hazırlayanlar - Hacettepe Üniversitesi Tıp Eğitimi ve Bilişimi AD

Transkript

HAZIRLAYANLAR
Prof.Dr. Canan Akyüz Program Koordinatörü
Doç.Dr. Melih Elçin
Yard.Doç.Dr. Orhan Odabaşı
Öğr.Gör.Dr. Sevgi Turan
Öğr.Gör. Arif Onan
Ar.Gör. Bilge Başusta
Programın tasarım ve içeriğine katkılarından dolayı;
Prof.Dr. Nüket Örnek Büken,
Doç.Dr. Dilek Aslan,
Öğr.Gör.Dr. Kirsten Ward,
Uz.Dr. Murat Sincan
ve çizgileriyle Dr. Seyfi Durmaz’a teşekkür ederiz.
HÜTF TIP EĞİTİMİ ve BİLİŞİMİ ANABİLİM DALI
1. Baskı: Ağustos 2004, Ankara
8. Baskı: Ağustos 2010, Ankara
Sevgili Öğrenciler,
Tıp bir bilim alanı, hekim de bir bilim insanıdır. Ancak hekimliği sadece bu bilim
alanındaki uygulamalar olarak değerlendirmek bu kavramı daraltmak olur. Hekimlik,
bir bilgi birikimi yanında kazanılan beceriler ve zaman içinde geliştirilen tutum ve
davranışların bir bütünüdür. Aynı zamanda hekimlik, mesleksel sorumluluk, meslek
grubu içinde dayanışma, meslek onurunu koruma ve mesleksel hakları gözetme gibi
temel kavramların bir uygulamasıdır.
Tıp fakülteleri eğitim programlarına bakıldığında bilgi ve kısmen beceri alanlarının
tanımlandığı görülür. Tutum ve davranışlar ise usta-çırak ilişkisi içinde geliştirilecek,
örtük eğitim programlarının (hidden curriculum) bir parçası olan alanlar olarak
görülmektedir. Ancak zaman içinde hekimlikle ilgili kavramlar, tutum ve davranışlar
daha açık olarak tanımlanmış, hekim adaylarına kazandırılması için eğitim yöntemleri
belirlenmiştir.
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi eğitim programına 2004 yılında eklenen ‘İyi
Hekimlik Uygulamaları’ programı bu gelişimin Türkiye’deki öncülüğünü yapmaktadır.
Bu program hekimlikle ilgili birçok kavramın eğitim programında yerini almasını
sağlamıştır.
İyi Hekimlik Uygulamaları programı her öğretim yılı sonunda öğretim üyeleri ve
öğrencilerden alınan geribildirimler ve güncel gereksinimlerin ışığında gözden
geçirilmektedir. Sunacağınız katkılar ile daha da gelişecek ve biçimlenecektir.
Hepinize iyi çalışmalar ve başarılar diliyoruz.
Tıp Eğitimi ve Bilişimi
Anabilim Dalı
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
7
PROGRAM
9
Programın Amaç ve Öğrenme Hedefleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Program Tasarımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Programın Bölümleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Programın Akışı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
İYİ HEKİMLİK UYGULAMALARI PROGRAMI (2010-2011)
17
Dönem 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
Dönem 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
Dönem 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
Gelişim Dosyası Portalı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
ÖĞRENİM REHBERLERİ
73
Başvuran/Hasta ile Görüşme Yapma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Zor Hasta ile Görüşme Yapma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Kötü Haber Verme Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
Siyanozlu Hastada Öykü Alma ve Muayene Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .82
Klinik Etik Karar Verme Sürecinde Hasta ile Görüşme Yapma Becerisi . . . . . . . . . . . . .84
Geribildirim Verme Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
Araştırma Planlama Rehberi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
Proje Önerisi Hazırlama Rehberi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Proje Raporu Hazırlama Rehberi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Proje Ürün Dosyası Hazırlama Rehberi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
El Yıkama Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94
Maske Takma ve Kullanılmış Maskeyi Çıkarma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
Steril Eldiven Giyme ve Kullanılmış Eldiveni Çıkarma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
Vücut Sıcaklığını Kulaktan Ölçme Becerisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97
Radial Arterden Nabız Bakma ve Kan Basıncı Ölçme Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98
Temel Yaşam Desteği Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
Tespit Sargısı Uygulama Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
Intramuskuler Enjeksiyon Yapma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
Intravenöz Enjeksiyon Yapma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
Damar Yolu Açma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
Kalbi Fizik Muayeneyle Değerlendirme Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
Solunum Sistemi Fizik Muayeneyle Değerlendirme Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110
Elektrokardiyografi Kaydı Alma ve Yorumlama Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
Karın Muayenesi Uygulama Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
Siyanozlu Hastayı Muayene Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115
Dikiş Atma ve Dikiş Alma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116
Nazogastrik Sonda Uygulama ve Çıkarma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118
Foley Katater Uygulama ve Çıkarma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
Kadında Meme Muayenesi Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
Kadında Genital Sistem Muayene Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
Rektal Tuşe ile Prostat Muayenesi Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
DEĞERLENDİRME REHBERLERİ
125
Başvuran/Hasta ile Görüşme Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
Zor Hasta ile Görüşme Yapma Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
Kötü Haber Verme Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
Siyanozlu Hastada Öykü Alma ve Muayene Becerisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
Klinik Etik Karar Verme Sürecinde Hasta ile Görüşme Yapma Becerisi . . . . . . . . . . . .134
Bilimsel Makale Değerlendirme Rehberi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136
Proje Değerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
Ürün Dosyası Değerlendirme Formu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
Grup Çalışması Değerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140
Oturum Performansı Değerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Görüşme Değerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
Kişisel Değerlendirme Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143
İletişim Becerileri Geribildirim Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .144
Hasta Görüşmesi Geribildirim Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
Eğitim ve Değerlendirme Merkezi Uygulama Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
Klinik Ziyaretler Uygulama Kuralları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .147
TEMEL KAVRAM VE BİLGİLER
149
I. İletişim Becerileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
II. Mesleksel Beceri Eğitimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
III. Etik ve Profesyonel Değerler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
IV. Tıpta İnsan Bilimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .159
V. Kanıta Dayalı Tıp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
VI. Klinik Ziyaretler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164
VII. Değerlendirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .166
Kaynaklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
GİRİŞ
Tıp eğitimi ustadan görerek öğrenmenin esas olduğu, standartları olmayan ‘usta-çırak’
eğitimiyle başlamıştır. IX-XII. yüzyıllarda Avrupa’da gelişen tıp eğitimi, ABD’de 1910
Flexner Raporu sonrası ivme kazanmıştır. Önceleri disiplinlere dayalı olarak sürdürülen
yapılandırılmış eğitim 1950’lerden başlayarak organ sistemleri temelinde entegre edilen
programlarla sürdürülmüştür. 1970’lerden itibaren ise toplumların sağlık sorunlarını
öncelikleyen yaklaşımlar ve öğrenen merkezli eğitim modelleri ağırlık kazanmaya
başlamıştır.
21. yüzyılda tıp alanındaki bilginin kısalan yarılanma ömrü, artan bilgi yükü, hızla
gelişen ve değişen tıbbi teknoloji, tedavi hizmetlerinin önceliklenmesi ve sağlık hizmeti
sunumunda finansmanın belirleyiciliği tıp eğitimi üzerinde de etkisini göstermiştir. Tıp
eğitimini planlayanlar ve eğitimi almayı amaçlayanlar için hedefler çeşitlenmiştir.
Dünya Sağlık Örgütü, geleceğin doktorları için
şu özellikleri tanımlamıştır:
•Hastayı, hem bireyin hem de ailenin ve
toplumun bir üyesi olarak bütüncül bir şekilde
gören bir hizmet sunucu,
•Sunduğu hizmeti geliştirirken uygulanacak
teknolojinin etik ve maliyet etkin olanını
seçmede bir karar verici,
•Bireylere ve gruplara kendi sağlıklarını
değiştirme ve korumalarında güç veren bir
iletişimci,
•Birlikte çalıştığı insanların güvenini kazanarak bireyin ve toplumun sağlık
gereksinimlerini uzlaştırabilen ve toplum yararına girişim yapan bir toplum lideri,
•Sağlık verilerinin uygun kullanımını geliştirerek hastaların ve toplumun gereksinimlerini
karşılamak için sağlık uygulamalarının içinden ve dışından organizasyonlarla ve
bireylerle uyumlu çalışabilen bir yönetici.
Ulusal Çekirdek Eğitim Programı’nın girişinde ise Türkiye’de tıp eğitiminin amacı şu
şekilde tanımlanmıştır:
•Türkiye’nin sağlık sorunlarını bilen ve birinci basamakta bu sorunların üstesinden
gelebilecek bilgi, beceri ve tutumlarla donanmış,
•Birinci basamak sağlık kuruluşlarında hekimlik ve yöneticilik yapabilecek,
7
•Mesleğini etik kuralları gözeterek uygulayan,
•Araştırıcı ve sorgulayıcı olan,
•Kendisini sürekli olarak yenileyip geliştiren,
•Uluslararası düzeyde kabul edilen ölçütlerde hekimler yetiştirmek.
Tıp eğitiminin tarihine, tanımlanan amaçlarına ve istenilen hekim özelliklerine
bakıldığında tıp fakültelerinin, öğrencilere sadece bilgi ya da beceri kazandırmanın çok
ötesinde bir kültür, bir yaşam biçimi, bir bakış açısı kazandırmayı bir başka deyişle tutum
ve davranış geliştirmeyi de öncelikleyen birer yüksek öğretim kurumu olduğu açıktır.
Tıp eğitimindeki klasik anlayışa bakıldığında varolan temel sorunlar şunlardır:
•Bilgi yükü öğrenci kapasitesini aşmıştır.
•Temel bilimler klinik uygulamalarla, klinik bilimler ise temel sağlık sorunlarıyla
ilişkilendirilmeden öğretilmektedir.
•Sağlık alanına çok dar bir pencereden bakmaktadır.
İngiliz Genel Tıp Konseyi’nin tanımladığı ve tıp eğitimiyle uğraşanların bugün üzerinde
anlaştığı görüş, tıp eğitimin yaşam boyu kendi kendine öğrenmeyi özendirmesi, temel,
klinik ve sosyal bilimler arasında tam bir entegrasyonun sağlanması, tıp eğitiminin temel
sağlık hizmetlerine ve koruyucu hekimliğe ağırlık verecek şekilde yeniden yapılandırılması,
öğrencilerin eğitimin çok daha erken dönemlerinde hasta ile temas etmesi, tıp eğitiminin
sağlığın biyolojik, psikolojik, sosyal ve ekonomik bileşenlerini birlikte içermesidir.
Tıp eğitiminde bu değer, tutum, davranış ve becerilerin kazandırılmasına yönelik
uygulamaların, eğitim programları içindeki payının artırılarak yapılandırılması gerekliliği
ortadadır. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde bu gereksinim doğrultusunda 20042005 öğretim yılından başlayarak Tıp Eğitimi ve Bilişimi Anabilim Dalı tarafından ‘İyi
Hekimlik Uygulamaları’ programı tasarlanmış ve uygulanmaya başlamıştır.
8
PROGRAM
İyi hekimlik uygulamaları, iletişim becerileri temelinde tasarlanmış, mesleksel becerilerin
ve muayene becerilerinin kazandırılacağı, etik ve profesyonel değerlerin tartışılacağı,
klinik ziyaretlerin yapılacağı, tıpta insan bilimleri ilişkilerinin araştırılacağı ve kanıta
dayalı tıp çalışmalarının değerlendirileceği uygulamalarla desteklenip zenginleştirilen bir
programdır.
Programın Amaç ve Öğrenme Hedefleri
Programın amacı, öğrencilere iyi hekimin gereksinimi olan beceri ve tutumun
kazandırılmasıdır.
Bu amaca ulaşmak için öğrenciler;
•Hasta ve yakınlarıyla açık ve net iletişim kurabilmeli,
•Hastayı sorgulayarak hasta ve hastalığa uygun tam ve doğru bir öykü alabilmeli,
•Hastanın yakınmasına odaklanabilen, tüm sistemleri kapsayan tam bir fizik muayeneyi
yapabilmeli,
•Mesleksel becerileri ustaca uygulayabilmeli,
•Kanıta dayalı tıbbı kullanabilmeli,
•Tıbbi uygulamalardaki etik değerleri içselleştirebilmeli,
•Hasta hekim ilişkisinde profesyonel tavırlarını geliştirebilmeli,
•Hastalık ve sağlık kavramlarına tarihi, kültürel, sanatsal ve düşünsel bakış açılarıyla
yaklaşabilmelidir.
Program Tasarımı
Programın özellikleri şöyledir:
•Üç yıllık dikey bir program.
•Küçük grup etkinliği (her grupta 10-12 öğrenci) .
•Tüm yıl boyunca iki haftada bir biraraya gelinen oturumlar.
•Her öğrenciye oturum süreleri kadar araştırma süresi.
•Her grup yıl boyunca aynı eğitici ile birlikte.
•Her grubun program bölümlerini yıl içinde dönüşümlü uygulaması.
•Her bölüm için uygun eğitim etkinliği.
•Her aşamada uygun biçimlendirici (formative) değerlendirme yöntemi.
•Her yılın sonunda düzey belirleyici (summative) değerlendirme yöntemi.
9
Programın Bölümleri
I. İletişim becerileri (Hasta görüşmesi) :
Hasta-hekim görüşmesi klinik uygulamaların merkezinde yer alan, hekimin hastasının
yakınmalarını dinleyip sorunlarına yardım edebileceği oldukça önemli ve sınırlı
dakikalardır. Bu kısıtlı süreçte her hekimin sahip olması gereken dört yeterlik alanı vardır:
Bilgi, problem çözme becerisi, iletişim becerileri ve fizik muayene. İletişim becerileri
olmaksızın diğer bileşenlerdeki yeterlikler de önemli ölçüde anlamlarını yitirirler. Tıpta
iletişim profesyonel bir beceridir ve profesyonel anlamda geliştirilmelidir. Bu nedenle
iletişim becerileri tıp eğitimindeki temel bir beceridir, öğretilebilir ve öğretilmelidir
(ayrıntılı bilgi için bakınız sayfa: 151).
İyi hekimlik uygulamaları programı içinde
iletişim becerileri üç aşamada planlandı.
İlk aşamada etkin hasta görüşmesi
basamaklarına uygun temel iletişim becerileri,
ikinci aşamada farklı yaş ve cinsiyetteki, farklı
sistemlere yönelik yakınması olan hastalarla
ve zor hastalarla (kızgın hasta, sessiz hasta)
görüşme yapma becerisi, son aşamada da
kötü haber verme becerisi ile öykü alma ve
fizik muayenenin birlikte uygulandığı hasta
görüşmesi yapma becerileri kazandırılacaktır.
II. Mesleksel beceriler:
Muayene becerileri, klinik ve laboratuvar beceriler mesleksel beceriler başlığı altında
değerlendirilmektedir. Tıp eğitiminin amaçları ya da sağlık hizmeti organizasyonunda
hekimden beklenenler doğrultusunda belirlenen becerilerin, tanımlanmış bir standartta,
yapılandırılmış yöntemlerle, laboratuvar ortamında, maket, manken ve standart hastalar
kullanılarak kazandırılması yaygın bir yöntemdir
(ayrıntılı bilgi için bakınız sayfa:155).
İyi hekimlik uygulamaları programında ilk
aşamada temel beceriler (el yıkama, maske
takma, steril eldiven giyme), yaşamsal belirtilerin
değerlendirilmesine yönelik beceriler (vücut ısısı,
kan basıncı ve nabız), temel yaşam desteği ve
intramuskuler enjeksiyon yapma becerilerinin
kazandırılması, ikinci aşamada intravenöz enjeksiyon
10
yapma, damar yolu açma, kalp ve solunum sisteminin değerlendirilmesi, üretral
kateterizasyon ve nazogastrik sonda uygulama becerilerinin kazandırılması, üçüncü
aşamada dikiş atma, rektal tuşe ile prostat muayenesi, kadın genital sistem muayenesi
ve siyanozlu hastaya yaklaşım başlıklı fizik muayene becerilerinin kazandırılması
öngörülmektedir.
III. Etik ve profesyonel değerler:
Hekimin belirli bir düzeyde tıp bilgisine
ve becerisine sahip olmasının yanı sıra
hekim kimliğine uygun olduğu kabul
edilmiş bazı etik ve profesyonel değerleri
de sergilemesi beklenir. Hekim içinde
yaşadığı toplumun sorunlarını izlemek,
tahlil etmek ve bilimsel bakış açısı
içerisinde sorumluluk bilinci ile kendi
görüşlerini oluşturmak durumundadır
İyi hekimlik uygulamaları programının
ilk aşamasında sağlık-hastalık kavramları, yaşam kalitesi bağlamında sağlık hizmetleri,
hekim ve tıp öğrencisi, hekim-hasta/başvuran ilişkisi, hak kavramı (sağlık hakkı, hasta
hakları), güvenirlik ve güvenirliğin ihlali, hasta sırrının saklanması gibi etik konuların
tartışılması, ikinci aşamada yaşamın başında alınan etik kararlar (prenatal tanı testleri,
genetik ayrımcılık, cinsiyet tespiti, abortus, yardımcı üreme teknolojileri ve etik sorunlar),
yaşamın sonunda alınan etik kararlar (canlandırma komutu, faydasız tedavi, ölmekte
olan hastaya ve hasta yakınlarına yaklaşım, ötenazi), ileri tıp teknolojileri ve aydınlatılmış
onam kavramlarının tartışılması ve üçüncü aşamada klinik etik, etik kurullar, araştırma
ve yayın etiği, toplum sağlığı etiği (sosyal fayda kavramı), hekim endüstri ilişkisi, tıp
dışı uygulamalar karşısında hekim tutumu, medya etiği, sağlık haberlerinin medyada
verilmesi ve bir profesyonel olarak hekimin sahip olması gereken değerlerin tartışılması
öngörülmektedir.
IV. Tıpta insan bilimleri:
Hekimden tanı koymada bilgili ve uygulamalarda becerikli olmasının yanında
hastasının duygusal gereksinimlerine duyarlı ve yardımcı olması beklenmektedir. Tıpta
insan bilimleri, insanın sağlık, hastalık, sağlık hizmeti ve hasta-hekim ilişkisi özelinde
davranışlarının anlamını irdeleyen ve deneyimlerini kaydeden tarih, edebiyat, sanat,
11
felsefe, etik, hukuk, antropoloji, sosyoloji
ve teoloji alanındaki çalışmaları içerir. Tüm
bu çalışmalar tıbba açılan farklı ve özel
pencerelerdir. Tıbba bu pencerelerden
bakabilmek hekimin hastasının dünyasına
farklı bir yaklaşım getirmesine katkı sunacaktır
İyi hekimlik uygulamaları programının ilk
aşamasında küçük gruplarla ‘Tıp ve Sanat’
başlığında öykü, roman, şiir, müzik, resim,
heykel, tiyatro, dans, opera ve sinema
üzerine, ikinci ve üçüncü aşamada ise sırasıyla
‘Tıp ve Tarih’ başlığında tarih, inanç, din,
arkeoloji ve mimari üzerine ve ‘Tıp ve İnsan’
başlığında felsefe, sosyoloji, etik, hukuk ve
antropoloji üzerine araştırmalar yapılarak
her yıl sonunda düzenlenecek öğrenci kongresinde poster ya da sözlü sunum olarak
sunulmaları öngörülmektedir.
V. Kanıta dayalı tıp:
Toplumdaki değişim ve gelinen
noktada tıp eğitiminin, öğrencinin
ne öğreneceğine karar vermesini,
kendi kendine öğrenmesini, kanıtları
değerlendirmesini, işbirliği yapmasını ve
ne kadar öğrendiğini değerlendirmesini
sağlayacak bilgi okuryazarlığı, eleştirel
okuma/düşünme ve kanıta dayalı tıp
kavramlarına yönelik uygulamaları
içermesi önerilmektedir (ayrıntılı bilgi
için bakınız sayfa: 161).
İyi hekimlik uygulamaları programında ilk aşamada öğrencilerle tıbbi bilgi okuryazarlığı
kavramı, ikinci ve üçüncü aşamada kanıta dayalı tıp uygulamaları ile bilimsel araştırmayı
değerlendirme konularının uygun örneklerle tartışılması ve uygulama yapılması
öngörülmektedir.
12
VI. Klinik ziyaretler:
Hastayla ve klinikle erken karşılaşma, öğrencinin kuramsal
çalışmalara ilgisini arttırmakta, dünyada sağlık hizmetlerinin
nasıl verildiği, sağlık alanında ekip çalışmasının ne olduğu,
ekip çalışmasında rol tanımı, hekim-sağlık çalışanı iletişimi
benzeri konuları tartışmasını sağlamakta ve hastadan tıbbi
bilgileri edinme, muayene, iletişim becerileri ile hasta-hekim
ilişkisi örneklerini gözlemleme şansını sunmaktadır. Öğrenciler
için hastayla erken karşılaşmak için en uygun yerler birinci
basamak sağlık kurumlarıdır (ayrıntılı bilgi için bakınız sayfa:
164).
İyi hekimlik uygulamaları programının ilk aşamasında
öğrencilerin hastane kliniklerindeki işleyişleri görmeleri,
ikinci aşamada hastane polikliniklerinde hasta görüşmelerini
izlemeleri ve sağlık alanında ekip çalışmasını tartışmaları, üçüncü aşamada ise acil servis
hizmetlerini gözlemlemeleri ve değerlendirmeleri öngörülmektedir.
13
Program Akışı
Dönem 1
Bölüm
Başlıklar
Eğitim etkinlikleri
Değerlendirme
İletişim Becerileri
•Hasta görüşmesinde
temel kavramlar
•Standart hasta
görüşmeleri
• Kendini/Akran
değerlendirme
•Yakınmaya yönelik öykü
alma
•Grup tartışmaları
• Eğitici
değerlendirmesi
•El yıkama - maske takma
• Beceri eğitimi
•Steril eldiven giyme
• Hasta odaklı
simülasyon
•Performans
değerlendirme
Mesleksel Beceriler
•Kan basıncı ölçme
•Vücut ısısı ölçme
•Temel yaşam desteği
•Intramuskuler enjeksiyon
Etik ve Profesyonel
Değerler
• Sağlık-hastalık kavramları
• Filmler
• Yaşam kalitesi
bağlamında sağlık
hizmetleri
• Olgu sunumları
• Kendini/Akran
değerlendirme
• Oyunlaştırma
• Dosya
değerlendirme
• Grup projesi/
ödevi
• Dosya
değerlendirme
• Hekim ve tıp öğrencisi
• Hekim-hasta/başvuran
ilişkisi
• Hak kavramı: sağlık
hakkı, hasta hakları
• Güvenirlik ve güvenirliğin
ihlali, hasta sırrının
saklanması
Tıpta İnsan Bilimleri
•Tıp ve Sanat
• Sunumlar
Klinik Ziyaretler
•Hastane klinikleri
• Gözlem
• Rapor hazırlama
• Dosya
değerlendirme
• Tartışma
Kanıta Dayalı Tıp
• Bilgi okuryazarlığı
• Grup tartışmaları
• Dosya
değerlendirme
• Akran
değerlendirme
14
Dönem 2
Bölüm
Başlıklar
Değerlendirme
•Yakınmaya yönelik
öykü alma
• Standart hasta
görüşmeleri
• Kendini/Akran
değerlendirme
•Zor hasta görüşmesi
• Yeterlik
değerlendirme
•Intravenöz enjeksiyon
• Beceri eğitimi
•Damar yolu açma
• Hasta odaklı
simülasyon
•Performans
değerlendirme
Mesleksel Beceriler
•Kalp ve solunum
sesleri
• EKG
•Üretral kateterizasyon
•Nazogastrik sonda
Etik ve Profesyonel
Değerler
•Yaşamın başında alınan etik kararlar; prenatal tanı testleri, genetik ayrımcılık, cinsiyet tespiti, abortus,
yardımcı üreme teknolojileri ve etik sorunlar.
• Filmler
• Olgu sunumları
• Kendini/Akran
değerlendirme
• Oyunlaştırma
• Dosya
değerlendirme
• Grup projesi/ödevi
• Dosya
değerlendirme
•Yaşamın sonunda alınan etik kararlar; canlandırma komutu,
faydasız tedavi, ölmekte olan hastaya
ve hasta yakınlarına
yaklaşım, ötenazi.
•İleri tıp teknolojileri
•Aydınlatılmış onam
• Tıp ve Tarih
• Sunumlar
Klinik Ziyaretler
•Hastane poliklinikleri
•Gözlem
• Ekip çalışması
•Rapor hazırlama
• Dosya
değerlendirme
• Tartışma
• Kanıta dayalı tıp
• Dosya
değerlendirme
• Akran
değerlendirme
15
Dönem 3
Bölüm
Başlıklar
Değerlendirme
•Kötü haber verme
• Standart hasta
görüşmeleri
• Kendini/Akran
değerlendirme
• Yeterlik
değerlendirme
•Dikiş atma
• Beceri eğitimi
•Kadın genital
muayene
• Hasta odaklı
simülasyon
•Performans
değerlendirme
•Öykü alma ve fizik
muayene
Mesleksel Beceriler
•Rektal tuşe ile
prostat muayenesi
•Siyanozlu hasta
muayenesi
Etik ve Profesyonel
Değerler
•Klinik etik, etik
kurullar
•Standart hasta
görüşmeleri
•Kendini/Akran
değerlendirme
•Araştırma ve yayın
etiği
•Grup tartışmaları
• Yeterlik
değerlendirme
• Grup projesi/ödevi
• Dosya
değerlendirme
•Toplum sağlığı etiği
(sosyal fayda kavramı)
•Hekim endüstri
ilişkisi
•Tıp dışı uygulamalar
karşısında hekim
tutumu
•Medya etiği, sağlık
haberlerinin medyada verilmesi
• Tıp ve İnsan
• Sunumlar
Klinik Ziyaretler
•Acil servisler
• Gözlem
16
•Kanıta dayalı tıp
•Bilimsel araştırma
değerlendirme
• Dosya
değerlendirme
• Dosya
değerlendirme
• Akran
değerlendirme
İYİ HEKİMLİK UYGULAMALARI
2010-2011 ÖĞRETİM YILI PROGRAMI
Dönem I
ÖNEMLİ TARİHLER
13 Ekim 2010
Z. TANIŞMA (sadece bu oturumlar ikişer saat olup
A grupları 13:40’da, B grupları 15:40’da başlar)
31 Aralık 2010
1. DÖNGÜ NOTU (son verme tarihi)
18 Mart 2011
21-27 Mart 2011
KONGRE BAŞVURUSU
5 Nisan 2011
BAŞVURU SONUÇLARININ AÇIKLANMASI
4-5 Mayıs 2011
VII. TIPTA İNSAN BİLİMLERİ KONGRESİ
20 Mayıs 2011
PROJE ÜRÜN DOSYASI (son teslim tarihi)
27 Mayıs 2011
6 Haziran 2011
YOKS
19
Z. Tanışma
Yer
Grubun küçük grup odası
Amaç
Bu oturumun sonunda programın yıllık akışı, hazırlamaları gereken çalışmalar ve önemli
tarihleri değerlendireceklerdir.
Etkinlik
1. Öğrencilerle tanışılacak ve yılboyu yapılacak etkinliklerle ilgili kişisel beklentiler ve
çalışma prensipleri belirlenecektir.
2. Öğrencilerle cep telefonları ve/veya e-posta adresleri paylaşılarak yıl içerisinde grup içi
haberleşmenin esasları belirlenecektir.
3. Öğrencilerin program kitapçığına ulaştıkları kontrol edilecektir. Eğiticide bulunan
rehber ile program akışı incelenerek oturumların temel hedefleri, uygulanma biçimleri
ve belli başlı uygulamaların süreçleri değerlendirilecektir. Öğrencilerin belirli uygulamalar
için tarihleri kitapçıklarına not almaları sağlanacaktır.
4. Öğrencilere hazırlamaları gereken ödevleri tanımlanacaktır.
Değerlendirme
Öğrenciler, ödev tanım ve formlarına Gelişim Dosyası Portalı’nda Z.Tanışma klasörü
altındaki “Ödev 1” bağlantısından ulaşabilirler.
A. İletişim Eğitim
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, hasta/başvuran ile görüşme yapma becerisi ile ilgili
temel yaklaşımları (görüşmeyi başlatma, bilgi toplama, ilişkiyi kurma, açıklama ve
planlama, görüşmeyi bitirme) tartışarak farkındalık kazanacaklardır.
Etkinlik
1. Hasta görüşmesi-1 ve Hasta görüşmesi-2 filmleri izlenerek, bu filmlerde dikkat çeken
noktalar, hasta tepkileri ve davranışları ile hekim yaklaşımı ve davranışları irdelenecektir.
20
2. ‘Hasta/başvuran ile görüşme yapma becerisi’ öğrenme rehberindeki basamaklar
tartışılacaktır. Rehber, İyi Hekimlik Uygulamaları kitabının 75-78. sayfalarında
bulunmaktadır.
3. Öğrencilerin kendi deneyimlerini paylaşması sağlanarak bu süreçlerle ilgili görüşleri,
hasta beklentileri ve beklenen hekim davranışları tartışılacaktır.
4. Geribildirim Verme Rehberi tartışılacaktır. Rehber, İyi Hekimlik Uygulamaları kitabının
87-88. sayfalarında bulunmaktadır.
Değerlendirme
Bu oturumda her öğrenci kendisinin ve bir arkadaşının oturuma katkısını Gelişim Dosyası
Portalı’nda yer alan A. İletişim Eğitimi klasöründeki “Oturumda Kendi Performansını
Değerlendirme Formu”nu ve “Oturumda Akran Performansını Değerlendirme Formu”nu
kullanarak 1 hafta içinde değerlendirecektir.
B. İletişim Kayıt 1
Yer
Eğitim ve Değerlendirme Merkezi
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, hasta/başvuran ile görüşme yapma becerisi kazanacak
ve uygun tutum geliştirecektir.
Etkinlik
Öğrenciler sırayla görüşme odalarına girerek hasta/başvuran ile görüşme yapacaktır.
Değerlendirme
Kayda gelen öğrencilerin yoklamaları TEBAD tarafından değerlendirilecektir. Gelişim
Dosyası Portalı’nda yer alan B. İletişim Kayıt 1 klasöründeki “Hasta Görüşmesi
Geribildirim Formu”nu öğrenciler 1 hafta içinde dolduracaklardır.
C. İletişim Değerlendirme 1
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, yaptıkları standart hasta görüşmesini izleyerek iletişim
becerilerini değerlendireceklerdir.
21
Etkinlik
1. Öğrencilerin yaptığı görüşmeler sıra ile izlenecek, önce görüşme sahibi sonra diğer
öğrenciler ve eğitici geribildirim verecektir.
2. Oturum sırasında görüşme yapan öğrenciyi bir arkadaşı “Hasta/Başvuran ile Görüşme
Becerisi Değerlendirme Rehberini” kullanarak değerlendirecektir.
Değerlendirme
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan C. İletişim Değerlendirme 1 klasöründeki
“Hasta/Başvuran ile Görüşme Becerisinde Kendini Değerlendirme Rehberi”, “Hasta/
Başvuran ile Görüşme Becerisinde Akranı Değerlendirme Rehberi” ve “İletişim Becerileri
Geribildirim Formunu” öğrenciler 1 hafta içinde dolduracaklardır.
D. İletişim Kayıt 2
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, farklı yakınmaları olan hastalarda öykü alma becerisi
kazanacak ve uygun tutum geliştirecektir.
Etkinlik
Öğrenciler sırayla görüşme odalarına girerek hastadan öykü alacaktır.
Değerlendirme
Dosyası Portalı’nda yer alan D. İletişim Kayıt 2 klasöründeki “Hasta Görüşmesi
E. İletişim Değerlendirme 2
Yer
Amaç
Etkinlik
1. Öğrencilerin yaptığı görüşmeler izlenecek, önce görüşme sahibi sonra diğer
22
Değerlendirme
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan E. İletişim Değerlendirme 2 klasöründeki
F. Etik Ve Profesyonel Değerler 1
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler etik ile ilgili temel kavramlar hakkında bilgi ve
farkındalık kazanacaktır.
Etkinlik
1. Öğrencilerin aşağıdaki konuları gazete küpürleri üzerinden tartışmaları beklenmektedir:
•Sağlık-hastalık kavramları
•Yaşam kalitesi bağlamında sağlık hizmetleri
•Hekim ve tıp öğrencisi
•Hekim-hasta/başvuran ilişkisi
•Hak kavramı: sağlık hakkı, hasta hakları
•Güvenirlik ve güvenirliğin ihlali, hasta sırrının saklanması
Değerlendirme
Bu oturumda her öğrenci kendisinin ve bir arkadaşının oturuma katkısını Gelişim
Dosyası Portalı’nda yer alan F. Etik ve Profesyonel Değerler 1 klasöründeki “Oturumda
Kendi Performansını Değerlendirme Formu”nu ve “Oturumda Akran Performansını
Değerlendirme Formu”nu kullanarak 1 hafta içinde değerlendirecektir.
G. Etik Ve Profesyonel Değerler 2
Yer
Kırmızı Amfi
23
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler güncel ve öne çıkan etik durum ve kavramlar
hakkında bilgi ve farkındalık kazanacaktır.
Etkinlik
1. Öğrenciler amfilerde filmi izleyeceklerdir.
2. Film gösterimine katılan öğretim üyeleri öğrencilerle filmi kısaca tartışacaktır.
Değerlendirme
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan G. Etik ve Profesyonel Değerler 2 klasöründeki
“Film Değerlendirme Formunu” öğrenciler 1 hafta içinde dolduracaklardır.
H. Kanıta Dayalı Tıp
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler bilgi okuryazarlığı ve bilgiye ulaşma yolları ile ilgili bilgi
ve beceri kazanacaklardır.
Etkinlik
1. Olgu okunarak olgudaki problem grup tarafından tanımlanacaktır.
2. Öncelikle öğrencilerin bu problemle ilgili bildikleri sıralanacak ve tahtaya yazılacaktır.
3. Öğrencilerin bu problemin çözümünde kullanabileceklerini düşündükleri ancak
bilmedikleri başlıklar öğrenme konuları olarak ortaya konacak ve tahtaya yazılacaktır.
4. Öğrenciler 3-4 kişilik gruplara ayrılarak bir grup İHU-STY Hazırlık Odası’ndaki kaynak
kitaplar ve bir grup da internette konuyla ilgili çalışma yapacaktır.
5. Öğrenciler yaptıkları araştırmaların sonuçlarını tüm sınıfa sunacaklardır. Bilgiye
ulaşamayanlar kendi gerekçelerini açıklayacaktır.
6. Bilgi kaynaklarının değerlendirilmesi ile ilgili hazırlanmış olan ‘Kanıta Dayalı Tıp’ sunumu
üzerinden ilerleyerek öğrencilerle bilgi kaynakları ve bilgiye ulaşma yolları tartışılacaktır.
7. Öğrenciler birer anahtar kelime belirleyerek ödev konusu saptayacak, ödevlerinde
bu anahtar kelimeyi bir genel arama motoru bir de tıbbi arama motoru kullanarak
tarayacaklardır. Buldukları ilk üçer kaynağı hangi koşullar ve kriterlerle bulduklarını
açıklayan ve içeriklerini karşılaştıran birer rapor hazırlayacaklardır.
24
Değerlendirme
Portalı’nda yer alan H. Kanıta Dayalı Tıp klasöründeki “Oturumda Kendi Performansını
kullanarak 1 hafta içinde değerlendirecektir. Kanıta Dayalı Tıp oturumuna ait ödevler
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan H. Kanıta Dayalı Tıp klasöründeki “Ödev 2” formuna
15 gün içinde girilecektir.
K. Tıpta İnsan Bilimleri 1
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler sanatın çeşitli alanlarından sağlık ve hastalık
kavramlarına bakış konusunda farkındalık kazanacaktır.
Etkinlik
1. Tıpta İnsan Bilimleri sunumu öğrencilerle paylaşılarak hem kavram hem de proje ve
kongre sürecinin anlaşılması sağlanacaktır.
2. Proje hazırlama sürecince öğrencilerin görevleri gözden geçirilecektir. Öğrencilerin
proje önerisi, ara rapor, gelişim dosyası ve sözlü sunum ya da poster hazırlamaları
beklenmektedir. Rapor biçimleri öğrencilere açıklanacaktır. Raporların tarihleri
hatırlatılacaktır.
3. Öğrenciler 3-4 kişilik küçük gruplara ayrılacaktır. Gruplardan “tıp ve sanat” başlığı
altında öykü, roman, şiir, müzik, resim, heykel, tiyatro, dans, opera ve sinema
alanlarında çalışılabilecek değişik proje konularını belirlemeleri istenecektir. Mümkün
olduğunca çok sayıda konu belirlenecek, tartışma sonrasında konular içerisinde bir
seçime gidilebileceği vurgulanacaktır. Küçük grupların çalışmaları sona erdikten sonra
önerdikleri konu başlıkları tüm grupla tartışılarak önerileri alınacaktır.
Değerlendirme
Dosyası Portalı’nda yer alan K. Tıpta İnsan Bilimleri 1 klasöründeki “Oturumda
Değerlendirme Formu”nu kullanarak 1 hafta içinde değerlendirecektir. Öğrenciler, proje
önerilerini 15 gün içinde Gelişim Dosyası Portalı’nda K. Tıpta İnsan Bilimleri 1 klasörü
içinde yer alan “Proje Öneri Formuna” gireceklerdir. Öğrenciler proje ara raporlarını
25
Tıpta İnsan Bilimleri 2 oturumunun bir hafta öncesinde Gelişim Dosyası
Portalı’nda K. Tıpta İnsan Bilimleri 1 klasörü içinde yer alan “Proje Ara Rapor Formuna”
gireceklerdir.
L. Tıpta İnsan Bilimleri 2
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler sanatın değişik alanlarından sağlık ve hastalık
kavramlarına bakış konusunda farkındalık kazanacaktır.
Etkinlik
1. Tıpta İnsan Bilimleri proje ara raporları gruplar tarafından sunulacak, öneriler üzerinde
tartışılarak, grup üyelerinin görüşleri alınacaktır.
2. Kongrede, grubu temsil edecek projenin/projelerin belirlenmesi için her bir proje
başlığı oylanacak, öğrencilerin, gruplarını temsil edecek proje/ler için katkıları alınacaktır.
3. Son rapor ve poster/sözlü sunum hazırlama üzerinde tartışılarak zaman planlaması
yapılacaktır.
Değerlendirme
Öğrenciler, proje özetlerini grup içinde varılan sonuç doğrultusunda kongre sürecinde
değerlendirilmek üzere 21-28 Mart 2011 tarihleri arasında VII. Tıpta İnsan Bilimleri
Kongresi Başvuru bağlantısından göndermek zorundadır. Öğrencilerin, İyi Hekimlik
Uygulamaları kitabının 92-93. sayfalarında yer alan Proje Raporu Hazırlama ve Proje
Ürün Dosyası Değerlendirme formlarını kullanarak Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan L.
Tıpta İnsan Bilimleri 2 klasöründeki “Proje Ürün Dosyası” klasöründeki formları en geç 20
Mayıs 2011 tarihine dek doldurmaları gerekmektedir.
M. MESLEKSEL BECERİ EĞİTİMİ 1
Yer
Sınıf D ve Mesleksel Beceri Laboratuvarı
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, el yıkama, maske takma ve çıkarma ile steril eldiven
giyme ve çıkarma becerilerini kazanacaktır.
26
Etkinlik
1. Öğrenciler ilgili becerilerin eğitim filmlerini izleyerek önemli noktaları ve takıldıkları
yerleri sınıfta tartışacaktır.
2. Laboratuvarda masa başında bir öğrenci rehberi okurken diğer bir öğrenci uygulamayı
yapacaktır.
3. Uygulamada her masada bir intörn hekim görev yapacaktır.
4. Uygulama sonrası masadaki öğrenciler birbirlerine geribildirim vereceklerdir.
Değerlendirme
Uygulamaya katılan öğrencilerin yoklamaları TEBAD tarafından değerlendirilecektir.
Öğrenciler M.Mesleksel Beceri Eğitimi 1 klasöründeki “Beceri Eğitimi Geribildirim” lerini
1 hafta içinde dolduracaklardır.
N. Mesleksel Beceri Eğitimi 2
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, nabız, kan basıncı ve vücut ısısını değerlendirme ile
temel yaşam desteği becerilerini kazanacaktır.
Etkinlik
Öğrenciler ilgili becerilerin eğitim filmlerini izleyerek önemli noktaları ve takıldıkları yerleri
sınıfta tartışacaktır.
yapacaktır.
4. Oturum sonunda öğrenciler geribildirim formlarını dolduracaktır.
Değerlendirme
Öğrenciler N.Mesleksel Beceri Eğitimi 2 klasöründeki “Beceri Eğitimi Geribildirim” lerini
27
O. Mesleksel Beceri Eğitimi 3
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, hastayla iletişim halinde intramuskuler enjeksiyon
yapma becerisini kazanacaktır.
Etkinlik
yapacaktır.
Değerlendirme
Öğrenciler O.Mesleksel Beceri Eğitimi 3 klasöründeki “Beceri Eğitimi Geribildirim” lerini
P. Klinik Ziyaret
Yer
Erişkin, Çocuk ve Onkoloji Hastaneleri servisleri
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, hastane yataklı servislerindeki işleyiş ve yürütülen
çalışmalar konusunda farkındalık kazanacaktır.
Etkinlik
1. Servisteki sorumlu/görevli hekim sorumluluklar ve çalışmalar ile ilgili bir bilgilendirme
yapacaktır.
2. Sorumlu hekim servisi gezdirerek birimler ve yürütülen çalışmaları anlatacaktır.
3. Ziyaret sonunda grubun küçük grup odasında ya da grubun uygun göreceği bir yerde
kısa (15-20 dakikalık) bir değerlendirme yapılacaktır.
28
Değerlendirme
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan P. Klinik Ziyaret klasöründeki “Kişisel Değerlendirme
Formunu” öğrenciler 1 hafta içinde dolduracaklardır.
Değerlendirme
Dönem İçi Değerlendirme
Öğrenciler, İyi Hekimlik Uygulamaları programında dönem içinde 3 kez not alırlar.
Bu notlar her döngü sonunda etkinliklere katılım, ödev yapma ve oturumlardaki
performanslarına göre öğretim üyesinin her öğrenciyle ilgili değerlendirmesi sonucunda
verilecektir. Bu notların ağırlıklı ortalaması öğrencinin “dönem içi notu”na %10
oranında katılmaktadır. (Kongre katılımı son döngü notunun 100 üzerinden 20 puanını
oluşturmaktadır; sözlü sunumlar 20, posterler 10 puan alırlar.)
Dönem Sonu Değerlendirme
Öğrenciler 06 Haziran 2011 tarihinde istasyon temelli olarak organize edilen
Yapılandırılmış Objektif Klinik Sınava (YOKS) gireceklerdir. Bu sınavda ilk istasyon
iletişim becerilerini, ikinci istasyon verilen bir anahtar sözcük ile internet üzerinden bir
makale aramayı, diğer dört istasyon ile klinik becerileri değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Öğrenciler bu sınavda “7” üzerinden bir not alırlar. Öğrencilerin Tıpta İnsan Bilimleri
kapsamında hazırlayıp gelişim dosyasına girdikleri “proje ürün dosyaları” öğretim üyeleri
tarafından değerlendirilerek dönem sonunda “3” üzerinden bir not verilecektir. Proje
ve YOKS notları toplamı da “dönem sonu notu”na %10 oranında katılmaktadır.
29
13.10.10
20.10.10
27.10.10
03.11.10
10.11.10
24.11.10
08.12.10
15.12.10
22.12.10
29.12.10
05.01.11
12.01.11
19.01.11
Dönem 1, Grup A - Yarıyıl 1
Hippocrates
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Galen
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
R
C
D
Ebubekir Razi
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
R
Süheyl Ünver
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
Hulusi Behçet
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Behçet Uz
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
R
C
D
Paracelsus
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
R
Claude Bernard
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
Andreas Vesalius
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Edward Jenner
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
R
C
D
Alexander Fleming
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
R
Rene Laennec
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
Aristo
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Hammurabi
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
R
C
D
Asklepios
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
R
30
A
İletişim Eğitim
G
Etik/Profesyonelizm 2
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
İletişim Değerlendirme 1
K
Tıpta İnsan Bilimleri 1
P
Klinik Ziyaret
D
İletişim Kayıt 2
L
Z
Tanışma
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
23.02.11
02.03.11
09.03.11
16.03.11
23.03.11
30.03.11
13.04.11
20.04.11
27.04.11
11.05.11
Hippocrates
F
T
N
T
E
T
P
T
G
T
O
Galen
L
T
F
T
O
T
E
T
P
T
G
Ebubekir Razi
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
P
Süheyl Ünver
N
T
C
D
P
T
G
T
O
T
E
Hulusi Behçet
F
T
N
T
E
T
P
T
G
T
O
Behçet Uz
L
T
F
T
O
T
E
T
P
T
G
Paracelsus
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
P
Claude Bernard
N
T
C
D
P
T
G
T
O
T
E
Andreas Vesalius
F
T
N
T
E
T
P
T
G
T
O
Edward Jenner
L
T
F
T
O
T
E
T
P
T
G
Alexander Fleming
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
P
Rene Laennec
N
T
C
D
P
T
G
T
O
T
E
Aristo
F
T
N
T
E
T
P
T
G
T
O
Hammurabi
L
T
F
T
O
T
E
T
P
T
G
Asklepios
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
P
 
16.02.11
A
İletişim Eğitim
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
P
Klinik Ziyaret
D
İletişim Kayıt 2
L
Z
Tanışma
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
Yıl Sonu YOKS (OSCE) Tarihi: 06.06.2011
31
13.10.10
27.10.10
03.11.10
10.11.10
24.11.10
08.12.10
15.12.10
22.12.10
29.12.10
05.01.11
12.01.11
19.01.11
16.02.11
Dönem 1, Grup B - Yarıyıl 1
Marie Curie
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
İbn Sina
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
R
C
D
Thomas Sydenham
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
R
John Hunter
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
W.Conrad Röntgen
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Louis Pasteur
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
R
C
D
Robert Koch
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
R
William Harvey
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
Şaban Şifai
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Cemil Topuzlu
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
R
C
D
Refik Saydam
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
R
Rudolf Virchow
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
Dioskorides
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
İmhotep
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
R
C
D
Horus
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
R
Füsun Sayek
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
32
A
İletişim Eğitim
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
P
Klinik Ziyaret
D
İletişim Kayıt 2
L
Z
Tanışma
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
02.03.11
09.03.11
16.03.11
23.03.11
30.03.11
13.04.11
20.04.11
27.04.11
11.05.11
18.05.11
Marie Curie
F
T
N
T
E
T
P
T
G
T
O
İbn Sina
L
T
F
T
O
T
E
T
P
T
G
Thomas Sydenham
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
P
John Hunter
N
T
C
D
P
T
G
T
O
T
E
W.Conrad Röntgen
F
T
N
T
E
T
P
T
G
T
O
Louis Pasteur
L
T
F
T
O
T
E
T
P
T
G
Robert Koch
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
P
William Harvey
N
T
C
D
P
T
G
T
O
T
E
Şaban Şifai
F
T
N
T
E
T
P
T
G
T
O
Cemil Topuzlu
L
T
F
T
O
T
E
T
P
T
G
Refik Saydam
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
P
Rudolf Virchow
N
T
C
D
P
T
G
T
O
T
E
Dioskorides
F
T
N
T
E
T
P
T
G
T
O
İmhotep
L
T
F
T
O
T
E
T
P
T
G
Horus
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
P
Füsun Sayek
N
T
C
D
P
T
G
T
O
T
E
 
23.02.11
A
İletişim Eğitim
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
P
Klinik Ziyaret
D
İletişim Kayıt 2
L
Z
Tanışma
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
33
Dönem II
ÖNEMLİ TARİHLER
23 Eylül 2010
Z. TANIŞMA (sadece bu oturumlar ikişer saat olup A grupları
13:40’da, B grupları 15:40’da başlar)
17 Aralık 2010
04 Mart 2011
21-27 Mart 2011
KONGRE BAŞVURUSU
5 Nisan 2011
4-5 Mayıs 2011
13 Mayıs 2011
20 Mayıs 2011
14 Haziran 2011
YOKS
35
Z. Tanışma
Yer
Amaç
Etkinlik
Değerlendirme
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, farklı cinsiyet, farklı yaş grubu ve farklı yakınması olan
bir standart hasta ile görüşme yaparak temel iletişim becerilerini (görüşmeyi başlatma,
bilgi toplama, ilişkiyi kurma, açıklama ve planlama, görüşmeyi bitirme) kazanacak ve
uygun tutum geliştirecektir.
Etkinlik
Değerlendirme
Dosyası Portalı’nda yer alan B. İletişim Kayıt 1 klasöründeki Hasta Görüşmesi Geribildirim
Formu’nu öğrenciler 1 hafta içinde dolduracaklardır.
36
Yer
Amaç
Etkinlik
3. Bir sonraki hafta yapılacak ‘Zor hasta ile görüşme’ eğitiminde kullanılacak öğrenme
rehberinde yer alan basamaklar grupla tartışılacaktır.
Değerlendirme
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan C. İletişim Değerlendirme 1 klasöründeki
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, zor hasta ile görüşme yapma becerisi kazanacak ve
uygun tutum geliştirecektir.
Etkinlik
Öğrenciler sırayla görüşme odalarına girerek hastadan öykü alacaktır.
Değerlendirme
Dosyası Portalı’nda yer alan D. İletişim Kayıt 2 klasöründeki “Hasta Görüşmesi
37
Yer
Amaç
Etkinlik
2. Oturum sırasında görüşme yapan öğrenciyi bir arkadaşı “Zor Hasta ile Görüşme
Değerlendirme
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan E. İletişim Değerlendirme 2 klasöründeki
“Zor Hasta ile Görüşme Becerisinde Kendini Değerlendirme Rehberi”, “Zor Hasta ile
Görüşme Becerisinde Akranı Değerlendirme Rehberi” ve “İletişim Becerileri Geribildirim
Formunu” öğrenciler 1 hafta içinde dolduracaklardır.
F. Etik ve Profesyonel Değerler 1
Yer
Beyaz Amfi ve grubun küçük grup odası
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler güncel ve öne çıkan etik durum ve kavramlar
hakkında bilgi ve farkındalık kazanacaktır.
Etkinlik
1. Öğrenciler amfilerde filmi izleyeceklerdir.
2. Film gösteriminin sonunda gruplar odalarına geçecekler, filmi kısaca tartışacaklardır.
3. Etik ve Profesyonel Değerler 2 oturumu için öğrenciler hazırlayacakları sunum
başlıklarını belirleyecektir.
•Yaşamın başında alınan etik kararlar; prenatal tanı testleri, genetik ayrımcılık,
cinsiyet tespiti, abortus, yardımcı üreme teknolojileri ve etik sorunlar.
38
•Yaşamın sonunda alınan etik kararlar; canlandırma komutu, faydasız tedavi,
ölmekte olan hastaya ve hasta yakınlarına yaklaşım, ötenazi.
•İleri tıp teknolojileri
•Aydınlatılmış onam
Değerlendirme
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan F. Etik ve Profesyonel Değerler 1 klasöründeki
“Film Değerlendirme Formunu” öğrenciler 1 hafta içinde dolduracaklardır.
G. Etik ve Profesyonel Değerler 2
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler etik ile ilgili temel kavramlar hakkında bilgi ve
farkındalık kazanacaktır.
Etkinlik
Öğrencilerin aşağıdaki konuları içeren sunumlarını yapmaları ve grup içinde tartışmaları
beklenmektedir: gazete küpürleri üzerinden tartışmaları beklenmektedir:
• Yaşamın başında alınan etik kararlar; prenatal tanı testleri, genetik ayrımcılık, cinsiyet
tespiti, abortus, yardımcı üreme teknolojileri ve etik sorunlar.
• Yaşamın sonunda alınan etik kararlar; canlandırma komutu, faydasız tedavi, ölmekte
olan hastaya ve hasta yakınlarına yaklaşım, ötenazi.
• İleri tıp teknolojileri
• Aydınlatılmış onam
Değerlendirme
Öğrenciler, Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan G. Etik ve Profesyonel Değerler 2
klasöründeki “Etik Sunum” bağlantısını kullanarak 1 hafta içinde sunumlarını sisteme
yükleyeceklerdir.
H. Kanıta Dayalı Tıp
Yer
39
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler kanıta dayalı tıp uygulamaları ile ilgili bilgi ve beceri
kazanacaklardır.
Etkinlik
1. Küçük grup odasındaki bilgisayarda yüklenmiş olan sunum üzerinden ilerleyerek
kanıta dayalı tıp kavramı öğrencilerle tartışılacaktır.
2. Öğrenciler 3-4 kişilik gruplara ayrılacak ve her gruba hazırlayacakları ödevler
verilecektir. Ödev, sunumun sonunda tanımlanmıştır.
Değerlendirme
Portalı’nda yer alan H. Kanıta Dayalı Tıp klasöründeki “Oturumda Kendi Performansını
kullanarak 1 hafta içinde değerlendirecektir. Kanıta Dayalı Tıp oturumuna ait ödevler
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan H. Kanıta Dayalı Tıp klasöründeki “KDT Ödev”
formuna 30 gün içinde girilecektir.
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler tarihsel süreçte sağlık ve hastalık kavramlarına bakış
konusunda farkındalık kazanacaktır.
Etkinlik
2. Proje hazırlama sürecince öğrencilerin görevleri gözden geçirilecektir. Öğrencilerin
proje önerisi, ara rapor, gelişim dosyası ve sözlü sunum ya da poster hazırlamaları
beklenmektedir. Rapor biçimleri öğrencilere açıklanacaktır. Raporların tarihleri
hatırlatılacaktır.
3. Öğrenciler 3-4 kişilik küçük gruplara ayrılacaktır. Gruplardan “tıp ve tarih” başlığı
altında tarih, inanç, din, arkeoloji, mimari alanlarında çalışılabilecek değişik proje
konularını belirlemeleri istenecektir. Mümkün olduğunca çok sayıda konu belirlenecek,
tartışma sonrasında konular içerisinde bir seçime gidilebileceği vurgulanacaktır.
40
Küçük grupların çalışmaları sona erdikten sonra önerdikleri konu başlıkları tüm grupla
tartışılarak önerileri alınacaktır.
Değerlendirme
Dosyası Portalı’nda yer alan K. Tıpta İnsan Bilimleri 1 klasöründeki “Oturumda
Değerlendirme Formu”nu kullanarak 1 hafta içinde değerlendirecektir. Öğrenciler, proje
önerilerini 15 gün içinde Gelişim Dosyası Portalı’nda K. Tıpta İnsan Bilimleri 1 klasörü
içinde yer alan “Proje Öneri Formuna” gireceklerdir. Öğrenciler proje ara raporlarını
Tıpta İnsan Bilimleri 2 oturumunun bir hafta öncesinde Gelişim Dosyası
Portalı’nda K. Tıpta İnsan Bilimleri 2 klasörü içinde yer alan “Proje Ara Rapor Formuna”
gireceklerdir.
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler tarihsel süreçte sağlık ve hastalık kavramlarına bakış
Etkinlik
1. Kanıta Dayalı Tıp oturumunda öğrencilere verilen ödevler sunulacak ve tartışılacaktır.
yapılacaktır.
Değerlendirme
Ürün Dosyası Değerlendirme formlarını kullanarak Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan
41
L. Tıpta İnsan Bilimleri 2 klasöründeki “Proje Ürün Dosyası” klasöründeki formları en geç
13 Mayıs 2011 tarihine dek doldurmaları gerekmektedir.
M. Mesleksel Beceri Eğitimi 1
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, damaryolu açma ve hastayla iletişim halinde
intravenöz enjeksiyon yapma becerilerini kazanacaktır.
Etkinlik
yapacaktır.
Değerlendirme
Öğrenciler M.Mesleksel Beceri Eğitimi 1 klasöründeki “Beceri Eğitimi Geribildirim” lerini
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, kalp ve solunum sisteminin değerlendirilmesi
becerilerini kazanacaktır.
Etkinlik
42
yapacaktır.
Değerlendirme
Öğrenciler N.Mesleksel Beceri Eğitimi 2 klasöründeki “Beceri Eğitimi Geribildirim” lerini
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, üretral kateterizasyon ve nazogastrik sonda uygulama
becerilerini kazanacaktır.
Etkinlik
yapacaktır.
Değerlendirme
Öğrenciler O.Mesleksel Beceri Eğitimi 3 klasöründeki “Beceri Eğitimi Geribildirim” lerini
P. Klinik Ziyaret
Yer
Erişkin, Çocuk ve Onkoloji Hastaneleri poliklinikleri
43
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, hastane polikliniklerinde hasta görüşmesine yönelik
tutum kazanacaktır.
Etkinlik
1. Sorumlu hekim, poliklinik çalışmaları ile ilgili bir bilgilendirme ve tanıtım yapacaktır.
2. Öğrenciler polikliniklerde hasta görüşmelerini izleyeceklerdir.
Değerlendirme
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan P. Klinik Ziyaret klasöründeki
“Kişisel Değerlendirme Formu” ve “Görüşme Değerlendirme Formu”nu öğrenciler 1
hafta içinde dolduracaklardır.
R. Ekip Çalışması
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, sağlık alanında ekip çalışması konusunda farkındalık
kazanacaktır.
Etkinlik
1. Öğrencilerin Dönem 1 sağlık ocağı ve hastane ziyaretleri ile Dönem 2 poliklinik ziyareti
sırasındaki gözlemleri tartışılarak bu çalışma alanlarında kimlerin hangi ilişki içinde
çalıştıkları ve dikkatlerini çeken durumlar konuşulacaktır.
2. Sağlık alanında ekip kavramı ve ekip çalışması ile ilgili öğrenci görüşleri alınacaktır.
3. Küçük grup odasındaki bilgisayarda yüklenmiş olan sunum üzerinden ilerleyerek ekip
çalışması ve liderlik kavramları öğrencilerle tartışılacaktır.
Değerlendirme
Gelişim Dosyası Portalı’nda yer alan R. Ekip Çalışması klasöründeki
“Ekip Çalışması İzlenim Formu”nu öğrenciler 1 hafta içinde dolduracaklardır.
44
Değerlendirme
45
30.09.10
07.10.10
14.10.10
21.10.10
11.11.10
25.11.10
02.12.10
09.12.10
16.12.10
23.12.10
30.12.10
06.01.11
Marcello Malpighi
Z
P
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Joseph Lister
Z
M
T
P
B
K
T
H
T
N
T
C
D
Giovanni Morgagni
Z
H
T
M
T
P
B
K
T
F
T
N
T
François Magandie
Z
K
T
H
T
M
T
P
B
L
T
F
T
Nusret Fişek
Z
P
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Ambroise Pare
Z
M
T
P
B
K
T
H
T
N
T
C
D
G. Feracastoro
Z
H
T
M
T
P
B
K
T
F
T
N
T
H. Boerhaave
Z
K
T
H
T
M
T
P
B
L
T
F
T
Philippe Pinel
Z
P
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Ignaz Semmelweis
Z
M
T
P
B
K
T
H
T
N
T
C
D
William Osler
Z
H
T
M
T
P
B
K
T
F
T
N
T
Elie Metchnikoff
Z
K
T
H
T
M
T
P
B
L
T
F
T
Pakize Tarzi
Z
P
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Nurperi Toker Gazioğlu
Z
M
T
P
B
K
T
H
T
N
T
C
D
Müfide Küley
Z
H
T
M
T
P
B
K
T
F
T
N
T
 
23.09.10
46
Z
Tanışma
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
P
Klinik Ziyaret
D
İletişim Kayıt 2
L
R
Ekip Çalışması
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
10.02.11
17.02.11
24.02.11
03.03.11
10.03.11
17.03.11
31.03.11
07.04.11
14.04.11
21.04.11
Marcello Malpighi
F
T
N
T
E
T
R
T
G
T
O
Joseph Lister
L
T
F
T
O
T
E
T
R
T
G
Giovanni Morgagni
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
R
François Magandie
N
T
C
D
R
T
G
T
O
T
E
Nusret Fişek
F
T
N
T
E
T
R
T
G
T
O
Ambroise Pare
L
T
F
T
O
T
E
T
R
T
G
G. Feracastoro
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
R
H. Boerhaave
N
T
C
D
R
T
G
T
O
T
E
Philippe Pinel
F
T
N
T
E
T
R
T
G
T
O
Ignaz Semmelweis
L
T
F
T
O
T
E
T
R
T
G
William Osler
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
R
Elie Metchnikoff
N
T
C
D
R
T
G
T
O
T
E
Pakize Tarzi
F
T
N
T
E
T
R
T
G
T
O
Nurperi Toker Gazioğlu
L
T
F
T
O
T
E
T
R
T
G
Müfide Küley
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
R
 
13.01.11
Z
Tanışma
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
P
Klinik Ziyaret
D
İletişim Kayıt 2
L
R
Ekip Çalışması
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
47
07.10.10
14.10.10
21.10.10
11.11.10
25.11.10
02.12.10
09.12.10
16.12.10
23.12.10
30.12.10
06.01.11
Emil Von Behring
Z
P
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
Frederick Banting
Z
M
T
P
B
K
T
H
T
N
T
C
Xavier Bichat
Z
H
T
M
T
P
B
K
T
F
T
N
İlhan Kerse
Z
K
T
H
T
M
T
P
B
L
T
F
Nevzat Eren
Z
P
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
Engin Kural
Z
M
T
P
B
K
T
H
T
N
T
C
Elisabeth Kubler-Ross
Z
H
T
M
T
P
B
K
T
F
T
N
Elizabeth Blackwell
Z
K
T
H
T
M
T
P
B
L
T
F
Türkan Saylan
Z
P
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
Virginia Apgar
Z
M
T
P
B
K
T
H
T
N
T
C
Helen Taussig
Z
H
T
M
T
P
B
K
T
F
T
N
Sabuncuoğlu Şerafettin
Z
K
T
H
T
M
T
P
B
L
T
F
Safiye Ali
Z
P
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
Hatice Sıçramaz Arıkan
Z
M
T
P
B
K
T
H
T
N
T
C
Kamile Şevki Mutlu
Z
H
T
M
T
P
B
K
T
F
T
N
 
23.09.10
48
Z
Tanışma
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
P
Klinik Ziyaret
D
İletişim Kayıt 2
L
R
Ekip Çalışması
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
10.02.11
17.02.11
24.02.11
03.03.11
10.03.11
17.03.11
31.03.11
07.04.11
14.04.11
21.04.11
28.04.11
Emil Von Behring
T
F
T
N
T
E
T
R
T
G
T
O
Frederick Banting
D
L
T
F
T
O
T
E
T
R
T
G
Xavier Bichat
T
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
R
İlhan Kerse
T
N
T
C
D
R
T
G
T
O
T
E
Nevzat Eren
T
F
T
N
T
E
T
R
T
G
T
O
Engin Kural
D
L
T
F
T
O
T
E
T
R
T
G
Elisabeth Kubler-Ross
T
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
R
Elizabeth Blackwell
T
N
T
C
D
R
T
G
T
O
T
E
Türkan Saylan
T
F
T
N
T
E
T
R
T
G
T
O
Virginia Apgar
D
L
T
F
T
O
T
E
T
R
T
G
Helen Taussig
T
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
R
Sabuncuoğlu Şerafettin
T
N
T
C
D
R
T
G
T
O
T
E
Safiye Ali
T
F
T
N
T
E
T
R
T
G
T
O
Hatice Sıçramaz Arıkan
D
L
T
F
T
O
T
E
T
R
T
G
Kamile Şevki Mutlu
T
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
R
 
13.01.11
Z
Tanışma
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
P
Klinik Ziyaret
D
İletişim Kayıt 2
L
R
Ekip Çalışması
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
49
Dönem III
ÖNEMLİ TARİHLER
21 Eylül 2010
TÜRKÇE GRUP
23 Aralık 2010
11.40-12.30
İNGİLİZCE GRUP
27 Aralık 2010
11.40-12.30
Z. TANIŞMA (sadece bu oturumlar ikişer saat olup A grupları
13:40’da, B grupları 15:40’da başlar)
SİYANOZLU HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ DERSİ
31 Aralık 2010
18 Mart 2011
21-27 Mart 2011
KONGRE BAŞVURUSU
5 Nisan 2011
4-5 Mayıs 2011
20 Mayıs 2011
27 Mayıs 2011
22 Haziran 2011
YOKS
51
Z. Tanışma
Yer
Amaç
Etkinlik
Değerlendirme
A. İletişim Eğitim
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, hasta ve/veya yakınlarına kötü haber verme becerisi ile
ilgili temel yaklaşımları tartışarak farkındalık kazanacaklardır.
Etkinlik
1. Kötü Haber-1 ve Kötü Haber-2 filmleri izlenerek, bu filmlerde dikkat çeken noktalar,
hasta tepkileri ve davranışları ile hekim yaklaşımı ve davranışları irdelenecektir.
2. ‘Kötü haber verme’ öğrenme rehberindeki basamaklar tartışılacaktır. Gereken
basamaklarda kısa oyunlaştırmaların yapılması uygun olacaktır.
3. Öğrencilerin kendi deneyimlerini paylaşması sağlanarak bu süreçlerle ilgili görüşleri,
hasta beklentileri ve beklenen hekim davranışları tartışılacaktır.
52
Değerlendirme
Bu oturumda her öğrenci kendisinin ve bir arkadaşının oturuma katkısını “Oturum
Performansını Değerlendirme Formu” nu kullanarak değerlendirecektir.
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, bir hasta ve yakınına kötü haber verme becerisi
Etkinlik
Değerlendirme
Kayda gelen öğrencilerin yoklamaları TEBAD tarafından değerlendirilecek, “Hasta
Görüşmesi Geribildirim Formları” grubun son öğrencisine teslim edilecektir.
Yer
Amaç
Etkinlik
2. Oturum sırasında görüşme yapan öğrenciyi bir arkadaşı “Kötü Haber Verme Becerisi
Değerlendirme Rehberini” kullanarak değerlendirecektir.
3. Bir sonraki hafta yapılacak ‘Siyanozlu hastada öykü alma ve muayene’ eğitiminde
kullanılacak öğrenme rehberinde yer alan basamaklar grupla tartışılacaktır.
53
Değerlendirme
Oturum sırasında görüşme yapan öğrenciyi bir arkadaşı “Kötü Haber Verme
Becerisi Değerlendirme Rehberi”ni kullanarak değerlendirecektir. İzlenecek filmler
tamamlandığında “İletişim Becerileri Geribildirim Formu” doldurulacaktır.
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, siyanozlu hastada öykü alma ve muayene becerisi
Etkinlik
Öğrenciler sırayla görüşme odalarına girerek hastadan öykü alacak ve hastayı muayene
edecektir..
Değerlendirme
Yer
Amaç
Etkinlik
2. Oturum sırasında görüşme yapan öğrenciyi bir arkadaşı “Siyanozlu Hastada Öykü
Alma ve Muayene Becerisi Değerlendirme Rehberini” kullanarak değerlendirecektir.
54
Değerlendirme
Oturum sırasında görüşme yapan öğrenciyi bir arkadaşı “Siyanozlu Hastada Öykü Alma
ve Muayene Becerisi Değerlendirme Rehberini” kullanarak değerlendirecektir. İzlenecek
filmler tamamlandığında “İletişim Becerileri Geribildirim Formu” doldurulacaktır.
F. Etik ve Profesyonel Değerler 1
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, etik ile ilgili bir içerikte hasta görüşmesi yapma
becerisi kazanacak ve uygun tutum geliştirecektir.
Etkinlik
1. Öğrenciler sırayla görüşme odalarına girerek hasta ile görüşme yapacaklardır.
2. Oturumun sonunda her öğrenci Hasta Görüşmesi Geribildirim Formunu
dolduracaktır.
Değerlendirme
G. Etik Ve Profesyonel Değerler 2
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, yaptıkları standart hasta görüşmelerini izleyip
tartışarak etik durum ve kavramlar hakkında bilgi ve farkındalık kazanacaktır.
Etkinlik
1. Öğrencilerin yaptığı görüşmelerin örnekleri izlenecek, önce görüşme sahibi sonra
diğer öğrenciler ve eğitici geribildirim verecektir.
2. Öğrencilerin verdiği geribildirimler ve yürütülecek tartışmalarda aşağıdaki etik durum
ve başlıklar göz önünde bulundurulacaktır:
55
•Klinik etik, etik kurullar
•Araştırma ve yayın etiği
•Toplum sağlığı etiği (sosyal fayda kavramı)
•Hekim endüstri ilişkisi
•Tıp dışı uygulamalar karşısında hekim tutumu
•Medya etiği, sağlık haberlerinin medyada verilmesi
3. Oturum sırasında görüşme yapan öğrenciyi bir arkadaşı “Etik Bir Durumla İlgili Hasta
Görüşmesi Yapma Becerisini Değerlendirme Rehberini” kullanarak değerlendirecektir.
Değerlendirme
Oturum sırasında görüşme yapan öğrenciyi bir arkadaşı “Etik Bir Durumla İlgili Hasta
Görüşmesi Yapma Becerisini Değerlendirme Rehberini” kullanarak değerlendirecektir.
İzlenecek filmler tamamlandığında “İletişim Becerileri Geribildirim Formu”
doldurulacaktır.
H. Kanıta Dayalı Tıp 1
Yer
Grubun küçük grup Odası
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler kanıta dayalı tıp uygulamaları ile ilgili bilgi ve beceri
kazanacaklardır.
Etkinlik
1. Küçük grup odasındaki bilgisayarda yüklenmiş olan sunum üzerinden ilerleyerek
kanıta dayalı tıp kavramı öğrencilerle tartışılacaktır.
2. Öğrenciler 3-4 kişilik gruplara ayrılacak ve her gruba hazırlayacakları ödevler
verilecektir. Ödev, sunumun sonunda tanımlanmıştır.
Değerlendirme
Performansını Değerlendirme Formu”nu kullanarak değerlendirecektir. Kanıta Dayalı Tıp
1 oturumuna ait ödevler Kanıta Dayalı 2 oturumuna getirilecektir.
56
J. Kanıta Dayalı Tıp 2
Yer
Küçük grup odası
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler bir bilimsel araştırmayı değerlendirme ile ilgili bilgi ve
beceri kazanacaklardır.
Etkinlik
1. Kanıta Dayalı Tıp 1 oturumunda öğrencilere verilen ödevler sunulacak ve tartışılacaktır.
2. Öğrenciler eğiticinin yönlendiriciliğinde makaleye konu olan çalışmanın amacı,
yöntemi, bulguları ve değerlendirmesini tartışacaklardır.Gruplar hazırlamış oldukları
araştırma önerilerini sunacak, ardından çalışmaları ile ilgili arkadaşları ve eğitici
geribildirim verecektir. Bu tartışmayı yürütürken 2010-2011 Öğretim Yılı İyi Hekimlik
Uygulamaları program kitabının 136-137. Sayfalarında yer alan “Bilimsel Makale
Değerlendirme Rehberi”nden yararlanılabilir.
Değerlendirme
Performansını Değerlendirme Formu”nu kullanarak değerlendirecektir.
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler düşünsel süreçte sağlık ve hastalık kavramlarına bakış
Etkinlik
2. Proje hazırlama sürecince öğrencilerin görevleri gözden geçirilecektir. Öğrencilerin proje
önerisi, ara rapor, gelişim dosyası ve sözlü sunum ya da poster hazırlamaları beklenmektedir.
Rapor biçimleri öğrencilere açıklanacaktır. Raporların tarihleri hatırlatılacaktır.
3. Öğrenciler 3-4 kişilik küçük gruplara ayrılacaktır. Gruplardan “tıp ve insan” başlığı
altında felsefe, sosyoloji, etik, hukuk, antropoloji alanlarında çalışılabilecek değişik proje
57
konularını belirlemeleri istenecektir. Mümkün olduğunca çok sayıda konu belirlenecek,
tartışma sonrasında konular içerisinde bir seçime gidilebileceği vurgulanacaktır.
Küçük grupların çalışmaları sona erdikten sonra önerdikleri konu başlıkları tüm grupla
tartışılarak önerileri alınacaktır.
Değerlendirme
Performansını Değerlendirme Formu”nu kullanarak değerlendirecektir. Öğrenciler, proje
önerilerini 15 gün içinde İyi Hekimlik Uygulamaları kitabının 91. Sayfasında yer alan
“Proje Önerisi Hazırlama Formuna” uygun olarak hazırlayarak öğretim üyelerine teslim
edeceklerdir. Öğrenciler proje ara raporlarını İyi Hekimlik Uygulamaları kitabının 92.
Sayfasında yer alan “Proje Raporu Hazırlama Formuna” uygun olarak hazırlayarak Tıpta
İnsan Bilimleri 2 oturumuna getireceklerdir.
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler düşünsel süreçte sağlık ve hastalık kavramlarına bakış
Etkinlik
yapılacaktır.
Değerlendirme
Ürün Dosyası Değerlendirme formlarını kullanarak hazırlayacakları “Proje Ürün Dosyası”
klasöründeki formları en geç 20 Mayıs 2011 tarihine dek doldurmaları gerekmektedir.
58
M. Mesleksel Beceri Eğitimi 1
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, hastayla iletişim halinde dikiş atma becerilerini
kazanacaktır.
Etkinlik
yapacaktır.
Değerlendirme
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, hastayla iletişim halinde dikiş atma becerilerini
kazanacaktır.
Etkinlik
yapacaktır.
59
Değerlendirme
Yer
Amaç
Bu oturumun sonunda öğrenciler, kadın genital muayene ve rektal tuşe ile prostat
muayenesi becerilerini kazanacaktır.
Etkinlik
yapacaktır.
Değerlendirme
P. Klinik Ziyaret
Yer
Erişkin ve Çocuk Hastaneleri acil servisleri
Amaç
Bu uygulamaların sonunda öğrenciler, acil servislerin işleyişleri konusunda farkındalık
kazanacaktır.
Etkinlik
1. Öğrenciler yıl boyunca kendilerine Tıp Eğitimi ve Bilişimi AD tarafından duyurulan
günlerde 2-3 kişilik gruplar şeklinde bir gün Erişkin, bir gün Çocuk acil servislerine
gideceklerdir.
2. Sorumlu hekim, acil servis çalışmaları ile ilgili bir bilgilendirme ve tanıtım yapacaktır.
60
3. Öğrenciler acil servislerde yürütülen çalışmaları izleyeceklerdir.
4. Her öğrenci “Kişisel Değerlendirme Formlarını” sorumlu hekime imzalatacak ve
dolduracaktır.
Değerlendirme
Öğrenciler, kişisel değerlendirme formlarını ziyaretlerini izleyen bir sonraki oturumda
eğiticiye teslim edecektir.
Değerlendirme
61
28.09.10
12.10.10
19.10.10
26.10.10
09.11.10
30.11.10
07.12.10
14.12.10
28.12.10
04.01.11
11.01.11
08.02.11
Behiç Tüzmen
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Burhanettin Sellioğlu
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
T
C
D
Behçet Tınaztepe
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
T
Kemal Üstay
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
Yılmaz Sanaç
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Nejat Tokgözoğlu
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
T
C
D
Hüsnü Göksel
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
T
Muharrem Köksal
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
Muvafak Aytek
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Doğan Karan
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
T
C
D
Turan Kutkam
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
T
Yunus Müftü
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
 
21.09.10
62
A
İletişim Eğitim
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
Kanıta Dayalı Tıp 1
T
Araştırma
C
K
Z
Tanışma
D
İletişim Kayıt 2
L
J
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
22.02.11
01.03.11
08.03.11
15.03.11
22.03.11
05.04.11
12.04.11
19.04.11
26.04.11
03.05.11
Behiç Tüzmen
F
T
N
T
E
T
J
T
G
T
O
Burhanettin Sellioğlu
L
T
F
T
O
T
E
T
J
T
G
Behçet Tınaztepe
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
J
Kemal Üstay
N
T
C
D
J
T
G
T
O
T
E
Yılmaz Sanaç
F
T
N
T
E
T
J
T
G
T
O
Nejat Tokgözoğlu
L
T
F
T
O
T
E
T
J
T
G
Hüsnü Göksel
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
J
Muharrem Köksal
N
T
C
D
J
T
G
T
O
T
E
Muvafak Aytek
F
T
N
T
E
T
J
T
G
T
O
Doğan Karan
L
T
F
T
O
T
E
T
J
T
G
Turan Kutkam
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
J
Yunus Müftü
N
T
C
D
J
T
G
T
O
T
E
 
15.02.11
A
İletişim Eğitim
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
Z
Tanışma
D
İletişim Kayıt 2
L
J
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
63
12.10.10
19.10.10
26.10.10
09.11.10
30.11.10
07.12.10
14.12.10
28.12.10
04.01.11
11.01.11
08.02.11
15.02.11
Şeref Zileli
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
O. Orhan Kalabay
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
T
C
D
M.Karamehmetoğlu
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
T
Hasan Telatar
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
Altan Günalp
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Özdemir Demir
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
T
C
D
Behsan Önol
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
T
Süleyman Sağlam
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
Işık Savaşır
Z
A
B
K
T
H
T
M
T
C
D
L
T
Bedri Uzunalimoğlu
Z
M
T
A
B
K
T
H
T
N
T
C
D
Abuzer Berilgen
Z
H
T
M
T
A
B
K
T
F
T
N
T
Nail Payza
Z
K
T
H
T
M
T
A
B
L
T
F
T
 
21.09.10
64
A
İletişim Eğitim
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
Z
Tanışma
D
İletişim Kayıt 2
L
J
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
01.03.11
08.03.11
15.03.11
22.03.11
05.04.11
12.04.11
19.04.11
26.04.11
03.05.11
10.05.11
Şeref Zileli
F
T
N
T
E
T
J
T
G
T
O
O. Orhan Kalabay
L
T
F
T
O
T
E
T
J
T
G
M.Karamehmetoğlu
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
J
Hasan Telatar
N
T
C
D
J
T
G
T
O
T
E
Altan Günalp
F
T
N
T
E
T
J
T
G
T
O
Özdemir Demir
L
T
F
T
O
T
E
T
J
T
G
Behsan Önol
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
J
Süleyman Sağlam
N
T
C
D
J
T
G
T
O
T
E
Işık Savaşır
F
T
N
T
E
T
J
T
G
T
O
Bedri Uzunalimoğlu
L
T
F
T
O
T
E
T
J
T
G
Abuzer Berilgen
C
D
L
T
G
T
O
T
E
T
J
Nail Payza
N
T
C
D
J
T
G
T
O
T
E
 
22.02.11
A
İletişim Eğitim
G
O
Beceri Eğitimi 3
B
İletişim Kayıt 1
H
T
Araştırma
C
K
Z
Tanışma
D
İletişim Kayıt 2
L
J
E
M
Beceri Eğitimi 1
F
N
Beceri Eğitimi 2
65
66
GELİŞİM DOSYASI PORTALI
Gelişim Dosyası Portalına Tıp Eğitimi ve Bilişimi AD (TEBAD) ‘ın
www.medinfo.hacettepe.edu.tr adresindeki ilgili bağlantıdan ulaşılabilir.
HOkul Numarası
TC Kimlik No
Gelişim Dosyası Portalına öğrencinin okul numarası ve TC kimlik numarasıyla
ilk giriş yapılabilir.
67
Ana sayfadan öğrenci ismi bağlantısını tıklayarak kişisel ayarlar sayfasına ulaşılabilir,
istenilen değişiklikler (e-posta adresi, portala giriş parolası, vb. ) yapılabilir.
Ana sayfadaki ‘Grubum’ bağlantısından öğrencinin İHU grubuyla ilgili bilgilere
ulaşılabilir.
68
‘Grubum’ sayfasından hasta görüşmesi filmleri, akran listesi, sınav sonuçları ve etkinlik
takvimine ulaşılabilir.
69
Ana sayfadaki ‘Klasörüm’ bağlantısından öğrencinin İHU grubunun yıllık etkinliklerine
ulaşılabilir.
70
Etkinlikler bağlantılarında açık uçlu değerlendirme sayfaları ve
seçmeli değerlendirme sayfalarına ulaşılabilir.
71
ÖĞRENİM REHBERLERi
Tıp Eğitimi ve Bilişimi Anabilim Dalı
İLETİŞİM BECERİLERİ EĞİTİMİ
Öğrenim Rehberi
Başvuran/Hasta ile Görüşme Yapma Becerisi
A. Görüşmeyi Başlatma
1. Başvuranı/hastayı selamlama/uygun şekilde karşılama
Görüşmeye başlarken başvuranı/hastayı selamlamak ve ona “hoşgeldiniz” demek çok
önemlidir. Selamlamayı jest ve mimiklerinizi kullanarak yapınız (Örneğin başvuran/hasta
ile tokalaşabilirsiniz). Başvuranı/hastayı ayağa kalkarak karşılayınız. Hekimlerin başvuran/
hasta ile karşılaştıkları anda üzerlerinde bulunan önlüklerini iliklemeleri başvuran/hastaya
saygının bir ifadesidir.
2. Kendini tanıtma
Kendinizi tanıtırken isminizin önüne ünvanınızı ekleyebilirsiniz (Dönem I Öğrencisi Ayşe
Coşkun, Stj. Dr. Ali Gezen, vb).
3. Başvuranı/hastayı kendini rahat hissedebileceği yere alma, gerekli mahremiyeti sağlama
ve oturabileceği yer gösterme
Başvuranı/hastayı kendini rahat hissedebileceği yere alınız. Gerekli mahremiyeti sağlamak
için bulunduğunuz odanın kapısını kapatınız. Başvuran/hasta ile sessiz bir ortamda
görüşünüz. Başvuran/hastaya “buyrun, şu koltuğa oturunuz” gibi sözel bir ifade
kullanınız veya elinizle başvurana/hastaya oturabileceği yeri işaret ediniz.
4. Başvuranın/hastanın adını sorma, konuşma sırasında başvurana ismiyle hitap etme
Başvuranın/hastanın ismini öğreniniz ve bütün görüşme sürecinde ona ismiyle hitap
ediniz. İsim kullanırken “Ayşe Hanım” “Ali Bey” gibi ifadeleri tercih edebilirsiniz.
5. Başvuranın/hastanın neden başvurduğunu öğrenmeye yönelik açık uçlu soruyla başlama
Başvuranın/hastanın yakınmalarını rahatça söylemesini sağlayacak şekilde açık uçlu
soruyla başlayınız. (Şikayetiniz ne? Sizi buraya getiren sorun nedir? Ne şikayetiniz var?
gibi) Başvuranın/hastanın sorununu çok kısa, birkaç sözcükle dile getirdiği durumlarda
‘Başka ne söyleyebilirsiniz?’ gibi sorular sorunuz.
6. Başvuranın/hastanın sözlerini bölmeden dinleme
Özellikle başvuran/hasta açık uçlu soruları yanıtlarken arada geçen bazı noktaları
açıklatmak için ya da o noktaların anımsattığı yeni soruları sorarak hastanın konuşmasını
bölmeyiniz. Birşey söylemek istediğiniz zaman konuşmasını bitirmesini bekleyiniz.
Başvuran/hastanın konuşması için zaman tanıyınız. Görüşme sürecinde zaman zaman
sessizlikler olmasını doğal karşılayınız.
7. Karşılıklı anlayışı geliştiren vücut dilini (göz teması, yüz ifadesi, duruş, ses tonu) kullanma
Başvuran/hasta ile iyi iletişim kurabilmenin en önemli bileşenlerinden birisi sözsüz iletişim
basamaklarını doğru uygulamaktır. Başvuran/hasta ile göz teması kurma, olumlu yüz
ifadesi, ses tonu temel sözsüz iletişim basamakları arasında yer almaktadır.
Başvuran/hasta ile konuşurken onunla göz teması kurunuz, yüz ifadenizin olumlu
olmasına dikkat ediniz ve onun sizi duyabileceği bir ses tonu ile konuşunuz.
75
B. Bilgi Alma
8. Başvuranın/hastanın anlatımıyla sorunun/başvuru nedenini öğrenmek için açık uçlu ve
yönlendirici olmayan sorular sorma ve başvuru nedeninin ayrıntısını dinleme
Başvuranın/hastanın başvuru nedenini ayrıntısına yönelik sorular sorunuz. “sorununuzun
... olduğu söylediniz. Bu konuda biraz daha ayrıntılı bilgi verebilir misiniz?”gibi sorular
yöneltilebilir. ‘Eklemek istediğiniz bir şey var mı?’ diyerek anlatımın olabildiğince geniş
olmasını sağlayınız. Başvuran/hasta çok detaylı ve ana konudan uzak bir anlatıma
yönelirse ‘Yakınmanızla/sorununuzla ilgili olarak ne anlatabilirsiniz?’ ya da ‘Öncelikle
yakınmanızı/sorununuzu anlatırsanız’ diyerek konuya çekiniz.“Evet/hayır” gibi tek
yanıtı olan sorular konuşmayı sınırlandırır ve iletişimin tek yönlü olmasına neden olur.
Sorununun/başvuru nedeninin ayrıntısını öğrenmeyi sağlayacak “açık uçlu sorular”
sorunuz (örnek: ... sorununuzun sizi nasıl etkilediğini söyler misiniz?, vb).
9. Başvuranın/hastanın anlatımına ilgi gösterme ve “etkin” dinleme
Başvuran/hastayı “etkin dinleme becerisi”ne sahip olmak iletişim açısından çok önemli
bir basamaktır. Etkin ya da diğer bir ifadeyle aktif dinleme başvuran/hastanın güven ve
samimiyetini kazanmayı sağlayan, düşünce ve duygularını açıkça ifade edebilmelerine
olanak veren bir iletişim tekniğidir. Bu nedenle başvuran/hastanın konuştuğu şeyleri
yargılamadan kabul ediniz. Daha sonra söylenenleri kendi sözcüklerinizle ifade ediniz,
ya da imalarınızı empati yoluyla belirtiniz. Etkin dinleme sırasında “biraz daha anlatabilir
misiniz?” “Şöyle mi yoksa böyle mi demek istediniz?”, “Biraz daha açıklayabilir misiniz?”
gibi soru ifadeleri kullanabilirsiniz.
10. Görüşme sırasında başka işlerle meşgul olmama
Başvuran/hasta ile görüşme sırasında bütün ilginizi karşınızdaki kişiye yöneltiniz. Bu
süreçte başka hiçbir işle meşgul olmayınız (Örneğin cep telefonu ile konuşmayınız, başka
kişilerle ilgilenmeyiniz, vb).
11. Konuşmayı bölmeden notlar alma
Her görüşmede not almak gerekmeyebilir, sadece belli noktaları ve kritik bilgileri
görüşmeyi bölmeyecek şekilde ve çoğu zaman başvuranla/hastayla göz temasını
kesmeden not alınız.
12. Başvuranı/hastayı sorununu aktarma konusunda yüreklendirme
Başvuranın/hastanın duraksadığı anlarda başını sallayarak, ‘hı hı’ diyerek, ‘devam edin,
dinliyorum’ diyerek onu daha fazla anlatmaya, ayrıntıları aktarmaya teşvik ediniz. Bazen
başvuranın/hastanın son tümcesini ya da sözcüğünü soru olarak yöneltmek sözlü iletişimi
sağlar.
13. Başvuranın/hastanın anlayacağı bir dil kullanma
Tıbbi sözcük ve deyimleri kullanmamaya özen gösterir ‘Ağrının lokalizasyonunu gösterir
misiniz?’ yerine ‘Ağrının yerini gösterir misiniz?’ sorusu daha anlaşılır olacaktır.
14. Edinilen bilgileri özetleme ve başvuranın varsa ek açıklamalar yapmasına olanak sağlama
Konuşulan bilgileri başvuranın/hastanın doğrulaması varsa ek açıklamalar yapması için
şimdiye kadar konuşulanları özetleyiniz.
76
C. Başvuranın Bakış Açısını Anlama
15. Başvuranın/hastanın problemi algılama biçimine, problemden etkilenişine, beklentilerine
ve düşüncelerine yönelik sorular sorma
Başvurana/hastaya “bu sorun sizin ve ailenizin yaşamını nasıl etkilemekte/etkileyecek, iş/
okul/günlük yaşantınız herhangi bir değişiklik yaratacak mı? gibi sorular sorunuz.
16. Kendini başvuranın yerine koyma (empati yapma)
Görüşme sırasında hekimin kendisini başvuranın/hastanın yerine koyması (empati
yapması) önemlidir. Başvuran/hasta bu yolla kendisini güvende hisseder. Bu nedenle
başvuran/hasta başvurma nedeni ile ilgili ayrıntıları anlattıktan sonra “sizi anlıyorum”,
“kendimi sizin yerinize koyduğumda”, “sizin gibi düşünmeye çalıştığımda”, ”sıkıntılarınızı
anlıyorum”, “birlikte çözüm yollarını düşünebiliriz” gibi ifadeler kullanınız.
17. Başvuranın duygu ve tepkilerine yanıt verme
Başvuran/hastanın verdiği tepkiler karşısında sakin, kararlı, sağduyulu ve tarafsız olmaya
çalışınız.
D. Bilgiyi Paylaşma ve Plan Yapma
18. Başvuran/hastaya uygun, kapsamlı ve gereksinimleri karşılayan bilgileri verme
Başvuran/hastanın sorunu ile ilgili çözüm seçeneklerini içeren bilgiyi açık ve kapsamlı
olarak paylaşınız, seçenekleri hasta için sözel ya da görsel materyallerle anlaşılır hale
getiriniz.
19. Aktarılan bilgilerin başvuran/hasta tarafından doğru ve yeterli anlaşıldığından emin olma
Başvuran/hastanın açıklamalara ilişkin sorusu olup olmadığını sormak uygun olabilir.
Örneğin “şimdiye kadar konuştuğumuz konular ile ilgili sormak istediğiniz bir şey var mı?
gibi sorular yöneltiniz. Konunun anlaşıldığından emin olmak için gerekirse siz sorular
yönlendirerek açıklamaları derinleştiriniz.
20. Çözüm için başvuran/hastanın rolünün önemini tartışma
Başvuran/hastanın alınan kararların uygulanması noktasında çok önemli bir rolü
bulunmaktadır. Bu önemi başvuran/hastaya açıkça ifade ediniz (Örneğin; “Ayşe hanım,
almış olduğumuz bu kararların uygulanması ve sonucun başarılı olabilmesi noktasında
sizin çok önemli bir rolünüz bulunmaktadır. Sizin bu konuda göstereceğiniz olumlu ve
kararlı yaklaşım bizim başarılı bir sonuç almamızı kolaylaştıracaktır. Bu noktada söylemek,
tartışmak istediğiniz noktalar var mı?” şeklinde bir konuşma yapınız.)
21. Karar verme süreçlerine başvuran/hastayı da katma ve bunu başvuran/hastayla paylaşma
Başvuranın/hastanın çözüm seçenekleri ile ilgili düşüncesini sorunuz, hangisi/hangilerinin
onun için uygun olduğunu öğreniniz, gerektiğinde ek açıklamalar yapınız.
22. İçinde bulunulan durumda önerilen çözümlerin başvuran/hasta tarafından kabul
edilebilirliğini tartışma
Çözümün başvuran/hasta için uygulanmasındaki güçlükler olup olmadığını sorunuz.
Başvurana/hastaya karar vermesi için zaman tanıyınız.
23. Çözümlerin başvuran/hasta tarafından uygulanacağından emin olma
Çözümlerin başvuran tarafından uygulanacağından emin olmak için başvurana/hastaya
“yaptığımız görüşmeden aldığımız kararları rahatlıkla uygulayabileceğinizi düşünüyorum.
Siz bu görüşüme katılıyor musunuz?” gibi sorular yöneltiniz.
77
24. Başvuran/hastanın onamını alma
Karar verilen çözüm ile ilgili başvuranın/hastanın yazılı ya da sözlü onayını “bir kez daha
tekrar edersekkarar verdiğimiz ...’nın uygulanabilmesi sizin için uygun mu” gibi sorular
yönlendirerek onamını alınız.
E. Görüşmeyi Bitirme
25. Başvuran/hasta ile alınan kararları özetleme
Başvuran/hasta ile yaptığınız görüşme sırasında onunla birlikte aldığınız kararları
özetleyiniz. Özetleme yaparken görüşme sırasında almış olduğunuz notlarınızdan
yararlanınız. Örneğin aile planlaması danışmanlığı ile ilgili olarak başvuran ve rahim içi
araç kullanmaya karar veren bir kişiye “Ayşe hanım, sizinle bu görüşme sırasında aile
planlaması yöntemleri ile ilgili bazı ayrıntıları konuştuk. Siz benim size verdiğim bilgiler
ışığı altında kendiniz için en uygun yöntemin rahim içi araç olacağına karar verdiniz.
Bu konu ile ilgili sizin verdiğiniz bilgilere göre herhangi bir riskli durum saptanmadı...”
şeklinde bir özetleme yapılabilir.
26. Beklenmeyen durumlar ve bu durumda yapılacakları açıklama
Başvuran/hastanın bu görüşme sonrasında beklenmedik durumlarla karşılaşma ihtimali
bulunmaktadır. Bu nedenle sözkonusu durumlarda mümkünse size (ya da kuruma)
ulaşabileceğini, mümkün değilse kendisinin yapması gereken basamakları açıklayınız.
27. Başvuran/hastanın sorusu olup olmadığını öğrenme
Başvuranın/hastanın görüşme ile ilgili aklına takılan ya da aklına henüz gelmiş olan
soruları olabilir. Bunun için “sormak istediğiniz başka bir soru var mı?” sorusunu
basvurana yöneltiniz.
28. Sonraki aşamalar için başvuran/hastayla sözleşme
Başvuran/hasta ile bir sonraki randevu için sözleşmek onun güvenini kazanmak ve hekim
olarak ona karşı olan sorumluluğunuzu gerçekleştirmek için çok önemlidir. Bu nedenle
görüşmeyi bitirmeden önce size ve başvurana/hastaya uygun bir zaman kararlaştırınız.
29. Görüşmeyi bitirmek ve başvuran/hastayı nazik bir şekilde uğurlama
Bütün yapılanlar tamamlandıktan sonra görüşme bitirilebilir. Ancak görüşme bitirilirken
başvuranı/hastayı aynen selamlamada olduğu gibi uğurlamak uygun olur. Bu nedenle
yine jest ve mimiklerinizi kullanarak başvuranı/hastayı nazik bir şekilde uğurlayınız. Sözel
olarak da “Ayşe Hanım, iyi günler” gibi ifadeler kullanınız.
78
Öğrenim Rehberi
Zor Hasta ile Görüşme Yapma Becerisi
1. Zor hasta görüşmesini ayırdetme
Hasta-hekim görüşmesinde yaşanan zorluklarda her iki taraf da sorumluluğu karşıdaki
kişide arama eğilimindedir. Oysa görüşmede yaşanan zorlukların kimden kaynaklandığı
değil görüşmenin zor bir görüşme olması önemlidir. Daha önemlisi sorun ne olursa olsun
bunun üstesinden gelecek kişinin hekim olmasıdır. Hekim için kritik davranış görüşmede
birşeylerin ters gittiğinin ayırdına erken dönemde varabilmektir. Görüşmeyi engelleyen
duygu ifadeleri, yinelenmeler, yanıt alamamalar, o an başka bir yerde olmayı dileme ya
da içini kaplayan genel bir sıkıntı duygusu gibi süreçler zor görüşmeyi işaret eder.
2. Görüşmeyi duraklatma
Zor görüşmenin ayırdına varıldığında görüşmeyi kesmek, bir-iki dakikalık bir suskunluk
süreci geçirmek yardımcı olacaktır. Bu süreçte hekim, duygularını gözden geçirip
kendisinde bu duyguları yaratan sorunların neler olabileceğini düşünmelidir. Bazı
duygularla ani hareket etmek yanlış davranışlara neden olabilir. Bu suskunluğu hastaya
açıklamak her iki taraf içinde bir rahatlama sağlar.
3. Sorunu ortaya koyma
Görüşmeyi zora sokan nedenin adını koymak önemlidir. Burada amaç zorluğa neden
olan hasta davranışına tanı koymak değil görüşmedeki sorunu tanımlamaktır. Sorun
hastanın yaşadığı bir duygunun ifade edilmesinden mi kaynaklanıyor yoksa görüşmeyi
etkileyen çevresel faktörler (ortamda bulunan üçüncü kişi, gürültü, sıcaklık), hastanın
fiziksel özellikleri ya da hastada hekime karşı gelişen bir rahatsızlık mı öne çıkıyor?
4. Sorunu paylaşma
Sorun çevresel faktörlerden kaynaklanıyor ya da tanımlanamayan bir noktada ise hekim,
sorunu tanımlamak için hastadan yardım istemelidir. Görüşmenin zora girdiği, bu şekilde
etkin ve verimli bir görüşme yapıp hastaya yardım etmenin olanaklı olmadığı ve öncelikle
sorunun saptanarak çözüm bulunması gerektiği belirtilmelidir. Bu durum belirtilirken
hastayı suçlayıcı bir ifade kullanılmamalı, hatta sorumluluğun hekimde olduğu ve
hastadan yardım istendiği duygusuyla söze başlanmalıdır.
5. Çözüm üretme
Görüşmeyi zorlaştıran çevresel ya da hastanın fiziksel özelliklerine ait sorunlar
giderilmelidir. Sorun hekimin bir ifadesi ya da davranışı ise hekim, hastanın haklılığını
değerlendirmeli ve özür dilemelidir.
6. Hastanın duygularına empati gösterme
Görüşmedeki zorluk hastanın yaşamakta olduğu güçlü bir duygunun ifade edilmesi
ise (kızgınlık, üzüntü, korku), sorun hekimde görünmekle birlikte hastanın haklılığı
söz konusu değilse ya da rahatsızlık yaratan fiziksel koşullar değiştirilemiyorsa hekim,
hastanın duygularını ve bu duygunun hasta için ne anlama geldiğini anladığını
belirtmelidir. Hastayı anlamak demek onun söylediklerinin ya da davranışlarının
doğruluğunu, bağışlanabilirliğini, desteklendiğini kabullenmek anlamına gelmez. Hastaya
onun duygularını anladığını söylemek yapılacak son harekettir, sonrasında bir söz ya da
davranış gösterilmesi gerekmez. Birçok durumda hastaların tüm beklentisi duygularının
anlaşıldığını görmektir.
79
Öğrenim Rehberi
Kötü Haber Verme Becerisi
A. Görüşme Öncesi
1. Hasta ile görüşme yapmaya hazır olma
Hekim, kötü haber veya bilgi vereceği bir görüşme öncesinde zamanını ayarlamalı,
kendisini duygusal ve zihinsel olarak hazırlamalı, kendi duygu, sıkıntı ve benzer
durumlarını kontrol altına almalı, üzgün, telaşlı, sıkıntılı, korkuyor görünmemelidir.
Görüşmede hangi sözcükleri seçeceğini, hangilerini kullanmayacağını kararlaştırmalıdır.
2. Hasta hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olma
Hekim, söz konusu klinik durumu ayrıntılı olarak bilmeli, hastanın dosya veya
dökümanlarının ayrıntısına hakim olmalıdır.
3. Görüşmeyi önceden planlayarak gerekli ortam koşullarını sağlama
Hekim hastaya veya yakınlarına hasta ile ilgili olumsuz/kötü bir haber/bilgi vereceği
zaman bunun önceden planlanmış bir görüşme ile yapılması doğru olur. Böyle bir
görüşme için uygun ortam ve koşulların hazırlanması gerekir. Önemli bilgi verilecek
görüşmenin ayaküstü, sıkışık zamanda yapılmaması gerekir. Görüşme, bunun için uygun
bir odada, sakin ve ferah ortamda yapılmalıdır.
4. Kötü haberin kime/kimlere verileceğini belirleme
Önceden hasta ve/veya yakınlarından kimlerin görüşmeye katılacağı sorulmalı ve
bilinmelidir. Bazı hasta ve yakınları bilginin diğer bir kişiye verilmesini tercih edebilir.
Mümkünse hastanın kendisi veya en yakınlarına bilgi verilmelidir.
B. Görüşme Sırasında
5. Görüşmenin bölünmemesini sağlama
Görüşme süresince odaya giriş-çıkışların kısıtlanması, gürültü yanında telefon ve çağrı
cihazlarının rahatsız etmesi önlenmelidir. Odada herkesin rahat oturabileceği yer
olmalıdır.
6. Görüşme ile uyumlu bir vücut dili kullanma
Hekim karşısındakilerle aynı göz hizasında ve uygun yakınlıkta oturmalıdır. Hekimin
duruşu, yüz ifadesi, ses tonu duruma uygun olmalı, göz teması koparılmamalı, hastanın
durumunun paylaşıldığı belli edilmelidir.
7. Hastayı ve/veya yakınlarını uygun şekilde karşılama
8. Kendini tanıtma
9. Hasta ve/veya yakınlarının adını ve yakınlığını sorma
10. Hasta ve/veya yakınlarının ne kadar bilgi isteyebileceklerini anlamaya çalışma
Ne kadar bilgi isteyebilecekleri veya gereksinimleri olduğunu anlamaya çalışmalı,
gerekirse bunu sormalı, böylece görüşmeyi hangi düzeyde başlatacağını kestirmelidir.
80
11. Hastanın anlayacağı bir dil kullanma
Açık ve sakin bir konuşma tarzı kullanmalı, düzgün cümleler kurmalı, tıbbi
terimlerden kaçınmalıdır. Hekim, karşısındakilerin konuşma tarzı, anlama düzeyi ve
bilgisine göre cümlelerini/ ifadelerini seçmeli, açık ve dostça konuşmalı, samimiyet
dozunu ayarlamalıdır. Ölüm, kanser gibi kelimelerin açık olarak kullanılmasından
kaçınılmamalıdır.
12. Asıl bilgiyi/haberi özenli ifadeler kullanarak adım adım verme
Asıl bilgiyi/ haberi vermeden önce kötü haber/bilgi için “Haberler pek iyi değil, …”,
“Size kötü haberim var ....”, “Üzgünüm/Maalesef ….” gibi uyarıcı olacak ön ifadeler
kullanılması gerekir. Hekim, kişinin anlayacağı ifadelerle bilgiyi/haberi vermeli, kısa kısa
konuşup arada susarak sessizliği sağlamalı, tepkiye, düşünmeye, anlamaya izin verip,
duygularını ifade etmelerine olanak sağlamalıdır. Karşıdakinin durumuna göre, onun
hızıyla devam edilip, anlaşıldığı görüldükçe yeni bilgiye geçilmelidir.
Hekimin, karşısındakilerin duygu ve düşüncelerini paylaştığını, anladığını belli etmesi,
bunu dile getirmesi, duygu ve tepkilerini yaşamalarına izin vermesi, empatik yaklaşım
benimsemesi gerekir. Sessiz/tepkisiz iseler açık uçlu sorular ile ne düşündükleri, ne
hissettikleri sorulmalıdır. Böylece hasta veya yakınları kendi duygu ve düşüncelerinin
beklenir olduğunu, normal olduğunu anlar, paylaşım sağlanmış olur. Hekim, nasıl tepki
vereceğini, ne yapacağını bilemezse sessiz kalmalı, bekleyip gözlemelidir.
14. Hastanın sorusu olup olmadığını öğrenme
Bilginin anlaşıldığından emin olmak gerekir. Bunun için soru sorulmasına fırsat verilmeli,
kısa sorularla durum anlaşılmaya çalışılmalıdır.
15. Profesyonel ve etik değerlere bağlı kalma
Varsa, daha önceki tıbbi uygulamalar veya meslektaşlar için yorum yapılmaması,
tartışılmaması doğru olur.
16. Hastanın/ hastalığın yönetimini konuşma
Kötü haber verildikten sonra tedavi seçenekleri, hastanın neler yapabileceği, olumlu
noktalar gibi konularda anlamlı ve gerçekçi olabilecek şekilde mutlaka umut da
verilmelidir. Bilgilendirme tamamlandıktan sonra da sorulara izin verilmeli, hasta ve
yakınlarının ne anladıklarını söyleyip ifade edebilecekleri ortam yaratılmalı, gerekirse
bunun için sorular sorulmalıdır. Hasta için ne planlandığının açıkça anlaşıldığından emin
olunmalıdır.
17. Hasta ve/veya hasta yakınlarının alabilecekleri desteği açıklama
Görüşme tamamlanmadan önce hasta ve yakınlarının destek alabilecekleri kaynaklar,
olanaklar belirtilmeli, daha sonrası için plan yapılmalı, her zaman yardıma hazır
olunduğu belirtilmelidir. Hasta ve ailelerine mevcut durum için eldeki tüm olanakların
ve tedavilerin kullanılacağı ve hastaya mümkün olan en iyi şekilde yaklaşım yapılacağının
güvencesi de verilmelidir.
18. Sonraki aşamalar için hastayı bilgilendirme
19. Görüşmeyi bitirerek hastayı ve/veya yakınlarını nazik bir şekilde uğurlama
81
Öğrenim Rehberi
Siyanozlu Hastada Öykü Alma ve Muayene Becerisi
1. Hasta ile görüşme yapma
2. Hasta ile görüşme yaparken özellik gösteren soruları sorma
Hastanın yakınmalarının ne zaman başladığı, ateşi, burun akıntısı, hırıltılı, hızlı nefes
alma, öksürük nöbeti olup olmadığı sorulmalıdır. Özellikle çocukluk yaş grubunda
yemek yerken ya da ağzına birşey götürdükten sonra aniden morarma, öksürük nöbeti,
boğulma gibi bir olayın olup olmadığı sorulmalıdır. Çocuğun ara ara morarmada artma
ile birlikte çömeldiğinin gözlenip gözlenmediği, ağladığında morarmada artma ya da
azalma olup olmadığı, çok ağladığında morarmada artma ve bayılma atakları izlenip
izlenmediği araştırılmalıdır.
3. Hastayı yapılacak muayene hakkında bilgilendirme
Hastanın ne amaçla, vücudunun hangi bölgelerinin, ne şekilde, hangi araçlarla muayene
edileceği, hastanın bu muayene sırasında acı, ağrı benzeri hoş olmayan duygular yaşayıp
yaşamayacağı açıklanmalı ve hastanın muayene için onamı alınmalıdır. Hasta çocuk,
bebek ya da bilinci yerinde olmayan bir hasta ise benzer bilgilendirme hastaya eşlik eden
kişiye de verilmelidir.
4. Elleri yıkama
5. Hastayı oturtup mahremiyetini sağlayarak gövdesinin üst kısmı çıplak kalacak şekilde
giysilerini çıkarmasını söyleme
Hastanın muayene edildiği koşullar hastanın mahremiyetini sağlamak için yeterli değilse,
hastanın kendini rahat hissetmesi sağlanamıyorsa hastanın muayenesini engellemeyecek
şekilde bazı giysilerinin üzerinde kalmasına izin verilebilir.
6. Hastanın karşısına geçme
7. Hastayı oda ısısında ve aydınlık bir odada gözle muayene etme
Burun kanadı solunumu, yardımcı solunum kaslarının solunuma katılıp katılmadığı,
retraksiyonlar, göğüs deformitesi, göğüs ön arka çapının artıp artmadığı gözle
muayenede değerlendirilir.
8. Hastanın ateşini ölçme
9. Hastanın nabzına bakma
10. Hastanın kan basıncını ölçme
11. Hastayı siyanoz açısından değerlendirme
Siyanoz santral ya da periferik siyanoz olmak üzere iki şekilde görülür. Santral siyanoz
arterial desatürasyona ya da anormal hemoglobine bağlı olarak geliştiği için dilde,
mukozalarda, ekstremitelerde ve tüm deride gözlenir. Periferik siyanoz ise artmış
arteriovenöz oksijen farkına bağlı geliştiğinden sadece ekstremite uçlarında ve
dudaklarda gözlenir. Dolayısıyla hastanın siyanozunu değerlendiriken tüm derinin,
ekstremitelerin, dil ve mukozaların siyanoz açısından değerlendirilmesi gerekir.
82
12. Hastanın parmaklarında çomaklaşma olup olmadığını değerlendirme
Parmak uçlarında büyüme ve genişleme şeklinde değişiklikler olur. Normalde 165 derece
olan tırnak ile tırnağın başladığı deri kıvrımı arasındaki açı (Lovibond açısı) belirgin
çomaklaşmada 180 dereceyi aşar. Bunu anlamak için her iki başparmak tırnakları karşı
karşıya getirildiğinde normalde tırnak kökleri birbirine yaklaşmazken çomaklaşma olması
halinde tırnak kökleri birbirine dokunur.
13. Hastanın solunum sistemi muayenesini yapma
14. Hastanın kalp muayenesini yapma
15. Hastaya giyinebileceğini söyleme
16. Hastaya muayene sonuçları hakkında bilgi verme
Hastaya, yaptığınız ölçümler, muayene bulgularınız ve bir yargıya ulaşmışsanız bu
bulguların kısa bir değerlendirmesini yapınız. Normal olarak değerlendirdiklerinizi de
hastaya açıklayınız. Emin olamadığınız ya da açıklayamadığınız bulguları da hastaya
anlatınız.
17. Elleri yıkama
18. Muayene sonuçlarını kaydetme
20. Görüşmeyi bitirerek hastayı nazik bir şekilde uğurlama
83
ETİK VE PROFESYONEL DEĞERLER
Öğrenim Rehberi
Klinik Etik Karar Verme Sürecinde Hasta ile Görüşme Yapma Becerisi
İletişim becerileri eğitiminin öğrenim rehberindeki gereklilikleri kullanarak; karşılıklı
katılıma ve empatiye dayalı iletişimi gerçekleştiriniz.
Tıbbi Endikasyonlar
2. Hastanın tıbbi sorununu (öykü, tanı, prognoz) öğrenme
Hastanın/başvuranın tıbbi anamnezini alınız.
3. Problemin aciliyetini tanımlama (Acil / kronik/ geri dönüşümsüz)
Hastanın/başvuranın durumunun acil/kronik, geri dönüşümlü/geri dönüşümsüz olup
olmadığını tanımlayınız. Bu sizin etik karar verme sürecinizdeki tutumlarınızda belirleyici
olacaktır.
Bireyin rıza beyanında bulunamayacağı ve kanuni temsilcisinin bulunmadığı veya
mahkemeden izin alınması zaman gerektirecek ve hastaya derhal müdahale edilmediği
takdirde hayatı veya hayati organlarından birisi tehdit altına girecek ise, yaşamsal
riskin olduğu durumlarda hekim, izne gerek duymadan hemen yaşam kurtarıcı tıbbi
müdahaleyi yapar. Hastanın bilinci açılmaya başlayınca, daha sonraki tıbbi işlemler için
(ameliyat vs.) yeterlik durumuna göre mümkün olduğunca bilgilendirme ve izin işlemine
başvurulur.
•
İntihar girişiminin olduğu durumlarda, bilinci kapalı hastaya, hekimin kurtarıcı tıbbi müdahalede bulunması zorunludur.
•
Acil durumlarda rıza şartı aranmaz.
4. Tedavinin yönetimini (amaçlarını, gerçekleşme ve gerçekleşmeme koşullarını, alternatif
tedavileri) paylaşma
Tanı-tedavi sürecinde kanıta dayalı tıp yöntemlerini kullanarak ayırıcı tanıdan kesin tanıya
ulaştıktan sonra aşağıdaki bilgileri hasta/başvuran ile paylaşınız:
84
•
Önerilen tedavinin içeriği,
•
Önerilen tedavinin amacı ve başarılı olma şansı,
•
Önerilen tedavinin avantajları ve riskleri,
•
Önerilen tedavinin varsa alternatifleri,
•
Önerilen tedavinin potansiyel sonuçları,
•
Tedavinin red edilmesi durumunda ortaya çıkabilecek riskler ve yararlar,
•
İyileştikten sonra beklenen büyük problemler ve hastanın normal yaşamına ve günlük aktivitelerine dönebilmesi için gerekli olan süre,
•
Önerilen tedaviyi hastaya uygulayacak olan sağlık hizmeti sunucusunun kimlik bilgileri ve profesyonel deneyimleri,
•
Kullanılacak ilaçların özellikleri, süresi, kullanım şekli, yan etkileri ve ilaçların etkileşimleri,
•
Tedavi sonrası sağlığı için istenilen yaşam tarzı ve evde bakım şekli,
•
Gerektiğinde yeniden aynı konuda tıbbi yardıma nasıl ulaşacağı
5. Hastanın bu bakım hizmetinden nasıl yarar sağlayacağı ve nasıl zarar görmeyeceğini
vurgulama
Hasta Tercihleri
6. Hastanın karar verme yetisi ve hukuksal yeterliğini değerlendirme
Hastanın yeterlik değerlendirmesini yapınız. Bu bireyin; yaş, akıl gücü, medeni durumu
gibi somut belirleyicileri ile algılama ve bilişsel işlevlerin sağlamlığını tanımlar. Karar
veremediğinizde bir psikiyatristten konsültasyon isteyiniz.
7. Hastanın tedavi tercihleri konusunda görüşlerini alma
Sizin sunduğunuz tedavi seçeneklerinden hangisini seçeceğine hasta/başvuran kendi
değerleri, inançları doğrultusunda karar verebilir, kararına saygı gösteriniz.
8. Hastadan tedavi konusunda aydınlatılmış onam alma
Hastaya/başvurana yapılan tıbbi müdahalenin niteliğine göre aydınlatılmış onamını sözel/
yazılı olarak alınız.
9. Hastanın karar verme yetisi ve hukuksal yeterliği yoksa onun adına karar verecek bir kişiyi
görüşmeye davet etme
hasta yeterli değil ve yasal temsilci atamadıysa, hasta adına karar verebilecek kişilerin
hiyerarşik sıralaması aşağıdaki gibidir.
• Yasal koruyucu,
• Hastanın eşi,
• Yetişkin çocuk (veya eğer birden fazla ise, yetişkin çocukların çoğunluğu),
• Anne-baba,
• Yetişkin kardeş (veya eğer birden fazla ise, yetişkin kardeşlerin çoğunluğu)
• Hastaya bakan ve ilgilenen yetişkin akrabalar,
• Yakın arkadaş.
10. Hastanın önerilen tedaviyi gerçekleştime isteği ya da işbirliği çabasını değerlendirme
11. Etik ve hukuksal boyutlar çerçevesinde hastanın seçimlerine saygı gösterme
Verilen tüm tıbbi bilgiyi aldıktan ve anladıktan sonra hasta/başvuran, tanı ve tedavi
süreciyle ilgili seçimlerini özgürce yapabilmelidir. Tedaviyi kabul ya da reddetme hakkına
etik ve hukuksal sınırlar içinde sahiptir.
Yaşam Kalitesi Kavramı
12. Hastanın tedaviyle ya da tedavi olmaksızın normal bir yaşantıya dönme konusundaki
beklentilerini alma
13. Tedavi sonuçlandığında hastanın yaşayacağı fiziksel, psikolojik ve sosyal eksiklikleri
hastaya aktarma.
Minimum hayat kalitesinin ölçütü nedir? (Beyinsel, fiziksel özürlü olmamak, bağımlı
olmamak, sürekli ızdırap çekmemek)
Kaliteyi kim tayin edecek? (Hasta, hekim, aile, toplum)
Hastanın seçim hakkı var mı? (Yaşam hakkı maddi normlara bağlanabilir mi?
Hasta yaşamayı/ ölmeyi reddedemez mi?) sorularına yanıt arayınız
85
14. Hastanın yaşam kalitesini değerlendirirken hastayla arasında karar vermesini etkileyecek
bir önyargı oluşturmama
15. Tedavi sürecinin hastanın yaşam kalitesine etkisini değerlendirme
16. Tedaviyi sonlandırmayı gerektirecek gerekçeleri ve planları hastayla paylaşma
Sağlık çalışanları tedaviyi nereye kadar sürdürsün? sorusuna yanıt arayınız
(Hasta iyileşene / hasta ölene kadar, kaynaklar tükenene kadar, aile bıkana kadar,
çalışanlar bıkana kadar…)
Bağlamsal Diğer Özellikler
17. Tedavi kararlarını etkileyebilecek ailesel konuları sorma
18. Tedavi kararlarını etkileyebilecek hekim ya da sağlık ekibine yönelik konuları sorma
19. Tedavi masraflarıyla ilişkili maddi konuları sorma
20. Tedavi kararını etkileyebilecek ekonomik, dinsel ve kültürel konuları sorma
21. Kendisine (hekime) yönelik hastanın güven duygusunu sorgulama
22. Kaynakların paylaşılması ile ilgili sorunları sorma
Hastaların içinde bulunduğu durumu düzeltme olasılığı olmayan ya da çok düşük
olan veya halen uygulanmakta olan tedaviden daha yararlı olması beklenmediği halde
daha pahalı ya da daha riskli olan tedavilere “boşuna tedavi” denilmektedir. Bir tedavi
yararsız kabul edildiğinde sonlandırılabilir, böyle bir tedaviye hiç başlanmayabilir, ya da
ancak hastanın kendisinin ödemesi koşulu ile ve onun isteği ile başlatılabilir. Biyoetik
açısından boşuna tedavi sınırlı kaynakları akılcı olmayan biçimde kullanmaya neden
olduğu, hastaya yük ve ıstırap getirerek zarar verdiği, hasta, sağlık çalışanı ve hastane
idaresi tarafından istenmediği, yaşamı değil ölümü uzattığı için eleştirilmektedir.
Sınırlı kaynakların adil kullanımını sorgularken “boşuna tedavi” değerlendirilmesinin
yapılabileceği durumları da göz önünde bulundurup “hastane etik kurul” görüşü
isteyiniz.
23. Tedaviyi etkileyecek hukuksal etkileri sorgulama
Hasta/hekim hakları ve sorumlulukları açısından ilgili vakaya özel ulusal yasalarımız, etik
rehberler ve uluslararası sözleşmeleri inceleyiniz.
24. Tedaviyi verecek kurum ya da kişilerle çıkar çakışması olup olmadığını sorgulama
Bir kişinin başka bir kişi ya da kişilerle –kurum ve kuruluşlarla- ilişkide yaşadığı, kişinin
kendi çıkarını gözetmesi ya da öne çıkarması nedeniyle de o belirli durumda doğru karar
vermesini etkileyen durumlar olabilir. Karar ya da yargı verme durumunda olan kişinin
kendi çıkarını öne çıkarmasının doğru karar vermesini güçleştireceği kaygısıyla “çıkar
çakışması” durumlarını değerlendiriniz. Kişinin doğru karar vermesini etkileyecek her türlü
çıkarla ilgili unsuru bertaraf edecek yollar bulmaya çalışınız.
Klinik tıpta söz konusu olan tartışmanın üzerinde yapıldığı kişinin durumunun doğru
değerlendirilmesi önemlidir. Karar verilmesi gereken ya da çakışmanın yaşandığı uçlardan
birisi bir insanın yaşamı, öbürü ise mali unsurlar olabilir. Çakışma insanı korumakla,
kurumun çıkarını korumak arasında yaşanabilir İnsanın değerli bir varlık olarak görülmesi
düşüncesi her türlü çıkar hesaplarının ve çıkar çakışmalarının üzerindedir.
86
Geribildirim Verme Rehberi
1. Bireysel özellikleri değil davranışı belirtme
Geri bildirim verirken kişinin yaptığı davranışlara odaklanılması gerekir. Bu geribildirim
verirken kurulan cümlelerde bireyi değil davranışı tanımlayan kelimelere yer verilmesini
gerektirir. Örneğin hasta ile görüşme sırasında hızlı konuşan birine “ne dediği
anlaşılmayan birisin” demek yerine “bu görüşmede konuşma biçimin biraz hızlıydı”
denilmesi tercih edilmelidir. Çünkü bireysel özelliklerin bazıları kalıcı bazıları ise çok güç
değişen niteliklerdir. Geribildirimde davranışın belirtilmesi ise özel bir durumla ilişkili ve
değiştirilebilir bir durumu belirtmektedir. Birey için bir değişmesi güç ya da imkansız bir
özelliğin belirtilmesi tehdit edici olarak algılanabilir.
2. Çıkarsama yapmak yerine gözlemlere odaklanma
Gözlemler davranışla ilgili neyi görüp duyduğumuzu belirtir. Çıkarsamalar ise
duyduğumuz, gördüğümüz davranışlarla ilgili bizim açıklamalarımızı, yorumlarımızı ve
yargılarımızı içerir. Bu yorum ve açıklamalar verilen geribildirimin nesnelliğini etkiler. Eğer
açıklamaların paylaşılması davranış açısından çok önemli ise mutlaka çok iyi tanımlanarak
verilmesi gerekir.
3. Yargılamak yerine sorunu betimleme
Betimleme ne olduğunu bildirme sürecidir. Yargı ise bir şeyin iyi ya da kötü, doğru ya da
yanlış olduğu ile ilgili değerlendirmeleri içerir. Yargılar kişisel değerlerimizden ortaya çıkar
oysa betimleme tarafsız olmayı gerektirir.
4. Davranışın tanımlanmasında güzel/kötü yerine sık/az terimleri tercih etme
Sık, seyrek, çok, az gibi kelimeler herhangi bir davranışın niceliğini belirtir, bu nedenle
anlamlı ve nesneldir. Oysa davranışın niteliğine ilişkin özellikler yargısal ve özneldir. Bu
nedenle “göz temasın güzeldi” ya da “göz temasın kötüydü” yerine “sık göz teması
kurdun” “az göz teması kurdun” denilmesi tercih edilmelidir.
5. Özel bir durumla ilgili davranışı belirtme
Geribildirim geçmişte ya da herhangi bir zamanda yapılmış davranışları değil şu anda
olan davranışı belirtmelidir. Yapılan davranış genellikle zaman ve yere bağlıdır, birlikte
değerlendirilir. Bu nedenle geri bildirim gözlem gerçekleştikten sonra, uygun olduğunda,
ne kadar çabuk verilirse o kadar anlamlıdır. Böylece daha belirgin, açık olur ve üzerinden
geçen zamanın neden olabileceği hatalardan etkilenmez.
6. Önerilerde bulunma yerine bilgi ve gerçekleri paylaşma
Bilgi ve gerçekler paylaştığımızda bireyi, belli bir durum ve zamandaki amaçları
doğrultusunda bilgiyi nasıl kullanacağına kendi karar vermesi için özgür bırakırız.
Önerilerde bulunduğumuz da ise bireye bu bilgiyle ne yapacağını söyleriz ve kendi için en
uygun eylemi belirleme özgürlüğünü almış oluruz. Geribildirim verirken öneri vermekten
çok bilgiyi paylaşmalı ve bireyin kendi kararını kendi vermesine izin vermeliyiz.
7. Cevap ve çözümler üretme yerine seçenekleri açıklama
Çok sayıda işlem ve çarelere odaklanılması, sahip olunan özel bir problemin kabul
edilmesi olasılığını azaltır. Soruna bir çözümler serisi üretmek yerine bireyin sahip olduğu
seçenekler açıklanarak karar vermesine olanak sağlanmalı.
87
8. Alıcının ihtiyacına cevap verme
Geribildirim veren kişinin değil geribildirimi alacak kişinin ihtiyaçlarına yönelik olmalıdır.
Geribildirim alan kişiye yardımcı olmalı daha fazla yük eklememelidir.
9. Geribildirimi yeterli miktarda verme
Vermekten hoşlanacağınız değil alıcının kullanabileceği miktarda bilgiyi içermelidir. Bireyi
çok sayıda geribildirim ile boğmak geribildirimin etkili bir şekilde kullanılma olasılığını
azaltır.
10. Bireysel bilginin paylaşılabileceği uygun zaman ve yeri seçme
Geribildirim alma ve verme duygusal tepki verilmesi olasılığını içerdiğinden geribildirimin
verilme zamanının uygunluğuna dikkat edilmelidir. Çok iyi bir geribildirim uygun olmayan
zamanda verildiğinde yarardan çok zarar verebilir.
11. Niçin söylediğine değil ne söylendiğine odaklanma
Geribildirimde neyin, nasıl, ne zaman ve nerede söylendiği gözlenebilir özelliklerdir. Niye
söylendiği ise bizi gözlemlerden yorumlar yapmaya götürür ve niyetle ilgili sorular ortaya
çıkarır. Bu nedenle niye değil ne söylediğine dikkat edilmelidir.
Bu rehberin hazırlanmasında Problem-Based Learning (S.E Baptiste), Fostering Reflection and Providing
Feedback (J. Westberg, H. Jason) ve Evaluation Resource Package (McMaster University) adlı kitaplardan
yararlanılmıştır.
88
TIPTA İNSAN BİLİMLERİ
Araştırma Planlama Rehberi
A. BAŞLIK
1. Araştırmanın adı (başlığı)
Araştırmanın adı (başlığı) yapılacak çalışmayı en doğru ve en kısa biçimde yansıtmalıdır.
Araştırma önerisi aşamasındaki başlık, sonradan ortaya çıkabilecek durumlara göre,
kısmen değişebilirse de küçük çaptaki durum değişikliklerine de uyabilecek esneklikte
olmalıdır. Başlıklarda ilk sözcük çok önemli olup, çalışma alanını anlatır nitelikte olmalıdır.
B. GİRİŞ
2. Problem
Bireyi, fiziksel ya da düşünsel yönden rahatsız eden, kararsızlık ve birden çok çözüm
olasılığı görülen her durum bir problemdir. Araştırma problemini seçerken dikkate
alınması gereken bazı ölçütler geliştirilmiştir. Problemin kendisinden gelen olası
sınırlılıklarını dikkate almak için geliştirilen ölçütler: çözülebilirlik, önemlilik, yenilik ve
etik kurallara uygun olarak araştırılabilirliktir. Araştırmacının kendi özel durumundan
kaynaklanabilecek olası sınırlılıklarını dikkate almak için geliştirilen ölçütler: alanda
yeterlik, yöntemde vetekniklerde yeterlik, veri toplama izni, zaman ve olanak yeterliği,
ve ilgi yeterliğidir. Açık seçik tanımlanmış bir araştırma problemi, araştırma için iyi bir
başlangıçtır. Yanıt aranan soru açıkca belirtilmelidir.
3. Araştırmanın amacı
Amaç, aydınlatılmak istenen değişkenleri ve ilişkilerini sorgulama ifadesidir. Amaç,
araştırma probleminin en somutlaştığı yer, iyi hazırlanmış bir araştırma başlığının da
açılımıdır. Birçok araştırmada amaç soru cümlesi ile ifade edilirken, bazı araştırmalarda
amaç sınanmak üzere geliştirilen hipotezlerle ifade edilir.
4. Araştırmanın önemi
Araştırma amacında belirtilip toplanan verilerin hangi kuramsal ya da pratik sorunun
çözümünde ve nasıl kullanılabileceğinin açıklanması, araştırmanın önemidir. Araştırmanın
amacı nesnel olduğu halde araştırmanın önemi öznel olabilir. Önem bir yorumdur ve
tartışılabilir.
5. Varsayımlar
Varsayım, deneyle kanıtlanmamış olmakla birlikte kanıtlanabileceği umulan kuramsal
düşünü ya da varmış ve gerçekmiş gibi kabul edilerek birşeyde dayanak olarak kullanılan,
bir olayı açıklamada yararlanılan ilke olarak tanımlanır.
6. Sınırlılıklar
Araştırmacının ideal gördüğü ve normal olarak yapmak isteyip de, çeşitli nedenlerle,
vazgeçmek zorunda kaldığı şeyler araştırmanın sınırlılıklarıdır.
7. Tanımlar
Aynı alandaki araştırmacı ve uygulayıcılarda yanlış anlamalara ve değişik yorumlara neden
olabilecek ve sık sık kullanılan terimlerin tanımlanması gerekli ve yeterlidir.
89
C. YÖNTEM
8. Yöntem
Araştırma yöntemi araştırmanın nasıl yapılacağını tanımlar. Yöntemi yazmanın amacı,
başka bir araştırmacının isterse aynı araştırmayı aynı yöntemle ya da yöntemde gördüğü
yanlışları düzelterek yapabilmesini, araştırma yapmasa bile yöntemi okuyucu olarak
değerlendirebilmesini sağlamaktır. Bu bölüm şu bilgileri içermelidir.
•
Araştırma yeri
•
Etik kurul başvurusu ve/veya onayı
•
Örneklemin seçildiği evrene ilişkin bilgi
•
Örneklem büyüklüğü ve örneklem seçim yöntemi
•
Veri toplama yöntemi (anket, kayıt, gözlem, deney, laboratuvar, vb)
•
Araştırmanın türü (ileriye yönelik, geriye dönük, analitik, tanımlayıcı, vb)
•
Verilerin dizgelenmesi: kodlama, denetleme, veri işleme ve doğruluk testleri
•
Ölçüler, bağımlı ve bağımsız değişkenler, istatistiksel analiz yöntemleri.
9. Süre ve olanaklar
Araştırmacı, araştırmanın başından sonuna kadar yapılacak her işlemin alacağı zaman,
gerekecek insangücü ve maddi kaynaklar için zaman-insangücü-maliyet analizi yapmalı
ve bunu araştırma planında göstermelidir.
10. Geçici anahatlar
Geçici anahatlar, araştırma sonunda hazırlanacak raporun ‘içindekiler’ sayfasını andırır.
Araştırmada neyin nerede ve hangi ilişkiler içinde ele alınacağını belirtir.
D. KAYNAKLAR
11. Kaynakça ve Ekler
Araştırma planlamanın her aşamasında değişik kaynaklara başvurulur. Araştırma planı
hazırlanırken, yararlanılan bu kaynakların da bir listesi verilir. Bazı durumlarda ise
kaynaklar ya da benzer örneklerin bütünü ya da bir bölümü ek olarak sunulur.
Bu rehberin hazırlanmasında Bilimsel Araştırma Yöntemi (Prof.Dr. Niyazi Karasar), Sağlık Bilimlerinde
Araştırma Yöntemleri (Prof.Dr. Kadir Sümbüloğlu, Doç.Dr. Vildan Sümbüloğlu) ve Research Design (John
W Creswell) adlı kitaplardan yararlanılmıştır.
90
Proje Önerisi Hazırlama Rehberi
1. Kapak
Aşağıdaki başlıkları kapak sayfasına ortalı olarak yazılmalıdır.
1. Üniversite ve Ders Adı
2. Dönem
3. İyi Hekimlik Uygulamaları Grup Adı
4. Proje Adı
5. Proje Çalışma Grubu: (Projeyi yürüten kişi/kişilerin ve sorumlu öğretim üyesinin isimleri
yazılmalıdır)
6. Proje Önerisi Teslim Tarihi: (Bu raporun öğretim üyesine veriliş tarihi yazılmalıdır)
2. Giriş
1. Gerekçe: (Projenin konusu ile ilgili açıklamalar, bu konu ile ilgili yapılmış çalışmalar
ve henüz yanıtlanmamış, üzerinde çalışma yapılmaya ihtiyaç duyulan sorunlar
özetlenmelidir)
2. Projenin amacı: (Proje ile ulaşılmak istenilen amaçlar yazılmalıdır)
3. Gereç ve Yöntem
Bu bölümde aşağıdaki bilgiler yer almalıdır:
1. Proje sırasında kullanılacak bilimsel araştırma yöntemi
2. Projenin uygulanması sırasında verileri toplamada kullanılacak araçlar
3. Ulaşılması planlanan veri tabanları (varsa)
4. Projenin uygulanmasının nasıl yapılacağı
5. Projenin ilk aşamasından son raporun verileceği tarihe kadar yapılacak işlerin zaman
planlaması
4. Kaynaklar
Bu önerinin hazırlanması sırasında yararlanılan kaynaklar yazılmalıdır. Kaynaklar metin
içinde numaralandırarak gösterilmeli. Metin sonunda aynı sıraya göre kaynak listesi
oluşturulmalıdır
91
Proje Raporu Hazırlama Rehberi
1. Kapak
Aşağıdaki başlıkları kapak sayfasına ortalı olarak yazılmalıdır.
1. Üniversite ve Ders Adı
2. Dönem
3. İyi Hekimlik Uygulamaları Grup Adı
4. Proje Adı
5. Proje Çalışma Grubu: (Projeyi yürüten kişi/kişilerin ve sorumlu öğretim üyesinin isimleri
yazılmalıdır)
6. Proje Önerisi Teslim Tarihi: (Bu raporun öğretim üyesine veriliş tarihi yazılmalıdır)
2. Giriş
1. Gerekçe: (Projenin konusu ile ilgili açıklamalar, bu konu ile ilgili yapılmış çalışmalar
ve henüz yanıtlanmamış, üzerinde çalışma yapılmaya ihtiyaç duyulan sorunlar
özetlenmelidir)
2. Projenin amacı: (Proje ile ulaşılmak istenilen amaçlar yazılmalıdır)
3. Gereç ve Yöntem
Bu bölümde aşağıdaki bilgiler yer almalıdır:
1. Proje sırasında kullanılan bilimsel araştırma yöntemi
2. Projenin uygulanması sırasında verileri toplamada kullanılan araçlar
3. Ulaşılan planlanan veri tabanları (varsa)
4. Projenin uygulanmasının nasıl yapıldığı
5. Projenin zaman planlaması
4. Bulgular ve Tartışma
Çalışmadan elde edilen bilgiler ve çalışma ile ilgili yorumlar yazılmalıdır.
5. Sonuç ve Öneriler
Çalışmadan elde edilen bulgular ışığında varılan sonuçlar ve benzer proje çalışmaları ve
daha ileri çalışmalar için öneriler yazılmalıdır.
6. Kaynaklar
Bu raporun hazırlanması sırasında yararlanılan kaynaklar yazılmalıdır. Kaynaklar metin
içinde numaralandırarak gösterilmeli. Metin sonunda aynı sıraya göre kaynak listesi
oluşturulmalıdır.
92
Proje Ürün Dosyası Hazırlama Rehberi
Proje ürün dosyası dört temel başlıktan oluşmaktadır. Bu dosya proje bittikten sonra
programda bildirilen tarihte öğretim üyesine verilmelidir. Proje raporu hazırlama ile ilgili
formlar http://www.medinfo.hacettepe.edu.tr adresinde bulunmaktadır.
1. Proje Raporu
Projenin, proje hazırlama formuna uygun olarak hazırlanmış son raporu dosya içerisinde
yer alacaktır.
2. Kişisel değerlendirmeler
Proje grubundaki her üyenin projenin uygulanması sırasındaki düşünceleri ve duygularını
aktaran kişisel değerlendirmeleri bu bölümde yer alacaktır.
Bu bölümde, çalışma sırasındaki becerilerin güçlü ya da zayıf yönlerini yansıtan bir
değerlendirme yapılmalıdır. Bu çalışma sırasında karşılaşılan sorunların nedenleri dosya
da tartışılmalıdır. Ayrıca çalışma konusunda bu süreçte sağlanan gelişme kanıtlarla
ilişkilendirilerek açıklanmalıdır.
Son olarak, çalışma konusunun hangi alt başlığında gelecekte çalışma yapılması
planlandığı ve bu alanda hangi gelişmelerin hedeflendiği belirtilmelidir.
3. Dokümanlar
Projede elde edilen ayrıca kişisel gelişime yönelik elde edilmiş önemli doküman ve
materyaller bu bölümde yer alacaktır.
4. Değerlendirme
Proje çalışma grubundaki her öğrenci İyi Hekimlik Uygulamaları kitapçığında bulunan,
proje raporu değerlendirme formu ve dosya değerlendirme formunu kullanarak proje
raporu ve ürün dosyasının değerlendirmesini yapacak ve formlar bu bölüme eklenecektir.
93
MESLEKSEL BECERİ EĞİTİMİ
Öğrenim Rehberi
El Yıkama Becerisi
Amaç: Bu eğitimin sonunda katılımcı, beceri basamaklarını doğru ve sırasında uygulayarak
basamaktan basamağa rahatça geçebilecektir.
Araç: Sıvı sabun, kağıt havlu
Katılımcının Adı Soyadı:
Basamaklar
1. Giysilerin kollarını katlayarak saat, yüzük vb. takıları çıkarma
2. Ele bir miktar sıvı sabun alma
3. Musluğu açma
4. Bir miktar su ile sabunun köpürmesini sağlama
5. Musluğu kapayarak elde kalan köpükle elleri ovma
6. İki eli kenetleyerek parmak aralarını (başparmak unutulmadan) temizleme
7. El bileklerini ovarak temizleme
8. Musluğu açarak elleri ovar şekilde yıkayıp köpüğü tamamen akıtma ve elleri durulama
9. Üzerine elle su akıtarak musluk vidasını durulama ve musluğu kapatma
10. Elleri kurulama
94
Öğrenim Rehberi
Maske Takma ve Kullanılmış Maskeyi Çıkarma Becerisi
Araç: Maske
Basamaklar
Maskeyi Takma
1. Elleri yıkama
2. Maskeyi ele alma
3. İplerinden açma
4. Maskenin telli kısmını burun üzerine oturtarak katlantıları dışta olmak üzere ağız ve
burnu örtecek şekilde yerleştirme
5. Üst uçtaki ipleri kulakların üzerinden geçirerek başın arka üst kısmında fiyonk şeklinde
bağlama
6. Alt uçtaki ipleri boynun arka kısmında fiyonk şeklinde bağlama
Kullanılmış Maskeyi Çıkarma
7. Elleri yıkama
8. Önce alt sonra üst uçtaki ipleri çözme
9. Maskeyi çıkarma
10. Maskeyi çöp torbasına atma
11. Elleri yıkama
95
Öğrenim Rehberi
Steril Eldiven Giyme ve Kullanılmış Eldiveni Çıkarma Becerisi
basamaktan basamağa rahatça geçebilecektir
Araç: Sıvı sabun, kağıt havlu, steril eldiven
Basamaklar
Steril Eldiven Giyme
1. Elleri yıkama
2. Eldiven ambalajının yırtık ya da delik olup olmadığını ve son kullanma tarihini kontrol
etme
3. Steril eldiven paketini, içindeki ikinci kağıt tabakayı yırtmadan açma
4. Paketteki eldivenlerin bilek kısmını kendine doğru çevirme
5. Diğer el ile aktif olan elin eldivenini, kıvrılmış olan bilek kısmından tutma
6. Aktif elin parmaklarını içeriye doğru kaydırma
7. Kıvrık olan uç çekilerek eli yerleştirme
8. Aktif olan elin 2, 3, 4 ve 5. parmakları ile diğer elin eldivenini kıvrılmış olan bilek kısmının
altından tutma
9. Diğer elin parmaklarını içeri sokma
10. Her iki elin parmaklarını kitleyerek eldivenlerin ellere tam olarak oturmasını sağlama
Kullanılmış Eldiven Çıkarma
11. Bir elin 1 ve 2. parmağı ile diğer elde, eldiven bileğinin iç tarafındaki bir alandan sıkıca
kavrama
12. Eldiveni tutulan bölgeden çekerek, dış yüzeyi içeride kalacak şekilde çıkarma
13. Çıkarılan eldiveni çıplak elle dış yüzeyine dokunmadan, eldivenli el avuç içine alma
14. Eldivensiz elin 2 ve 3. parmağı ile diğer eldeki eldiven bileğinin iç yüzeyinden sıkıca tutma
15. Tutulan bölgeden çekerek eldivenin dış yüzeyi ve diğer eldiven teki içeride kalacak şekilde
çıkarma
16. Eldivenleri kırmızı (enfekte atık) çöp torbalarına atma
18. Eldiven ambalajını çöp torbasına atma
19. Elleri yıkama
96
Öğrenim Rehberi
Vücut Sıcaklığını Kulaktan Ölçme Becerisi
Araç: Kulaktan ateş ölçer
Basamaklar
1. Elleri yıkama
2. Hastaya işlem hakkında bilgi verme
3. Ateş ölçeri ele alma
4. Ateş ölçeri proba bastırarak takma*
5. Ateş ölçeri dış kulak yolunu kapatacak şekilde kulağa yerleştirme
6. Ateş ölçeri çalıştıran düğmeye basma
7. Elektronik uyarı sesini duyuncaya kadar bekleme
8. Ateş ölçeri geri çekme
9. Ekranda görülen değeri okuma
10. Probu çıkarmak için düğmesine basma**
11. Okunan değeri kaydetme
12. Hastaya ölçüm sonucu hakkında bilgi verme
13. Elleri yıkama
* Prob ateş ölçere takıldığı anda ateş ölçer çalışmaya başlar.
** Prob çıkarıldığı anda ateş ölçer kapanır.
97
Öğrenim Rehberi
Radial Arterden Nabız Bakma ve Kan Basıncı Ölçme Becerisi
Araç: Saniye göstergeli saat, tansiyon aleti, stetoskop
Tansiyon aletinin manşon uzunluğu yetişkin için 23 cm, çocuklar için 12 cm’dir.Manşon genişliği yetişkinlerde
12-14cm,çocuklarda 8 cm’dir.
Basamaklar
1. Hastaya işlem hakkında bilgi verme*
2. Hasta aktivitede bulunmuş ise 5-10 dk. dinlenmesini sağlama
3. Elleri yıkama
4. Hastanın kolunu koltuk altına kadar açma**
5. Hastaya, kolu kalp düzeyinde tutularak, oturur ya da yatar şekilde pozisyon verme
6. Hasta elini bilekten dorsifleksiyon ve hafif iç rotasyona getirme
7. İşaret parmağı kalbe yakın olacak şekilde uygun elin 2, 3 ve 4. parmaklarını, radius
üzerinde ön kol iç yüzünün el bileğine yakın bölgesindeki radial arter trasesi üzerine
yerleştirme
8. Radial arter atımlarını hissetme
9. 60 sn. süreyle atımları sayma
10. Nabız ritmini, sayısını ve şiddetini tespit etme
11. Tansiyon aletinin manşonunun tam boşalmış olduğunu kontrol etme
12. Tansiyon aletinin manşonunu, kolun üst bölgesine antekübital boşluktan 2.5-3 cm.
yukarı gelecek şekilde sarma
13. Tansiyon aletinin manometre göstergesini sıfır noktasına getirme
14. Pompanın anahtarını kapatma
15. Antekübital boşlukta a.brachialisin nabız atışını uygun elin 2, 3 ve 4. parmakları ile
hissetme
16. Stetoskobun kulaklığını kulak kanalına yerleştirme
17. Stetoskobun diyaframını a.brachialisin hissedildiği alana koyma
18. Tansiyon aletinin manşonunu, nabzın duyulamayacağı düzeyin 30 mm-Hg. üzerine kadar
şişirme
19. Pompanın anahtarını gevşeterek, manşonu saniyede 2 mm-Hg. düşme olacak şekilde
boşaltma
20. Kalp seslerinin ilk duyulduğu andaki basınç düzeyini belirleme (sistolik basınç)
21. Seslerin kaybolduğu anda basınç düzeyini belirleme (diyastolik basınç)
98
22. Manşonun havasını boşaltma
23. Stetoskobu ve tansiyon aletini çıkarma
25. Sistolik ve diyastolik basınçları kaydetme
26. Hastaya ölçüm sonuçları hakkında bilgi verme
27. Tansiyon aletini toplayıp yerleştirme
28. Elleri yıkama
* Hastaya işlemi açıklamadan once son yarım saat içinde yemek yiyip yemediğini, eforlu bir hareket yapıp yapmadığını
ve heyecanlı olup olmadığını sorunuz.
** Kol çevresine dışarıdan basınç uygulayan herhangi bir giysi kalmadığından emin olunuz.
99
Öğrenim Rehberi
Temel Yaşam Desteği Becerisi
Araç: Katılımcının Adı Soyadı:
Basamaklar
1. Çevre ve hasta güvenliğini sağlama
2. Hastayı omuzlarından hafifçe sarsarken yüksek sesle “nasılsın” diye sorarak bilinç
durumunu kontrol etme A
3. Hastayı sert zemin üzerinde boynu koruyarak sırtüstü yatar pozisyona getirme
4. Hastanın yanına diz çökme
5. Hastanın kemer, kravat ve yakasını çözme
6. Hastanın ağzı içinde hava yolu tıkanıklığına neden olan cisim varsa 2. parmak ile ağız
içini temizleme
7. Hastanın solunum yapıp yapmadığını kontrol etme B
8. Solunumu olmayan hastada 1 ve 2. parmaklar başta kalacak şekilde bir elin kenarı ile
hastayı alnından geriye itip, diğer elin 2 ve 3. parmakları ile hastanın çenesini öne doğru
çekerek solunum yolunu açık tutma C
9. Hastanın alnı üzerine konan elin 1 ve 2. parmaklarını kullanarak hastanın burun
deliklerini kapatma
10. Hastanın çenesini öne-yukarı çekerek hastanın ağzının açılmasını sağlama
11. Ağzını genişçe açarak derin bir nefes alma ve hastanın ağzına sıkıca yerleştirme D
12. Hastanın ciğerlerine 2 kez hava üfleme E
13. Hastanın, hava üfleme sırasında genişleyen göğüs kafesinin kalkıp indiğini gözleme
14. Karotis nabzını en fazla 10 sn. süre ile kontrol etme F
15. Dolaşımı olmayan hastada kot kavsini palpe etme
16. Her iki kot kavsinin birleştiği noktaya (ksifoid çıkıntı) 2 ve 3. parmağı yerleştirme
17. Diğer elin topuğunu buraya yerleştirme
18. Kot kavsini palpe eden eli diğer elin üzerine yerleştirme
19. Parmakları göğüs kafesi ile temas ettirmeme
20. Sternum üzerine vücuda dik olarak, kolları dirsekten bükmeden baskı uygulama
21. Her baskıda sternumun 4-5 cm aşağı inmesini sağlama
22. Bastırma ve gevşetme sürelerini eşit tutarak bu işlemi 30 kez tekrarlama
100
23. 2 yapay solunum ve 30 kalp masajı döngüsünü 4 kez tekrarlama G
24. 1-3 dakika aralıklarla karotis nabzını palpe etme (4 siklusta bir)
A
112 Acil Yardım Servisi’nden yardım çağırma.
B
Bak-Dinle-Hisset Yöntemi: Eğilerek yüzünü hastanın yüzüne yaklaştırma, solunumu dinleme, soluğu yanağında
hisetmeye çalışma, solunumu gözleme, solunumu camın buğulanması ile kontrol etme.
C
Travma olmayan hastada uygulanabilir.
D
Travma hastası ise boyun sabit tutulup alt çene köşelerinden mandibula yukarı kaldırılarak hava yolunu açma.
E
2 etkin yapay solunum için en fazla 5 kez deneme yapma.
F
Elin 2 ve 3. parmaklarını tiroid kıkırdağı üzerine koyarak trakea ve sternokleidomastoid kası arasında dışa doğru
kaydırma ve sternokleidomastoid kasının medialinde nabzı hissetme.
G
Yapay solunumu dakikada 12-20 ritm ile, kalp masajını dakikada 80-100 ritm ile uygulama.
101
Öğrenim Rehberi
Tespit Sargısı Uygulama Becerisi
Araç: Bandaj
Basamaklar
Genel Prensipler
1. Bandajı bir elinde ve üstte tutarken serbest ucunu diğer elinde tutma
2. Bandajlamaya iki dairesel döngü ile başlama
3. Bandajlamayı iki dairesel döngü ile bitirme
4. Bandajlama işleminden sonra serbest ucunu sabitleştirme
5. Kan dolaşımını kontrol etme
Parmak
1. Bileğin etrafında iki düz döngü oluşturma
2. Bandajı elin ve parmağın arkasından geçirme
3. Parmağın etrafında bir kez ya da iki kez dolayıp düz bir döngü ile kaplama
4. Parmak ve elin etrafında bir kaç “8” şekli oluşturma
5. Bileğin etrafında iki düz döngü ile bitirme
Dirsek
1. Dirseği vücuda doğru bükme
2. Dirsek etrafından iki düz döngü ile başlama
3. Dirsek kıvrımında çaprazlayan ve tedricen dışa doğru giden “8” şekilleri oluşturma
4. Bandajın üstünde iki düz döngü ile bitirme
Diz
1. Dizi geriye doğru bükme
2. Diz etrafından iki düz döngü ile başlama
3. Diz kıvrımında çaprazlayan ve tedricen dışa doğru giden “8” şekilleri oluşturma
4. Bandajın üstünde iki düz döngü ile bitirme
Ayak
1. Topuk ve ayağın boynu etrafında iki düz döngü ile başlama
2. Ayak ve ayak bileği etrafında “8” şekilleri ile devam etme
3. Ayak bileği etrafında iki düz döngü ile bitirme
102
MESLEKSEL BECERİ EĞİTİMİ [HOS]†
Öğrenim Rehberi
Intramuskuler Enjeksiyon Yapma Becerisi
Araç: Enjektör, alkollü mendil, pamuk, eldiven, delici kesici atık kutusu, tedavi tepsisi, kırmızı
çöp torbası, iğne ucu, enjektabl ilaç
Basamaklar
1. Elleri yıkama
2. Hastaya kendini tanıtma
4. Hastanın uygulama ile ilgili sözlü ve sözsüz tepkilerini gözleme
5. Hastadan aydınlatılmış onam alma
6. Hastanın gizliliğine özen gösterme
7. Hastaya uygun pozisyon verme*
8. Eldiven giyme
9. Enjektöre ilacı çekmeden önce ilacın uygunluğunu kontrol etme**
10. Alkollü mendili hazırlama
11. Enjektörü steril ambalajından çıkarıp iğnesini takma
12. İlaç flakonunun kapağını steril olarak açma
13. Enjektörün kapağını açma
14. Enjektör iğnesini flakonun lastik tıpasından içeri sokma
15. İlacı enjektöre çekme
16. Enjektör iğnesini flakondan çıkarma 17. Enjektörü dik tutup hafifçe vurarak hava kabarcıklarının üst bölgede toplanmasını
sağlama
18. Enjektörün pistonunu hafifçe iterek havayı çıkarma
19. Enjeksiyon bölgesini belirleme***
20. Hastaya uygulamaya başlanacağını söyleme
21. Enjeksiyon bölgesini alkollü mendille 5 cm çapında içten dışa doğru dairesel hareketle bir
defada silme
22. Enjeksiyon bölgesini pasif elin 1 ve 2. parmaklarıyla germe
23. Enjektörü iğnenin açık ucunu üstten görecek şekilde aktif el ile kalem tutar gibi tutarak
dik açıyla ve hızla dokuya girme
24. İğne doku içinde iken enjektörü kıpırdatmadan sabit tutma
25. Enjektör pistonunu pasif elle geri çekerek kas içine girildiğini kontrol etme
103
26. İlacı yavaşça, dokuda basınç oluşturmayacak hızda enjekte etme
27. Kuru pamukla bastırırken enjektörü aynı açı ve hızla geri çekme
28. Kanama duruncaya kadar enjeksiyon alanına kuru pamukla hafifçe bastırma
29. İğnenin koruyucu kapağını kapatmadan enjektörü delici kesici atık kutusuna atma
30. Hastanın uygulama sonundaki sözlü ve sözsüz tepkilerini gözleme
31. Kullanılan malzemeleri kırmızı çöp torbasına atma
32. Eldivenleri çıkarma
33. Elleri yıkama
†HOS: Hasta Odaklı Simülasyon (Beceri eğitiminde maket ve modellerin standart hastalarla birlikte kullanıldığı yöntem)
*Dorsogluteal bölge için hasta yüzüstü yatırılarak kalça eklemi içe rotasyon yapacak ve başparmaklar birbirine bakacak
şekilde ayakları içe çevirme. Deltoid bölge için hastayı sırtüstü ya da oturur pozisyona getirerek deltoid bölgesini açma.
**Son kullanma tarihi, uygun ısı, renk, doğru ilaç.
*** Dorsogluteal bölge için gluteal bölgeyi krista iliaka, gluteal kıvrım ve koksaların arasındaki bölümle sınırlandırıp
enine ve boyuna çizgilerle dört parçaya bölerek üst dış bölgeye enjeksiyon uygulanır. Deltoid bölge için omuz
tepesindeki akromion çıkıntısı ile kolun aksiller hattının belirlenmesi ve bu alanda oluşturulan üçgenin orta noktasına
enjeksiyon uygulanır.
104
Öğrenim Rehberi
İntravenöz Enjeksiyon Yapma Becerisi
Araç: İlaç, enjektör, alkollü mendil, pamuk, eldiven, tedavi muşambası, turnike
Basamaklar
1. Elleri yıkama
7. Eldivenleri giyme
8. Enjektöre ilacı çekmeden önce ilacın uygunluğunu kontrol etme
9. Enjektörü steril ambalajından çıkarıp iğnesini takma
10. İlacın ampulün gövde kısmında kalmasını sağlama
11. Ampulün boynunu, tamponla destekleyip kolay kırılabileceğini gösteren işaretli yerden
başparmakla iterek kırma
13. İlacı enjektöre çekme
14. Enjektörü dik tutup hafifçe vurarak hava kabarcıklarının üst bölgede toplanmasını
sağlama
15. Enjektörün pistonunu hafif iterek havayı çıkarma
16. Enjektörün koruyucu kapağını kapatma
17. Hastaya uygun pozisyon verme
19. Belirlenen bölgenin altına tedavi muşambasını koyma
20. Kullanılacak veni belirleme
21. Turnikeyi arteriyel kan akımını engellemeyecek şekilde girişim yapılacak venin 10-15 cm
yukarısından bağlama
22. Alkollü mendil ile girişim yapılacak bölgeyi yukarıdan aşağıya doğru silme
24. Pasif el ile kolu destekleyip, başparmakla girişim yapılacak bölgenin altından cildi aşağı
doğru çekerek gerdirme
105
25. Vene girilecek bölgenin 1 cm altından, önce vene paralel olarak 30-450 lik açı ile cilde
girdikten sonra 150 lik açı ile vene girme
26. Enjektör pistonunu pasif elle geri çekerek, ven içine girildiğini kontrol etme
27. Ven içine girilmişse pasif el ile turnikeyi çözme
28. Uygulanan veni kontrol ederek ilacı yavaşça verme
29. Kuru pamukla bastırırken enjektörü aynı açı ve hızla geri çekme
30. Enjeksiyon bölgesini pamukla bastırma
31. Enjektör iğnesinin koruyucu kapağını kapatmadan enjektörü delici kesici enfekte atık
kutusuna atma
33. Kullanılan malzemeleri uygun çöp torbasına atma
35. Elleri yıkama
106
Öğrenim Rehberi
Damar Yolu Açma Becerisi
Araç: Alkollü mendil, eldiven, tedavi muşambası, serum askısı, turnike, intravenöz solüsyon,
plastik askı, sıvı seti, intraket, flaster, kalem
Basamaklar
1. Elleri yıkama
3. Sıvı setinin paketini açma*
4. Solüsyon şişesine plastik askı takma
5. Solüsyon şişesinin plastik disk kapağını çıkarma
6. Sıvı setinin uç kısmını şişenin lastik tıpasının tam ortasından hızlıca şişenin içine doğru
itme
7. Sıvının akış ayarlayıcı makara ya da metal kıskacını kapatma
8. Solüsyon şişesini ters çevirerek sıvı askısına asma
9. Sıvı setinin havalandırma kapağını açma
10. Sıvı setinin damlalığını başparmak ve işaret parmağı arasında sıkıp gevşeterek yarısına
kadar solüsyon ile doldurma
11. Sıvı setinin sıvı ayarlayıcısını açıp içinden serum geçirerek havayı çıkarma ve daha sonra
ayarlayıcıyı kapatma
12. Sıvı setinin uç kısmını hastaya takıncaya kadar sıvı askısına asma
13. İntraketi tespit için kullanılacak flasterleri hazırlama**
14. Flasterlerden birinin üzerine tarih, saat ve uygulamayı yapan kişinin adını yazma
17. Belirlenen bölgenin altına tedavi muşambasını koyma
18. Kullanılacak veni belirleme***
19. Uygun intraketi seçme
20. İntraket paketini açma
21. Turnikeyi arteriyel kan akımını engellemeyecek şekilde girişim yapılacak venin 10-15 cm
yukarısından bağlama
22. Alkollü mendil ile girişim yapılacak bölgeyi yukarıdan aşağıya doğru silme
23. İntraketin koruyucu kapağını açma
107
24. Pasif el ile kolu destekleyip, başparmakla girişim yapılacak bölgenin altından cildi aşağı
doğru çekerek gerdirme
25. İntraketin ucu yukarıya bakacak şekilde, vene girilecek bölgenin 1 cm altından, 150 lik açı
ile vene girme
26. İntraketi ucunda kan görünene dek ven boyunca ilerletme
27. Pasif elin başparmağı ile venin üst kısmından bastırarak aktif el ile intraketin içteki iğne
kısmını 1 cm geriye çekme
28. Plastik olan dıştaki kısmı ven boyunca sonuna kadar itme
29. Turnikeyi çözme
30. İntraket içindeki metal iğneyi tamamen çıkarma
31. Vene baskı yapan eli oynatmadan setin koruyucu kısmını çıkarma
32. İntraketin bağlantı ucuna setin ucunu yerleştirme
33. Sıvı setininin akış ayarlayıcı makara ya da metal kıskacını açarak solüsyonu kısa bir sure
hızla gönderme
34. İntraketi flaster ile tespit etme
35. Akış hızını ayarlama
36. Verilen solüsyonun alerjik reaksiyon yapıp yapmadığını kontrol etme
37. Kullanılan materyali kırmızı atık torbasına atma
38. Eldivenleri çıkartma
39. Elleri yıkama
* Son kullanma, sterilite tarihinin kontrol edilmesi
** Üç adet 1-2 cm genişliğinde 10-12 cm uzunluğunda flaster hazırlama
*** Uygun veni periferden santrale doğru seçme
108
Öğrenim Rehberi
Kalbi Fizik Muayeneyle Değerlendirme Becerisi
Araç: Stetoskop
Basamaklar
1. Elleri yıkama
3. Stetoskopu alkolle temizleme
4. Elleri ve stetoskopu ısıtma
5. Hastanın sağ tarafına geçme
6. Gövdesinin üst kısmı çıplak kalacak şekilde giysilerini çıkarmasını söyleme
7. Hastayı oda ısısında ve aydınlık bir odada gözle muayene etme*
8. Hastaya sırt üstü yatmasını söyleme
9. Palpasyonla kalp vurumunun yerini belirleme
10. Sternumun sağında II. interkostal aralığı (aort odağı) dinleme**
11. Sternumun solunda II. interkostal aralığı (pulmoner odak) dinleme**
12. Sternumun solunda III. interkostal aralığı (mezokardiyak odak) dinleme**
13. Korpus sterni ile ksifoid çıkıntının birleşim yerinin sol tarafında IV. interkostal aralığı
(triküspit odağı) dinleme**
14. Sol V. interkostal aralık ile midklaviküler hattın birleştiği noktayı (mitral odak) dinleme**
15. Kalp seslerinin zamanlamasını (sistolik, diastolik) ve solunumla ilgisini değerlendirme
18 Elleri yıkama
* Burun kanadı solunumu, yardımcı solunum kaslarının solunuma katılıp katılmadığı, retraksiyonlar, siyanoz,
parmaklarda çomaklaşma, göğüs deformitesi, göğüs ön arka çapının artıp artmadığı.
** Üfürüm duyulan odaklarda palpasyonla thrill alınıp alınmadığının kontrol edilmesi.
109
Öğrenim Rehberi
Solunum Sistemini Fizik Muayeneyle Değerlendirme Becerisi
Amaç: Eğitimin sonunda katılımcı, beceri basamaklarını doğru ve sırasında uygulayarak
Araç: Stetoskop
Basamaklar
1. Elleri yıkama
5. Hastayı oturtarak gövdesinin üst kısmı çıplak kalacak şekilde giysilerini çıkarmasını
söyleme
6. Hastayı oda ısısında ve aydınlık bir odada gözle muayene etme*
7. Suprasternal çentikte trakea üzerine 3. parmağı yerleştirerek 2 ve 4. parmak ile trekea
çevresindeki yumuşak doku bölgelerini palpe etme
8. Servikal, supraklavikular ve aksiller lenf adenopati olup olmadığının palpe edilmesi
9. Oturan hastanın arkasına geçme
10. Her iki el avuç içleri ile göğüs kafesini sıkıca kavrayıp başparmakları columna vertebralis
üzerinde biraraya getirmeye çalışarak hastanın inspiryum yapmasını isteme
11. Başparmakların her iki tarafa doğru eşit olarak uzaklaştığını görme
12. Aynı şiddette belirli bir ya da birkaç kelime (on – onbir) tekrarlatılan hastanın sırtına iki
elin avuç içlerini simetrik yerleştirme
13. Sırt ve göğüs bölgesi boyunca titreşimlerin farklı olup olmadığını değerlendirme
14. Pasif elin 3. parmağını kostalara paralel olarak kosta aralığına yerleştirme
15. Doksan derece fleksiyon yapılan diğer elin 3. parmak ucunu, dirsek sabit tutularak, el
bileği hareketi ile, kosta aralığına yerleştirilen parmağın tırnak dibi ile birinci falanksının
eklemi arasına kısa darbeler ile vurma
16. Simetrik olan bölgelerin perküsyonlarını karşılaştırmalı olarak yapma ve vuruş sırasında
sesi değerlendirme
17. Diyafragma hareketinin saptanması için arkada yukardan aşağıya doğru perküsyon
yaparken derin ekspirasyonda diyafragma matitesinin başladığı yeri işaretleme ve derin
inspiryumda matitenin 4-6 cm. kadar aşağıya kaydığını saptama
18. Solunum seslerinin oskültasyonu için stetoskopu göğüs duvarına sıkıca yerleştirme
19. Hastanın ağzı açık şekilde karşıya bakarak normalden biraz daha derin olarak solumasını
isteme
110
20. Oskültasyonu yukarıdan aşağıya ve simetrik olarak yapma
21. Solunum seslerinin normal ya da değişmiş olduğunu, her iki akciğerde simetrik olarak
eşit olup olmadığını değerlendirme
22. Ek seslerin özelliklerini değerlendirme**
25. Elleri yıkama
111
Öğrenim Rehberi
Elektrokardiyografi Kaydı Alma ve Yorumlama Becerisi
Araç: EKG Cihazı
Basamaklar
Elektrokardiyografi Kaydı Alma
1. Elleri yıkama
3. Hastanın üst giysilerini çıkarmasını sağlama
4. Hastanın sırtüstü yatmasını ve rahatlamasını sağlama
5. Ekstremite elektrotlarını bağlama
6. Göğüs elektrotlarını takma
7. Hastanın ismini ve kayıt tarihini yazma
8. Kaydın akış hızını ve kalibrasyonunu kontrol etme1
9. Her derivasyondan 3-4 kompleks görecek şekilde ekstremite derivasyonu kayıtlarını alma2
10. Her derivasyondan 3-4 kompleks görecek şekilde göğüs derivasyonu kayıtlarını alma3
Elektrokardiyografi Kaydını Yorumlama
11. Kaydın isim ve tarih bilgisini, hızını ve kalibrasyonunu kontrol etme
12. Kalp atım hızını belirleme4
13. Ritmi değerlendirme5
14. P dalgasını değerlendirme6
15. PR aralığını değerlendirme7
16. QRS kompleksini değerlendirme8
17. Kardiyak aksı belirleme9
18. ST segmentini değerlendirme10
19. EKG’de gözlenen durumu saptama
20. Hastaya EKG kaydı ile ilgili yorumu açıklama
21. Elleri yıkama
1
Kaydın akma hızı 25mm/sn, kalibrasyon dalgasının yüksekliği 10 küçük kare=10mm=1mV olmalıdır.
Standart derivasyonlar: I, II, III, aVR, aVL, aVF.
3
Gögüs derivasyonları V1, V2, V3, V4, V5, V6.
4
Kalp atım hızı: 1500/R-R aralığındaki küçük kare sayısı olarak hesaplanır.
5
Normal sinüs ritmi, normal bir P dalgasını normal bir QRS ve T’nin izlediği, P-P ve R-R aralıklarının düzenli olduğu ve
kalp hızının 60-100 atım/dk olduğu ritimdir.
6
Normal P dalgası II, III ve aVF derivasyonlarında pozitif, aVR’de negatif olan ve QRS öncesinde yer alan dalgadır.
Yüksekliği 2,5 mm’yi geçmez, süresi 0,04-0,08 sn aralığındadır.
7
Normal PR aralığı 0,12-0,20 sn aralığındadır.
8
QRS kompleksinin süresi 0,11 sn’yi aşmamalıdır (0,08-0,11sn).
9
Normal kardiyak aks -30 0 ila +110 0 aralığındadır.
10
ST segmenti genellikle izoelektrik çizgidedir.
2
112
Öğrenim Rehberi
Karın Muayenesi Uygulama Becerisi
Araç: Stetoskop
Basamaklar
1. Elleri yıkama
5. Hastanın sağ tarafına geçme
6. Gövdesinin üst kısmı çıplak kalacak şekilde giysilerini çıkarmasını söyleme
7. Hastayı oda ısısında ve aydınlık bir odada gözle muayene etmeA
9. Muayene süresince hastanın yüzünü gözlemeB
10. Steteskopu bastırmadan karın üzerine koyma
11. Barsak seslerini dinlemeC
12. Pasif elin 3. parmağını karın cildine yerleştirme
13. Doksan derece fleksiyon yapılan diğer elin 3. parmak ucunu, dirsek sabit tutularak, el
bileği hareketi ile, cilde yerleştirilen parmağın tırnak dibi ile birinci falanksının eklemi
arasına kısa darbeler ile vurma
14. Karnın dört kadranını da perküte etmeD
15. Göğüsten aşağıya doğru sağ midklaviküler çizgi boyunca karaciğer matitesi alınıncaya
dek perküte etme
16. Karından yukarı doğru sağ midklaviküler çizgi boyunca karaciğer matitesi alınıncaya dek
perküte etmeE
17. Sol ön axiller çizgi ile en alt interkostal aralığın oluşturduğu alanı perküte etmeF
18. Sağ el açık ve avuçiçi hastanın karnına yönelmiş, parmaklar açık ve birbirine yapışık olarak
hipotenar bölge ve parmak uçları ile cilde bastırma
19. Hassasiyeti değerlendirmek için karnı yüzeyel palpe etme
20. Kitle ya da derin hassasiyeti değerlendirmek için karnı derin palpe etme
21. Sağ kot kavsinin altından bastırırken hastaya derin nefes almasını söyleyip parmak
uçlarında karaciğer kenarını hissetme
22. Solkot kavsinin altından bastırırken hastaya derin nefes almasını söyleyip parmak
uçlarında dalak kenarını hissetme
113
25. Elleri yıkama
Özel değerlendirmeler
Rebound hassasiyet *
2. Karma elle derin bastırma
3. Bir dakika bekleyip hızla eli çekme
4. Eli çekince hastanın ağrısında artış olup olmadığını sorma/gözleme
Kostovertebral hassasiyet **
2. Hastayı muayene masasına oturtma
3. El açık ve parmaklar birbirine yapışık olarak hipotenar bölge ile kostovertebral açılara
sertçe vurma
4. Ağrı ya da hassasiyet olup olmadığını sorma/gözleme
5. Sağ ve solu karşılaştırma
Değişen matite ***
1. Hastanın karnını perküte ederek matite ve timpan alanları saptama
2. Hastayı hafifçe çevirme
3. Hastanın karnını perküte ederek matite ve timpan alanları yeniden saptama
4. Değişen matite ve timpan alanları belirleme
A
Cilt üzerinde skar, stria, herni, damarsal değişiklikler, lezyonlar ve raş olup olmadığını, peristaltizm ya da pulsasyonla
uyumlu hareket olup olmadığını, karnın şeklen düz, çökük ya da bombe olup olmadığını kontrol etme.
B
Hasta muayene sırasında ağrısı olduğunu sözel olarak iletmediği halde yüzünde acı, ağrı ya da huzursuzluk görünümü
oluşabilir.
C
Barsak sesleri normal, artmış ya da azalmış olabilir, aort, renal ve iliyak arterlerle ilişkili üfürüm alınabilir.
D
Normalde karnın tümünde timpanik ses alınır, matite alınan yerler değerlendirilir.
E
Matitenin alındığı alt ve üst sınırlar arasında kalan bölge normal bir erişkinde 6-12 cm’dir.
F
Bu bölge normalde timpaniktir. Hastaya derin bir nefes alması söylendiğinde bu bölgede matite alınması dalak
büyümesini gösterir.
* Periton irritasyonunun değerlendirilmesine yöneliktir. Muayene sırasında eli çekince ağrı artarsa rebound hassasiyet
vardır.
** Renal hastalıkların değerlendirilmesine yöneliktir.
*** Peritoneal assitin değerlendirilmesine yöneliktir, önceden timpanik olan bir alanda matite alınması assit yönünde
bir belirtidir.
114
Öğrenim Rehberi
Siyanozlu Hastayı Muayene Becerisi
Araç: Stetoskop, civalı cam termometre, uygun dezenfektan madde, pamuk tampon,
tansiyon aleti
Basamaklar
2. Elleri yıkama
3. Hastayı oturtup mahremiyetini sağlayarak gövdesinin üst kısmı çıplak kalacak şekilde
giysilerini çıkarmasını söyleme
7. Hastanın nabzına bakma
11. Hastanın solunum sistemi muayenesini yapma
12. Hastanın kalp muayenesini yapma
15. Elleri yıkama
115
Öğrenim Rehberi
Dikiş Atma ve Dikiş Alma Becerisi
Amaç: Eğitimin sonunda katılımcı, beceri basamaklarını doğru, sırasında uygulayarak
Araç: Dikiş seti (portegü, penset, düz klemp, bistüri), steril örtü, enjektör, lokal anestetik
madde, antiseptik madde, steril eldiven, dikiş materyali, steril tampon
Basamaklar
Dikiş Atma
1. Elleri yıkama
2. Kullanılacak malzemeyi kontrol etme
8. Kullanılacak steril malzemeleri uygun şekilde açma
9. Steril eldivenleri giyme
10. Yarayı yabancı maddelerden temizleme*
11. Düz klempe dört kat olarak katlanmış steril tamponu takma ve üzerine antiseptik madde
dökerek yara kenarlarını içten dışa genişleyen daireler şeklinde temizleme
12. Delikli steril örtüyü yaranın çevresine örtme
13. Anestetik maddenin kapağını açma
14. Anestetik maddeyi enjektöre çekme
16. Anestetik maddeyi yara kenarına uygulama
17. Dikiş materyalinin iğnesini 2/3’lük kısmından tutulacak şekilde portegüye yerleştirme
18. Yara kenarını penset ile tutma
19. İğneyi yara dudaklarından eşit mesafede ve derinin tüm katlarını alacak şekilde geçirme
20. Portegü yardımı ile düğümü bağlama
21. Yara boyutuna bağlı olmakla birlikte 1 cm.den sık olmamak üzere yeterli sayıda dikiş atma
22. Dikiş atma işlemi bittikten sonra yarayı antiseptik madde ile tekrar temizleme
23. Yaranın üzerini steril tampon ile örterek flaster yardımı ile çerçeve şeklinde yapıştırma
116
Dikiş Alma
25. Yara üzerindeki pansumanı çıkarma
26. Yarayı antiseptik madde ile silme
27. Alınacak dikişi bir penset kullanarak tutup yukarı kaldırma
28. Dikiş halkası ve cilt arasına bistüri ucu ile girip dikişin bir bacağını kesme
29. Pensetle tutulan dikişi yukarı ve dışa doğru çekerek çıkarma
30. Dikiş alma işlemi bittikten sonra yarayı antiseptik madde ile tekrar temizleme
31. Kullanılan materyali uygun şekilde toplama
32. Steril eldivenleri çıkarma
33. Elleri yıkama
117
Öğrenim Rehberi
Nazogastrik Sonda Uygulama ve Çıkarma Becerisi
Araç: Nazogastrik sonda, enjektör, flaster, eldiven
Basamaklar
Nazogastrik sondayı takma
1. Elleri yıkama
3. Hastayı oturur pozisyona getirme
4. Nazogastrik sonda uzunluğunu ölçme
5. Flasterleri hazırlama
7. Nazogastrik sondayı burun deliğinden önce burun tabanına paralel, sonra aşağıya ve
arkaya doğru itme
8. Hastanın başını öne doğru fleksiyona getirmek, sondayı bir miktar ilerlettikten sonra eski
konumuna getirmek
9. Hastaya yutkunmasını söyleyerek sondayı ölçülen yere kadar ilerletmek
10a.Nazogastrik sondanın dışta kalan serbest ucuna enjektör takarak içeriği aspire etme
10b.Nazogastrik sondanın dışta kalan serbest ucuna enjektör takarak hava verip steteskopla
dinleme
11. Nazogastrik sondayı kelebek flaster yöntemi ile burna tespit etme
Nazogastrik sondayı çıkarma
12. Kullanılan materyali kaldırma
13. Nazogastrik sondayı burna tespit eden flasterleri çıkarma
14. Nazogastrik sondayı sabit bir hızla çekerek çıkarma
16. Elleri yıkama
118
Öğrenim Rehberi
Foley Kateter Uygulama ve Çıkarma Becerisi
Araç: Steril eldiven, eldiven, steril kayganlaştırıcı jel, antiseptik solüsyon, Foley kateter, steril
tampon, steril delikli örtü, tedavi muşambası, idrar torbası, enjektör, %0.9 NaCl solüsyonu,
delici kesici atık kutusu
Basamaklar
Foley Kateter Uygulama
1. Elleri yıkama
3. Hastayı uygun pozisyona getirme
4. Kalçalarının altına tedavi muşambasını serme
6a. Antiseptikli tamponla penisi içten dışa doğru dairesel hareketlerle silme
6b. Antiseptikli tamponla perine bölgesini önden arkaya tek bir hareketle silme
8. Enjektöre %0.9 NaCl çekme
9a. Steril delikli örtüyü penis dışarıda kalacak şekilde örtme
9b. Steril delikli örtüyü perine bölgesine örtme
10. Steril eldivenleri giyme
11. Foley kateteri açma
12. İdrar torbasını kateterin ucuna takma
13. kayganlaştırıcı jeli sondanın ucuna uygulama
14a.Penisi dik tutarak Foley kateteri meatustan içeri doğru ilerletme
14b.Pasif elin 1 ve 2. parmakları ile labiaları iki yana doğru açarak Foley kateteri meatustan
içeri doğru ilerletme
15. İdrar gelişini görme
16. Enjektörü kateterin balonla bağlantılı ucuna takarak 10 cc sıvı ile şişirme
17. Kateteri hafifçe çekerek yerinde olup olmadığını kontrol etme
18. İdrar torbasını mesane seviyesinin altında yatak kenarına asma
Foley Katateri Çıkarma
19. Enjektörü kateterin balonla bağlantılı ucuna takarak 10 cc sıvıyı geri çekme
119
20. Foley kateteri meatustan dışarı doğru kontrollü olarak çekip çıkarma
21. Kullanılan malzemeyi toplama
23. Elleri yıkama
120
Öğrenim Rehberi
Kadında Meme Muayenesi Becerisi
Araç: Katılımcının Adı Soyadı:
Basamaklar
1. Elleri yıkama
2. Hastayı yapılacak muayene konusunda bilgilendirme
3. Hastanın belden yukarısı çıplak olarak muayene masası üzerine oturmasını sağlama
4. Her iki memenin simetrik olup olmadığını kontrol etme
5. Her iki meme başının simetrik olup olmadığını kontrol etme
6. Meme başı çekintisinin olup olmadığını kontrol etme
7. Meme başı ve areolada ekzematöz lezyonların olup olmadığını kontrol etme
8. Her iki meme derisinde çekintinin olup olmadığını kontrol etme
9. Hastanın ellerini başının üzerinde birleştirerek meme derisinde çekinti olup olmadığını
kontrol etme
10. Hasta ellerini beline koyup bastırdıktan sonra deride çekinti olup olmadığını kontrol etme
ve sertleşmiş pektoralis major kası üzerinde farkedilebilecek bir kitlenin olup olmadığını
kontrol etme
11. Hastanın sırt üstü yatmasını sağlama
12. Muayene edilecek taraf sırt altına bir yastık yerleştirme
13. Muayene edilecek taraftaki kolu baş altına yerleştirerek başın karşı tarafa bakmasını
sağlama
14. Elin 2, 3 ve 4. parmakları distal falanks palmar yüzlerini kullanarak areoladan başlayıp
perifere doğru genişleyen dairesel hareketlerle memenin tamamını aksiller uzantısını da
içerecek şekilde palpe etme
15. Palpe edilen kitlenin boyut, kıvam, çevre dokulara yapışıklık ve hareketlilik gibi özelliklerini
belirleme
16. Hastayı muayene masasında yüzü muayene eden kişiye dönük olarak oturtma
17. Hastanın muayene edilen taraftaki kolunu muayene edenin karşı taraftaki eli ile tutarak
yere paralel konuma kadar kaldırma
18. Muayene edenin diğer elini hastanın aksillasına yerleştirme
19. Hastanın kolunu, ağırlığı muayene eden kişi tarafından taşınacak şekilde rahat bir
pozisyona getirme
121
20. Muayene eden kişinin parmaklarının distal falankslarının palmar yüzünü kullanarak
hastanın kolu abdüksiyondan addüksiyona getirilirken yukarıdan aşağıya olacak şekilde
aksilla muayenesini tamamlama
21. Lenf nodu saptanırsa boyut, kıvam, çevre dokulara yapışıklık, hareketlilik ve sayı gibi
özelliklerini belirleme
22. Hastanın başı muayene edilecek tarafa bakarken arkasında ya da yanında durup
supraklavikular boşluğu palpe etme
23. Lenf nodu saptanırsa boyut, kıvam, çevre dokulara yapışıklık, hareketlilik ve sayı gibi
özelliklerini belirleme
24. Aynı işlemleri karşı meme için de tekrarlama
25. Hastaya muayene sonuçları ve hastalığı ile ilgili bilgi verme
26. Elleri yıkama
122
Öğrenim Rehberi
Kadın Genital Sistem Muayene Becerisi
Araç: Spekulum, eldiven, örtü
Basamaklar
1. Elleri yıkama
3. Gövdesinin alt kısmı çıplak kalacak şekilde giysilerini çıkarmasını söyleme
4. Hastayı litotomi pozisyonunda yatırma
5. Hastanın karın ve uyluk bölgesini bir örtü ile örtme
7. Pasif el ile labiumları açarak aktif el ile spekulumu 450 açıyla hafifçe intraoitustan içeri
itme
8. Spekulumu normal pozisyonuna çevirerek içeri ve hafifçe aşağı doğru itip açma
9. Spekulumu, ön kenarı ön fornikse ve arka kenarı arka fornikse gelene kadar itme
10. Serviksi değerlendirme
11. Spekulumu yavaşça döndürerek geriye çekerken vagina duvarlarını kontrol etme
12. Spekulumu kapatarak yavaşça dışarı çıkarma
13. Pasif el ile labiumları açarak aktif el 2 ve 3. parmaklarını nazikçe intraoitustan içeri itme
14. Aktif el 2 ve 3. parmakları arka fornikse ulaşıncaya kadar ilerletme
15. Uterusu arka forniksten yukarı doğru iterken pasif elin parmakları kapalı olarak batın
üzerinden palpasyonla uterusu hissetmeye çalışma
16. Vaginadaki parmakları sol fornikse kaydırarak batın üzerindeki eli de sola kaydırıp
adneksleri hissetmeye çalışma
17. Vaginadaki parmakları sağ fornikse kaydırarak batın üzerindeki eli de sağa kaydırıp
adneksleri hissetmeye çalışma
18. Vaginadaki parmakları nazikçe dışarı çıkarma
22. Elleri yıkama
123
Öğrenim Rehberi
Rektal Tuşe ile Prostat Muayenesi Becerisi
Araç Gereç: Eldiven, katı vazelin, kağıt peçete
Basamaklar
1. Elleri yıkama
3. Hastanın ayakta dururken kalçasını muayene masasına doğru yaklaştırmasını sağlama
4. Dizlerinden hafif öne eğilmesini sağlama
5. Kollarının masa üzerinde 90° eğilmesi ya da yan yatar pozisyonda bacakların karına
çekilmesini sağlama
6. Gevşeme ve hazırlanma için yeterince süre verme
8. İkinci parmağa katı vazelin alma
9. Bir eli hastanın omuzuna ya da sırtına koyma
10. Hastanın kalçalarını sağ elin vazelinsiz parmakları ile iki yana ayırma
11. Anüsü patolojik oluşumlar yönünden gözden geçirme
12. Vazelinli işaret parmağı ile zile basar tarzda anüse girme
13. Anal sfinkter tonusunu kontrol etme
14. İkinci parmağı prostat arka yüzüne doğru kaydırma (hastanın ayaklarına doğru)
15. Kestane büyüklüğündeki (normal prostat boyutu) prostatı hissetme.
16. Prostat bezinin şekil, büyüklük, simetri, kıvam (sert, yumuşak vs.), ısı artışı ve hassasiyetini
belirleme.
17. İkinci parmağı mümkün olduğunca ilerleterek tüm rektum çeperini kontrol etme
18. İkinci parmağı yavaşça geri çekerek eldivene bulaşan gaytayı değerlendirme
20. Hastaya temizlenmesi için kağıt havlu verme
21. Hastaya muayene sonuçları ile ilgili bilgi verme
22. Elleri yıkama
124
DEĞERLENDİRME REHBERLERİ VE FORMLARI
Değerlendirme Rehberi
Başvuran /Hasta ile Görüşme Becerisi
Değerlendirme Kriterleri: E (Evet): Basamağın doğru ve yerinde uygulanması.
B (Bazen): Basamağın eksik ya da sınırlı uygulanması.
H (Hayır): Basamağın yanlış uygulanması ya da atlanması.
Katılımcı:
Gözlemci:
BASAMAKLAR
Gözlem
1. Başvuranı/hastayı uygun şekilde karşılama
E
H
2. Kendini tanıtma
E
H
3. Başvuranın/hastanın mahremiyetini sağlayarak kendini rahat hissedebileceği
yere alma
E
H
4. Konuşma sırasında başvurana/hastaya ismiyle hitap etme
E
5. Başvuranın/hastanın neden başvurduğunu öğrenmeye yönelik açık uçlu
soruyla başlama
E
6. Başvuranın/hastanın sözlerini bölmeden dinleme
E
B
H
7. Karşılıklı anlayışı geliştiren vücut dilini kullanma
E
B
H
8. Başvuranın/hastanın anlatımıyla sorunu/başvuru nedenini öğrenme
E
9. Başvuranın/hastanın anlatımına ilgi gösterme (etkin dinleme)
E
B
H
E
B
H
E
B
H
12. Başvuranı/hastayı yakınmasını aktarma konusunda yüreklendirme
E
B
H
13. Başvuranın/hastanın anlayacağı bir dil kullanma
E
B
H
14. Edinilen bilgileri özetleme
E
H
15. Başvuranın/hastanın varsa ek açıklamalar yapmasına olanak sağlama
E
H
16. Başvuranın/hastanın problemi algılaması, problemden etkilenişi, beklentileri ve
düşüncelerine yönelik sorular sorma
E
H
B
H
H
H
127
E
B
H
18. Başvuranın duygu ve tepkilerine sakin ve kararlı yanıt verme
E
B
H
19. Başvuranın/hastanın sorusu olup olmadığını öğrenme
E
H
20. Sonraki aşamalar için başvuran/hastayı bilgilendirme
E
H
21. Görüşmeyi bitirerek başvuranı/hastayı nazik bir şekilde uğurlama
E
H
128
Zor Hasta ile Görüşme Becerisi
Katılımcı:
Gözlemci:
BASAMAKLAR
Gözlem
1. Hastayı uygun şekilde karşılama
E
H
2. Kendini tanıtma
E
H
3. Hastanın mahremiyetini sağlayarak kendini rahat hissedebileceği yere alma
E
H
4. Konuşma sırasında hastaya ismiyle hitap etme
E
5. Hastanın neden başvurduğunu öğrenmeye yönelik açık uçlu soruyla başlama
E
6. Hastanın sözlerini bölmeden dinleme
E
B
H
E
B
H
8. Hastanın anlatımıyla sorunu öğrenme
E
9. Hastanın anlatımına ilgi gösterme (etkin dinleme)
E
B
H
E
B
H
E
B
H
12. Hastayı yakınmasını aktarma konusunda yüreklendirme
E
B
H
E
B
H
14. Zor hasta görüşmesini ayırdetme
E
H
15. Görüşmeyi duraklatma
E
H
16. Sorunu ortaya koyma
E
H
17. Sorunu hastayla paylaşma
E
H
B
H
H
H
129
18. Çözüm üretme
E
E
E
H
21. Hastanın varsa ek açıklamalar yapmasına olanak sağlama
E
H
22. Hastanın problemi algılaması, problemden etkilenişi, beklentileri ve
E
H
E
H
E
H
E
H
130
H
B
H
Kötü Haber Verme Becerisi
Katılımcı:
Gözlemci:
BASAMAKLAR
Gözlem
1. Hasta ile görüşme yapmaya hazır olma
E
B
H
2. Hasta hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olma
E
B
H
3. Görüşmeyi önceden planlayarak gerekli ortam koşullarını sağlama
E
B
H
4. Kötü haberin kime/kimlere verileceğini belirleme
E
B
H
5. Görüşmenin bölünmemesini sağlama
E
B
H
6. Görüşme ile uyumlu bir vücut dili kullanma
E
B
H
7. Hastayı ve/veya yakınlarını uygun şekilde karşılama
E
B
H
8. Kendini tanıtma
E
H
9. Hasta ve/veya yakınlarının adını ve yakınlığını sorma
E
H
10. Hasta ve/veya yakınlarının ne kadar bilgi isteyebileceklerini anlamaya çalışma
E
B
H
E
B
H
12. Asıl bilgiyi/haberi özenli ifadeler kullanarak adım adım verme
E
B
H
E
B
H
E
15. Profesyonel ve etik değerlere bağlı kalma
E
B
H
16. Hastanın/ hastalığın yönetimini konuşma
E
B
H
17. Hasta ve/veya hasta yakınlarının alabilecekleri desteği açıklama
E
B
H
E
H
19. Görüşmeyi bitirerek hastayı ve/veya yakınlarını nazik bir şekilde uğurlama
E
H
H
131
Siyanozlu Hastada Öykü Alma ve Muayene Becerisi
Katılımcı:
Gözlemci:
BASAMAKLAR
Gözlem
1. Hastayı uygun şekilde karşılama
E
H
2. Kendini tanıtma
E
H
3. Hastayı kendini rahat hissedebileceği yere alma
E
H
4. Konuşma sırasında hastaya ismiyle hitap etme
E
H
5. Hastanın neden başvurduğunu öğrenmeye yönelik açık uçlu soruyla başlama
E
H
6. Hastanın sözlerini bölmeden dinleme
E
B
H
E
B
H
8. Hastanın anlatımıyla sorununun nedenini öğrenme
E
H
9. Hastanın yakınmalarıyla ilgili özellik gösteren soruları sorma
E
B
H
10. Hastanın anlatımına ilgi gösterme (etkin dinleme)
E
B
H
E
B
H
E
B
H
13. Hastayı yakınmasını aktarma konusunda yüreklendirme
E
B
H
E
B
H
E
H
16. Hastanın varsa ek açıklamalar yapmasına olanak sağlama
E
H
17. Hastanın problemi algılaması, problemden etkilenişi, beklentileri ve
E
B
H
E
B
H
19. Hastanın duygu ve tepkilerine sakin ve kararlı yanıt verme
E
B
H
E
B
H
E
H
22. Elleri yıkama
E
H
23. Hastayı oturtup mahremiyetini sağlayarak gövdesinin üst kısmı çıplak kalacak
şekilde giysilerini çıkarmasını söyleme
E
H
E
H
132
E
H
E
H
27. Hastanın nabzının bakma
E
H
E
H
E
H
E
H
E
H
E
H
33. Suprasternal çentikte trakea üzerine 3. parmağı yerleştirerek 2 ve 4. parmak
ile trekea çevresindeki yumuşak doku bölgelerini palpe etme
E
H
34. Servikal, supraklavikular ve aksiller lenf adenopati olup olmadığının palpe
etme
E
H
35. Oturan hastanın arkasına geçme
E
H
36. Her iki el avuç içleri ile göğüs kafesini sıkıca kavrayıp başparmakları columna
vertebralis üzerinde biraraya getirmeye çalışarak hastanın inspiryum yapmasını
isteme
E
H
37. Aynı şiddette belirli bir ya da birkaç kelime (on – onbir) tekrarlatılan hastanın
sırtına iki elin avuç içlerini simetrik yerleştirme
E
H
38. Simetrik olan bölgelerin perküsyonlarını karşılaştırmalı olarak yapma
E
H
39. Derin ekspirasyonda diyafragma matitesinin başladığı yeri işaretleyerek derin
inspiryumda matitenin ne kadar aşağıya kaydığını saptama
E
H
40. Hastanın ağzı açık şekilde karşıya bakarak normalden biraz daha derin olarak
solumasını isteme
E
H
41. Oskültasyonu yukarıdan aşağıya ve simetrik olarak yapma
E
H
E
H
43. Palpasyonla kalp vurumunun yerini belirleme
E
H
44. Kalbin tüm odaklarını dinleme
E
H
E
H
E
H
E
H
48. Elleri yıkama
E
H
49. Muayene sonuçlarını kaydetme
E
H
E
H
E
H
133
ETİK VE PROFESYONEL DEĞERLER
Klinik Etik Karar Verme Sürecinde Hasta ile Görüşme Yapma Becerisi
KD (Kapsam Dışı): Görüşme kapsamına girmeyen basamaklarda bu seçenek işaretlenmelidir.
Katılımcı:
Gözlemci:
BASAMAKLAR
Gözlem
E
H
KD
2. Hastanın tıbbi sorununu (öykü, tanı, prognoz) öğrenme
E
H
KD
3. Problemin aciliyetini tanımlama (Acil / kronik/ geri dönüşümsüz)
E
H
KD
4. Tedavinin yönetimini (amaçlarını, gerçekleşme ve gerçekleşmeme
koşullarını, alternatif tedavileri) paylaşma
E
H
KD
5. Hastanın bu bakım hizmetinden nasıl yarar sağlayacağı ve nasıl zarar
görmeyeceğini vurgulama
E
H
KD
6. Hastanın karar verme yetisi ve hukuksal yeterliğini değerlendirme
E
H
KD
7. Hastanın tedavi tercihleri konusunda görüşlerini alma
E
H
KD
8. Hastadan tedavi konusunda aydınlatılmış onam alma
E
H
KD
9. Hastanın karar verme yetisi ve hukuksal yeterliği yoksa onun adına karar
verecek bir kişiyi görüşmeye davet etme
E
H
KD
10. Hastanın önerilen tedaviyi gerçekleştime isteği ya da işbirliği çabasını
değerlendirme
E
H
KD
11. Etik ve hukuksal boyutlar çerçevesinde hastanın seçimlerine saygı gösterme
E
H
KD
12. Hastanın tedaviyle ya da tedavi olmaksızın normal bir yaşantıya dönme
konusundaki beklentilerini alma
E
H
KD
13. Tedavi sonuçlandığında hastanın yaşayacağı fiziksel, psikolojik ve sosyal
eksiklikleri hastaya aktarma
E
H
KD
14. Hastanın yaşam kalitesini değerlendirirken hastayla arasında karar vermesini
etkileyecek bir önyargı oluşturmama
E
H
KD
15. Tedavi sürecinin hastanın yaşam kalitesine etkisini değerlendirme
E
H
KD
16. Tedaviyi sonlandırmayı gerektirecek gerekçeleri ve planları hastayla
paylaşma
E
H
KD
17. Tedavi kararlarını etkileyebilecek ailesel konuları sorma
E
H
KD
134
18. Tedavi kararlarını etkileyebilecek hekim ya da sağlık ekibine yönelik konuları
sorma
E
H
KD
19. Tedavi masraflarıyla ilişkili maddi konuları sorma
E
H
KD
20. Tedavi kararını etkileyebilecek ekonomik, dinsel ve kültürel konuları sorma
E
H
KD
21. Kendisine (hekime) yönelik hastanın güven duygusunu sorgulama
E
H
KD
22. Kaynakların paylaşılması ile ilgili sorunları sorma
E
H
KD
23. Tedaviyi etkileyecek hukuksal etkileri sorgulama
E
H
KD
24. Tedaviyi verecek kurum ya da kişilerle çıkar çakışması olup olmadığını
sorgulama
E
H
KD
135
KANITA DAYALI TIP
Bilimsel Makale Değerlendirme Formu
Öğrencilerin Adı, Soyadı:
2.
3.
4.
1.
Düzey ölçeği: Yetersiz:0 Sınırlı:1 İyi:2 Mükemmel:3
Öğrenciler
1
2
Eğitici
3
A. BAŞLIK
1. Makale başlığının yapılan araştırmayı en doğru ve en
kısa biçimde yansıtması
B. KISA ÖZET
2. Araştırma kapsamı ve amaçların belirtilmesi
3. Kullanılan yöntemlerin tanımlanması
4. Bulguların özetlenmesi
5. Ana sonuçların belirtilmesi
C. GİRİŞ
6. Araştırılan problem niteliğinin ve kapsamının açıklıkla
sunulması
7. İlgili yayınlar değerlendirilerek okuyucuya temel bilgi
sağlanması
8. Araştırma yönteminin belirtilmesi
9. Araştırmanın ana bulgularının belirtilmesi
10. Bulguların ortaya çıkardığı ana sonuçların ortaya
konması
D. YÖNTEM (Aşağıda tanımlanan bilgilerin bu bölümde belirtilmiş olması)
11. Araştırma yeri
12. Etik kurul onayı
13. Örneklemin seçildiği evrene ilişkin bilgi
14. Örneklem büyüklüğü ve örneklem seçim yöntemi
15. Veri toplama yöntemi (anket, kayıt, gözlem, deney, vb)
136
4
16. Araştırmanın türü (ileriye yönelik, geriye dönük,
analitik, tanımlayıcı, vb)
17. Ölçüler, bağımlı ve bağımsız değişkenler, istatistiksel
analiz yöntemleri.
E. BULGULAR (SONUÇLAR)
18. Bulguların açık ve basit olarak belirtilmesi
19. Tablo ve şekillerde gösterilen verilerin metinde
sunulmaması
F. TARTIŞMA
20. Sonuçların gösterdiği ilkeler, genelleştirmeler, ve
ilişkilerin sunulması
21. İstisnaların, ilgi kurulmayan ve uzlaşma olmayan
noktaların işaret edilmesi
22. Sonuçların ve yorumların önceden yayınlanmış
araştırmalarla uyumu ya da uyumsuzluğunun
gösterilmesi
23. Çalışmanın önemini belirten kısa bir özet ya da
sonucun bulunması
G. ÖNERİLER
24. Araştırma sonucunda bulunanlar ışığında, problemin
çözümü için önerilerin geliştirilmesi
25. Ortaya çıkan yeni durum ışığında problemin
çözümüne katkısı olacak yeni araştırmaların
önerilmesi
Bu rehberin hazırlanmasında Bilimsel Araştırma Yöntemi (Prof.Dr. Niyazi Karasar), Sağlık Bilimlerinde
Araştırma Yöntemleri (Prof.Dr. Kadir Sümbüloğlu, Doç.Dr. Vildan Sümbüloğlu), Research Design
(John W Creswell) ve Bilimsel Bir Makale Nasıl Yazılır, Nasıl Yayınlanır (Robert A. Day) adlı kitaplardan
yararlanılmıştır.
137
Proje Değerlendirme Formu
2.
3.
4.
1.
Öğrenciler
1
Biçimsel Değerlendirme
1. Yazım düzeninin okunaklı ve düzenli olması
2. Kullanılan dilin anlaşılır ve dilbilgisi kurallarına uygun
olması
3. Kullanılan kaynakların metin içinde ve rapor sonunda
gösteriminin uygun olması
Bilimsel Değerlendirme
4. Giriş bölümünde yapılacak çalışmanın öneminin
vurgulanması
5. Çalışmanın amacının açık olarak belirtilmesi
6. Çalışmada kullanılan gereç ve yöntemlerin açık olarak
belirtilmesi
7. Belirtilen gereç ve yöntemin ortaya konan amaca
uygun olması
8. Elde edilen bulguların ortaya konan amaca yanıt
vermesi
9. Çalışma sonuçlarının değerlendirilip yorumlanmış
olması
10. Sonuç bölümünün bulgularla uyumlu olması
11. Sonuçların öneminin vurgulanması
12. Çalışmanın orjinal olması
138
2
Eğitici
3
4
Ürün Dosyası Değerlendirme Formu
2.
3.
4.
1.
Öğrenciler
1
•
2
Eğitici
3
4
Dosyanın mantıklı ve tutarlı yapısı olması
Ürün dosyası içerisinde istenen bölümlerin (proje raporu,
kişisel değerlendirme, dokümanlar ve değerlendirme) bir
düzen içinde bulunması
•
Kişisel değerlendirmenin yeterliliği
1. Eleştirel yansıtma düzeyi (Araştırma/inceleme
becerisinin değerlendirilmiş, karşılaşılan sorunların
nedenlerinin dosyada tartışılmış olması)
2. Kanıtların kullanımı (Araştırma/inceleme konusunda
sağlanan gelişmenin kanıt nitelikteki belgelerle
açıkça ilişkilendirilmiş, nesnel kanıtlar (değerlendirme
formları, ara değerlendirmeler) başta olmak üzere
tüm belgelerden alıntılar yapılmış olması)
3. Gelişme düzeyi (Araştırma/inceleme yapılan konuda
ve bu süreçte sağladığı gelişmenin tüm yönleriyle
açıklanmış olması)
4. Hedef belirleme (Çalıştığı konunun hangi alt
başlığında gelecekte de çalışmayı ve bu alanda hangi
gelişmelerin hedeflediğinin belirtilmesi)
•
Genel değerlendirme (Yukarıda değerlendirilen
kriterler sonrası dosyanın genel değerlendirilmesi)
139
Grup Çalışması Değerlendirme Formu
Öğrencinin Adı, Soyadı:
Düzey ölçeği: Yetersiz:0, Düşük:1, Orta:2,
Yüksek:3, Mükemmel: 4
Aktif olarak çalışmalara katılma
Çalışmalar süresince tartışmalara katılma
Gruptaki üyelerin konuyu öğrenmelerine
yardımcı olma
Arkadaşlarının kendi çalışmaları ile ilgili
düşüncelerini alma
Arkadaşlarına etkili geribildirim verme
Grup sürecinde karşılaşılan sorunların çözümü
için çabalama
Diğer grup üyelerinin çalışmalara katılımını
destekleme
Grubun göreve odaklanmasına yardımcı olma
Arkadaşlarının katkılarına saygı gösterme
Arkadaşları ile etkili iletişim kurma
Genel değerlendirme: Grup çalışmasındaki
becerilerini genel olarak değerlendiriniz
140
Kendisi
Akran
Akran
Akran
Adı Soyadı
Adı Soyadı
Adı Soyadı
Oturum Performansı Değerlendirme Formu
Etik/Profesyonelizm
İletişim Eğitim
Düzey ölçeği: Yetersiz:0, Düşük:1, Orta:2,
Yüksek:3, Mükemmel: 4
Kendisi
Akran
Adı Soyadı
Aktif olarak çalışmalara katılma
Çalışmalar süresince tartışmalara katılma
Arkadaşlarına etkili geribildirim verme
Arkadaşlarının katkılarına saygı gösterme
Arkadaşları ile etkili iletişim kurma
Genel değerlendirme: Grup çalışmasındaki becerilerini
genel olarak değerlendiriniz
141
KLİNİK ZİYARETLER
Görüşme Değerlendirme Formu
Öğrenci No:
Grup Adı:
Ziyaret Edilen Yer:
Tarih:
Görüşmesini İzlediğiniz Hastanın
Yaşı
Cinsiyeti:
Başvuru nedeni Sonuç
Görüşmeyi yapan hekim
1.
2.
3.
4.
5.
Katıldığınız hasta görüşmelerini elinizdeki hasta görüşmesi değerlendirme formlarını
gözönünde bulundurarak hekim, hasta ve ortam açısından yorumlayan değerlendirmelerinizi
yazınız.
142
KLİNİK ZİYARETLER
Kişisel Değerlendirme Formu
Öğrenci No:
Grup Adı:
Ziyaret Edilen Yer:
Tarih:
Bu değerlendirme formuna ziyaret ettiğiniz birimle ilgili olarak;
1. Ziyaret öncesi beklentilerinizi,
2. Ziyaret boyunca izlenimlerinizi,
3. Ziyaret sonrasındaki duygularınızı yazınız.
143
İletişim Becerileri Geribildirim Formu
Uygun seçeneği işaretleyiniz.
Görüşmeye katılan standart hasta ve öyküsü
Görüşme yapılan odaların fizik koşulları
Görüşmeye ayrılan süre
Görüşme öncesi verilen bilgiler, yapılan
tartışmalar
Görüşmenin öğrenmeme katkısı
Standart hastadan aldığım geribildirim
Görüşme filmlerinin ulaşılabilirliğinin
öğrenmeme katkısı
Tüm grupla görüşmeyi izleyerek verilen
geribildirim
144
5
4
3
2
1
Gerçekçiydi.
5
4
3
2
Hiç gerçekçi değildi.
1
Yeterliydi
5
4
3
2
Yeterli değildi.
1
Çok fazlaydı.
5
4
3
2
Yeterli değildi.
1
Yeterliydi
5
4
3
2
Yeterli değildi.
1
2
Yararsızdı, zaman
kaybı oldu.
1
Çok yararlı
oldu.
5
Çok yararlı
oldu.
5
Çok yararlı
oldu.
5
Çok yararlı
oldu.
4
3
Yararsızdı.
4
3
2
1
Yararsızdı.
4
3
2
1
Yararsızdı.
Hasta Görüşmesi Geribildirim Formu
Hasta görüşmesi eğitimlerine (fiziksel koşullar, donanım, standart hastala ya da öyküler) yönelik
değerlendirmeleriniz:
Hasta görüşmesi eğitimlerini daha yararlı ya da iyi bir deneyim haline getirmek için önerileriniz:
145
Eğitim ve Değerlendirme Merkezi Uygulama Kuralları
Görüşme yapacak grubun listesi görüşmenin yapılacağı hafta Tıp Fakültesi Dekanlık
binasının asma katındaki Tıp Eğitimi ve Bilişimi Anabilim Dalı Eğitim Değerlendirme
Merkezi (TEBAD-EDM) panosuna asılır.
• Öğrenci EDM’ye girmeden önce listeden görevliye yoklamasını yaptırır.
• Görüşme yapan grup içeriden çıkmadan 2 dakika önce, sırası gelen öğrenci EDM’nin
önüne gelir
• Görüşme odasına önlükle girilir.
• Öğrenci odaya çanta, dosya, daha önceden hazırlanmış notlar sokamaz. Not
alabileceği kalem bulundurabilir. Hasta ile ilgili tutulacak notlar için EDM odalarında
bulunan kağıtlar kullanılabilir.
• Öğrenci EDM’e girdikten sonra doğrudan görüşme yapacağı odaya gider. Odanın
kapısını içeriden kapatıp hekim için hazırlanmış koltuğa oturur (İçerideki mobilyaların
konumu görüşmenin kayıt edilmesi için planlandığından yerlerinin değiştirilmemesi
gerekmektedir.).
• Görüşme süresi için bir kısıtlama yoksa görüşme doğal seyrinde sürdürülür. Zamanlı
görüşmelerde sürenin dolduğu bir zil sesi ile bildirilir. Uyarı gelince görüşme
gecikmeden bitirilir.
• Odadan çıkarken görüşme odasının kapısı kapatılır. Oyalanmadan EDM’den çıkılır.
• Öğrenci herhangi özel bir eşyasını unutmuşsa bile odaya tekrar dönemez. Unutulan
eşya EDM görevlisine bildirilir.
146
Klinik Ziyaretler Uygulama Kuralları
1. Polikliniklere gidecek gruplar 13:30, servislere gidecek gruplar 14:00’de kendilerine
duyurulan bölümlerde hazır bulunurlar.
2. Erişkin Acil Servis’e gidecek gruplar hafta içi 16:00 - 19:00 saatleri arasında, Çocuk
Acil Servis’e gidecek gruplar hafta sonları kendilerine duyurulan saatlerde acil serviste
hazır bulunurlar.
3. Klinik ziyaretlere önlükle gidilir ve ziyaret sırasında servis ya da polikliniğin hizmet
akışını engelmeyecek şekilde, sorumlu hekimin tanımladığı alanlarda bulunularak
gözlemler yapılır.
4. Klinik ziyaretler sırasında öğrencilerin sorumlu hekimin gözetimi dışında hastayla
temas etmemesi, hastadan bilgi almaması, bilgi vermemesi ve herhangi bir girişimde
ya da uygulamada bulunmaması, kendisine yönelik olası tıbbi bulaşa karşı azami
özeni göstermesi gerekmektedir.
147
TEMEL KAVRAM VE BİLGİLER
I. İletişim Becerileri (Hasta Görüşmesi)
Bilgi, problem çözme, iletişim becerileri ve fizik muayene iyi klinik uygulamaları oluşturan
yeterliklerin dört temel bileşenidir. İletişim becerileri olmaksızın diğer bileşenlerdeki
yeterlikler de önemli ölçüde anlamlarını yitirirler. İletişim becerisi bir kişilik özelliği değil
öğrenilen beceriler dizgesidir. Bu nedenle tıp eğitiminde iletişim becerilerinin öğretilmesi
isteğe bağlı bir uygulama olarak görülemez, fizik muayene ve diğer mesleksel beceriler
gibi titizlikle öğretilmesi gerekir1,2.
Hasta-hekim görüşmesi klinik uygulamaların merkezinde yer alan, hekimin hastasının
yakınmalarını dinleyip sorunlarına yardım edebileceği birçok hekim için alışılagelmiş
günlük uygulamaların bir parçası olsa da hasta açısından oldukça önemli ve stresli
dakikalardır. Yapılan çalışmalarda bir hekimin meslek hayatı boyunca 200.000 hasta
görüşmesi yaptığı, hasta-hekim iletişiminde ciddi problemlerin yaşandığı ve iletişim
becerilerinde sağlanan iyileştirmenin sağlık hizmetlerinde önemli farklılıklar yarattığı
ortaya konmuştur. Gelinen noktada iletişim becerileri temel bir beceridir, öğretilebilir ve
öğretilmelidir1,2.
Günlük yaşamdaki konuşmalarda başarılı olmak başvuran/hastayla kurulacak iletişimde
başarılı olmayı gerektirmez. Tıpta iletişim profesyonel bir beceridir ve profesyonel anlamda geliştirilmelidir. İletişim becerileri sadece bilişsel içeriğin öğrenilmesiyle kazanılabilecek
bir beceri de değildir. En önemlisi tıpta öğrenilecek diğer herhangi bir beceriden farklı
olarak yeni baştan öğrenilen bir beceri değildir, her öğrencinin günlük yaşamından da
olsa iletişim deneyimi vardır. Tüm bu noktalar göz önünde bulundurulduğunda iletişim
becerileri eğitimi özellik gösteren ve özen isteyen bir eğitimdir1.
Yapılan çalışmalarda hekimlerin hastaların yakınmalarını dinlemek için çok zaman
ayırmadıkları, genellikle ilk söylenen yakınmadan sonra hastanın konuşmasının
engellendiği ve benzer nedenlerle hasta yakınmalarının %54’ünün açıklanamadığı
gösterilmiştir. Hasta öykülerinin hekimler tarafından yönlendirildiği, hastalara yeterli
bilgi verilmediği, kullanılan jargon nedeniyle hastaların hekimleri anlamadığı, hastalar
görüşmelerde daha çok hastalığın nedeni, tanının ne olduğu ve prognozla ilgilenirken
hekimlerin ilaç kullanımına ve tedaviye odaklandığı, tüm bu nedenlerle tedaviye uyumun
ve doğru ilaç kullanımının %50’lere kadar düştüğü ve genel olarak artan oranlarda hasta
hoşnutsuzluğu olarak yansıdığı gösterilmiştir1.
Dünya’da son 25 yılda, hekimlerin iletişim becerileri konusunda eğitilmesi ve
değerlendirilmesiyle ilgili ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar düzeyinde üyelerini
yönlendirici ve bağlayıcı kararlar alınmaktadır (General Medical Council 1978, American
Academy of Medical Colleges 1984, American Board of Pediatrics 1987, Royal Colleges
151
of Physicians 1997, World Federation of Medical Education 1994)1. Yurtdışında birçok
tıp fakültesi ve enstitü bu öneriler doğrultusunda eğitim programlarına yapılandırılmış
iletişim eğitimi kurslarını eklemektedir. Hasta-hekim görüşmesi ya da iletişim becerilerine
yönelik çalışmalar yapmak üzere vakıf ve enstitüler kurulmaktadır (Bayer Institute for
Health Care Communication, American Academy on Physician and Patient, CaseMacy Instıtute). Türkiye’de iletişim becerileri eğitimi çok sınırlı sayıda tıp fakültesinde
yapılandırılmış olarak verilmektedir (Dokuz Eylül, Adnan Menderes, Marmara). Hacettepe
Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Dönem I’de “Hekim Kimliği” ve Dönem III’de “Hasta-Hekim
İlişkileri” başlıklı probleme dayalı öğrenme oturumları çerçevesinde iletişim becerileri
2000 yılından bu yana yer almaktadır.
İletişim becerileri eğitimi verilirken hem beceri hem de tutum kazandırıldığı gözardı
edilmemeli, eğitim mutlaka uygulamalı olarak yapılmalıdır. Klasik usta-çırak tarzı
eğitimler ya da didaktik öğretme yöntemleri bu tarz davranış ve beceri kazandırılmasında
etkin yöntemler değildir. İletişim becerileri eğitimi planlanırken giriş, bilgilendirme
ya da sorunun ortaya konması aşamasında sınıf dersleri, okuma oturumları ve
demonstrasyonlar kullanılabilir ancak istenilen çıktıların elde edilebilmesinde öğrencilerin
görüşme etkinliklerinin gözlenebilirliği en kritik noktayı oluşturmaktadır1.
İletişim becerileri eğitimini tasarlarken geliştirilmesi beklenen temel becerilerin
tanımlanması, öğrencinin gözlenmesi, iyi tasarlanmış, detaylandırılmış ve tanımlayıcı
geribildirimlerin verilmesi, görüntülerin kaydedilebilmesi, becerinin sık sık prova edilerek
uygulanması ve özellikle birebir ve küçük grup uygulamaları şeklinde yapılandırılmasına
özen gösterilmelidir1.
Beceride ustalaşmanın sağlanabilmesi açısından iletişim becerileri eğitimine olabildiğince
erken dönemde başlanmalı, yinelemeler ve kazanılmış becerilerin gözden geçirilmesine
olanak verecek şekilde sarmal bir yapıda tasarlanmalıdır. Öğrencilere kazandıkları becerileri her uygulamada yeniden gözden geçirebilme, davranış ve tutumlarını sorgulayabilme, yeni beceriler ekleyebilme, daha karmaşık durumlar için hazırlık yapabilme ve her
uygulamada bir adım daha ileri gidebilme olanağı sağlanmalıdır.
Tüm bu uygulamalar eğitim programının diğer bileşenleri ile de entegre edilmiş olmalıdır.
Son 25 yılda yapılan çalışmalar bu konuda gerçekleştirilen eğitimler sonrası hasta
hekim görüşmeleri ve ilişkilerinde önemli düzelmelerin sağlanabildiğini ve hasta
hoşnutsuzluğunda gerilemeler kaydedildiğini göstermektedir.
İletişim becerilerinin öğretilebilir ve öğretilmesi zorunlu olmasında temel varsayımlar
şöyle sıralanabilir:
152
• İletişim temel mesleksel bir beceridir.
• Bir öğrenilen beceriler dizisidir.
• İletişim becerilerinde deneyim kötü bir öğreticidir.
• İletişim öğretilmelidir.
• Eğitimle değişim sağlanabilir.
• Değişim için özel eğitim yöntemleri gereklidir.
Eğitim tasarlanırken iletişim becerilerinin üç bileşeninin tanımlanması önemlidir:
1. İçerik becerisi
Hekimlerin ne konuştuğunu belirler (sorularını ve yanıtlarının anlamı, topladıkları ya da
verdikleri bilgiler, tartıştıkları tedaviler).
2. Süreç becerisi
Hekimlerin nasıl yaptıklarını belirler (hastayla konuşma biçimleri, öykü alma ve bilgi
toplama yöntemleri, kullandıkları sözel ve sözel olmayan iletişim yöntemleri, hastayla
geliştirdikleri ilişki).
3. Algılama becerisi
Hekimlerin ne düşündüğünü ve hissettiğini belirler (karar verme süreçleri, problem
çözme becerileri, hastanın duygularını değerlendirebilme, kendine güveninin, eksik
yönlerinin, hatalarının ve tutumlarının ayırdında olma).
Bu bileşenler hiçbir zaman ayrı ayrı değerlendirilemez ve eğitim tüm bu bileşenlerin
uygun bir biçimde harmanlanmasıyla planlanır. Bir başvuran/hasta görüşmesinde bu
bileşenleri dikkate aldığımızda beş temel aşama tanımlayabiliriz:
1. Görüşmeyi başlatmak
Başvuranı/hastayı selamlamak, gerekli mahremiyeti sağlamak, oturabileceği yer
göstermek, kendini tanıtmak, ismini öğrenmek ve ismi ile hitap etmek, başvuranı/hastayı
rahatlatmak, başvuranın/hastanın yakınmasını sorgulayan açık uçlu soruyla başlamak,
başvuranın/hastanın ilk sözlerini bölmeden ve ilgi göstererek “etkin” dinlemek, karşılıklı
anlayışı geliştiren vücut dilini (göz teması, yüz ifadesi, duruş, ses tonu) kullanmak.
2. Bilgi toplamak
Başvuranın/hastanın anlatımıyla yakınmasını dinlemek, açık uçlu ve yönlendirici olmayan
sorular sormak, başvuranın/hastanın anlatımına ilgi göstermek ve etkin dinlemek,
görüşme sırasında başka işlerle meşgul olmamak, konuşması için zaman vermek
(konuşmasını kesmemek), konuşmayı bölmeden notlar almak, başvuranı/hastayı
153
yakınmasını aktarma konusunda yüreklendirmek, vurgulanması gereken noktaları
açıkla(t)mak, başvuranın/hastanın anlayacağı bir dil kullanmak, edinilen bilgileri
özetlemek ve başvuranın varsa ek açıklamalar yapmasına olanak sağlamak.
3. Başvuranın bakış açısını anlamak
Başvuranın/hastanın problemi algılama biçimini, problemden etkilenişini, beklentilerini ve
düşüncelerini anlamak, kendini başvuranın yerine koymak (empati yapmak), başvuranın
duygu ve tepkilerine yanıt vermek.
4. Açıklama ve plan yapmak
Başvuran/hastaya uygun, kapsamlı ve gereksinimleri karşılayan bilgileri vermek,
aktarılan bilgilerin başvuran/hasta tarafından doğru ve yeterli anlaşıldığından emin
olmak, varsa sorularını yanıtlamak, karar verme süreçlerine başvuran/hastayı da katmak
ve bunu başvuran/hastayla paylaşmak, çözüm için başvuranın/hastanının rolünün
önemini tartışmak, içinde bulunulan durum ve önerilen çözümlerin başvuran/hasta
tarafından kabul edilebilirliğini tartışmak ve çözümlerin başvuran/hasta tarafından
uygulanacağından emin olmak, başvuranın/hastanın onamını almak.
5. Görüşmeyi bitirmek
Başvuran/hasta ile alınan kararları özetlemek, beklenmeyen durumlar ve bu durumda
yapılacakları açıklamak, başvuranın/hastanın sorusu olup olmadığını öğrenmek, sonraki
aşamalar için başvuran/hastayla sözleşmek, görüşmeyi bitirmek ve başvuranı/hastayı
nazik bir şekilde uğurlamak.
Bu aşamalardan geçilerek tamamlanan bir başvuran/hasta görüşmesi doğru, verimli ve
destekleyici olma amaçlarını güden etkili bir görüşme olacaktır.
İletişim becerileri eğitimini tasarlarken öğrencinin yineleyen çalışmalar yapması ve
bunların gözlenmesi, detaylandırılmış ve tanımlayıcı geribildirimlerin birebir ve küçük
grup uygulamaları şeklinde verilmesine özen gösterilmelidir. Video kayıtları, oyunlaştırma
(role-play), gerçek hastalar ve standart hastalar kullanıldığında öğrenciler gözlenebilir
hale gelmektedir. Görüşmelerin kaydedilmesi maliyet, hızlı gelişen teknolojiye uyum
sağlama, mekan ve yapılanma güçlükleri, zaman alması ve kişinin gözleniyor olma
çekinceleri gibi olumsuzluklarına rağmen iletişim becerileri eğitiminin vazgeçilmez
bir parçasıdır. Hem öğrenci hem de eğitici kayıtları saklayabilmekte ve görüşmeleri
defalarca izleyebilmektedir. Kaydedilen görüntüler kullanılarak eğitim materyalleri
hazırlanabilmektedir. Gerçek hastaların eğitimde kullanılması görüşmelerin yinelenme
sayısına kısıtlılık getirmekte, yinelenen görüşmelerde hastaların aynı tavır ve ifadeleri
sergileyemedikleri, bazı yakınma ve bilgilerini aktarmadıkları gözlenmekte, hasta ve
154
hastalık çeşitliliğinin dar bir alana sıkışmasına yol açmaktadır. Ayrıca her hasta bu tarz
çalışmalara onam vermemektedir.
Oyunlaştırma (role-play) tekniği ucuz hatta maliyetsiz, az eğitim gerektiren, her an
ulaşılabilir olması, öğrencilerin oynadıkları hasta rolü nedeniyle hastanın duygularını da
değerlendirme şansı buldukları, yineleme sayısı ve mekanı açısından kısıtlama getirmeyen
bir yöntemdir. En önemli olumsuzluğu, tıbbi bilgi ve deneyime sahip kişinin bunları
geride bırakıp bir hasta olarak rolünü oynamasındaki zorluktur.
Standart hasta, belirli bir hastalık öyküsünü tam ve tutarlı bir şekilde betimlemek ve
öğrenci performansını değerlendirmek üzere eğitim almış gerçek hasta ya da sağlıklı bir
bireydir. Standart hastaların iletişim becerileri eğitiminde kullanımı, görüşmelerin tamamı
ya da belirli bölümlerinin öğrencilerce birçok kez tekrar edilebilmesi, görüşmelerin
standart bir içerikte olması, görüşmenin öğrenci düzeylerine göre çeşitlendirilebilmesi,
özel durumların ve zor koşulların yaratılabilmesi, her zaman kullanılabilir olması, zaman
kazandırması ve belki de en önemlisi hasta gözüyle geribildirim verilebilmesi olanaklarını
sunmaktadır1.
İlk olarak 1963 yılında University of Southern California’da Howard Barrows tarafından
tanımlanan bu teknik Nöroloji stajında kullanılmıştır3,4. Standart hasta eğitimi, Barrows’la
başlayan süreçte onun 1971 yılında McMaster’a geçmesiyle yeni bir ivme kazanmış ve
hızla yaygınlaşmış, bir iş alanı haline gelmiştir5. Bugün yurtdışında birçok tıp fakültesinde
standart hasta eğitim programları bulunmaktadır. McMaster’da 200, Maastricht’te 120140 arasında standart hasta çalışmaktadır6,7. Standart hasta eğiticilerinin oluşturduğu
Association of Standardized Patient Educators 2010’da 9. Kongresi’ni gerçekleştirmiştir8.
II. Mesleksel Beceri Eğitimi
Mesleksel beceriler başlığı altında, muayene becerileri, klinik ve laboratuvar becerileri
yer almaktadır. Bu beceriler, Hipokrat Andı’nda da belirtildiği gibi hekimliğin temel
bileşenlerinden biridir ve usta-çırak ilişkisi içinde öğrenilegelmiştir. Bu öğrenme
şeklinde beceriyi tanımlayan ustadır, uygulama ustanın gösterdiği şekliyle geçerlidir
ve becerinin öğrenildiğine usta karar vermektedir. Öğrenme yöntemi kısaca “gör, yap,
öğret’ olarak tanımlanmakta ve öğrenme ya da öğretmenin yöntemine yönelik bir
tanımlama içermemektedir9. Zaman içerisinde tüm uygulamalarda öğreticiden öğrenciye
aktarılmadan kaynaklanan farklılaşmalar ve temel bazı noktalarda eksiklikler oluşmuştur.
155
20. yüzyılla birlikte beceri eğitiminde yapılandırılmış yöntemler uygulanmaya başlanmış,
son 25-30 yıldır beceri eğitimi için özel koşullar sağlayan eğitim merkezleri ve laboratuvarlar kurulmaya başlamıştır. Maastricht’deki laboratuvar 1975 yılında kurulmuştur10.
Beceri eğitimi içeriğinin belirlenmesi noktasında farklı tıp fakülteleri, kurumlar ve çalışma
grupları tarafından hazırlanmış ve düzeylendirilmiş listeler vardır. Tıp fakültesinin
amaçları ya da sağlık hizmeti organizasyonunda hekimden beklenenler doğrultusunda
çoğu benzer ancak küçük farklılıklar gösteren listeler oluşturulmuştur.
Beceri eğitiminin zamanlaması ve verilme şekli de değişiklikler göstermektedir. Beceri
eğitimi, tıp fakültesi eğitim programı içinde entegrasyonu yapılmış ilk yıldan başlayarak
uygulanan bir program olabildiği gibi, seçmeli ya da yaz stajları olarak da programda yer
alabilmektedir. İleri yıllarda stajlar içinde klinik eğitimi adı altında yapılandırılmış özelliğini
yitiren bir biçimde sürdürülmektedir. Öğrenciler açısından beceri eğitiminin erken
dönemde başlatılması, öğrenme isteğini ve katılımı artıran, hekim kimliğinin oluşmasına
katkı sunan bir uygulamadır. Beceri eğitiminin kuramsal bilgi ile eş zamanlı verilmesi
ve öğrencilerin kendi düzeylerine uygun becerileri kendi hızlarında öğrenmelerinin
sağlanması temel ilkelerdendir.
Bir becerinin özel koşullar altında tanımlanmış bir standartta (yeterlik ya da ustalık)
yapılması yeterliğe dayalı eğitim yaklaşımıdır. 1987’de Norton tarafından teknik ve
mesleksel eğitime humanistik ve realistik bir yaklaşım olarak tanımlanan yeterliğe dayalı
eğitim yaklaşımının esası yaparak öğrenmedir, geleneksel eğitimin aksine gelişimin birimi
zaman değil tanımlanmış becerinin tam öğrenilmesidir. Yeterli zaman ayrıldığında ve
uygun eğitim yöntemleri kullanıldığında her öğrenci kendisine verileni alabilir. Öğrenciler
kendi öğrenme deneyimlerini yönlendirebilir, öğrenme düzeyleri sürekli değerlendirilir,
öğrenmede gösterdikleri gelişmeler konusunda düzenli geribildirim alırlar. Yeterliğe
dayalı öğrenme yaklaşımında öğrenme üç basamakta gerçekleşir11:
1. Beceri kazanma
Uygulanması gereken beceri basamaklarının ve basamakların sırasının biliniyor olması
ancak yardıma gereksinim duyulması.
2. Beceride yeterlik
Uygulanması gereken beceri basamaklarının ve basamakların sırasının biliniyor olması,
tek başına yapılabiliyor ancak yeterli hızda yapamıyor olması.
3. Beceride ustalık
Uygulanması gereken beceri basamaklarının ve basamakların sırasının biliniyor olması ve
otomatik olarak yetkin bir şekilde yapabiliyor olması.
156
Bu yaklaşımda eğitim ve değerlendirme rehberler üzerinden yapılır. Eğitim rehberleri
belirli bir beceriyi basamaklar şeklinde gösteren ve basamakların ve sırasının
öğrenilmesini kolaylaştıran araçlardır. Eğitimde öncelikle beceri eğitici tarafından
gösterilir (demonstrasyon) sonra öğrenciler gerçek duruma uygun koşullarda eğiticinin
gözetimi altında uygulama yaparlar. Bu eğitim sırasında daha insancıl eğitim tekniklerini
kullanmak gerekir. Hümanistik eğitim tekniklerinin özelliklerinden birisi insan bedenine
çok benzeyen anatomik model, maket ya da mankenlerin kullanılmasıdır. Öğrenci beceri
kazanırken öğrenme zamanı kısalır, öğrenme kolaylaşır ve hastaya verilecek zarar en aza
indirilmiş olur. Yine de beceride ustalık düzeyi gerçek kişiler üzerinde çalışılarak kazanılır.
bilinci açık bir hasta üzerinde yapılan tıbbi uygulamalar bazı teknik becerileri, iletişimi ve
profesyonel değerleri gerektirir. Gerçek hekimlik uygulamalarında bu beceri ve tutumlar entegre bir biçimde uygulanmakla birlikte tıp fakültesi eğitimlerinde ayrı ayrı öğretilirler. Oysaki bu şekilde parça parça bir eğitim bütüncül profesyonel bir uygulama için yeterli olmamaktadır.
Tıp eğitiminin özellikle beceri ve tutum ağırlıklı yönleri için gerçek yaşamın benzeri olan
özgün koşulların sağlanması önemlidir. Gerçek yaşamdaki koşullar içinde uygun beceri
ve tutumların entegre edilebiliyor olması gerekir. Böylece eğitim ortamlarındaki hastalar
için daha güvenli koşullar sağlanmış olacaktır. Bunun yanısıra öğrenciler sadece eğitici ve
akranlarından değil “hasta”lardan da yaptıkları uygulamalar için geribildirim alma şansını elde edeceklerdir.
Hasta odaklı simülasyon, senaryoda “gerçek” bir hastanın yer aldığı, hastanın bir profesyonel tarafından canlandırıldığı, farklı düzeylerde uygulamalara olanak sağlayan ve gerçek yaşamı yansıtan uygulamaları içermektedir.
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 1999 yılında yapılan gereksinim analizleri ile öğrencilerin hangi becerileri hangi yıllarda kazanmış olmaları belirlendi. Bu araştırma sonunda belirlenen içerik doğrultusunda, 2001 yılında, laboratuvar ortamında, maket ve
mankenler kullanılarak öğrencilere yeterliğe dayalı mesleksel beceri eğitimi verilmeye başlandı. 2003 yılında kabul edilen Ulusal Çekirdek Eğitim Programı sonrasında ve
İyi Hekimlik Uygulamaları programına uygun olarak eğitimde bazı değişikliklere gidildi.
III. Etik ve Profesyonel Değerler
Toplum hekimlerden belirli bir düzeyde tıp bilgisine ve becerisine sahip olmasının yanı
sıra hekim kimliğine uygun olduğu kabul edilmiş bazı etik ve profesyonel değerleri de
sergilemesini bekler. Hekimlik sanatının öğretildiği tıp fakülteleri hekimlik kimliğinin
kazanılmasında son derece etkili kurumlardır.
157
Hekim içinde yaşadığı toplumun sorunlarını izlemek, tahlil etmek ve bilimsel bakış açısı
içerisinde sorumluluk bilinci ile kendi görüşlerini oluşturmak durumundadır. Hekim
yetişkin birey davranışı ile hoşgörülü, alçak gönüllü, kendini denetleyebilen, sabırlı ve
paylaşımcı yapısı ile söylediklerine karşı yapılan bütün eleştirilerden ders çıkaran ve
bildikleri ile değil, bilmedikleri ile kendisini eleştirebilen kişidir. Meslek kimliği bilinci
kazandırılmış, iletişimde ve insan ilişkilerinde başarılı, bilimsel ve teknik donanımı yanında
meslek etiği açısından da donanmış, toplumunun sağlık sorunlarına duyarlı bir hekim
yetiştirmek tıp fakültelerinin öncelikli hedefi olmalıdır.
Hekim adayına uğraşı tanıtılırken, onda “kimlik kaygısı” ve “sorumluluk bilinci”, “meslek
bilinci” yaratılmalıdır. Hekim adayı mesleki kimliğinin nasıl biçimlendiğini görerek,
kendi rolünü daha gerçekçi ve geniş açıdan algılayarak, uygulamalarında profesyonel
yaklaşımı ortaya koyabilmelidir. Hekimin geliştireceği profesyonel davranışın temel
değerleri, özgecilik, görev bilinci, sorumluluk, mükemmellik, dürüstlük ve başkalarına
saygıdır. Hekim, hastaların gereksinimlerine öncelik verme ve bu önceliğin ticari, sosyal
ve yönetimsel baskılarla zedelenmesine izin vermeme, hastaların kendi kararlarını
vermelerine olanak tanıma ve bunu sağlamak için dürüst ve açıklayıcı olma, sağlık
hizmetlerinde adaleti savunma ve ırk, cinsiyet, sosyoekonomik durum, etnik köken, din
ya da başka sosyal değerlerin sağlıkta adaleti bozmaması için uğraş verme prensiplerine
bağlı bir meslek sahibi olmak durumundadır12.
Hastanın aydınlatılmış onamının elde edilmesi ve gerçeğin söylenmesi ile ilgili yöntemler,
hastanın mahremiyetine saygı gösterilmesi ve sınırlandırılması ile ilgili kurallar,
hasta sırrının korunmasının ya da açıklanmasının yolları, yaşam destek sistemlerinin
uygulanması ya da uygulanmaması ile ilgili etik konular, sağlık kurumundaki az sayıda
bulunan kaynakların (mekanik ventilatör, yoğun bakım ünitesi, organ nakli, diyaliz
makinesi, küvöz gibi) paylaştırılması ve hastanın tedaviyi reddetme ve sonlandırma isteği
gibi konuların her hekim tarafından bilinmesi, içselleştirilmesi ve tutum geliştirilmiş
olunması gereken etik kavramlardır.
Tıbbi etik kavramı 2500 yıllık bir geçmişe sahip olmasına karşın tıp eğitiminde
yapılandırılmış bir program olarak varolması 30 yıllık bir süreçtir. 1970 öncesinde
ABD’de ve 1987 öncesinde İngiltere’de usta çırak ilişkisi içinde hekimler ve öğrenciler
arasında varolan ve kazanılan değerler bütünüydü. 1990’da Amerikan tıp fakültelerinin
çekirdek eğitim programlarının bir parçası olmuştur. 1993 GMC önerileri sonrası
İngiltere’de de birçok okulun eğitim programında yer almıştır. Profesyonalizm kavramı
ise yine AAMC’nin 1984 raporu (Physicians for the twenty-first century) ve GMC’nin
1983 raporu (Tomorrow’s doctors) içerisinde tıp fakülteleri eğitim programları
158
içerisinde yer alması önerilen konular arasında yer almış, 1990’lı yıllarda üzerinde en
çok durulan, araştırma yapılan ve yazı yazılan konularından biri olmuştur. Yaşanan bu
hareketliliğin bir sonucu olarak European Federation of Internal Medicine, American
College of Physicians-American Society of Internal Medicine ve American Board of
Internal Medicine bu alandaki çabalarını ortaklayan Medical Professionalism Project’i
oluşturmuştur. Proje ile sağlık sistemleri ve hekimlerin hasta iyiliği ve sosyal adalet
ilkelerine bağlı kalma yönündeki her türlü çabasının desteklenmesi ve farklı kültürel ve
siyasal yapılar için uygulanabilir olması amaçlanmaktadır13.
IV. Tıpta İnsan Bilimleri
Biyolojik bilimler ve tıp alanında son yıllarda yaşanan hızlı gelişmeler tıp eğitimini
laboratuvar becerileri gelişmiş bir hekim tipi yetiştirir hale getirmiştir. Oysa ki toplum,
hekimden tanı koymada bilgili ve uygulamalarda becerikli olmasının yanında hastasının
duygusal gereksinimlerine duyarlı ve yardımcı olmasını da beklemektedir14-16. İnsan
biyolojik varoluşu yanında yaşanmışlıkları da olan bir varlıktır. Kendisini ve çevresini
değerlendiren ve onunla etkileşen bir dünyası vardır. Hekimlerden beklenen de sağlığı
neyin etkilediğini, sağlıkta eşitsizliği ve bunun hastalıklara etkisini değerlendirebilen ve
hastasını bu yaşantısı içinde kabul eden bir yaklaşımda olmasıdır. Doğaldır ki her hekim
hastasını çevresiyle bir bütün olarak değerlendirmek üzere eğitim almakta ve uygulama
yapmaktadır. Kritik nokta aldığı bilimsel eğitimin bu değerlendirme biçimine ne kadar
hekimi hazırladığıdır. Hekim ve hastası yaşamda farklı yollar almakta olan iki insandır
ve birgün yolları kesiştiğinde sahip oldukları değerler ölçüsünde birbirlerini anlamak
durumundadır. Burada hastanın ve hekimin olay, kişi ve durumları algılama biçimleri ve
kendi imgelemleri etkili olacaktır17.
Tıpta insan bilimleri, insan davranışlarının anlamını irdeleyen ve deneyimlerini kaydeden
çalışmaları içerir. Tarih, edebiyat, sanat, felsefe, etik, antropoloji, sosyoloji ve teoloji
insanı farklılaştıran ve benzeştiren dil, din, ırk ve kültürel yaşanmışlıkları açısından
onun dünyasını sorgularlar18. Tıpta insan bilimleri sağlık, hastalık, tıp, sağlık hizmeti ve
hasta-hekim ilişkisi özelinde de benzer sorgulamayı yapmaktadır. Tüm bu çalışmalar
tıbba açılan farklı ve özel pencerelerdir. Tıbba bu pencerelerden bakabilmek hekimin
hastasının dünyasına farklı bir yaklaşım getirmesine katkı sunacaktır. İçinde bulunduğu
koşulların hastası için anlamını ve önemini değerlendirecektir. Tıp ve beşeri bilimler
ilişkisinin değerlendirilmesi hekimin yaratıcılığını ve olaylara bakış açısını genişletecektir.
Tıp eğitiminde iletişim becerileri uzun bir süredir eğitim programlarının bir parçası
haline gelmiştir. İyi bir iletişim kurabilmenin tüm teknikleri öğretilmektedir. Ancak bu
kullanılabileceği ya da zamanlamasının yapılabileceğinin bir garantisi değildir. Hekim,
159
tüm yaşanmışlıklarına karşın tek bir kişidir ve meslek yaşamı boyunca çok farklı hasta
ve yaşantısına uygun değerlendirmeler yapması beklenmektedir. Bu alanda yapılacak
eğitimle hekimin hastalarının birçok duygu durumunu anlayabilmesi, yanıt üretmesi ve
davranış geliştirmesi kolaylaşacaktır19.
Tıp eğitiminde insan bilimlerin yer bulması 1960’lara dek uzanmaktadır. Tıp
fakültelerinde bir bölüm olarak açılmasının ilk örneği 1967 yılında Pennsylvania State
University College of Medicine’da açılan Department of Humanities’dir. 1969’da
bu alandaki ilk kurum olan Society for Health and Human Values oluşturulmuştur.
1990’lara gelindiğinde ABD’deki okulların 1/3’ünde “tıpta insan bilimleri” programda
yer almıştır. 1993’de İngiltere’de General Medical Council yayınladığı mezuniyet öncesi
tıp eğitimi önerilerinde her tıp fakültesinin programına beşeri bilimlerle ilgili özel çalışma
modüllerinin konmasını gündeme getirmiştir. 1998’de yayınlanan Association of
American Medical Colleges’ın “Medical Schools Objectives” raporunda beşeri bilimlerin
eğitimdeki çıktıları yer almıştır. 1999’da Durham University’de “The Center for Arts and
Humanities in Health and Medicine” açılmıştır. 2002 yılında İngiltere’de Association
of Medical Humanities kurulmuştur. 2000’li yıllarda bu alana özel iki dergi (Medical
Humanities, Journal of Medical Humanities) yayınlanırken birçok dergide de (Lancet”Literature and Medicine”, JFP-”Poetry and Medicine”, Family Medicine-”Literature and
Arts in Education”, Medical Education-”Arts and Humanities”, Academic Medicine”Medicine and Arts”) bölümler açılmıştır.
Tıpta İnsan Bilimleri programının uygulanmasıyla amaçlananlar:
• Hasta için yaşamın anlamını değerlendirebilmek,
• Hekimlik sanatını anlayabilmek,
• Hekimin kendisini görebileceği bir ayna oluşturmak,
• Hekimliğin insani boyutunu kavramak,
• Genel anlamda tıbbi etkinliği arttırmaktır.
Bu amaçlara ulaşmada öğrencilerin anlatım becerilerini geliştirebilmeleri, tıp
metinlerini daha iyi yorumlayabilmeleri, empati geliştirebilmeleri ve insancıl değerlerle
birleştirebilmeleri, kendi yaratıcılıkları ve içbakışlarını değerlendirme kapasitesi
kazanabilmeleri, ahlaki ve kişilik gelişmelerine katkı yapabilmeleri, yaratıcı uygulamalara
zaman ayırarak yoğun iş yaşamına bir soluk katabilmeleri ve rahatlayabilmeleri
hedeflenmektedir.
160
V. Kanıta Dayalı Tıp
Günümüzde hastasına tanı koyma ve onu tedavi etme sürecinde hekimi daha sistematik
olmaya zorlayan bazı güçler vardır: Bunlardan ilki olan bilgi, tıbbi yeterliklerin önemli bir
bileşeni, tıp eğitiminin temel amaçlarındandır ve çok hızla artmakta ve değişmektedir20.
Bu artışın bir göstergesi olarak 1775 yılında dünya üzerinde 25 bilimsel dergi varken
1875’de bu sayı 254’e ulaşmış, 1975’e gelindiğinde 10.000 rakamına ulaşmıştır. Bu
geçen 200 yıllık sürede insan beyninin bilgiyi edinme ve kullanma kapasitesinde önemli
bir değişiklik olmamıştır21. Bilgiye sahip olmak ve onu güncelleyebilmek her geçen
gün zorlaşmaktadır. Bunun çözümü olarak birçok yöntem ve uygulama geliştirilmiş,
bilgiye sahip olmak yerine bilgiye ulaşabilme, onu değerlendirebilme ve amaca uygun
kullanabilmenin önemi artmıştır.
Toplumdaki değişim ve gelinen noktada tıp mezunlarından beklenen mesleksel bilgi,
beceri ve tutum kazanmanın yanı sıra, eleştirel düşünebilen, sorun çözebilen, yaşam
boyu bilgiye ulaşabilen ve öğrenebilen profesyoneller olmalarıdır. Yayınlanan birçok
raporda (GMC- Tomorrow’s Doctors 1993, AAMC- MSOP 1998) eğitim sistemlerinin ve
programlarının gözden geçirilmesi ve öğrencinin ne öğreneceğine karar vermesini, kendi
kendine öğrenmesini, kanıtları değerlendirmesini, işbirliği yapmasını, kuram ile uygulama
arasında ilişki kurmasını ve ne kadar öğrendiğini değerlendirmesini sağlayacak yeni içerik
ve uygulamaların geliştirilmesi önerilmektedir22.
Öğrencilerin bu yönde bilgi ve beceri geliştirebilmeleri için bilgi okuryazarlığı, eleştirel
okuma/düşünme ve kanıta dayalı tıp kavramları ve düşünce sistemlerine yönelik
uygulamalar tıp eğitimindeki yerini almaktadır.
1. Bilgi okuryazarlığı
Bilgi okuryazarlığı, kişinin bilgiye gereksinimi olduğunu anlama, bilgiye ulaşabilme, bilgiyi
değerlendirebilme ve bilgiyi etkili bir biçimde kullanabilme becerilerine ve anlayışına
sahip olmasıdır23.
Sağlık alanında bilgi okuryazarlığı kavramı yenidir ve 1986’da bir yayında ilk kez
kullanılmıştır. Bu kavram üç kategoriden oluşur: bilgisayar okuryazarlığı, bilgi
okuryazarlığı ve bilişim haberdarlığı. Bilgisayar okuryazarlığı temel, en alt düzeyi
tanımlar, bilgisayarı açma/kapama ve bazı uygulamaları (word, excel ve istatistik)
yapabilmeyi içerir. Bilgi okuryazarlığı temel bilgisayar uygulamaları, bilgiye ulaşma ve
iletişim becerilerini içerir, bilgiyi kullanma ya da bilginin bilgisine sahip olma becerisi
olarak da değerlendirilir. Son kategori olan bilişim haberdarlığı ise diğerlerini kapsayan,
yazılım, e-posta, internet ve arama motorlarını ve veritabanı aramalarını kullanabilmeyi
içerir.
161
Bilgi okuryazarı, kendi bilgilerinin ötesinde ne zaman bilgiyi araması, uygun bilgiye
ulaşmak için soruyu nasıl sorması ve nerede araması gerektiğini bilen kişidir. Özel
gereksinimlerini karşılayan en iyi bilgiye ulaşacak aramayı farklı kaynak ve biçimler
arasında yapılandırabilir. Ulaştığı bilginin doğruluğunu, uygunluğunu, geçerliğini ve
yansızlığını değerlendirebilir, yeni ulaştığı bilgiyi kabul ya da reddedebilir. Ulaştığı bilgiyi
yapılandırıp diğer bilgileriyle entegre ederek karar verme, problem çözme ve eleştirel
düşünme süreçlerinde kullanabilir. Ulaştığı sonuçları yeni düşünceler üretme ve söylemler
geliştirmede kullanabilir24.
2. Eleştirel okuma/düşünme
Eleştirel okuma, okunan metin ile ilgili yargıda bulunma, konuyla ilgisini ve uygunluğunu
değerlendirme sürecidir. Eleştirel okuma metinde ne söylendiğinin ötesinde nasıl
söylendiğini ve ne demek istendiğini anlamaktır. Bir başka deyişle, metinde söyleneni
yeniden ifade edebilmek, farklı yönlerini tartışabilmek, metni analiz edip bir sonuç
çıkarabilmektir25. Eleştirel okuma kanıta dayalı tıp uygulamalarındaki önemli
becerilerden biridir. Eleştirel okumada kullanılan birçok yöntemden biri de READER
modelidir (READER: Relevance, Education, Applicability, Discrimination, Evaluation,
Reaction). Bu yöntemle okunan metin içeriğinin uygunluğu, değişime yol açıp
açmayacağı, uygulanabilirliği, geçerliği, kalitesi ve bu metinden yola çıkarak yapılacaklar
değerlendirilir26,27.
Eleştirel düşünme, önceki bilgilerimiz ve yaklaşımlarımız ışığında okuduğumuz metnin
geçerliğini değerlendirmek, ulaşılan sonuçların doğru olup olmadığına karar vermektir.
Eleştirel düşünme, mantıklı, kendinin farkında, dürüst, açık fikirli, disiplinli ve adaletli
olabilme becerilerini içerir. Eleştirel düşünme, metinlere kuşkuyla yaklaşmayı, metnin
anlatmak istediğini açıklayacak yöntemleri geliştirmeyi ve anladığından emin olmayı, yeni
düşünce ve bakış açılarına açık olmayı ve kanıtları araştırmayı gerektirir28.
Uygulamada eleştirel okuma ve düşünme birlikte yürür: Eleştirel düşünme okunanların
anlaşılıp anlaşılmadığını denetler. Ortaya konan iddiaların komik ve sorumsuzca olduğu
düşünülüyorsa anlaşıldığı düşünülen noktalar değerlendirilerek metin daha yakından
gözden geçirilir. Yanı sıra, eleştirel düşünme eleştirel okumaya gereksinim duyar. Bir
metin iyi anlaşıldığında o metinle ilgili eleştirel düşünme süreci işletilebilir. Bir iddiayı
kabul edebilmek ya da reddebilmek için gerekçelerini iyi analiz etmiş olmak gerekir ve bu
da eleştirel okumayla olanaklıdır29.
Bilimsel bir metinde özel bir başlığın tanımlanmış, kavramların açıklanmış, kanıtların
sunulmuş, ortak bilginin ortaya konmuş, farklılıkların açıklanmış, etkiye yol açan
nedenlerin gösterilmiş, önceki tartışmalar ve kanıtlardan yola çıkarak sonuçların ve
162
yargıların aktarılmış olması beklenir. Eleştirel okuma ile incelenen metnin tüm bu
yapıyı içerip içermediği anlaşılır. Bu noktada devreye giren eleştirel düşünme süreci,
bir problemin çözümünde ya da karar verme sürecinde sonuçları varolan bilgilerle
bütünleştirerek ve diğer kanıtlarla karşılaştırarak değerlendirir, yargıların doğru ve yararlı
olarak kabul edilip edilemeyeceğine karar verir.
3. Kanıta dayalı tıp
Kanıta dayalı tıp, eldeki en iyi kanıtın hekimin deneyimi ve hastanın tercihleri ile
bütünleştirildiği bir yaklaşım olarak tanımlanabilir30. Bu yaklaşım, hastadan rapor edilen,
klinisyenin gözlemlediği ve araştırmadan ortaya çıkan geçerli, önemli ve uygulanabilir
kanıtların toplanması, yorumlanması ve entegre edilmesine olanak tanımaktadır. Bu
kanıtlar hastaların koşulları ve seçimleriyle değerlendirilerek klinik karar verme sürecinin
kalitesini yükseltmektedir31.
Basılı çalışma ve klinik güncellemelerdeki hızlı ve yoğun artış birçok hekim için izlenmesi
zor bir durum yaratmaktadır. Kanıta dayalı tıp, hekimin gereksinim duyduğu en iyi
kanıtı bulması ve değerlendirmesi için gerekli beceriyi sağlamaktadır. Literatürü eleştirel
değerlendirebilmeyi ve çalışmanın geçerliğine yönelik uygun birkaç soru üretmeyi
öğrenen hekim, klinik karar vermede en yüksek kaliteyi kendisine sunacak kanıtları
inceleme olanağını bulmaktadır.
Felsefi temelleri 19. yüzyıl Paris’ine kadar uzanan kanıta dayalı tıp yaklaşımı 1970’li
yıllarda Kanada’da McMaster University’de bir yaklaşım olarak geliştirilmeye başlanmıştır.
Eleştirel değerlendirme uygulamaları olarak başlamış ve Canadian Medical Association
Journal ve Journal of American Medical Association‘da bölümler oluşturulmuştur.
1992 yılında oluşturulan çalışma grubuyla “Kanıta Dayalı Tıp” yaklaşımı şekillenmiştir.
Probleme dayalı öğrenme yaklaşımının tıp eğitiminde yaygınlaşmasına paralel olarak
tıp fakülteleri eğitim programlarına uygulamalar konmuştur. ABD’de New Mexico ve
Harvard, Mısır’da Suez Canal ve Hollanda’da Maastricht bu alandaki öncüler olmuştur32.
Kanıta dayalı tıp uygulamalarına temel oluşturan elektronik veritabanları 1990’lardan
bu yana artmaktadır. MEDLINE, Ovid Technologies, Cochrane Database of Systematic
Reviews, Best Evidence, ACP Journal Club, PUBMED bu veritabanlarının başlıcalarıdır.
Kanıta dayalı tıp uygulamaları 5 basamaklı bir süreçtir33:
• Yanıtlanabilir bir soru sormak,
• Kanıt için arama yapmak,
• Kanıtın geçerliğini ve uygunluğunu eleştirel değerlendirmek,
163
• Kanıtı klinik deneyimler ve hastanın değerleriyle bütünleştirerek bir karar vermek,
• Kanıtla ilgili uygulamayı yaptıktan sonra performansı değerlendirmek.
Bu süreçte ulaşılacak kanıtların hiyerarşik bir ağırlığı bulunmaktadır:
• 1. sınıf kanıtlar: Randomize kontrollü klinik çalışmalar, zaman serili araştırmalar,
randomize çalışmaların sistematik gözden geçirmeleri.
• 2. sınıf kanıtlar: Olgu-kontrol çalışmaları, gözlem çalışmalarının sistematik gözden
geçirmeleri, kohort çalışmaları, program değerlendirmeleri, kalite geliştirme
çalışmaları.
• 3. sınıf kanıtlar: Veritabanları ve girişler.
• 4. sınıf kanıtlar: Olgu çalışmaları ve raporları, grup yargıları ya da uzman görüşleri.
VI. Klinik Ziyaretler
Geleneksel tıp eğitiminde ilk yıllarda klinikle karşılaşma öngörülmez. Hastayla karşılaşma
sahneleme şeklinde, nadir ya da hiç yoktur. Son yıllarda tıp eğitiminde öğrencilerin hasta
ve klinikle erken karşılaşmasının sağlanmasına yönelik uluslararası bir eğilim oluşmuştur34.
Çeşitli kurumlarca (General Medical Council 1993, National Agency for Higher Education
in Sweden 1997) hazırlanan rapor ve oluşturulan öneriler tıp fakültelerini bu konuda
hazırlık yapmaya yöneltmektedir35. Önerilerde yer alan önemli başlıklar: Hastayla erken
karşılaşma, muayene ve iletişim becerilerinde bilgi ve beceri kazanma.
Hastayla ve klinikle erken karşılaşma, öğrencinin kuramsal çalışmalara ilgisini arttırmakta,
dünya da sağlık hizmetlerinin nasıl verildiği, ortak tıbbi sorunlar ve kronik hastalıklara biyopsikososyal yaklaşımlar gibi tıbbi bilgileri edinme, muayene ve iletişim becerilerini ve iyi bir
hasta-hekim ilişkisi kurulmasının yöntemlerini öğrenme şansını sunmaktadır. Erken başlanan
ve eğitim yılları boyunca sürdürülen iletişim becerileri eğitimi kalıcı sonuçları getirmektedir.
Eğitim almış öğrenci hastasının psikolojik ve sosyal yönlerini de değerlendirebilmenin yanında daha verimli ve hastasından daha uygun bilgi toplayabilen öğrenci olmaktadır.
Yapılan uygulamalarda erken dönem öğrencilerinin klinikleri ve çalışmaları gözlemlemeleri öngörülmektedir. Ancak amaçsızca izlemek öğrenmeyi değil sıkılmayı beraberinde getirmektedir. En yeni tıp öğrencisi bile yararlı olabilir ve klinik uygulamalara katılabilir ya da katkı sunabilir. Kliniklerde yapılacak çalışmalarda öğrencilerin ön hazırlık yapması, gözlemlemesi ve gözlem sonuçlarını değerlendirmesi istenebilir. Bu tip uygulamaların
en önemli çıktısı ileri yıllarda artan bir öğrenci performansıdır. Öğrenciler gerçek yaşamla
karşılaştıkça temel bilimlerin klinikle ilişkisini ve uygunluğunu da anlamaktadır.
164
Bu uygulamalar sırasında öğrencilerin gözlem yaptığı hasta görüşmeleri iki açıdan
gerçek yaşamdan farklılıklar gösterebilmektedir: Hastalar kendilerini yeteri kadar rahat
hissetmedikleri için tüm detayları paylaşmayabilmekte buna karşın görüşmeyi yapan
klinisyen hiç davranmadığı kadar ideal bir tavır sergileyebilmektedir.
Öğrenciler için hastayla erken karşılaşmak için en uygun yerler birinci basamak sağlık
kurumlarıdır. Buradaki eğitimlerde çoğunlukla aile hekimleri, pratisyen hekimler ya da
asistanlar görev almaktadır. hekimlerin bir bölümü bu eğitim aktivitelerini iş ortamındaki
kaliteyi yükselten, başkalarına bilgi aktarabildikleri, işteki isteklerini tazeleyen ve kendilerini
harekete geçiren uygulamalar olarak görürken bazıları da zamanı daraltan, hastanın
görüşmeyi reddetmesine yol açan, hasta görüşmelerinde kendilerini rahatsız eden, eğitim
ve geribildirim vermede zorlandıkları uygulamalar olarak değerlendirmektedir. Sorunların
giderilmesinde iyi bir planlama ve eğitime katılacakların eğitilebilmesi önemlidir.
Öğrencilerden klinik ziyaretlerdeki temel beklenti hasta-hekim iletişimi, sağlık hizmetinin
yapısı ve çeşitliliği, sağlık kuruluşlarının işleyişi ve farklı sağlık çalışanları ile ilgili farkındalık
kazanmaları olmakla birlikte sağlık hizmeti sunumundaki farklı bileşenleri de yerinde
gözlemlemeleri, çalışma koşul ve yöntemlerini tartışarak klinik yıllara taşıyabilmeleri beklenir.
Sağlık hizmeti, doktor, hemşire ve diğer sağlık çalışanlarının displinlerarası ekipler
halinde çalışmalarını gerektiren süreçleri içerir36. Sağlık hizmetlerinde ortaya çıkan
hatalar ve gereksiz maliyetlerin %70-80’i ekip çalışmasındaki yetersizlik ve koordinasyon
kalitesindeki düşüklükten kaynaklanmaktadır. Daha etkin bir disiplinlerarası işbirliğininin
sağlanabilmesi için sağlık çalışanlarının sadece özel yeterliklere değil ancak araç-gereç ve
çalışma yöntemlerine de sahip olması gerekir37.
Sağlık hizmetlerinde ekip çalışması, birbirini tamamlayan birikim ve becerilere sahip iki
ya da daha fazla sağlık çalışanının ortak hedefleri paylaştığı, hasta bakımında uyumlu
fiziksel ve mental çalışmayı içeren dinamik bir süreçtir38.
İngiltere’de Ulusal Sağlık Servisi (NHS), sağlık hizmeti sunumunda geçmiş hiyerarşik
yöntemlerle çalışmanın geride bırakılarak farklı sağlık çalışanlarının oluşturdukları daha
esnek ekip çalışmalarına yönelinmesini istedi (2000). ABD’de Tıp Enstitüsü (IOM 2000,
2001) ekip çalışmasının önemini savunarak daha etkin sağlık ekibi çalışmaları için eğitim
programlarının düzenlenmesi gerektiğini açıkladı38.
Sağlık çalışanları için ekip çalışması, iş doyumunu artırıcı, bireysel katkı ve motivasyon
konusunda farkındalık yaratıcı, ruh sağlığını geliştirici olmaktadır. Hastalar için ise hizmet
kalitesini yükselten, hastalık yönetimine değer katan ve hizmet memnuniyetini artıran
sonuçlar yaratmaktadır38.
165
Öğrencilerin sağlık hizmetinde ekip çalışması ile ilgili gözlemleri yapmaları ve
karşılaştıkları durumları tartışmaları ileri yıllarda daha sağlıklı ekip çalışmalarının
kurulabilmesine ve sürdürülebilmesine yol açacaktır.
VII. Değerlendirme
Ölçme, bir niteliğin gözlenip gözlem sonucunun sayılarla ya da başka sembollerle
gösterilmesidir. Değerlendirme ise, ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak bir değer
yargısına ulaşma işidir.
Bu başlık altında iki değerlendirme ele alınacaktır: Eğitimin ve öğrencilerin
değerlendirilmesi.
Eğitim programlarının değerlendirilmesine yönelik 1967 yılında Kirckpatrick’in
tanımladığı değerlendirme düzeylerinin hiyerarşik piramidinde en altta tepkinin
değerlendirilmesi (memnuniyet ya da mutluluk), üstünde öğrenmenin değerlendirilmesi
(kazanılan bilgi ya da beceri), daha üstte davranışların değerlendirilmesi (öğrenilenlerin
mesleksel yaşama taşınması) ve en üstte sonuçların değerlendirilmesi (topluma taşıma ya
da topluma etki) yer almaktadır10.
Öğrencilerin değerlendirilmesi ile ilgili olarak Miller’ın tanımladığı klinik değerlendirme
piramidinin en alt basamağında bilginin değerlendirilmesi (temel bilgi ve kavramların
bilinmesi), üstte yeterliğin değerlendirilmesi (normal-anormal yapının, mekanizma ve
fonksiyonların nasıl olduğunun bilinmesi ve bilinenlerin yeni durumlara uyarlanması),
daha üstte performansın değerlendirilmesi (bilgi ve becerinin, tutumların eğitim
ortamında ve gözlem altında uygulayarak gösterilmesi) ve en üstte hareketin
değerlendirilmesi (mesleğin gerçek yaşam koşullarında uygulanması)39. Bilginin
değerlendirilmesinde çoktan seçmeli sınavlar, sözlü sınavlar ve klasik metin sınavları
yapılırken yeterliğin değerlendirilmesinde çoktan seçmeli, klinik problem çözme ve klasik
metin sınavları yapılabilir. Performans değerlendirilmesinde hasta başı sözlü sınavları ya
da yapılandırılmış objektif klinik sınavlar (YOKS) uygulanabilir. Gerçek yaşam koşullarında
uygulanmasının değerlendirilmesinde direkt gözlem, gizli standart hasta görüşmeleri,
logbook ve portfolyo kullanılabilir.
Öğrenci değerlendirmesi iki amaca yönelik yapılabilir: Öğrencilerin süreç içinde
değerlendirilerek öğrenme güçlüklerinin ortaya çıkarılması ve gerekli düzeltmeleri
yapmaları için yapılan biçimlendirici ve program sonunda öğrencilerin kazanılmış
davranış, özellik ve becerilerini ölçmek ve eğitim programının yeterli olup olmadığı
hakkında yargıya varmak için yapılan düzey belirleyici değerlendirmeler11.
166
KAYNAKLAR
1. S. Kurtz, J. Silverman and J. Draper, Teaching and Learning Communication Skills in
Medicine, Radcliffe Medical Press, 1998.
2. S. Kurtz, J. Silverman and J. Draper, Skills for Communicating with Patients, Radcliffe Medical
Press, 1999.
3. H. S. Barrows, Simulated (Standardized) Patients and other Human Simulations, Health
Sciences Consortium, 1987
4. P. Wallace, Following the threads of an innovation: The History of Standardized Patients in
Medical Education, www.aspeducators.org/wallace.htm. en son 17 Mayıs 2004’de ziyaret
edilmiştir.
5. H.S. Barrows, An overview of the uses of standardized patients for teaching and evaluating
clinical skills, Academic Medicine, 68 (1993): 443-453.
6. Keck School of Medicine of USC web sayfası, www.usc.edu/schools/medicine/departments/
medical_education/resources/stdpat.html en son 30.6.2004’de ziyaret edilmiştir.
7. Baylor College of Medicine Standardized Patient Program web sayfası, www.bcm.edu/
spprogram/ en son 30.6.2004’de ziyaret edilmiştir.
8. Association of Standardized Patient Educators web sayfası, www.aspeducators.org/ en son
30.6.2010’da ziyaret edilmiştir.
9. M.S. Nelson, S.Traub, Clinical skills training of U.S. medical students, Academic Medicine, 68
(1993): 926-928.
10.H.İ. Durak, Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitiminde Mesleksel Beceri Eğitimi ve EÜTF’nde 19971999 Yılları Arasında Birinci Sınıf Öğrencilerine Verilen Modüler Beceri Eğitiminin Öğrenciler
Tarafından Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, 2000.
11.Ö. Demirel, Ş.B. Özvarış, Öğrenen Merkezli Tıp Eğitimi, TTB Yayınları, 2002.
12.H.M. Swick, Toward a normative definition of medical professionalism, Academic Medicine, 75
(2000): 612-616.
13.J. Goldie, Review of ethics curricula in undergraduate medical education, Medical Education,
2000, 34: 108-119.
14.M. Jackson, Back to the future: history and humanism in medical education, Medical
Education, 2002, 36: 506-507.
15.R. Meakin, Medical humanities in undergraduate medical education-moving on, Journal of
Medical Ethics: Medical Humanities, 2002, 28: 32.
16. V.J. Grant, Making room for medical humanities, Journal of Medical Ethics: Medical
Humanities, 2002, 28: 45-48.
17.M. Evans, Reflections on the humanities in medical education, Medical Education, 2002, 36:
508-513.
18.W. Lewis, Medical humanities, British Medical Journal, 2003, 327: s65-s66.
19.J. Macnaughton, ‘Arts and humanities’: a new section in Medical Education, Medical
Education, 2002, 36: 106-107.
20.B.H. Verhoeven, G.M. Verwijnen, A.J.J.A. Scherpbier, C.P.M. van der Vleuten, Growth of
medical knowledge, Medical Education, 2002, 36: 711-717.
167
21.H.V. Fineberg, Medical decision making and the future of medical practice, Medical Decision
Making.
22.G. Maudsley, J. Strivens, Promoting professional knowledge, experiential learning and critical
thinking for medical students, Medical Education, 2000, 34: 535-544.
23.K.Saranto, E.J.S. Hovenga, Information literacy-what is about? Literature review of the
concept and the context, International Journal of Medical Informatics, 2004, 73: 503-513.
24.Information Literacy Standards for Student Learning, American Association of School Librarians
and Association for Educational Communication and Technology,1998.
25.What is Critical Reading?, www.criticalreading.com/critical_reading.htm web sayfası, en son
24.8.2004 tarihinde ziyaret edilmiştir.
26.Critical Reading, www.pencoedmedical.co.uk/critical_reading.htm web sayfası, en son
27.D. MacAuley, E. McCrum, Critical appraisal using the READER method: a workshop-based
controlled trial, Family Practice, 16,1:90-93.
28.What is Critical Thinking?, www.critical-reading.com/critical_thinking.htm web sayfası, en son
29.Critical Reading v. Critical Thinking, www.critical-reading.com/critical_reading_thinking.htm
web sayfası, en son 24.8.2004 tarihinde ziyaret edilmiştir.
30.P. Glasziou, Evidence-Based Practice, sunum.
31.Definition of Evidence Based Practice, www.shef.ac.uk/scharr/ir/def.html web sayfası, en son
32.K.A. McKibbon, N. Wilczynski, R.S. Hatward, C.J. Walker-Dilks, R.B.Haynes, The Medical
Literature as a resource for Evidence Based Care, http://hiru.mcmaster.ca/hiru/medline/mdl-ebc.
htm web sayfası en son 26.8.2004 tarihinde ziyaret edilmiştir.
33.A Primer on Evidence-Based Clinical Practice, sunum, The Canadian Cochrane Network/Centre.
34.M.C. Gutierrez, R.G. Soto, Alligator attack: an illustraion of the impact of early clinical
exposure, Medical Education, 2002, 36: 1182-1184.
35.A. Haffling, A. Hakansson, B. Hagander, Early patient contact in primary care: a new
challenge, Medical Education, 2001, 35: 901-908.
36.T. Manser, Teamwork and patient safety in dynamic domains of healthcare: a review of the
literature, Acta Anaesthesiologica Scandinavica, 53 (2009): 143-151.
37.A. Vyt, Interprofesional and transdisciplinary teamwork in health care, Diabetes/Metabolism
Research and Reviews, 24 (2008): S106-S109.
38.A. Xyrichis, E. Ream, Teamwork: a concept analysis, Journal of Advanced Nursing, 61 (2008):
232-241.
39.G.E. Miller, The assessment of clinical skills/competence/performance, Academic Medicine, 65
(1990): s63-s67.
168

hazırlayanlar - Hacettepe Üniversitesi Tıp Eğitimi ve Bilişimi AD

Transkript

Benzer belgeler

END 302

Aile hekimliğinin temel prensipleri

yüksek voltaj elektrik yanığına bağlı amputasyon sonrası fantom ağrısı

Sağlık, Kültür ve İnsan Bedeni

Dünya Örnekleri Işığında

Tıbbi terim açık değilse, kısa açıklama içerir

Alternatif Tıbbın En Yenisi: Biorezonans

Perine Bakımı