Türkiyede örgün turizm eğitiminin önündeki engellerle

YENLER
DESTEKLEY
T. C.
C
KÜLT
TÜR VE TURİZ
ZM BAKANLIIĞI
TÜRKİY
YE BİLİMSEL
L VE TEKNOL
LOJİK ARAŞT
TIRMA KURU
UMU
(TÜBİT
TAK)
ii
iii
15. ULUSAL TURİZM KONGRESİ
BİLDİRİLER KİTABI
13-16 Kasım 2014, ANKARA
Ankara, 2014
iv
xviii
BİLİM KURULU*
Unvanı, Adı ve Soyadı
Kurumu
Doç. Dr. Fatma Nur İPLİK
Adana Bilim ve Teknoloji Üniv.
Prof. Dr. Bahattin RIZAOĞLU
Adnan Menderes Üniv.
Prof. Dr. Atila YÜKSEL
Adnan Menderes Üniv.
Doç. Dr. Şenol ÇAVUŞ
Adnan Menderes Üniv.
Doç. Dr. Osman Eralp ÇOLAKOĞLU
Adnan Menderes Üniv.
Doç. Dr. Abdullah TANRISEVDİ
Adnan Menderes Üniv.
Doç. Dr. Fisun YÜKSEL
Adnan Menderes Üniv.
Prof. Dr. Şuayip ÖZDEMİR
Afyon Kocatepe Üniv.
Prof. Dr. A. Akın AKSU
Akdeniz Üniv.
Prof. Dr. Nilüfer TETİK
Akdeniz Üniv.
Doç. Dr. Beykan ÇİZEL
Akdeniz Üniv.
Doç. Dr. V. Rüya EHTİYAR
Akdeniz Üniv.
Doç. Dr. Bahattin ÖZDEMİR
Akdeniz Üniv.
Prof. Dr. Z. Sevgin AKIŞ RONEY
Alanya Hamdullah Emin Paşa Üniv.
Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK
Anadolu Üniv.
Prof. Dr. Bayram Zafer ERDOĞAN
Anadolu Üniv.
Prof. Dr. Nazmi KOZAK
Anadolu Üniv.
Doç. Dr. Dündar DENİZER
Anadolu Üniv.
Doç. Dr. Oktay EMİR
Anadolu Üniv.
Doç. Dr. Medet YOLAL
Anadolu Üniv.
Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT
Balıkesir Üniv.
Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU
Balıkesir Üniv.
Doç. Dr. Düriye BOZOK
Balıkesir Üniv.
Doç. Dr. Murat DOĞDUBAY
Balıkesir Üniv.
Doç. Dr. M. Oğuzhan İLBAN
Balıkesir Üniv.
Prof. Dr. Doğan Yaşar AYHAN
Başkent Üniv.
Prof. Dr. Doğan TUNCER
Başkent Üniv.
Prof. Dr. Özcan YAĞCI
Başkent Üniv.
Prof. Dr. Faruk ANDAÇ
Çağ Üniv.
Prof. Dr. Mustafa KOYUNCU
Çanakkale Onsekiz Mart Üniv.
Doç. Dr. Dilek DÖNMEZ POLAT
Çanakkale Onsekiz Mart Üniv.
Prof. Dr. Mahir NAKİP
Çankaya Üniv.
xix
BİLİM KURULU* (devam)
Prof. Dr. Mustafa TEPECİ
Celal Bayar Üniv.
Prof. Dr. Fevzi OKUMUŞ
Central Florida Üniv.
Doç. Dr. Mehmet Cihan YAVUZ
Çukurova Üniv.
Prof. Dr. Metin KOZAK
Dokuz Eylül Üniv.
Prof. Dr. Saime ORAL
Dokuz Eylül Üniv.
Prof. Dr. Alp TİMUR
Dokuz Eylül Üniv.
Prof. Dr. Özkan TÜTÜNCÜ
Dokuz Eylül Üniv.
Prof. Dr. Öcal USTA
Dokuz Eylül Üniv.
Doç. Dr. Ebru GÜNLÜ
Dokuz Eylül Üniv.
Doç. Dr. İzzet KILINÇ
Düzce Üniv.
Prof. Dr. Adnan TÜRKSOY
Ege Üniv.
Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA
Erciyes Üniv.
Doç. Dr. Kenan GÜLLÜ
Erciyes Üniv.
Doç. Dr. Ömer ŞANLIOĞLU
Erciyes Üniv.
Doç. Dr. Mehmet KAŞLI
Eskişehir Osman Gazi Üniv.
Doç. Dr. Yaşar SARI
Eskişehir Osman Gazi Üniv.
Prof. Dr. Azize HASSAN
Gazi Üniv.
Prof. Dr. Yüksel ÖZTÜRK
Gazi Üniv.
Prof. Dr. Cevat TOSUN
Gazi Üniv.
Prof. Dr. Muharrem TUNA
Gazi Üniv.
Prof. Dr. Kurban ÜNLÜÖNEN
Gazi Üniv.
Prof. Dr. Mehmet YEŞİLTAŞ
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Cemalettin AKTEPE
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Yasin BOYLU
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Fügen DURLU ÖZKAYA
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Bilgehan GÜLCAN
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Selma MEYDAN UYGUR
Gazi Üniv.
Doç. Dr. R. Pars ŞAHBAZ
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Serdar TARAKÇIOĞLU
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Ahmet TAYFUN
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Akyay UYGUR
Gazi Üniv.
Doç. Dr. Ali YAYLI
Gazi Üniv.
xx
BİLİM KURULU* (devam)
Doç. Dr. İrfan YAZICIOĞLU
Gazi Üniv.
Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN
İstanbul Arel Üniv.
Prof. Dr. Seyfettin ERDOĞAN
İstanbul Medeniyet Üniv.
Prof. Dr. Salih KUŞLUVAN
İstanbul Medeniyet Üniv.
Doç. Dr. Metin TEBERLER
İstanbul Teknik Üniv.
Prof. Dr. Nüzhet KAHRAMAN
İstanbul Ticaret Üniv.
Prof. Dr. Mithat Zeki DİNÇER
İstanbul Üniv.
Prof. Dr. Füsun İSTANBULLU DİNÇER
İstanbul Üniv.
Prof. Dr. İsmail KIZILIRMAK
İstanbul Üniv.
Prof. Dr. Turgut VAR
İzmir Ekonomi Üniv.
Prof. Dr. Cengiz DEMİR
İzmir Katip Çelebi Üniv.
Doç. Dr. İlhan BÖLÜKOĞLU
İzmir Katip Çelebi Üniv.
Doç. Dr. Zafer ÖTER
İzmir Katip Çelebi Üniv.
Prof. Dr. Ömer TORLAK
Karatay Üniv.
Prof. Dr. Kemal BİRDİR
Mersin Üniv.
Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI
Mersin Üniv.
Prof. Dr. Bahar TANER
Mersin Üniv.
Doç. Dr. Göknil Nur SEVER
Mersin Üniv.
Doç. Dr. Kamil UNUR
Mersin Üniv.
Prof. Dr. Ercan BALDEMİR
Muğla Sıtkı Koçman Üniv.
Doç. Dr. Umut AVCI
Muğla Sıtkı Koçman Üniv.
Doç. Dr. Burhan KILIÇ
Muğla Sıtkı Koçman Üniv.
Doç. Dr. Cafer TOPALOĞLU
Muğla Sıtkı Koçman Üniv.
Doç. Dr. Halil DEMİRER
Mustafa Kemal Üniv.
Prof. Dr. Şeyhmus BALOĞLU
Nevada LasVegasÜniv.
Prof. Dr. Zeynep ASLAN
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniv.
Doç. Dr. İbrahim YILMAZ
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniv.
Doç. Dr. Asım SALDAMLI
Nişantaşı Üniv.
Prof. Dr. Ahmet AKTAŞ
Okan Üniv.
Prof. Dr. Levent ALTINAY
Oxford BrookesÜniv.
Prof. Dr. Yüksel EKİNCİ
Oxford BrookesÜniv.
Prof. Dr. Orhan BATMAN
Sakarya Üniv.
Prof. Dr. Muhsin HALİS
Sakarya Üniv.
xxi
BİLİM KURULU* (devam)
Prof. Dr. Mehmet SARIIŞIK
Sakarya Üniv.
Doç. Dr. Oğuz TÜRKAY
Sakarya Üniv.
Doç. Dr. Mahmut DEMİR
Süleyman Demirel Üniv.
Prof. Dr. Teoman DUMAN
Uluslararası Antalya Üniv.
Prof. Dr. Muzaffer UYSAL
Virginia PolytechnicÜniv.
Prof. Dr. Doğan GÜRSOY
Washington StateÜniv.
Prof. Dr. Orhan İÇÖZ
Yaşar Üniv.
Prof. Dr. İge PIRNAR
Yaşar Üniv.
Doç. Dr. Gökçe ÖZDEMİR
Yaşar Üniv.
* Alfabetik Olarak Önce Çalışılan Kuruma, Daha Sonra Unvana ve Soyada Göre
Düzenlenmiştir.
xxii
KONGRE YÜRÜTME KURULU
Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR, Başkan
Doç. Dr. Ahmet TAYFUN, Başkan Yardımcısı
Yrd. Doç. Dr. Mustafa AKSOY, Üye
Yrd. Doç. Dr. Ece KONAKLIOĞLU, Üye
Arş. Gör. Dr. M. Murat KIZANLIKLI, Üye
Arş. Gör. Ahmet UŞAKLI, Üye
Arş. Gör. Emin ARSLAN, Üye
Arş. Gör. Alper IŞIN, Üye
Arş. Gör. Özgür YAYLA, Üye
Arş. Gör. Cemal Ersin SİLİK, Üye
Arş. Gör. Fulden Nuray GÜRAL, Üye
xxiii
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZLER
1
2
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dekanı
Sayın Prof. Dr. Kurban ÜNLÜÖNEN’in Önsözü
Sunuş
15.Ulusal Turizm Kongresi Yürütme Kurulu Başkanı
Sayın Doç. Dr. Arzu KILIÇLAR
BİLDİRİLER
Avrupalı Seçkin Destinasyonlar (EDEN) Kapsamında
Engelsiz Şehirler ve Turizm: “Ulusal Yazılı Medyada
Engelsizlik Üzerine Bir Tarama”
Engin ASLAN, Doç. Dr. Gül GÜNEŞ
Alanya’nın Engelli Turizmine İlişkin Durumunun
Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma
Doç. Dr. Düriye BOZOK, Çisem KAYA, Övgü AÇIKSÖZLÜ
Akçakoca’nın Engelli Turizm Potansiyelinin
Değerlendirilmesi
Yrd. Doç. Dr. Muammer MESCİ, Öğr. Gör. Emrah ÖZTÜRK,
Yrd. Doç. Dr. Zeynep MESCİ
Gaziantep’in Engelli Turizmine İlişkin Durumunun
Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma
Prof. Dr. Kemal BİRDİR, Öğr. Gör. Halil İbrahim KARAKAN,
Öğr. Gör. Okan ÇOLAK, Öğr. Gör. Neslihan KAN
Fiziksel Engelli Bireylerin Restoranlarda Karşılaştıkları
Ergonomik Sorunlar
Yrd. Doç. Dr. Aslı ALBAYRAK
Engellilerin Tatil Alışkanlıkları ve Seyahat Engelleri
Okt. Dr. Gülseren ÖZALTAŞ SERÇEK,
Arş. Gör. Sadık SERÇEK
Engellilerin Turizm Hizmetlerine Erişilebilirlikleri
Yrd. Doç. Dr. Ebru Z. BOYACIOĞLU, Doç. Dr. Selda ÇAĞLAR
Engelli Tüketicilerin Konaklama İşletmelerine İlişkin Etik
Tutum ve Beklentilerinin Belirlenmesi
Doç. Dr. M. Oğuzhan İLBAN, Doç. Dr. M. Emin AKKILIÇ,
İlbey VAROL, Emin GÜLEÇ
Hangi Turizm? Engelsiz, Ulaşılabilir, Erişilebilir?
İsimlendirme Sorununa Bir Çözüm Önerisi
Öğr. Gör. Hanım Kader ŞANLIÖZ ÖZGEN
Turizmin Disipliner Gelişiminde İntihal Engeli: Turizm
Alanındaki Lisansüstü Tezlerde (2012-2014) Yapılan Atıflar
Üzerine Bir Araştırma
Arş. Gör. Sertaç SERT
Sayfa
vii
ix
Sayfa
1-15
16-31
32-42
43-61
62-77
78-91
92-108
109-123
124-132
133-144
xxiv
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
BİLDİRİLER (devam)
Turizm Alan Yazınında Engelliler İle İlgili Çalışmaların
Bibliyometrik Profili (2000-2013)
Arş. Gör. Gülhan CEVİZKAYA, Arş. Gör. Selin İLSAY,
Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT
Müzelerin Sessiz ve Karanlık Dünyası: "Herkes İçin
Müzeler" Mümkün Mü?
Arş. Gör. Hülya YEŞİLYURT, Arş. Gör. Burçin KIRLAR,
Öğr. Gör. Ceyda LALE
Türkiye’de Turizm Rehberliği Eğitiminin İlgili Mevzuat
Çerçevesinde Kavramsal Analizi
Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU,
Arş. Gör. Özge GÜDÜ DEMİRBULAT
Lisans ve Ön Lisans Düzeyinde Turizm Rehberliği Eğitimi
Veren Okullardaki Müfredatların Turizm Rehberliği Meslek
Yönetmeliğine Uygunluğunun İncelenmesi
Yrd. Doç. Dr. Ömer Zafer GÜVEN, Öğr. Gör. Uğur CEYLAN
Türkiye’de Turist Rehberliği Eğitimi Veren Eğitim
Kurumlarına Yönelik Bir Araştırma
Yrd. Doç. Dr. Nazım ÇOKİŞLER, Doç. Dr. Zafer ÖTER
Turizm Sektöründe Yabancı Dil Eğitim Engelleri ve Çözüm
Önerileri Üzerine Bir Araştırma
Yrd. Doç. Dr. Erkan AKGÖZ, Yrd. Doç. Dr. Aytuğ ARSLAN
Turizme Yerel Halkın Bakışı: Iğdır İli Örneği
Öğr. Gör. Gülşen BAYAT,
Yrd. Doç. Dr. Burcu ILGAZ YILDIRIM
Turizm Gelişiminin Eskişehir Odunpazarı Sakinlerinin
Yaşam Kalitesi Üzerindeki Etkisi
Doç. Dr. Yaşar SARI, Arş. Gör. Cansev ÖZDEMİR
Yerel Halk Gözüyle Turizm Sektörü ve Etkileri: Konya İli
Beyşehir İlçesi Üzerine Bir İnceleme
Müşerref KÜÇÜK
Yerel Halkın Turizme Bakış Açısı: Bodrum İlçesi Örneği
Nazik ÇELİKKANAT, Yrd. Doç. Dr. Evren GÜÇER
Antalya ve Mersin Plajlarında Yapılan Düzenlemelerin
Erişebilirlik Kapsamında İncelenmesi
Prof. Dr. Kemal BİRDİR, Arş. Gör. Ali DALGIÇ,
Arş. Gör. Anıl KALE
Mersin Otellerinde ve Kent Merkezinde Engelli Bireylere
Yönelik Düzenlemeler
Doç. Dr. Kamil UNUR, Öğr. Gör. Gülser YAVUZ,
Okt. Hasan KÖŞKER
Erişilebilir Turizm Destinasyonları İçin Uygulanabilecek
Düzenlemeler: Örnek Destinasyonlar
Yrd. Doç. Dr. İlke BAŞARANGİL
Sayfa
145-151
152-169
170-185
186-195
196-209
210-225
226-240
241-253
254-271
272-289
290-303
304-321
322-337
xxv
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
BİLDİRİLER (devam)
Alışveriş Merkezlerinin Fiziksel Engeller Açısından
İncelenmesi: İzmir Örneği
Doç. Dr. Işıl ÖZGEN, Arş. Gör. Burçin KIRLAR
Kelime İlişkilendirme Testi Aracılığıyla Sürdürülebilir
Turizm Olgusunun Kavramsal Analizi
Öğr. Gör. Emrah KESKİN, Öğr. Gör. Emrah ÖRGÜN
Sürdürülebilir Turizmin Turizm Talebi Üzerine Etkisi
Nur ÇELİK, Prof. Dr. Ozan BAHAR
Otellerde Personelin Yeşil Bilinci: Bir Yeşillenen Otel Örneği
Yrd. Doç. Dr. Nilüfer VATANSEVER TOYLAN,
Arş. Gör. Meltem YALÇIN KAYIKÇI,
Arş. Gör. Ayşegül KUTLUK
Yerel Halkın Ekoturizme Yönelik Algılarının
Değerlendirilmesi: Harmancık Örneği
Öğr. Gör. Gencay SAATCI, Öğr. Gör. Abdullah ÜLKÜ
Kariyer Engellerinin Mutluluk Üzerindeki Etkisinde Kariyer
Motivasyonunun Rolü: Otel İşletmelerinde Kadın İşgörenler
Üzerine Bir Uygulama
Yrd. Doç. Dr. Pelin KANTEN, Yrd. Doç. Dr. Murat YEŞİLTAŞ,
Yrd. Doç. Dr. Gürkan AKDAĞ
İstanbul’da Faaliyet Gösteren Dört ve Beş Yıldızlı Otel
İşletmelerinde Çalışan Yiyecek-İçecek Hizmetleri (F&B)
Personelinin Kariyer Engelleri
Yrd. Doç. Dr. Ümit SORMAZ, Yrd. Doç. Dr. Eda GÜNEŞ,
Yrd. Doç. Dr. Yasin BİLİM
Kadın İşgörenlerde Algılanan Kariyer Engelleri ve Kariyer
Sonlandırma Eğilimi İlişkisi: Konaklama İşletmelerinde Bir
Araştırma
Yrd. Doç. Dr. Bayram ŞAHİN, Burçin SÖNMEZ,
İbrahim Halil KAZOĞLU, Aslı Ceren SAYGI
Bağımsız Karar Verme (Otonomi) Düzeyine Göre Lisans
Turizm Öğrencilerinin Sektör Algısı ve Profili
Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI, Arş. Gör. Ferhat ŞEKER
Gastronomik Deneyimlerin Tekrar Ziyaret Niyetine Etkisi:
Eskişehir Örneği
Doç. Dr. Mehmet KAŞLI, Arş. Gör. Barış DEMİRCİ,
Öğr. Gör. Üzeyir KEMENT
Gastronomi Turizminde Beslenme Engelleri Kapsamında
Vegan Beslenme Örneği
Okt. Dr. Menekşe CÖMERT, Doç. Dr. Fügen DURLU ÖZKAYA
Turistik Bir Çekicilik Olarak Gastronomi Müzeleri
Yrd. Doç. Dr. Hakan YILMAZ, Arş. Gör. Pınar ŞENEL
Gastronomi Turizmi Üzerine Kavramsal Bir İnceleme
Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Öğr. Gör. Hande UYAR,
Öğr. Gör. Gül ERKOL
Sayfa
338-356
357-367
368-383
384-395
396-410
411-430
431-444
445-461
462-478
479-491
492-498
499-510
511-524
xxvi
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
BİLDİRİLER (devam)
Duygusal Emek Boyutları, Süreci ve Sonuçlarının Engelli
Turizm Pazarında Değerlendirilmesi
Öğr. Gör. Merve BAŞ, Doç. Dr. Burhan KILIÇ
Konaklama İşletmelerinde Birey Örgüt Uyumunun İş
Tatmini Üzerindeki Etkisinde Yönetici Desteğinin Aracılık
Rolü
Yrd. Doç. Dr. Güney ÇETİN GÜRKAN,
Doç. Dr. Şule AYDIN TÜKELTÜRK,
Prof. Dr. Derman KÜÇÜKALTAN
İşgören Yalnızlığının Bir Öncülü Olarak Örgütlerde
Dışlanma: Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Çalışanları Üzerine
Bir Araştırma
Doç. Dr. Korhan KARACAOĞLU, Arş. Gör. Yurdanur YUMUK
Otel İşletmelerinde İşyeri Zorbalığının Örgütsel Bağlılık
Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi
Yrd. Doç. Dr. Göksel Kemal GİRGİN,
Yrd. Doç. Dr. Nuray TETİK
Belediyelerin Turizme Yönelik Faaliyetlerinin Yerel Halk
Tarafından Değerlendirilmesi: Afyonkarahisar Örneği
Doç. Dr. Elbeyi PELİT, Yusuf GÖKÇE
Engellilere Yönelik Faaliyet Gösteren Sivil Toplum
Kuruluşlarının Engelsiz Turizmdeki İşlevleri Üzerine Bir
İnceleme
Yrd. Doç. Dr. Serhat HARMAN
Yerel Yönetimlerin Turizmde Engellilere Yönelik
Uygulamaları: Çanakkale İli Örneği
Yrd. Doç. Dr. Ş. Okan MERCAN, Ayşe PAK,
Meral ÜZÜLMEZ
Engelli Bireylerin ve Ailelerinin Sorunlarının Tespit
Edilmemesinin Sosyal Turizm Projelerine Engel Teşkil
Etmesi: Kırklareli İli Örneği
Yrd. Doç. Dr. Kaplan UĞURLU, Arş. Gör. Hilmi AR
Yiyecek İçecek İşletmesi Tasarımının Tüketici Tercihleri
Üzerindeki Etkisi
Yrd. Doç. Dr. Aydan BEKAR,
Arş. Gör. Filiz GÜMÜŞ DÖNMEZ, Çağrı SÜRÜCÜ
Parmakların Okuduğu Menü: Braille Alfabesi İle Bir Model
Önerisi
Öğr. Gör. Osman GÜLDEMİR, Öğr. Gör. Gencay SAATCI
Tüketicilerin Masa Servisi Yapan Restoranlarda Önem
Verdiği Hususların Şikayet Davranışı Eğilimlerine Etkisi
Prof. Dr. Ayşe ŞAHİN, Prof. Dr. A. Celil ÇAKICI,
Arş. Gör. Ozan GÜLER
Sayfa
525-542
543-556
557-572
573-589
590-607
608-623
624-637
638-650
639-670
671-682
683-700
xxvii
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
BİLDİRİLER (devam)
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları
Yardımıyla Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri Alt
Sektörünün Likidite Durumunun Analizi
Doç. Dr. Erdinç KARADENİZ, Yrd. Doç. Dr. Levent KOŞAN,
Arş. Gör. Selda KAHİLOĞULLARI, Banu ZENCİR
Otel Yöneticilerinin Bakış Açısıyla Kongre Turizminin
Önündeki Engeller: Kapadokya Bölgesinde Bir Araştırma
Doç. Dr. İbrahim YILMAZ
Diyarbakır’ın Marka Kent Olması Önündeki Engeller ve
Çözüm Önerileri
Okt. Dr. Gülseren ÖZALTAŞ SERÇEK,
Arş. Gör. Sadık SERÇEK
Güzelyurt (Gelveri) Turizminin Önündeki Engeller: Fikir
Tepsisi Yöntemi
Öğr. Gör. Fatih PEKTAŞ, Öğr. Gör. Mehmet CAN,
Öğr. Gör. Yusuf ACAR, Arş. Gör. Bekir EŞİTTİ,
Öğr. Gör. Neşe ÇULLU KAYGISIZ,
Öğr. Gör. Şule ARDIÇ YETİŞ
Yavaş Şehir Kriterlerinde Engellilik (Betimsel Bir Araştırma)
Nur Neşe ŞAHİN, Doç. Dr. Murat DOĞDUBAY
Hüzün Turizmi ve Mabetleşme Süreci Kapsamında
“Sarıkamış”
Öğr. Gör. Dr. Şevket YİRİK, Arş. Gör. Faruk SEYİTOĞLU
Türkiye’nin Dağ Turizm Potansiyeli, Çeşitleri, Sorunlar ve
Çözüm Önerileri
Okt. Hasan KÖŞKER, Doç. Dr. Kamil UNUR
Manisa Mesir Macunu Festivali Ziyaretçilerinin Festivale
Katılım Nedenleri ve Memnuniyet Düzeylerini Etkileyen
Unsurların Belirlenmesi
Arş. Gör. Z. Gökçe DÖNER, Prof. Dr. Mustafa TEPECİ
Müzikal Etkinliklerin Kısıtlanan Kültür Turizmini
Geliştirmek İçin Kullanımı: Bodrum Örneği
Cem YALÇIN, Doç. Dr. Zafer ÖTER,
Yrd. Doç. Dr. Serkan ÇELİK
Destinasyon Markalaşmasında Mitolojik Logo ve Amblemin
Önemi: Muğla Araştırması
Yrd. Doç. Dr. Uysal YENİPINAR, Öğr. Gör. Oya YILDIRIM
Turistik Destinasyon Seçiminin Demografik Özelliklere Göre
Belirlenmesi: Yerli Turistler Üzerine Bir Araştırma
Arş. Gör. Ümit ŞENGEL, Arş. Gör. Salim İBİŞ,
Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Prof. Dr. Orhan BATMAN
Engelsiz Turizm Açısından Destinasyon Yönetim Örgütünün
Önemi
Doç. Dr. Gökalp Nuri SELÇUK, Arş. Gör. Nihan KINALI,
Öğr. Gör. Meltem ERDOĞAN
Sayfa
701-710
711-720
721-732
733-743
744-753
754-765
766-781
782-795
796-808
809-820
821-833
834-847
xxviii
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
BİLDİRİLER (devam)
Turistik Bir Destinasyon Olarak Başkent Ankara’nın İmajı
Yusuf DÜNDAR, Yrd. Doç. Dr. Evren GÜÇER
Konaklama İşletmelerinde Üst Düzey Yöneticilerin Engelsiz
Turizme Bakış Açıları: Alanya Örneği
Yrd. Doç. Dr. Boran TOKER, Yaşar Yiğit KAÇMAZ
Konaklama İşletmelerinin Engelliler İçin Olanakları ve
Yöneticilerin Görüşleri: Kuşadası Örneği
Yrd. Doç. Dr. Tuğrul AYYILDIZ, Yrd. Doç. Dr. Hakan ATAY,
Yrd. Doç. Dr. Ahu YAZICI
Engelli Turizmi ve Belek’teki Otel Yöneticilerinin Engelli
Turizmine Bakış Açıları
Yrd. Doç. Dr. Gülay ÖZDEMİR YILMAZ,
Yrd. Doç. Dr. Seda ŞAHİN, Prof. Dr. Cevdet AVCIKURT
Engelli Turizminin Sorunlarına Yönelik İstanbul’daki 4 ve 5
Yıldızlı Zincir Otel İşletmelerinde Bir Uygulama
Arş. Gör. Begüm Dilara EMİROĞLU,
Yrd. Doç. Dr. Şehnaz DEMİRKOL
İş Sağlığı ve Güvenliği Davranışı Üzerinde Etkili Olan
Faktörler: 4 ve 5 Yıldızlı Otellerin Yiyecek-İçecek
Departmanı İşgörenleri Üzerine Bir Uygulama
Doç. Dr. Ali YAYLI, Arş. Gör. Ceren AVCI
Türkiye’de Faaliyet Gösteren Zincir Otel İşletmelerinde
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projeleri Üzerine Bir İçerik
Analizi
Yrd. Doç. Dr. Sabri ÇELİK, Öğr. Gör. Mehmet CAN
Problem Çözümünde Kısıtlar Teorisi: Bir Otel İşletmesinde
Uygulama
Yrd. Doç. Dr. Levent KOŞAN, Öğr. Gör. Kemal ENES,
Öğr. Gör. Çağlar ATAK KOŞAN, Öğr. Gör. Okan ÇOLAK
Turizm Araştırmaları İçin Yeni Bir Kavram: Pozitif
Psikolojik Sermaye
Yrd. Doç. Dr. Beril DÖNMEZ, Prof. Dr. Kemal BİRDİR
Dezavantajlı Bireylerin Turizmde İstihdamı: İnsan
Kaynakları Yöneticilerinin Algı, Görüş ve Deneyimlerinin
İncelenmesi
Öğr. Gör. Ülker ERDOĞAN ARACI, Prof. Dr. Nilüfer KOÇAK
Konaklama İşletmelerinde Engelli İstihdamı: Potansiyel
Engelli İşgörenlere Yönelik Bir Uygulama
Arş. Gör. Derya GÜNEY, Vedat GÖLLER
Konaklama İşletmelerinin İşletme ve İşgören Yapısı: Alanya
Bölgesinde Bir Araştırma
Yrd. Doç. Dr. Engin ÜNGÜREN,
Yrd. Doç. Dr. Aydın ÇEVİRGEN
Sayfa
848-868
869-887
888-902
903-918
919-937
938-951
952-968
969-979
980-999
1000-1013
1014-1022
1023-1040
xxix
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
BİLDİRİLER (devam)
Konaklama İşletmelerinde İşgörenlerin Örgütsel Vatandaşlık
Davranışlarının Belirlenmesine Yönelik Antalya Belek
Bölgesinde Bir Araştırma
Süleyman AKKAŞOĞLU, Ahmet KARATAŞ
Seyahat Acentesi Çalışanlarının İş-Aile ve Aile-İş Yaşamı
Çatışmalarının İşten Ayrılma Niyetlerine ve Duygusal
Tükenmişliklerine Etkisi
Yrd. Doç. Dr. Övünç BARDAKOĞLU,
Yrd. Doç. Dr. Yılmaz AKGÜNDÜZ,
Öğr. Gör. Ceylan E. ALKAN
Otel İşletmelerinde Duygusal Zeka, İş Yaşam Dengesi ve İş
Stresi İlişkisi: Alanya’da Bir Uygulama
Seray GÜLERTEKİN GENÇ, Arş. Gör. Volkan GENÇ,
Prof. Dr. Murat GÜMÜŞ
Çalışanların Duygularını Yönetme Becerilerinin Örgütsel
Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi: Sabiha Gökçen
Havalimanı Çalışanları Üzerine Bir Uygulama
Tülay GÜNEY, Yrd. Doç. Dr. Erkan TAŞKIRAN,
Yrd. Doç. Dr. Emrah ÖZKUL
Turizm İşletmelerinde Örgütsel Sessizliğin Bir Kriz Nedeni
Olarak Değerlendirilmesi
Yrd. Doç. Dr. Cihan SEÇİLMİŞ, Arş. Gör. Seher KONAK,
Öğr. Gör. Dönüş ÇİÇEK
Profesyonel Turist Rehberlerinin Algıladıkları Mesleki
Engelleri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma
Yrd. Doç. Dr. F. Özlem GÜZEL, Öğr. Gör. Dr. Ali TÜRKER,
Arş. Gör. İlker ŞAHİN
Engelli Turistlerin Turlarda Karşılaştıkları Sorunlar: Turist
Rehberleri Açısından Bir Değerlendirme
Yrd. Doç. Dr. Uysal YENİPINAR, Öğr. Gör. Seçkin ESER
Rehberlik Mesleğinde Bir Engel Olarak Cinsiyet Ayrımcılığı:
Bayan Turist Rehberleri Üzerine Bir Araştırma
Doç. Dr. Burhanettin ZENGİN, Öğr. Gör. Gül ERKOL,
Arş. Gör. Nuray EKER
Bir Uzmanlaşma (İhtisaslaşma) Modeli: Ulaşılabilir Turizm
Tur Planlaması Örneği
Gamze ÖZOĞUL, Günseli GÜÇLÜTÜRK BARAN
Engelliler ve Turizm: Engelli Bireylerin ve Seyahat Acentası
Yöneticilerinin Algılamaları
Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK, Arş. Gör. Arzu TURAN
Havayolu Taşımacılığında Hedef Pazar Olarak Engelli
Turizmi Durum Analizi
Öğr. Gör. Ertuğrul DÜZGÜN
Sayfa
1041-1055
1056-1069
1070-1084
1085-1100
1101-1113
1114-1131
1132-1143
1144-1159
1160-1175
1176-1191
1192-1202
xxx
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
BİLDİRİLER (devam)
Kişilerin Uluslararası Seyahat Engellerini Ölçmeye Yönelik
Bir Araştırma
Yrd. Doç. Dr. Bayram ŞAHİN, Burçin SÖNMEZ,
Hülya KAHVECİ
Araç Kiralama İşletmeleri Yöneticilerinin Engelli Pazarına
Bakış Açılarını Belirlemeye Dönük Bir Araştırma
Arş. Gör. Bayram AKAY, Öğr. Gör. Abdullah USLU
Otel İşletmelerinin Büyüklüklerine Göre Stratejik Yönetim ve
Araçlarını Uygulama Anlayışları Üzerine Bir Araştırma
Murat ÖDEMİŞ, Prof. Dr. Mehmet YEŞİLTAŞ
Kurumsallaşma Düzeyi ve İşletme Yapısı Arasındaki İlişki:
Türkiye’deki Beş Yıldızlı Otellerde Bir Araştırma
Dr. Erkan YAĞCI, Yrd. Doç. Dr. Aydın ÇEVİRGEN
İzmir Şehir Otelleri Çalışanlarında İş-Aile ve Aile-İş
Çatışması Düzeylerinin ve Boyutlarının Belirlenmesi
Dr. Tuğba PALA MORKOÇ, Prof. Dr. Mustafa TEPECİ
Konaklama İşletmelerinde Kontrol Odağı Üzerine Bir
İnceleme
Doç. Dr. Yasin BOYLU, Öğr. Gör. Günay EROL,
Arş. Gör. Ebru ARSLANER
Kariyer Uyum Yetenekleri Turizm Sektörüne Bağlılığı
Etkiler Mi? Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Alan
Öğrencilere Yönelik Bir Uygulama
Yrd. Doç. Dr. Murat YEŞİLTAŞ,
Yrd. Doç. Dr. Gürkan AKDAĞ, Doç. Dr. Hüseyin ÇEKEN,
Arş. Gör. Mert GÜRLEK
Türkiye’de Örgün Turizm Eğitiminin Önündeki Engellerle
Mücadelede TİYADER ve Turizm Meslekleri ve Turizm
Konseyi Meslek Yasası Taslağı
Prof. Dr. Ali ERBAŞ, Yrd. Doç. Dr. Rahman TEMİZKAN,
Öğr. Gör. Duran CANKÜL
Otel Yöneticileri Tarafından Lisans Düzeyinde Turizm
Eğitimi Almış İşgörenlerin Yeterliliklerinin Değerlendirilmesi
Yrd. Doç. Dr. Gülay ÖZDEMİR YILMAZ, Zeynep TOPCU
Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Veren Bir Kurumda
Öğrencilerin Örgüt Kültürü Algısı
Öğr. Gör. Dr. S. Banu YILDIZ
ENAT (European Network ForAccessibleTourism-Avrupa
Erişilebilir Turizm Ağı) İle Türkiye’nin Erişilebilir Turizme
Yönelik Otel İşletmelerini Kapsayan Düzenlemeleri ve Bu
Düzenlemelerin Karşılaştırılması
Yrd. Doç. Dr. Atınç OLCAY,
Yrd. Doç. Dr. İbrahim GİRİTLİOĞLU, Özlem PARLAK
Sayfa
1203-1219
1220-1231
1232-1248
1249-1264
1265-1274
1275-1285
1286-1300
1301-1315
1316-1327
1328-1342
1343-1358
xxxi
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
BİLDİRİLER (devam)
Engelli Turizmine İlişkin Yasal Düzenlemeler: Türkiye İle
Avrupa Birliği Mevzuatlarının Karşılaştırılması
Öğr. Gör. Bayram KANCA, Arş. Gör. Çağdaş ERTAŞ
Şarap Turizminin Önündeki Yasal Engeller: Bozcaada Şarap
Turizmi Örneği
Yrd. Doç. Dr. Turgay BUCAK,
Arş. Gör. Serdar SÜNNETÇİOĞLU, Ayşe SÜNNETÇİOĞLU
Türkiye’de Turizm Sendikalarının Sorunlarının Analizi
Pelin NASÖZ, Yrd. Doç. Dr. Şehnaz DEMİRKOL
Meslek Yüksekokullarında Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin
Eğitime Bakış Açıları ve Turizm Eğitiminden Beklentileri
Prof. Dr. Necdet HACIOĞLU, Öğr. Gör. Aydın ÜNAL,
Öğr. Gör. Neslihan KAN, Öğr. Gör. Gencay SAATCI
Turizm Alanında Doktora Eğitimi Alan Öğrencilerin
Memnuniyetlerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma
Öğr. Gör. Serap ÖZDEMİR GÜZEL
Önlisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Almış Mezunların
Mesleki Eğitime Yönelik Görüşleri: Çanakkale Onsekiz Mart
Üniversitesi Örneği
Yrd. Doç. Dr. Mustafa DOĞAN,
Öğr. Gör. Dilek KEKEÇ MORKOÇ
Leonardo Da Vinci Programına Katılan Otelcilik ve Turizm
Meslek Lisesi Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma
Dr. Murat ÖZEKİN
Otel İnternet Sitelerinde Engelli Bireylerin İhtiyaçlarına
Yönelik Bilgilerin Varlığı Üzerine Bir Araştırma
Arş. Gör. Orhan Can YILMAZDOĞAN,
Yrd. Doç. Dr. Saadet Pınar TEMİZKAN
Engelli Bireylerin Turizm Hizmetlerine Yönelik E- Şikâyetleri
Arş. Gör. Hümeyra DOĞRU, Arş. Gör. Sonay KAYGALAK,
Arş. Gör. Ceren MİRAL ÇAVDIRLI,
Arş. Gör. Volkan BAHÇECİ
Gazete İnternet Sayfalarında Engelli Turizmi: İçerik
Analizine Dayalı Bir Değerlendirme
Öğr. Gör. Ali Turan BAYRAM,
Öğr. Gör. Yusuf ORMANKIRAN,
Öğr. Gör. Dr. Mustafa Cumhur AKBULUT
Türkiye’de Turizm Sektöründe Güvenceli Esneklik
(Flexicurity) Uygulamasının Önündeki Engeller
Arş. Gör. Demet TÜZÜNKAN
Türkiye’de Turizm Gelirinin Makro Ekonomik
Belirleyicileri: Panel Veri Analizi
Yrd. Doç. Dr. Ceyhun Can ÖZCAN
Sayfa
1359-1372
1373-1385
1386-1398
1399-1413
1414-1421
1422-1435
1436-1450
1451-1464
1465-1479
1480-1487
1488-1502
1503-1519
xxxii
106
107
108
109
110
111
112
BİLDİRİLER (devam)
Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri Alt Sektörünün
Banka Kredisi Kullanım Düzeyinin Analizi: Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankası Sektör Bilançoları Üzerinde Bir
Araştırma
Doç. Dr. Erdinç KARADENİZ,
Doç. Dr. Ömer İSKENDEROĞLU,
Arş. Gör. Mehmet BEYAZGÜL, Banu ZENCİR
Türkiye'de Engelli Turizm Pazarındaki Farklı Talep
Özelliklerinin Analizi
Öğr. Gör. Merve BAŞ, Yrd. Doç. Dr. Şevki ULAMA
Turizmin Gelişiminin Önündeki Terör Engeli: “Çözüm
Süreci”nin Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde
Turizm Sektörüne Etkisinin Değerlendirilmesi
Arş. Gör. Çağdaş ERTAŞ, Öğr. Gör. Bayram KANCA
Türkiye’de Engelli Turizm Pazarının SWOT Analizi
Yöntemiyle Değerlendirilmesine Yönelik Kavramsal Bir
Çalışma
Prof. Dr. Kemal BİRDİR, Arş. Gör. Sıla KARACAOĞLU
Türk Wellness Felsefesinin Oluşturulması ve Şifahane
Konseptinin Yeniden Değerlendirilmesi: II. Bayezid
Darüşşifası Örneği
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Han ERGÜVEN
Medikal Turizm Pazarında Yaşanan Etik Problemler ve
Bölge Pazarında Ortaya Çıkan Sorunlar (Akdeniz Bölgesi
Örneği)
Öğr. Gör. Dr. Şevket YİRİK, Arş. Gör. Remziye EKİCİ
Sağlık Turizmi Perspektifinde Uluslararası Hastaların
Türkiye’yi Tercih Etme Ölçütlerinin Belirlenmesine Yönelik
Bir Araştırma
Doç. Dr. Asım SALDAMLI, Doç. Dr. Dilek DÖNMEZ POLAT,
İlknur ÇEVİK
Sayfa
1520-1531
1532-1547
1548-1565
1566-1576
1577-1585
1586-1599
1600-1615
TÜRKİYE’DE ÖRGÜN TURİZM EĞİTİMİNİN ÖNÜNDEKİ ENGELLERLE
MÜCADELEDE TİYADER VE TURİZM MESLEKLERİ VE TURİZM KONSEYİ
MESLEK YASASI TASLAĞI
Ali ERBAŞ
Prof. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi
[email protected]
Rahman TEMİZKAN
Yrd. Doç. Dr., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi
[email protected]
Duran CANKÜL
Öğr. Gör., Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi
[email protected]
ÖZET
Bologna süreci ile güçlenmesi gereken diplomalar turizm alanında değerini kaybetmektedir. Turizm
kısa süreli sertifika programlarıyla pas geçilen diplomalıların girmediği bir sektör halini almıştır. Bu
durum 1956 yılından itibaren turizm eğitimine yapılan milyarlarca dolarlık yatırımın heba olmasına
sebep olmaktadır. MYK gibi kısa süreli belgelendirmelere karşı, hiçbir avantajlı durum sağlamayan
diplomalar için harcanan zaman, çaba ve ekonomik kaynaklar israf anlamına gelmektedir. Yasal bir
düzenleme ile diplomalıların sektörde ve turizmle ilgili kamu kurumlarında istihdamının sağlanması
ve turizm konseyi kurulması sektörün sadece nitelikli personel ihtiyacını çözmekle kalmayacak,
sektörün önünün açılmasını, turizm gelirlerinin artmasını, yatırımların artmasını ve paydaşların
kendilerini ifade edecekleri bir ortamın oluşmasıyla daha doğru adımlar atılmasını sağlayacaktır.
Böylece, her düzeyde turizm diploması veren eğitim kurumları ve eğiticileri (öğretmenler ve
akademisyenler) hak ettikleri değeri bulacak ve görevlerini ircaa etmeye devam edebileceklerdir. Bu
çalışma, sektörde turizm diplomalıların istihdam edilmesinin önünü açan ve turizm konseyinin
kuruluşunu ve işleyişini sunan bir yasa taslağını sunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Turizm Eğitimi, Tiyader, Turizm Meslek Yasası, Türkiye Turizm Konseyi.
GİRİŞ
Turizm sektörü Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için ihmal edilemeyecek kadar önemli
bir sektördür. Turizm sektöründe başarılı olmak ancak kalifiye insan kaynağı ile mümkün
görünmektedir. Türkiye teşvik kanunları ile 1980’li yıllardan itibaren turizm arzını ve buna
bağlı olarak talebi arttırmıştır. Sektörde istihdam edilecek kalifiye personelin yetiştirilmesi
için her düzeyde eğitim kurumları kurulmuştur. Turizm altyapı ve üstyapısı hızla gelişip,
turizm arzı ve talebi hızla büyürken, eğitim kurumları nitelik ve nicelik açısından bu
büyümeye cevap verememiştir (Yeşiltaş, Öztürk ve Hemmington, 2010). Turizmin hızlı
büyümesinden dolayı eğitimli işgücü ihtiyacının kısa süreli sertifika programları ve kurslar
ile karşılanması ihtiyacı doğmuştur (Mayoka ve Akama, 2007, s. 299).
2013 yılı itibari ile Türkiye’de her düzeyde turizm eğitimi verilmekte ve her yıl 20 bin
civarında mezun verilmektedir. Bununla birlikte, sektörün büyümesi devam ettiği için her
1302
düzeyde turizm eğitimi veren okul ve kontenjan sayıları da artmaktadır. Ancak, mezunların
diplomaları ile elde ettikleri mesleği icra etme yetkisi ve hakkı sertifika programları ile pas
geçilmektedir. Mezunların çok önemli bir kısmı sektörü kısa süre içinde terk etmektedir.
Ülke imajına da son derece etki eden stratejik bir sektör olan Turizm sektöründe faaliyet
gösteren çok çeşitli işletmelerde yapılan işlerin meslek statüsünde olmaması, yasal bir
varlıklarının olmaması ve çalışanların sicil kaydına sahip olmamaları, kendi meslekleriyle
ilgili söz sahibi olmamaları, kendilerini temsil eden bir meslek odalarının olmaması gibi
sebepler turizm diplomalarını anlamsız hale getirmektedir. Mesleki Yeterlilik Kurumumu
(MYK) Kanunu ile bu tür işleri yapacak olanlar için standartlar belirlenmiştir. Ancak, bu
standartlar içinde işleri yapabilecek olanlara diploma ile ilgili bir mecburiyet
getirilmemiştir. Bir kişi, eğitim almış olduğu alana bakılmaksızın MYK tarafından akredite
edilmiş eğitim merkezleri tarafından ücret karşılığı birkaç aylık sertifika eğitimine tabi
tutulacak ve eğitim sonunda ücret karşılığı belgelendirilecektir. Turizm diplomasına sahip
olanlar da bu belgelendirmeye tabi olacaklardır. Dolayısıyla hangi düzeyde olursa olsun
turizm diploması, sahibine hiç bir fark kazandırmamaktadır. Bu durumda, eğitim
dönemleri boyunca çocuklarını ekonomik olarak destekleyen ailelerin kaynakları, umutları,
emekleri, hayatlarının bir dönemi, öğrencilerin gençlik yılları, devletin eğitim kurumlarının
inşası, içinin tefrişatı ve eğiticilere ödediği maaşlar için harcadığı kaynaklar ve bu eğitimin
her düzeyde devam edebilmesi için harcanan enerji, finansal kaynaklar ve zaman heba olup
gitmektedir (Temizkan, Erbaş ve Cankül, 2014).
Turizm diplomalarının bir fark oluşturmadığı MYK kanunu ile daha net bir şekilde
görülmeye başladığı için turizm eğitim kurumlarının kontenjanları boş kalmaya
başlamıştır. 2013 yılı ÖSYM verilerine göre turizm eğitimi ön lisans düzeyinde açılan
18.534 kontenjanın 7001 tanesi, lisans düzeyinde ise 8240 kontenjanın 2434 tanesi ilk
atama sonrası boş kalmıştır (ÖSYM, 2013). 2014 yılında ise ÖSYM kılavuzunda turizm
eğitimi ön lisans düzeyinde 20.123 lisans düzeyinde ise 8978 kontenjan açılmıştır (ÖSYM,
2014). Kontenjanlardaki boşluğa rağmen bir önceki yıla göre kontenjanların arttığı
görülmektedir. TUROFED başkanı Osman Ayık bu gidişatı gördüğü için “Türkiye’de
üniversitede turizm eğitimine artık gerek yok” açıklamasını yapmıştır
(TURİZMDEBUSABAH, 2013). Bu durum turizm işlerini kapsayan bir “turizm
meslekleri yasası” ile diplomalara değer kazandırılmadığı sürece TUROFED başkanının
öngörüsü doğrultusunda gelişmeye devam edecektir. Bu durumun, turizm
akademisyenlerine olan talebi ve dolayısıyla verilen değeri de azaltacağı düşünülmelidir.
Bu çalışmanın amacı, turizm akademik camiasının dikkatini, sektörü düzenleyerek birçok
sorunu ortadan kaldıracak, sektöre ivme kazandıracak, diplomalıların sektöre girmelerinin
önündeki engelleri ortadan kaldıracak, turizm akademisyenlerine ve ürünleri olan
diplomalılara değer katacak ve bütüncül bir yaklaşımla TİYADER tarafından hazırlanmış
olan yasa taslağına çekmektir. Bu yasa taslağına katkılarını almaktır.
1303
TÜRKİYE’DE TURİZM SEKTÖRÜNDE DİPLOMALI EĞİTİM
Turizm gelişmekte olan ülkeler için istihdam sağladığı ve ödemeler dengesine katkı
sağladığı için önem kazanmaktadır. Bununla birlikte, gelişmiş ülkelerin uluslararası
turizmden en büyük payı almaya devam ettikleri görülmektedir. Turizmin gelişmiş ülkeler
için de ilgi çekici bir sektör olduğu görülmektedir (Tosun, 1999, s. 217 ; Dieke, 1988, s.
41). İleri ülkelerin gelişmişlik düzeyine ulaşılabilmesi için gelişmekte olan ülkelerin
ekonomi, sanayi ve tarım politikalarının yanı sıra turizme ve turizm alanındaki her türlü
yatırıma önem vermesi gerekmektedir (Avcıkurt ve Köroğlu, 2002, s. 3) Turizm
sektöründe hayatta kalmak ve rekabet avantajı sağlamak, turistik ürünü sunan, işleyen ve
yöneten kalifiye personele ulaşmaya bağlıdır (Zagonari, 2009, s. 2).
Teşvik kanunları ile ithalat, inşaat ve emlak vergilerinden muafiyet, orta ve uzun vadeli
yerli veya yabancı para biriminde alınan kredilere düşük faiz oranları, su ve elektrikte
indirim, hazine arazilerinin 99 yıla kadar kiralanmasında kolaylıklar ve proje bölgelerine
elektrik, su, kanalizasyon, yol ve telekomünikasyon hizmetleri için gerekli altyapının
sağlanmasında öncelik gibi girişimcileri turizm sektörüne yatırım yapmaya cesaretlendiren
teşvikler verilmiştir. Türkiye’ye gelen turist sayısı yatırımlarla birlikte hızla artmıştır.
Türkiye’de turizm arzı ve talebini arttırmaya odaklanmış bir plan uygulanmış olmasına
rağmen bu planda kalifiye insan kaynakları ihtiyacının karşılanması planı eksik kalmıştır
(Yeşiltaş ve diğerleri, 2010). Oysaki uluslararası turizmde gittikçe artan rekabet ortamında,
avantajlı bir durum elde etmek, ancak müşteri memnuniyetinin sağlanması ile mümkün
olacaktır. Müşteri memnuniyetinin sağlanması ve destinasyonun rekabet gücü kazanması
için ihtiyaç duyulan bilgi, yetenek ve donanıma sahip işgücü ancak etkin ve kaliteli turizm
eğitim ve öğretimiyle (Ünlüönen, 2000, s. 218 ; Ayikoru, Tribe ve Airey, 2009, s. 191) ve
turizm okulları mezunlarının sektörde çalışmaları ile mümkündür (Kuşluvan ve Kuşluvan,
2000, s. 252). Kamu ve özel sektör, turizmin olumlu toplumsal ve ekonomik etkilerini
görmüş ve profesyonel ve iyi eğitimli işgücünün hizmetin kalitesini arttırma ve kaliteli
hizmet sağlamada vazgeçilmez olduğunun farkına varmış ve orta öğretimden lisansüstü
düzeye kadar her düzeyde turizm eğitimi verilmeye başlanmıştır. Bununla birlikte, sertifika
programları ile de sektöre insan kaynağı yetiştirmeye çalışılmaya devam edilmektedir.
Turizm eğitimindeki bu gelişme ve büyümeye rağmen birçok ülke özellikle gelişmekte
olan ülkeler stratejik plan ve politikalardan yoksundur (Mayoka ve Akama, 2007, s. 299).
Turizm sektöründe diplomaların sertifika programlarıyla pas geçilmesi ile eğitimli
diplomalı kalifiye personelin sektörde ve kamuda istihdam edilememesinin sonucu olarak
sorunlar büyüyerek devam etmektedir.
İhtiyaç duyulan işgücünü yetiştirmek üzere ülke çapında turizm eğitimi veren kurumlar
açılmıştır (Okumuş ve Yağcı, 2005, s. 94). Ancak, artan turizm eğitimi talebine cevap
verecek kurumların kapasiteleri turizm sektörü ile uyumlu bir şekilde büyümemiştir
(Yeşiltaş ve diğerleri, 2010). Bu durum sertifika programlarının gerekliliğini savunmada
kullanılabilecek bir argüman olabilir. Türkiye’de de sektörün hızla artan insan kaynağı
ihtiyacını karşılamak üzere eğitim kurumları tarafından milli eğitim bakanlığı aracılığı ile
1304
turizmle ilgili her düzeyde programlar hayata geçirilmiştir. Yükseköğretim düzeyinde
turizm eğitimi veren Ön lisans, Lisans ve Lisansüstü programlar vardır (Okumuş ve Yağcı,
2005, s. 96).
Tablo 1.2011-2013 Öğretim Yılları Arasında Turizm Eğitiminde Okul, Öğrenci, Eğitici ve
Mezun Sayıları
Eğitim türü
Yıllar
Turizm
meslek
lisesi
Turizm Ön lisans
Programları
Turizm Lisans
2011-2012
2012-2013
2011-2012
2012-2013
2011-2012
2012-2013
2011-2012
2012-2013
Turizm Lisansüstü
Programları
Toplam
2011-2012
2012-2013
Okul/Üniversite
sayısı
123
125
“-“
87
43
45
“-“
32
Kaynak: Temizkan ve diğerleri (2013).
Öğrenci
sayısı
32.819
32.748
50152
56481
30020
39555
986
1264
Mezun
Sayısı
“-“
“-“
8340
“-“
2862
“-“
135
“-“
Eğitici
Sayısı
3.003
2.884
216
263
489
561
“-“
“-“
113.977
130.048
Önlisans programları, sektörün alt ve orta düzey yönetici ihtiyacını karşılamayı
amaçlarken (Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 5 ; Hacıoğlu, Kaşlı, Şahin ve Tetik, 2008, s. 42)
lisans düzeyinde eğitim veren programların amacı öğrencileri sektörde yönetici
düzeyindeki kadrolara hazırlamaktır (Yeşiltaş ve diğerleri, 2010 ; Ünlüönen ve Boylu,
2005, s. 8 ; Avcıkurt ve Karaman, 2002, s. 53 ; Eser, 2002, s. 4).
Lisansüstü turizm eğitimi yüksek lisans ve doktora düzeyinde olmak üzere iki düzeyde
verilmektedir (Okumuş ve Yağcı, 2005, s. 106 ; Yeşiltaş ve diğerleri, 2010 ; Gürdal, 2002,
s. 393 ; Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 10). Yüksek lisans düzeyindeki eğitimin iki genel
amacı vardır. Birincisi, öğrencilere kariyer kazandırmak, ikincisi, turizm sektörüne orta ve
üst düzeye yönetici, eğitici, danışman ve araştırmacı yetiştirmektir. Doktora düzeyindeki
turizm eğitimin temel amacı ise, bir disiplin olarak turizmle ilgili akademik araştırmalar
yapmak, problem çözmek ve eğitim-iletişim yeteneklerini geliştirmektir (Olsen ve Khan,
1989, s. 16 ; Ünlüönen ve Boylu, 2005, s. 10 ; Yeşiltaş ve diğerleri, 2010). Dolayısı ile
Türkiye turizm sektörünün insan kaynağı ile ilgili ihtiyacını karşılamak üzere her düzeyde
diploma veren resmi eğitim kurumlarıyla gerekli yatırımı yapmış ve üretmeye devam
etmektedir.
Farklı düzeylerde her yıl binlerce mezun veren yüzlerce turizm eğitimi veren okul ve
program olmasına rağmen kalifiye eleman bulamamak gibi bir sıkıntının sektör tarafından
dile getirilmesi (Ünlüönen ve Boylu, 2009, s. 969) turizm eğitimi almış olan diplomalıların
sektörde tutulma oranlarının çok düşük olmasıyla (Okumuş ve Yağcı, 2005. s. 92 ; Mısırlı,
2002, s. 454) açıklanabilir. Hacıoğlu (1985) turizm okullarından mezun olanların
%94’ünün sektörde çalışmadığını tespit etmiştir. Kuşluvan ve Kuşluvan (2003) özellikle
1305
turizm lisans öğrencilerinin %33’ünün turizm sektöründe çalışmayı düşünmediğini tespit
etmiştir. Henüz öğrenci iken böyle düşünenlerin mezun olduktan sonra oranının artması
beklenebilir. Benzer şekilde, mezunların sektörde istihdam edilenlerin oranının çok düşük
olduğu önemli oranlarda farklı sektörlerde istihdamı tercih ettikleri bulgusuna ulaşan
birçok çalışma mevcuttur (ILO ve Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1994 ; Pavesic ve Brymer,
1990 ; Kuşluvan ve Kuşluvan, 2003). Yeşiltaş ve diğerlerinin (2010) ifade ettikleri
sektördeki kalifiye personel açığının okul veya program sayısının yetersizliği ile bir ilişkisi
olsa da mezunların sektörde tutulamaması ile ilişkisinin daha güçlü olabileceği
anlaşılmaktadır (Eivazi Gharamaleki, 2011). Mezunların sektörde istihdamının
sağlanabilmesi için turizm meslek yasaların çıkarılmalıdır ve turizm eğitimi aldığını
belgeleyen diploma sahibi olmayanların istihdam edilmesi engellenmelidir. (Eivazi
Gharamaleki, 2011).
Turizm fakültelerinde ve 4 yıllık lisans eğitimi veren yüksekokullarda işletmecilik eğitimi
verilmekle birlikte turizm olgusu ve sektör ile ilgili mesleki eğitim de verilmektedir.
Bunlara ek olarak sektörde staj adı altında uygulamalı ve işbaşı eğitimler de verilmektedir
(Temizkan ve Temizkan, 2008). Turizm meslek liselerinden lisansüstü düzeye kadar,
turizm teorik ve uygulamalı eğitiminin yanı sıra, işletmecilik eğitimi de verildiği
düşünüldüğünde, bir turizm işletmesinde en alt düzeyden en tepe yöneticiye kadar başka
alanlardan diploma sahibi olanların turizm diplomalılardan daha kalifiye olamayacağı
görülmektedir.
Sektörde turizm diplomalıların yerine turizm diplomasızların istihdam ediliyor olmasının,
okullarda verilen eğitimin niteliğinin düşük olmasıyla açıklanmaya çalışılması ise bu
eğitimi bin bir fedakârlıkla verenlere yapılabilecek en büyük hakaret olarak görülmelidir.
Alaylılar ve turizm diploması olmayanlar işlerini doğru yapıyor iseler ve diplomalılara
ihtiyaç yok ise kalifiye personel eksikliği ile ilgili şikâyetlerin devam etmemesi gerekirdi.
Gelen turist sayısında 6. olan Türkiye’nin, elde edilen gelir açısından 13. Sırada yer
almasının önemli sebeplerinden birisinin niteliksiz işgücünün sunduğu kalitesiz hizmet ve
turistlere sergiledikleri hatalı tavırlar olduğu düşünülmelidir. Dünya turizm piyasasında
Türkiye, kalifiye personel eksikliğine bağlı olarak kaliteli (gelir düzeyi yüksek) turisti
kaliteli hizmet sunan destinasyonlara kaçırmış olabilir. Mısırlı da (2002) Türkiye’de turizm
eğitiminin ve sektörün personel ve istihdam sorunlarının önemli bir bölümünün turizm ile
ilgili mesleklerin ve meslekte çalışan eğitilmiş iş görenlerin yasal himaye altına alınmamış
olmasından kaynaklandığını ifade etmiştir. Turizm meslekleri, bu mesleklerin değişik
kademelerinde çalışma hakkı, unvan kullanma, kanuni bir düzenleme ile himaye altına
alınmadıkça, haksız rekabet şartlarında istihdam önlenmedikçe ne çok yetenekli insanları
bu sektörün değişik kademelerine çekmek, ne de yeteneklileri meslekte sürekli olarak
tutmak mümkün olabilecektir. Nitelikli ve bilgili insanları mesleğe çekmenin ve meslekte
kalmalarını sağlamanın yolu, ilgili meslek için gerekli eğitimi almış, bunu diploma ile
belgelendiren kişilere yasal bir hak olarak verecek hukuki düzenleme” ile
gerçekleştirilmesinin mümkün olacağını dile getirmiştir.
1306
Her alanda, verilen eğitimin ve eğitim kurumlarının eksiklikleri vardır ve yöntemleri
tartışılır. Bu tür eksikler ve yöntemler her alanda sürekli olarak tartışılır ve geliştirilir. Tıp,
Hukuk, Mühendislik, Hemşirelik, Öğretmenlik vs. her tür program ve alanda eğitimin ve
uygulamanın nasıl gerçekleştiği ve gerçekleşmesi gerektiği periyodik kongreler ile
tartışılır. Turizm alanında da benzer problemler olabilir. Türkiye’de tıp eğitiminin
eksikleri, uygulama olanaklarının yetersizliği gibi sorunlar bahane edilerek tıp diplomalı
hekimler yerine hastanelerde turizm mezunları veya üfürükçüler hekim olarak istihdam
edilemez. Bunun gibi, “Meslek yasasından ve diplomalıların sektörde çalıştırılmasını
zorunlu hale getirmeden önce, turizm eğitimini ne kadar iyi yaptığımızı tartışmalıyız”
demenin anlamsız olduğu görülmektedir. Turizm eğitiminin daha iyi nasıl yapılabileceği,
tıpkı hukuk eğitimini, tıp eğitimini, mühendislik eğitimini, öğretmenlik eğitimini daha iyi
hale getirmenin yollarının aranması gibi ayrıca tartışılması gereken bir konudur. Bu
durum, diplomaların hakkının yok sayılmasının, görmezden gelinmesinin gerekçesi
olmamalıdır. Dünyada turizm meslek yasası olan başka bir ülke olmadığından bizim de
yapmamıza gerek yoktur diye düşünülmemelidir. Turizm bilimsel alan olarak da sektör
olarak da tıp, hukuk ve mühendislikler gibi alanlardan çok daha yeni olmasına rağmen kısa
sürede dünya ekonomisinde etkili bir fenomen halini almıştır. Türkiye bu konuda bir
model ülke olabilir (Temizkan ve diğerleri, 2014).
TURİZM DİPLOMASINA VERİLEN DEĞER
Herhangi bir sektörde sağlıklı ve karlı yatırım yapmak veya mevcut yatırımların karlı hale
getirilmesi, ilgili alanlarda meslek yasalarının olması ve tam olarak yerleşmesi ile
mümkündür. Çünkü meslek, “Belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere
dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için
yapılan, kuralları belirlenmiş iş” (TDK, 2013) olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre
turizm alanındaki sistemli bilgi ve beceri esas olarak turizm eğitimi veren, turizm liseleri,
turizm ön lisans ve turizm fakülte ve yüksek okullarında kazandırılmakta ve bu okullardan
mezun olanlara hak ettikleri turizm diplomaları verilmektedir.
Üyesi olunan Bologna sürecinin temel amaçlarından biri çeşitli alanlarda verilen eğitimin
kalite güvencesinin sağlanarak diplomaların toplum için daha yararlı hale getirilmesidir.
Konuya bu açıdan bakıldığında Dünya’da ve ülkemizde turizmin bilimsel alt yapısının
güçlü olduğu ve giderek daha güçlü hale geldiği görülmektedir. Bütün bu gelişmelere
rağmen, ülkemize bakıldığında turizm eğitimi son derece hafife alınmaktadır. Örneğin,
Türkiye İş Kurumu (İş kur)’ un turizm alanında birçok bölgede istihdamı geliştirme adına
iş garantili kurslar düzenlemektedir. İş kur söz konusu turizm eğitimleri ihale usulü
vermekte ve bu ihaleleri alan kar amaçlı kuruluşlar sertifikalar üretmeye devam ederek
turizm alanında önemli tahribatlar yapmaktadır. Bunun dışında çok çeşitli dernekler
vakıflar, turizm eğitimi vermeye çalışmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı bir taraftan Turizm
Liseleri ile formel turizm eğitimi verirken, diğer taraftan çeşitli otellerle anlaşarak turizm
liselerinin ve üniversite turizm diplomalarını ikame eden sertifikalar vermesi toplumda
fırsat eşitsizliğine ve hukuksuzluğa sebep olmaktadır. Çünkü yıllarca süren pek çok
1307
meşakkatli sınav ve süreçlerden geçerek liselerde ve üniversitelerde turizm eğitimi alanlar
maalesef kısa süreli kurs alarak sektöre katılanlara göre dezavantajlı durumlara
düşürülmektedir. Bunun doğal sonucu olarak da turizm alanında diploma sahibi
olmayanlar çoğunluğu oluşturduğundan turizm alanındaki sızlanmaların önü
kesilememekte ve turizmin hemen her alanında kaos ortamı devam etmektedir (Erbaş,
Cankül ve Temizkan, 2013).
Sektörün diplomaya değer vermediği buna istinaden diplomalının da sektörden kaçtığı
görülmektedir. Sektör dışında turizm ile ilgili kamu hizmetleri söz konusu olduğunda
turizm diplomalının dışlandığı görülmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı uzman
yardımcısı ve müfettiş kadrolarına KPSS puanı ile alım yapılmaktadır. Turizm
işletmeciliği yüksekokulları ve turizm fakültelerinde turizm işletmeciliği bölümleri ve bu
bölümlerden çıkan on binlerce mezun olmasına rağmen turizm sektöründen sorumlu
bakanlık, turizm diplomalıları, merkez ve taşra teşkilatında istihdam edilmek üzere
başvuracaklar içine dahi almamaktadır. Bakanlık, uzman yardımcısı, müfettiş ve taşra
teşkilatında idarecilik gibi kadrolarda, turizm olgusunu bilen ve sektörü tanıyan turizm
diplomalıları değil alternatifi olarak başka fakülte ve bölümlerin mezunlarını istihdam
etmektedir (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2013).
2006 yılında 5544 nolu kanunla kurulan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK), Kanunun 1.
Maddesinde belirtildiği gibi ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak,
teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek; denetim, ölçme ve
değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için
gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmektir. Ancak, yine aynı maddede
belirtildiği gibi mesleğe giriş şartları meslek kanunuyla belirlenmiş olan meslekler bu
kanun kapsamı dışındadır. Örneğin; Tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık,
veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi
gerektiren mesleklerin sertifikasyon programları ile verilen sertifikalarla icra edilmesi
mümkün değildir.
Aynı kanunun, 22. Maddesi kişilerin meslekî yeterlilik düzeylerinin, MYK tarafından
yetkilendirilmiş personel belgelendirme kurum ve kuruluşları tarafından yapılacak sınavla
belirleneceğini ifade etmektedir. Bu durum orta öğretim, ön lisans, lisans ve lisans üstü
düzeylerdeki turizm eğitimine paralel bir belgelendirme ile diploma hakkının tecavüze
uğraması anlamına gelmektedir. Kanunun bu maddesine göre MYK herhangi bir sivil
toplum kuruluşunu veya meslek erbaplarının kurmuş olduğu dernekleri, özel eğitim
kurumlarını turizm meslekleriyle ilgili eğitim ve sertifika vermek üzere görevlendirebilir
(MYK1, 2006). Hazırlanmış olan meslek standartları mesleğin gerektirdiği yeterliliklere
göre 8 seviyede sınıflandırılmıştır. Bu seviyeler mesleği yapacak olan kişinin eğitim
düzeyini ifade etmesine rağmen bu eğitimin mesleki eğitim olmasıyla ilgili bir zorunluluk
yoktur (MYK2, 2006).
1308
Bu durum “turizmci” olmak için turizm meslek liselerinden turizm işletmeciliği anabilim
dalı doktora programlarına kadar alınacak eğitimin ve diplomaların sağladığı hakların
herhangi bir alanda eğitim alanlara eğitim kurumu bile olmayan kurumlar tarafından
verilecek birkaç aylık sertifika programı ile de sağlanabileceği anlamına gelmektedir.
Mesleğe giriş şartları bir “turizm meslek kanunu” ile belirlenmediği sürece hangi seviyede
olursa olsun turizm alanında verilen diplomanın, sertifika programları aracılığıyla boş ve
anlamsız hale getirilmesinin önünün her zaman açık olacağı görülmektedir.
Turizm yükseköğretiminde boş kalan kontenjanlar giderek artmaktadır. Bu durumun,
MYK’ya akredite olmuş, ehliyet kursu tarzı belgelendirme merkezleri tarafından kısa
sürede verilecek sertifikalara karşı pas geçilen diplomalar için harcanan zaman, çaba ve
ekonomik kaynakların israf olarak değerlendirilmesinden kaynaklandığı düşünülmelidir.
Bologna süreci ile amaçlanan lise ve üniversitelerin yaptıkları eğitim ve öğretimin sürekli
olarak daha mükemmel hale getirilerek mezunlara verilen diplomaların daha nitelikli
olmasını temin etmek suretiyle topluma ve işletmelere daha yüksek katkıların
sağlanmasıdır. Ancak, mevcut haliyle, turizm insan kaynakları alanında görülen uygulama
Bologna kriterleri ile güçlendirilmeye çalışılan diploma uygulamalarının tam aksine, ilgili
ilgisiz kişi ve kuruluşların turizmin her alanında sertifikalar dağıtılarak alaylı personelin
“eleman yetiştirme” adı altında niteliksiz elemanların turizm sektörüne yerleştirilerek
diplomalı turizm personelinin sektörde çalışmasını önleyecek şekilde hareket edilmektedir.
Bu bakımdan turizm diplomalarını veren ilgili yönetici ve akademik personelle turizm
lisesi öğretmenlerinin çalıştıkları kurumların verdiği diplomaların hukukunu korumaları
konusunda üzerlerine düşen sorumlulukları yerine getirmeleri büyük önem taşımaktadır
(Erbaş ve diğerleri, 2013).
Bu sorumluluklarını ivedi olarak yerine getirmedikleri takdirde TUROFED başkanının
ifade ettiği şekilde önce yükseköğretim düzeyinde ve daha sonra orta öğretim düzeyinde
turizm diploması veren kurumlar kontenjanlarını dolduramamaya başlayacak ve kapatılma
yoluna gideceklerdir. 1956 yılından bu yana devletin turizm eğitimine yapmış olduğu
milyarlarca dolarlık yatırım heba olma yolunda ilerlemektedir. Bu durumda birkaç yıl
içerisinde araştırma görevlisi, öğretim görevlisi ve yardımcı doçent doktor gibi sözleşmeli
statüde görev yapan akademik personel akademisyenliğe veda etmek zorunda kalabilir.
Daimi kadrolarda yer alanlar ise kendi alanları dışında bir bölümde yer aramak durumunda
kalabilirler.
Mayoka ve Akama (2007) yaptıkları çalışmada toplumsal ve ekonomik bir olgu olan
turizmin sistem yaklaşımı ile ele alınması gerektiğini ortaya koymuşlardır. Türkiye Turizm
Stratejisi 2023 Eylem Planı 2007-2013 belgesinde (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2007, s. 89) Ulusal ve il bazında turizm konseyleri kurulması ve sektörün bu konseyler tarafından
alınan kararlar doğrultusunda düzenlenmesi kararı alınmıştır. Paydaşların kendilerini ifade
edebilecekleri bir konseyin kurulması turizmin bütüncül bir sistem olarak
1309
değerlendirilmesini sağlayacaktır. Ancak, 2014 yılının sonlarına gelindiği noktada Ulusal
Turizm Konseyi ile ilgili hiçbir girişim gerçekleştirilmediği görülmektedir.
SONUÇ
Artık Türkiye’de ve Türkiye gibi turizm ülkelerinde turizm eğitimi sertifika programlarıyla
yapılamayacak kadar ciddi bir sektör haline gelmiştir. Türkiye’de her düzeyde diplomalı
eğitim veren turizm eğitim kurumları yeterli sayıya ulaşmıştır. Türkiye Turizm Stratejisi
2023 Eylem Planı 2007-2013 belgesinde belirtildiği gibi; sektörü bütüncül bir bakış
açısıyla düzenleyecek bir konseyin kurulmasını ve turizm mesleklerinin diplomalılar
tarafından yapılmasını sağlayacak bir yasanın çıkartılması gerekmektedir. Bu çalışma ile
önerilen turizm personeli meslek yasası taslağı ve Türkiye turizm konseyi organizasyon
şemaları aşağıda yer almaktadır;
TÜRKİYE TURİZM KONSEYİ VE TURİZM PERSONELİ MESLEK KANUNU
TASLAĞI
Birinci Bölüm
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç ve Kapsam
Madde 1 - (1) Bu Kanunun amacı; Türkiye Turizm Konseyi’nin merkez ve taşra
teşkilatının kurulmasına ve turizm mesleklerinin icra edilmesine yönelik usul ve esasları
düzenlemektir.
(2) Bu Kanun; Türkiye Turizm Konseyi ve turizm personeli mesleklerine kabule,
mesleklerin icrasına, Türkiye Turizm Konseyinin Merkez ve Taşra Teşkilatının kurularak
turizm personeli meslek birimlerinin kuruluşuna, organlarının niteliklerine ve seçimlerine,
organlık niteliğini yitirme hâl ve usullerine, görev ve yetkilerine, çalışma usullerine,
üyeleri ile olan karşılıklı hak ve yükümlülüklerine, gelir ve giderleri ile bütçelerine, Kültür
ve Turizm Bakanlığının mesleğe ilişkin görev ve yetkilerine, meslek kuruluşlarıyla iş
birliğine ve turizm personeli meslek kuruluşlarının Bakanlıkça denetlenmesine ilişkin usul
ve esasları kapsar.
Tanımlar
Madde 2 - Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Bakanlık: Kültür ve Turizm Bakanlığını,
b) Konsey: Türkiye Turizm Konseyini,
c) Konsey Şubesi: Türkiye Turizm Konseyi Şubesini,
d) Meslek: Turizm mesleklerini, (Konaklama, Yiyecek-İçecek, Seyahat, Rehberlik,
Rekreasyon ve Animasyon, Turizm Eğitimcileri)
1310
e) Plânlar: Turizm Master Planını,
f) Kanun: Turizm Personeli Meslek Kanununu ifade eder.
İkinci Bölüm
Turizm Meslekleri
Mesleğe Kabul
Madde 3 - Türkiye Cumhuriyeti hudutları dâhilinde turizm sektöründe çalışmak
isteyenlerin aşağıda belirtilen diplomalardan birine sahip olmaları şarttır:
a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak (Personel bulunamadığı haller hariç).
b) Türkiye’de turizm öğrenimi aldığını gösteren (Turizm eğitimi veren lise, turizm ön
lisans, turizm lisans ve turizm lisansüstü eğitimi) veya Y.Ö.K tarafından denkliği kabul
edilen yabancı ülkelerdeki turizm eğitimi veren okullardan alınan diplomalara sahip
olmak.
Mesleğin icrası, turizm konseyi meslek birimine üyelik ve meslek sicilleri
Madde 4 - Kanun, Türkiye’de turizm sektöründeki işletmelerde çalışan tüm personeli ve
çalışanları kapsar.
Madde 5 - Tüm turizm çalışanları, yöneticileri ve eğitimcileri ( Turizm alanındaki lise
öğretmenleri ve akademik personel ) çıkarılacak olan yönetmeliklere göre ikamet ettikleri
bölgedeki Konsey şube meslek birimlerine kayıt olur.
Madde 6 - Mevcut turizm personeli, yöneticileri ve eğitimcileri mezuniyetlerine
bakılmaksızın Konsey şube meslek birimlerine intibak ettirilir. Kanunun yürürlüğe
girmesiyle birlikte sektörde çalışacak olanlar: turizm alanındaki lise, ön lisans, lisans ve
lisansüstü diplomaları ile birlikte bağlı bulundukları Konsey şube meslek birimine kaydını
yaptırmak suretiyle sektörde çalışacaklardır.
Madde 7 - Turizm İl Müdürleri turizm lisans diplomalarına sahip kişilerden, İlçe Turizm
Danışma personeli en az lise düzeyinde turizm diplomasına sahip olan kişilerden atanır.
Madde 8 – Konsey, Bakanlığın il ve ilçelerdeki teşkilatlanması doğrultusunda Konsey
Şubeleriyle teşkilatlanır. Konsey Şubeleri Meslek Birimleri Başkanları dört yılda bir
yapılacak olan seçimlerle bağlı oldukları meslek birimi içinden belirlenir.
Madde 9 – Konsey Şube Üyeleri: Turizm Personeli Meslek Birimi başkanları ( Konaklama
Personeli Meslek Birimi Başkanı , Yiyecek-İçecek Bölümü Meslek Birimi Başkanı,
Seyahat Acenteleri Personeli Meslek Birimi Başkanı, Turist Rehberleri Meslek Birimi
Başkanı ( Oda Başkanı veya Temsilcisi ), Rekreasyon ve Animasyon İşletmeleri Meslek
Birimi Başkanı, Turizm eğitimcileri ( üniversitelerdeki öğretim elemanları ve liselerdeki
öğretmenler ), Meslek Birimi Başkanı ve Konsey Şube Başkanı’ndan; ilçelerde
Kaymakam, illerde: İl Kültür ve Turizm Müdürü’nden oluşur. Konsey şubelerinde
1311
başkanın olmadığı durumlarda yerine vekâleten turizm eğitimcileri meslek birimi başkanı
başkan yardımcısı sıfatıyla toplantılara başkanlık eder. Kararlar oy çokluğu ile alınır.
Kararların alınması sırasında oyların eşit olması halinde başkanın oyu 2 ( iki ) sayılır.
Madde 10 - Konsey şubeleri meslek birimleri başkanları dört yılda bir toplanarak
aralarından her meslek birimi için mesleği temsilen bir konsey üyesi seçer. Türkiye Turizm
Konseyi başkanı Kültür ve Turizm Bakanı’dır. Bakan’ın bulunmadığı toplantılarda Kültür
ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı toplantılara başkanlık eder. Kararlar oy çokluğu ile alınır.
Kararlarda oyların eşit olması halinde başkanın oyu 2 (iki) sayılır. Türkiye Turizm
Konseyi’nin merkezi Ankara’dır.
Madde 11 - Konsey şubeleri, bölgelerindeki turistik ürünün kaynağı olan tarihi turizm
varlıklarının, doğal turizm varlıklarının ve kültürel turizm varlıklarının envanterini ortaya
çıkarır, bu turizm varlıklarının korunması ve geliştirilmesiyle ilgili tedbirleri saptar,
planları, projeleri hazırlar ve bunları Konsey aracılığıyla Bakanlığın onayına sunar.
Madde 12 - Konsey, Bakanlık tarafından onaylanan Planların uygulanmasını konsey
şubeleri vasıtasıyla izler. Tespit ettiği hatalı uygulamaları ilgili mercilere bildirerek gerekli
tedbirlerin alınmasını sağlar.
Madde 13 - Konsey, şubeleri vasıtasıyla sektörde atanma ve yükselme koşulları ile ilgili
kriterleri saptar. Konsey, saptanan bu kriterlere göre oluşan adaylara A (üst kademe), B
(orta kademe), C (alt kademe) yönetici adaylarına ilgili sınavları yapar ve bu sınavlar
sonucunda başarılı bulunan personel ve eğitimcilere yönetici belgelerini verir. Ayrıca
Konsey şube meslek birimleri, sektörde ilgili belgelere göre yöneticilerin atanıp
atanmadığını da düzenli aralıklarla izler.
Madde 14 - Konsey şubeleri bölgelerinde, kullanılamaz halde olan, kültürel değeri ve
çevreyle uyumlu olmayan yapıların yıkılması ile ilgili kararların alınmasını sağlar.
Madde 15 – Konsey, konsey şubeleri vasıtasıyla, sit alanlarında mevcut olan arsa ve
arazilerdeki kaçak yapılanmaların önüne geçilmesi ve buraların turizme kazandırılması,
doğal güzelliği bozmayacak şekilde tesislerin yapılmasının sağlanması, park ve dinlenme
tesisleri gibi alanların rekreatif amaçlarla düzenlenmesinin sağlanarak turizme
kazandırılması konusunda çalışmalar yapar.
Madde 16 – Konsey, konsey şubeleri vasıtasıyla, orman, sit alanı ve çevrenin korunması
ile ilgili tüm kanunların ve yasal düzenlemelerin uygulanmasını izler. Kanunlara ve yasal
düzenlemelere aykırı durumlarda ilgili mercilere başvurarak gerekli tedbirlerin alınmasını
sağlar. Turizmi etkileyen çeşitli yasal düzenlemeler ve uygulamalar arasındaki çelişkileri
tespit eder. Bu çelişkilerin ortadan kaldırılması ile ilgili planlar ve projeler hazırlayarak
Konsey vasıtasıyla Bakanlığa sunar.
Madde 17 - Konsey, milli turizm politikalarının geliştirilmesine yardımcı olur. Türkiye’nin
çıkarlarına uygun politikalar geliştirerek Bakanlığa sunar.
1312
Madde 18 - Konsey, merkez ve taşra teşkilatı ile birlikte, turizm alanındaki AR-GE
çalışmalarını turizm bilim insanlarına yaptırır. Bu çalışmaları ayni ve nakdi olarak
destekleyerek Türkiye turizminin ve turizm bilim alanının gelişmesine katkıda bulunur.
Madde 19 - Konsey, dövizin Türkiye’de kalmasını sağlayacak ulusal tur operatörlüğü
firmalarının kurulmasına öncülük eder.
Madde 20 - Konsey, turizm işletmelerinin belgelendirilmesi kriterlerini belirleyerek
Bakanlığın onayına sunar ve turizm işletmelerinin kendilerine verilen belgelere uygun
hareket edip etmediğini izler.
Madde 21 - Bakanlığa personel alım kriterlerinin saptanmasında Konseyin görüşü alınır.
Madde 22 - Konsey, turizm sektörünün finansal, yasal ve diğer sorunlarını belirleyerek
çözümler geliştirir. Bu konuda, sektör ve Bakanlık başta olmak üzere, ilgili Bakanlık ve
kuruluşlar arasında koordinasyon görevi yapar.
Madde 23 - Konsey, turizm sektöründe çalışan personelin şikâyetlerini inceleyerek, gerekli
tedbirleri almak suretiyle sektörde çeşitli kollarda faaliyet gösteren işletmelerin uyum
içerisinde çalışmasını sağlar.
Madde 24 - Konsey, konsey şubeleri vasıtasıyla turizm sektöründeki işletmelerde çalışan
personelle ilgili gelen şikâyetleri değerlendirerek meslek birimi disiplin kuruluna sevk eder
ve haklarında gerekli işlemlerin uygulanmasını sağlar.
Madde 25 - Konsey ve taşra teşkilatı her ay toplantı yapar. Gerektiği hallerde olağanüstü
toplanır.
Madde 26 - Konsey Merkez ve taşra teşkilatının bütçeleri Kültür ve Turizm Bakanlığı
tarafından sağlanır.
Madde 27 – Konsey, merkez ve taşra teşkilatı, kendi görev alanlarındaki sorunları çözerek
karara bağlamak suretiyle standartlar oluşturur. Sektörün bu standartlara uygun olarak
hareket edip etmediğini denetler.
Madde 28 – Türkiye Turizm Konseyi, Türkiye’nin tanıtım stratejisinde kullanacağı uydu
aracılığıyla uluslararası yayın yapan bir turizm televizyon kanalına sahiptir.
1313
Şekil 1. Türkiye Turizm Konseyi Taşra Teşkilatı İşleyiş Şeması
Şekil 2. Türkiye Turizm Konseyi Şeması