S. Laird. 1999. The Commercial Use of Biodiversity:
Access to Genetic Resources and Benefit-Sharing. UK: Earthscan.
1 Steel Recycling Institute (SRI). ‘Buy Recycled with Recyclable Steel,’ 11 Palumbi, S.R. 2001. ‘Humans as the World’s Greatest Evolutionary
Online at: http://www.recycle-steel.org/index2.html.
Force,’ Science 293(5536):1786-1791.
2 European Aluminum Association (EAA). 2001. ‘Aluminum Industry in 12 In many industrialized countries, forest area is increasing because
of the natural conversion of former agricultural lands to forest as
Europe: Key Statistics for 2000,’ Online at:
well as an increase in the area of tree plantations. Forest area is
http://www.eaa.net/downloads/keystat00.pdf.
simultaneously being lost in these countries because of urbaniza3 Food and Agricultural Organization of the United Nations (FAO).
tion, new roads, and recreational facilities.
13 Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO).
online at: http://apps.fao.org.
2001. ‘State of the World’s Forests 2001,’ Online at:
4 Compromisso Empresarial Para Reciclagem (CEMPRE). Online at:
http://www.fao.org/forestry/fo/fra/index_tables.jsp.
http://www.cempre.org.br/ingles/frames/fr_fichastecnicas.html.
14 FAO. 2001.
5 Adriaanse, A., S. Bringezu, A. Hammond, et al. 1997. Resource
15 Matthews, E., R. Payne, M. Rohweder, and S. Murray. 2000. Pilot
Flows: The Material Basis of Industrial Economies. Washington,
Analysis of Global Ecosystems (PAGE): Forest Ecosystems.
DC: WRI; and Matthews, E. Amann, C., Bringezu, S., et al. 2000.
Washington, DC: WRI. Available online at:
The Weight of Nations: Material Outflows from Industrial
http://www.wri.org/wr2000/forests_page.html; and R.T. Watson
Economies. Washington, DC: WRI.
et al. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). ‘Land
6 Moll, S. 2001. "Material Flow Accounting: A Tool to Measure
Use, Land-Use Change And Forestry,’ Online at:
Progress in Resource Productivity," Annual Consultative Meeting
http://www.grida.no/climate/ipcc/land_use/003.htm.
with Industry Associations, Wuppertal Institute. Online at:
http://www.uneptie.org/Outreach/business/20011999. ‘FAO Fishery Statistics Database: FISHSTAT Plus Software,’
presentations.htm.
Online at:
7 Matthews, E. Amann, C., Bringezu, S., et al. 2000. The Weight of
http://www.fao.org/DOCREP/003/X8002E/x8002e04.htm.
Nations: Material Outflows from Industrial Economies. Washington,
DC: WRI.
1999. ‘FAO Fishery Statistics Database: FISHSTAT Plus Software,’
Online at:
http://www.fao.org/fi/statist/fisoft/fishplus.asp#Features.
9 Matthews, E. 2000.
10 FAO. 2001.
2000. ‘Forest Resource Assessment,’ Online at:
http://www.fao.org/forestry/fo/fra/index_tables.jsp.
11 International Association for Energy-Efficient Lighting. 2000.
1999. OECD Environmental Data Compendium 1999. Washington,
DC: OECD.
2 Matthews, E. Amann, C., Bringezu, S., et al. 2000. The Weight of
Nations: Material Outflows from Industrial Economies. Washington,
DC: WRI.
SOx Emissions in Selected Countries: Programme for Monitoring
and Evaluation of the Long-Range Transmission of Air Pollutants in
Europe (EMEP). 2001. ‘EMEP Searchable Database,’ Online at:
http://www.emep.int/emis_tables/tab1.html; and McDonald, A.
1999.

9 IPCC. 2001.
10 International Energy Agency (IEA). 1999a. Energy Balances of NonOECD Countries, 1960-1997 (on diskette) (OECD, Paris).
Examples of Efficiency Gains: OECD. 2001.

6 Ibid.
4 Case A assumes high growth of income and technology, while Case
B assumes more moderate growth. Case C predicts increased
9 McDonald, A. 1999. ‘Priorities for Asia: Combating Acid Deposition
international cooperation with a focus on equity and energy effiand Climate Change.’ Environment 41(3):4--20.
ciency, with higher economic and technological growth than Case B.
‘
‘
See Nakicenovic, N., A. Grübler, and A. McDonald, eds. 1998. Global 10 U.S. Environmental Protection Agency (EPA). 2001. ‘Toxic Release
Inventory 1999,’ Online at: http://www.epa.gov/tri.
Energy Perspectives. Cambridge: Cambridge University Press.
Available online at: http://www.iiasa.ac.at/cgi11 OECD. 2001.
bin/ecs/book_dyn/bookcnt.py.
12 United Nations Environment Programme (UNEP). 1999. Production
5 Denman, J. 1998. IEA Biomass Energy Data: System, Methodology
and Consumption of Ozone Depleting Substances: 1986-1998.
and Initial Results. Proceedings of the Conference on Biomass
Nairobi: UNEP.
Energy: Data, Analysis and Trends, March 23-24. Paris. Energy
13 U.N. Environmental Programme (UNEP). 2001. ’Persistent Organic
Statistics Division, International Energy Agency (IEA). Available
Pollutants,’ Online at:
online at: http://www.iea.org/pubs/proc/files/bioend/index.htm;
http://www.chem.unep.ch/pops/default.html.
and U.N. Development Programme (UNDP). 2001. World Energy
Emissions Sources for Selected Air Pollutants: OECD. 2001.
Assessment: Energy and the Challenge of Sustainability, Online
Concentration of Key Pollutants in Major Cities: World Bank.
at: http://www.undp.org/seed/eap/activities/wea/drafts2001; and Healthy Cities Air Management Information System
frame.html.
(Amis 2.0) 1998.
6 NASA Goddard Institute for Space Studies Datasets and Images.
2000. ‘Global Surface Air Temperature Anomaly,’ Online at:
http://www.giss.nasa.gov/data/update/gistemp/graphs/FigA.txt.

International Association for Energy-Efficient Lighting Newsletter,
2000. Berkeley: International Association for Energy-Efficient
Lighting.

Trends in Total Material Requirements: Moll, S. 2001.

Industrial Energy Use: WRI calculation based on World Bank. 2001.
World Development Indicators, on CD-ROM. Washington, DC: The
World Bank; International Energy Agency (IEA). 1999. Energy
Balances of Non-OECD Countries, 1960-1997 (on diskette) (OECD,
Paris); and International Energy Agency (IEA). 1999. Energy
Balances of OECD Countries, 1960-1997 (on diskette) (OECD, Paris).

Regional Coral Reef Area: Bryant, D. 1998.

Percentage Change in Forest Area: FAO. 2000.

Map of Period of Peak Catch: Food and Agriculture Organization of
the United Nations (FAO). 1999. ‘FAO Fishery Statistics Database:
FISHSTAT Plus Software;’ and Food and Agriculture Organization of
the United Nations (FAO). 1999. Yearbook of Fishery Statistics—
Capture Production 1997. Vol. 84 FAO Fisheries Series No. 52.
Rome, Italy: FAO as reported in Burke, L. 2001.

Certified Forest Area: FAO. 2000.
63
Notlar
TARIM
1 Wood, S., K. Sebastian, S. Scherr. 2000. Pilot Analysis of Global
Ecosystems (PAGE): Agroecosystems Technical Report.
Washington, DC: WRI and IFPRI. Available online at: http://
www.wri.org/wr2000/agroecosystems_page.html; and White, R.,
S. Murray, and M. Rohweder. 2000. Pilot Analysis of Global
Ecosystems (PAGE): Grassland Ecosystems. Washington, DC:
WRI. Available online at: http://www.wri.org/wr2000/grasslands_page.html.
2 Wood, S. 2000.
3 Ibid.
4 International Commission on Large Dams (ICOLD). 1998. World
Register of Dams 1998. Paris, France: ICOLD; and World
Commission on Dams (WCD). 2000. Dams and Development: A
New Framework for Decision-Making. London, UK: Earthscan
Publications Ltd.
5 Food and Agricultural Organization of the United Nations (FAO).
online at: http://apps.fao.org; and U.S. Department of Agriculture
Production (USDA). 1999. Production, Supply, and Distribution
View. Washington, DC: USDA. Available online at:
http://usda.mannlib.cornell.edu/data-sets/international/93002/
and at http://earthtrends.wri.org.
6 World Bank. 2001. World Development Indicators, on CD-ROM.
7 Wood, S. 2000.
8 Willer, H. and M. Yussefi. 2001. Organic Agriculture Worldwide:
Statistics and Future Prospects. Germany: Stiftung Ökologie &
Landbau. Available online at: http://www.soel.de/inhalte/publikationen/s_74_03_1.pdf; and Lohr, L. 2000. Factors Affecting
International Demand and Trade in Organic Food Products,
Economic Research Service. Washington, DC: US Department of
Agriculture.
9 Shiklomanov, I.A. 1997. Comprehensive Assessment of the
Freshwater Resources of the World: Assessment of Water
Resources and Water Availability in the World. Stockholm,
Sweden: World Meteorological Organization and Stockholm
Environment Institute.
10 Falkenmark, M. and C. Widstrand. 1992. Population and Water
Resources: A Delicate Balance. Population Bulletin Vol. 47, No. 3.
Washington, DC: Population Reference Bureau, Inc.
11 Revenga, C. 2000.
12 Postel, S. and A. Wolf. 2001. ‘Dehydrating Conflict.’ Foreign Policy.
September/October 2001. Available online at: http://
www.foreignpolicy.com/issue_SeptOct_2001/postel.html.
13 "Improved" water sources include household connections, public
standpipes, boreholes, protected wells, and rainwater collection
systems located less than 1 km from a person's home. See World
Bank. 2001. World Development Indicators 2001. Washington, DC:
The World Bank.
14 Van der Hoek, W., F. Konradsen, and W.A. Jehangir. 1999.
‘Domestic use of irrigation water: health hazard or opportunity?’
International Journal of Water Resources Development
15(1/2):107-119.
15 Cosgrove, W.J. and F. Rijsberman. 2000. World Water Vision
2000. United Kingdom: Earthscan Publications Ltd.

Water Withdrawals by Sector: Shiklomanov, I.A. 1997.

Irrigated Cropland: Food and Agricultural Organization of the
United Nations (FAO). 2001. FAOSTAT On-line Statistical Service.
Rome: FAO. Available online at: http://apps.fao.org.

9 International Trade Centre UNCTAD/WTO. 1999. ‘Summary of
Market Opportunities for Developing Countries,’ Online at:
http://www.intracen.org/mds/sectors/organic/summary2.htm.
1999. ‘FAO Fishery Statistics Database: FISHSTAT Plus
Software,’ Online at: http://www.fao.org/fi/statist/fisoft/fishplus.asp#Features; and FAO. 2001.

Map of Severity of Soil Degradation: Oldeman, L.R., R.T.A.
Hakkeling, and W.G. Sombroek. 1991. World Map of the Status of
Human Induced Soil Degradation: An Explanatory Note, Second
revised edition. Wageningen and Nairobi: International Soil
Reference and Information Centre (ISRIC) and U.N. Environmental
Programme (UNEP) as referenced in Wood, S. 2000.

Concentration of Nitrogenous Fertilizer Consumption: FAO. 2001.

Organic Retail Sales: Willer, H. 2001.

Aquaculture Production: FAO.1999.
TEMÝZ SU
1 Revenga, C., J. Brunner, et al. 2000. Pilot Analysis of Global
Ecosystems (PAGE): Freshwater Systems. Washington, DC: WRI.
http://www.wri.org/wr2000/freshwater_page.html.
2 Revenga, C. 2000; and Stiassny, M.L. 1999. "The Medium is the
Message: Freshwater Biodiversity in Peril," pp. 53-71 in The Living
Planet in Crisis: Biodiversity Science and Policy (New York:
Columbia University Press).
3 Harrison I.J. and M.L. Stiassny. 1999. ‘The quiet crisis: a preliminary listing of the freshwater fishes of the world that are extinct or
‘missing in action’’ p. 298 in Extinctions in Near Time: Causes,
Contexts, and Consequences (Kluwer Academic/Plenum
Publishers, New York).
4 Stanners, D. and P. Bordeau eds. 1995. Europe’s Environment:
The Dobrís Assessment. Copenhagen, Denmark: European
Environment Agency.
5 Foster, S., A. Lawrence, B. Morris. 1998. ‘Groundwater in Urban
Development,’ World Bank Technical Paper No. 390 (The World
Bank, Washington, DC).
1999. The Price of Water: Trends in OECD Countries. Paris: OECD.
7 Withdrawals refer to the total volume of water removed from
nonrenewable groundwater sources, river flows from other countries, and desalination plants, not counting evaporative losses
from storage basins. Withdrawals may be returned to their source
after use (e.g. for cooling). See World Meteorological
Organization. 1997. ‘Comprehensive Assessment of the
Freshwater Resources of the World,65 Online at:
64
Available online at: http://www.nfhsindia.org/india.html; Bureau
of Statistics (Tanzania) and Macro International Inc. 1997.
Tanzania Demographic and Health Survey 1996. Calverton, MD:
Bureau of Statistics and Macro International; National Committee
for Population and Family Planning and The Population and Family
Health Project. 1999. Vietnam Demographic and Health Survey
1997. Hanoi: National Committee for Population and Family
Planning and The Population and Family Health Project; and World
Bank. 2001.
http://www.wmo.ch/web/homs/cfwadesc.html.
8 Postel, S. 1993. ‘Water and Agriculture,’ p. 56 in Water Crisis: A
Guide to the Worlds Fresh Water Resources (Oxford University
Press, New York).

DEVÝNÝM
1 International Energy Agency (IEA). 2000a. World Energy Outlook
2000. Paris: OECD and IEA. Available online at:
http://www.iea.org/weo/oilprod.jpg.
2 World Business Council on Sustainable Development (WBCSD).
2001. Mobility 2001. Boston: WBCSD. Available online at:
http://www.wbcsdmobility.org/publications/mobility2001/pdf/en
glish_full_report.pdf.
3 International Energy Agency (IEA). 1999. Energy Balances of
OECD Countries, 1960-1997 (1999 revision of diskette) (OECD,
Paris); and International Energy Agency (IEA). 2000. World Energy
Outlook 2000. Paris: OECD and the IEA.
4 WBCSD. 2001.
5 UNAIDS. 2001. Population Mobility and AIDS. UNAIDS Technical
Update. Geneva: UNAIDS. Available online at:
http://www.unaids.org/publications/documents/specific/rufugee
s/JC513-PopulationTU-E.pdf.
6 WBCSD. 2001.
7 Ibid.
Map of Projected Renewable Water Supply: Center for
International Earth Science Information Network (CIESIN). 2000.
Columbia University; International Food Policy and Research
9 World Bank. 2001. ‘Roads and Highways: Overview,’ Online at:
Institute; World Resources Institute (WRI). Gridded Population of
http://www.worldbank.org/html/fpd/transport/roads_ss.htm.
the World, Version 2. Palisades, NY: CIESIN, Columbia University.
10 World Bank. 2001a. World Development Indicators 2001, on
http://sedac.ciesin.columbia.edu/plue/gpw/index.html; and Fekete,
CD-ROM. Washington, DC: The World Bank; and World Bank. 2000.
B., C.J. Vörösmarty, and W. Grabs. 1999. Global, Composite
World Development Indicators 2000. Washington, DC: The World
Runoff Fields Based on Observed River Discharge and Simulated
Bank.
Water Balance. Koblenz, Germany: WMO-GRDC as referenced in
11 World Bank. 2001b. World Development Indicators 2001.
Revenga, C. 2000.
Access to an Improved Water Source: World Bank. 2001.
12 International Energy Agency (IEA). 2000b. Energy Balances of
Non-OECD Countries, 1971-1997 Database. Paris: OECD.
Baðlantýlar
KENTLEÞME
1 U.N. Population Fund (UNFPA). 1999. The State of World
Population 1999. London: UNFPA. Available online at:
http://www.unfpa.org/SWP/1999/thestate.htm.
2 U.N. Population Division (UNPD). 1999. World Population
Prospects (1999 revision on diskette) (UNPD, New York).
13 IEA. 2000b; and International Energy Agency (IEA). 1999. Energy
Balances of OECD Countries, 1960-1997 (on diskette) (OECD,
Paris).
14 IEA. 1999.

Ocean Shipping Demand: WBCSD. 2001.

Total Road Traffic: World Bank. 2001b.

Increase In Road Traffic: Ibid.

Global Number of Air Passengers: World Bank. 2000. World
Development Indicators, on CD-ROM. Washington, DC: The
World Bank.

World Energy Consumption: IEA. 2000b.
3 Ibid.
4 UNPD. 1999; and World Bank. 2001. World Development
Indicators 2001. Washington, DC: The World Bank.
5 UNPD. 1999.
6 Schwela, D. 1996. ‘Exposure to environmental chemicals relevant
for respiratory hypersensitivity: global aspects.’ Toxicology Letters
86, 131-142.
7 U.N. Environment Programme (UNEP). 1999. Global Environment
Outlook 2000. London: UNEP.
8 International Bank for Reconstruction and Development
(IBRD)/The World Bank. 1999. What a Waste: Solid Waste
Management in Asia. Washington, DC: IBRD. Available online at:
http://www.worldbank.org/heml/fpd/urban/publicat/waste.pdf.
9 UNPD. 1999.
10 Hinrichsen, D. 1998. Coastal Waters of the World: Trends,
Threats, and Strategies. Washington, DC: Island Press.

Percent of Total Population that is Urban: UNPD. 1999.

World Urban Population by City Size: Ibid.

The World’s Largest Cities: Present, and Future: Ibid.

Map of the World’s Largest Cities: Ibid.

Comparison of Urban-R
Rural Statistics: International Institute for
Population Sciences (IIPS) and ORC Macro. 2000. National Family
Health Survey (NFHS-2), 1998-1999: India. Mumbai, India: IIPS.
ÝLETÝÞÝM
1 Hammond, A.L. 2001. ‘Digitally Empowered Development.’ Foreign
Affairs 80(2):96--107.
2 United Nations. 2001. ‘We the Peoples:’ The Role of the UN in the
21st Century. United Nations Department of Public Information.
http://www.un.org/millennium/sg/report/full.htm; and World
Bank. 2001a. World Development Indicators 2001. Washington,
DC: The World Bank.
4 Ibid.
5 International Telecommunication Union (ITU). 2001. ‘Numbering
Cyberspace: Recent Trends in the Internet World,’ Online at:
http://www.itu.int./ITU-D/ict/update/pdf/update_1_01.pdf.
6 U.N. Conference on Trade and Development (UNCTAD). 2001. ‘ECommerce and Development Report, 2001,’ Online at:
http://www.unctad.org/en/pub/ps1ecdr01.en.htm.
7 UNDP. 2001.
8 SustainAbility. 2001. ‘Using the Internet to Implement the Triple
Bottom Line,’ Online at: http://www.sustainability.com.
9 International Telecommunication Union (ITU). 2001. ‘Internet
Indicators: Hosts, Users and Number of PCs,’ Online at:
http://www.itu.int/ITUD/ict/statistics/at_glance/Internet00.pdf.
11 World Bank. 2001b. World Development Indicators 2001, on CDROM. Washington, DC: The World Bank.
12 World Bank. 2001a.
13 Cohen, N. 1999. ‘Greening the Internet: Ten Ways E-Commerce
Could Affect the Environment.’ Environmental Quality
Management 9(1):1-16; Hilty, L. M., P. Gilgen, eds. 2001.
Sustainability in the Information Society. Marburg, Germany:
Metropolis-Verlag; and Wilsdon, J., ed. 2001. Digital Futures:
Living in a dot-com World. London: Earthscan Publications.
14 UNDP. 2001.
15 Berkhout, F. and J. Hertin. 2001. Organisation for Economic CoOperation and Development (OECD). ‘Impacts of Information and
Communication Technologies on Environmental Sustainability:
Speculations and Evidence,’ Report to the OECD. United Kingdom:
University of Sussex.
n
Total Number of Internet Users: ITU. 2001.
n
Number of PCs, Telephone Lines and Mobile Phones per 1,000
People: World Bank. 2001b.
n
Number of Internet Hosts per 10,000 People: World Bank. 2001b;
and World Bank. 2001a.
DEMOKRASÝ
1 Freedom House. 2001. ‘Freedom in the World: Number of
Democracies 1995-96 and 2000-2001,’ Online at: http://www.freedomhouse.org/pdf_docs/research/freeworld/2001/map2001.pdf.
2 Ibid.
3 Freedom House. 2001. ‘Democracy’s Century: A Survey of Global
Political Change in the 20th Century,’ Online at: http://www.freedomhouse.org/reports/century.pdf.
4 In many countries ratification of an international agreement has
no legal implications unless these international commitments are
clearly expressed in specific domestic legislation. See U.N.
Development Programme (UNDP). 2001. Human Development
5 World Bank. 2000. World Development Report 1999/2000. Oxford:
Oxford University Press. Available online at: http://www.worldbank.org/wdr/2000/fullreport.html.
6 Ibid.
7 Freedom House. 2001. ‘Freedom in the World: Freedom and
Prosperity,’ Online at: http://www.freedomhouse.org/pdf_docs.
8 World Bank. 1997. World Development Report 1997. New York:
Oxford University Press.

Freedom Rankings, All Countries, 1985-22001: Freedom House.
2001. ‘Freedom in the World,’ Online at:
http://216.119.183/research/freeworld/2001/tracking.htm.

Map of Freedom: Freedom House. 2001. ‘Freedom in the World:
Number of Democracies 1995-96 and 2000-2001,’ Online at:
http://www.freedomhouse.org/research/freeworld/2001/map2001
.pdf.
ÝÞ GÜCÜ
1 World Bank. 1995. World Development Report 1995: Workers in an
Integrating World. New York: Oxford University Press.
The 2000 Revision. Vol.1: Comprehensive Tables. New York, United
Nations; and Rama, M. 2001. ‘Globalization and Workers in
Developing Countries,’ Online at:
http://econ.worldbank.org/files/2870_labor_rama.pdf.
3 The labor force participation rate is the number of people in the
labor force as a percentage of the working age population and indicates the supply of labor available and measures the extent of the
working-age population that is economically active. The rate tends
to be high in less-developed economies but falls as the economy
transitions toward higher education, and urbanization and rises
again when high development is reached. See International Labour
Organization (ILO). 2001. Key Indicators of Labour Market 20012002, on CD-ROM. International Labor Office, Geneva.
4 UNPD. 2001.
5 Tzannatos, Z. 1998. ‘Women and Labor Market Changes in the
Global Economy: Growth Helps, Inequalities Hurt and Public Policy
Matters,’ Social Protection Discussion Paper Series Discussion
Paper 9808 (World Bank, Washington, DC).
2000. OECD Employment Outlook, June 2000. Paris: OECD.
7 Ibid.
8 ILO. 2001.
9 OECD. 2000.
10 ILO. 2001.
11 OECD. 2000.
12 ILO. 2001.

Employment-tto-PPopulation Ratios: ILO. 2001.

Percentage of Labor Force Employed: World Bank. 2000. World
Development Indicators 2000, on CD-ROM. Washington, DC: The
World Bank.

Wealth and Freedom Classification: Freedom House. 2001.
‘Freedom in the World: Number of Democracies 1995-96 and 20002001,’ Online at: http://
www.freedomhouse.org/research/freeworld/2001/prosperity.htm.

Association of GDP Growth and Policy: World Bank. 1997.
SORUMLULUK
1 Union of International Associations. 1999. ‘Yearbook of
International Organizations,’ Online at: http://www.uia.org/uiastats/ytb299.htm.
2 Matthews, J. 1997. ‘Power Shift." Foreign Affairs 76(1):50--67.
3 American Association of Fundraising Counsel (AAFRC) Trust for
Philanthropy. 1998. Giving USA 1998. Indianapolis, Indiana: AAFRC
Trust for Philanthropy.
4 Bond, M. 2000. ‘Special Report: The Backlash Against NGOs.’
Prospect April 52--55. Available online at: http://www.globalpolicy.org/ngos/backlash.htm.
5 U.N. Association of the USA (UNAUSA). ‘Non-Governmental
Organization Affiliation with the U.N.,’ Online at:
http://www.unausa.org/programs/coo/ngo.htm.
6 Global Reporting Initiative (GRI). ‘GRI Overview,’ Online at:
http://globalreporting.org/AboutGRI/Overview.htm; and Global
Reporting Initiative (GRI). ‘Companies using the GRI Sustainability
Reporting Guidelines,’ Online at:
http://www.globalreporting.org/GRIguidelines/reporters.htm.
7 Social Investment Forum (SIF). 2001. 2001 Report on Socially
Responsible Investing Trends in the United States. Washington, DC:
SIF. Available online at:
http://www.socialinvest.org/areas/research/trends/2001Trends.htm.
8 Ibid.
9 Investor Responsibility Research Center (IRRC). 2001a. Social
Issues Service. Shareholder Resolution database, 1973-2000. IRRC.
10 Investor Responsibility Research Center (IRRC). 2001b. Personal
communication Douglas Cogan.

Map of Youth Unemployment Rates: ILO. 2001.

Non-R
Resident Visas: U.S. Department of Justice (USDOJ). 2000.
1999 Statistical Yearbook of the Immigration and Naturalization
Service. Washington, DC: USDOJ.

H1B Visa Quotas: Organization for Economic Co-Operation and
12 World Bank. 2001a. World Development Report 2002 Overview.
Development (OECD). 2001. OECD Employment Outlook, June
Washington, DC: World Bank. Available online at:
2001. Washington, DC: OECD; and U.S. Department of Justice
http://econ.worldbank.org/files/2395_Overview-en.pdf.
(USDOJ). 2000. 1999 Statistical Yearbook of the Immigration and
13
Strategic Insight (SI). 2001. Strategic Insight Simfund2/MF
Naturalization Service. Washington, DC: USDOJ. Available online at:
Database. Strategic Insight.
http://
www.ins.usdoj.gov/graphics/aboutins/statistics/temp99tables.pf. 14 Sparkes, R. ‘Social Responsible Investment Comes of Age.’
Professional Investor, June 2000, UK. Available online at:
http://www.uksif.org//publications/article-2000-06/content.shtml.
15 Social Investment Forum (SIF). 1999. ‘1999 Report on Socially
Responsible Investing Trends in the United States,’ Online at:
http://www.socialinvest.org/areas/research/trends/1999Trends.htm.
16 SIF. 2001.

Number of Non-G
Governmental Organizations: Union of International
Associations. 1999. ‘Yearbook of International Organizations,’
Online at: http://www.uia.org/uiastats/stybv296.htm#1909.

U.S. Shareholder Resolutions: IRRC. 2001a.

Transparency International’s Corruption Perceptions Index:
Transparency International (TI). 2001b. ‘New Index Highlights
Worldwide Corruption Crisis,’ Online at: http://
www.transparency.org/documents/cpi/2001/cpi2001.html#cpi.

Business Registration Procedures: World Bank. 2001b. World
Development Report 2002. Washington, D.C: World Bank.

Socially Screened Mutual Funds: Strategic Insight. 2001.
ÖZELLEÞTÝRME
1 Development Assistance Committee (DAC)/Organisation for Economic
Co-Operation and Development (OECD). 2001. ‘Special Factors Explain
Official Development Assistance (ODA) Outcome: Development
Assistance Committee Announces ODA Figures for 2000,’ Press
Release, April 23. Online at: http://www1.oecd.org/media/release/;
United Nations Economic and Social Council. 2001. ‘Implementing
Agenda 21: Report of the UN Secretary General,’ United Nations; and
World Bank. 2000a. ‘Briefing Papers: Assessing Globalization,’ PREM
Economic Policy Group and Development Economics Group. April
2000. Online at: http://www.worldbank.org/html/extdr/pb/globalization/paper1.htm.
2 World Bank. 2001a. World Development Indicators 2001, on CDROM. Washington, DC: The World Bank.
3 World Bank. 2001b. Global Development Finance 2001. Washington,
DC: World Bank. Available online at:
http://www.worldbank.org/prospects/gdf2001/vol1.htm.
4 World Bank Group International Finance Corporation (IFC). 1997.
‘Trends in Private Investment in Developing Countries Statistics for
1970-1995,’ Discussion Paper Number 31 (The World Bank,
Washington, DC). Available online at: http://www.ifc.org/economics/pubs/dp31/PRIVPI.htm.
5 World Bank. 2001b.
6 World Bank. 2001c. World Development Indicators 2001.
7 World Bank. 2001b.
2001. Recent Privatization Trends. Paris: OECD. Available online at:
http://www.oecd.org/pdf/M00007000/M00007473.pdf.
9 Roger, N. 1999. Recent Trends in Private Participation in
Infrastructure. Public Policy for the Private Sector. Note 196, Sept.
1999, The World Bank. Available online at: http://
www.worldbank.org/html/fpd/notes/196/196roger.pdf.
10 OECD. 2001.
11 World Bank. 2000b. Global Development Finance 2000. Washington,
DC: World Bank. Available online at: http://
www.worldbank.org/prospects/gdf2000/CH2--34-55.pdf; and
World Bank. 2001b.

Foreign Investment Flows to Developing Countries: World Bank.
2000b; and World Bank. 2001b.

Private Capital Flows: World Bank. 2001c.

Privatization by Major Sectors: World Bank. 2001b.

Investment in Private or Partial-PPrivate Infrastructure: Roger, N.
1999.

Global Amounts Raised from Privatization: OECD. 2001.
11 Transparency International (TI). 2001a. ‘Press Release: New Index
Highlights Worldwide Corruption Crisis,’ Online at:
http://www.transparency.org/documents/cpi/2001/cpi2001.html
#cpi.
65
Ek Kaynaklar
ÝÞ DÜNYASININ SÜRDÜRÜLEBÝLÝRLÝÐÝ
Aþaðýda yer alan yayýnlar bu döküman içinde bahsedilen konu baþlýklarý ile ilgili seçilmiþ yayýnlar olup iþ dünyasýnýn
çeþitli deðerleri yaratabilmek için küresel ekonomik, çevresel ve sosyal trendlere nasýl yanýt verdikleri ile alakalýdýr.
Genel Sürdürülebilirlik

Anderson, R.C. 1998. Mid-Course Correction: Toward a Sustainable
Enterprise: The Interface Model. Atlanta: Peregrinzilla Press.

Buchholz, R. A. 1998. Principles of Environmental Management: The
Greening of Business. Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall.

Andriof, J. and M. McIntosh. 2001. Perspectives on Corporate
Citizenship. Sheffield, UK: Greenleaf Publishing.

Arnold, M.B. and R.M. Day. 1998. The Next Bottom Line: Making
Sustainable Development Tangible. Washington, DC: World
Resources Institute.
Charter, M. and U. Tischner, eds. 2001. Sustainable Solutions:
Developing Products and Services for the Future. Sheffield:
Greenleaf.

Elkington, J. 1997. Cannibals with Forks: The Triple Bottom Line of
21st Century Business. Oxford: Capstone Publishing Limited.
Fussler, C. and P. James. 1996. Driving Eco-Innovation: A
Breakthrough Discipline for Innovation and Sustainability. London:
Pitman Publishing

Elkington, J. 2001. The Chrysalis Economy: How Citizen CEOs and
Corporations Can Fuse Values and Value Creation. Oxford: Capstone
Publishing Ltd.
Holliday, C. and J. Pepper. 2001. Sustainability through the Market:
Seven Keys to Success. World Business Council for Sustainable
Development.

Frankel, C. 1998. In Earth's Company: Business, Environment, and the
Challenge of Sustainability. Gabriola Island, Canada: New Society
Publishers.

Freeman, R.E., J. Pierce, and R. Dodd. 2000. Environmentalism and
the New Logic of Business. New York: Oxford University Press.
Ottman, J.A. 1998. Green Marketing: Opportunity for Innovation.
Chicago: NTC Business Books.

Reinhardt, F.L. 2000. Down to Earth: Applying Business Principles to
Environmental Management. Boston, Massachusetts: Harvard
Business School Press.

McIntosh, M., D. Leipziger, K. Jones, and G. Coleman. 1998.
Corporate Citizenship: Successful Strategies for Responsible
Companies. London: Pitman Publishing.

Harvard Business Review. 1999. Harvard Business Review on
Business & the Environment. Boston: Harvard Business School Press.

Hawken, P. 1993. The Ecology of Commerce: A Declaration of
Sustainability. New York: Harper-Business.

Roome, N.J. ed. 1998. Sustainability Strategies for Industry: The
Future of Corporate Practice. Washington, DC: Island Press.

Hawken, P. et al. 1999. Natural Capitalism: Creating the Next
Industrial Revolution. Boston: Little, Brown and Company.

Hoffman, A.J. 2000. Competitive Environmental Strategy: A Guide to
the Changing Business Landscape. Washington, DC: Kogan Page.
Sagawa, S. and E. Segal. 2000. Common Interest, Common Good:
Creating Value through Business and Social Sector Partnerships.
Boston, Massachusetts: Harvard Business School Press.

Schmidheiny, S., F.J. Zorraquin. 1998. Financing Change: The
Financial Community, Eco-Efficiency, and Sustainable Development.
Cambridge, Massachusetts: MIT Press.

Svendsen, A. 1999. The Stakeholder Strategy: Profiting from Collaborative Business Relationships. Francisco, CA: Berrett-Koehler
Publishers.

Wheeler, D., and M. Sillanpää. 1997. The Stakeholder Corporation:
The Body Shop: Blueprint for Maximizing Stakeholder Value. London:
Pitman Publishing.
World Business Council for Sustainable Development (WBCSD). 2000.
Eco-efficiency: Creating More Value with Less Impact. Geneva:
WBCSD.

Hoffman, A.J. 2001. From Heresy to Dogma: An Institutional History
of Corporate Environmentalism. Stanford. Stanford University Press.

Nattrass, B. and M. Altomare. 1999. The Natural Step for Business.
Gabriola Island, Canada: New Society Publishers.

Piasecki, B., K.A. Fletcher, and F. Mendelson. 1999. Environmental
Management and Business Strategy: Leadership Skills for the 21st
Century. New York: John Wiley.

Post, J.E., A.T. Lawrence, and J. Weber. 2001. Business and Society:
Corporate Strategy, Public Policy, and Ethics. Boston: McGraw Hill.

Schmidheiny, S. 1992. Changing Course: A Global Business Perspective
on Development and the Environment. London: MIT Press Ltd.

SustainAbility and U.N. Environment Programme (UNEP). 2001. Buried
Treasure: Uncovering the Business Case for Corporate Sustainability.
London, UK.

66
Sürdürülebilirlik için Stratejiler
Welford, R. and R. Starkey, eds. The Earthscan Reader in Business
and Sustainable Development. London: Earthscan Publications. 2001.
Willums, J.O. 1998. The Sustainable Business Challenge:
A Briefing for Tomorrow’s Business Leaders. Sheffield, UK:
Greenleaf Publishing.

Ölçümleme ve Raporlama

Bennet, M. and P. James, eds. 1999. Sustainable Measures:
Evaluation and Reporting of Environmental and Social Performance.
Sheffield, UK: Greenleaf Publishing Limited.

Ditz, D., J. Ranganathan, and R.D. Banks. 1995. Green Ledgers: Case
Studies in Corporate Environmental Accounting. Washington, DC:
World Resources Institute.

Epstein, M.J. 1996. Measuring Corporate Environmental Performance:
Best Practices for Costing and Managing an Effective Environmental
Strategy. New York: McGraw-Hill.

Global Reporting Initiative (GRI). 2000. Sustainability Reporting
Guidelines on Economic, Environmental and Social Performance.
Boston: GRI.

Jeucken, M. 2001. Sustainable Finance & Banking: The Financial
Sector and the Future of the Planet. London: Earthscan.

U.N. Environment Programme (UNEP) and SustainAbility. 1999.
Engaging Stakeholders 1999: The Social Reporting Report. London,
UK: SustainAbility Ltd.
Dünya Kaynak Enstitüsü (WRI)
Dünya Kaynak Enstitüsü, dünya kaynaklarýnýn korunmasý ve insanlarýn yaþam þartlarýnýn iyileþtirilmesi için araþtýrma yapmakla kalmayýp,
bu bilgilerini pratik uygulamalara taþýyan danýþma komitesi niteliðinde bir kurumdur. Dünya Kaynak Enstitüsü, dünyanýn sahip olduðu
çevresel kaynaklarýn bugün ve gelecekte insan hayatýnýn devamlýlýðý için korunmasý misyonunu taþýr ve küresel sorunlarýn çözümü için
destek çalýþmalarýný aþaðýdaki konularda sunar
Ekolojik sistemlerdeki bozulmalarýn azaltýlarak zararýn telafi edilmesi. Dünya Kaynak Enstitüsü, ekolojik sistemlerin
kapasitesi, hayatýn ve refahýn devamlýlýðý için korunmask üzerine çalýþmalar yapar.
Çevresel deðerler konusunda dayanýþmanýn yaygýnlaþtýrýlmasý. Doðal kaynaklar konusunda insanlarýn bilgiye
ulaþmalarýný ve bu bilgiler ýþýðýnda kararlarýný alarak küresel iþbirliðine katkýda bulunmalarýný saðlamak.
Küresel Isýnma tehlikesinin önlenmesini saðlamak. Güvenli bir iklim ve saðlam dünya ekonomisi için özel sektör ve
toplumun biraraya geleceði ortamlarý desteklemek
Refahý arttýrýrken çevresel koþullarýn geliþmesini saðlamak. Dünya Kaynak Enstitüsü, özel sektörü, kendi büyümeleri
konusunda toplumsal ve çevresel refahý odak alarak izler ve sorgular
Geleceðin Pazarlarý raporu, WRI'ýn bilgi ve sürdürülebilir giriþim programlarý tarafýndan üretilmiþtir. Sürdürülebilir Giriþim Programlarý
10 yýdan daha fazla süredir, özel sektör tarafýndan çevresel ve kalkýnma bazlý zorluklarýn olduðu ortamlarda karlý iþ frsatlarý yaratabilme
amaçlý faydalanýlan bir programdýr. Program karar vericiler düzeyinde sürdürülebilir kalkýnma odaklý yüksek çevresel deðerlerin konumlandýrýlmasý için çabalamaktadýr.
Daha fazla bilgi için: http://www.wri.org adresi ziyaret edilebilir.
Birleþmiþ Milletler Çevre Programý (UNEP)
Birleþmi Milletler Çevre Programý, tüm ülke ve toplumlarda gelecek kuþaklarýn hayat kalitesini tehlikeye atmamak üzere çevresel deðerlerin korunmasý için dayanýþma ve iþbirliðini arttýrmak üzere bilgilendirici ve ilham kaynaðý oluþturacak noktalarda çalýþmalar yapmayý
misyon edinmiþtir. UNEP'in rolü çevresel sorunlarý tanýmlamak ve deðerlendirmek, çözüm önerileri geliþtirmek için çalýþmak ve uygulanmasýnda kýlavuz rolü üstlenmektir.
UNEP'in Teknoloji, Endüstrisi ve Ekonomi Dairesi, hükümet yetkililerini bu konuda cesaretlendirerek, özel sektörün uygulamalar
yapmasýna imkan verecek politikalarýn adaptasyonuna davet eder. Bu politika ve stratejiler aðýrlýklý aþaðýdaki baþlýklara odaklanýr.
temiz ve güvenli ortamlar;
doðal kaynaklarýn verimli kullanýmý;
kimyasallarýn daha elveriþli kullanýmý;
çevresel maliyetler konusunda katýlýmcý olma;
çevre ve birey için kirlilik ve risklerin azaltýlmasý.
Daha fazla bilgi için: http://www.uneptie.org adresi ziyaret edilebilir.
Dünya Sürdürülebilir Kalkýnma Iþ Konseyi (WBCSD)
Dünya Sürdürülebilir Kalkýnma Iþ Konseyi, ekonomik büyüme, ekolojik denge ve sosyal geliþim konularýndan yola çýkarak 3 ana faktör
yoluyla sürdürülebilir kalkýnma üzerine ortak taahhütlerini ortaya koyan uluslararasý 192 þirketin koalisyonundan oluþmaktadýr. Üyeler
20'den fazla büyük endüstri sektöründen ve yaklaþýk 35 ülkeden katýlýmda bulunmuþlardýr.
Dünya Sürdürülebilir Kalkýnma Iþ Konseyi ayný zamanda, geçiþ döneminde ve geliþmekte olan ülkeler ve uluslardaki 1.000'i aþkýn iþ
dünyasý liderlerini temsil eden ve giderek geliþen bölgesel að desteðini de barýndýrmaktadýr.
Misyon: Dünya Sürdürülebilir Kalkýnma Ýþ Konseyi, iþ dünyasýnýn ekolojik verimlilik, inovasyon ve kurumsal sorumluluk alanlarýnda destek
ve rolünün artarak liderlik etmesi için katalizör görevini üstlenmiþtir
Hedefler: Bu misyon paralelinde Dünya Sürdürülebilir Kalkýnma Ýþ Konseyi'nin hedefleri ve stratejik yönetimi aþaðýdaki konularý
kapsamaktadýr.

Ýþ liderliði: Sürdürülebilir kalkýnmaya iliþkin konularda iþ dünyasýnýn lider savunucusu olmak.
Politika oluþturma: Ýþ dünyasýnýn sürdürülebilir kalkýnma temasýna verimli bir þekilde katýlýmýnýn saðlanmasý için politika oluþturulmasýna iþtirak etmek.
En iyi uygulama: Çevre, kaynak yönetimi ve kurumsal sosyal sorumluluk alanlarýnda ilerleme göstermek ve üyelerle diðer baþarýlý
uygulamalarý paylaþmak.
Küresel sosyal hizmetler:Geliþmekte ve geçiþ aþamasýnda olan ülkeler için sürdürülülebilir bir gelecek oluþturulmasýna destek
vermek..
Daha fazla bilgi için: http://www.wbcsd.org adresi ziyaret edilebilir.
UNEP
United Nations
World Business Council
10 G Street NE, Suite 800
for Sustainable Development
Washington, DC 20002
39-43, Quai André Citroën
4, chemin de Conches
USA
75739 Paris Cedex 15
1231 Conches-Geneva
Tel: (1 202) 729-7600
France
Switzerland
Fax: (1 202) 729-7610
Tel: +33 1 44 37 14 41
Tel: (41 22) 839 31 00
Fax: +33 1 44 37 14 74
Fax: (41 22) 839 31 31
Internet: www.wri.org
Internet: www.uneptie.org
Internet: www.wbcsd.org
ISBN 1-56973-497-6
69000
Ýþ Dünyasý ve Sürdürülebilir Kalkýnma Derneði (SKD)
Levent Cad. Tekirler Sokak. 16/1 2.Levent - Istanbul
Tel: +9 0212 3258088 Fax: +9 0212 2692495 E-mail: [email protected]
9 781569
734971

İş Dünyası için Notlar - World Business Council for Sustainable

Transkript

Benzer belgeler

kapak.fh11

2. Çeviri metnini indirmek için tıklayınız.

Phrasen: Reisen | Flirten (Türkisch-Spanisch)

kapak.fh11

kapak

ORTADO ĞU RULMAN