“Türkiye`de Yeni İletişim ve Enformasyon Teknolojilerinin Kullanım

..
r.
~
Avrupa
Birliği
ve Türkiye'de
iletişim Politikalan:
Pazarın Düzenlenmesi, Erişim ve Çeşitlilik
Mi ne Genee l Be k ve Deirdre Kevi n
(D erl ey enler )
ll u rr· uıt · Anur,ı Brrli ğ i
\ ' t'
An~M;ı Univı ·r ~i tt' -;i
t :ır;ıfrnd .ın dl';;tek l l'nnıiş , ;\nk;ır ;ı Ll nin·r<;i(e..,j ll<'ti :;; inı
F.ıklrltc<;i t MJ fr ncLın ı-;nçck J, •:;;ti rilmi -;; t ir.
ı.· ~ .-
..... ~ ··'"' ' "' ·
F
.r,
,..
=
=
:ı
' J'
f
'
f
>f
--
:ı
=
:ı
r.
-,
·' f
::..
r_
1
,_--
'_ )
)O<
r:
T
/ ~
-~
-"f,
;,;.
T
-;- ~
--
<
.-;:·
r
3
T
. ._ ..,...
-'f
_..;
~·
·- · r:
')':
1"
:ı
ll
.J
r
...
t
f
:...
....
1
r
r:
:;
:;
=
.J
::..
:;
= >
:::::...
:;
=
=
".
r:
::ı
c:
=
=
>
r
<
'j
(Ü
::ı
r:
::ı
:..
-J
-· f
J
r:
:ı
:::ı
:..
r:
=
Mutlu Hinark
ı.Ju "') .:ıu pıııcı l'.anat zı- vvıı ıtı ock
ncnder. London: Sage 1Open University.
Masmanidis, C. (2000). Globalisation, De-materialisation and the
New Economy. Athens: Exantas.
Perrons, D. (2002). 'Gendered Division in the New Economy :
Risks and Opportunities' . Geofournal Vol. 56: pp . 271 -280.
Ndlwrlands: Kluwer Academic Publishers.
Reich, R., (2001 ) . Tiıc FIIli/re of S IICCt'ss: Work and Life in the 11 cw
J-:co nonıy , London: Heineman
Rifkin, J. (1995) . Tlıc End of Work.· The Dcclinı· of Global La/ıollr
/orcc and the Vaıun of the Post Market Era. New York: G.P.
l'utnam's .:ınd Sons.
Sleviıı
J. (2000) . The
/nlı'rnet
and Socie ly . Cambridge: Polity Press.
Toffler, /\ . (1980) . The Third Wave. New York : Pan Books.
United Nations Development Project (UNDP), (2001 ). ll ımıarı
Developrnellt tJroject Hepeni 2000.
Wade R.H. (2001). ls Glo lınlisation making world ineome
distrib11tion more equaf? Working Papers series 1 (1) LS.E
Development Studies Institute, London School of Economics,
London. Available online: http:// www .undp.org/
5. Türkiye' de Yeni İletişim ve Enformasyon
Teknolojilerinin
Kullanım
Kültürleri ve
Cinsiyetler Arasındaki Dijital Uçurum
Mutlu Hinark
1.
Giriş
Türkiye'de e nforma syon toplumu söylem i gitgide
çağdaş söylem' dönüşm e kte, yeni enformasyon teknoloji-
lerinin, ö;:e llikle de İntern e t'in kamusal ve ö ze l alanın
dı.>mokr a tikiP ş nı es inde oynayabileceği olas ı
erişim
lt•r, bu tekno lojil e re
toplumsal
Oys a
konusunda varolan
c insi yL' t eşit s izlikleri
neo-libera l politikalar
bilindi ğ i
olumlu ro l-
görnıez dPn
tar af ından
sınıf
ve
gelin erek
aşkınla ş tırılnıaktzıdır.
arasında
i.i zere, Türkiye'de bölge ler
yeni
enformasyon teknolojilerinin kullanpn~ konusunda hem
sınıf hem d e toplumsal cinsiyet temelli eş itsi z fik ilişkileri
si.i regi tme k ted ir.
Türki ye' de e nformas yo n teknoloji leri-
nin kullanını kültürleri konl..ısunda yapı l a cak bir ça lı ş­
eşitsizlik ilişki
mada önce likl e bu
şekilde giderilebileceğine
dair örnek
uygulanıalar
lenmesi ve bu örnek
bulunulması ge rektiği kanısı
konumları
olanlar
itibar i ile
konu
l'lkiıııi.~i
i ll' hu
Huııi.Hd ,ııı
ğı"niıı
eri~inı
\<lt ı s ı
çalışmada ,
Türkiye'de
olanak ları sınırlı
d estekl eyen
l'di ı mi ~ Vl' Sl't; iıeıı
irde-
öze lli kle toplum sa l
kon u sunda
t cı rafı ncLııı kullanınıını
lı ~ nıaları
tir .
ile bu
uygulamaların
üzerinden önerilerde
ağlarının,
bilg isayar v e bilgisayar
ve öri.intülerinin ne
iki te nwl
bazı
STK ça-
o.;i, · iı \('pıuın
iınl'l~ İ/ Pll-.iıılikll'l'iıı soıııı,_-l ,ırı iııt't'ı t •:ııııi~ ­
il k ı
"-..ıd ın
altı ııd ,ı
t \ dcı, · lcırı
ı \ •s tl'kll'ıı\l' ı )t•rıw ­
~L'rçekll·~tirikıı
" İ N ll-:I~i\K T il ·
@l
Itl~
ıvıutıu uın<:ırK tOJ ıvı
.,
.'•'.
&t
i'
];
KADlN PROJESİ: Haydi Kadınlar Bilgisa yar Başına" adlı
eğitim
projesidir. Bu proje ile ilgili bilgi edinmek ve pro-
·ı~-
-P-
'1'
··""t
ÇATOM'larda verilen di ğe r eğitimler de toplumsal etk ileri bakımından incelenmiştir.
Siverek ÇATOM' da ka -
"
dınların yanı sıra genç e rkek lere de bil g isaya r kullanımı
Merkez Şubesinde KADER İstanbul Şube Başkanı ve
-ı
eğitiminin verildiği gözlenmiştir. Bu çalışmada temel
"İNTERAKTİF KADlN
},..
jenin
uygulamasını
Başına"
sayar
adlı
(.'iğdl:'m Aydın
lem
PROJESİ: Haydi Kadınlar Bilgi-
projenin
Belediyesi ile
eğitim pr ogra mına
tekniği
ile
koordin<ısyon
ilt' derinlcml'Sine
miştir. /\yrıca Şişli
len bu
görmek için KADER'in Türkiye'deki
da
görü~ııw gl'fÇf'k le~tiril ­
işbirliği
ile
ger~·ekleştiri­
katılınarak, katılımcı
eğitimin içeriği gözlenmiş
ramına katılan kadınlar
sorumlusu
ve
eğitim
gözprog-
ile görüşmeler yapılmıştır. Aynı
proje kapsamında Ankara'da ODTÜ Mühendislik Fakültesi ile işbirliği içerisinde gerçekleşen bir eğitimin sonuclı
da değerlendirilmiş, KADER'in Ankara Şubesine başvu ­
ru yapan
farklı sınıfiara
mensup
kadınlara
verilen
:;·.
·?
......
-?
,.,~
·~...
f.·[l;-
2. Türkiye'de Yeni İletişim ve Enformasyon
t..f
l
tarafından
CAP
Urfa'nın
Planına"
ba ğ lı
olarak, 1994
nin destek le nm es i ise ikincil planda kalmaktadır.
Bu ilk ÇATOM'da verilen
min
Ç ATOM' da veri le n bilgisayar
dahil
edilmiştir.
so runılul arı,
ab n
ara~tı rm as ına
eğ itııwııi Vl' k;ıdın
gii rli şııw lt>r
kursiyPrlcr ile
y; ıpılmı ştı r.
A V!'l(d
bir
uygulama
aracı
olan
kasyon alt yapısının deregüle edilmesine (serbestleştiril­
mesine) 1990'ların başından itibaren önem vererek, enformasyon
.
i
.
ekonomisinin
gelişmesini
.ll;
ı
"yöndeşme"
maktadır. AB de bu yönelim doğrultusunda telekomüni-
bilgis<:ıyar eği­
ller iki toplum m erkez inin yönetici -
bilgisayar
rJ, ·r i n ll'llll'~i ııe
eğitim i,
yeni
'
(convergence) yöneliminin gerçekleşmesine olanak tanı­
Şanlı
timi ve yine Şanlı Urfa kentine bağlı Siverek il çes indeki
Yeni
il e tişim v e e nformasyotı 'teknolojileri, küresel kapitaliz-
bir gecekondu mahallesi olan Yakubbiye ' d e
kurulmuştur.
i
kapsayacak evrensel hizmet içerikli· kullanım .pratikleri-
il ve ilçel erde
yılında
,,
laşmakta, bu teknolojiterin toplumun _ tüm kesimlerini
ÇATOM, GAP İd a resinin 1992 yılında hazırlattığı "SosEylem
i
l,
Cinsiyet, Sınıf ve Bölgesel Eşitsizi ikierin Çakışması
pratikler, e-yönetim ve e-ticaret uygulamalarında yoğun­
verilen bilgisayar kullanımı eğitimi oluşturmaktadır. İl~
y<:ıl
Teknolojilerin in Kullanım Pratikleri ile Toplumsal
formasyon teknolojilerinin kullanımı olarak tanımladığı
eğitim
daha sonra da
kapsamındaki
geliştirilecektir.
Neo-l ibera l toplum politikaların yeni iletişim ve en-
GAP idaresine mali olarak bağlı Çok Amaçlı To.pl~m
Merkezleri
mında nasıl yaygınlaştırılmalıdır konusunda çeşitli öne-
~·
Anadolu Bölges i Kalkınma" Projesi ile ksışut olarak
Kalkınma Vakfı tarafından
nım kültür ve pratikleri "evrensel hizmet" ilkesi bağla­
riler
f~
Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesinde "Güneydoönce Türkiye
rak, Türkiye' de yeni enformasyon teknolojilerinin kulla-
f
ile ilgili veriler d e toplanmıştır. İkinci STK etkinliğini ise
ğu
olarak her iki alan çalışmasının bulguları karşılaştırıla­
d es tcklenıi ş tir
(Campbell Vl' Konert l Y9H, ayrıc<ı b ki.. bu derlemede
Sinıpson).
Enformasyon Tap:uımı DL·:nya Kongresi (The World
Suınnıit on the lnfcrnıdtinıı Sııciety) Aralık 2003 de
Cenova'da topl <ınnııştır. \ \SlS' e üç fa rklı g~ubuıı katılımı
i·•
'
1
ı
Mutlu Binark ©lo.;
gerçekleşmiştir:
profesyoneller, yönetici ve
arasında
Computerizatiori and Employment in Malays ia"
için bu üç grup
çalışmasında,
kaçınılmaz
tartışılırken,
çalışma
olarak gündeme
gelmiştir. Örneğin 8 Aralık 2003 WSIS
toplantısında
başlıklı
sında
enformasyon toplumu
politikası
görüşü
(2003). Yine
dile
getirilmiştir
zey-Güney ülkeleri,
sındaki ayrıma
kentsel-kırsal
leşme
etkileri toplumsal cinsiyet
gibi, küresel-
yansız değildir
(20'03,
Düşük
ücret
politikası,
sendikaların zayıflatılması,
çevre
ulus
işlerde yoğunlaşma,
aşırı
sermaye hareketle-
rini özendiren serbest bölge vb. yatırım teşvikterinin
göz
ekonomilere ve
yumması
gibi.
kadın emeğinin
Kadın işgücünün
sömürülmesine
işgücü
ve geçici
yetler ve
olarak
bu
şekilde
sınıflar arasında
konumlandırılması
çevre
cinsi-
de yol
Wichterich'in
"Hizmet ekonomisinden kaynaklanan
daki
artış, iş
sarsmamıştır"
cünün
belirttiği
ile, neo-liberal
formasyon toplumu
tı
?]
~ ·
·.r~
;i\'
-~
k..ıynağı
Kadınlar
olarak görülmektedir. Celia Ng de
leqa'd<~ bilgis;:ıyarJ day ;ılı
büro
cLını artı~ının cinsıyl'tl' d,ıvalı i~
i ş lerinde yaş;:ınan
bölümünü
n ,ısıl
gibi küresel-
ayırımını
dünyasının
oluşurken;
yarat-
ve med -
B grubu
sıradan
(2001) .
politikai~rdan
beslenen bir en-
politikası
iktidarın paylaşımında
ve toplumun
dezava ntajlı gruplarını
kapsamamaktadır. Sıralarsak, işsizler, tek ebeveynli aile-
ler, özellikle
liler,
kırsal
yalnız
anneler,
yaşlılar,
yalıtılmış
veya
etnik gruplar, engel-
alanlarda
yaşayanlar,
yeni
~~:?
iletişim
~:::
gusunun birbirine
diğer
hizmE>t",
iş g ü­
ve enformasyon teknolojilerine
koşut
giden pratiklerinde ihmal edilen
husus da "evrensel hizmet" ilkesidir. "Evrensel
c0ğrafi
yerlerinden
b<Jğım sız
lwr kesiminin güvenilir enformasyon
M;:ı ­
me
istih
Vt>
kullanma
olarak toplumun
kayn;:ıklarınzı eriş­
hakkı şeklinrle açıkl<1nzıbilir.
gerek \VSIS 2003
venidt'n
erişemeyenleri
oluşturmaktadır. Üstelik küreselleşme ve yöndeşnıe ol-
bir
dağılımını
ucuz ve esnek
altını çizdiği
A grubu, siyasetin, finans
sıradan insanları
;, ı
kadın istihdamın­
ve gelirdeki toplumsal cinsiyet
(2003, s.77).
gibi
ücretli çevrimiçi faaliyetler-
A ve, B grubu
küresel seçkinlerinden
:-~
varolan dijital uçurumun pe-
açmaktadır.
arasında
•c
..l'
kişmesine
insanlar
Dolayısı
J";
·.~ '
~·
işgücü
veznedarları, szınt­
satış/rezervasyon elemanları
düşük
oluşmaktadır
~ !
~~ ~
kayıt dışı
nitelikli,
insanlardan
~1
s.17):
düşük
maktadır:
yanın
ı
leşmenin
veri girenler, banka
2003, s.83). Ib Bondejberg'in
mevcut uçuru-
çektiği
tekrar
de istihdam edilmektedir." (Ng'den aktaran Wichterich
bildirgede Ku-
ma da dikkat çekilm iştir.
Christa Wichterich'in de dikkat
kalıplaşmış,
daha ileri bir kutuptaşınanın doğduğunu saptar:
olarak
nüfus ile bölgeler ara-
arasındaki
ve cinsiyetler
olmasıyla
dahil
ral operatörl eri ya da bilet
öncelikli
olarak benimsenmesi
aynı
ve enformasyon teknolojilerin
bir deyişle kol gücü ve düşünsel emek ara-
"Kadınların çoğu,
bildirgede toplumsal adalet
kalkınmanın
yaşamına
işleri, diğer
Civil Society Declaration to the World Summit on the
ve insan merkezli sürdürülebilir
iletişim
yeni
adlı
edici faaliyetler ile kamu yönetimi ya da organi zasyon
"Shaping Information Socities for Human Needs'
Information Society"
"The Descent of New Technology:
yaygınlaştırılması
dijital uçurum konusu da
alınan
incelediği
dünyada enfor-
politikaların tanımlanması
ortak
ürettiğini
küreselleşen
ile STK'lar. WSIS 2003'de
masyon toplumunun
uygulayıcılar
plcıtformuııda
gert'kSt'
Bll nedenl e
.\B'ııiıı
enfor-
masnııı tlıpluıııu L:ısJrıını t rı rtışııı.ıl<~rı:ıcLı l' ~iliııı cı l<~ııııı ' f!.
i
Mu tlu Binark
@l
165
ı
;:
~
·l
j
da,
sağ lık alanında,
toplumsa l olarak
yaşlılara
öze llikl e
yönelik
de zav antajlı konuında
gruplara yönelik olarak
~t
.
b ak ım,
~
olan birey ve
~~
~
t ele-çalışına
ile e-devlet vb. uygulamaları kamu hi zmeti ilkesi çerçevesi nde gün d eme
getirilme ktedir. Tecimsel(leştirilmiş), (küresel) pazar
yöneliml i ve
loj ileri
k ,;
~
ı~
se rbes t(leştirilmi ş )
politikası
yeni enformas yo n te knoile kamu hi z meti çerçeves inde tanımla­
nan evrensel hi zmet ilkes inin
li
~~·
~~&'-·
çatıştığı ortadadır.
ı"!i,
·J't
..
-t"-
Türkiye' de gerek d ev let politikalarında, gerekse sermaye sahipl eri t a rafından y ö nd eş m e yönelimi ve bundan
kaynakla nan
çeşitli
kullanım
,,...
·~·
o; •
f..
pratikl eri desteklen irken,
""~
nüfusun büyük bir çoğunluğunun erişim olanağına ve
gerekli bilgisaya r-okur yaza rlı ğı kültürün e sa hip olmadı ­
ğı, bunl a rın kamu hi z ıııl'linin gt->n;ekleştirilıııesinJe belir-·
leyici olduğu göz ardı ed ilmekted ir. Örneğin, Türki ye'de
kullanım oranı yüzde 16.8, İnternet'i kullanım oranı ise
yüzde 13.25'dir . DiE'nin veril eri d e, diğer araştırmaların
" de cinsiyet, yaş grupolarak, Türkiye'
eğ itim dü zeyi ve gelire göre bil g isaya r ve İnte rn e t
kullanım oranlarında bü yü k farklılıklar olduğunu göstermekte dir. Hiç bilgisaya r kullanmayanların oranı kadınlarda yüzde 42.31 iken, bu o ra~ ·erkek lerde yüzde
34.11 'e düşmektedir. Tabl o 2'ye b ak ıldı ğ ı_nda cin siye t ve
yaşa göre bilgisaya r ve İnternet kullanım durumu görü lmekted ir.
bulguları
İnternet kullanımına da yansımaktadır. Türkiye' de en
çok İnternet kullanım alışkanlığı olan bölge Marmara
bölgesidi r.
Güneydoğu
Anadolu Bölgesin de tse erişim
kalmaktadır.; Marmara bölgesin de
yaşayan dü ş ük ge lirli gençlerin çoğu ise İnte rnet
cafe'lerd en bağlantı kurabilm ektedir. Tablo 1'de gelir
grupları baz a lınarak evde İnternet kullanım durumu
gösterilm ektedir:
ise yüzde S'de
Tablo 1: Gelir Gruplarına Göre Evde İnternet Kullanı(yüzde olarak)
•
Gelir Grubu
1997
2000
Alt
ll ~
ll. 'i')
Alt -orta
lU~
:ı cı
ile
koşut
ları,
yüksek gelir g rubu ile alt gelir grupları aras ınd a giderek
artan sınıfsal uçurum ve toplumsa l eşitsizlik durumu,
oranı
CFK'nin Türkiye' de 20 bü yü k kenti kapsayan 15 yaş ve
üstünd e bulunan yak la ş ık 1300 kişi il e y a pıl a n ala n araş ­
tırm asına göre ise İntern et' i en fazla kullanan yaş grubu
yüzde 52' lik oran il e 18-24 yaş grubund ak il erd en o luş ­
m a kt a dır. 35-44 yaş grubund a ise bu ora n yüzde Te
düşmektedir. Erkek lerin yü zde 73' 1ük bir oran il e kadın
­
lardan d aha fa zla İnte rn et kullanmaktadır." ' DiE'nin Ni san-Haz iran 2004 dönemin i kapsayan "Hane H a lkı Bilişi m Teknoloj ileri Kullanımı Ara ş tırm as ı" verilerine göre
ise, Türkiye' de 16-74 yaş arasındaki halkın yü zde 76.42's i
bilgisaya r, yü zde 81 .2' si ise İntern e t' i kullanmamaktadır.
16-74 yaş grubund aki hane h a lkı bireylerin bil g isayar
Tablo 2: Cinsiyet e ve yaşa göre bilgisaya r ve İnternet
kullanımı (yüzde olarak)iv
Yaş
Bilgisayar Kullanan
İnternet Kullanan
Grubu
f
~
Kadın
Erkek
K a dın
Erkek
16-24
2 107
44.40
15.95
3R.30
25 -34
i3l0
26.4 ı
9.97
21.47
35 -44
7.05
19. 16
4 'l2
1:1.1<'!
.ı :; -s .ı
~ . 76
1 ~. 91
1.66
ll . :~
s :; -& .ı
() !•7
.t()[l
() 64
2.b-
b:=; -7·1
tı . ıı
lli<O
ll 06
tl
·r,-.
Orta
OH
ı~
Üst-orta
23
27 )~7
Üst
16.2
5 I. l.J ~
fl2
.;~
~
·..ı,,
l
;ı ;
i
.
.
-
H~
ii
i;
:!
!i
:ı
li
ı
l
Mutlu 1:3inark
l'
~
~
tl~
~
lt
·r
•·
DiE'nin bu çalışması araştırmaya katılan kadınların son
üç ay içinde bilgisayar kullanma
5.22
oranında,
üç ay il e bir
nında artış olduğunu
durunılarının
yıl arasında
yü zde
yüzde 0.63 ora-
gösterdi. Erkeklerin ise son üç ay
içinde bilgi saya r kull anm a durumları yüzde 11.58 oranında,
yıl arasında
ü ç ay il e bir
yüzde 0.82
oranında artış
";'f
"-,,
,.,.-
.-
1:
.,,.
öğ ren c iler oluşturmaktadır.
!Ju
araştır ­
nıada İntern et'in kullanım nedenl e ri de sapt am ıştır: yüz-
de 76
il e tişim aın<ıçlı,
yüzde 93 enformasyon edinme,
s ipari ş i ,
yüzde 45 de kamu kurum ve ku-
yü zde 17 ürün
rulu ş ları ile il e ti ş im amaçlı İnt e rnet' i kullanmaktadır.';
genişlediği görülmektedir. Örneğin yine 2004 tarihli
)',
%ı
ı
·ii·
..•,;.
, );.'
~~
li'~
göstermiştir.
verile rine göre he r 100
kişiye
Türkiye'de ise 200_1
4.1
oranında kişi se l
yılı
bilgisa-
ölçeğind e ki
artışın
gerisinde
oldukça
kalmıştır.
TÜBİTAK-BiLTEN tar a fından hane halkını baz alarak
araştırmalarında
yapı lan
1997 ve 2000 tarihli alan
ba zında
bil g isaya r sahipliği oranı 1997 yılında yüzde 6.5
yılında
yüzde 12.3' e
artışın
çı~.mıştır
hane
(Gencel -Bek
Türkiye'nin hangi bölgele rinde
bakmak gerekmektedir. Alt gelir
sahipliği
lerde kişisel bilgisayara sahip olma durumu yüzde 42 ile
arasında artış
ya
ve hangi gelir gr upl arı nd a ağ ırlıklı olarak gerçekleştiğine
İ s tatistikler" adlı yayınma göre ise, tüm Birlik üyesi ülke-
56
verilerine göre Orta-
doğu ve Afrika ülkelerinde İnternet kullanım oranı dün-
2004). Ancak bu
t
:!{
yılı
Mediascape Raporuna göre, 2003
iken, 2000
;~
-:P.
AB' nin "Avrupa'da Enformasyon Toplumu Üzerine
Ku zey
~
<;;:
yı
ise
değerlendirildiğinde,
ve Güney ülkeleri arasındaki dijital uçurumun giderek
en çok üniversite mezunları arasında yaygındır .
çoğunluğunu
Tüm bu veriler bir arada
\~
-~
..,._
I-l enı bilgisaya r hem de İnternet'i kullananların büyük
Danimarka, yüzde 58 il e Holland a' dır (Cencei -Bek 2004).
{~-.
·"<:
gerçekleşmiş bulunmaktadır. ' İnternet ve bilgisayar kullanımı
yü zd e 64.7'lik oran il e İ s v eç, yüzde 60.7 lik bir ora nı cı
.~
·-1
bil gisaya r
19'17 yılında yüzde 1.6 ike n, 2000 ydındasadece
.
.,
yü zd e 0.4 lük bir
çıkmıştır.
g ruplarınd a
artış
ile bilgisayar
sahipliği
yü zde 2'ye
Ancak üst gelir grup.larında 1997 yılında hane
yar düşmektedir (2002). Kişisel bilgisayar sahipliğinin en·
~~
halkı bazında
yüksek olduğu ülkeler ise İsveç, Lüksemburg, Danimar-
'i" ·T·
bu oran 2000 yılında yüzde 64.7'e yükselmiştir. Türkiye
ka, Hollanda ve Finlandiya' dır. İnternet kullanımı da
2001 verilerine göre en fa zla İskandinav ülke lerindcdir:
İsveç' de her 100 ki ş id e n 51.6'sı, Danimarka'da her 100
kişiden
44.7'si, Finlandiya'da her 100
ki~id e n
• 43.0'ı
İnternet'i kullanmaktadır. Türkiye'de bu oran, her 100
kişiden
3.8'i
şek lind edir.
iki ülke Türkiye ve
AB
ortalama s ının
Romanya'dır.
en
2004 tarihli
altınd:ıki
M cdia~capc
Rnporınrn gö re, ~ubJt 2002 verilerine göre İntern e t kulbnınıınııı 1\ v r:.ıpa'd;ı
en yüksek
o ldu ğu
til kder
s ı rcı~ ı
il e
:i!!t.i
·~
bilgisayar
sahipliği branı
içinde Marmara Bölgesi ve
ara s ında
Güneydoğu
dijital uçurumun ne kadar
yüzde 38.2 iken,
Anadolu bölgesi
geniş olduğu
Tablo
ı
3'de gözler önüne serilmektedir. Türkiye'de mevcut bu
't
Marmara bölgesind e
dijital uçurum göz önüne a lınarak, bu çalışmada biri
~
diğeri
tı
gesinde sivil toplum
,:;.""· 1•
pn fo rmasyon teknolojileri
<-
~..
r
-~ ,
· ı
-~
:
~')
-~.ı:
i
~
l a mlı o l ac aktır .
de
Güneydoğu
etkinliği
Anadolu böl -
gösteren iki
eğitimini
kuruluşun
ka rşıl aştırmak
an-
121
10/
! VlUIIU Ull\c11['.
Tablo 3: Bölgele re Göre Evde Bilgisay ar Sahipliği (yüzde olarak) viı
Bölge
1997
2000
Akdeniz
u
7.3
Doğu
Anadolu
3.3
9.1
Ege
5.2
ı
Güneydoğu Ani.ldtılu
0.3
1.2
1~- An.ıdolu
5.6
13. 1
cut eşitsiz lik iliş kileri yukarıdaki istastisti ki betinıleme­
lerde görüldüğü üzere ise pekiştirilm ek tedir. Enforma syon toplumu alt yapısının gerekliliği ve gerekli esnek
işgü c ünün temin edilmes i ar tı k ulus aşırı sermaye hareketliliğinden besl enen küresel pa za r ekonom isinin temel
1.2
Kar.ıdenız
4.0
13.6
Marmara
11.4
16.8
yapı ta ş l arından olduğu için içeriği sorgulan mayan doğal
kabul edilen çağdaş söylenin parçalarıdır. A z iz Çelik'in
de dikkat çe ktiği gibi Türkiye 'de AB'nin "aday ülkes i"
Türkiye 'de coğrafi bölgeler e göre İnternet kullanım durumuna ilişkin yukarıda sunulan veriler Tablo 4' de değerlendirildiğinde, Marmar a Bölgesi nde evde İnternet
statüsün de Kopenh ag Kriterle rini baz a larak çeş itli uyum
yasaları
buna karşın Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde evde İnternet kullanım oranında
düşmenin yaşandığı
Bölgele re Göre
Evde
İnternet Kullanıını
içinde te mel olan ekonom ik ve toplıiinsal eş itlik ilkesi ise
egemen toplums al söylem pratikle rinde gündem in arka
-- -.
Bölge
1997
Akdeniz
0.4
Doğu
05
/\nadolu
[ge
-
2000
3.0
4.3
sıralarında gelmekt ediL Oysa Sevgi Uçan'ın da belirttiği
gibi Kopenh ag Kriterle ri • özellik le toplums al cinsiyet
eşi tli ğinin sağlanmasında önemli bir güdü leyicidir
..
11.2
5.'J
LO
(}2
İç Anadolu
o.ı
6.'J
Karadeniz
Ll
7.1
t
Marmara
2.2
10.7
'·
Güneydoğu
Anadolu
.1\,
!..(
devlet yönetici leri ve ekonom ik baskı gruphem küresel pazar ekonom i s in e hem de
~
.'~
1
ları tarafından
ı
' 1
AB'm, ekonom ik ve toplum sa l ölçekte entegre olma istemi ile tl'~vik edil e n enforma syon toplumu politika s ına
ko~ut pJ,ırak
so nr<ı
bu kadınlar arasında da yaygındır. Seçkin ve ayrıcalıklı
konumlarından ve egeme n modernle ş m e paradigma s ın ­
dan ötürü bu kadınlar, kendil erinin cinsi ye t\·i pratik ve
örünti.il erin nes n es i olması durumuı~u k:ı v rav;:ımaın ;:ıkt;:ı,
kendiler inin atzıerkil cinsiyet rejimi "" t;:ır;:ıfınd:ın ezildiği ­
n i kabul edenıemekte, kendiler ine bi.ivl e bir konum y;:ı ­
kıştır;ını;:ıınakt;ıdır. /\ncak, bu
isknirke n, b;ı~tzı bölgell'r ar ,ı s ınd;ı. cl:ıhJ
da topluııı." a l sınıflar ve ci nsiy et lPr ,ıras ınd ,ık i
(2004). Türkiye 'd e cinsiyet körlüğü ve duyarsızlığı, sadece e rkeklerd e değil özellikle orta ü st ve üst s ınıf m ensu-
"i
Türkiye 'de bilgisay ar ve b ilgi sayar ağları kullanımının
arttırılması,
refa hın
nün serbest dolaşımının d es teklenm esi hüküm e tin ve
sermaye sahipler inin baş gündem maddele ri arasında yer
a lm aktadır. Ancak, bireyin toplums al hakları ki bunlar
görülme ktedir. Tab lo 4' deki veri de
M ediascape 2004 Raporu ndan aktarılmıştır.
---
toplums al
ve sosyoekonom ik eşitliğin sağlanması yönlerin e çok fazla vurgu
yapılmamaktad ır (2004). AB'ne dahil olma is te mi içind e
bir yandan sermaye hareketliiiğinin bir yzından işgücü ­
kullanımının yaygınlaştığı,
Tablo 4:
(vüzde ol
çıkartılırken,
y;ı}...ı~tıraııı;:ını,ı mev cut
s ı nıfs;ıl u çunıml cırın ın d;ı!ıa dzı ~ü~· knıııe~iııe, i.ırklı ~ınıf-
ll't' \-'-
....:.
~ı"'..;. i'
~J
.&.V./
Mutlu
!ara mensup kadınlar arasındaki ayrımların büyümesine
Bilişim Vakfı,
Microsoft-Türkiye, e-kolay-net vd.
t5ın<ırk
ve doğallaşmasına yol açmaktadır. Üstelik egemen mo-
dan, ikinci s iyse GAP idaresi tarafından finans edilmektedir. ÇATOM'Iardaki bilgisayarlar ise OTOKOÇ
eşitsizlik ilişkilerinin "geleneğin
tarafından
bağışlanmıştır.
firması
Önemli olan sivil toplum
leneksel rol mod e lleri" şeklinde yorumlanmasına da yol
',
insiyatiflerinin her türlü toplumsal, ekonomik, siyasal ve
açmaktadır.
.;."
kültürel
~
Kadınların sınıfsal, etnik ve coğrafi bölgelere göre
farklılaşan sorunlarının farkında olan bazı kadın örgütle-
ri 1990'1arın ikinci yarısından ve 2000'li yılların başından
:X....
...
......
~~
~
·F
~1
itibaren AB'ye uyum düzenlemeleri ile koşut değişik
sı, aile içi şiddete yönelik psikolojik destek sağlanması
Ayrımcıltğın
Dijital
yö-
Giderilmesinde
bu bölümünde
STK'ların
kısaca
tasarımı
Rolü
";\vrupa Mod e li
nedir ve bu ta san ma
tartışmaların i z leğinde gelinmiştir, sorularını açık­
lamak
'·
kaldırılması
3. Avrupa Modeli Enformasyon Toplumu Tasarımı ve
hangi
gruplarına mensup, eğitimsiz ve yoksul kadınların bir
ortadan
nünde u z laşarak, çalışma kararldığı göstermeleridir.
Enformasyon Toplumu"
fon desteği almıştır. Bu alınan fon destekleri ile alt gelir
takım beceriler edinerek çalışma yaşamına kazandırılma­
eşitsizlik ilişkilerinin
Çalışmanın
içerikte eğitim projeleri üzerine yoğunlaşmış ve AB' den
gerekmektedir. "Avru'pa Modeli Enformasyon
~- ·
·.~
Toplumu"
t
vb. projeler uygulanmıştır. Örmeğin, Avrupa Konseyi
j
desteği ile, Ankara Üniversitesi Kadın Sorunları Araştı~ ­
$
tasarımı,
toplumdaki
farklı
her kesimin ve AB
içind eki her bölgenin ortak bir e-Avrupa hedefi
doğrul­
ii
tusunda toplumsal, kültürel, ekonomik olarak kapsan-
w.ı
'f · '
masıdır.
ma ve Uygulama Merkezi (KASAUM) ve_KA -D ERAnkara Şubesi 4 -5 Ekim 1999 tarihlerinde "Eşitlik Yasası"
.,-~~
semineri gerçekleştirmişlerdiL Hiç kuşkusuz Türkiye' de
J,.
kadın örgütlerinin ve STK'ların eğitim projeleri sadece
AB destek fonları ile gerçekleştirilmemektedir. Ancak, ,
gerçekleştirilen bu eğitim projeleri bu çalışmanın ilerle-
yen kısmında kısaca ele alınacak olan "e içeren/kapsayan
Avrupa Enformasyon Toplumu" mod e linin too1el hedeflerine uygunlardır. Üstelik Türkiye'de son yıllarda artan
"!t'
~
3.1.
'1:
;jjf.
ı·
~~
"e-Avrupa" hedefi
21-22 Haziran 2002 tarihtnde Sevil'de toplanan Komisyon "e-Avrupa 2005: Herkes için Enformasyon Toplumu
r~ylenı Planı"nı
dört
ayak
üzerine
kabul
et miştir. "e - Avrupa"nın çatısı
inşa
edilmiştir:
"e-hükümet"(e-
"e-eğitim"(e-learning), "e -sağ lık"
1:;,
government),
if !
ve "e-ti ca ret" (e-bu siness) (EU 2002, s.3). Ancak, AB'de
~;: ~
ı,-:-
-
toplumun
tüm
kesimlerini
(e-health)
kapsayıcı/içerimleyici
"e-
sivil toplum kuruluşlarının yukarıdaki ve ben zer i ç<ılış­
Avrupa 2005"e u zun ve oldukça yön
ınalar AB'nin de tanımladığı şe kilde yurttaşlık bilincinin
izlekten gelinmiştir. Örneğin, B<ıngemann Raporu (1994)
gelişmesine katkıda bulunmaktadır.
mıncLı
Bu çalışma k.:ıpsa­
AB'c~e
ele alımcak KADEI\ ve Ç.''\ !üM l:ıi.inyelerinde
verilen l:ıilhi,;.ıyar eğitim projelt•rinden ilki l:ıa~ta Tl.irkive
11 1
tarafın­
dernleşme paradigması kadınlar ve erkekler <ırasındaki
belirlPyici gücü" ve "ge-
@)
enformasyon toplumu
masıdır
'
i~
t.
~
de ğiş tire n
politikasının
ilk
\"\' telekomünikasyon sL•ktörünciL·
U\ ',~uLıııı .ı!Jr ııı ;ı
;ııı;ı
çerÇL'VC\·i
ll!u~turur.
bir
yapı çalış­
liberalleşııw
B;ıııgc'lll,l!1!l
'
lı"
Raporu'nu takiben,
AB'de bir eylem planı ha zı rlanmış
ve enformasyon toplumu politikalarını oluşturmak üzere
bir uzman grubu oluşturulmuştur (O' Siochru 2004).
Çeşitli AB üyesi ülkelerde de bu raporu temel alan çeşitli
çal ışmalar yapılmıştır.
~
mıştır. Yaşam
.;
rilerinin sü rekli olarak geliştirilmesi anlamına ge lmekte-
~!
·,f.
i:
jj:
boyu öğren im yeni insan kaynakları bece-
dir. Yeni insan kaynakları becerileri arasında enformasyon teknolojilerini kullanma becerileri, yabancı diller,
tekno-kültür bilgisi, g irişim c ilik ve yeni sosya l bece ril e r
sayı labilir.
Ancak, AB' de 1990'ların ikinci yarısından itibaren enformasyon
toplumun
alt
yapısının
geliştirilmesinin
yanısıra toplumsal boyutlarının da yaygınlaştırılmasına
ağırlık verilmeye başlanmıştır. 23-24 Mart 2000 tarihinde
Lizbon'da toplanan Avrupa Konseyi'nin Sonuç Bildirisi-
lt'
~~
..
1·ı
·l:if:•
~~-
ne göre, bir "Avrupa Modeli Enformayon Toplumu"nun
AB üyes i ülkeler dışındaki ülkelerde enformasyon
toplumu söyleminin temel yapı taşlarını rekabe t, verimlilik ve ekonomik büyüme oluştururken, AB'de ekonomik
büyümenin niceliksel boyutunun yanı sıra niteliksel yönü de dile getirilmektedir. Bundan ötürü, AB' de enformasyon toplumu politikasının temel yönelimlerinden biri
tanımlanması önerilmiştir. Buna göre, AB'de oluşturul­
'•
ekonomi" ile tanıml a nan, toplumsal koruma, top lumsal
özelliğini "toplumsal bir politikanın" ana çerçeve olarak
diyalog ve toplumsal katılımdır (Ducate l vd . 2000, s.16).
baz alınması oluşturmaktadır. Lizbon zirvesinde ayrıca
"Avrupa Modeli Enformasyon Toplumu" yüksek düzey-
AB üyesi ülkelerde çalışma yaşamındaki cinsiyetçi a,Y-
de toplumsa l içerme/kapsayıcılık C?_ijital olarak okur-
rımların üzerinden gelinebilmesi için, öncelikli olarak
yazar Avrupa") ile Avrupa'nın küHürel ve dilsel . çoğul­
çalışma ve aile yaşamı arasındaki mevcut ilişkinin kadın
luğunun
ve erkek rolleri açısından eşit bir şekilde kurulma~ı 'şe­
2001
rektiğine dikkat çekilmiş ve yeni iletişim teknolojilerinin
potential
toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini üretmedeki rolü üzeri-
da korunmasına önem verir.
tarihli "E-inclusiom-The Information Society's
for
social
inclusion
in
Europe"
(E-
ne şu önlemlerin alınması önerilmiştir: vergilendirme,
içerme/kapsama: Avrupa' da toplumsal içerme/kapsama
sistemlerinde kadınların çalışma yaşamına
girmesini
için Enformasyon Toplumunun Gizil Gücü) raporunda
engelleyen hususların ortadan kaldırılması, yaşam boyu
özellikle "dijital dışlama" durumu ü zerinde durulmuştur.
öğr en menin teşvik
Bu raporda, 2001 Eurobarometer verilerine göre AB de
edilmesi, gerekli temel eğitim sağlan­
kadınların %28.5' inin, işsi z ierin% 24.3'ünün, düşük gelir-
dıktan sonra kadınların yeni ist ihdam alanları olan en$.'
girişlerinin desteklenmesi vb . Liz bon kararları d oğr ultu­
~1
"ahlaki ekonomi" kavramından beslenmek tedir. "Ahlaki
maya çalışılan enformasyon toplumu politikasının te mel
forma syon ve bilişim se ktörl e rinde çalışma yaşamına
,,
·t
t..
~
Iiie rin o;., 1 9\ınu n, dü şük gelir grubund a n kadınların %
13.8'inin, <ll. eğ itimiii erin % 10.8'inin, emekii ieri n ise
u.{,
sunda AH de "insa na yatırım" ilkesi benimsenmiş, yaşam
"-~
boy u öğn'ninıin desteklenmesi anianıını la!;iı yan bu ilke-
,.
lnkrıwt i< ulb nııııınd al-.i sınıflJr H' cins ive tle r cı r as ın da
n in u yg ui<Inalı i lın es i için gerekli fon desteği de s<ığ l,ın -
'J
,·,ınıl.ın d:j it<~ l u\;urum olgusundil iki tl'nıell'lkeıı ö ıwıııl i
8.4'i.inün Inte rnet erişimine sa hip olduğu belirtilııwktedir.
~
•·
l
ı
1
lVI U ll U D lll d LK. b?J ..l. 1 J
rol oynamaktadır: Erişim maliyeti ve eğ itim yetersizliği.
Ancak AB kamuoyu, "e-içerme/kapsa ma" konusunda AB
tarafından
me ktedir.
önlemler
Dolayı s ı
alınmasını
geçirebiliriz soru su
% 67 oranında deste kle-
ile "e-içerme/ka psama" AB'nin istih-
anlamına
da dikkate alarak
gelmektedir.
ü zerine
iki
"enformas yona sahip olanlar" ve "olmayanl a r" kutupl aş­
masının ü zerine büyük bir önem verilerek durulmuştur.
"'
boyutu vardır: İlki, enformasyon toplumunun, toplumsal
olarak d ezav antajlı birey ve gruplar il e e konomik olarak
daha az tercih edilen
alanlarını
kapsaması
eşitsizlik sorunun çözüleb ilmes i için bilgisaya r kullanım
kursları ,
İkinci olarak, yeni dışlama mekanizmalarının işlerlik
gereği
önlemlerin alınması
,,
:.
~-
(Campbell, Dries, Gilligan 1999).
Özellikle kırsal alanlarda enformasyona erişimdeki eşit­
sizlik konusuna Sangem a nn Raporunda bil e di kka t çekilmiştir. AB üyesi ülkelerin çoğunda yeni enformasyo n
teknolojilerine ve enformasyona e ri ş im konusundaki
yönünde diji -
tal olanaklar sunması gereği. Örneğin, bilgi -becer i e ksikliği , mesafe ve maliyet gibi enge ll eri n çözülm esi gibi.
kazanması olasılığı karşısında bazı
t eme ll enm i ş tir.
AB'de e nformasyon toplumu ile il gili tar tışmalarda
bir politika oluşturacağı
"E-içermenin/kapsamanın"
AWde enform asyon
toplumu politikası bu şek ilde öğre nm e, top lum sal i ı,: er ­
me/kapsa ma, topluluk kalkınması ve demokratik katılını
dam stratejisini ve toplumsal dahil etme strateji sinde
tem el hedeftir. Bu Birlik üyesi her ülkenin kendi özgül
koşullarını
sor ulm ak tad ır.
"Net g ünler i" vb. atkinlikl erin d estek lenmesi
önerileri gü nd e m e gelmiştir. Böylece enform asyon toplumu sürecinin toplum sa l refah ve eş itlik ili şk il er i çerçevesinde yaşama geçmesi için öncelikle toplumsal bilincin
arttırılma s ı
2002 tarihinde Sevil'de kabul edilen "e-Avrupa" ise
ve bu vurguya toplumsal-des teği n sağ lanma ­
sı amaçlanmı ş tır
2010 yılına kadar belirlenmiş bir eğitim strat~jisidir. AB
içinde her yurttaş, her okul, h er ş irk e t ve her yönelimin
(Ducatel vd . 2000, s.9).
Birlik içind e
sadece Ku zey-G üney ay_rımı ortaya çıkınakla kalmamakta, erişim konusu (sorunu.) ile ilgili olarak, toplumsal
bilgi temelli ekonomiye (knowledge based econo~y)
geçmesi
amaçlanmaktadır.
ilke olarak toplumsal
sınıflar aras ındaki farklar da giderek açığa ç ıkmak tadır.
yaşamın
her alanını ve toplumun her kesimini kapsam a-.
Bu durum, enformasyon toplumu uygulamalarının toplumsal boy utuna sürek li dikkat ed ilmes i ge reklili ğ ini
Bu
geçiş
!ıdır.
Bu ey lem planında, AB 'nin s iyasa l g ündemine enformasyon teknolojilerinin kullanımı so runu alınarak, "einclu sion "
erişim)
(e-i çerm e/kapsama ) ve "e-accesiibility" (c-
dahilinde Internet
runu da dile
z ınd a n
getirilmiştir
kull a nım v e e rişim
"''
~
~
yer le ri so-
(EC Ek:m 2002). Al3'de e n a-
Avrupa Komi syonu m etinleri
koymaktadır.
Özetle AB' d e "e-Avrupa hedefi"nin iki karşıt po litik
söy lem t a rafından eşanlı olarak gerçek l eş tirilm eye ça lı ­
şıldığını
b az ınd a Pnfornı<ı~­
yon toplumuna yönelik p o lit ik;ı olu?turma ve u ygul..ı ­
mada, önce likle bu yeni teknoloj il e ri tcnıl'l l lıplum~ .1 l
hedefler ve gere ks inimler yöni.indc n;ıs ıl uygul;ınıava
ortaya
s(iy lemck m ümkün (O'Siochru 2004; Caıııpbe li,
Drit>s, Cillıgan 1999; Wenzcl 1998): Biri serbest pzızar
i'
ekononıi~ıniıı
ı
ge rekçe
\T
gc r t>kle r iııdt:> ıı
bes lenen neo-
libe ral sti \· lenı. d !ğn i i ~;e k ,ııııusal lıi znwt ;ıııl ;ıyı ;; ı nııı
~
gerd. çt'
Vt'
~l' n>l:. leriıı ·.il' ll bPs k ıwn toplumu n Lırklı k,,_
ı
Mutlu Binark
""'
©J
1//
-
1
1
simlerini kapsayıcı/içerici söylem. İkinci söylem özellikle
kadınların ve toplumd a farklı aidiyet tasarımları ile va-
hususun a
rolmaya çalışanların yeni iletişim ve enformas yon teknolojileri ile sorunlu ilişkilerinin kabul edilmesin i ve bazı
konusun daki bu
kuruluşlarının
Avrupa
önlemler in alınmasını gerekli kılmıştır . Bu önlemler ço-
3.2.
ğunlukla STK'ların e-kapsayıcı/içerici eğitimleri şeklinde
ortaya çıkmaktadır. Çeşitli kadın örgütleri y e ni enformasyon teknoloji lerini gerek örgüt içi, gerekse örgüt dışı
iletişimlerinde yaygın
kampanyalarında
kullanım
dışlanmışlığı
pratikleri içerisind e doğal bir pratik olarak yer aJabileceği
feminist kadın örgütleri tarafından bir müdahal e alanı
olarak ele alınmaktadır. Cinsiyetç i pratikler in ve egemen
kültürel örüntüle rin eşitlikçi bir şekilde dönüştürülmesi
ve kadınların kamusal yaşamda etkin yurttaşlık olarak
katılımının güçlendi rilmesind e yeni enformas yon teknolojileri
artık
aracıdır.
Bu
feminist
politikaların
bağlamda
Türkiye' de
önemli bir uygulam a
kadınlara
_)'Önelik iki
farklı
sivil toplum örgütlenm esinin yeni enformas yon
teknoloji lerini kullanım kültürün ü yaygınlaştırmak için
yaşama geç irdiği eğitim
projelerin i ve
sonuçl,mnı
irdele-
yelim. Bu örıwk projeler, AB' nin 2004 Türkiye ilerlem e
1 -:.ıporu'ndzı tLı belirtilen bdınların ve erkekleri n her
J ,; ıı ,l a
i ır s at
eşitliğinin sağ lanma s ı Vl' geısekh·-;;ti ri !ın esi
ayrıca
eğitimi
e-içerici/kapsayıcı
hedefleri yle de uyumlud ur.
interakti f Kadın Projesi ve KADER
ardından
kek eşitsizfiğini giderme yönündek i çalışmalara
daha etkin katkıda bulunabileceksiniz. Elde ettiğiniz hu beceri ,.;;ıyesinde, linlinüze ummadığınız
k<ıdar muazzam ol<ın;id<ır çıkacaktır.. . Bi7 kadın ­
"bir kaza
ancak önceden de tanımlanmış değildir" (2003,
s.41). Kadınlar ve teknoloji arasındaki ilişkinin verili toplumsal rol modeller i dışında da kurulabileceği ve teknoloji kullanım kültürün ün kadınların gündelik yaşa~
çalışmaları
yetişkin
k<:ıtılarak temel bilgileri alacak
dünyayla bağlantı kurabileceksiniz.
Her gün gazeteleri okuyabilecek, kadın kuruluş­
ları ile haberleşebilecek, çalışmalarınızı duyurabilecck, her türlü bilgiye erişebilecek ve kadın er-
bu teknoloji lerin sağladığı olanaklar -
kültürün den
ve yerel yönetiml erin
tasarımının
ve
dan yararlanmaktadır. Annabell e Sreberny 'nin dikkat
çektiği gibi kadınların yeni iletişim ve enformas yon teknolojileri
(2004). Sivil toplum
... .. Eğitimlere
""'
b ir şekilde kullanma kta, toplumsa l
değildir,
katkıda bulunmaktadır
c
lar,
dünyanın
yarısını
rimizi
güçlenrnek ve kazandı­
becerileri toplumsal-pol-itik yaşamda, kadın -erkek eşitliği için mücadele mizde . ve orgütlenmemiz de kullanma k için haydi bilgis<ıyar başına'" A.Bilge Dicle li, interaktif Kadın Projesi: Bilgisayar ve İntcrn~t'e Giriş El Kitabı Önsöz KADER'd en Mektup Yar 2003
-~,
~
'
'
değerlendirmek,
ğımız
i~'
,,ı
ve siyasi karar mekanizmalarının
istiyoruz. Bu proje sırasında öğrendikle­
Kadın Adayları
dınların
Destekle me Derneği, Türkiye' de kakamusal alanda etkin siyasal özne olmaları ve
özellikle siyasal
yaşamın tabanından tavanına değin çekademel erinde görev almalarını desteklem e asli amacının yanında 2003-200 4 yılları arasında, kadınların
şitli
yeni enformas yon teknoloji lerini kullanması konusun da ki bir projeyi d e yaşama geçirmiştir. Projenin ana sloganı
"Dünyanın yarısını, bilginin tamanıını istiyoruz " şeklin­
dedir. 16 Şubat 2004 t ~ırihindo.: KADER' in ist.:ml:ıul Şubesi
Başkan Yardım c ısı ve interakti f Kadın Projesi Koordina -
törü
Çiğdem Aydın
ilgili
şu
verilere
ile
yapılan görüşme
Osmanga z i Üniversitesi ile İstanbul'dan İTÜ olumlu
ile bu proje ile
yanıt v e rmiştir. Dicle Üniversitesi ve Yüzüncü Yıl Üni -
ulaşılmıştır.
versitesi'nden
"3 Ekim 2003 tarihinden itibaren interaktif
Projesi
Kadın
kapsamında (Doğan)
kezi (call center)
tüm Türkiye'de bilgisayar ve bilgisayar
lanımı eğitimi
ve Excel
almak isteyen 2014
yapıldığı
mcnin
eğitim
sayısı
kursiyerlerin kullanımına açarak
da tanı tımı yapılarak, kamuoyu desteğinin sağ­
lanması amaçlanm ıştır. Ayrıca KADER tarafından gönül-
lü eğitnıenlere kadınlara yönelik teknoloji kullanımının
görüş­
nasıl öğretileceği
konusunda bir eğitim verilmiştir.
İstanbul,
Diyarbakır, Balıkesir, Tekirdağ
eğitim
gönüllü KADER
merkezlerine belli bir
sıra ile yerleştirilen kadınlara İzmir,
Ordu'da
labaratuvarlarını
üniversi-
tarihe kadar arama merkezinden
isimleri saptanarak,
Ankara, Van,
rında
kadına ulaşıldı
kimlik bilgileri listelendi. Bu
edi lmi ştir. Diğer
destek verdi ler. Bu projenin çeşit li kitle iletişim araçla-
kul-
ağı
de temin
eğitmenlerine ve kadın
linedikle
olarak arama merkezini arayan
dosyası
kadınların
teler ise bilgisayar
arama mer-
bağlantısı kullanılarak,
eğitici
alan
kadın
(görüşmenin yapıldığı
tarih-
verildi. Toplam
550'dir. Halen
ve
eğitim
te-MB) İstanbul, Eskişehir, Van, Diyarbakır ve
İzmir'de eğitimler
Çiğdem Aydın'ın
li "Haydi
Kadınlar
da
devam etmektedir."
belirttiği
Bilgisayar
gibi bu proje 2003 tarih-..
Başına" adlı projeniı;ı
bir
devamı, ancak, kapsamı genişletilmiş halidir.ıx İlk projede
bir sivil toplum
kuruluşuna
ya da bir siyasi partiye üye
olma koşulu kadın kursiyerlerde aranırken, ikinci projede bu koşul kaldırılmıştır. İkinci proje öncesinde YÖK'e
~.
Türkiye' deki üniversiteler ile
'
yazılı
olarak
başvurularak
onların bilgisayar labaratuvarlar olanaklar;nın kadınlara
açılması
den
tal ebinde
eğitici
de
bulunulmu ştur. Ayrıca
ünivers iteler-
istenmiştir.
Çiğdem Aydın, KADER, İstanbul
Çiğd e m Aydın, interaktif Kadın Projesi kcıpsanıında
kadınlara bilgisay;:ır kullanımı öğretilirken belli terimie-
rin açıklanınasında b;-ızı püf noktalar geliştirdiklerine
Bu talebe Ankara'dan ODTÜ, Diyarbakır'dan Dic le
dil-.k.ıt çe!--ti. Aydın'ın bu vu rgusu, k<~dınların ö zellikle
Üniversitesi, Van'dan Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Kocat>-
lt'kmıl<.ıji knrkusunu vennıesindc önemli bir nı! ovna -
li ' d e ıı
Cebze Yüksek
Tekııol<>ji
Fnstiti.isü,
Eskişehir'den
nı akud ır.
Tl'kııuluji
k<.'rkusu, J\cH.: rkil Lk~<.'r ~ .ırgıla r: n ~ı
ıvıu rıu
koşut
olarak
kız çocukları
ve
kadınlarda
toplumsal cinsi işler
yet rollerine uygun biçilen matema tik ve teknik
politika, Türkiye'nin
kaçın­
bu konulara yönelim göstermekten
uğraşmama,
ile
araştırmalar,
ma(k)dan beslenmektedir. interaktif Kadın Projesi kapsamında
başta
bilgisayarı
kadınların
öğrendikten
gereği
ile ortak yürütülen
geliştirdiği
terimler
ların
yaşam
tıpkı
korkularını kırmaya
bilgisayarın parçalarını tanıtmaktadır.
yazılımların kullanım amaçlarını
ne gibi
yönelik
insan bedenin anatomik özelliklerini
işlevler
göreceklerine gönderme
lanmaktadır. Örneğin, "vergi iadesinde, ev bütçesinin
kullanılır" şeklinde
kontrolünde Excel
tılmaktadır.
Bunun
yanısıra
bilgisayar
yazılım tanı­
"masaüstü nedir?", "bir
yapmak için masaüstünde neler
rın
bu
olmalıdır?"
kullanımını kolaylaştırıcı
gibi
işi
kadınla­
püf noktalar
öğ­
retilmektedir.
Alan
üç çocuk annesi 45
yaşındaki
tarihte halen
eğ itim
alan
H.K. ilkokul mezunudur.
bulunmaktadır
eşi
Evinde
altı yıldır
bilgisayar
cukları
bilgisayar
kullanm;:ıktadır. Bilgis<ıyar kullanmayı
ve
ile ço-
"k('lldine güven ka nınnıak" için islcmekll'di r. Özellikle
İnternet'i kullanmilyı
arzu dmcktt>clir . Keııdi~i bu istemi
işlerd e bilgisayarı
yaşındaki
evli, lise mezu -
işini kurmayı
arzu etmekte-
kullanmayı öğrenmektedir.
·
olan bu kursiyer
lise mezunudur. Lise mezunu olan
14, ortaokul me-
zunu
sayısı
sayısı
5'dir. Bilgisayar
kadın
işlerde
• ,'
yaş arasında
ile 40-45
sayısı
2 ve ilkokul mezunu
ağları kullanımına
kursiyerlerin
pa zarı na
emek
eğitim
"ev
hanımı"
olarak
dahil
düzeyl eri
41
kadından
taı:ıımlamaktadır.
"emekli" olarak tarif eden
dınlardan
yönelik bu kursa
sadece ikisinin aktif olarak
olduğu
söy lenebilir: Muhtar ve
eğitime başvuran kadınların eğitim
kullanıp kullanmadıkları
kadın
kullanma tecrübes ine sa hip
bilgisaya r
okur-yaza rı
19'dur. Bu da evdeki
da
çoğunlukla
anbnıın.ı
erkek
mesleğini
mes leğini
ise 11'dir. Bu kaçalışma yaşamına
eczacı.
Ankara' daki
öncesinde bilgisayar
eğitim
bakıldığında
öncesi bilgisayar
olduğunu b e lirtmiştir.
olmayan 29
gisayarJ sah ip olanlar d a
28'i
ile ilgili verilere
kursiyerden 12'si
vardır,
çevre
artmaktadır.
Kendi
kadın sayısı
başvu­
arttıkça,
dahil olma, olasılığı
Eğitim progra mına başvuran
ise, 41
çalışmasının yapıldığı
yeterince
20, üniversite mezunu olan
ran
yaşamda
yapılarak ~çık-
kullanmayı
sayısı
ve bilgisayar
açıklar
Ayrıca çeşitli
da gündelik
yaş
kadınların çoğun luğu
kadın­
Gülbin Bahar,
kültürler üzerine
genel olarak alt-orta ve orta gelir grubuna
dahildir. 30-35
örtüşen
tecrübeleri ile
kullanılmaktadır . Eğitmen
bilgisayara "dokunma"
olarak,
gibi
gündelik
kadın
ran 41
ve "çekmeceler", "hard disc" için "dolap"
kadınların
gibi
yapılan
Ankara'da ODTÜ bünyesinde verilen eğ itime başvu ­
defteri", "Excel" için "matematik defteri", "klasör" için
dolabı"
42
H.B. ise kendi
dir. Bu nedenle bilgisayar
kavramsal çerçeve yol gösterici bir örnek
oluşturmaktadır. Örneğin "Power Point" için "resim
"giysi
farklı
sonra, envanter tutma vb.
kadını
nu, ev
Bahar'ın
Gülbin
gençlik üzeri ne
arkeoloji, tarih ve
kullanınayı düşünmektedir.
öğretilmektedir. Bunun için İstanbul'da Şişli Belediyesi
eğitimin eğitmeni
sorunları,
bilgi edinmek mümkün". Bilgisayar
açmak-kapamak
olmak üzere teknolojik bir araçtan ürkmemeleri
dile getirm ek tedir: "Dünyada olan ola ylar,
şekilde
şu
oırıcırK
kadınd em
ki bu
Ancak
evinde bil-
kadınların say ı sı
k i ş i se l bilgisayarların babaların
çocuk l a rın
gt'lnwktPdi:·. Bu
ya
ku!l,ınınıi11d;ı o ld u~u
nokt ;ıd,ı bilgisayzırın , el' iı; iııdl'
121
ıvı
araçlara yönelik toplumsal imge ve dikey
kullanılan
dvd
hiyerarşi yaratımında video player, cd player,
player gibi "kahverengi
mekte
lerine,
olduğunu
ve bu nedenle
babalarına
ya da
1999, 2001 ve 2003).
kullanımı
geleceği
kullanımının
evin erkek-
çocuklarına uygun(muş)/ait(miş)
ve
Ayrıca
sahipliği
vurgulamak gerek (Binark
Türkiye'de aile içinde bilgisa-
özellikle
çocukların eğitimi
yaygınlaşmaktadır.
düşünülerek
kullanımına
değerlendiril­
grubunda
olduğunu
gibi görülmekte
yar
eşya"
yönelik bilgisayar
satın
alma
ve
Çocukların
kararı
ailenin
daha iyi gelecek tahayyülü ve sınıfsal hareket istemi ile
yakından ilgilidir (Binark 1999, 2001 ve 2003).
Ankara' daki
eğitim tamamlandıktan
sonra,
e-posta iletisi ile KADER' e geri bildirimde
kadınlar
bulunmuştur.'
Örneğin :
•"Kimden: Z.Ü.
benzer kursların devam etmesini diliyorum. Bilgisayar kursumuz çok iyi geçti fakat birkaç saat
fazla · olmasını isterdim. Televizyoncia iki gün
için çok
izlemediğim
magazin programı
ediyorum"
mutluyum tekrar teşekkür
• "Kimden: D.T.E.
Kime: gulbinb@
Gönderme tarihi: 20.01.2004 13:32
Konu: KADER ODTÜ
Merhaba,
Ben serninerin amacından ve ODTÜ deki organizasyondn n memnun kaldım . Ancak seminerin, yeni başlaynnlar ve biraz bilenler olarak iki
grupta yapılmasını, katılımcılnrın yararlanmaları
adına daha verimli ~!acağını düşünüyorum .
nedenlerini
düşüklügünün
oranı
Katılım
KADER'in değerlendireceğini ümit ediyorum.
Eksiklerin tamamlanara k pro1enin devamını dilerim
Kime: gulbinb@
Hoşçakalın ... "
Gönderme ta ri hi: 22.01.2004 14:1 O
• "Kimden: G.G.
Konu : KADER-ODTU
Kime: g).lfbinb@
İyi günler gülbin hanım ben Z.Ü. kurslarınızı
beğendim ama bukursların devamını istiyoruz.
Mesela bu iki gün gördüğümüz kursun muhakkak ve özellikle devamını istiyoruz . Mese1a
hnlkeğitimler olabilir. Scrtifika istiyoru z. İkiaylık
ve üç
aylık
kurslar gibi"
• "Kimden: A.U.
Kime:
gulbinb~r
Gönderme tarihi: 20.01.2004 13:36
Konu: KA -DER ODTÜ
•
Gönderme tarihi: 20.01 .2004 13:31
Konu: KA-DER ODTÜ
KA-DER Bilgisayar kurslarını düzenleyen sizlere teşekkür etmek istiyorum. Düne kadar bilgisayardan ve ona elimisürmekt en korkuyordum .
Sizin katkılarınız l a bu serninere katıldım. Artık
korkmuyor, ekrnnda rnhatça dolanıyorum. Bana
ya~amımdaki en büyük mutluluğu siz vverdiniz.
Çalışmalarıma !:ıLından sonra dn devam edeceğim
ve sizin emeğinizi bo~a çık.ırmayacJ ğ ım . tekrar
teşekkür ederim SaygılarıınlJ G.G."
Merhaba, KA -DER in bi-iy le bir katkısından
üneelikle te~ekkür ediyorum . Lıkat buna
dol,ıyı
_
_... ,._wwı
, W:,!
ların işe g irmelerini kolaylaştırmaktadır. KADER bu ko-
KADER'in interaktif Kadın Projesinde özellikl e Diyarbakır
ve Van' da
kadın
sayıca
istekli
nuda da özel bir eğitim kuruluşu ile görüşmeler yapmak-
birlikte,
üniversite
tadır. Üzer inde çalışılan bu yeni eğitim projesinde yalnız
nedeni ile
eğitimiere
annelerin ve çalışma yaşamına bir süre ara verip geri
İstanbul ve
dönmek isteyen kadınların yeni enformasyon teknolojile-
eğitim programına katılmaya
olmakla
çok
dışında olması
kampüslerinin kent
katılım istenen yoğunluğa ulaşmamıştır .
Ankara hariç KADER'in bu proje
eğitimlerde,
bilgisayarlar KADER
eğitime katılmak
dır.
Bu da
sıra
dahilinde
Eğitim
kapsamında geliştirdiği
şubelerine taşınmakta­
isteyen
kadınların
eğitime çağrılması anlamına
kısmı
projesinin en sorunlu
rini
Şişli
Belediyesi ile kurulan
rilen
ettiği
Belediyesinin temin
sürekli
ile
•Eğitim s ıra s ında
olanaklar ile
eğitimler sırasında
kursiyer
kadınlara
yar ağlarını kullanmayı öğrenmeye ge len kadınlar arasında KADER üyesi olan kadın kursiyer sayısı oldukça az
Tüm bu
Türkiye
sayıdadır. Örneğin eğitim alan 530 kadından sadece 10'u
Bilişim
KADER üyesi olmuştur. Dolayısı ile kadınların yurttaşlık
Derneği İstanbul Şubesi tarafından hazırlanan Bilgi:.;aıJar
ve İntenıet'e Giriş Elkitabı ücretsiz olarak dağıtılmaktadır.
Bu kitapçıkta kadınların siyasal yaşama erkin yu. rttaş ·
olarak
katılabiimelerinde
yol gösterici
bazı
web siteleri-
tik bir eğ itim planlamasıyla özenle eğinilmesi gerekmektedir.
•Eğitim alan kadınların çalışma yaşamına dahil olup
sorun-
olmadıkları ile ilgili yeterli bir izleme ve değerlendirme
çözümüne yönelik hizmet veren kamu kurum ve
çalışması yapılmamıştır. Ancak, eğitime katılan kadınlara
çeşitli
KADER tarafından "mynet.com"dan e-posta adresi te-
da web sitelerinin adresleri bu say-
min ed ilmiş olup, eğitim t a mamlandıktan sonra ba z ı
kadın
Türkiye' deki siyasi partilerin web adresleri,
kuruluşları
ile
kadın
basın kuruluşlarının
fada verilmektedir.
ji
bilincinin geliştirilmesi konusunun .ü zerine daha s!stema•.
~
L
nin adresi de temin edilmektedir (2003, s.24). Örneğin,
larının
siyasal yaşama etkin şe­
me kampanyası yapılmıştır. Ancak, bilgisayar ve bilgisa-
merkezinde
eğitim gerçekleştirilmiştir.
tanıtan
kilde katılmaya özendirme yönünde bir tür bilinçl endir-
projenin devamı sağlanmıştır. Ankara'da da ODTÜ'nün
sağladığı
KADER'i ve etkinliklerini
broşürler d ağ ıtılarak, kadınları
çözülmüş, Şişli
eğitim
eğitimi şu şekilde değerlendirebiliri z :
gelmektedir.
sabit salonun ve sabit
ortaklık
d estekl enmektedir.
Genel olarak interaktif Kadın Projes i kapsamında ve-
belli bir
bilgisayar donanımının olmamasıdır. İstanbul' da bu sorun
kullanmaları
dernekleri dahil olmak üzere
Ayrıca
bu
kitapçıkta
•
bir de terminolo-
söz lüğü vardır.
kadın kursiyerler KADER' e e-posta iletisi göndererek
geri bildirimde
Çiğdem Aydın'dan alınan bilgiye göre, interak tif Ka-
bulunmuşlardır.
•E ğit im sonundcı
t>-posta il e tisi ile ger i bildirim -
yönelik olarak
d e bulunan kadınların, e-posta ile tileri incelendi f; ind e
görü ldüğ ü tı ze rL' ,
ö ncelik le kadın l arın teknoloji kor kusunu yendikleri ve
bu t>~i tinıin Sl'rt ifik:ı Lıııııı ,ısıdı r. (),clliklc st•rti lik<ı kc~dın -
l> z -gl'ıwnlerinin :ırtıığı g i irl'ı!nıl'ıştl'ır. (ırncğ in, bu e-posta
dın P~ojesi
ile
kadın!Jrın aldıkları eğ itime
lt>nıel talı>pleri . vukarıdaki e - po s t;ı
da
Mutlu
iletilerinde
kadınlar eğitimin
açıklamaktadır:
sınırsız
oturmaktan
cinde, ÇATOM yönetimi ÇATOM'a devam eden kadın
iletişim
kursiyerler arasından, onların katılımı ile oluşturulmak­
korktuğu
bilgisayardan
tadır. Böylece kadınların toplumsal katılımcılığı destPk-
lenmektedir. Belkıs Kümbetoğlu ÇATOM'Iarın kurulu -
sonucunda, sadece temel
kullanımı eğitiminin
varılmış,
iş
"sihirli bir
temini ile
rehberlik edilmesi
yaşama
bilgisay<ır
"ÇATOM projesi, sadece kadınları hedef grup olarak
değnek" olmadığının
seçmese de bölgenin 'mağdurları' olarak, ağırlıkla kadın ­
küçük
lar hizmet vermektedir. Bu merkezlerin amacı, "kadınları
kredi
sorunları hakkında bilinçtendirerek mobilize etmek, so-
geçirmeleri konusunda
runlarına çözüm aramalarına motive etmek, mevcut kay-
bu
eğitimi
edecek bir
takım
gereği anlaşılmıştır.
Şanlı Urfa'nın
şunu şu şekilde değerlendirmektedir:
ya-
kadının çalışma
kadınlara aldıkları
kurmalarını teşvik
yeri
olanaklarının
3.3.
verilmesinin
olmasında
dahil
farkına
ölçekli
sözcük leri ile
yararlanmak", "cesaret kazanma" vb.
•Eğitimin
şamına
şu
"kendine güven", "dünya ile
"başına
kurma",
sonucunu
ı.s ıııark <>l
nakların etkinliğini ve verimliliğini arttırmak ve yeni
Yakubbiye mahallesi ve ilk
ÇA TOM: "Kendine Ait Oda" ve "ÇATOM
kızları"
kaynak sağlamak, toplumd a katılımcılığı teşvik etmek ve
toplumda potansiyel lid erliği ~eliştirici eğitim çalışmaları
yaparak gönüllü liderler geliştirmektir" (GAP 1996,
"Güneydoğu
Anadolu Bölgesinde
nün Yükseltilmesi ve
Kalkınma
Kadının
Statüsü-
s.:6'dan aktaran Kümbetoğlu 2003, ss.161 -162).
Sürecine Entegrasyonu"
Şu anda GAP bölgesinde GAP İ~aresi, Valilikler ve
adlı proje, 1992 yılında GAP Bölge Kalkınma İdaresi tarafından yapılan
bir dizi
araştırma
ve
hazırlanan
"GAP
Sosyal Eylem Planı" nın bir sonucudur.'' -1995 yıJında
UNICEF'in de
sı
olarak
Şanlı
desteği
bu projenin bir uygulama
Urfa ili Merkezdeki bir
varoş
çalı~ma­
mahallesi ile
bir köy (Sağlık Köyü) seçilerek, kadın ların toplumsal ve
ekonomik yaşamlarının iyileştirilmesi için Çok AmaÇlı
Toplum Merkezleri
sonra
kısaca
ÇATOM olarak
Toplum Merkezi
uygulaması
dakibekar ve evli
ana-çocuk
kurulmuştur.
sağlığı,
kadınlara ,
hijyen,
çalışmada
Bu
yaş
verilmesi
naları valilik, kaymakanilık, belediyeler ya da özel kişi ve
l
kuruluşlar tarafından sağlanmaktadır. Binaların donanı-
mı için mülki amirler, yerel yönetimler ve sivil toplum
kuruluşları ayni ve nakdi destek sağlamaktadır. "Gelir
Getirici ve Kadın İstihdamını/Girişim c iliğini Destekleyici
grubu
a rasın ­
ise
sağlık,
ev ekonomisi, gelir
<ıınc~çl.ıınaktadır.
ÇATOM aktif olarak hizmet vermektedir.'" ÇATOM bi -
Programlar"ın altında, sırası ilc yürütülen uygulamal a r
elde etmeye yön el ik beceri kzı1.~ınd ı rına vb. konu lcırdcı
eğ itimi erin
ile kurulan 2R
Amaçlı
okuma-ya zma, genel
lıeslennıe,
işbirliği
Çok
adlandırılaca~
ile 14-50
bundan
Türkiye Kalkınma Vakfının
c,: ATOM'larcLı
GAP İdaresine bzığ!ı ol ,ırak ..;<ılı ~aıı soruııılu viineti ci lıari -
şunlardır:
ı.
Meslek k;:ı z ;ıııdırıcı ve gelir getirici ;ıianlarda
l:ıeceril e rin geliştirilmesine yönel ik eğitim progr;ınıl;:ırı
(el s;ınatları, triknt.ıj , biçki -diki!?. n;:ıkı~. nıefru~;:ıt, keÇL'
i~k· nıe, ta ş i~lenw, günıli ~ işlL'llll', to•kstil , yi iresel hL•bt•k ,
hed iyelik
L' ';'y <ı,
e s tctisveniii--).
kuın l1 ~
b o ~:lı ıı ~ :ı.
ku ,ıfii rli: k.
J..O/
ı vıuııu oınarK .ı ıo-::1
ii.
Kadın
girişim c iliğinin
yönelik
kurm;ıya
mikro kredi
desteklenmesi için
girişimcilik eğitimi
ve
iş kur;:ınlara
desteğinin s;ığlanmasına yard ımcı
olun-
nüfusu
Yakubbiyı.>
mahallesi,
en es ki gecekondu mahallelerind en birisi olup,
yaklaşık
15.000, ortalama hane
büyüklüğü
ise
iii.
zında
sınıf altı
Pazarlama ve
satışa
yönelik etkinlikler (sergi
bir
dezavantajlı,
konumda bulunan, yoksul ve yoksun
kadınların
toplumsal ve ekonomik gelişmelerine destek olarak Bölge
kalkınmanın
kadınların
kadın
oluşturmaktadır.
sosyal yönünü
ev içi yüklerinin
tün olarak
azaltılmasına,
ve erkek
eşitliği
ÇATOM'a devam eden 20 kursiyer
payı
sermaye
ve
Ş . Urfa
k ad ının
Valiliğinin
katkısı
"Yakubbiye ÇATOM 1:1 Sanatları Kooperatifi"
tur". Bu CAP'ta
kadınlar tarafından
belli
ile
kurulmuş­
kurulan ilk koopera-
tiftir.
Ka-
hanenin bir bü-
ü zerine
kurulmasına,
erkeklerin aile içi yeniden üretim pratiklerineşit
de toplumsal cinsiyet rollerinin yeniden ve
de
Ş.Urfa'nın
kurulduğu
7.3'dür. Yakubbiye mahallesindeki ÇATOM'da 1996 ya-
ÇATOM'lar özellikle toplumsal olarak
dınların
ÇAI'OM'un
ması, danışmanlık desteğinin sağlanma s ı.
vb.).
içinde
İlk
iş
tanımlanmasına
ÇATOM'larda
yönelik çözümler üretici
gerçekleştirilmektedir .
2002
bir
şekil­
eğitimler
de
yılından
bu
yana ÇATOM bünyesinde bilgisayar kullanımı eğiti~i de
verilmektedir.';;; 31 Mart 2004 tarihli ÇATQM
göre, 4 ÇATOM'da bilgisayar
kadın
bu
eğitimi tamamlanmış ' ve
göre ise 7 ÇATOM' da bilgisayar
193
,.
eğitimden yararlanmıştır.
katılımcı eğitim
eğitimi
gelir getirici etkinliklerden ise 198
kişi başına
ayı
ortalama 30 ile 120
raporuna
eğitiml~re
kişi katılmaktadır.
kişi
gelir elde
Bu
etmiştir.
milyon•TL/aylık
gelir
demektir. ÇATOM'ların tümünün İnternet ortamında
iletişim kurması amaçlanmış, ;ıncak
tajının düşük olması
say<ır kullanmayı
ct k in bir
bölgede elckrik vol-
veya ÇATOtvl sorumlusunun hilgi -
bilmPrncsi vb. ncdenlt>r il e h•.ı proje
şekilde y<ışanı.ı gPçeııwıııişti r. "'
1
!ı
91
devam etmekte,
görmektedir. Gelir getirici
ise tüm ÇATOM'Iarda toplam 1164
Bu
Nisan
l..!
raporun~
Yakubbiye mahallesindeki ÇATOM'da ise yine 2003
tarihli Genel Faaliyet Raporuna göre, düzenli programlakadın ,
ra 441
diğer
etmiş
(toplam 737
etkinlik ve hizmetlerden ise toplam 326
lanmış,
Nisan
296 çocuk devarn
hane z iyareti
;ıyı
ÇATOM
ÇATOM' d ;ı
kadın,
zivareli
f;ıaliyet
d evanı
28 çocuk,
sayısı
ise 450'ye
2004
yılı
progr a ınL:ırdan
171
kişi yararlannıı~tır.
H ane
l'lkinlikll'r ilc birliktt'
1\!i~<ııı
199
~ -~~ ı ~ ı l S t'ı'dır. Di ğ ı.>r
20 tı .r L:•. ' ll'f'l .ı ııı
ulaşmıştır.
yarar-
raporuna göre ise, Yakubbiye
eden dü ze nli
tnpl;:ını
kişi
kişi)
T'i'i ki:;;i·; ı_' hitııwt \ vrilıııi~tir . 'r' -ıkulıhin·
ııı.ıh , ıl!c~i ~· · \TU!\1 ~ llnınılu:;u !'.: l·~lilı;ıı~ "-ılı,
ile
1 /' 1\l,ı :,ı~
ıvı
2004 tarihinde
gerçekleştirilen görüşmede Kılıç altı aydır
Yakubbiye mahallesin deki ÇATOM'd a
ğu
belirtmiştir.
gibi gelir getirici
vb .
de
eğitimlerin, biçki-dikiş,
eğitimierin yanı sıra
düzenlenm esi, nüfus
hakkında
oldu-
Yakubbiye ÇATOM' da ev ekonomisi ,
sağlığı
ana-çocuk
çalışmakta
el
sanatları
toplu resmi nikah
cüzdanının çıkartılması, yeşil
karl
bilgilendir me, sinemaya gitme gibi etkinlikler -
gerçekleştirilmektedir.
Yakubbiye ÇATOM' da bilgisayar odası ve gerekli
makineler görüşmenin yapıldığı tarihte mevcut olmakla
beraber,
atıl
durumda idi. Çünkü bilgisayar
odası
ÇATOM sorumlusu
nedeni ise ÇATOM'a devam eden genç kızların hafta
sonu ev işleri dolayısı ile evden çıkmalarına ailelerinin
izin vermemes idir. ÇATOM'a gitmek Yakubbiye mahallesinde oturan genç kızlar için kendilerin e ait bir za man
ve u za m yaratmak anlamına gelmekted ir. ÇATOM'a
devam eden genç kı z lardan 16 yaşındaki N.Y .,
ÇATOM'u n kendisi için önemini şu şekilde dile getirmektedir:
branş eğit­
"Üç
olanak
sağlanmaktaydı.
sorumlusu Neslihan
14-50
Kılıç
yaş arasındaki kadınlara
ma-yazma eğitimlerine, kadınlara yönelik belli konularda
sohbet toplantılarına ve sağlık eğitimine önem veröıkle­
rini belirtti .
Ayrıca
ÇATOM bünyesind e
çeşitli eğlence
içerikli etkinlikler de düzenlenm ektedir. Örneğin Bahar
Şenliği, piknikler ve Urfa'nın tarihi yerlerine geziler gibi.
Yakubbiye ÇATOM'a devam eden
sında değişen
genç
Huzurevin i ziyaret
lanan
kadınların
de~teklenmesi
yaşları
20 ile 14 ara-
kızlar "Yaşlılar Haftasıpda"
etmiş,
amacı
Belediye
böylece ÇA TOM'lard a amaç-
toplumsal
bu
yaşama
örnekte
etkin
katılımların
gerçekleşmiştir.
Yakubbiye ÇATOM'd a planlanan bilgisayar eğ itiminin
süresi iki aydır ve görüşmenin yapıldığı t;:"!rihll' 30 öğren­
ci
k;:ıyıt yaptırınıştır.
dı. ..
Bilgisayar kursunun
h<ıftcı
içiııde
eğitim
geldim gözüm
açıl­
ÇATOM kuruluna seçildim . 8 Mart Dünya
Kadınlar
Yakubbiye ÇATOM
yönelik iki kademe oku-
geliyorum. Annem geldi, ziyaret
se rtifikası alacağım.,Buraya
Gününde A.B. ile birlikte
Merkezinde
yapılan görüşmede, Kılıç
ile
yıldır
etti. Ondan sonra izin verdiler. II. Kademe
tarafından
haftada 1 ile 2 saat ÇATOM'a devam eden kızlara açıl­
makta ve teknoloji korkusunu yenmeleri ve makineye
alışmalarına
oınarK <'?! ı
sabah ve öğlen olmak üzere dönüşümlü olması planlanmaktadır. Bilgisayar kursunun hafta içinde açılmasının
ıneni henüz GAP İdaresi tarafından sağlanamamıştı.
Ancak, bilgisayar
uu u
Ş . Urfa
Kültür
konuşma yaptım ÇATOM kızları'"'
adına".
Mahallede ki ataerkil örüntü ve değerlerin genç kızlar
üzerindek i baskısı nedeni ile, ÇATOM'd a verilen tüm
eğitimierin eğitmenleri kadıAdır. Zaten, aileler karşı cinsten bir eğitmen olduğu takdirde kızlarırtı ÇATOM'a
gönderme yeceklerin i ifade etmektedir . Bu çerçevede
ÇATOM'a devam eden kızların ataerkil cinsiyet rejiminden kaynaklan an bir diğer sorunu da, ailelerin kızlarını
çeşitli cinsiyet ayrımcılığından kaynaklan an bahaneleri
öne sürerek ÇATOM'a yollamaması ancak, a ile adına
pamuk toplamaya yollamasıdır. Yine, bu bağlanıda aileler genç kı z ların ÇATOM bünyesind e öğrendiklerini
çalışma ya~a mın a
d ah il ol<ırak kullanmalarına, yani aile-
nin kontrolü /denetimi
mek tl'd ir.
dışında ça lışınalarına
izin ve rm e-
7
ı
kızlar ile yaağını kullanma-
Yakubbiye ÇATOM'a devam eden genç
pılan görüşmede
bilgisayar ve bilgisayar
yı
yemeği
öğrenmeyi istediklerini ve bilgisayarda resi m vb.
tasarım programını kullanarak kendilerine ait tasarım
geliştirebilecekleri saptanmıştır. Ancak, bu genç kızlar
için
devam eden kızların
ilk istemi, ailelerin öncelikle
ÇATOM'a ve resmi eğitime devam edilmesine izin verilmesi konusunda ikna edilmesi, daha sonra da edindikleri bilgi ve becerilere dayanarak kendilerine ait bir ekonomik girdi yaratacak
şekilde çalışma yaşamına girmele-
rinin sağlanmasıdır. Yakubbiye ÇATOM'a devam eden
A.B, 14
yaşında
olup üç
yıldır bu
merkezde
biçki -dikiş,
el
sanatl arı kurs una devam etmektedir. Ailesi A .B.'yi kendi
yaşı tl arına göre daha hızlı fi z iksel gelişme gösterpiği, ·
boyu
kısa
uzadığı için okuldan almıştır . A.B.
kendi yaşam anlatisı şu şekilde an lat-
zamanda
ÇATOM ile ilgili
aralarında
burayı...Buraya
tanıyoruz.
ayıptır
Aileler
Şimdi
yolluyor.
diye
bu-
getirdiğimiz
de biz
yapıyoruz.
etrafı
gelince
dışarı bırakmıyor;
ama
ÇATOM'a gelmeme ailem iyi
bakıyor, karışmıyor."
Bu ve benzeri örneklerin sayısı rahatlıkla arttırılabilir.
Yakubbiye ÇA TOM' da verilen bilgisayar ve Internet
kullanımı eğitimi, genç kızların varolan dünyasını kendi-
lerine ait zaman-uzam yaratımı şeklinde değiştirirken, bu
değişim sadece ÇATOM'un "kadınlara mahsus" dört
duvarı ile sınırlı kalmaktadır. ÇATOM'un dört duvarı
Virgina Wolf'un deyişi ile kadının kendisine ait bir odadır.
Genç kızların ailelerinin ÇATOM sorumlusu tarafın­
dan, mahallenin sınırlarının, dolayısı ile "namusun koru(n)masının" dışına çıkması
konusunda ikna edilmesi
· ·,
için çok çaba sarf edilmesi gerekmektedir.
3.4. Siverek ÇA TOM ~meği-Siverek'in mavi
çarşaflı kadınları ve "Bir teselı'i ver" bana bu hayatta
maktadır:
Şanlı
"Boyum uzun olduğu için ailem okuldan aldı. Bu-
Ders
te mi z fiğini
yiyoruz. Buranın
Sahipfeniyoruz
pamu ğa
kullanmayı
öğrenirlerse öğrensiler, ailenin "namus'u koruması/gözetmesi" nedeni ile, bu donanımlarını iş gücü pa zarına dahil olarak değerlendiremeyeceklerdir. ÇATOM'a
öğrendim.
rada hep birlikte sohbet ediyoruz. Evden
yı en çok el sanatları ve kadınlar ile ilgili sitelere bakmak
ÇA TOM bünyesinde ne kadar bilgisayar
bir de resim çizmeyi
Urfa kentine yaklaşık 100 km. uzaklıktaki, Urfa-
Diyarbakır
karayolu üzerinde yer alan Siverek ilçes i Tür-
rada ll. Kademe okuma belgesi alacağım. Biçki-dik iş
kiye'de yaygın alcırak Susurluk Kazası ve bu trafik ka za-
ve el sa natlan kurslarını da bitirdim. Çe-vreden dolayı
sının ardından
ailem dışarıda çalışmama izin vermiyor. ÇATOM'a ise
gündeme gelen Bucak
ortaya
çıkan
derin d ev let
Aşiretinin
ilişki s ini
merkezi olarak
ile
tanın­
ettiği
rahat geliyorum . Burada öğ retmen [yöneticiyi k<:ıstedi ­
maktadır.
y\ır) ve öğrenciler arbdaş gibiler. Ke~ke Cumarte<>i
taş
Pazar glinli de açık ul~a. Pazartesileri sabırsı,dıkla
Güney
bekliy(1ruz. Şimdi kuaförllik ve folklor kursu ob un
ÇATOM'Iardan biridir. Ancak, Siverek Çt\TOM hi zme t
i s tiy <> nım . 13iigi ~.:ıy .ırı k\•ı1d i kendime açııı,ıyı k .' f'.lnı,ı -
\'erd i ği heııç k ~ıdınların
Siverek ilçesinde Belediyenin tahsis
binada 2001
Doğ u
yılından
eski
bu yana hizmet veren ÇA TOt\-1,
Anadolu
Bölgesindeki
sayılı
etkin
gümklik yaşanıl<~rınd<ı önemli
Mutlu Bina rk
oynamasına rağmen
bir rol
yasında
ettiği
hak
yaşayan kadınlara
makine-nakış, biçki-dikiş,
ile
sağlık
okuma-yazma,
bulunmaktadır.
eğitimler
yar
içinde en
Bu mer-
yoğun
talep çocuk
bağlama
kreş
eğitimi
ve bilgisaDiyarbakır
2003 tarihli Genel Faali-
yet Raporuna göre, düzenli programlardan 418
104 erkek, 232 çocuk
ise 215'dir.
Diğer
kurs-
ve ana okulu
yöneliktir. TKV ve
Müdürlüğü'nce hazırlanan
yararlanmıştır.
zenlenmesi ile resmi toplu nikah
Hane ziyareti
kadın,
Siverek
ÇATOM'un
Mordemir, Siverek ÇATOM sorumlu
Mayıs
2004 tarihlerinde
lerinde, ÇATOM'da ne
rildiği,
yapılan
bilgisayar
Siverelt ÇA TOM' da verilen bilgisayar
eden düzenli programlardan 90
tadır.
Ilk iki hafta klavyenin
kadın,
ayı
12 erkek, 140 ço-
Eğitim programına katılanların
büyük 5oğunluğun~
öğrenciler, öğretmenler, hemşireler
ile lise
eğitimi
ta-
mamlamış 25-30 yaş arasındaki kadınlar oluşturmakta­
dır.
Eğitim
Ş . Urfanın
programına
katılanların eğitim
seviyeleri
Yakubbiye mahallesindeki ÇATOM'a devam
eden kursiyerlerden daha yüksektir. Ancak, Siverek
ÇATOM da da
gi bir ön
eğitim programına katılmak
koşul
tarihe kadar 300
ladığı
aranmamaktadr.
kişinin
ve bunlardan
belirtildi.
Eğitim
dınlar
Günü
60'ının
erkek,
kaynaşma
kadınlara
dolayısı
Görüşm~nin yapıldığı
eğitim programlarını
etkinliklerinin
rin tümüne yönelik
kutlamalar,
bu
için her hantamam-
240'ının kadın olduğu
yanı::; ır <.ı kadın
kurs iyerlt'-
Fartileri, anneler günü vb.
yönelik ri kn ik, 8 Mart Dünya
ilt> 2003
y ılında Ş U ria 'y;ı
K,ı­
gezi dü -
hafta
üzerine
olup, ofi s
yoğunlaşılmak­
kullanımı öğretilmektedir.
programlarının kullanımın.ı_ öğretildikten
Ofis paket
kişi yararlanmıştır.
cuk toplam 242
saptan-
kullanımı eği­
sonlarında "gerçekleşmekte
programlarının kullanımı
Nisan
yazıldığı, eği­
timi bir devrede on kursiyere yöneliktir. Temelde üç ay
paket
yılı
ve-
mıştır.
faaliyet raporuna göre ise, Siverek ÇA TOM' da devam
2004
eğitiminin
yapmayı amaçladıkları
eğitim,
verilmiştir.
ve ana
görüşme ­
derinlemesine
şekilde
süren
hizmet
yardımcısı
kimlerin kursiyer olarak programa
timi tamamlayarak ne
Mustafa
Çavan ve kursiyerler ile 15-16
ÇATOM
kişiye
gibi etkinlik-
eğitmeni
bilg isayar
s ınıfı öğretmeni Canarı
sayısı
etkinlik ve hizmetler ile toplam 1129
kıyılması
ler de ÇATOM yônetimi tarafından düzenlenmektedir.
yönelik olarak
Siverek ÇA TOM bünyesinde verilen
kullanımı eğitimlerine
Proje
haber med-
gelişimi eğitimleri
ve okul öncesi çocuk
verilmekte olup, Merkezin içinde bir
da
ak ım
almamıştır.
önemde bir yer
kezde, öncelikle ilçede
ları
ulusal ana
raki iki hafta serbest
kullanım zamanı sağla.nmaktadır.
vardır
Siverek ÇA TOM' da on bi lgisayar
idaresine bilgisayar
son-
bağışı
ve bunlar GAP
yapan OTOKOÇ'tan
gelmiştir .
l
Bu
bilgisayarların bakım-onarımı
da GAP idaresine
bağlı
yapılmaktadır.
yılında
etmiş
ve 70
2003
önce
eğitici,
daha sonra
Birimi
tarafından
Bilgi - Işlem
bu
eğitime
100
kişi
kişiye eğitim verilmiştir. Eğitimi
70 kursiyere "GAP Idaresi
bu sertifika MEB
tamamlayan
Setifikası" verilmiştir.
onaylı değildir.
kullanımı eğitimi
müracaat
2003
ücretsiz iken 2004
yılında
yılı
Ancak
bilgisayar
itibari ile ise
eğitim ü cret li olarak verilmektedir. Üç aylık kursun
bedPii 1'1
nıilyondur .
kursiyerlerin
Ş.Urfa
eği t im
Y<ıkubbiye
edenlerd en
yüksek
Siverek' te
eğitime katılan kadın
ve gelir düzeylerinin bu nt>dPnle
nı ,1h ;ılle si ndl'ki
olın,ısı
bu
(,'1\l'Of\Lı
duruı~1d;ı
d eva m
<ınLı~ılır
l'l 1~:,
iV.I.UllU
anlaşılır
durumda
olmaktadır.
devm eden kursiyerler
sınıf altı
yaşayan
ÇATOM'a
kadınlar
kadın
yan bir
konumda iken, Siverek'te
bilgisayar kursuna devam eden
Siverek'te
Yakubiye
kursiyer ezcanede, bir
çalışmaya başlamıştır.
Internet cafe' de
kadınların
bir anlamda
seçkin nüfusu temsil etmektedr.
üretiminde
şekilde
bir
ÇATOM'Iarda verilen
"bir
alanı"
teselli
.ı_/
1
kursiyer de
Ancak, Siverek' de
kadınların
eğitimler
da bunla-
almasından
rol
ötürü,
ataerkil örüntülerden öte
oluşturmaktadır
sunduğu eğitim programları
ÇATOM
~/
gündelik yaşamlarının her anında ataerkil
örüntülerin kendini hissettirmesi ve
rın
kadın
L./11 tUl 1'-
Çavan'a
ve
göre.
düzenlediği
etkinlikler ile kadınların kendi aralarında ortak bir payclada buluşmalarını sağlamaktadır. Bu payda özel ve
kamusal alanda hem kendi hem cinsleri hem de erkekler
tarafından yaşatılan baskıdan serbestleşmedir
yine Ça-
van'a göre.
"
Endüstri meslek lisesi mezunu olan ve halen Harran
Üniversitesi'ne bağlı Siverek Meslek Yüksek Okulu'nda
bilgisayar öğretmenliği eğitimi görmekte olan bilgisayar
eğitmeni
Mordemir, eğitim sırasında kursiyerlerin karşı.
.,
laştı k ları
tem el
zorlukları şu şekilde özetlemiştir:
Mate-
matik korkusu temelli Exs:el formüllerinin öğretilmesinde
yaşanan
güçlük, gündelik yaşamlarında ÇATOM'a gele-
ne dek bilgisayar görmemiş, hiç kullanmamış bir kursiyerin "aracı bozacağım, arızalanacak" diye yaşadığı stres
Bilgisayar kullanımı eğitimine Siverek'teki genç kızla­
rın
ve genç
kadınların
<:,:ATOM sorumlu
çalışan kız
yardımcısı
obrak
sözloı;;meli
çıkma"
C,~a van tarafın ­
Hafta sonları sabahları genç erkekler ve öğleden sonra
Bu
genç
eğitimi tamamlayıp, erkekler gibi iş bulma olanağı çok
düşük olmakla birlikte, ba z ı ofis hizmetlerinde, özellikle
kadınlar uygun görülen ve/ya tanıınianan işlerde istih-
dam yolu da açılmaktadır. Örneğin bu eğitimi tamamla-
kullanarnama korkusu, ve son olarak bu
mesinden kaynaklanan stres ve korku .
statüde
istPıni şeklinde açıklanmıştır.
aracı
kursa gelmesi nedeniyle çevresinde olumsuz tepki gör-
bu kadar ilgi göstermesinin nedeni
meslek lisesi mezunu Canan
dan, "evden
ve korku,
'
kızlar
rılmış
ve genç
eğitimin
kadınlar şeklinde
verildii;i kursta,
fVlordenıİr, k::ıdın ktırsi y eriPrİn
cinsiyete göre ay-
bilgi sa yar
eğitnwni
t\c:k noloji korkusunu Üzer-
ll'!"llldl'!l <ıttıkLııı so n r<ı bıigis;ıv::ır kullanınıını erkeklere
giirc d.ıhcı kolcıv i'ısrc'nd ik lt>rini
gıjzlt>ıııl,, ıııi7lir
Fğitinı
i
llıt
..I..:IU
~
lVlUllU
Uuıaı_r..
programı
şılmaz
kadın
önces i
olduğunu düşünürlerken,
bir araç
bilgis ayar denen
aracın
ne
olduğunu
Böyle ce
öğrendiklerini belirtmiştir.
ve ne
eğitim
bu
ile
işe yaradığını
teknol oji
kadınların
ca bu
korku sunun da üstesi nden gelinm ekted ir. "Ayrı
ı­
meka nda kadın kursiy erler kamu sal alan olarak adland
harek et etmek rılan bir çok meka na göre çok daha rahat
sürecini oluml u yönde etkiliy or" şek ­
ayar
lind{• bir yorum da bulunmaktadır Mord emir. Bilgis
alt gelir
ine gelen kursiy erlerin büyük çoğunluğu
te, bu da
öğrenme
eğitim
yaş
düzey ine mens uptur . Eğitime gelen erkek ler 14-57
kursiy erlerin
arasında bir yaş profil ine sahipl er. Erkek
proggenç kız ve kadın kursiy erlerd en farkı, bu eğitim
önces inde de bilgis ayar kullan ma tecrüb elerin in
kullan ma olaolması ve eğitimden sonra da bilgis ayar
fazla olmasıdır.
naklarının kadın kursiy edere göre daha
ramı
maktadır.
Örneğin ilçede çok sayıda İnternet cafe bulun
ve ka Ancak bu cafe'l erden sadec e birisin e genç kızlar
-görül m.ekdınların girip kullanması aileler e göre uygun
tedir.
deyişi
Diğer
ile
Intern et cafe'le ri kullan an
"dışarıdan
ÇATO M'dak i
gelen
kadınlar Çavan~ın
bayan lar" dır.
eğitim programiarına
Sivere k
devam eden kursi-
•
yerler in öz-gü venle rinin arttığı gözlenmiş Çavan tarafın
kurs u
dan. Ayrıca ilk kez 2003 yazında karma bilgis ayar
ik
talebi gelmiş ÇATO M idares ine. Bu da Merke ze yönel
toplum sal ön
yargıların kırılması
adım olmuş . Çavan'ın
bu Merke z' de
•
yönün de oluml u bir
kendi si de bilgis ayar
kulldnmayı
öğrenmiştir.
Sivere k ÇA TOM' daki bilgis ayar
e ğitmen i
kavramsallaştırımını yeğleyen
çok ula-
bilgisayarın
kursiy erler
l'vlordemir,
ir. lıı Intern et ku Ilanı mt:ıı da ku rsi yerler e öğre tın ektcd
}ı,ıd:ı -.;ı "
"diin n
ı ı; ın
t.ınıtınak
ternet ' i
; _,
nırnın sağladığı olanakları
lamaktadır:
"Çok
kısa
Morde mir, Intern et kulla-
kursiy edere
süred e
şu şek ilde açık­
mesajlaşma olanağı
sun-
ve ekono mi konus unda katkıda bulun fark makta ." Jntern et'i kullanım pratik leri cinsiy ete göre
kursiy eraktadır Mord emir'e göre; örneğin, kadın
makta ,
eğitim
lılaşm
ler Intern et'i
tanıdıktan
sonra
kadınlara
yönel ik siteler e
siteler ine girip bilgi edinm ekle iken, erkek
ak
kursiy erl er lntern et'i sohbe t/lafla ma odalarına takılm
ler­
için kullanmayı yeğlemektedir. Morde mir, bu eğitim
olumden sonra Sivere k'te ailele rin Intern et'e bakış açısı
t
lu bir yönde evr ildiğini; eskide n Intern et'i sadec e sohbe
olarak gören aileler in, şimdi bu olanağın insanl a-
ve
STK'ların
ortamı
katkıda
rın yaşamında bilgiy e erişmek içi'n oluml u yönde
bulunacağını öğ rendiklerini belirtmiştir.
Mord emir, myne t'den tüm kullanıcılara ebir
posta hesab i açmak ta ve yaklaşık yaqQ'l gün süren
r.
ders boyun ca İnternet'i kullan ma olanağı sunmaktadı
M'a gelip,
, eğitim programı harici nde de ÇATO
Eğitmen
Ayrıca
bilgis ayar
neden i
kuriye rler }<ullanabilmektedir. Bunun
pekiştirmek, ödevle rini yapm ak ve veri-
odasını
"eğitimi
len bu hi zmeti n ücrets iz
olması" şeklinde açıklanmakta­
dial-u p
dır kursiy erler tarafından. İnternet bağlantısı
olup, telefo n
den
bağlantı
giderl eri ise GAP idares i bütçes in-
karşılanmaktadır.
Mord emir ile yapılan görüşmede saptan an bir topkursilumsa l olgu da teknol oj i kL)rkusu nedeni ile kadın
yerlt•re bilgi sayar kul i anım ı öğ retilirken günde lik yaşam
ril ­
pratik lerine gönd erme yapan bir eğitim dilinin gelişti
mesid ir. Önwğin, "nwn itör" yerine "tv ekranı"; "işlem
e"
ünites i" ver ine "kasa ", "mou se" yPrine "fare" , "klavy
lVIUliLI Ulll d ll\.
yerine
"tuş takımı",
yafet" gibi temel
pılmıştır. Ayrıca
"yeni bir sayfa" yerine "yeni bir
kullanıcı kılavuzunda
kursiyerlerin
konu Windows sistem
öğrenmekte
ayarlarıdır .
İnternet'in
güçlük
eğitimler,
lar ile birlikte olmak, kursiyer
çalışılmakta dır.
zorlandığı
konu ise e posta iletisine dosya
ÇATOM' larda verilen
sayar
uzantısı
kapalı
çevrelerde
halkın
gereksi-
ma z
nimlerine yönelik toplumsal projelerin geliştiritmesini ve
bu toplumsal projelere bilgisayar kullanımının mutlaka
ğini arttıracağını
kadınlara
geliştirme mekanlarıdır.
yönelik
eğitim
Faaliyet
eğitim alıp iş
Raporuna
bulan
kı z lar
2003 tarihli
göre,
Sivere~
kadın katılımcı sayısı
d a ÇATOM' da usta
Burada devam edilen
öğreticidir. " ; ;
•
eğ itim programları kadınların
öz güvenlerini yükseltmekte ve
bazı kişis e l
beklentiler
için hedef çizmeye yönlendirmekte dir. Örneğin Siverek
ÇATOM'da iki aydır bilgisayar eğitimine deva m eden S.,
bilgisayar satın almayı ve bu bilgisayarı kullan;:ırak bir
ofis hi zmPti
(yeni)
deyişle kadınların
kazanımları değerlendi ­
verebileceğini düşi.inmektl·dir.
Çi\TOrv1'daki
en temel unsur
uygunluğu,
olmaktadır.
pro-
Oysa
geleneksel kadın becerilerine dayanan işler ve ürünler,
modern tasarımlada buluşturulmadığında çok e tkin sonuçlar
ve kendini
Buraya devam eden_genç
çıkmanın" dolayımlayıcısıdır.
Genel
devamlılığında
doğurmamaktadır.
i ş ler
beceriler,
ve kadınlar için ÇA TOM çalışma yaşamına dahil o~~a
olanağı anlamına gelmemektedir ; ÇA TOM bu kadınlar
kadın
yaşamlarındaki
bir
özellikle de bilgi-
olmaktadır:
jenin
dile getirm i ştir.
ÇATOM'lar özde
birdir. Bu
eğilimlerin,
"Projelerde üretileni n piyasa talebine
adapte edilmesini önerirken, üniversite gibi yüksek eği­
tim kurumlarının STK'lar ile işbirliği yapmasınının halkın sivil toplum eğitim projelerine yönelik ilgi ve deste-
ÇATOM'da
dene-
rildiğinde Kümbetoğlu'nun eleştirisine katılmak kaçınıl ­
Mordemir, bu tür
ÇATOM
kadınların yaşam
eğitiminin sonuçları, diğer
gündelik
eklenmesid ir.
için "evden
bir ge-
yim lerine yeni ilmekler eklemektedir.
de dilinin Ingilizce olması kursiyerl eri zo rla-
maktadır. İnternet kullanımınd a uygulamada kursiyerle-
rin
yaşayan kadınların "meşru
Siverek'te
L.\...1..1.
rekçe" il e evlerinden bu mekana gidip gelmelerini sağ­
lamakta, bir yandan eğitimler bir yandan da diğer kadın­
çektiği
öğretilirken
Bu konu
güncel olaylardan örnekler verilmeye
kı­
uyarlamalar ya-
~
mesine ve bunun
.
Projenin
pazarın başarılı
ve
(Kümbetoğlu
2003,
bir
şekilde
kadınların koşulları
gerçekleştiritmiş
biçimde
dönüştürücü
s.l63~ .
olmasına
etkileri,
eklemlen-
ile uyumlu bir
bağlıdır"
·
·
4. İki Uçtan Bir Sonuca
Alan
araştırmasına
dahil edilen her iki sivil toplum
kuruluşunun yetişkin eğitimi
teknoloji
kullanım
kültüründe yeniden üretilen
toplumsal cinsiyete
yönelik önleyici
rildiği
bu
dayalı eşitsizlik ilişki
uygulamaların
ne
şubelerince
verilen
çatısında
sınıf
verilen
ve
ve örüntülerine
eğitim
geçi-
Anadolu
ilc KADER
eğ itim u ygu l a masının kar ş ılaştırma s ı
Ti.irkiyP'd e cin siyet rej im inin
göi'.lt:'r
iletişim
şekilde yaşama
çalı ş mada görülmüştür. Güneydo ğ u
Bölgesinde ÇA TOM
l am;ıla rını
projel erinde yeni
farklı boyutlarıni
ve uy gu-
ön üıw ser mi şt ir . Cünt•ydnğu
Anadolu
;'i
~"'---
, ..........................
~
.......... .
..,
Bölgesinde kadınlar bilgisayar kullanımı eğitimi alsalar
dahi, kadının gerek bedeni gerekse emek gücü üzerinde
ataerkil pratikterin ve değer yargılarının uyguladığı söylemsel ve fiziki baskının üstesinden nasıl gelecekleri ko-
nokta da, teknik
J;
eğitimin içeriğinin
taşınması gereğidir.
Teknik
lumdaki
diğer araçların kullanımında olduğu
nomik,
toplumsal,
iletişim
(Binark, 2003). Yeni
ve çevre bölgelerde kadınların toplumsal konumları ile
toplumsal yaşama katılım olanakları arasında varolan
önemli engeller, her iki alan
diğer eşitsizlik ilişkisi ise merkez olarak addedilebilecek
İstanbul
ve Ankara kentlerinde kadınların bilgisayar ve
bilgisayar ağlarını kullanmayı öğrenmelerinin sonucu
emek gücü piyasasında çoğunlukla çevre işlerde istihdamlarının yoğunlaşmalarıdır. Çevre işler, kolayca değiş­
tirilebilir işgücünün kullanıldığı işler olup, uzmanlık
bilgisi veya donanıını gerektirmemektedir .
rinin
kullanım
kültürlerinin
erişim
üzere
maliyeti
yazarlığının eksikliği,
öz-güven
rına ili şkin
gibi ekoilişkilidir
çalışmasında
yüksekliği,
da
yani
uzaklık, kullanım
eksikliğidir.
için kamusal alanda erke sahip
okur-
bilgisayar
kullanımı
ma, aidiyet tasarımiarına ve bölgelere göre değişmekte­
dir. Bu nedenle farklı kadınların ataerkil örüntü ve cinsi-
konusundaki
uzmanlık
diline
kültürü ve olanaklaBu engellerin
aşılma­
olanların, çeşitli
tasariamaları
formasyon toplumu modelini
araçlarını geliştirmeleri
ve uygulama
gerekmektedir.
AB'de "e-Avrupa 2010"
formasyona ve
mokratik
ağlarının iyice kavranıp, bu ilişkiler çerçewsinde araçla-
rın kullanımının anlam!andırılması gerekmektedir. Bilbi-
sayar ve bilgisayar ağlarının kullanımı çe~itli eğitim projeleri ile teşvik edilirken dikkat edilmesi ~ ·'rekt:'n bir
erişim olanaklarına
en-
sahip olanlar ile ol-
Avrupa Komisyonu topluluk
geliştirilmelidir. Yeni enformasyon teknolojilerinin kuı'­
yaşamlarını belirleyen \'e tanımlayan öğe l erin ve ilişki
hedefi .' doğrultus_unda,
ortadan kaldırılmayanlar arasındaki dijital uçurumun
.
•
ması için çeşitli önlemlerin alınması öngörülmüştür. Örneğin,
etkin yurttaş olarak katılmalarını sağ lay açak kanallar
olarak görülüyorsa, farklı kadın kimliklerinin gündelik
top-
lumsal baskı ve çıkar gruplarının toplumun tüm kesimlerini kapsayan "evrensel hizmet" ilkesi çerçevesinde en-
yetçi ideoloji ile başa çıkabilmesi için farklı stratejiler
lanımı kadınların çalışma yaşamına ve kamusal alana
en
saptandığ ı
Özetle, Türkiye' de kadınların ataerk il örüntüleri tecrübe etme biçemleri ve gündelik yaşamda karşılaştıkları
toplumsal, ekonomik ve kültürel sorunlar sın ıfsal kqnu-
top-
yaygınlaş(tırıl)masındaki
teknoloji
ilgi ve bilgi
bağlama
ve enformasyon teknoloji le-
eksikliği, terıninolojiye,
duyulan korku ile
sı
ardyörelerle
kültürel
nusunun oldukça önemli bir toplumsal sorun olarak
varolmaya devam ettiği görü lmüştür. Türkiye'de merkez
farklar giderek belirginleşmektedir."''' Ortaya çıkan bir
toplumsal
araçların kullanımı tıpkı
katılıma katkıda
kalkınması
ve de-
bulunacak, temel toplumsal
hedefler ve gereksinimierin temin edilmesine ve toplumun her kesimine fırsat eşitliğini sağlayacak şekilde yeni
iletişim
teknolojilerinin
yetişkin eğitimi
ve
kullanımının yaygınlaştırılmasını
e- öğrenme
proje lerine destek vererek
önermek tedir. Türkiye'de de "e-Avrupa
2()'10" heddlerine koşut, "e-içerme/kapsama" amaç lı bir
gerçekle~tirnıeyi
enfornıa svon
i.i zel
toplumu modeli
kunılu ~ Lırını:ı ta-; a rıml<ırı
geliştirilmeli
öncelikle
ve kamu ilc
~ ınıf s al
konum-
-'V~
U JVIUUU
uıuaı
1'-
statüler, coğrafi bölgeler, cinsiyetler ve yaş kuşakları
arasında varolan dijital uçurum gitgide genişleyerek,
kapatılmaz hale gelir. Enformasyon toplumu modelinde
bireyler tüketici olarak değil yurttaş olarak tanımlanma­
lıdır. Yeni enformasyon teknolojilerinin kullanım kültür-
leri ve cinsiyetçi pratik ile örüntüler arasındaki "cinsiyetçi" işbirliğinin çözümü ya da daha somut bir dille ifade
edilecek olursa, kadınların yeni enformasyon teknolojile-
" ücretli" gelir getirici
işler dışında
landırmalara duyarlı olunmalıdır. Aksi halde sınıflar,
,,
;,
~.
damının
a çılması
önünün
•
Kadın
leştirilmesi
jileri
iktidarın paylaşımı
üç ayakltd ır :
noloji
2. alt yapı ve erişim sorunlarının çözümü ile,
3. genel ve özel eğitim projelerinin eş a nlı uygulanmasıyla
(Binark, 2003).
kullanımı eğitim
nım kültür ve pratiklerinde görülen dijital uçurum'un
aşılabilmesi için alınması gereken somut önlemleri ise şu
rılma s ı, kadınların ataerkil örüntü ve d eğe rl erden
kaynaklnn<ın genellikle hane içinde emek gücü-
nün üc rets iz sö nıliri.iltn l'">İ nl' d ,ıy<ın.m kad ın i~i
t ,ınınıl ı n•y.:ı kadına uy gu n i-:!Pr olar.ık t;ınımlan
katılan kadın­
gelişim eğitimi
yapısı
ile
teşvik­
kamusal
projesinde
merkezli elektronik
nın oluşturulı:nasına,
· kadın
· haberleşme ağı­
böylelikle gerek grup için-
1
de, gerekse dışarısı ile etkin ve sürekli iletişimin
ve paylaşımın sağlanmasına önem verilmelidir.
kendi
yazarlığı eğ itimlerinin koşut olarak yaygınlaştı­
ve
kullanımı eğitim
bir teknoloji
2010" ekseninde AB üyesi çeşitli ülkelerde uygulanan ve
Özellikle sınıflar, coğrafi bölgeler arasında varolan gelir dağılımı eşitsizliğinin giderilmesi, temel okur-ya zarlık ve bilgisayar okur-
etkin reh-
ler kapsamına alınarak, İnternet'e erişimi olanakları geliştirilmelidir . Yerel ölçekte geliştirilecek
Böylece ana
•
şekilde
projelerine
formasyon teknolojileri alt
şekilde sıralayabiliriz. Önerilen bu önlemler "e-Avrup~
gerçekleştirilen farklı modellerden beslenmektedir.
ör-
değerlen­
kendi kendine öğrenirlt teknikleriyle donanına s ı
da sağlanmalıdır. STK'ların yeni iletişim ve en-
katılımcılar
Türkiye' de yeni enformasyon teknolojilerinin kulla-
yaşamdan
proje
berlik hizmeti vermesi, STK'lar bünyesinde tekların kişilerara s ı iletişim
ile,
ile desteklenirken
açıklanması, STK'ların
dirme ve izlemeyi de içerecek
politikası
ve demokratik-
teknoloji terimleri dilinin gündelik
rini kullanma konusunda "fırsat eşitliği"ne nasıl kavuşa­
cakları sorusunun "makro politika" düzeyinde yanıtı ise
1. "e-içeren/kapsayan" enformasyon toplumu
ön-
yeni enformasyon teknolo-
kullanımı çeşitli eğitimler
neklerle
aranmalı,
hedeflenmelidir.
Kadınların
•
istih-
istihdamının geliştirilmesinde
önce yerel ölçekte sorunlara çözüm
celikle "yerel"
işlerde
gerekmektedir.
akım
politikaları
karşısında kadınların
medya
için yararlanabilecekleri alter-
natif bir mecra da ortaya
çıkabilir.
yetişkinlerin yaşam
öğrenmelerine
eğitim
projeleri
boyu
STK'ların
Yerel ölçekte
yönelik
elinden/üzerinden ge-
liştirilmelidir.
•
cak yeni
Toplumun tiim kesimlerini
k<ıpsaya-
enforına~von tekncılojileri kullanım
metlerinin de
g e liştirilme s i
enformasyon ve
kültürünün
ikti ~ inı
hi z-
gerekmektedir. Ye ni
teknolojileri
ya yg ınla ştı rılma sı
için
kullanım
kullanı cı ların
,,
_...,'-'
.,.
l .. .l'-&\.1.'-'
IVIULIU UllldıK t'J L U f
LJIIlUiol'
ilgilerinin çekilmesi ve konu ile ilgili enformasyon eksikliğinin giderilmesi gerekmektedir. Bunun için de özellikle popüler medya metinlerinde
kullanım
pratiklerinden
çeşitli
örneklere yer veri-
lebilir.,;,
•
lojileri
Yerel ölçekte yeni enformasyon teknokullanımını
olanaklarının
da
teşvik
yaratılabilmesi
eden yeni istihdam
için çeşitli kredi
destekleri sağlanmalıdır. Bu kredi desteklerinin
geliştirilmesinde
ve yaygınlaştırılmasında AB' nin
sivil ve toplumsal katılımı teşvik fonlarından
mutlaka yararlanılmalıdır.
Notlar:
"İnternet
kullanımında
dünyanın
gerisindeyiz"
Birgiin .
26.08.2004. s. 15.
;; Mediascape 2004'den aktarılmıştır. Ayrıca
lojileri
Yaygınlık
ve
Kullanım
http://www .bilten.metu.edu.tr.
bakınız :
Bilgi Tekno-
Araştırması -2000,
_
;;; "Türkler internetten sınıfta kaldı" Radikal. 19.07.2004. s.13.'ve
"Sadece 5 milyon kişi internet kullanıyor" Vatan. (CeBİT EKİ)
02.09.2004. s . 2.
;v DİE
"Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Nisan-Haziran 2004
Kullanım Araştırması"
v
"Kadınlar
sanal alemden uzak", Birgiin, 21.10.2004, s.lS.
v; "Halkın yalnız
yüzde 20'si bilgisayar kullanıxor" Milliyet,
16.10.2004, s.9; "Halkın yüzde 81'i İnternetten habersiz" Radikal,
16.1 0.2004. s.12.
"'; Media scape 20()4'den akta rılmıştır. Ayrıca bakını z : Bil:-; i Tcknu·
lcı iilrri Yaygınlık ve Kııllanım Araştırmas ı - 2000,
http: //www .bilten .metu.edu.tr.
v;; , Cinsiyet rejimi k.-ıvramını Serpil Sancar'ı izleyerek kullar. ıyo­
rum. "Cinsiye t rej imi", "toplumsal o l guların cinslere ve cin~ i -
yetlere atfedilen üzellikler ile ilişkilendirilen•k iktidar sü reçleri ne eklemlenıneleridir" (Sa ncar 2004, s.200).
" " interaktif Kadın Projesi" üzerine 10 Şubat 2003 tarihinde Ka Der Sekreteri Selen Yılmaz ile İstanbul'daki Ka-Der merkezinde
görüşme yapılmıştır.Bakınız: Binark 2003.
' E-posta iletisi gönderen kadınların açık adları bu yazıda kullanılmamıştır. Ancak, e-posta iletHerindeki yazım yanlışları
aynen korunmu ş tur.
,; Güneydoğu Anadolu Bölges i
Kalkınma
Projesi 1970' 1i yılların
ve Dicle nehri üzerind e bir
dizi hidroelektrik santralı ve sulama kanalı yapımı pnıjes idir.
1980'\i yıllardan itibaren bölge içinde kent merkezlerine yapıl a n
iç-göç, yeni tarım t oprak l a rının oluşması ve/ya çeşitli tarihi ve
kültürel dokusu ze ngin yerl eş im yerlerinin baraj su l arı altında
ka lması neden i ile ortaya çıkan toplulllsal sorunlar GAP idaresi
tarafından göz ardı edilemez hale gelerek, 1990 ' lı yılardan itibaren toplumsal ve sürdürü lebilir kalkınma ilkeleri uygulamaya
ortasında yaşama geçirilmiş, F ırat
so kulmuştur.
,;; www .gap.gov .tr/Turkish/Sosprj/catom.html/31.03.2004
.,;, www .gap.gov .tr/Turk ish/Sosprj/cfaal2.html/31.03.2004
'" TKV ve Diyarbakır Proje Müdürlügü 2003; GAP-ÇATOM
2UU3 yılı G~nel Faaliyt'l Raporu, s.?.
.
•• T.C.
ı.
B aşb a kanlık Güneydoğu
Anadolu Projesi, GAP Bölge
Kalkınma İdaresi Başkanlığı 1996, GAP Bölgesinde Kadımn Statii sii niin Yiikseltilmesi ve Kalkırıma Siirecine Entegrasyonu Projesi.
Ankara. s.S. ve s. ll .
"' "ÇATOM
kı z ları"
is im
taml aması görüşme yap ıl an
genç
kızl a r t a rafınd an kull a nılmı şt ır.
"" TKV ve Diy a rbakır Proje Müdürlüğü 2003, GAP -ÇATOM
2003 yılı Gend Faaliyet /{ap oru, s. 7.
"""' Andrew Gillipsie ve Kevin R obın s yeni iletiş iı~1 teknolojilerınin yeni ekonomik ve toplumsa l coğr a fyal a r ile uzamsa l avrımlar ve e nte gr.ısyon l a rın yeni biçemierini kurd uğu na dikk;ıt
çeker. Yen i ilctışiın te knol ojilerinin en ör.emli i ·ı?e ll iğ i "ıne s<ıfeyi
hiz nw - d<ır <ıitın ,ı " olmak la birlik te, bu teknnluji!cr yeni rn erke/
Mutlu Binark@ 2UY
ve çevre ilişkileri
yeni biçemlerinin
yaratmaktadır.
oluşmasına
Hatta eşitsizlik ve gelişmenin
dahi yol açmaktadır (1989, s.?).
''' Örneğin, tanınmış dizi Eastenders'de en yaşlı karakter Internet kullanmayı öğrenip, oğlunun hiç bilmediği yönlerini keşfe­
derek, onu daha yakından tanıma olanağına kavuşur. Bu vb.
medya metinleri izleyenleri yeni enformasyon teknolojilerini
kullanmaya yönlendirebilir. (Giligan, Campbell, Dries ve
Obermaier 1998, s. 35). Türkiye'de televizyonlarda uzun süredir
yayınlanmakta olan Çocuklar Duymasın adli aile komedisinde de
evin maço karakteri baba Haluk, bilgisayarı kullanmayı öğren­
mekte zorlanırken, evin annesi Meltem bilgisayarı oldukça
yetkin bir şekilde kullanıyor şekilde temsil edilmiştir. Anne
karakterin bilgisayarı kullanma becerisi ve yetkinliğinin öne
çıkarılarak olumlanması ulusal ana akım medya metinlerinde
kadının temsili açısından iyi bir örnektir.
ı
for Olda People in Accsrssins
Düsseldorf: EIM.
llıı'
Inti.Jrmatiun Svciety,
CampbelL P., }. Dries w R. Gilligaıı (1999). Thı• O/der Gencration
and the European Information ~ocicty- Access to the lrıformativn
Society: Second Project Report, lııdu s ion of O/der People in the
Information Soc iety, March Düsseldorf: EIM.
Commission of the European Communities (2001). Commission
Stnff Working Pnper: "e-inc/usion-The Information Society 's potential
for social inc/usion in Europe", September, Brussels: EU
Commission of the European Communities (2002) .
the Information Society in Europe, Luxembourg.
Binark, M. (1999). Enformasyon Teko/oji/erinin Toplumsal Cinsiyete
Bağlı Kullanımı: Japonya ve Türkiye Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi SBE,
Binark, M. (2001). 'Çalışma Yaşamında Bilgisayarl~rın Toplumsal Cinsiyete Bağlı Kullanımı ve Cinsiyetçiliğin işlemesi: Emeği
İkin cilleştirilen Kadınlar ve Cinsiyet Kör Seçkin Kadınlar', iktişim, vol:10, s. 163-212.
Binark, M. (2003). 'Avrupa Modeli Enformasyon Toplumu
Politikası ve Kadınların Bilgisayar ve Interneti Kullanmaları:,
M. Geneel Bek (Ed.), Avrupa Birliği ve Türkiye'de İletişim Politikaları, Ümit Yayıncılık, Ankara, s. 135-161.
Bondejberg, I. (2001). 'European Media, Culturııl Integration
and Globalisation', Nordicom Review, v.22, p.l
Campbell, P. ve B. Konert (1998). 'Building Blocks For the
Information Society', J. Lını;ham-Brown (Ed.), Mcdia in E ıırol'"·
Düsseldorf: EIM, s. 44-51.
Campbell, P., J. Dries, R. Gil!igan ve N. Obermaier (1998). Thr
Olda Genemtian and t!ıc Eurvrerm lnfornıation Socit'ty - Acces~ to t!ıe
lnformtltioll Society: i/ı~ Firsl Project Rı:ı•orl, Tlıc Curreııt Barrirrs
Statistic~
on
Commission of the European Communities (2002). l~rsular
Report on Turkey'sprogress lawards acession. 6.10.2004. Brussells.
Çelik, A. ( 2004). 'AB Sürecinin En Uy-umsuz
lar', Birikim, vol.184-185, s.72-82.
Kaynakça:
Sep tenıb er,
Alanı:
Sosya l Hak-
Ducatel, K., J. Webster and W. Herrmann (2000). 'Information
lnfrastructures or Societies', K Ducatel, K., J. Webster and W.
Herrmann (Ed.), The Information Society in Eıırope : Work and Lifı:
in an Age of Globnlization, Lanham : Rowmarı. & 'Littlefield Pub, s.
1-17.
European Commission (2001)_. Gender in Research: Synthesis
Report: Gender Impact Asesment of Specific Programmes of the Fifth
Frnmework Progrnmme An Overview, Brussels.
European Commission (2002). What's New in e-learning: Digitnl
Divide, May, Brussels.
Geııder
European Commission Directora le General for Press and
Commission (2002). Towards n knowledge-based Europe: the EU
and the Information Society, Octobcr, Brussels.
Gencel -Bek, M. (2003). 'Avrupa Birliğinde İletişim Alanının
Di.izenlcnme~i: Ki.iltür Ağırlıklı Politikadan Ekonomi Merkezli
Politikava Doğru', M. Gencei-Bck (Ed.), Avnqın Birli~i "" Tıirki
yı:'dı: ilcti~i11ı PulitiktJ/nrı, Ümit Yavıncılık, Ank.ua, s. 23-58.
CL•nccl-lkk, !\.!. (Ed.)
(~00-1) . Mc din ~cnı•c.
Ankara : !LAC\<1.
----- ...............
'"""' "'
............ .
Gillipsie, A. and K. Robins (1989). 'Geographical Inequalities:
The spatial bias of the new communications technologies',
Journal of Communication, v. 39, n . 3, s. 7-18.
Hamm, I. (1998). 'Education and New Technologies', J.
Langham-Brown {Ed.), Media in Europe, Düsseldorf: EIM, s.
110-119.
Kümbetoğlu, B {2003). 'Kadınlara İlişkin Projeler', A. Bora, A.
Günal (Ed.), 9V'larda Türkiye'de Feminizm, İstanbul : İl eti ş im, s.
159-182.
1\'IUliU
U111C1 1 r>.
"'-...&. ...&.
Birikim, vol. . 184-185, s. 113-121.
'EU Policy for the Information Society', J.
(Ed .), Mcdia in Europe, , Düsseldorf: EIM, s.52-
J. (1998).
Wenzel,
Langh.:ım - Brown
60.
Wichter ich, C. (2004 ). Kiirescllcş(tiril)en
Raporlar, Ankara: TSBD.
Kadın: Eşitsiz l i,~in
Gelece-
ğinden
WSIS {2003). Dec/arntions of Prin ciples: Building the Informat ion
Socicty: A Global Chnl/erıge in th e New Mileııi um, Belge
03/Geneva/Doc/4E, Oecember 12.
Langham-Brown, J. (Ed.) (1998). Media in Europe, Düsseldorf :
The European Institute for the Media.
WSI S
O'Siochru, S. (2004). 'Will the real WSIS Please Stand Up? The
Historic Encounter of the 'Information Society' and the
'Communication Society', Gazette, v.66, p .3-4, s.203-224 .
WSIS (2003) . Shapping Information Societ iesfor Hımıan Needs: Civil
Declnratiorı to the World S umnıit on the l rıformatiorı Society.
Statement Ci vii Society General Assembl y, December 8.
Sancar, S. (2004). Otoriter Türk Modernleşmesinin Cinsiyet
Rejimi', Doğ u-Batı, v.7, n.29, s.197-211.
Görüşmeler:
Servaes, J. (2002). 'The European Information Society: Much
Ad o About Nothing?', Gazette, v ..64, n ..S, s.433-447.
·~
{2003).P/an
12.
fo r
03/Geneva /Ooc/5-5.
Belge
Action.
Oecenıber
Çiğdem Aydın- KADER İstanbul Şubesi Başkan Yardımcı s ı ve
interaktif Kadın Projesi Koordinatörü {16 .02.2004/İs tanbul)
B.:ıh a r-KADER
Gülbin
Eği tmeni
interaktif
Kadın
ÇATOM
Göre vlisi (15.05 .2004
Sreberny, A. (2003).'Gender, Development, Communication:
Challenges for the WSIS', In N.Malmelin (Ed . )~ Writin~s on ·
International and National Communication: Professor Ullam,aija
Kivikuru's Jııbilee Book, Helsinki: University of Helsinki, s. 36-49.
Can;.m
Sreberny. A. {2004). ' WSIS: Articulating Information At the
Summit', Gazette, v.66, n.3-4, s.193-201.
Musta fa Mordemir-Sive rek ÇATOM
(15.05 .2004 ve 16.05.2004/Siverek - Ş . Urfa)
T.C. Başbakanlık Güneydoğu Anadolu Projesi- GAP Bölge
kalkınma İdaresi Başkanlığı (1996). GAP Bölges inde Kadının
Statiisiiniin Yiikseltilmesi ve Kalkınma Siirecine Entegrasyonu Proje•
si. Ankara.
Siverek ÇATOM
(15 . 05 .2004/Siverek - Ş . Urfa )
{17.05. 2004/Ş. Urfa)
TKV ve Diyarbakır Proje Müdürlüğ ü (2003). GAP-ÇA TOM 2003
yılı Genel Faaliyet Rapom . Ankar;:ı .
KAD ER '.' t ' ÇATOiv1 ku rsiye rleri
ml.'d iter) .
Projesi
(16 .02 . 2004/İstanbul)
Çavran-Siverek
ve
16 .05 . 2004/Siv erek - Ş. Urfa)
Fatma
Ö zer-
Neslih;:ın
Kılı ç-Ş;:ı nlı
Urf;:ı
Bilgisayar
Eğ itme ni
Diki ş
Eğitmeni
Makine
Yakubbiye ÇATOM Sorumlusu
(a dl a rının aç ı kla nm as ını
ist e-
Türkiye Bilişim Derneği - İ stanbul Şutıe~i (200J). Bil:oıisayar ve
İnterıı et'c Giriş Elkitabı. İ stanbul.
Uçan, S. (2004). ' Ikinci Dalga Femi ni t.min Açtığ: A!;:ın: 0l'nıok ·
ratikle:;;meden i\B 'ye',
.~