Ceza Hükümleri

Transkript

Ceza Hükümleri

BLT: 03/12 [TR]
15.02.2012
____________________________________________
6102 Sayılı
(Yeni) Türk Ticaret Kanunu:
Ceza Hükümleri
____________________________________________
6102 sayılı (Yeni) Türk Ticaret Kanunu, 13.01.2011 tarihinde kabul
edildikten sonra, 14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı RG’de yayımlandı.
Kanun 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecek. Yeni düzenlemeye göre,
birçok durumda, şirket ortakları ve/veya yöneticileri hakkında “idari
para cezası” yanı sıra, “hapis cezası” ve “adli para cezası” verilecek.
Adli para cezası, bir ceza yargılaması gerektirir. Dolayısıyla, bir kez
Cumhuriyet Savcısı ve bir kez Hâkim karşısına çıkmak gerekir. Ayrıca,
süresi içinde ödenmediği takdirde, hapis cezasına çevrilir. Bu cezalar
kişinin Adli Sicil Kaydı’nda da yer alır.
Ataşehir Bulvarı, Gardenya Plaza, No:7/1 K:12 D:77, 34758, Ataşehir İstanbul
T: +90 216 340 67 74 F: +90 216 428 37 19 ǀ e-posta: [email protected]
İÇİNDEKİLER
1. Ticaret unvanı ................................................................................................. 1
a) Kanuna aykırı unvan kullanmak ...................................................................... 1
b) Unvanı kullanmamak veya asmamak ............................................................ 1
c) İşletme devrinde unvanın durumu ................................................................... 2
2. Tescil ve ilan .................................................................................................... 2
a) Tescil yükümlülüğüne uymamak ..................................................................... 2
b) Merkezi yurt dışındaki işletme/şirketlerin durumu ................................ 2
c) Tescile davete uymamak ...................................................................................... 3
d) Tescil için gerçeğe aykırı beyanda bulunmak ............................................ 3
e) Kararlar ve finansal tabloları ilan etmemek .............................................. 4
3. Ticari defterler, finansal tablolar ve diğer belgeler .......................... 4
a) Defter tutma yükümlülüğüne uymamak ...................................................... 4
b) Açılış ve kapanış onaylarını yaptırmamak .................................................. 5
c) Usule aykırı defter tutmak ................................................................................... 5
d) Türkiye Muhasebe Standartları’na uymamak ........................................... 5
e) İnternet sitesi defteri tutmamak....................................................................... 6
f) Hileli envanter çıkarmak ...................................................................................... 7
g) Belgeleri saklama yükümlülüğüne uymamak ............................................ 7
h) Belgeleri ibraz için veri taşıyıcı araçları hazır bulundurmak ............ 8
i) Belgeleri ibraz etmemek........................................................................................ 8
4. Basılı belgeler ve İnternet sitesi ............................................................... 9
a) Basılı belgelere gerekli kayıtları koymamak .............................................. 9
b) İnternet sitesi açmamak ....................................................................................... 9
c) İnternet sitesine gerekli kayıtları koymamak .......................................... 10
d) İnternet sitesine gerekli içeriği usulüne uygun koymamak ............... 10
5. Haksız rekabet .............................................................................................. 11
a) Özel haksız rekabet fiilleri ................................................................................. 11
b) Diğer haksız rekabet suçları............................................................................. 14
6. Kuruluş, sermaye ve bazı özel işlemler ............................................... 14
a) Kurucular beyanında kanuna aykırılık ....................................................... 14
b) İşlem denetçisinin kuruluş raporunda kanuna aykırılık ..................... 15
c) Sermaye hakkında yanlış beyanlar ve ödeme yetersizliği .................. 16
d) Ayni sermaye, işletme veya ayına değer biçmede yolsuzluk.............. 16
e) Diğer özel işlemlerdeki belge ve beyanlarda kanuna aykırılık ........ 17
7. Şirketle işlem yapma ve şirkete borçlanma yasağı ......................... 17
a) Pay sahipleri için....................................................................................................17
b) Yönetim kurulu üyeleri ve yakınları için .................................................... 18
8. Sır saklama ve suç ihbarı .......................................................................... 19
a) Denetçiler için ......................................................................................................... 19
b) Diğer görevliler için .............................................................................................. 20
9. Şirketler topluluğunda raporlar ............................................................ 21
a) Bağlı şirket raporunda kanuna aykırılık .................................................... 21
b) Hakim şirket raporunda kanuna aykırılık ................................................. 22
10. Sonuçlar ve yapılması gerekenler ....................................................... 23
(Yeni) TTK: Ceza Hükümleri
1
1. Ticaret unvanı
a) Kanuna aykırı unvan kullanmak
Ticaret unvanı, TTK, m.41-44 hükümlerine uygun olmalıdır. Ayrıca, unvan
Türkiye’nin herhangi bir yerinde daha önce tescil edilmiş başka bir unvan
ile karışıklığa yol açamaz; bunu önlemek için “ayırt edici ek” kullanılır (TTK,
m.45). Ekler, işletmenin özelliği veya kişilerin kimliğine dair olabileceği gibi
hayali de olabilir. Fakat; (i) gerçeğe aykırı, (ii) kamu düzenine aykırı, (iii)
(tacirin kimliği, işletmenin önemi, genişliği ve finansal durumu hakkında)
üçüncü kişileri yanıltıcı nitelikte olamaz (TTK, m.46/1).
 Suç:
(i)
(ii)
TTK, m.41-44 hükümlerine aykırı unvan kullanmak,
Başka bir unvan ile karışıklığa yol açacak unvan
kullanmak,
(iii) Unvanda; gerçeğe veya kamu düzenine aykırı yahut
üçüncü kişileri yanıltıcı ekler kullanmak.
 Fail:
Gerçek kişi tacir. Şirketlerde; yönetim kurulu üyeleri/müdürler.
 Ceza:
3 ay ilâ 2 yıl arası hapis cezası veya adli para cezası (alt sınır ve
üst sınır yok) (TTK, m.38, 51/2).
 Usul:
Ceza mahkemesinde yargılama yapılır. Şikâyet gerekli değildir.
Hapis cezası veya adli para cezasından ikisinden biri verilir.
Adli para cezası ödenmediğinde hapis cezasına çevrilir. Ceza
b) Unvanı kullanmamak veya asmamak
İşletme/şirket ile ilgili olan; bütün işlemler ticaret unvanı ile yapılır, bütün
senetler ve belgeler bu unvan altında imzalanır (TTK, m.39/1). Ticaret
unvanı, işletmenin/şirketin kolay görülebilecek yerine asılır (TTK, m.39/2).
 Suç:
(i)
(ii)
İşlem, senet veya belgelerde unvan kullanmamak,
Unvanı işletmenin/şirketin kolay görülebilecek bir yerine
asmamak.
 Fail:
 Ceza:
 Usul:
2
BLT: 03/12 [TR]
c) İşletme devrinde unvanın durumu
Ticari işletme devredilmişse, kural olarak, ticaret unvanı da devralana
geçer. Devreden, unvanı devirden hariç tutup sadece işletmeyi
devredebilir. Fakat sadece unvanı devredemez (TTK, m.49).
 Suç:
Unvanı işletmeden ayrı olarak devretmek veya devralmak.
 Fail:
İhlâli gerçekleştiren kişi.
 Ceza:
 Usul:
2. Tescil ve ilan
a) Tescil yükümlülüğüne uymamak
Ticari işletme ve ticaret unvanı, işletme açıldığı günden itibaren 15 gün
içinde ticaret siciline tescil edilir (TTK, m.40/1). İşletmeyi/şirketi temsil
edecek kişilerin imza beyanı notere onaylatılır ve ticaret siciline tescil edilir
(TTK, m.40/2).
 Suç:
(i)
(ii)
İşletmeyi veya unvanı hiç tescil ettirmeme veya süresinde
tescil ettirmemek,
İşletmeyi/şirketi temsil edecek kişilerin noter onaylı
imza beyanını tescil ettirmemek.
 Fail:
Gerçek kişi tacir.
 Ceza:
 Usul:
b) Merkezi yurt dışındaki işletme/şirketlerin durumu
Bu işletmelerin/şirketlerin Türkiye’deki şubeleri, bunların ticaret unvanı
ve temsile yetkili kişilerin imza beyanları, açıldıkları günden itibaren 15
gün içinde ticaret siciline tescil edilir (TTK, m.40/3). Ticaret unvanında
merkezin ve şubenin bulunduğu yerler gösterilir (TTK, m.48/3). Bu şubeler
için yerleşim yeri Türkiye olan tam yetkili bir ticari mümessil atanır (TTK,
m.40/4).
3
 Suç:
(i)
Şubeyi ve ticaret unvanını hiç tescil ettirmemek veya geç
tescil ettirmek,
(ii) Şube ticaret unvanında merkez ve şubenin bulunduğu
yerleri göstermemek,
(iii) Şube için yerleşim yeri Türkiye olan tam yetkili bir
temsilci atayarak imza beyanını tescil ettirmemek veya
bunu geç yapmak.
 Fail:
Gerçek kişi tacir. Şirketlerde; net değil.
 Ceza:
 Usul:
c) Tescile davete uymamak
Ticaret Sicili Müdürü, bir hususun tescili zorunlu tutulduğu halde süresi
içinde tescil istenmemiş olduğunu öğrenirse; ilgiliye bir “davet” gönderir.
Davet üzerine ve davette verilen süre içinde; (i) tescil talebinde bulunmak,
ya da (ii) tescili gereken bir husus olmadığını bildirmek ve varsa belgelerini
sunmak, gerekir (TTK, m.33/2).
 Suç:
Tescile davete rağmen, hareketsiz kalmak (ne tescil talebinde
bulunmak ne de itiraz etmek) veya geç harekete geçmek.
 Fail:
 Ceza:
200 TL ilâ 4.000 TL arası idari para cezası.
 Usul:
Ticaret Sicili Müdürü tarafından verilir (TTK, m.33/2). Ceza
yargılaması yapılmaz, ödenmediğinde hapse çevrilmez, Adli
Sicil Kaydı’na geçmez. Cezaya mahkemede itiraz edilebilir.
d) Tescil için gerçeğe aykırı beyanda bulunmak
Tescil ve kayıt için bulunulan beyanların gerçeğe uygun olması gerekir.
Şayet; beyanda gerçeğe aykırılık varsa ve beyanda bulunan bunu biliyorsa,
ihlâl gerçekleşir (TTK, m.38).
 Suç:
Tescil için bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunmak.
 Fail:
Bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunan.
 Ceza:
 Usul:
BLT: 03/12 [TR]
4
e) Kararlar ve finansal tabloları ilan etmemek
Anonim şirketlerin ve şirketler topluluğunun bazı önemli kararları ve
finansal tabloları, bilanço gününden itibaren 6 ay içinde, Türkiye Ticaret
Sicili Gazetesi’nde ilan edilir ve ayrıca şirketin internet sitesine konur (TTK,
m.524). Bunlar şöyledir:
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
Finansal tablolar,
Yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu,
Kâr dağıtımına ilişkin genel kurul kararı,
Denetçi görüş yazısı (TTK, m.403) ve buna dair genel kurul kararı.
 Suç:
Yukarıdaki ilanları hiç yapmamak, geç veya eksik yapmak.
 Fail:
Finansal tabloları düzenlemekle yükümlü yönetim kurulu
üyeleri.
 Ceza:
200 günden az olmamak üzere adli para cezası (üst sınır yok)
(TTK, m.562/6). Fiil daha ağır bir ceza gerektiriyorsa, o ceza
uygulanır.
 Usul:
3. Ticari defterler, finansal tablolar ve diğer belgeler
a) Defter tutma yükümlülüğüne uymamak
TTK, m.64/1 uyarınca; kanunda sayılan defterlerin eksiksiz tutulması, bu
işin muhasebe standartlarına uygun şekilde yapılması işletmenin/şirketin
durumunu açıkça ortaya koyması, gerekir.
 Suç:
Defterler;
(i) Hiç tutulmamış veya eksik tutulmuşsa,
(ii) Muhasebe standartlarına uygun değilse,
(iii) İşletme/şirketin durumunu açıkça ortaya koymuyorsa.
 Fail:
 Ceza:
(TTK, m.562/1.a). Fiil daha ağır bir ceza gerektiriyorsa, o ceza
uygulanır.
 Usul:
Adli para cezası ödenmediğinde, hapis cezasına çevrilir. Ceza
Adli Sicil Kaydı’nda da yer alır.
5
b) Açılış ve kapanış onaylarını yaptırmamak
TTK, m.64/3 uyarınca, sadece belirli defterler için değil, bütün defterler
için noterde açılış ve kapanış onayı yaptırılır. Şirket kuruluşunda, açılış
onayı ticaret sicil müdürü tarafından da yapılabilir. Açılış onayının ne
zamana kadar yapılacağı, kanunda yoktur. Kapanış onayı ise, müteakip
faaliyet yılının 6. ayı sonuna kadar yapılır. Pay defteri, yönetim kurulu ve
genel kurul karar defterleri gibi, muhasebe ile ilgili olmayan defterler de bu
kapsamdadır (TTK, m.64/4).
 Suç:
Süresi içinde açılış veya kapanış onayı yaptırmamak.
 Fail:
 Ceza:
(TTK, m.562/1.c). Fiil daha ağır bir ceza gerektiriyorsa, o ceza
uygulanır.
 Usul:
c) Usule aykırı defter tutmak
Defterlere girilecek kayıtları; “eksiksiz”, “doğru”, “zamanında” ve “düzenli”,
olmalıdır (TTK, m.65/2). Deftere girilmiş olan bir kayıt çizilecek veya
değiştirilecek ise; (i) eski kaydın içeriği anlaşılamaz hale getirilmemeli, ve
(ii) değişiklik tarihi belirsiz hale getirilmemelidir (TTK, m.65/3).
 Suç:
(i)
Bir kayıt deftere geç girilmişse,
(ii) Bir kayıt deftere eksik, yanlış veya düzensiz girilmişse,
(iii) Defterdeki bir kayıt, eski kaydı anlaşılmaz veya değişiklik
tarihini belirsiz hale getirecek şekilde, değiştirilmiş veya
çizilmişse.
 Fail:
 Ceza:
(TTK, m.562/1.d). Fiil daha ağır bir ceza gerektiriyorsa, o ceza
uygulanır.
 Usul:
d) Türkiye Muhasebe Standartları’na uymamak
Ticari defterler ile (münferit ve konsolide) finansal tablolar, Türkiye
Muhasebe Standartları Kurulu tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe
Standartları’na ve bunların yorumlarına uygun şekilde tutulur (TTK, m.88).
BLT: 03/12 [TR]
6
Bu kurallara dair TTK hükümleri 01.01.2013 tarihinde yürürlüğe girecektir
(TTK, m.1534/2).
 Suç:
Türkiye Muhasebe Standartları’na uymamak.
 Fail:
 Ceza:
100 ilâ 300 gün arasında adli para cezası (TTK, m.562/2). Fiil
daha ağır bir ceza gerektiriyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
e) İnternet sitesi defteri tutmamak
TTK, m.1524/6’de, uygulamada “isimsiz defter” veya “internet sitesi defteri”
diye adlandırılan, ayrı bir defter tutulması öngörülmüştür. Buna göre,
internet sitesinin bilgi toplumu hizmetlerine ayrılan bölümünde
yayımlanan içerik, ayrıca basılı hale getirilir ve TTK, m.82 uyarınca
saklanır. Basılan bu içerik, tarih ve saat gösterilerek noter tarafından
onaylanmış bir deftere sıra numarası altında yapıştırılır. Sonradan internet
sitesindeki içerikte bir değişiklik yapılmışsa, aynı işlem bu değişiklik için de
tekrarlanır.
İnternet sitesi ile ilgili bazı yükümlülük ihlâlleri suç olarak belirlenmiştir
(TTK, m.562/12). Bunlar ilerde ayrıca açıklanmıştır (Bkz. No.4). Burada,
diğer yükümlülükler yerine getirildiği ve TTK, m.562/12 kapsamına giren
bir suç bulunmadığı halde, “sadece TTK, m.1524/6 kapsamındaki
yükümlülük ihlâlinin bir suç olup olmadığı” açıklanmaktadır.
TTK, m.1524/6, ceza hükümleri açısından, üç noktada “oldukça karmaşık”
bir düzenlemedir:
(i)
TTK, m.1524/6’ya aykırılık, TTK, m.1524’te sayılan diğer ihlâllerin
aksine, TTK, m.562/12 kapsamına giren bir suç değildir.
(ii) TTK, m.1524/6’nın ilk cümlesi ile TTK, m.82’ye atıf yapılması, bu
durumun “belgeleri saklama yükümlülüğüne uymamak” (Bkz. No.3/g)
suçu kapsamına alındığı izlenimi uyandırmaktadır.
(iii) TTK, m.1524/6’nın ikinci cümlesi ile konulan yükümlülük, durumun
“defter tutma yükümlülüğüne uymamak” (Bkz. No.3/a) kapsamına
alındığı izlenimi uyandırmaktadır.
Tekrar belirtelim ki, belgeleri saklama yükümlülüğüne uymamak ile defter
tutma yükümlülüğüne uymamak suçlarının cezası aynıdır.
Diğer taraftan, saklanması gerekli pek çok belgenin, basılı format yerine
elektronik formatta saklanabilmesine izin verilmiştir. Buna göre:
(i)
Açılış ve ara bilânçoları, finansal tablolar ve topluluk finansal
tabloları elektronik formatta saklanamaz (TTK, m.82/3).
(ii)
7
(Yukarıda sayılanlar dışındaki) ticari defterler, envanterler, açılış ve
ara bilânçoları, yıllık faaliyet raporları, alınan ve gönderilen ticari
mektuplar, yapılan kayıtların dayanağı olan belgeler, elektronik
formatta saklanabilir (TTK, m.82/1).
Eğer ticari defterler elektronik formatta saklanabiliyorsa, yine bir ticari
defter olan internet sitesi defterinin de elektronik ortamda saklanabileceği
ileri sürülebilir. Fakat defterin “tutulması” ile “saklanması” başka şeylerdir.
TTK, m. 1524/6’nın ilk cümlesi belgelerin saklanması ile ilgili iken, ikincisi
cümlesinde ayrıca bir defterin tutulması öngörülmüştür.
Diğer taraftan, TTK, m. 1524/6 uyarınca tutulacak defterde yer alacak
içerik oldukça geniştir. Hem elektronik ortamda saklanamayacak belgeleri
(TTK, m.82/3) hem de saklanabilecek belgeleri (TTK, m.82/1) kapsar.
Ayrıca, TTK, m.82/1-3’te belirtilmeyen geniş bir içeriği de, yine kapsar
(TTK, m.1524/1).
f) Hileli envanter çıkarmak
Envanter, işletmenin açılışında ve bundan sonra da her faaliyet dönemi
sonunda çıkarılır (TTK, m.66/1-2). Burada, “varlıklar” ile “borçlar” eksiksiz
ve doğru şekilde sayılır, değerleri tek tek gösterilir (TTK, m.66/1).
 Suç:
(i)
(ii)
Envanteri hiç çıkarmamak veya geç çıkarmak,
Envanterde, varlıklar ve borçları eksik veya yanlış
göstermek.
 Fail:
 Ceza:
(TTK, m.562/1.e). Fiil daha ağır bir ceza gerektiriyorsa, o ceza
uygulanır.
 Usul:
g) Belgeleri saklama yükümlülüğüne uymamak
TTK, m.64/2 uyarınca, işletmenin/şirketin gönderdiği ve aldığı basılı veya
elektronik her türlü belge saklanır. Saklama, 10 yıl süre ile (TTK, m.82/5)
yazılı, görsel veya elektronik ortamda yapılır (TTK, m.64/2).
 Suç:
Gönderilen veya alınan basılı veya elektronik bir belgeyi
saklamamak.
 Fail:
 Ceza:
(TTK, m.562/1.b). Fiil daha ağır bir ceza gerektiriyorsa, o ceza
uygulanır.
8
BLT: 03/12 [TR]
 Usul:
h) Belgeleri ibraz için veri taşıyıcı araçları hazır bulundurmak
Şayet saklanması gereken belgeler görüntü vb. bir veri taşıyıcı aracılığıyla
ibraz edilebiliyorsa, bunların okunabilmesi için gereken yardımcı araçlar
hazır bulundurulur. Gerektiğinde bu belgeler bastırılır ve öyle ibraz edilir
(TTK, m.86).
 Suç:
Gerekli veri taşıyıcı araçları hazır bulundurmamak veya (talep
edilmişse) elektronik belgeleri bastırmamak.
 Fail:
 Ceza:
(TTK, m.562/1.f). Fiil daha ağır bir ceza gerektiriyorsa, o ceza
uygulanır.
 Usul:
i) Belgeleri ibraz etmemek
Şirketlerin işlemleri, yayımlanacak tüzük hükümlerine göre, “bakanlık
denetçileri” tarafından denetlenir (TTK, m.210/1). Tutulması ve saklanması
zorunlu olan defterler, kayıtlar ve belgeler bu kapsamdadır. Bu kayıt ve
belgelerin bazıları başka bir şirkete de ait olabilir. Bunlar denetçilere
eksiksiz şekilde ibraz edilmeli, onlara zorluk çıkarılmamalıdır (TTK,
m.562/4).
 Suç:
(i)
(ii)
Denetçilerin istediği belgeleri hiç ibraz etmemek veya
eksik ibraz etmek,
Denetçilerin görevlerini yapmasını engellemek.
 Fail:
Yönetim kurulu üyeleri/müdürler.
 Ceza:
3 ay ilâ 2 yıl arası hapis cezası (TTK, m.562/4). Fiil daha ağır bir
cezayı gerektiriyorsa, bu ceza uygulanır.
 Usul:
Ceza Adli Sicil Kaydı’nda da yer alır.
9
4. Basılı belgeler ve İnternet sitesi
a) Basılı belgelere gerekli kayıtları koymamak
İşletme/şirketle ilgili kullanılan bütün kağıt ve belgelerde; sicil no, ticaret
unvanı, merkez, internet adresi ve numarası, gösterilir. Ayrıca, anonim ve
limited şirketlerde; taahhüt edilen ve ödenen sermaye, yönetim kurulu
başkan ve üyeleri, müdürler ve yöneticilerin ad ve soyadları, gösterilir
(TTK, m.39/2).
 Suç:
Kağıt ve belgelerde gerekli bilgileri göstermemek.
 Fail:
 Ceza:
 Usul:
b) İnternet sitesi açmamak
TTK, m.1524 uyarınca, her anonim ve limited şirket bir internet sitesi
açmak zorundadır. Halen bir internet sitesine sahip olan şirketler ise, bu
sitenin bir bölümünü “bilgi toplumu hizmetlerine özgülemek” zorundadır.
Bu, şirketin işleri ve işleyişiyle ilgili önemli sayılan hususların sitede ilan
edilmesi ve/veya bu hususlara ait belgelerin siteye konulması demektir. Bu
yükümlülüğe aykırılık ise ayrıca suç olarak tanımlanmıştır.
Bu yükümlülüğün en geç ne zamana kadar yerine getirilmesi gerektiği ve
ihlâlin hangi tarihten itibaren suç sayılacağı, TTK, m.562/12, 1524 ve
1534/1’de karmaşık düzenlenmiştir. İnternet sitesi ile ilgili yükümlülüğün
01.07.2013 tarihinde yürürlüğe gireceğini (TTK’nın yürürlüğe girmesinden
itibaren bir yıl sonra (TTK, m.1534/1)), yükümlülük ihlâlinin ise
01.10.2013 tarihinden itibaren suç sayılacağını (yükümlülüğün yürürlüğe
girmesinden itibaren 3 ay içinde (TTK, m.562/12)), kabul etmek gerekir.
 Suç:
01.10.2013 tarihine kadar internet sitesi açmamak veya mevcut
sitenin belli bir bölümünü bilgi toplumu hizmetlerine
özgülememek.
 Fail:
Yönetim kurulu üyeleri/müdürler..
 Ceza:
6 aya kadar hapis cezası (alt sınır yok) ve 100 gün ilâ 300 gün
arası adli para cezası (TTK, m.562/12). Fiil daha ağır bir ceza
gerektiriyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
Hem hapis hem de adli para cezası verilir. Adli para cezası
ödenmezse hapis cezasına çevrilir. Cezalar Adli Sicil Kaydı’nda
10
BLT: 03/12 [TR]
yer alır.
c) İnternet sitesine gerekli kayıtları koymamak
İnternet sitesinde yayımlanacak içerik TTK, m.1524/1’de sayılmıştır. Bu
hükümden bağımsız olarak, internet sitesinde bazı kayıtların bulunması
ayrıca zorunlu kılınmış ve bu yükümlülüğü ihlâl suç olarak belirlenmiştir.
Buna göre, internet sitesinde; sicil no, ticaret unvanı, merkez, taahhüt
edilen ve ödenen sermaye, yönetim kurulu başkan ve üyeleri, müdürler ve
yöneticilerin ad ve soyadları, yayımlanır (TTK, m.39/2).
 Suç:
İnternet sitesinde yukarıdaki bilgileri göstermemek.
 Fail:
 Ceza:
 Usul:
d) İnternet sitesine gerekli içeriği usulüne uygun koymamak
İnternet sitesinin bilgi toplumu hizmetlerine ayrılmış bölümüne konulması
gereken içerik şöyledir (TTK, m.1524/1):
(i)
(ii)
Şirketçe kanunen yapılması gereken ilanlar,
Pay sahipleri ve ortakların menfaatlerini koruyabilmesi ve haklarını
bilinçli kullanabilmesi için görmeleri ve bilmelerinin yararlı olduğu
belge, bilgi ve açıklamalar,
(iii) Yönetim ve müdürler tarafından alınan; rüçhan, değiştirme, alım,
önerilme, değişim oranı, ayrılma karşılığı gibi haklara ilişkin kararlar,
bunlarla ilgili bedellerin nasıl belirlendiğini gösteren hesap dökümü,
(iv) Değerleme raporları, kurucular beyanı, payların halka arz edilmesine
dair taahhütler, bunlara ait teminat ve garantiler, iflâsın ertelenmesi
veya benzeri konulara ilişkin karar metinleri, şirketin kendi paylarını
iktisap etmesi hakkındaki genel kurul ve yönetim kurulu kararları, bu
işlemlerle ilgili açıklama, bilgi ve belgeler.
(v) Birleşme, bölünme, tür değiştirme söz konusu ise, ortakların ve
menfaat sahiplerinin incelemesine sunulan bilgiler, tablolar, belgeler,
sermaye artırımı ve azaltılması dâhil, esas sözleşme değişikliklerine
ait belgeler ve kararlar, imtiyazlı pay sahipleri genel kurulu kararları,
menkul kıymet çıkarılması gibi işlemler için hazırlanan raporlar,
(vi) Genel kurula ait olanlar dâhil her türlü çağrılara ait belgeler, raporlar,
yönetim kurulu açıklamaları,
(vii) Şeffaflık ilkesi ve bilgi toplumu için açıklanması zorunlu bilgiler,
(viii) Bilgi alma kapsamında sorulan sorular ve verilen cevaplar, diğer
kanunlarda pay sahiplerinin veya ortakların aydınlatılması için
öngörülen hususlar,
11
(ix)
Finansal tablolar, kanunen açıklanması gerekli ara tablolar, özel
amaçlarla çıkarılan bilanço ve diğer finansal tablolar, pay ve menfaat
sahiplerinin bilmesi gerekli finansal raporlar, bunların dipnotları ve
ekleri,
(x) Yönetim kurulu yıllık raporu, kurumsal yönetim ilkelerine ne ölçüde
uyulduğuna ilişkin yıllık değerlendirme açıklaması, yönetim kurulu
başkan ve üyeleriyle yöneticilere ödenen her türlü paralar, temsil ve
seyahat giderleri, tazminatlar, sigortalar ve benzeri ödemeler.
(xi) Denetçi, özel denetçi, işlem denetçisi raporları.
(xii) Yetkili kurul ve bakanlıkların konulmasını istedikleri, pay sahiplerini
ve sermaye piyasasını ilgilendiren konulara ilişkin bilgiler.
İnternet sitesinin bilgi toplumu hizmetlerine ayrılan bölümü herkesin
erişimine açıktır. Erişim, ilgili olmak, menfaati olmak gibi hiçbir sınırlama
ve şarta bağlanamaz. Bu ilkenin ihlâli halinde herkes engelin kaldırılması
davası açabilir (TTK, m.1524/3).
Yukarıdaki içerik, konulduğu tarihten itibaren 6 ay (finansal tablolar için 5
yıl) süre ile internet sitesinde kalır; aksi halde hiç konulmamış sayılır (TTK,
m.1524/5).
İnternet sitesine konan bir içerik, ancak kanun ve bu hususta çıkarılacak
yönetmelik hükümlerine uyularak değiştirilebilir (TTK, m.1524/4).
 Suç:
(i)
(ii)
(iii)
(iv)
Gerekli içeriği hiç koymamak ve eksik koymak.
Gerekli içeriği geç koymak veya erken kaldırmak.
Gerekli içeriği usulüne aykırı şekilde değiştirmek.
Gerekli içeriğe erişim için (şifre gibi) sınırlama veya şart
koymak.
 Fail:
 Ceza:
3 aya kadar hapis cezası (alt sınır yok) ve 100 güne kadar adli
para cezası (alt sınır yok) (TTK, m.562/12). Fiil daha ağır bir
ceza gerektiriyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
ödenmezse hapis cezasına çevrilir. Cezalar Adli Sicil Kaydı’nda
da yer alır.
5. Haksız rekabet
a) Özel haksız rekabet fiilleri
Haksız rekabet TTK, m.54’te tanımlanmıştır. Sınırlayıcı olmamak üzere,
haksız rekabet sayılan fiiller, 5 kategoride toplam 23 tane olarak ayrıca
sayılmıştır (TTK, m.55). Dolayısıyla, önemli bir genişleme (mevcut kanunda
10 tane idi) ile, pek çok yeni fiil haksız rekabet kapsamına alınmıştır.
Ayrıca, mevcut kanundaki bazı haksız rekabet fiilleri suç değil iken, yeni
düzenlemedeki 23 fiilin tamamı suçtur. Bunlar şöyledir:
12
BLT: 03/12 [TR]
I.
Dürüstlük kuralına aykırı reklamlar ve satış yöntemleri ile diğer
hukuka aykırı davranışlar ve özellikle;
(i)
Başkalarını veya onların mallarını, iş ürünlerini, fiyatlarını,
faaliyetlerini veya ticari işlerini yanlış, yanıltıcı veya gereksiz yere
incitici açıklamalarla kötülemek,
Kendisi, ticari işletmesi, işletme işaretleri, malları, iş ürünleri,
faaliyetleri, fiyatları, stokları, satış kampanyalarının biçimi ve iş
ilişkileri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklamalarda bulunmak
veya aynı yollarla üçüncü kişiyi rekabette öne geçirmek,
Paye, diploma veya ödül almadığı hâlde bunlara sahipmişçesine
hareket ederek müstesna yeteneğe malik bulunduğu zannını
uyandırmaya çalışmak veya buna elverişli doğru olmayan meslek
adları ve sembolleri kullanmak,
Başkasının malları, iş ürünleri, faaliyetleri veya işleri ile
karıştırılmaya yol açan önlemler almak,
Kendisini, mallarını, iş ürünlerini, faaliyetlerini, fiyatlarını, gerçeğe
aykırı, yanıltıcı, rakibini gereksiz yere kötüleyici veya gereksiz yere
onun tanınmışlığından yararlanacak şekilde; başkaları, malları, iş
ürünleri veya fiyatlarıyla karşılaştırmak ya da üçüncü kişiyi benzer
yollardan öne geçirmek,
Seçilmiş bazı malları, iş ürünlerini veya faaliyetleri birden çok kere
tedarik fiyatının altında satışa sunmak, bu sunumları reklamlarında
özellikle vurgulamak ve bu şekilde müşterilerini, kendisinin veya
rakiplerinin yeteneği hakkında yanıltmak; şu kadar ki, satış fiyatının,
aynı çeşit malların, iş ürünlerinin veya faaliyetlerinin benzer hacimde
alımında uygulanan tedarik fiyatının altında olması hâlinde
yanıltmanın varlığı karine olarak kabul olunur; davalı, gerçek tedarik
fiyatını ispatladığı takdirde bu fiyat değerlendirmeye esas olur,
Müşteriyi ek edimlerle sunumun gerçek değeri hakkında yanıltmak,
Müşterinin karar verme özgürlüğünü özellikle saldırgan satış
yöntemleri ile sınırlamak,
Malların, iş ürünlerinin veya faaliyetlerin özelliklerini, miktarını,
kullanım amaçlarını, yararlarını veya tehlikelerini gizlemek ve bu
şekilde müşteriyi yanıltmak,
Taksitle satım sözleşmelerine veya buna benzer hukuki işlemlere
ilişkin kamuya yapılan ilanlarda unvanını açıkça belirtmemek, peşin
veya toplam satış fiyatını veya taksitle satımdan kaynaklanan ek
maliyeti Türk Lirası ve yıllık oranlar üzerinden belirtmemek,
Tüketici kredilerine ilişkin kamuya yapılan ilanlarda unvanını açıkça
belirtmemek veya kredilerin net tutarlarına, toplam giderlerine,
efektif yıllık faizlerine ilişkin açık beyanlarda bulunmamak,
İşletmesine ilişkin faaliyetleri çerçevesinde, taksitle satım veya
tüketici kredisi sözleşmeleri sunan veya akdeden ve bu bağlamda
sözleşmenin konusu, fiyatı, ödeme şartları, sözleşme süresi,
müşterinin cayma veya fesih hakkına veya kalan borcu vadeden önce
ödeme hakkına ilişkin eksik veya yanlış bilgiler içeren sözleşme
formülleri kullanmak.
(ii)
(iii)
(iv)
(v)
(vi)
(vii)
(viii)
(ix)
(x)
(xi)
(xiii)
II.
Sözleşmeyi ihlale veya sona erdirmeye yöneltmek; özellikle;
13
(i)
Müşterilerle kendisinin bizzat sözleşme yapabilmesi için, onları
başkalarıyla yapmış oldukları sözleşmelere aykırı davranmaya
yöneltmek,
(ii) Üçüncü kişilerin işçilerine, vekillerine ve diğer yardımcı kişilerine,
hak etmedikleri ve onları işlerinin ifasında yükümlülüklerine aykırı
davranmaya yöneltebilecek yararlar sağlayarak veya önererek,
kendisine veya başkalarına çıkar sağlamaya çalışmak,
(iii) İşçileri, vekilleri veya diğer yardımcı kişileri, işverenlerinin veya
müvekkillerinin üretim ve iş sırlarını ifşa etmeye veya ele geçirmeye
yöneltmek,
(iv) Onunla kendisinin bu tür bir sözleşme yapabilmesi için, taksitle satış,
peşin satış veya tüketici kredisi sözleşmesi yapmış olan alıcının veya
kredi alan kişinin, bu sözleşmeden caymasına veya peşin satış
sözleşmesi yapmış olan alıcının bu sözleşmeyi feshetmesine
yöneltmek.
III.
Başkalarının iş ürünlerinden yetkisiz yararlanma; özellikle;
(i)
Kendisine emanet edilmiş teklif, hesap veya plan gibi bir iş
ürününden yetkisiz yararlanmak,
(ii) Üçüncü kişilere ait teklif, hesap veya plan gibi bir iş ürününden,
bunların kendisine yetkisiz olarak tevdi edilmiş veya sağlanmış
olduğunun bilinmesi gerektiği hâlde, yararlanmak,
(iii) Kendisinin uygun bir katkısı olmaksızın başkasına ait pazarlanmaya
hazır çalışma ürünlerini teknik çoğaltma yöntemleriyle devralıp
onlardan yararlanmak.
IV.
Üretim ve iş sırlarını hukuka aykırı olarak ifşa etmek; özellikle, gizlice
ve izinsiz olarak ele geçirdiği veya başkaca hukuka aykırı bir şekilde
öğrendiği bilgileri ve üretenin iş sırlarını değerlendiren veya
başkalarına bildiren dürüstlüğe aykırı davranmış olur.
V.
İş şartlarına uymamak; özellikle kanun veya sözleşmeyle, rakiplere de
yüklenmiş olan veya bir meslek dalında veya çevrede olağan olan iş
şartlarına uymayanlar dürüstlüğe aykırı davranmış olur.
VI.
Dürüstlük kuralına aykırı işlem şartları kullanmak. Özellikle yanıltıcı
bir şekilde diğer taraf aleyhine;
(i)
Doğrudan veya yorum yoluyla uygulanacak kanuni düzenlemeden
önemli ölçüde ayrılan, veya
Sözleşmenin niteliğine önemli ölçüde aykırı haklar ve borçlar
dağılımını öngören, önceden yazılmış genel işlem şartlarını
kullananlar dürüstlüğe aykırı davranmış olur.
(ii)
Bu yasaklanan 23 haksız rekabet fiilinden birini “kasten işlemek”, suçtur
(TTK, m.62/1.a). Dolayısıyla, kastın varlığı her olayda araştırılır.
 Suç:
Sayılan fiillerden birini kasten işlemek.
 Fail:
Sayılan fiilleri işleyen kişi. Şirketlerde; “şirket adına hareket
eden veya etmesi gereken organın üyeleri veya ortaklar” (TTK,
14
BLT: 03/12 [TR]
m.63).
 Ceza:
2 yıla kadar hapis (alt sınır yok) veya adli para cezası (alt ve üst
sınır yok) (TTK, m.62). Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir
suç sayılıyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
Ceza mahkemesinde yargılama yapılır. Şikâyete bağlıdır. Hapis
cezası veya adli para cezasının ikisinden biri verilir. Adli para
cezası ödenmediğinde hapis cezasına çevrilir. Ceza kişinin Adli
Sicil Kaydı’nda yer alır.
b) Diğer haksız rekabet suçları
Yukarıda sayılanlar dışında, başka bazı fiiller de suç olarak belirlenmiştir
(TTK, m.62). Buna göre:
 Suç:
Aşağıdakilerden birini “kasten işlemek”, suçtur (TTK, m.62/1.a):
(i)
Kendi icap ve tekliflerinin rakiplerininkine tercih
edilmesi için kişisel durumu, ürünleri, iş ürünleri, ticari
faaliyeti ve işleri hakkında kasten yanlış veya yanıltıcı
bilgi vermek,
(ii) Çalışanları, vekilleri veya diğer yardımcı kimseleri,
çalıştıranın veya müvekkillerinin üretim veya ticaret
sırlarını ele geçirmelerini sağlamak için aldatmak,
(iii) Çalıştıranlar veya müvekkillerden, işçilerinin veya
çalışanlarının ya da vekillerinin, işlerini gördükleri sırada
cezayı gerektiren bir haksız rekabet fiilini işlediklerini
öğrenip de bu fiili önlememek veya gerçeğe aykırı
beyanları düzeltmemek.
 Fail:
Sayılan fiilleri işleyen kişi. Şirketlerde; “şirket adına hareket
eden veya etmesi gereken organın üyeleri veya ortaklar” (TTK,
m.63).
 Ceza:
2 yıla kadar hapis (alt sınır yok) veya adli para cezası (alt ve üst
sınır yok) (TTK, m.62). Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir
suç sayılıyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
Ceza mahkemesinde yargılama yapılır. Şikâyete bağlıdır. Hapis
cezası veya adli para cezasının ikisinden biri verilir. Adli para
cezası ödenmediğinde hapis cezasına çevrilir. Ceza kişinin Adli
Sicil Kaydı’nda yer alır.
6. Kuruluş, sermaye ve bazı özel işlemler
a) Kurucular beyanında kanuna aykırılık
Anonim şirket kurulurken, kurucular tarafından bir “kurucular beyanı”
imzalanır. Bu beyan; “dürüst bilgi verme ilkesine uygun”, “doğru” ve
“eksiksiz” olmalıdır. Aşağıdaki özel durumlara ait bilgiler, bu beyanda özel
olarak yer almalıdır (TTK, m.349):
(i)
(ii)
(ii)
(iv)
15
Ayni sermaye konuyorsa veya bir ayın veya işletme devralınıyorsa;
(a) verilecek karşılığın uygun olduğu, (b) bunun şirket için gerekliliği
ve yararı, belgeli, gerekçeli ve kesin ifadelerle açıklanır (TTK,
m.349/1).
Kuruculara menfaat tanınıyorsa, bunların neler olduğu, gerekçeli
olarak açıklanır (TTK, m.349/2).
Kimlerin halka arz amacıyla ne miktar pay taahhüt ettiği, bu kişilerin
birbirleri (şirketler topluluğunda ayrıca topluluk) ile ilişkileri,
açıklanır (TTK, m.349/2).
Kuruluşu inceleyen işlem denetçisine ve diğer hizmetlere ödenen
ücretler, emsalleriyle karşılaştırılarak, açıklanır (TTK, m.349/2).
 Suç:
Kurucular beyanının yukarıdaki kurallara aykırı olması.
 Fail:
Kurucular.
 Ceza:
(TTK, m.562/5.a). Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç
sayılıyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
b) İşlem denetçisinin kuruluş raporunda kanuna aykırılık
Anonim şirket kuruluş işlemleri “işlem denetçisi” tarafından denetlenir.
Hazırlanan “kuruluş raporu”, aşağıdaki hususlarda, gerekçeli ve hesap
verme ilkesinin gereklerine uygun olarak açıklanır (TTK, m.351):
(i)
(ii)
Payların tamamının taahhüt edildiği,
Pay bedelleri için öngörülen en az tutarın bankaya yatırıldığı, buna
dair banka mektubunun kuruluş belgeleri arasında olduğu, bu
yükümlülüğün dolanıldığına dair bir belirti bulunmadığı,
(iii) Ayni sermaye veya devralınan ayın veya işletmeye değer biçme için
mahkemece atanan bilirkişiye ait raporun dosyaya sunulduğu,
(iv) Kuruculara tanınan menfaatlerin kanuna uygun olduğu,
(v) Kurucular beyanı ile ilgili açık bir uygunsuzluk, aşırı değerleme ve
işlemlerde görünür bir yolsuzluk bulunmadığı,
(vi) Diğer kuruluş belgelerinin, gerekli noter onayları ve izinlerin mevcut
olduğu.
 Suç:
Kuruluş raporunun yukarıdaki hususlarda eksik, gerekçesiz
veya gerçeğe aykırı olması.
 Fail:
İşlem denetçisi.
 Ceza:
(TTK, m.562/5.b). Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç
 Usul:
16
BLT: 03/12 [TR]
c) Sermaye hakkında yanlış beyanlar ve ödeme yetersizliği
TTK, m.550/1 uyarınca; sermaye tamamen taahhüt edilmediği halde
taahhüt edilmiş gibi gösterenler, karşılığı ödenmediği halde ödenmiş gibi
gösterenler, bu payları üstlenmiş kabul edilir ve pay karşılıkları ile zararı
müteselsilen öderler. Kusurları varsa, “şirket yetkilileri” de bu kişilerin
yanında aynı hükümlere göre sorumlu olur.
TTK, m.550/2 uyarınca; ödeme yeterliği olmayan bir kişi sermaye
taahhüdünde bulunmuşsa, bunu bildiği halde buna onay verenler, söz
konusu borcun ödenmemesinden doğan zarar için tazminat ödemekle
sorumlu olurlar.
Bunun yanı sıra, söz konusu kanuna aykırılıklar, ayrıca suç olarak da kabul
edilmiştir. Bu suçlar, hem anonim şirket (TTK, m.562/9) hem limited şirket
(TTK, m.644/1.d) içindir.
 Suç:
(i)
Sermaye tamamen taahhüt edilmediği halde taahhüt
edilmiş gibi göstermek,
(ii) Sermaye ödenmediği halde ödenmiş gibi göstermek,
(iii) Kişinin ödeme yeterliği olmadığı bilindiği halde sermaye
taahhüdünde bulunmasına onay vermek.
 Fail:
Sayılan fiilleri işleyen kişi.
 Ceza:
3 ay ilâ 3 yıl hapis cezası veya adli para cezası (alt sınır ve üst
sınır yok) (TTK, m.562/9, 644/1.d). Fiil daha ağır bir ceza
gerektiriyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
Hapis veya adli para cezasının ikisinden biri verilir. Adli para
cezası ödenmezse hapse çevrilir. Ceza Adli Sicil Kaydı’nda da
yer alır.
d) Ayni sermaye, işletme veya ayına değer biçmede yolsuzluk
Şirkete ayni sermaye konuyorsa veya bir işletme veya ayın devralınıyorsa,
bunların para ile ifade edilebilmesi için gerçek değerinin belirlenmesi
gerekir. Bunlara emsaline göre yüksek fiyat biçenler, bunların nitelik ve
durumunu farklı gösterenler, başka bir şekilde yolsuzluk yapanlar, bundan
doğan zarar için tazminat ödemekle sorumlu olur (TTK, m.551).
edilmiştir. Bu suçlar, hem anonim şirket (TTK, m.562/10) hem limited
şirket (TTK, m.644/1.d) içindir.
 Suç:
(i)
(ii)
Ayın veya işletmeye emsaline göre yüksek değer biçmek,
Ayın veya işletmenin nitelik veya durumunu farklı
göstermek,
(iii) Sermaye konulacak veya devralınacak
işletmeyle ilgili başka bir yolsuzluk yapmak.
ayın
17
veya
 Fail:
Sayılan fiilleri işleyen kişi.
 Ceza:
3 ay ilâ 2 yıl hapis cezası (TTK, m.562/9, 644/1.d). Fiil daha ağır
bir ceza gerektiriyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
Ceza Adli Sicil Kaydı’nda yer alır.
e) Diğer özel işlemlerdeki belge ve beyanlarda kanuna aykırılık
Kuruluş, sermaye artırımı ve azaltılması, birleşme, bölünme, tür değiştirme
ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili olarak hazırlanan; belgeler,
izahnameler, taahhütler, beyanları ve garantiler, yanlış, hileli, sahte,
gerçeğe aykırı olmamalı, gerçeği saklamamalı, bunlar diğer kanunlara da
(Sermaye Piyasası Kanunu gibi) uygun olmalıdır. Aksi halde, bu aykırılıktan
doğan zararlar için, belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanların,
ayrıca (kusurları varsa) bunlara katılanların, tazminat sorumluluğu vardır
(TTK, m.549).
edilmiştir. Bu suçlar, hem anonim şirket (TTK, m.562/8) hem limited şirket
(TTK, m.644/1.d) içindir.
 Suç:
Sayılan belge veya beyanların; “yanlış”, “hileli”, “sahte”, “gerçeğe
aykırı”, “gerçeği saklayan” nitelikte olması.
 Fail:
(i)
Belgeyi düzenleyen veya beyanı yapan kişi (kurucu,
yönetim kurulu üyesi, müdür, denetçi, vb.).
(ii)
Bunlara katılanlar.
 Ceza:
1 yıl ilâ 3 yıl arası hapis cezası (TTK, m.562/8, 644/1.d). Fiil
daha ağır bir ceza gerektiriyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
Ceza Adli Sicil Kaydı’nda yer alır.
7. Şirketle işlem yapma ve şirkete borçlanma yasağı
a) Pay sahipleri için
Anonim şirket pay sahiplerinin, iştirak taahhüdünden doğan borç dışında,
şirkete borçlanmaları sınırlanmıştır. Bunun dışındaki bir borçlanma şu
kurallara uygun olmalıdır (TTK, m.358):
(i)
(ii)
(iii)
Şirketin işletme konusu gereği yapılan işlemden doğmalı,
Pay sahibinin işletmesi gereği yapılan işlemden doğmalı,
Emsalleri ile aynı veya benzer şartlara tabi tutulmalı.
BLT: 03/12 [TR]
18
 Suç:
Yukarıdaki kurallara aykırı şekilde şirkete borçlanmak.
 Fail:
Şirkete borçlanan pay sahibi.
 Ceza:
(TTK, m.562/5.c). Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç
 Usul:
b) Yönetim kurulu üyeleri ve yakınları için
TTK, m.395/1’de yönetim kurulu üyeleri için genel bir şirketle işlem yapma
yasağı getirilmiş, TTK, m.395/2’de ise daha geniş bir kategorideki “yasaklı
kişiler” ile şirket arasında “belirli işlemler” yapılması yasaklanmıştır.
Yönetim kurulu üyesi, genel kuruldan izin almadan, şirket ile gerek kendisi
adına ve gerekse bir başkası adına (başkasını temsilen) “herhangi bir işlem”
yapamaz. Aksi halde, şirket yapılan işlemin batıl olduğunu ileri sürebilir;
fakat diğer taraf böyle bir iddiada bulunamaz (TTK, m.395/1).
TTK, m.395/2’de kabul edilen “yasaklı kişiler” listesi şöyledir:
(i)
(ii)
Yönetim kurulu üyesi,
Yönetim kurulu üyesinin “yakınları” (alt soy, üst soy, eş, üçüncü
derece dahil kan ve kayın hısımları [Kan hısımları: çocuk, torun,
anne, baba, dede, nine, kardeş, yeğen, amca, dayı, hala, teyze. Kayın
hısımları: kayınvalide, kayınpeder, kayın, bacanak, baldız, görümce,
kayın vb. çocukları, eşin amcası vb.]) (TTK, m.393),
(iii) Yönetim kurulu üyesi veya yakınlarının ortağı olduğu şahıs şirketi,
(iv) Yönetim kurulu üyesi veya yakınlarının en az %20’sine katıldıkları
sermaye şirketi.
Yasaklı kişiler ile şirket arasında yapılması yasaklanan “belirli işlemler” ise,
şöyledir:
(i)
(ii)
Yasaklı kişiler şirkete nakit veya ayın borçlanamaz,
Şirket yasaklı kişiler için kefalet, garanti veya teminat veremez,
sorumluluk yüklenemez, bunların borçlarını devralamaz.
“Aksi hâlde, şirkete borçlanılan tutar için şirket alacaklıları bu kişileri,
şirketin yükümlendirildiği tutarda şirket borçları için doğrudan takip
edebilirler” (TTK, m.395/2 (son cümle)).
Buna karşılık, bir şirketler topluluğuna dahil şirketler, hakimiyetin hukuka
aykırı kullanılmaması kaydıyla (TTK, m.202), birbirlerine kefil olabilir ve
garanti verebilirler (TTK, m.395/3).
 Suç:
Yukarıdaki kurallara aykırı şekilde şirkete borçlanmak. (Hangi
fiillerin suç sayıldığı belirsiz, farklı yorumlara açık ve kimi
19
zaman çelişkili şekilde düzenlenmiştir).
 Fail:
Yukarıdaki kurallara aykırı şekilde şirkete borçlanan kişi
(Yönetim kurulu üyeleri ve diğer yasaklı kişiler). (Yasaklanan
fiillerden dolayı kimlerin cezalandırılacağı belirsiz, farklı
yorumlara açık ve kimi zaman çelişkili şekilde düzenlenmiştir).
 Ceza:
(TTK, m.562/5.d). Fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç
 Usul:
8. Sır saklama ve suç ihbarı
a) Denetçiler için
Denetçi, işlem denetçisi, özel denetçi ile bunların yardımcı ve temsilcileri,
görevleri sırasında öğrendikleri şirket sırlarını saklamakla yükümlüdür. Bu
sırları izinsiz olarak kullanamazlar (TTK, m.404/1). Denetim bir bağımsız
denetim kuruluşu tarafından yapılıyorsa, yasak denetim şirketinin yönetim
kurulu üyeleri ve çalışanlarını da kapsar (TTK, m.404/3).
Tazminat sorumluluğu: Kasten veya ihmal ile bu yükümlülüğü ihlâl eden
kişiler, bu zarardan dolayı müteselsilen sorumlu olurlar (TTK, m.404/1).
Tazminat sınırı; her denetim için 100.000 TL’dir (hisseleri borsada işlem
gören şirketler için 300.000 TL) (TTK, m.404/2). Bu sorumluluk, sözleşme
ile kaldırılamaz veya daraltılamaz (TTK, m.404/4).
Ceza sorumluluğu: Sır saklama yükümlünü ihlâl, başka bir suç kapsamına
girebilir. Örnek: Sır saklama yükümlülüğünün ihlâli bir “haksız rekabet
suçu” sayılabilir; o zaman bu suça ait ceza verilir.
TTK, m.527 ve 562/7’den farklı olarak (Bkz. No.8/b), denetçiler tarafından
sır saklama yükümlülüğünün ihlâl edilmesi, tek başına bir suç olarak
belirlenmemiştir. Fakat, TTK, m.562’de atıf yapılmasa bile, TCK, m.239
denetçiler için de uygulama alanı olan genel bir ceza hükmüdür.
 Suç:
Görev gereği incelenen defter, bilgi ve belgeler dolayısıyla
öğrenilen şirket sırlarını yetkisiz kişilere vermek veya ifşa
etmek.
 Fail:
İhlâlde bulunan kişi.
 Ceza:
1 yıl ilâ 3 yıl arası hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası
(alt sınır yok) (TCK, m.239/1). Sır yabancıya verilmiş ise ceza
1/3 oranında artırılır (TCK, m.239/3).
 Usul:
Ceza mahkemesinde yargılama yapılır. Şikâyete bağlıdır. Hem
hapis cezası hem de adli para cezası verilir. Adli para cezası
20
BLT: 03/12 [TR]
ödenmediğinde hapis cezasına çevrilir. Ceza kişinin Adli Sicil
Kaydı’nda da yer alır.
Diğer taraftan, denetçilerin görevleri sırasında işlendiğini öğrendikleri
suçlar yükümlülük kapsamında değildir. Aksine, bu suçları saklamak yerine
“ihbar etmeleri” gerekir; etmedikleri takdirde suç işlemiş olurlar (TTK,
m.404/6). Türk Ceza Kanunu’nun 278. maddesine göre; (i) işlenmekte olan
bir suçu, veya (ii) işlenmiş olmakla beraber verdiği neticelerin
sınırlandırılması halen mümkün olan bir suçu, ihbar etmeyen kişi, bir yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Fakat Anayasa Mahkemesi bu maddeyi
iptal etmiş (30.06.2011 tarih ve 2010/52 E. 2011/113 K.), kararın Resmi
Gazete’de yayımlandığı 15.10.2011 tarihinden 6 ay sonra yürürlüğe girmesi
kararlaştırılmıştır.
b) Diğer görevliler için
Denetçiler dışındaki başka kişiler de, görevleri dolayısıyla defter, bilgi ve
belgeleri incelemekle, şirket sırlarına vakıf olabilirler. Yönetim kurulu
üyeleri, müdürler ve bunların görevlendirdiği uzmanlar, bu kişilerden en
önemli olanlardır. Tıpkı denetçiler gibi, bu kişiler de söz konusu sırları
saklamakla yükümlüdür. Aksi halde tazminat sorumlulukları doğar (TTK,
m.527/1).
Sır saklama yükümlülüğünü ihlâl, ayrıca ceza sorumluluğuna da yol açar.
Bu iki şekilde olabilir: Birincisi, bu kişilerin işlendiğini öğrendikleri bir suçu
ihbar etmek yerine saklamalarıdır (TTK, m.527/2). Fakat buna ait TCK,
m.278 Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmiştir. İkincisi ise, doğrudan sır
saklama yükümlülüğünü ihlal, tek başına bir suçtur (TTK, m.562/7). Buna
göre, TTK, m.527’ye aykırı hareket eden kişiler, TCK, m.239 uyarınca
cezalandırılır.
 Suç:
Görev gereği incelenen defter, bilgi ve belgeler dolayısıyla
öğrenilen şirket sırlarını yetkisiz kişilere vermek veya ifşa
etmek.
 Fail:
İhlâlde bulunan kişi.
 Ceza:
1 yıl ilâ 3 yıl arası hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası
(alt sınır yok) (TCK, m.239/1). Sır yabancıya verilmiş ise ceza
1/3 oranında artırılır (TCK, m.239/3).
 Usul:
Ceza mahkemesinde yargılama yapılır. Hem hapis cezası hem
de adli para cezası verilir. Adli para cezası ödenmediğinde hapis
cezasına çevrilir. Ceza kişinin Adli Sicil Kaydı’nda da yer alır.
Buna karşılık, suçun şikâyete bağlı bir suç olup olmadığı açık
değildir. Şikâyete bağlı suçlar için, ancak bir şikâyet olursa
işlem yapılır ve şikâyet geri alındığında dava veya ceza düşer.
Buna karşılık, şikâyete bağlı olmayan suçlardaki durum, tam
tersidir. TCK, m.239 uyarınca bu şikâyete bağlı bir suç iken,
TTK, m.563 uyarınca re’sen takip olunacak bir suçtur.
21
9. Şirketler topluluğunda raporlar
Şirketler topluluğu, yani (ana şirket - yavru şirket) hakim şirket - bağlı
şirket ve bunlar arasındaki ilişkiler, ilk defa ve detaylı hükümlerle
düzenlenmiştir (TTK, m.195-209). Bu hükümlerden biri de, hakim şirket bağlı şirket ilişkilerinin raporlanması hakkındadır (TTK, m.199).
Aşağıdaki durumlarda “hakim şirket” ve “bağlı şirket” söz konusu olur (TTK,
m.195/1):
(i)
Bir şirket, “doğrudan veya dolaylı olarak” diğer şirketin;
(a) oy haklarının çoğunluğuna sahipse, veya
(b) yönetim organının çoğunluğunu seçme hakkına sahipse, veya
(c) kendi oyları + (oy sözleşmesi gibi nedenlerle) diğer ortakların
oyları aracılığı ile oy haklarının çoğunluğuna sahipse,
(ii)
Bir şirket, bir sözleşme gereğince veya başka bir yolla, diğer şirketi
hakimiyeti altında tutabiliyorsa.
“Dolaylı hakimiyet”, bir şirketin diğer şirkete, bir veya daha fazla bağlı
şirket üzerinden hakim olmasıdır (TTK, m.195/3).
Hakim şirket veya bağlı şirket(ler)in “en az biri Türkiye’de ise”, TTK, m.195209 hükümleri uygulanır.
a) Bağlı şirket raporunda kanuna aykırılık
Bağlı şirket yönetim kurulu, faaliyet yılının ilk 3 ayı içinde, bir önceki
faaliyet yılında hakim şirket ve diğer bağlı şirketlerle ilişkiler hakkında bir
rapor hazırlar. Bu rapor, “doğru ve dürüst hesap verme” ilkelerine uygun
olmalıdır (TTK, m.199/2).
Raporda, “hakim şirketin yönlendirmesi ile yapılan” işlemlere dair şu
açıklamalar yer alır (TTK, m.199/1):
(i)
Hakim şirket veya diğer bağlı şirket yararına yapılan ve yapılmaktan
kaçınılan bütün işlemlere dair açıklama,
(ii) Bu işlemlerdeki edim ve karşı edimler,
(iii) Bu işlemlerin yapılma ve yapılmama sebepleri,
(iv) Bu işlemlerin şirket için yararları ve zararları, zarar denkleştirilmiş
ise bunun nasıl yapıldığına dair açıklama.
Ayrıca, aşağıda açıklanan hakim şirket raporu ile ilgili olarak; bağlı
şirketler, çok açık bir haklı sebebin bulunduğunu ispat etmedikçe, bu
amaçla istenen bilgi ve belgeleri hakim şirket uzmanlarına vermekle
yükümlüdürler (TTK, m.199/4).
 Suç:
(i)
(ii)
Bağlı şirket raporu hiç hazırlanmamışsa veya rapor
yukarıdaki ilkelere uygun değilse,
Bağlı şirket, haklı bir sebep olmadığı halde, hakim şirket
raporu için gerekli bilgi ve belgeleri vermekten
kaçınmışsa.
22
BLT: 03/12 [TR]
 Fail:
Yönetim kurulu üyeleri.
 Ceza:
2 yıla kadar hapis (alt sınır yok) ve adli para cezası (alt ve üst
sınır yok) (TTK, m.562/3). Fiil daha ağır cezayı gerektiren
başka bir suç sayılıyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
b) Hakim şirket raporunda kanuna aykırılık
Hakim şirket yönetim kurulu üyelerinden biri “talep etmişse”, yönetim
kurulu başkanı tarafından hazırlatılır ve yönetim kuruluna sunulur. Talep
edilmişse, ayrıca, raporun sonuç kısmı yıllık rapor ve denetleme raporuna
da eklenir. Rapor, özenli ve gerçeği aynen ve dürüstçe yansıtan hesap
verme ilkelerine uygun olmalıdır.
Raporda şu açıklamalar yer alır:
(i)
Bağlı şirketlerin finansal ve malvarlığı durumları ve 3 aylık hesap
sonuçları,
(ii) Hakim şirketin bağlı şirketlerle yaptığı işlemler ve bunların sonuç ve
etkileri,
(iii) Bağlı şirketlerin birbirleri ile yaptığı işlemler ve bunların sonuç ve
etkileri,
(iv) Hakim şirketin ve bağlı şirketlerin, pay sahipleri ve onların yakınları
ile yaptığı işlemler ve bunların sonuç ve etkileri.
 Suç:
Talebe rağmen hakim şirket raporu hiç hazırlanmamışsa veya
rapor yukarıdaki ilkelere uygun değilse.
 Fail:
Yönetim kurulu başkanı.
 Ceza:
2 yıla kadar hapis (alt sınır yok) ve adli para cezası (alt ve üst
sınır yok) (TTK, m.562/3). Fiil daha ağır cezayı gerektiren
başka bir suç sayılıyorsa, o ceza uygulanır.
 Usul:
23
10. Sonuçlar ve yapılması gerekenler
1)
Şirketlerin mevcut işlemleri ve sözleşmeleri üzerinde “gözden
geçirme” yapmaları, “yapılacak işler listesi” oluşturmaları ve bu
liste doğrultusunda gerekli değişiklik ve düzeltmeleri en geç
01.07.2012 tarihinde tamamlamış olmaları gerekiyor.
2)
Yetkin muhasebe ve denetim elemanlarının yanı sıra, yetkin
avukatlarla çalışmak, ceza riskini azaltmak için büyük önem
taşıyor.
3)
Yönetimde, bundan böyle, profesyonel kişiler kullanmak, ayrıca
yöneticiler arasında iş bölümüne gitmek, ceza riskini önemli
ölçüde azaltacaktır.
4)
Yöneticiler için, bundan böyle, mutlaka sorumluluk sigortası
yaptırılmalıdır.
5)
Profesyonel yöneticiler ve hizmet alınan profesyonel uzmanlar
ile yapılan sözleşmelere sorumluluk klozları konulması, büyük
önem taşıyor.
BİLGİ İÇİN:
Dr. Serdar ACAR
[email protected]
T: +90 216 340 67 74
F: +90 216 428 37 19
AÇIKLAMA:
Bu bülten bilgilendirme amaçlıdır. Olaya özgü bir hukukî veya ticarî rapor veya bir
bilimsel inceleme yerine geçmez. Avukat - müvekkil ilişkisi kurmaz. Bültendeki bilgiler
bu tür amaçlar için kullanılmamalıdır. Hazırlayan(lar) veya Büromuz buradaki bilgilerin
kişisel bilgi edinme dışında kullanılmasından dolayı herhangi bir sorumluluk kabul
etmezler. Herhangi bir uyuşmazlık için mutlaka yetkin bir avukata başvurulmalıdır.
Buradaki bilgiler kişiye özel ve kişisel kullanım içindir. Bu bülten iş sağlama veya reklâm
amacıyla hazırlanmamıştır. Yazılı izin olmadıkça, matbaa, fotokopi, elektronik ortam
veya herhangi diğer bir yolla çoğaltılamaz, kopyalanamaz, dağıtılamaz ve para ile
satılamaz. Yapılacak makul sınırlardaki alıntılarda şu URL adresini kaynak göstermek
zorunludur: http://www.acar-akbaba.com/bultenler.htm.
ACAR & AKBABA Avukatlık Bürosu; taşıma hukuku (kara, deniz ve hava), sigorta ve
reasürans hukuku, şirketler hukuku, ekonomik yaptırımlar, icra ve iflâs hukuku, iş
hukuku ve idare hukuku, alanlarında faaliyet gösterir.

Ceza Hükümleri

Transkript

Benzer belgeler

Türk Ceza Kanunu 301.madde ve AB Uygulamaları

Trafik Ceza Sorgulama - EGM gov tr Üzerinden

İlgili Kurum Yazıları için Tıklayınız

Haftalık Düşünce Özgürlüğü Bülteni (Sayı 26/16, 24 Haziran 2016)

Digital Forensics Education in Turkey

ADLİ BİLİMLER DERGİSİ MAKALE ÖZETLERİ

Hemoroid en çok şoförlerde görülüyor

Almanya, Hollanda ve Amerika Birleşik Devletlerinde “Ceza” ve

2014 Yılı Satın Alınan Kitap Listesi