gana ülke profili

JAPONYA ÜLKE NOTU GİRİŞ Asya’nın doğusunda, Pasifik 0kyanusunda, bir adalar kümesi olan Japonya, yaklaşık 378 bin km2’lik yüz ölçümü,127 milyonluk nüfusu ve 4,6 trilyon dolarlık GSYH’sı ile dünyanın en kalabalık ve zengin ülkelerinden biridir. Japonya, temsili demokrasi ile yönetilmektedir. Japon Parlamentosu devletin en üst organıdır. Hükümet Parlamentoya karşı sorumludur. Japon İmparatoru Devlet Başkanı’dır. Japonya’nın modern politik dönemi 1868’de Meiji Hanedanı zamanında başlamış, parlamento 1890 yılında kurulmuştur. Ancak Japonya’nın dünya ekonomik ve politik sistemi içinde bugünkü yerini alması 2. Dünya Savaşı’ndan sonra olmuştur. Bugün Japonya, dünyadaki en gelişmiş ekonomilerden biri olarak, ülkemiz için de önem arz eden büyük bir dış ticaret partneridir. TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER J aponya Temel Ekonomik Göstergeler 2001 126,9 4165,7 0,2 383,6 313,4 ­0,7 NÜFUS (milyon) GSYİH (milyar $) BÜYÜME ORANI (%) İHRACAT (fob,milyar dolar) İTHALAT (fob,milyar dolar) Enflasyon oranı (%) 2002 127,1 3974,7 ­0,3 395,6 301,8 ­0,9 2003 127,2 4296,8 1,4 449,1 342,7 ­0,3 2004 127,3 4668,5 2,6 539,0 406,9 0,0 2005a 127,4 4605,5 2,4 554,6 458,4 ­0,3 a: EIU tahmini Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Report, December 2005 GSYİH’nın Başlıca Sektörler Arasında Dağılımı (2003) SEKTÖRLER İMALAT TARIM/BALIKÇILIK ELEKTRİK, GAZ, SU İNŞAAT BANKACILIK SİGORTACILIK TOPTAN, PERAKENDE TİCARETİ DİĞER HİZMETLER KAMU HİZMETLERİ (%) 20,8 1,3 2,8 6,8 20,9 13,3 20,9 9,2 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Report, December 2005 DIŞ TICARET Başlıca Ürünler 2004( Milyar $) İHRACAT Elektrikli Mak Taşıma araçları Elektrikli olm. Mak Kimyasal ürünler Metaller Milyar $ İTHALAT 132,8 Ham maddeler 130,4 Makina ve ekipmanlar 116,5 Gıda 48,3 Kimyasal ürünler 37,5 Mineral yakıtlar Milyar $ 28,3 142,3 48,9 35,2 98,5 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Report, December 2005
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 1 Başlıca ülkeler 2004( Milyar $) İHRACAT ABD G.Kore Tayvan Hong Kong Çin % 22,4 7,8 7,4 6,3 13,1 İTHALAT ABD Çin G. Kore Avustralya Tayvan % 13,7 20,7 4,8 4,3 3,7 Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Report, December 2005 Japon Ekonomisi Japonya’nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki ekonomik başarısı; 1945­55 yılları arasında savaş sonrası zararın onarılması, 1972’ye kadar ki dönemde yaşanan hızlı büyüme, 1973’ten itibaren yaşanan yavaş fakat istikrarlı büyüme, 1978 petrol bunalımı ve 1980’lerin ortalarında Yen’in değer kazanmaya başlaması bunun getirdiği sorunlara yönelik önlemler şeklinde özetlenebilmektedir. Hızlı büyüme döneminde sanayi üretimi hızla genişlemiş, 1973 yılı itibariyle Japonya, radyo, televizyon, gemi, taşıt araçları dünya talebinin %20’sini karşılar duruma gelmiştir. Bununla birlikte Japonya, çelik, bakır, çinko, kağıt, sentetik lif, çimento, suni ipekte dünya talebinin %10’unu, alüminyum, cam ve saatlerin %5’ini sağlamaktadır. 1957­70 yılları arasında tüketim 2 kat artmış, iç piyasa dayanıklı tüketim mallarında neredeyse doyum noktasına ulaşmıştır. Bütün bunların gerçekleşmesinde; 1­ Savaş sonrası demokratikleşme, 2­ Özel sektör yatırımları, 3­ Nitelikli işgücü, 4­ Yüksek tasarruf eğilimi, 5­ Gelişmiş teknolojileri hemen uygulayabilme esnekliği, 6­ Yaygın ve yüksek eğitim standartları, 7­ Düşük savunma harcamaları, 8­ Sosyal, politik ve işgücü ilişkilerinde istikrar, önemli rol oynamıştır. Ekim 1973’teki petrol krizi bu hızlı büyümeye son vermiştir. Bu tarihten sonra Japonya ekonomisi 1975­87 yıllarında istikrarlı bir şekilde %4 civarında büyümüştür. Büyüme yavaşlayınca ekonomide durgunluk başgöstermiştir. Ancak sanayide meydana gelen teknolojik gelişmeler ve hizmetler sektörünün büyümesi, yavaş büyüme döneminde dahi ekonomide belirgin bir dinamizmin olduğunu göstermektedir. 1993 yılında ise Yen’in değer kazanması, iç talebin durması, yüksek üretim kapasitesi ve yeni endüstrilerin kurulamaması ekonomide durgunluğa yol açmıştır. Japon ihracat firmaları 1980’li yıllarda kurmuş ve genişletmiş oldukları deniz aşırı ülkelerdeki üretim tesislerinden olan ithalatlarını artırmışlardır. Yen’in değer kazanması sonucu, sektörlere bağlı olarak özellikle Japonya’da üretilen bazı ara mallar arasında geniş fiyat farklılıkları olmuştur. Özellikle endüstriyel girdilerdeki büyük fiyat farklılıkları yerli üretimi denizaşırı üretim işlemlerine dönüştürme yeteneğine sahip firmaları zorlamaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 2 Japonya’nın endüstriyel yapısında yıllar itibariyle önemli değişiklikler olmuştur. Örneğin, Japonya’nın savaş sonrasında ekonomisini toparlamasında büyük payı olan kömür sanayii bugün daha önemsiz bir role sahiptir. Benzer olarak bir dönemin ana sanayi kollarından biri olan tekstil, gemi, inşaatı, kimyasallar, çelik ve alüminyum da önemini yitirmekte, bunlar yerlerini hızla elektrikli makinalar, otomobil, elektronikler ve benzeri yüksek teknoloji ürünlere terk etmektedir. Diğer önemli sektörler ise bankacılık, sigorta hizmetleri ve iletişimdir. Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler­2004 Japonya 4663,9 36627,4 0,0 GSYİH (milyar $) GSYİH/kişi Tük.Fi.Enf. % ortalama Cari işl.dengesi (milyar 172,1 $) İhracat (milyar $) 540,3 İthalat (milyar $) 407,3 GSYİH’nın %’si olarak 20,3 dış ticaret ABD 11728,0 40023,5 2,7 Almanya 2707,9 32775,5 1,7 Çin 1600,8 1231,5 3,9 ­661,3 99,8 55,1 807,6 1473,8 19,5 918,6 720,0 60,5 593,1 538,7 70,7 Kaynak: Economist Intelligence Unit, Country Profile Japan 2005 2006­2007 Döneminde Japonya 2004 yılında %2,6 büyüyen GSYİH’nın 2005 yılında %2,4 büyümesi beklenmektedir. 2005 ve 2006 yıllarında ise büyümenin sırasıyla %1,6 ve %1,3 olması beklenmektedir. Tüketici talebinin ve şirket yapılarının zayıf olması nedeni ile durgunluk sürecinin devam etmesi beklenmektedir. 2004 ticaret fazlası 132,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Önümüzdeki dönemde Çin’den kaynaklanan ihracat talebi, azalan ABD talebini bir ölçüde dengeleyecektir. Yakın dönemde, mevcut dış ticaret fazlası ve dengesinin büyümeye olumlu bir etkide bulunması beklenmemektedir. 2006­2007 döneminde özel tüketimin zayıf kalmaya devam etmesi, İşsizlik oranının %4’ün altına düşmesi beklenmektedir. Ücretlerde herhangi bir artış olmaması ya da yer yer düşüşlerle karşılaşılması iç talep artışını etkilemektedir. Sermaye piyasalarındaki zayıflama ise tasarruf eğilimini artırmaktadır. 2002 yılında %­0,9 olan tüketici fiyatları enflasyonu 2003 yılında %­0,3 olmuştur. 2004 yılında %0 olan enflasyonun 2005, 2006 ve 2007 yılları itibarıyla sırasıyla %­0,3, %0,1 ve %0,6 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Bu tablo karşısında firmaların pazar paylarını korumak amacı ile fiyatlarını düşürmeleri gerekmektedir. Ancak bu durum hizmetler sektöründe ücretlerin düşmesine yol açacak ve deflasyonu körükleyecektir. 2002 yılında 1 dolar ortalama 126 yen iken, 2003 yılında 1 dolar: 116 yen ve 2004 yılında 1 dolar: 108 yen olmuştur. 2005 yılında 1 Doların 110 Yen, 2006 ve 2007 yıllarında sırasıyla 1 Doların 113 ve 105 Yen civarında olması beklenmektedir. Önümüzdeki iki yılda GSYİH’nın %3,7’sine karşılık gelen büyük cari işlemler açıkları oluşacaktır. Ticaret fazlası bir miktar azalacaktır. Sıkılaşan iç talep ithalat artışını “olumlu” yönde etkileyecektir. Özetle Japon ekonomisi ciddi bir durgunluk yaşamaktadır. Bu durumda önümüzdeki yıllarda önemli bir aşama kaydedilmesi beklenmemektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 3 Başlıca İhraç Ürünleri (milyar J apon Yeni) Gıda, içecek & Tütün Kimyasallar Demir& çelik Elektrikli olmayan mak: Otomatik bilgi işl. Makinaları İnşaat & maden makinaları Metal işleme mak Elektrikli mak: VCR’ler TV’ler Haberleşme araçları Yarı iletkenler: Elektronik devreler Ulaştırma araçları: Binek otomobilleri Motorlu araç par Gemiler 2004Ocak­Ekim 228 4296 2035 2005Ocak­Ekim 249 4742 2512 Değişim % 9,4 10,4 23,4 10427 769 623 795 11999 446 1068 498 3684 2456 11656 6620 2124 1115 10906 645 731 964 11812 352 1029 423 3581 2369 12340 7085 2271 1050 4,6 ­16,1 17,5 21,2 ­1,6 ­21,2 ­3,6 ­15,2 ­2,8 ­3,5 5,9 7,0 6,9 ­5,8 53408 5,5 Diğerleri ile birlikte TOPLAM 50620 Kaynak: Economist Intelligence Unit, Country Report December 2005 Ocak­ Ekim 2005 dönemindeki ihracatta en önemli kalemleri oluşturan ulaştırma araçları, elektrikli ve elektrikli olmayan aletlerde önemli ihracat artışı meydana gelmiştir. Ofis makineleri ve haberleşme araçlarında ise bu dönemde ihracatta azalma meydana gelmiştir. Diğer taraftan, Asya’ya özellikle Çin’e olan ihracat; elektronik ürünlerde artmıştır. Gelecekte Çin’in özellikle otomobil piyasası açısından Japonya için önemli bir ihraç pazarı olması beklenmektedir. Başlıca İthal Ürünleri (milyar J apon Yeni) 2004Ocak­Ekim 4351 2568 486 353 607 8599 897 4887 1345 3156 1957 478 1120 283 1930 729 400 40397 2005Ocak­Ekim Gıda, içecek & Tütün 4561 Hammaddeler: 2832 Ağaç 435 Cevherler 488 Demir dışı baz metaller 777 Mineral yakıtlar: 11574 Kömür 1218 Ham petrol 6974 Likid doğal gaz 1598 Kimyasallar 3560 Tekstil 2053 Demir çelik 680 Görsel işitsel ek. 1273 Haberleşme araçl. 306 Yarı iletkenler 1909 Motorlu araçlar 742 Uçaklar 440 Diğerleri ile birlikte TOPLAM 46133 Kaynak: Economist Intelligence Unit, Country Report December 2005 Değişim % 4,8 10,2 ­10,4 38,4 28,0 34,6 35,9 42,7 18,8 12,8 4,9 42,1 13,7 8,0 ­1,0 1,8 9,9 14,2 Diğer taraftan ithalatta mineral yakıtlar, gıda maddeleri ve kimyasallar en önemli ithalat kategorilerini oluşturmaktadır. Ocak –Ekim 2005 döneminde bu grup ürünlerin ithalatı ile
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 4 birlikte demir­ çelik ithalatında önemli artış gerçekleşmiştir. Bu durumda Irak savaşı ile birlikte artan petrol fiyatları etkili olmuştur. TÜRKİYE­JAPONYA TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLERİ Yasal Altyapı Anlaşmanın Adı İmza Tarihi Ticaret ve Tediye Anlaşmaları 8 Şubat 1955 Yatırımların Karşılıklı Teşviki 12 Şubat 1992 ve Korunması Çifte Vergilendirmenin 8 Mart 1993 Önlenmesi İmza Yeri Ankara Ankara Ankara RG Tarih, No’su Yürürlüğe Giriş Tarihi 3 Ocak 1956 3 Ocak 1956 16 Ocak 1993, 12 Mart 1993 21467 13 Kasım 1994, 1 Ocak 1995 22110 Kaynak: DTM Anlaşmalar Genel Müdürlüğü İkili Ticaret Verileri ( USD) 529942090 1119656212 1091854199 1112686092 1620790791 967546585 1399956610 1421920894 2040112803 2045634687 1393306693 1620561018 1307372391 1465506542 1927096261 2684287048 İth / Gen İhr acat Dolar (% ) 3,36 233133162 5,02 239233528 5,19 226043393 4,87 162458773 5,51 158432650 4,16 186813399 3,92 180264454 3,26 167689526 4,20 143823098 4,45 112748097 3,43 121754180 2,97 149489056 3,16 124064598 2,84 129979685 2,78 156287904 2,75 190116694 İhr / Gen Dış Ticaret Dış Ticar et Hacim / Gen (% ) Dengesi Hacmi (% ) 2,01 296808928 763075252 2,78 1,85 880422684 1358889740 3,85 1,66 865810806 1317897592 3,80 1,10 950227319 1275144865 3,39 1,03 1462358141 1779223441 3,97 1,03 780733186 1154359984 2,79 0,83 1219692156 1580221064 2,76 0,72 1254231368 1589610420 2,38 0,55 1896289705 2183935901 2,92 0,42 1932886590 2158382784 2,96 0,46 1271552513 1515060873 2,25 0,54 1471071962 1770050074 2,15 0,40 1183307793 1431436989 1,97 0,36 1335526857 1595486227 1,82 0,33 1770808357 2083384165 1,79 0,30 2494170354 2874403742 1,79 3097499414 2,67 0,32 İthalat Dolar 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 234162080 2863337334 3331661494 1,76 Kaynak: DTM BİM Ülkemiz ile Japonya arasındaki ticaret, yıllar itibariyle sürekli olarak ülkemiz aleyhine açık vermiştir. Söz konusu açık, 2004 yılında 2,5 milyar $ civarında iken, 2005 yılında %32 artışla 2,9 milyar $’a yükselmiştir. Türkiye ile Japonya arasındaki 2005 yılı dış ticaret verilerinin incelenmesinden, ihracatımızın yaklaşık 234 milyon $, ithalatımızın ise 3,1 milyar $ düzeyinde gerçekleştiği görülmektedir. Ülkemizin Japonya’dan ithalatının, ihracatın 10 katından fazla olduğu hususu dikkate alındığında, iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin gelişiminin ağırlıklı olarak Japonya’dan yapılan ithalat ile yönlendirildiği görülmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 5 İkili Ticarette Başlıca Maddeler ($) İhracat (GTİP 6’lı kod) GTİP Ürün 2005 030235 Mavi Yüzgeçli Orkinos (Taze/Soğutulmuş) 260300 Bakır Cevherleri Ve Konsantreleri 200290 Diğer Şekilde Domates (Sirke, Asetik Asitten Başka Şekilde Konserve Edilmiş) 49595265 17795184 16947092 240110 Tütün (Saplı, Damarlı) 260800 Çinko Cevherleri Ve Konsantreleri 7192929 7028496 252890 Tabii Diğer Boratlar Vb. Konsantreleri 200210 Domatesler (Tüm/Parça) (Sirke, Asetik Asitten Başka Şekilde Konserve Edilmiş) 6504044 5704328 401110 Otomobil Dış Lastiği; Yeni 080222 Fındık (Kabuksuz) 5660794 4901800 030345 Mavi Yüzgeçli Orkinos (Dondurulmuş) 120740 Susam Tohumu 4880201 4286278 851220 Diğer Aydınlatma/Gözle Görülebilen İşaret Cihazları 711319 Diğer Kıymetli Metal­Kaplamalarından Mücevherci Eşyası 3494062 3150500 570110 Yünden/İnce Kıldan Düğümlü Sarmalı Halılar, Yer Kaplamaları 760120 İşlenmemiş Alüminyum Alaşımları 3036426 3010195 870870 Kara Taşıtları İçin Tekerlekleri Vb Aksam, Parça/Aksesuarı 150910 Saf Zeytinyağı 2966889 2945498 030799 Suda Yaşayan Diğer Omurgasız Hayvanlar (Dondurulmuş) 610910 Tişört, Fanila, Atlet Vs.Giyim Eşyası; Pamuktan (Örme) 2936693 2828019 080620 Üzüm (Kurutulmuş) 570190 Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Halılar, Yer Kaplamaları 2740114 2734499 680291 Mermer, Traverten Ve Su Mermeri 200830 Turunçgil Konserveleri 2544551 2334386 843149 Ağır İş Makinalarının Aksam­Parçaları 200819 Diğer Sert Kabuklu Meyva Ve Karışımlarının Konserveleri 2187595 2003500 581092 281000 080420 511211 190219 870829 630532 430310 580410 620462 701329 180400 081310 070959 1952015 1885900 1813997 1608706 1575415 1496840 Sentetik­Suni Lifden İşlemeler Bor Oksitleri; Borik Asitler İncir (Taze/Kurutulmuş) Dokunmuş Mensucat (M2ağır=<200 Gr) Yün/İnce Kıl=>%85 Ağırlık Makarna; Yumurtasız (Pişirilmemiş) Kara Taşıtlarının Diğer Aksam­Parçaları Ambalaj İçin Torba/Çuval `(Sentetik Suni) Dökme Maddeler İçin Esnek Mahfaza. Kürkten Giyim Eşyası­Aksesuarları Tüller (Diğer File Mensucat) Kadın/Kız Çocuk İçin Pantolon, Şort Vs.; Pamuktan Bardaklar `Camdan (Cam­Seramik Hariç) İçki İçin Kakao Yağı (Katı Ve Sıvı) Kayısı (Zerdali Dahil)Kurutulmuş Diğer Mantarlar (Taze/Soğutulmuş) 091040 Kekik; Defne Yaprakları Kaynak: DTM BİM 1477385 1428565 1362491 1300543 1279356 1049238 1028672 999617 984891 2005 yılında Japonya’ya ihraç ettiğimiz başlıca maddeler; orkinos, domates konserveleri, bakır cevherleri ve konsantreleri, tabii diğer boratlar, suda yaşayan omurgasız hayvanlar,
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 6 turbopropeller, kıymetli metal­kaplamalarından mücevherci eşyası, kürkten giyim eşyası ve aksesuarları, t­shirt­fanila­pamuklu giyim eşyası, susam tohumu, kara taşıtlarının diğer aksam ve parçaları, fındık (kabuksuz) ve kakao yağıdır. Diğer taraftan 2004 yılında Japonya’ya olan ihracatımızın %57,2’sini sanayi ürünleri, %34,4’ünü tarım ürünleri, %7,9’unu Madencilik ürünleri oluşturmakta idi. İhracatımız sektörel olarak incelendiğinde, tekstil ve konfeksiyon ürünleri ihracatımız açısından Japonya pazarının büyük bir potansiyel arzettiği görülmektedir. Japonya, konfeksiyon sektöründe, AB ve ABD’den sonraki en önemli ithalatçı konumunda olup, ülkemiz açısından henüz çok sınırlı miktarda girilmiş bir pazar olma özelliğini sürdürmektedir. Japonya’ya tekstil alanında ihraç potansiyeli olan ürünlerimiz, ev tekstili sektöründe; yatak örtüsü, çarşaf, mutfak ve tuvalet eşyası; konfeksiyon sektöründe; tişört, bluz, kazak, gömlek ve pantolon; deri ve deri mamullerinde ise ayakkabı ve çanta olarak sıralanabilir. Ayrıca, seramik ve porselen sofra ve mutfak eşyaları, otomotiv ve elektrik­elektronik sanayi ürünlerinde potansiyel görülmektedir. İthalat (GTİP 6’lı kod) GTİP Ürün 2005 890190 840820 842952 853180 870421 870323 852540 870840 844790 870829 870322 853120 847330 870899 Yük Taşımaya Ve Hem İnsan Hem De Yük Taşımak İçin Diğer Gemiler Kara Taşıtları İçin Motorlar­Dizel, Yarı Dizel Kulesi 360 Derece Dönebilen Yükleyiciler Diğer Elektrikli Görüntülü İşaret Cihazları Dizell/Yarı Dizell Motorlu Taşıtlar (Taşıma Kapasitesi<5ton) Kıvılcım Ateşlemeli, Motorlu Taşıtlar (1500cm3<Silindir=<3000 Cm3) Sabit Görüntü Kameraları Ve Diğer Görüntü Kaydedici Kameralar Kara Taşıtları İçin Vites Kutuları Diğer Örgü, Gipür, Tül, Dantela Vb. İmali İçin Makine Ve Cihazlar Kara Taşıtlarının Diğer Aksam­Parçaları Kıvılcım Ateşlemeli, Motorlu Taşıtlar (1000cm3<Silindir=<1500 Cm3) Gösterge Tabloları­Sıvı Kristal, Diyot Tertibatlı Başka Yerde Belirtilmeyen Otomatik Bilgi İşlem Makinasının Aksam,Parça& Aksesuarı Kara Taşıtları İçin Diğer Aksam­Parçaları 195129821 151343338 149983976 114605745 103022859 98366446 842951 844720 844319 845229 845710 845811 392690 293499 901890 846241 852990 300490 842720 900220 Önden Yüklemeli Küreyici­Yükleyiciler Düz Örgü Tezgahları, Dikiş­Trikotaj Makinaları Diğer Ofset Baskı Yapan Makina­Cihazlar Diğer Dikiş Makinaları Metal İşleme Merkezleri Sayısal Kontrollü Olan Yatay Torna Tezgahları­Metal İşleyen Plastikten Diğer Eşya Diğer Nükleik Asitler Vb. Tuzları; Diğer Heteroksiklik Bileşikler Tababetle İlgili Diğer Alet Ve Cihazlar Zımbalı Kesme, Taslak Çıkarma Makinaları­Sayısal Kontrollü Hava Taşıt. Radar, Telsiz­Uzaktan Kumanda Cihazı Aksam, Parçalar Tedavide/Korunmada Kullanılmak Üzere Hazırlanan Diğer İlaçlar Kendinden Hareketli Diğer Forklift­Yük Arabaları Optik Cihazların Filtreleri 39723185 38877532 30279778 28755787 24887938 24409530 23079277 22808730 20932062 20832919 20602096 20273832 18378981 17306232
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 79529885 74765096 55638529 53809741 50752605 46295914 43869329 43861146 7 540233 390690 847160 901010 840999 401110 851531 841430 370790 842129 847130 Poliesterden Tekstürize İplik (Dikiş Hariç) Diğer Akrilik Polimerler (İlk Şekilde) Giriş/Çıkış Birimleri Rulo Halindeki Fotoğraf, Film/Kağıtlar Abaskı Yapan Cihazlar Dizel Motorlar İçin Aksam; Parçalar Otomobil Dış Lastiği; Yeni Metallere Ark Kaynağı İçin Tamamen/Kısmen Otomatik Cihazlar Soğutma Cihazlarında Kullanılan Kompresörler Fotoğrafçılık İçin Hazır, Doze Kimyasal Maddeler Diğer Sıvı Filtre/Arıtma Cihazları Portatif Numerik Otomatik Bilgi İşlem Makinaları; Ağırlık<10 Kg. 721049 Diğer Çinkolu Demir­Çelik, Diğer (En=>600mm.) Kaynak: DTM BİM 17301594 17014970 16951254 16742024 16262569 14872019 14350633 14235771 13240911 13054988 12966897 12745929 2005 yılında Japonya’dan ithal ettiğimiz başlıca ürünler; kıvılcım ateşlemeli motorlu taşıtlar, dizel/yarı dizel motorlu taşıtlar, kara taşıtları için motorlar (dizel­yarı dizel), diğer elektrikli görüntülü işaret cihazları, kulesi 360 derece dönebilen yükleyiciler, sabit görüntü kameraları ve diğer görüntü kaydedici kameralar, düz örgü tezgahları, dikiş­trikotaj makinaları, kara taşıtlarının diğer aksam­parçaları, kara taşıtları için vites kutuları, başka yerde belirtilmeyen otomatik bilgi işlem makinasının aksam,parça& aksesuarı ve diğer dikiş makinalarıdır. Diğer taraftan 2004 yılında Japonya’dan olan ithalatımızın % 99,95’ini sanayi ürünleri, %0,03’ünü tarım ürünleri, %0,02’sini madencilik ürünleri oluşturmakta idi. İkili Ticarette Karşılaşılan Sorunlar Genel olarak, Japon pazarına girmek için karşılaşılan en büyük sorunlar; yüksek maliyetli tanıtım ve reklam faaliyetleri, Japonların karar alma sürecinin yavaş olması dil ve kültür farklılığından kaynaklanan iletişim problemleri ve Japonya’nın standartlar, kalite kontrol ve ambalajlama konularında çok titiz bir pazar olmasıdır. Özellikle gıda ürünlerindeki sıkı sağlık ve karantina tedbirleri, coğrafi uzaklık, tüketici tercihlerinin farklılığı, Japonlarla iş bağlantısı yapma güçlüğü, dağıtım sistemlerinin yabancılar için arzettiği zorluklar, uzakyol taşımacılığının pahalı olması ve aktarma limanlarındaki gecikmelerin teslimatların gecikmesine yol açması, ülkemizin Japonya’ya ihracatının artırılmasının önündeki engellerdir. GENEL DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER Japonya öncelikle bölge ülkeleri ile sıkı bir ekonomik entegrasyon içindedir. Bu ülkeler öncelikle markasız ürünlerde Japonya’nın en önemli tedarikçilerini oluşturmaktadır. Bu sebeple Japon piyasasına sürekli ihracat artışı sağlamanın ancak markalı ürünler ile gerçekleştirilebileceği değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, markalı ihraç ürünlerimizin tanıtımının yapılarak Japon piyasasında “Türk Malı” imajının güçlendirilmesi gerekmektedir. Türkiye ile Japonya arasında özellikle kuru meyvalar ve fındık, domates dışındaki diğer dondurulmuş ve işlenmiş meyva ve sebzeler gibi gıda ürünleri, ev tekstili, otomotiv yan sanayii, makine aksam ve parçaları, demir­çelik ürünleri, mücevher, mermer, seramik ve cam eşya alanlarında işbirliği yapılabileceği düşünülmektedir. Bu itibarla, başta organik esaslı olmak üzere işlenmiş gıda ürünleri, hazır giyim, ev tekstili, tabii deriden mamul giyim eşyası ve saraciye, otomotiv yan sanayi ürünleri, yazılım, orman
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 8 ürünleri, kuyumculuk, hediyelik eşya, bor türevleri gibi mal grupları Japonya ile yaptığımız dış ticaretin dengeli bir yapıya kavuşturulması açısından özellikle arz eden ürünler olarak değerlendirilmektedir. PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Japon Piyasasının Temel Özellikleri Fiyatlar Japonya dünyanın en pahalı ülkelerinden biridir. Özellikle turistik amaçlı uluslararası seyahatlerin artması sonucu Japon tüketici, Tokyo’nun tüketici fiyatlarının dünyanın diğer belli başlı merkezlerine göre yüksek olduğunu görmektedir. Örneğin: gıda maddeleri, et, süt, tereyağı, pirinç fiyatları yüksek iken, giyim eşyası (elbise, bluz ve spor ayakkabıları) ile dayanıklı tüketim malları (motorsikletler, arabalar) ve kuru temizleme ve kuaför gibi hizmetlerin fiyatları daha ucuzdur. Japon Tüketicisi Tipik bir Japon ev hanımı hemen hemen hergün alışverişe gider. Temel ilke, tazeliktir. Japon sofrası geleneksel olarak balık ve taze sebze çeşitlerinden oluşmaktadır. Japonlar giysi vb. diğer maddeleri satın almak için genel olarak ucuzluk zamanlarını beklerken, dayanıklı tüketim malları için borçlanabilmektedir. Japon aile bütçesi geleneksel olarak gıda, barınma, giyim ve diğer gereksinimlere odaklanmıştır. Ancak son zamanlarda zorunlu olmayan maddelerin tüketimi toplam tüketim harcamalarının yaklaşık yarısına tekabül etmektedir. Bu eğilimin gelecekte de sürmesi beklenmektedir. Ekonomik ve sosyal şartların değişmesi, bunun yanısıra nüfusun giderek yaşlanması kişilere hobilerini gerçekleştirmek için daha fazla boş vakit sağlamaktadır. Kadınların sosyal durumundaki gelişmeler çok daha çeşitli ve özel tercihlerin ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Sağlık hizmetlerine yapılan harcamalar, özel pansiyonlar, emeklilere sağlanan kolaylıklar, sosyal ve eğitsel hizmetler, günlük bakım merkezleri giderek artmaktadır. Sonuç olarak Japon tüketicisi mal ve hizmet seçiminde giderek daha seçici olmaktadır. Japonya piyasası çok iyi eğitilmiş ve bilinçli bir tüketici kitlesine hitap etmektedir. Japonya’da yaşam standardı çok yüksektir ve tüketiciler kaliteli ürünleri satın alabilme ve seçme şansına sahip bulunmaktadır. 127 milyon nüfusu ile Japonya dünyadaki nüfus yoğunluğu en fazla olan ülkelerden biri konumunda bulunmaktadır. Japon piyasası toplam satın alma hacmi itibarıyla dünyadaki ikinci en büyük pazardır. Tüketim ve gelir, yaş ilerledikçe artmaktadır. Hemen hemen bütün Japon çalışanları yılda en az iki kere maaşlarına ek olarak ikramiye almaktadılar. Bu ikramiyeler, yaz ortası ve Aralık aylarına rastlamaktadır. Bu dönemler aynı zamanda Japonya’nın iki büyük “hediye verme” dönemine rastlamaktadır. İkramiye dönemleri tüketimin arttığı dönemlerdir, dolayısıyla pazarlamanın en yoğun olması gereken zamanlardır. Uluslararası standartlara göre Japonlar gelirlerinin yaklaşık %24’ü gibi önemli bir kısmını tasarrufa ayırabilmektedir. Bu eğilim arazi ve konut fiyatlarının çok pahalı olmasından kaynaklanmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 9 Japon tüketiciler ürün kalitesinin yanısıra satış sonrası hizmetlere de çok önem vermektedir. Moda ve marka Japon tüketicisi için giderek daha fazla öneme sahip olmaktadır. Ayrıca belli gruplara ait insanların bir örnek giyinmesi ya da belli bir takıyı takmaları oldukça yaygın bir durumdur. Japonya’da çeşitli renk değerleri bulunmaktadır. Bu renkler geleneksel değerlerle birlikte batı etkisini de yansıtmaktadır. Japon evlerinin renk değerleri daha çok, yerde toprak, duvarda kum renkleri ve inşaatta kullanılan ağaçtır. Kimononun renkleri bu ortama bir kontrast teşkil etmektedir. Genç kadınlar canlı renkleri tercih ederken yaş ilerledikçe daha nötr renkler tercih edilmektedir. Erkekler ise mavi ve toprak tonlarını tercih etmektedir. Bu renkler günümüz geleneksel Japon tarzı giyim ve dekorasyonunu temsil etmektedir. Ancak batı tarzı evler döşeyen Japonlar iç dekorasyonda farklı renkleri tercih etmeye başlamışlardır. İklim tüketici davranışlarının belirlenmesinde bir diğer faktörü oluşturmaktadır. Yazlar sıcak ve rutubetli, kışlar soğuk ve kuru geçmektedir. Paketlemenin ürünleri ısı farklarından koruması üzere gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca son yıllarda Japonların damak tadı giderek daha fazla batılılaşmaktadır. Dağıtım Kanalları Japonya’nın dağıtım sistemi 1960’lardan itibaren çeşitli değişimlerden geçmiştir. Öncelikle büyük süpermarket zincirleri ile başlanmış, sonra belli başlı imalatçılar özellikle otomotiv, elektrikli ev aletleri ve kozmetik konusunda kendi toptan ve perakendeci ağlarını kurmuşlardır. Bilgisayar devrimi ise çok daha yaygın bir dağıtım sistemine geçişin bir diğer faktörü olmuştur. Zira sipariş, arşivleme, envanter ve diğer günlük işlemler otomosyona bağlanmıştır. Bunun yanısıra pekçok mağazanın kendi toptancı, merkez ofis ve bankaları ile online bağlantıları bulunmaktadır. Yüksek yoğunlukta ve küçük boyuttaki Japon perakendecileri göz önünde bulundurularak bir karşılaştırma yapıldığında nüfus başına düşen oran itibariyle söz konusu işletmelerin Avrupa ve ABD’den daha fazla olduğu görülmekte, ayrıca bu işletmelerin batıya nazaran daha küçük alanlarda daha az sayıda personelle, daha az satış gerçekleştirdiklerine dikkat çekilmektedir. Toptan satıcılar açısından ise, toptan satışların perakende satışlara oranının Japonya’da diğer endüstrileşmiş ülkelere nazaran daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Bunun nedeni çok sayıda toptancı olması ve genel ticaret firmalarının satışlarının da bu kalemde gözükmesinden kaynaklanmaktadır. Genel ticaret firmalarının satışları buradan çıkarıldığı takdirde perakende satışların durumu diğer ülkelerden farklı olmayabilecektir. Dağıtımın üretkenliği açısından bakıldığında ise perakendecilerde, çalışan başına gerçekleşen yıllık satış diğer endüstrileşmiş ülkelerden daha yüksek ya da eşit ölçüde gerçekleşmekte, aynı durum toptancılar için değerlendirildiğinde Japonya diğer ülkelerin önüne geçmektedir. Japon Dağıtım Sistemine Özgü Uygulamalar Japon dağıtım sistemine özgü çeşili uygulamalar bulunmaktadır, bunlara kısaca değinmekte yarar görülmektedir:Bunlar, tatene­liste fiyatları, henpin­satılmayan ürünün iadesi, keiretsu­bağlı şirketler grubu ve detaylı bir geri ödeme sistemi uygulamalarıdır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 10 Tatane: Liste fiyatı sistemi; bu sistem Japon iş piyasalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Üreticiler ürünleri için her bir dağıtım aşamasında ve nihai satış aşamasında “üreticinin teklif ettiği fiyat” şeklinde ifade edilen bir standart fiyat tespit etmektedir. Bu yöntemin çeşitli avantajları bulunmaktadır: Üreticiler kolaylıkla kendi ürünlerinin fiyatının düşmesini engellemekte ve kar marjlarını makul bir düzeyde tutmayı başarmaktadır. Aynı zamanda bu uygulama tüketiciye satın alma sırasında ürünün gerçek fiyatı ile ilgili net bir fikir vermektedir. Sistemin fiyatları sabitleştirmek gibi bir dezavantajı da bulunmaktadır. Japonya’da Anti­Tekel Yasası tek fiyat uygulamasını yasaklamıştır. Ancak kozmetikler, eczacılık ürünleri, kitaplar ve plaklar bu yasadan muaf tutulmuştur. Henpin: Satılmayan ürünün iadesi sistemi; satılmayan malın perakendecilerden toptancılara, toptancılardan üreticiye geri gönderilmesi uygulamasına Japonca’da henpin denilmektedir. Japonya’da satılmayan ürünler üreticiye geri döner. Dağıtım kanalındaki alıcı ve satıcılar satın alınmayan ürünün riskini paylaşırlar. Bu durumun büyük perakendecilerin dağıtım sistemi içinde güçlenmelerine neden olabileceği, aynı zamanda perakendecilerin kendi satışlarını artırmaya yönelik faaliyetlerini teşvik etmeyi engellemesi gibi bir sakıncası bulunmaktadır. Ayrıca maliyet yapısı daha az şeffaf olduğu taktirde rekabetin olumsuz etkilenebileceğine dair bir inanış da bulunmaktadır. Geri Ödeme Sistemi: Bu sistem Japonya’ya özgü olmamakla birlikte bazı farklılıklar içermektedir. Japonya’da belirlenen bir dönemin sonunda ödeme yapılmaktadır. Japon sisteminde iş ilişkilerinin uzun ve devamlı olacağı inanışı hakim bulunmaktadır. Bu, satışları teşvik etmek olarak değerlendirilebileceği gibi, satılmayan ürünün iadesinde olduğu gibi perakendecilerin daha başarılı olma çabalarını sınırlayan bir unsur haline de dönüşebilmektedir. Keiretsu: Bağlı şirketler grubu; sözkonusu firmalara son yıllarda kozmetik, elektrikli ev aletleri ve otomotiv endüstrisinde daha çok rastlanmaktadır. Bu sistem üreticilerin kendi ürünlerini pazarlama amacı ile kendi satış ağlarını kurup ürünlerini kendi kanallarından satışa çıkarmalarını ifade etmektedir. Üretici ve dağıtımcıların dikey ilişkisi, perakendecilerin tüketicilere sundukları hizmetleri geliştirmelerine yardımcı olmak açısından olumlu bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Buna ek olarak tüketici bilgilerini direkt olarak üreticiye ileten ve gelecekteki ürünün tüketici tercihlerine daha fazla odaklanmasına imkan tanıyan ayrı bir kanal da oluşturulmaktadır. Sistem içindeki bilgi akışı 2 yönlü olmaktadır. Üreticiler etkin bir şekilde perakendecilere bilgi iletebilmektedir. Ancak, sözkonusu sistemin bir kartel gibi etki edebileceği ve piyasaya girmek isteyen firmaları engelleyebileceği gibi eleştiriler ortaya atılmaktadır. Bununla birlikte, Japon dağıtım sistemi, çok detaylı olması ve tarife dışı engelleri içermesi nedeni ile eleştirilmektedir. Görüldüğü üzere toptancılar, üreticiler için satış acentası, perakendeciler için satın alma acentası olarak çift taraflı bir işlevi yerine getirmektedirler. Ana yapısı itibarıyla aynı olmakla birlikte dağıtım sistemi tüketim malları ve sermaye malları için farklılık göstermektedir. Yapılan işlemin hacmine bağlı olarak dağıtım sisteminin bazı aşamaları elimine edilebilmektedir. Örneğin üreticiler direkt olarak perakendecilere satış yapabilmektedir. Japon tüketiciler taze gıda ihtiyaçlarını kendilerine en yakın satıcıdan günlük olarak almaktadırlar. Bu gerçek, çok sayıda küçük işletmenin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Gıda ve içecek satanlar, perakendeciler arasında çoğunluğu oluşturmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 11 Japon Perakendecilik Sistemi Japon perakendecilik anlayışında son 45 yıl boyunca önemli değişiklikler olmuştur. Bu çerçevede perakende satış sistemi aşağıdaki gibi özetlenebilmektedir; 1. Çok Katlı Büyük Mağazalar­Department Stores: Bu mağazaların başlangıç amacı tüketiciye ünlü markalar, yüksek kaliteli ürünler sunmak ve bunun yanısıra bünyesinde sergiler ve diğer kültürel faaliyetleri desteklemek ve barındırmak yoluyla Japon halkına bir kültürel deneyim kazandırmak olmuştur. Bu nedenlerle kurulan bu mağazaların sayıları artmasına rağmen gelirleri aynı ölçüde artmamaktadır. 2. Süpermarketler; Tüketiciye, standart günlük ihtiyaçlarını sağlamaya yönelik seri imal edilmiş ürünler sunmaktadır. 3. Özel Satış Mağazaları­Specialty Shops; Bu mağazalar günlük giysi, ayakkabı, çanta gibi moda kalemlerinde uzmanlaşmışlardır. Son yıllarda kamera, radyo, kasetli teyp gibi ürünlerin ünlü markalarını düşük fiyatlarla satan bu tip mağazalar artmıştır. 1980’lerden itibaren bu mağazalar Japon’ların boş zamanlarını çeşitli hobi faaliyetleri ile değerlendirmeye başlamaları ile daha çok hobilere hitap eden bir eğilim arzetmeye başlamışlardır. Söz konusu mağazalar belli başlı alış veriş merkezlerinde yer almaktadırlar. 4. Satış Mağazası Olmaksızın, Perakendecilik; Posta ile sipariş ve pazarlamacılık yöntemi, 1980’lerde yeni gelişen bir alan olarak kendini göstermiştir. Sınırlı da olsa kozmetikler, sağlık gıdaları, ev eşyaları bu yol ile satılabilmektedir. 5. Alış Veriş Merkezleri; Birbirinden bağımsız küçük satıcıların bir araya gelmesinden oluşan alışveriş merkezlerinde tüketim mallarının yanısıra cimnastik salonları, yüzme havuzları, eğlence parkları ve kültürel faaliyetler gibi hizmet ve kolaylıklar da yer almakta ve söz konusu alanlar genç kuşak Japonlar arasında giderek popüler olmaktadır. 6. Restoranlar; Aile restoranları zinciri ve fast food restoranlar 1970’lerin ortalarında popülarite kazanmışlardır. Bu gibi yerler ortalama fiyatlarla çok sayıda tüketiciye hizmet sunmaktadır. Bu sektör günümüzde batı tarzı restoranlarla birlikte Japon tarzı “izakaya” adlı barları da içermektedir. Dağıtım Kanalları Seçimi Yabancı ürünler çeşitli kanallarda Japonya’ya ithal edilebilmektedir. Söz konusu kanalların başlıcaları şu şekilde özetlenebilmektedir. 1. İthalat Acentaları; Söz konusu acentalar gümrük işlemlerini yürütüp, ulaştırma sorunlarını çözümleyerek ayrıca malın toptancılara ya da satıcılara hatta tüketicilere ulaşmasını sağlamaktadırlar. 2. Uzmanlaşmış Ticaret Şirketleri (Specialized Trading Companies);
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 12 Söz konusu şirketler kendi alanlarına giren konularda ithalat yapmaktadırlar. Bu gibi şirketler satış sonrası hizmetler ve kullanıcının eğitilmesi gibi hizmetler de vermektedirler. 3. Genel Ticaret Şirketleri (General Trading Companies) Japonya’nın Genel Ticaret Şirkeleri sanayi ürünleri pazarlaması alanında güç kazanmışlardır. Söz konusu şirketler çeşitli alanlara hitap etmektedirler. İstendiğinde mali yardım sağlayabilmekte ve genellikle geniş ölçekli projelerin organizasyonu ile ilgilenmektedirler. Bu gibi şirketler birden fazla müşteriye aynı anda hitap edebilmektedir. 4. Ürün/Pazarlama İşbirliği; Japonya’da ürün tanıtımının ve dağıtımının bir diğer yolu ise Japon şirketi ile ortak teşebbüs kurmaktadır. 5. İlgili Alanlardaki Üreticiler; Ürünün çok yakından ilgili olduğu bir alanda ya da rekabetçi olmayan bir alana ait dağıtım kanallarını kullanması yolu ile pazarlanması mümkün olabilmektedir. 6. Satış Büroları; Bazı yabancı ihracatçılar Japonya’daki ithalat ve pazarlama faaliyetlerini yürütmek için kendi satış bürolarını kurmaktadır. Sonuçta Japonya’da yukarıda değinilmiş olan konular esas itibariyle geçerli kalmak şartı ile her bir ürünün kendine özgü bir dağıtım sistemi bulunmaktadır. İşaretleme, Markalama, Japon Standartları Japon Sanayi Standartları­Japanese Industrial Standarts (JIS) ve Japon Tarım Standartları­Japanese Agricultural Standarts (JAS) Japonya’da en geniş şekliyle kullanılan iki kalite standardını ifade etmektedir. JIS Standardı JIS’ın işleyişi 1940 tarihli “Sanayide Standardizasyon” Kanunu’na dayanmaktadır. JIS markası, tekstil hazır giyim, ısıtıcılar, elektrikli aletler, ayakkabılar, mutfak eşyaları, spor malzemesi, müzik aletleri gibi geniş bir ürün grubunun standart, kalite, boyut ve diğer özelliklerine uygulanmaktadır. Söz konusu marka Japonya henüz ihracata başladığı sıralarda ihraç ürünlerinde belli bir kalitenin yaratılmasını teşvik etmek amacı ile geliştirilmiştir. Söz konusu standartlar “Japon Sanayi Standartları Komitesi” tarafından tespit edilmiştir ve MITI’nin Sanayi Teknolojisi Enstitüsü’nden elde edilebilmektedirler. JIS standartları teknolojik gelişmeler doğrultusunda periyodik olarak gözden geçirilmektedir. Söz konusu markalı ürünlerin satın alımı, Japon devlet teşekkülleri tarafından özel olarak tercih edilmektedir. JIS bütün sanayi ve maden ürünlerini kapsamakla birlikte, ilaçlar, tarımsal kimyasallar, suni gübre, ipek ipliği, gıda ve diğer tarımsal ürünlerin kendilerine özgü standartları bulunmaktadır. Söz konusu ürünler “Tarım ve Orman Ürünlerinin Standardizasyon ve İşaretlenmesi” konulu kanun çerçevesinde ele alınmaktadır. Nisan 1990 tarihinde JIS standardını düzenleyen yasaya yapılan eklerle yabancı ürünlere de JIS markası alabilmeleri imkanı getirilmiştir. JAS Standardı Tüketicinin çıkarlarının korunması politikasının bir gereği olarak gıda ve orman ürünlerinin kalitesi ile ilgili bir işaretleme ve sıralama sistemi oluşturulmuştur. “JAS markası” olarak bilinen standart sistemi “Japon Tarım Standartları Kanunu” ile düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun Japonya’da üretilen veya ithal edilen tüm gıda
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 13 ürünlerini kapsamaktadır. Kanun çerçevesinde yapılan düzenlemeler ürün kapsamı genişledikçe çeşitlenmektedir. JAS markası ürün listesi, içecekler, işlenmiş gıda, sıvı ve katı yağlar tarımsal mallar, orman ürünleri, et ve balık sanayii ürünleri, tarım ve orman ürünleri hammaddelerini, konserve gıda, meyve suyu, işlenmiş domates, domuz eti, jambon ve sosis gibi ürünlerin yerli ve ithal olanlarını kapsamaktadır. JAS kuralları, standartlarla belirlenmiş ürünü tanımlamaktadır. Standarda konu ürünlerin pek çoğunda minumum kalite standardı belirtilmiştir. Ancak bazı ürünler için kurallar sadece kalite artırımını sağlama ya yönelik direktifleri içermektedir. İşlenmiş gıdalar için işaretleme standartları, ürünün adı, tatlandırıcıları, ağırlığı, üretim tarihi ve üreticinin adı gibi ayrıntıları talep etmektedir. Ayrıca her bir ürünün kendine özgü bir etiketlenme biçimi bulunmaktadır. Japonya Genel Preferanslar Sistemi (GSP) Japonya gelişmekte olan ülkelere bazı ürünlerde tercihli tarife uygulamaktadır. Söz konusu sistem­GSP, gelişmekte olan ülkelerin ihracatını artırmayı, sanayilerini geliştirmeyi ve düşük gümrük tarifeli ithalata imkan vererek ekonomik büyümelerine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Ülkemiz Japonya GSP Programından yararlanmaktadır. Ayrıntılı bilgi için: www.mofa.go.jp/policy/economy/gsp adresine başvurulabilir. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Japonya’ya yapılacak gezi, toplantı ve iş amaçlı geziler için 3 aya kadar vize alınmamaktadır. Ayrıntılı bilgi için:Japonya’nın Ankara Büyükelçiliği Tel: 0 312 446 05 00 Ülkede uzun süreli kalma durumunda: 90 günden fazla kalacak olanların 2 fotoğraf ve pasaportları ile belediyelerdeki yabancı kayıt bürolarına başvurmaları gerekmektedir. Önemli günler: Bu ülkeye bir seyahat planlıyor iseniz tatil günlerini ve mevsimsel olayları bilmeniz gerekir: 1Ocak­Gantan­Yeni Ocak ayının 2. Pazartesi’si­ Seijin no Hİ­ gelen yaş günü 11 Şubat­ Kenkoku/kinenbi­ Milli gün 21 Mart­Shunbun no Hi­ Bahar Noktası Günü (gün yıla göre değişebilir) 29 Nisan­ Midori no Hi­ Yeşil Gün 3 Mayıs­ Kenpo Kinenbi­ Anayasa Günü 4 Mayıs­ Kokumin no Kyujitsu­ Halk Günü 5 Mayıs­ Kodomo no Hİ­ Çocuk Günü 20 Temmuz­ Umi no Hi­ Denizcilik Günü 15 Eylül­ Keiro no Hi­ Yaşlılara saygı günü 23 Eylül­Shubun no Hi­ Sonbahar Noktası (gün yıla göre değişebilir) Ekim’in ikinci Pazartesi’si ­Taiki no Hi­ Sporlar Günü 3 Kasım­ Bunka no Hi­ Kültür Günü 23 Kasım­ Kinro Kansha no Hi­ İşçiler Şükran Günü 23 Aralık­ Tenno Tanjobi­ İmparatorun Doğum günü Yıl Ayrıca ülkeye gelmeden önce bazı temel Japonca kavramlara vakıf olmanız ve ürünlerinize ilişkin Japonca bir broşür hazırlamanız ve kartvizitinizin Japonca olması yararlı
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 14 olacaktır. Diğer taraftan Japon bir tercüman tutulması da iletişimin sağlıklılığı açısından faydalı olabilecek diğer bir unsurdur. İşadamları ilk karşılaştıklarında mutlaka kartvizit (meishi) alışverişinde bulunurlar. Japon işadamları resmi belgelerde genel olarak imza yerine kişisel mühürlerini kullanırlar. Japon firmalarında kararların çoğunluğu konsensusla alınır. Öncelikle bilgi informal ortamlarda değiş tokuş edilir. Yabancıların Japon karar verme sürecini yavaş bulmalarına rağmen bir kez karar verildikten sonra hemen harekete geçilir. Bu ülke iş adamları ile ilişkilerde herkesin karar vermesine olanak sağlayacak ölçüde zaman ve sabır gösterilmesi tavsiye edilmektedir. Toplantılar sırasında Japon hitap tarzının inceliklerine dikkat edilmeli gerektiğinde baş eğerek selam verilmelidir. Diğerlerin tutum ve davranışları gözlenerek mevcut hiyerarşik yapıya uygun hareket edilmelidir. Yabancıların önünde iş arkadaşlarını eleştiren tutumlar da Japonlar tarafından hoş karşılanmamaktadır. Dakik olmak da son derece önemlidir. Japon tercüman fiyatları kullanılan dil ve ihtiyaç duyulan zamana göre değişmekle birlikte ortalama bir İngilizce­ Japonca tercüman ücreti yarım gün için 50 000 Yen, tam gün için 80 000 Yen civarındadır. Japonya kuzeyden güneye Hokkaido, Honshu, Shikoku, ve Kyushu olmak üzere dört adadan oluşmaktadır. Hava koşulları bölgeden bölgeye değişiklik göstermekle birlikte, genelde ılıman ve nemli okyanus iklimi hakimdir. Bankalar hafta içi 09.00­15.00 saatlari arasında açıktır. ATM kullanımı 08.00­21.00 saatleri arası ile sınırlandırılmıştır. Pek çok ATM yerine göre değişmekle birlikte, hafta sonları çalışmamaktadır. ATM’ler milli günlerde kapalıdır. Kredi kartları nakit kadar yoğunlukla kullanılmakla birlikte American Express, Diners Club, JCB, Master Card ve Visa kullanılmaktadır. Postaneler Pazartesi’den Cuma’ya 09.00­17.00 ya da 19.00, Cumartesileri 09.00­15.00 ya da 17.00 Pazar ve tatil günleri 09.00­ 12.30 saatleri açıktır. Kitap ve dergiler için “basılı materyal” ibaresi koymak şartı ile indirilmiş tarife uygulanmaktadır. Japonya’da 7 adet uluslararası telefon şebekesi bulunmaktadır. Bunların hizmetleri ve tarifeleri birbirinden farklı olmakla birlikte indirimli tarife hafta içi 19.00­ 23.00, hafta sonları 08.00­ 23.00 saatleri arasında uygulanmaktadır. Daha büyük bir indirim ise hergün 23.00­ 08.00 arasındadır. Aynı zamanda pek çok yerli telefon şirketi de bulunmaktadır. Bu şirketler arasında bazı ufak tarife farklılıkları olmasına rağmen gece ve tatil günlerinde indirimli tarife uygulanmaktadır. 10 ya da 100 Yen kabul eden telefonların yanısıra kartlı telefonlar bulunmaktadır. Gri ve yeşil renkli kartlı telefonlardan uluslararası görüşme yapabilirsiniz . Ayrıca kredi kartınız ile her tür telefondan görüşme yapmanız mümkündür. JAPONYA’YA İHRACATTA KARŞILAŞILAN GENEL SORUNLAR VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Japonya her yönden çok zor ve farklı bir piyasa özelliği sergilemektedir. Geleneksel Japon kültürünün derin izleri günümüz Japonyasında günlük yaşamda bile kendini
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 15 hissetirmektedir. Bu durum bizi farklı zevk ve tercihlere sahip aynı zamanda kültürel ve milli bilinci yüksek bir tüketici kitlesi ile karşı karşıya bırakmaktadır. Japonya sanayileşirken, büyüklüğü ve önemi ne olursa olsun kendi üreticisi ve sanayicisini koruma yolunu seçmiştir. Bu nedenle yabancı ürünleri Japon piyasasında çeşitli engeller beklenmektedir. 1. Japonya’da farklı bir kültür, yaşam tarzı ve fiziksel yapı mevcut olduğundan çoğu üründe Japon piyasasına özel imalat yapılmasını gerektirmektedir. Geçmişte pek çok Batı Avrupa ve Amerikan firması benzerleri Japonya’da bulunmadığı için ürünlerini piyasaya uygun olmasa bile ihraç etmeyi başarabilmişlerdir. Ancak böyle bir başarı kısa ömürlü olmuş, karşılığında Japonlar en kısa zamanda kendilerine uygun ürünü üretmeyi başarmışlardır. Japonya’ya ihracat yapmayı düşünenlerin gözönünde bulundurması gereken bir diğer nokta, Japon tüketicinin batılılardan farklı bir renk, tad ve koku tercihi olduğudur. Yabancı ürünün Japon piyasası için uygunluğunun ciddi bir şekilde araştırılması Japonya’ya yapılacak ihracatta anahtar konumunda bulunmaktadır. 2. Satın alınan ürünün marjinal faydası ile fiyatı arasındaki ilişki her zaman tüketiciyi ikna edici doğrultuda olmamaktadır. Bu durumda Japonların farklı değer yargılarını öğrenmek gerekmektedir. Japon tüketici ürünün ambalajının şık ve güzel olmasına önem vermektedir. Örneğin, Japonya’da tuvalet ve temizlik malzemelerini batı standartlarında satmak baştan itibaren başarızlığı kabulenmek demektir. Deterjan ve sabunlarda ekstra ya da özel ekonomi paketleri genel olarak yasaklanmıştır. Diğer tuvalet bakım malzemeleri, taraklar ve kozmetikler ise olabildiğince albenili ve pahalı görünüşlü ambalajlara sahip olmalıdırlar. Bu özellik Japon kültürünün derinliklerine, farklı bir estetik anlayışına dayanmaktadır. Ayrıca paralarının değerini bilen Japonlar için satın aldıkları ürünün ödedikleri paraya değmesi çok önemli bir psikolojik unsurdur. Japonların ilgisini çeken yabancı ürünler genellikle bir egzotizm ve fantazi içermektedir. Zarif ve dikkatli hazırlanmış bir reklam kampanyası ile ürünün gizemli ve özel bir ürün olduğunun empoze edilmesi başarıya giden pazarlama stratejilerinden birini oluşturmaktadır. Bu tarz bir ürün tanıtımında batıdaki ambalaj ve reklam kampanyasının aynısının uygulanması Japonya’da etkili olmamaktadır. 3. İthal ürünler Japon tüketicisine genellikle ticaret sergileri ve ilgili ürünün ülkesinin Büyükelçiliği’nin tanıtım departmanı tarafından organize edilen özel tanıtımlar ile sunulmaktadır. Ayrıca ilgili ülke kuruluşlarının Japon kuruluşları ile işbirliği yapması suretiyle sergiler düzenlenebilmektedir. 4. Haberleşme, Japonya’ya yapılan ihracatın başarısı açısından diğer faktörlerin yanısıra öneme haiz bulunmaktadır. Zira genellikle ihracatçı işlerini yürütmek üzere Japonya’da bizzat bulunamamaktadır. Bu durumda yazılan mektup, faks, telgraf, e­mail mesajlarının çok açık ve basit ifadeli olması gerekmektedir. Pek çok Japon ithalatçı İngilizce bilmektedir, ancak Japon partner ile telefon konuşması hiç tavsiye edilmemektedir. En uygun haberleşme aracı Japonya’da çok gelişkin olan faks cihazıdır. Bununla birlikte pazarın şahsen ziyaret edilerek alıcılarla yüzyüze görüşülmesi Japonlar tarafından tercih edilmektedir. Ayrıca iş faaliyetlerinin Mart ayının son haftası ve Nisan ayının ilk haftasına denk gelen geleneksel iş yavaşlatma eylemleri ile çakışmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir. 5. Kalite ve sağlık konularına çok önem veren Japonlar ürünleri kalite kontrol, dayanıklılık ve sağlığı etkilemesi yönünden çok çeşitli testlere tabi tutmakta ve standartlara uygun olmayan ürünlere rastlamaları halinde ticari bağlantılar olumsuz yönde etkilenmektedir. Japonya’da ihracatçıların karşılaştıkları önemli olumsuzluklardan biri de söz konusu Japon
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 16 standartlarına uyumun başarılabilmesi olmaktadır. Japon standartları zaman zaman çok katı kuralları içerebilmektedir. Örneğin batılı firmaların otomobillerindeki kirlilik kontrol cihazları Japonya’daki standartların çok altında bulunmaktadır. İthal edilen az sayıdaki otomobil için ihracatçılar, Ulaştırma Bakanlığı’ndan izin belgesi almak zorundadırlar. Ürün standartlarının yanısıra yabancı ürünlerin ülkeye girişini engelleyen çok belirgin kısıtlamalarda da bulunmaktadır. Ayrıca Japonlar özellikle tarımsal ürünleri kapsayan bir dizi üründe mevsimsel kota uygulamaktadır. Örneğin, ABD’li portakal üreticilerinin sadece Mart ve Ekim aylarında ihracat yapmasına izin verilmektedir. Zira Japon mandalinası (mikon) üretimi Kasım ayından başlamakta şubat ayına kadar sürmektedir ve bu ürünün üreticilerinin önemli bir politik gücü bulunmaktadır. Japon narenciye üretimi emek­arazi yoğun bir özellik taşımakta ve dış rekabete açılmak istememektedir. Dolayısı ile Japonya’ya narenciye ihracatı oldukça riskli görülmektedir. Ayrıca Tarım Bakanlığı görevlileri en ufak bir terslikte ürünü geri çevirmektedir. Japonya’ya et ihracatında da önemli zorluklar ile karşılaşılmaktadır. Bu konuda ciddi sınırlamalar mevcuttur. Bu kurallar şüphesiz Japon üreticisini korumak amacı ile konulmuş olmakla birlikte aynı zamanda politik temelleri de bulunmaktadır. Japonya’nın tarımsal ürünler ithalatını incelerken, bu ülkenin ihtiyacı olan gıda maddesinin büyük bir çoğunluğunu ithal etmek zorunda olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Gıda maddelerinde hiç bir zaman kendi kendine yeterliliğinin söz konusu olmamasına rağmen, Japonya’nın bu konudaki tutumunu yakın gelecekte değiştirmesi beklenmemektedir. 6. Japonya’ya ihracat yaparken ya da örnek yollarken ticari partnerlerin söz konusu ürün ve bileşimi ile ilgili olarak ayrıntılı bir şekilde bilgilendirilmesi gerekmektedir. Japon gümrük vergileri kesin içerik bildirimine dayanmaktadır. Bunları ibraz etmeyi ihmal etmek gümrükten geçmeyi geciktirmektedir. Bu nedenle Japon partnerin ihracat işlemleri ile ilgili olarak gerekli görüş istediği herşeyin geciktirilmeden yerine getirilmesi gerekmektedir. En tecrübeli firmaların dahi normal ihracat prosedürlerine özellikle Japonya’ya yapacakları ihracat için eklemeleri gereken özel bir iki madde olacaktır. 7. Japon tüketiciler için kalite çok önemlidir. Marka bilinci gelişmiş olduğundan dünyanın en büyük markaları Japon piyasasından pay almaktadır. 8. Japon işadamları ile iş bağlantısı yapabilmek için çok sabırlı olmak gerekmektedir. Japonya’da iş ilişkileri uzun süreli ilişkiler olarak görülmektedir. Japon işadamlarının iş bağlantıları yapabilmeleri için kesinlikle ortaklarına çok güvenmeleri gerekmektedir. Bu güven duygusunu kazanmaları uzun zaman gerektirmektedir. Bu süre içinde defalarca görüşmeler yapılmakta, ziyaretler gerçekleştirilmekte ve ilişkilerin yüz yüze sürdürülmesi tercih edilmektedir. İlişkilerin iyi bir şekilde geliştirilebilmesi için Japon kültürünü ve felsefesini iyi bilmek ve kendi kültür ve geleneklerine çok bağlı olan bu insanların anlayışlarına uygun davranışlarda bulunmak gerekir. Nitekim, farklı kültür ve felsefeye sahip olmaları nedeniyle Japon işadamları ile ilişki kurmada batılı işadamları da güçlüklerle karşılaşmış ve bu nedenle Japon işadamlarına nasıl davranılacağına dair araştırmalar yapılmış, kitaplar yazılmıştır. 9. Japon işadamlarının karar almalarının uzun sürmesinin bir nedeni de karar almada uygulamacılar dahil olmak üzere çok kişinin görüşüne başvurulmasıdır. Çoğu zaman hızlı karar alınması için baskı yapılması ters etkiler doğurmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2005 17