Özel Toksilab Tıbbi Tahlil Laboratuvarı El Kitabı`nı indirmek için

Transkript

LABORATUVAR EL KİTABI
Doküman Kodu: LEK
Yayın Tarihi: 02.05.2012
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
Sayfa/Toplam Sayfa Sayısı: 1 /
99
LABORATUVAR EL
KİTABI
Kodu
: KY- LEK
Yürürlüğe Giriş Tarihi : 02 HAZİRAN 2012
Revizyon No
: 03
Önemli Uyarı: Bu dosyadaki bilgiler Kaanmed Tıbbi Tahlil Laboratuvarı
kayıtlarındandır. İzinsiz kopyalanamaz, alıntı yapılamaz, dağıtılamaz ve
değiştirilemez!
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
99
İÇİNDEKİLER
KAANMED TIBBİ TAHLİL LABORATUVARI EL KİTABI ...................................................... 6
1.
ÖRNEK (NUMUNE) ALIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KONULAR ........ 7
A ..................................................................................................................................................... 18
1.
AMFETAMİN: ................................................................................................................... 18
2.
AMFETAMİN ve TÜREVLERİ (Ekstazi) GC/MS: .......................................................... 19
3.
AMİKASİN: ....................................................................................................................... 19
4.
ASETAMİNOFEN (Parasetamol): ..................................................................................... 20
1.
BARBİTÜRAT: ................................................................................................................. 22
2.
BENZODİAZEPİNLER (EIA) : ........................................................................................ 23
3.
BENZODİAZEPİNLER –kanda (HPLC): ......................................................................... 24
4.
BUPRENORFİN: ............................................................................................................... 25
D ..................................................................................................................................................... 26
1.
DİGOKSİN: ........................................................................................................................ 26
2.
DOKSORUBİSİN (ve 13-OH-doksorubisinol): ................................................................. 27
E...................................................................................................................................................... 29
1.
EKSTAZİ: .......................................................................................................................... 29
2.
EKSTAZİ GC/MS: ............................................................................................................. 30
3.
EROİN METABOLİTİ (6-Asetil Morfin):......................................................................... 30
4.
EROİN GC/MS: ................................................................................................................. 31
5.
ESRAR: .............................................................................................................................. 31
6.
ESRAR GC/MS: ................................................................................................................. 32
7.
ETAMBUTOL: .................................................................................................................. 33
8.
ETİL ALKOL ( ETANOL) : .............................................................................................. 34
9.
ETİL GLUKURONİD: ....................................................................................................... 35
10. EVEROLİMUS: ................................................................................................................. 35
F ...................................................................................................................................................... 36
1.
FENİTOİN:......................................................................................................................... 36
2.
FENOBARBİTAL:............................................................................................................. 37
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
99
3.
FENOL: .............................................................................................................................. 38
4.
FENSİKLİDİN (PCP): ....................................................................................................... 40
5.
5-FLUOROURASİL (5-FU): ............................................................................................. 41
G ..................................................................................................................................................... 43
1.
GABAPENTİN: ................................................................................................................. 43
2.
GENEL BİLİNMEYEN ARAŞTIRMASI (GC/MS): ........................................................ 44
3.
GENTAMİSİN: .................................................................................................................. 44
H ..................................................................................................................................................... 46
1.
HİPPÜRİK ASİT: ............................................................................................................... 46
İ....................................................................................................................................................... 47
1.
İRİNOTEKAN (ve SN 38): ............................................................................................... 47
2.
İSONİAZİD (INH): ............................................................................................................ 47
3.
İTRAKONAZOL ve HİDROKSİİTRAKONAZOL: .................................................... 48
1.
KARBAMAZEPİN: ........................................................................................................... 49
2.
KOKAİN: ........................................................................................................................... 51
3.
KOKAİN ve METABOLİTLERİ GC/MS: ........................................................................ 51
4.
KOLİNESTERAZ: ............................................................................................................. 52
5.
KOTİNİN: .......................................................................................................................... 53
6.
KREATİNİN: ..................................................................................................................... 53
7.
KURŞUN:........................................................................................................................... 54
L...................................................................................................................................................... 56
1.
LAMOTRİJİN: ................................................................................................................... 56
2.
LEVETİRASETAM: .......................................................................................................... 57
3.
LİSERJİK ASİT (LSD): ..................................................................................................... 58
4.
LİTYUM: ........................................................................................................................... 59
M .................................................................................................................................................... 60
1.
MANDELİK ASİT ve FENİLGLİOKSİLİK ASİT: .......................................................... 60
2.
METADON: ....................................................................................................................... 61
3.
METİL HİPPÜRİK ASİT: ................................................................................................. 62
4.
METOTREKSAT: .............................................................................................................. 62
5.
MİKOFENOLİK ASİT (MPA): ......................................................................................... 63
O ..................................................................................................................................................... 64
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
99
1.
OKSİKODON: ................................................................................................................... 64
2.
OKSKARBAZEPİN (ve monohidroksikarbazepin): .......................................................... 65
3.
OPİAT: ............................................................................................................................... 66
4.
OPİAT GC/MS: .................................................................................................................. 67
5.
O- KREZOL ve P- KREZOL: ............................................................................................ 68
P ...................................................................................................................................................... 69
1.
PETİDİN ve NORPETİDİN: .............................................................................................. 69
2.
PİRAZİNAMİD:................................................................................................................. 69
3.
POSAKONAZOL: ............................................................................................................ 70
R ..................................................................................................................................................... 72
1.
RİFAMPİSİN: .................................................................................................................... 72
S ...................................................................................................................................................... 73
1.
SAÇ ÖRNEĞİNDE UYUTUCU/UYUŞTURUCU MADDE TESTİ (EIA): .................... 73
2. SAÇ ÖRNEĞİNDE UYUTUCU/UYUŞTURUCU MADDE DOĞRULAMA TESTLERİ
(GC/MS): .................................................................................................................................... 74
3.
SALİSİLAT: ....................................................................................................................... 75
4.
SAMPLE CHECK (Örnek Saflık Testi):............................................................................ 75
5.
SENTETİK ESRAR (K2): ............................................................................................... 76
6.
SENTETİK ESRAR (K2) (LC/MS/MS) : ....................................................................... 77
7.
SİKLOSPORİN: ................................................................................................................. 78
8.
SİROLİMUS: ..................................................................................................................... 78
T...................................................................................................................................................... 79
1.
TAKROLİMUS: ................................................................................................................. 79
2.
TEİKOPLANİN: ................................................................................................................ 80
3.
TEOFİLİN: ......................................................................................................................... 81
4.
TOPİRAMAT:.................................................................................................................... 82
5.
TRİSİKLİK ANTİDEPRESANLAR: ................................................................................ 83
V ..................................................................................................................................................... 85
1.
VALPROİK ASİT: ............................................................................................................. 85
2.
VANKOMİSİN: ................................................................................................................. 86
3.
25 HİDROKSİ VİTAMİN D (25 (OH) Vitamin D2 ve D3):............................................... 87
4.
VORİKONAZOL: .............................................................................................................. 89
LEK/03
1.
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
99
ZONİSAMİD:..................................................................................................................... 90
PANİK/KRİTİK DEĞERLER ................................................................................................... 91
EKLER ....................................................................................................................................... 92
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
99
KAANMED TIBBİ TAHLİL LABORATUVARI EL KİTABI
Bu rehber Kaanmed Tıbbi Tahlil Laboratuvarı’nda çalışılmakta olan testlerle ilgili
bilgileri içermektedir. Rehberde herbir test için geçerli olan örnek türü, örnek miktarı,
uygun örnek kabı, test çalışma yöntemi, referans aralıklar, çalışma zamanları gibi bilgiler
yer almaktadır.
Laboratuvarımız sürekli gelişmeyi hedeflediğinden test listemiz sürekli gelişmekte ve
yeni testler eklenmektedir. Rehberimiz güncel gelişmelere göre sık sık
güncellendiğinden, rehberde yer alan test listesi ya da rutin çalışılan testlere ait
bilgilerde değişiklik olabileceği göz önüne alınmalıdır. Web sitemizde bulunan test
rehberimiz yıl içinde de güncellendiğinden takibinizi web sayfamızdan
(www.toksilab.com) yapabilirsiniz ya da telefonla laboratuvarımızdan bilgi
alabilirsiniz.
Bunun dışında test rehberimizde adı geçmeyen testler için ve Analitik Metod Geliştirme,
Klinik Proje Hazırlama gibi konularda laboratuvarımızı arayarak uzmanlarımızdan bilgi
alabilirsiniz.
Bu rehberde kan ilaç düzeylerine ait tedavi aralıkları ve toksik düzeyler çoğunlukla
TIAFT (The International Ascociation of Forensic Toxicologists)’ın “Reference blood
level list of therapeutic and toxic substances” listesinden alınmıştır, fakat rehberde kısaca
“Kaynak: TIAFT” olarak verilmiştir.
Test bilgileri içeriğinde verilen bilgiler, örneğin, gerekli örnek miktarı, taşıma koşulları,
analiz sonrası numunelerin saklama süreleri ve koşulları yılda bir kere gözden
geçirilmekte ve gerektiğinde güncellemeler yapılmaktadır.
Rehberde kullanılan kısaltmalar:
GC/MS: Gaz Kromotografi/Kütle Spektrometresi
LC/MS/MS: Sıvı Kromotografi/Kütle/Kütle Spektrometresi
HPLC: Yüksek Performanslı Sıvı Kromotografisi
LOQ: Yöntemin miktarsal olarak verebildiği en düşük konsantrasyon (GC/MS ve
LC/MS/MS cihazları ile yapılan madde testlerinde LOQ üzerindeki değerler POZİTİF
olarak değerlendirilmektedir.)
EIA: Enzim immunoassay
LEK/03
1. ÖRNEK (NUMUNE)
KONULAR :
ALIMINDA
DİKKAT
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
99
EDİLMESİ
GEREKEN
I. Kan Örnekleri
Laboratuvarımızda ayaktan hastadan kan örnekleri yetkili Numune Alma Personeli
tarafından alınmaktadır. Kurumlar veya hekimler aracılığı ile gönderilen kan örnekleri de
çalışılmaktadır.
Venöz Kan Alımı
• Kan alımı 8-12 saatlik açlık sonrası olmalıdır.
İlaç tedavisinin sürdüğü durumlarda örneğin alınması sabah ilaç alımından
önce yapılmalıdır.
• Kan alımı esnasında hasta yatar veya oturur pozisyonda olmalıdır ve bu
pozisyonda en az 20 dakika dinlendirilmelidir. Mayi takılı koldan kan alınmamalıdır,
diğer kol tercih edilmelidir.
• Turnike kolda 30 sn’den fazla sıkılı kalmamalıdır.
• Damar maksimal 60 mmHg basınçla sıkılmalıdır.
• Enjektör ile kan alımı esnasında kanın tüpe kuvvetli aspirasyonundan kaçınılmalıdır.
Serum : Kan alımında , Jelli tüp(sarı kapaklı tüp) yada kuru tüp (kırmızı kapaklı
tüp) kullanılabilir.
• Jelli tüpler içinde bulunan jel, santrfüj sonrasında serum ve kan hücreleri arasında
fiziksel bir engel oluşturmakta, tüp çeperinde bulunan silika partikülleri sayesinde serum
pıhtılaşmasını hızlandırmaktadır.
• 13x100’lük jelli veya kuru tüpler 5 mL kan örneği ile tamamen doldurulmalıdır. Daha
az kan örneği ile yeterli serum elde edilemez.
• Kanın tüpün çeperindeki silika partikülleri ile iyice temas etmesi için 1-2 kez yavaşça
altüst edilmelidir; tüp kesinlikle çalkalanmamalıdır!
• Tüp içerisindeki kan kendiliğinden pıhtılaşana kadar en az 30 dk. beklenmeli (bu süre
en fazla 2 saat olabilir) ve sonra 10 dk. 3000-4000 rpm’de santrfüj edilmelidir.
• Kuru tüpdeki serum başka bir tüpe aktarılarak kırmızı hücrelerle teması kesilmelidir.
EDTA’lı Tam Kan- Mor Kapaklı Tüp
 Tam kan mor kapaklı EDTA’lı tüplere alınır. Tüplerin içerisinde pıhtı oluşmaması
için kan alınır alınmaz tüp 5-6 kez yavaşca alt üst edilerek karıştırılır. Çalkalama
işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır.
 Kan alımı esnasında kanın işaretli çizgiye kadar doldurulmasına özellikle dikkat
edilmelidir.
 Kan tam olarak tüp üzerindeki işaretli çizgiye kadar alınmamış veya tüpün
içerisinde pıhtı oluşmuş ise numune reddedilir, yeniden örnek alınmalıdır!
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
99
EDTA’lı Plazma Mor Kapaklı Tüp
 Tam kan mor kapaklı EDTA’lı tüplere alınır. Tüplerin içerisinde pıhtı oluşmaması
için kan alınır alınmaz tüp 5-6 kez yavaşca alt üst edilerek karıştırılır. Çalkalama
işleminden kesinlikle kaçınılmalıdır.
 Kan alımı esnasında kanın işaretli çizgiye kadar doldurulmasına özellikle dikkat
edilmelidir.
 Tüp içerisindeki plazma kendiğinden ayrılması için bir süre (15dk kadar)
bekletilmeli ve sonra 10 dk. 3000-4000 rpm’de santrfüj edilmelidir.
 Santrüfüj sonrası ayrılan plazma, kuru bir tüpe aktarılarak etiketlenmelidir.
II. İdrar Örnekleri
Meslek Hastalıkları Testleri Çalışılacak İdrar Örnekleri:
Fenol, Hippürik Asit, Mandelik Asit vb. meslek hastalıkları testleri için çalışanların
vardiyalarının sonunda idrar örneği almak gerekmektedir. Referans ve toksik düzeyler
vardiya sonu alınmış idrar örnekleri için verilmiştir. Temiz, saydam, sızdırma yapmayan,
döner kapaklı, polietilen idrar kaplarına en az 20 mL idrar örneği alınması gerekmektedir.
İdrar örnekleri soğuk zincirde laboratuvara ulaştırılmalıdır.
Uyutucu-Uyuşturucu-Uyarıcı Madde Tetkikleri Çalışılacak İdrar Örnekleri:
Laboratuvarımızda uyutucu-uyuşturucu-uyarıcı madde tetkikleri için ayaktan hastadan
idrar örneği yetkili Numune Alma Personeli tarafından alınmaktadır. Kurumlar veya
hekimler aracılığı ile gönderilen idrar örnekleri de çalışılmaktadır. Kurum ve hekimlere
idrar örneği alma konusunda laboratuvarımız tarafından gerekli eğitimler verilmektedir.
Madde bağımlılığı tetkikleri için, tespit edilme süresi daha uzun olduğundan dolayı
tercihen idrar örneğinde çalışılmaktadır.
Bununla ilgili olarak en önemli husus madde bağımlılığı tetkikleri için güvenlikli örnek
alımı ve gözetim zinciri sürecinin oluşturulmasıdır. Madde testi programı dâhilindeki
kişinin haklarının korunması zorunluluğu vardır ve bu, gözetim zinciri prosedürünün en
temel unsurudur. Bu konudaki yasal zorunluluklar örneğin analitik değerinin doğruluğu
kadar, örneklerin toplanması ve idaresi ile numune gözetiminin doğruluğu
yönündedir. Eğer doğru yapılan bir gözetim zincirinde eksikler olduğu tespit edilirse
(örneğin; pozitif sonuç çıkan bir örneğin sorgulanmakta olan kişiye ait olmadığı şüphesi
doğarsa) yasal işlemler derhal başlar. Gözetim zincirinin belgelenmesi şu soruyu
cevaplar: Örnek ve raporlanmış sonuç doğru olarak birbirinin eşi midir? Kusursuz bir
prosedürde örneklerin muhafaza altında olması şarttır, öyle ki, örneğin değiştirilmiş
olması veya değiştirilmeye çalışılması açık olarak gözükmektedir. Bu koşula göre,
örneğin başka birine verilmesi veya bir yerden başka bir yere aktarımı sırasında bile imza
alınması ve numunenin güvenli bir alanda tutularak kasıtlı veya kasıtsız olarak başka bir
örnek ile değiştirilmesinin önlenmesi gerekmektedir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
99
Bağımlılık yapıcı madde testleri için hastadan idrar örneği alınması sırasında
uygulanacak gözetim zinciri kuralları şunlardır:
Bağımlılık yapıcı madde testleri için idrar örneğinin, hastanın itibarını zedelemeden
alınmasına özen gösterilmelidir. Numunenin bütünlüğünün bozulmayacağı ve müdahale
edilemeyeceği garanti edilmelidir.















Hastaya önce uygulama hakkında bilgilendirme yapılır.
Hastaya kimlik doğrulaması (resimli yasal bir kimlik istenir ve bakılır) yapılır.
Kimlik doğrulaması yapılamayan hastadan numune alınmaz.
Hastaya (hastanın şuuru kapalı olması durumunda yasal vasisine) Donör Onam
Formu okutulur, anlamadığı bir kısım olup olmadığı sorulur.
Donör Onam Formu hasta tarafından (hastanın şuuru kapalı olması durumunda
yasal vasisi tarafından) imzalanır.
Hasta tuvalete gitmeden önce üzerindeki ceket, yelek vb. giysileri çıkarması,
pantolon ve gömlek ceplerini boşaltması istenir. (Şartların uygun olduğu
birimlerde hasta tamamen soyunarak tek kullanımlık zıbın giydirilir.)
Hastaya, idrar örneğinin alınacağı, geniş ağızlı, döner kapaklı, saydam, sızdırma
yapmayan,tek kullanımlık polietilen idrar kabı verilir.
Gözetimi uygulayacak personel ve hasta tuvalete beraberce girerler. Gözetimi
uygulayan personel hastanın idrar kabına idrarını yapmasını çıplak gözle izler.
Bu uygulama sırasında tuvalet kapısı yarım aralık bırakılır.
Bir başka personel veya kişi (kapının yarım aralık olduğunu izler) idrar verme
işlemi bitinceye kadar tuvaleti dışarıdan izler. Bu uygulama ile gözetim
personeline hasta tarafından bir müdahale olması ihtimaline karşı önlem alınmış
olur.
Hasta ve gözetim personeli tuvaletten çıktığı zaman idrar kabı hastanın gözü
önünde etiketlenir.
Gözetimi yapan personel test istem formuna imzasını atar ve numune alınış tarihi
ve saatini yazar.
İdrar laboratuvara emniyetli bir şekilde (dökülmeyecek) ve soğuk zincirde
gönderilir.
Örneği alan merkezin görevlendirmiş olduğu personel, idrar örneğini, donör onam
formu ve test istem formu ile beraber laboratuvarımıza ulaştırmalıdır.
İdrar numunesinin tüm sorumluluğu laboratuvarımıza teslim edilinceye kadar bu
merkeze (Kaanmed kuryesi kullanılmadığı takdirde) ait olacaktır.
Laboratuvar kuryemiz tarafından bu idrar örneği teslim alınacak ise kuryemiz
öncelikle, Donör Onam Formu ve Test İstem Formlarının düzenlendiğini kontrol
eder. Örneğe ait bir dökülme, saçılma vb. numune bütünlüğünü bozan bir durum
LEK/03


Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
Sayfa/Toplam Sayfa Sayısı: 10
/ 99
yok ise Test İstem Formu’nun en alt satırında bulunan teslim alma ile ilgili kısma
örneği teslim aldığı tarih-saat ve adı- soyadını yazarak imzalamak suretiyle teslim
alır.Donör Onam Formu ve Test İstem Formu olmadan ya da eksik doldurulmuş
ise, numune bütünlüğü bozulmuş (idrar kabı kapağı açılmış, dökülüp saçılmış,
vb.) ise numuneyi teslim alırken Test İstem Formu’na not eder!
Laboratuvarımızın Numune Kabul Personeli, laboratuvarımıza gelen numuneleri
kontrol eder. Donör Onam Formu ve Test İstem Formu olmadan ya da eksik
doldurulmuş belge ile gelmiş, numune bütünlüğü bozulmuş (idrar kabı kapağı
açılmış, dökülüp saçılmış, etiketi okunmayan vb.) örneklerin kaydı tutulur, durum
hakkında gönderici bilgilendirilir.
Eksiklere rağmen hekimin test çalışılmasını istemesi halinde test çalışılır, rapora
uyarı notları yazılır.
Madde tetkiki çalışılacak örnekler, derhal iki ayrı idrar tüpüne paylaştırılmalı; bir
tanesi kurum tarafından Şahit Numune olarak saklanmalı, diğeri analiz için
kullanılmalıdır. Analiz için kullanılan numune laboratuvara gönderilmelidir.
III. Saç Örnekleri
Laboratuvarımızda uyutucu-uyuşturucu-uyarıcı madde tetkikleri için saç örneği yetkili
Numune Alma Personeli tarafından alınmaktadır. Kurumlar veya hekimler aracılığı ile
gönderilen saç örnekleri de çalışılmaktadır. Kurum ve hekimlere saç örneği alma
konusunda laboratuvarımız tarafından gerekli eğitimler verilmektedir.
Saç Örneği Almadan Önce






Başın arka tepe noktasından (tepede saç olmaması durumunda enseye yakın
bölgeden) saç örneği alınmalıdır.
Mümkün olduğunca saç köküne yakın örnek alınmalıdır.
En az ince bir kalem kalınlığında (kısa saçlarda daha kalın) saç alınmalıdır.
Toplanan saç örnekleri birleştirilirken kök ve uç kısımlar karıştırılmamalıdır.
Mümkünse saç örneği kök kısmından bağlanmalı, kök ve uç kısmı belirtir şekilde
folyoya konularak hazırlanmalıdır.
Kullanılacak makas örnek alınmadan metanol ve sonra distile su ile yıkanmalı ve
iyice kurutulmalıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Saç Örneği Alınması

Küçük keskin metal bir makas (ilaç, solvent bulaşığı içermeyen) ile başın arka
tepe bölgesinden mümkün olduğunca köke yakın olacak şekilde birkaç kısımdan
almak üzere saç kesimi yapılır.

Kesilen saç örnekleri alüminyum folyo üzerinde kök – uç kısmı belirtir şekilde
düzgün ve topluca birleştirilir. Mümkünse saç örneği kök kısmından
bağlanmalıdır.

Folyo saç örneği ile birlikte kapatılır.

Üzerine örnek bilgilerini kapsayan bilgilendirme etiketi yapıştırılarak örnek alımı
tamamlanır.

Vericinin kendi isteği ile örnek verdiğine dair onam formu doldurtulur ve
imzalatılır.

Örnek toplayıcı kişi test istem formunu uygun şekilde doldurmalı ve
imzalamalıdır.
IV. Ağız Sıvısı Örnekleri
Ağız sıvısı alımı için özel numune kabına yetkili personel tarafından numune alınır. Bilgi
için laboratuvar ile görüşülmelidir.
2. NUMUNELERİN GÖNDERİMİNDE DİKKAT EDİLECEK KONULAR
Laboratuvar dışından test talebi için numune gönderiminde şehir içi ve şehir dışı
gönderimler için uygulamalarımız :
2.1. Şehiriçi numune gönderimi :
Laboratuvarımız görevli kuryesi tarafından motorsiklet ya da araç ile numuneler ilgili
yerden alınarak laboratuvara ulaştırılmaktadır. İstanbul içinden numune gönderimi için
laboratuvarımız aranarak kurye talebinde bulunulur.
2.2.Şehir dışı örnekleri anlaşmalı kargo firması ile laboratuvara ulaşmaktadır. Anlaşma
VIP olarak yapılır ve bu şekilde kargolar 24 saat içinde laboratuara ulaştırılması
sağlanır.
Şehir dışından gelen ilaç düzeyi örnekleri için iki ayrı taşıma sistemi mevcuttur.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
i. Özellikle organ nakli sonrası immunsüpresif ilaç takibine alınan hastalar için
doktorun talebiyle hastanın bulunduğu şehirde kanının bir sağlık kuruluşunda
aldırılarak uygun transfer ile laboratuvarımıza gönderilmesinin sağlandığı taşıma
sistemimiz vardır.
Burdaki numuna kapları, hastaların ev adreslerine gönderilen, tek örnek tüpü
taşıyan, köpük kutulardır. Bu kutuların içinde kendi buz aküleri mevcuttur. Bu kutular
hastaya özel olarak numaralandırılıp hazırlanır, sadece o hasta için kullanılır. Kutu
hazırlanıp hastaya gönderilir, hastadan kan geldikten sonra kutu, bir sonraki
gönderim için hazırlanarak tekrar aynı hastaya gönderilir.
Bu kutular hastaya göndrilirken şu şekilde hazırlanır : Buz akülerinin üzerine
"KARGOYA VERMEDEN ÖNCEKİ GECE DONDURUCUYA KOYUNUZ" uyarısı
yazılarak etiketlenir. Kutunun içine hastaya gönderirken “Şehir Dışı Hasta
Bilgilendirme Formu”, çalışılacak teste ait “Test İstem Formu” ve test için uygun
numune kabı yerleştirilir. Ayrıca kutulara her hastaya özel olmak üzere, 001’den
başlayarak numara verilir ve bu numara Şehir Dışı Hasta Bilgileri Listesi’ne hasta
ismi-adresi-telefonu-ilgilenen kurum adı-çalışılacak test adı ve eğer varsa finansmanı
yapacak kurum adı yazılarak kaydedilir. Böylece her hasta için bir kutu rezerve
edilmiş olur. Kutuların üzerine Kaanmed logolu etiket yapıştırılır ve etikete numarahasta adı yazılır. Kargo için gerekli olan, kargoyu teslim alacak kişiye ait ad - soyadadres-telefon bilgileri şehir dışı hasta listesine kayıt edilir ve bu bilgileri içeren bir
etiket hazırlanır ve her gönderimde kargo poşetine bu etiket yapıştırılır. Ayrıca
hastanın kutuyu laboratuvara gönderirken kullanacağı kargo poşeti de hazırlanır,
alıcı ismi ve adres yazılarak (alıcı ismi: Kaanmed Tıbbi Tahliller Lab.) kargo poşeti
içine eklenir. Etikete VIP kodu mutlaka yazılır. Böylece hasta kargosunu gönderirken
kolaylık sağlanır ve yanlış bir adrese gitme ihtimali ortadan kaldırılmış olur. Hasta
ile sürekli iletişim sağlanarak, bütün bu uygulama hakkında hasta ayrıntılı
bilgilendirilir.
Hastanın yapacağı işlem :
1. Kendisine kargo ile ulaşan kutudaki buz aküsünü, kan alımından bir gece önce
buzluğa koyarak donmasını sağlamak.
2. Doktorunun istediği tarihte sabahleyin aç karnına ilacını almadan bir sağlık
kuruluşuna giderek ilgili formlar doğrultusunda kanını aldırmak, ilgili formları
doldurup imzalamak.
3. Kan numunesini ve buz aküsünü kutudaki yerlerine yerleştirip formları da
koyarak kutuyla birlikte gelen kargo poşetine kutuyu yerleştirip, hemen anlaşmalı
kargo firmasına poşeti teslim etmek.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
ii. Birden fazla örnek gönderen hastanelere ve sağlık kuruluşlarına numune taşıma
çantası gönderilmektedir. Numune Taşıma Çantası, Enfeksiyöz Madde İle Enfeksiyöz
Tanı Ve Klinik Örneği Taşıma Yönetmeliğine tanımlı Ek 2’de belirtilen PT650
Paketleme Talimatı’nda anlatılan şartları karşılayan, sağlam, kırılmaz ve UN3373
kodlamasına uygun çantalar kullanılır. Çanta üzerinde görülebilecek şekilde UN3373
etiketi ve yön etiketleri bulunur. Taşıma çantasında soğuk zincirde taşınması gereken
örnekler için 3 adet buz aküsü (bir gece önce dondurucuda bekletilmiş) bulundurulur.
Çalışılan örneklerin saklama koşulları 2–8°C’dir. Yapılan takiplerde çantaya
yerleştirilen 3 adet buz kalıbının bu koşulu sağlamak için yeterli olduğu görülmüştür.
iii. Kurşun Testi çalışılacak örnekler analize kadar >10°C’de saklanmalı ve 24 saat içinde
çalışılmalıdır. Bu nedenle şehirlerarası transferi yapılırken mutlaka örnek gönderen
kurum kurşun test tanımını dikkatle okumalı ve laboratuvar ile iletişime geçmelidir.
LABORATUVARA MADDE TESTİ İÇİN ÖRNEK GÖNDERİMİ
Madde testi için örnek alınması da taşınması da yüksek güvenlikli farklı uygulamalar
içerir. Laboratuvarın özel örnek taşıma çanta ve kilitleri mevcuttur. (Örnek taşıma
sistemini görmek için http://toksilab.com/biyolojik-ornek-gonderme.html adresini ziyaret
ediniz.)
Kişi/kurum örnek göndermeden önce mutlaka laboratuvarımızı aramalı ve örnek toplama
ve transferi ile ilgili bilgi almalıdır. Ayrıca talep edildiğinde örnek taşıma çantası
kişi/kuruma temin edilecektir.
LABORATUVARA
YAPILMAMALIDIR.
BİLGİ
VERİLMEDEN
ÖRNEK
GÖNDERİMİ
3. NUMUNE KABUL KRİTERLERİ
3.1 Numuneler teste ve analiz yöntemine uygun numune kaplarına alınmış olmalıdır.
Uygun tüpler ve alınması gerekli miktarlar aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.
SERUMDA ÇALIŞILAN TESTLER ; Sarı veya kırmızı kapaklı tüplere en az 5 ml kan
alınır. Kromatografik yöntemle ( HPLC, LC/MS/MS, GC/MS) çalışılacak testlerde kan
kırmızı kapaklı tüpe alınmalıdır, jelli tüpe alınmamalıdır.
PLAZMADA ÇALIŞILAN TESTLER: Mor kapaklı vakumlu tüplere (K3EDTA içeren)
çizgisine kadar (2 ml) kan alınır ve tüp, kan alındıktan sonra 5-6 kez yavaşca alt üst
edilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
TAM KANDA ÇALIŞILAN TESTLER; Mor kapaklı vakumlu tüplere (K3EDTA içeren)
çizgisine kadar (2 ml) kan alınır ve tüp kan alındıktan sonra 5-6 kez yavaşca alt üst edilir.
İDRARDA ÇALIŞILAN TESTLER; İdrar örnekleri plastik, vidalı kapaklı idrar toplama
kabına en az 20 ml olacak şekilde alınır.
AĞIZ SIVISINDA ÇALIŞILAN TESTLER : Özel numune kabına usulune uygun ağız
sıvısı alınır.
SAÇTA ÇALIŞILAN TESTLER : Usulune uygun saç numunesi alınır.
3.2 Numune alımlarında “ ÖRNEK ALINIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN
NOKTALAR” bölümündeki hususlar ve teste özel bilgilere dikkat edilmelidir.
3.3 Hemolizli kan numunesi :
Hemoliz, eritrositlerin hücre içi elemanlarının seruma ya da plazmaya geçişidir. Bu da
klinik kimyasal analizde önemli bir hata kaynağı oluşturmaktadır. Hemolizin analizlerde
hataya yol açamasının nedenleri şunlardır:



Eritrositlerde, plazma ya da serumdan daha yüksek konsantrasyonlarda bulunan
maddeler hücre zarındaki hasar nedeni ile dışarı çıkar. Bu durum test
sonuçlarında yalancı yüksekliklere neden olur. Bu parametrelere potasyum,
demir, magnezyum, kreatinin, ALT, AST, LDH, asit fosfataz, CK. örnek olarak
verilebilir.
Hemoglobinin absorbans değişikliklerine yol açması.
Hemoglobininin bazı kimyasal reaksiyonlar ile etkileşim göstermesi.
Hemoliz birçok test sonucunu etkilemektedir. Hemoliz Olmaması İçin Uyulması Gereken
Kurallar:
-Alkol ile silinen derinin iyice kuruması beklenmelidir.
-Kan enjektörle alınıyorsa; enjektörden iğne çıkarıldıktan sonra tüplere yavaşça ve tüpün
kıyısından aktarılmalıdır. Kan köpürtülmemelidir.
-Kan alınırken turnike uzun süreli sıkılmamalıdır, damara girildikten sonra turnike
gevşetilmelidir.
Hemolizli kan/serum/plazmada kabul kriteri : Laboratuvar El Kitabı test tanımında
hemoliz numune red kriteri olarak tanımlanmamışsa numune kabul edilir, hemoliz red
kriteri olarak tanımlanmışsa
Görsel değerlendirme yapılır. Resimli hemoliz
derecelendirme skalasından numune görünümünün karşılaştırılmasıyla Hemoliz derecesi
275 mg/dl altında olanlar kabul edilir. (Kaynak: Becton, Dickinson Orantısal Hemoliz
Ölçeği).
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
3.4 Lipemik kan numunesi :
Lipemi : Serum veya plazmanın, lipoprotein konsantrasyonunun yüksek olmasından
dolayı bulanık görülmesidir. Bu bulanıklık, türbidimetri ve absorbans ölçümlerini
olumsuz olarak etkilemektedir (ışık absorbsiyonunu ve ışık saçımına göre fotometrik
ölçümleri interfere edebilir.) Bunun sonucunda özellikle sodyum, potasyum, klor, lityum
gibi parametrelerde yalancı düşük ölçümler tespit edilebilmektedir.
Lipemi olmaması için uyulması gereken kurallar : Kan numunesi, ortalama 8-12 saatlik
açlık sonrası alınmalıdır. Yemekten sonra alınan numuneler lipemik olur. Bazı
hastalıklarda ise açlık numuneleri dahi lipemik olabilir ( lipit metabolizma bozuklukları,
hipotiroidi vs).
Lipemik kan/serum/plazmada kabul kriteri : Laboratuvar El Kitabı test tanımında
lipemik numune red kriteri olarak tanımlanmamışsa numune kabul edilir, lipemi red
kriteri olarak tanımlanmışsa görsel değerlendirme yapılır. Serum veya plazmada lipemi,
trigliserid konsantrasyonu 300 mg/dl üzerindeki konsantrsayonlarda gözle görülebilir
hale gelir.
Lipemi değerlendirmesi : Kan numunesinin serum/plazması ayrıldıktan sonra yeteri
kadar berrak bir tüpte siyah zemin önünde gözle değerlendirilir. Gözle değerlendirmede
serum/plazma görünümü :
a)
b)
c)
d)
e)
Saydam görünüm : Işığı geçirir.
Opak görünüm : Işığı geçirmez
Yarı saydam görünüm
Bulanık Görünüm
Süt gibi görünüm
Kabul Kriteri : a, b ve c numaralı görünümler kabul edilebilir, d ve sonrası reddedilir.
3.5 İkterik kan numunesi :
İkterik numune : Bilirubin konsantrsayonunun yükselmesinden dolayı serum/plazma
görünümünün özel-koyu sarı görünümde olmasıdır. Bu durum analiz yöntemlerini
etkileyerek hatalı yükseklik ya da düşüklüklere neden olabilir.
İkterik serum/plazmada kabul kriteri : Laboratuvar El Kitabı test tanımında
numune red kriteri olarak tanımlanmamışsa numune kabul edilir, red kriteri
tanımlanmışsa
beyaz zemin üzerinde görsel değerlendirme yapılır.
değerlendirmede ikterik görünüm hafif, orta ve ileri derecede ikterik
değerlendirilir. Hafif ve orta derece numuneler kabul edilebilir.
ikterik
olarak
Gözle
olarak
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
3.6 Numunenin üzerinde barkod ya da hasta kimlik bilgileri olmalıdır.
3.7 Numunelerin uygun koşullarda ve kabul edilebilir sürelerde taşınmalıdır.
3.8 Numunelere ait; istem formları olmalıdır.
3.9 Test istekleri doğru ve eksiksiz yapılmalıdır.
4. NUMUNE RED KRİTERLERİ
4.1 Numunelerin kimliklendirilmemiş ya da hatalı kimliklendirilmiş olmaları,
4.2 Numunelerin testlere uygun numune kaplarına ve uygun miktarlarda alınmamış
olması,
4.3 Numunelerin testler için LABORATUVAR EL KİTABI’nda belirtilen kurallara uygun
koşullarda alınmaması,
4.4 Serumun hemolizli, lipemik, ikterik olması: Bu numuneler öncelikle LABORATUVAR
EL KİTABI’nda, testin tanımındaki numune red kriterlerine bakılarak karar verilir.
Test tanımında numune red kriteri olarak bu kriterler tanımlanmış ise numune görsel
değerlendirmeye alınarak karar verilir.
Hemolizli numune: Görsel değerlendirme yapılır. Resimli hemoliz derecelendirme
skalasından numune görünümünün karşılaştırılmasıyla Hemoliz derecesi 275 mg/dl ve
üzerinde olanlar reddedilir. (Kaynak: Becton,Dickinson Orantısal Hemoliz Ölçeği)
Lipemik numune: Kan numunesinin serum/plazması ayrıldıktan sonra yeteri kadar
berrak bir tüpte siyah zemin önünde gözle değerlendirilir. Gözle değerlendirmede
serum/plazma görünümü:
a)
b)
c)
d)
e)
Saydam görünüm: Işığı geçirir.
Opak görünüm: Işığı geçirmez
Yarı saydam görünüm.
Bulanık görünüm.
Süt gibi görünüm.
Red Kriteri : d ve e reddedilir.
İkterik numune: Beyaz zemin üzerinde görsel değerlendirme yapılır. Gözle
değerlendirmede ikterik görünüm hafif, orta ve ileri derecede ikterik olarak
değerlendirilir. Red kriteri : ileri derecede ikterik numune.
4.5 Antikoagulan içeren tüplerde pıhtı olması.
4.6 Numunenin laboratuvara uygun olmayan ulaşım koşulları
4.7 Numunenin laboratuvara uygun olmayan ulaşma süresi
4.8 Numunenin hatalı alınması
4.9 İstek formu olmayan numuneler.
LEK/03
4.10
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Numunenin başka hastaya ait olduğunun şüphesi veya tespit edilmesi.
Reddedilen numuneler “laboratuvar numune red kayıt formu (F.P.13.05)” e kayıt edilir,
aylık olarak değerlendirilir ve bu değerlendirmeler preanalitik süreç değerlendirme
kapsamında aylık periyotlarda analiz edilir.
5. HASTA ÖRNEKLERİNİN SAKLANMA SÜRELERİ VE İLAVE
TEST/TEKRAR TEST ÇALIŞMA İS TEMLERİNİN KABULÜ
Hastalardan uyutucu, uyuşturucu, uyarıcı madde testleri (opiat, eroin, esrar, amfetamin,
ekstazi, buprenorfin, benzodiazepin, barbitürat, kokain, sentetik esrar vb. testler) için
alınan kan ve idrar örneklerinden pozitif olanlar aksi talep edilmedikçe derin dondurucuda
1 yıl saklanır, negatif sonuçlu örnekler ise aksi talep edilmedikçe test onaylanıp
raporlandıktan sonra imha edilir. Saç örnekleri aksi talep edilmedikçe oda sıcaklığında 1
yıl süreyle kilitli dolaplarda muhafaza edilirler. Bu süre zarfında ilave test/ tekrar test
çalışması talep edilebilir.
Meslek hastalıkları testleri için alınmış idrar örnekleri (mandelik asit, hippürik asit, t,t
mukonik asit, fenol, orto-para krezol, metil hippürik asit, fenil glioksilik asit vb. testler)
aksi talep edilmedikçe 2 ay süreyle derin dondurucuda muhafaza edilirler. Bu süre
zarfında ilave test/tekrar test çalışması talep edilebilir.
İlaç düzeyleri için alınmış kan örnekleri buzdolabında bir hafta süreyle muhafaza
edilirler. Bu süre zarfında ilave test/tekrar test çalışması talep edilebilir.
D Vitamini testi için alınmış kan örnekleri buzdolabında bir hafta süreyle, derin
dondurucuda 1 ay süreyle muhafaza edilirler. Laboratuvarımıza dışarıdan kan örneği
gelmiş ve gönderimden önce serum/plazma örnekleri derin dondurulmuş ise tekrar derin
dondurucuya alınmazlar. Sadece buzdolabında bir hafta süreyle saklanırlar. Bu süreler
zarfında ilave test/tekrar test çalışması talep edilebilir.
Kanda kurşun düzeyi testi için alınan örneklerin stabilite süresi 24 saat olduğundan gelen
örnekler ertesi gün imha edilirler. Bu sebeple ilave test/tekrar test çalışması talepleri aynı
gün yapılabilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
KAANMED TIBBİ TAHLİL LABORATUVARI
TEST BİLGİLERİ (ALFABETİK SIRAYLA)
A
1. AMFETAMİN:
Çalışma zamanı: Hafta içi 5 gün.
Sonuç verme zamanı: Ertesi gün saat:10.00’da.
Örnek türü: İdrar.
Örnek kabı: Katkısız, sızdırma yapmayan, sıkı kapaklı (tercihen vakumlu) idrar kabı.
Örnek miktarı: 20 mL.
Çalışma yöntemi: Homojen Enzim İmmünoassay (EIA).
Eşik değer: 500 ng/mL.
Red kriteri: Oda sıcaklığında bekletilmiş, gözetim zinciri formu olmayan, dökülmüş,
kapağı açılmış örneklerde çalışılmaz.
Stabilite: İdrar örneği buzdolabında (2-8°C’de) 7 gün, derin dondurucuda (≤-20°C’de) 1
yıl süreyle saklanabilir.
Numune Transfer Şartları: Toksikolojik testler için özel hükümler olduğundan numune
gönderiminden önce laboratuvar aranmalıdır. Numune toplama ve transferi ile ilgili
gerekli yönlendirmeler yetkili personelimiz tarafından yapılmaktadır.
Kullanımı: İnsan idrarında, amfetamin metabolitlerinin semikantitatif olarak tespit
edilmesinde
kullanılır.
Bir
ilk
basamak
testidir.
Pozitif
sonuçların
doğrulama/konfirmasyonu için alternatif olarak daha spesifik bir kimyasal metot
kullanılmalıdır. Gaz Kromatografi/Kütle Spektrometresi (GC/MS) ve/veya (LCMSMS)
Likit Kromotografi/Kütle Spektrometresi tercih edilen doğrulama/konfirmasyon
yöntemleridir. Uyutucu-uyuşturucu madde laboratuvar test sonucu değerlendirmeleri,
klinik değerlendirme ile birlikte olmalıdır.
Ek Bilgiler: Amfetaminler ve amfetamin türevleri merkezi sinir sisteminde uyarıcı
aktiviteye sahip olup Merkezi Sinir Sistemini (MSS) uyarıcı aktiviteli sempatomimetik
aminler olarak sınıflandırılırlar. Psikolojik ve fizyolojik bağımlılık yaparlar. Heyecan,
devamlı uyanık olma, öfori, iştah azalması ve azalan yorgunluk hissi etkileri arasındadır.
Düşük dozlarda yan etkileri rahatsızlık, endişe, uykusuzluk, bulanık görüş, tansiyon
yükselmesi ve kalp çarpıntısı olarak görülür. Kronik yüksek doz kullanıcıları akut
şizofreniden fark göstermeyen psikoz geliştirirler.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Amfetaminler, sindirim kanalından hızlıca emilir ve tüm vücuda yayılır. İlacın
alınmasından 24 saat sonra, dozun yaklaşık % 70’lik kısmı idrar ile atılır. İdrarın pH’sına
bağlı olarak dozun % 30 u değişmeden, geri kalan kısmı da metabolitler olarak dışarı
atılır. Metamfetamin dozunun yaklaşık % 62 si ilacın alınmasından 24 saat sonra, % 43’ü
değişikliğe uğramadan, kalan kısmı da amfetamin olarak dışarı atılır. Amfetaminler
vücuda alındıktan sonraki 3-4 gün boyunca idrarda bulunabilir. MDMA (3,4methylenedioxymetamphetamine)’in N-demetilasyon ile methylenedioxyamphetamine
(MDA)’e metabolize olduğu bilinmektedir. MDA’nin insandaki metabolizması
bilinmemektedir ve büyük bir miktarının değişmemiş olarak atıldığını gösterilmiştir.
2. AMFETAMİN ve TÜREVLERİ (Ekstazi) GC/MS:
Çalışma zamanı: Lütfen laboratuarı arayıp bilgi alınız.
Sonuç verme zamanı: 1 hafta sonra.
Örnek miktarı: 20 mL
Çalışma yöntemi: GC/MS (Gaz Kromatografi/ Kütle Spektrometresi)
LOQ değeri : 35 ng/ml
Red kriteri: Oda sıcaklığında bekletilmiş, test istem formu olmayan, dökülmüş, kapağı
açılmış örneklerde çalışılmaz.
Kullanımı: İnsan idrarında, Amfetamin ve türevlerine ait metabolitlerin kantitatif olarak
tespit edilmesinde ve farklı yöntemlerle pozitif çıkan sonuçların doğrulanmasında
kullanılır.
3. AMİKASİN:
Sonuç verme zamanı: Ertesi gün saat:10:00’da.
Örnek türü: Serum veya plazma.
Örnek kabı: Serum için kırmızı kapaklı jelsiz tüp veya sarı kapaklı jelli tüp, plazma için
K2EDTA’lı mor kapaklı tüp.
Örnek miktarı: Serum için 5 mL kan, plazma için 2 mL.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Çalışma yöntemi: Homojen Türbidimetrik İmmünoassay.
Tedavi aralığı: Dip (çukur) seviye: 1-4 µg/mL, ancak 10 µg/mL’ye kadar da kabul eden
otörler vardır. Zirve (tepe) seviyesi: 15-25 µg/mL; ancak, en yüksek tedavi serum
seviyelerini bazı otörler 30 ng/mL’ye kadar kullanabilmektedirler. Bu yüzden
klinisyenlerin hastanın klinik durumu ve kişisel farklılıklarını da göz önüne alarak tedavi
seviyelerini oluşturmaları en iyi uygulamadır.
Toksik düzey: Dip seviye >10 µg/mL; zirve seviye >30 µg/mL. (Kaynak: TIAFT)
Örnek alma zamanı: Amikasin miktar tayini için numune alınma zamanı, tedavi
öncesinde veya sonrasında alındığı vb. bilgiler mutlaka belirtilmelidir.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, aşırı ikterik ve lipemik kan örneklerinde çalışılmaz.
Stabilite: Santrfüj edilmiş örnekler 2-8°C de 7 gün, dondurulmuş (-20°C) olarak 14 güne
kadar muhafaza edilebilir. Örneğin yapısını bozmamak için tekrarlanan dondurma ve
çözme işlemlerinden kaçınmak gereklidir.
Kullanımı: Amikasin kullanan hastaların, doz aşımında teşhis ve uygun tedavi sağlamak
için amikasin seviyelerinin izlenmesinde kullanılır.
Ek Bilgiler: Amikacin bakterisid (bakterileri öldürür) etkili yarı sentetik aminoglilozid
grubu bir antibiyotiktir. Aminoglilozidlere dirençli çok sayıda mikroorganizma üzerine
etkilidir. Gram negatif mikroorganizmalara ve stafilokoklara karşı etkilidir.
Amikasin tedavisinde en sık görülen yan etki 8. Kafa çifti sinirinin vestibüler dalında
kalıcı hasardır ki bu da en sıklıkla böbrek yetmezliği olan hastalarda görülmektedir.
Çünkü amikasin stabil bir moleküldür ve metabolize olmaz, glomerüler filtrasyon ile
(böbrekler yoluyla) vücuttan atılır. Böbrek yetmezliği durumunda ilacın farmakokinetiği
değişir. Doz ayarlaması uygun olarak yapılmadığında ilacın vücutta birikmesiyle
ototoksisite (sağırlık) ve böbrek yetmezliği görülebilir. Rastgele düşük dozlarla tedavide
ise gram negatif bakterilerde tedavi başarısız olur ve bu antibiyotiğe direnç gelişir. Bir
bakteri amikasine direnç geliştirdiğinde, diğer aminoglikozit grubu antibiyotiklere de
artmış direnç geliştirir.
4. ASETAMİNOFEN (Parasetamol):
Örnek kabı: Serum için sarı kapaklı jelli tüp veya kırmızı kapaklı jelsiz tüp, plazma için
Örnek alma zamanı: Son alınan ilaç dozundan 1,5-2 saat sonra örnek alınmalıdır.
Çalışma yöntemi: Homojen Enzim İmmunoassay.
Tedavi aralığı: 10-20 μg/mL.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Toksik düzey: >75 μg/mL; >160 μg/mL ölümcül (Kaynak: TIAFT).
Stabilite: Hemen çalışılmayacak ise serum veya plazma örneği buzdolabında
saklanmalıdır.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. Asetaminofen ateş düşürücü özelliği de olan
bir analjeziktir. Asetaminofen ile gelişen toksik yan etkiler arasında bulantı, sersemlik ve
kusma bulunur. Yüksek miktarda ilaç alındığında veya intihar girişimlerinde veya kronik
asetaminofen tedavisi ile beraber karaciğer hasarı gelişebilir. Ciddi karaciğer hasarı ile
serum Asetaminofen düzeyleri arasında doğru orantı olduğu gösterilmiştir. Asetaminofen
doz aşımında, alındıktan itibaren 12 saate veya daha uzun bir süreye kadar klinik belirti
göstermeyen karaciğer nekrozunu önlemek için serum Asetaminofen düzeylerinin hemen
izlenmesi gerekir. Serumda asetaminofen miktarının tespiti erken tanı ve en önemlisi
antidotlar ile tedavi için önemli bir göstergedir.
Ek Bilgiler: Asetaminofen reçetesiz satın alınabilen ağrı kesicilerden bir tanesidir.
Yetişkinlerde ağrı kesici olarak hiçbir yan etkisi olmadan her 3-4 saatte bir 325 ile 650
mg arası asetaminofen dozları genelde verilir. Normalde analjezik cevabı yaratmak için 520 μg/mL serum konsantrasyonu gereklidir. Bununla beraber, yüksek miktarda ilaç
alındığında karaciğer hasarı oluşabilir. Oral alımdan sonraki ilk 4 saatte, 120 μg/mL dan
az kan düzeyi olan hastalarda karaciğer yetmezliği gelişmez. 120-300 μg/mL arasında
%50 karaciğer nekrozu gelişebilir, 300 μg/mL dan daha yüksek seviyelerde ise genellikle
karaciğer nekrozu oluşur.
Karaciğer tahribatının boyutunu en iyi gösteren rehber serum asetaminofen yarılanma
ömrüdür. Yarılanma ömrünün 4 saati geçmesi durumunda sıklıkla Karaciğer nekrozunun
oluştuğu, 12 saati geçen yarılanma ömründe ise karaciğer komasının oluştuğu
gösterilmiştir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
B
1. BARBİTÜRAT:
Çalışma yöntemi: Homojen Enzim İmmünoassay.
Kullanımı: İnsan idrarında, barbitüratların semikantitatif olarak tespit edilmesinde
kullanılır. Bir ilk basamak testidir. Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi
için alternatif olarak daha spesifik bir kimyasal metot kullanılmalıdır. Gaz
Kromatografi/Kütle
Spektrometresi
(GC/MS)
ve/veya
(LC/MS/MS)
Likit
Kromotografi/Kütle/Kütle Spektrometresi tercih edilen bir onaylama metodudur.
Herhangi bir uyuşturucu madde test sonucu değerlendirmesinde, bilhassa pozitif test
sonucunda klinik görüşler ve profesyonel mukayese göz önünde tutulmalıdır.
Ek Bilgiler: Barbituratlar sedatif/hipnotik ilaçlar olarak bilinen geniş sınıflamalı Merkezi
Sinir Sistemi depresanları olarak bilinen gruba aittir. Kötüye kullanımı hap şeklinde
ağızdandır, fakat bağımlılar hapları eritip deri altına enjekte ederek de kullanırlar.
Yağda çözünülürlülüğüne bağlı olarak, barbitüratlar genelde kısa, orta ve uzun etkili
olarak sınıflandırılırlar. Yarılanma ömürleri 20 saatten 120 saate kadar değişebilir.
Barbitüratlar karaciğer ile çeşitli şekilde metabolize olur, bir kısmı idrarla aktif ve inaktif
metabolitler olarak, diğerleri değişmeden atılır. Kullanılan spesifik barbitürata bağlı
olarak, alınış zamanından itibaren idrarda 30 saat ile birkaç haftaya kadar pozitif test
neticesi alınabilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
2. BENZODİAZEPİNLER (EIA) :
Kullanımı: İnsan idrarında, benzodiazepinlerin semikantitatif olarak tespit edilmesinde
kullanılır. Bir ilk basamak testidir. Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi
için alternatif olarak daha spesifik bir kimyasal metot kullanılmalıdır. Gaz
Kromatografi/Kütle
Spektrometresi
(GC/MS)
ve/veya
(LC/MS/MS)
Likit
Kromotografi/Kütle/Kütle/Spektrometresi tercih edilen bir onaylama metodudur.
Ek Bilgiler: Benzodiazepinler sedatif/hipnotik ilaçlar olarak bilinen geniş sınıflamalı
Merkezi Sinir Sistemi depresanları olarak bilinen gruba aittir. Benzodiazepinler
anksiyolitik (sakinleştirici), uyku getirici, antikonvülsan, kas gevşetici ajan olarak reçete
edildiği gibi, geniş olarak aneztezi öncesi tedavide, anesteziye giriş ve anestezinin
devamlılığını sağlamak üzere yardımcı ajan olarak da kullanılmaktadır. Yaygınca reçeteli
olarak kullanılmasına rağmen, benzodiazepin kötüye kullanımı da vardır. Kronik
benzodiazepin kullanımı, uykusuzluk nedeni ile bitkinlik semptomları, ajitasyon,
tedirginlik, adale kasılmaları ve daha ciddi durumlarda halusinasyonlar, psikozlar ve
kendinden geçmeler nedeni ile fiziksel bağımlılık oluşturur.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
3. BENZODİAZEPİNLER –kanda (HPLC):
Çalışma zamanı: Lütfen Laboratuarı arayıp bilgi alınız.
Sonuç verme zamanı: Bir hafta sonra.
Örnek kabı: Serum için kırmızı kapaklı jelsiz tüp, plazma için K2EDTA’lı mor kapaklı
tüp.
Çalışma yöntemi: HPLC (yüksek basınçlı sıvı kromatografi).
Stabilite: 2-8°C’de 7 gün, -20°C’de 2 ay stabildir.
Kullanımı: İnsan kanındaki benzodiazepinlerin kantitatif olarak tespit edilmesinde
kullanılır. Bakılan 15 benzodiazepin ve metabolitleri:
Bromozepam
Diazepam
Desalkilflurazepam
Klobazam
Klonazepam
Klordiazepoksit
Klobazam
Lorazepam
Medazepam
Midazolam
Nitrazepam
Nordiazepam
Oksazepam
Temazepam
Tetrazepam
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
4. BUPRENORFİN:
Örnek türü: İdrar
Kullanımı: İnsan idrarında, Buprenorfin metabolitlerinin semikantitatif olarak tespit
edilmesinde kullanılır. Bir ilk basamak testidir. Onaylanmış analitik bir test sonucunun
elde edilmesi için alternatif olarak daha spesifik bir kimyasal metot kullanılmalıdır. Gaz
Kromatografi/Kütle
Spektrometresi
(GC/MS)
ve/veya
(LC/MS/MS)
Likit
Sınırlamalar:
1. Yüksek konsantrasyonlardaki Rifampisin yanlış pozitif sonuç verebilir.
2. 100.000 µg/mL Floksin konsantrasyonu yanlış pozitif sonuç verebilir.
Ek Bilgiler: Buprenorfin, bir opiat bileşeni olan Tebain’ den elde edilen yarı sentetik bir
opioid analjeziktir. Buprenorfin yapı olarak opiata benzer fakat hem agonist hem de
antagonist özellikleri vardır. Buprenorfinin morfinden daha uzun bir etki süresi vardır ve
analjezik olarak dil altı uygulaması yapılabilir. Subutex, yüksek dozlu buprenorfin
formulasyonu Avrupa ve diğer ülkelerde yaygın bir şekilde opiat bağımlılığında
yoksunluk tedavisinde kullanılır. Yakın zamanda FDA, etken maddesi buprenorfin olan
Subutex ve Subuxone’nun, Amerika’da opiat bağımlılığı tedavisinde kullanımına izin
verdi. Antagonist etkisinin naltrexone’a eşit olduğu rapor edilmiştir. Subutex ve
Suboxone Amerika da US Madde Bağımlılığı Tedavi Yönetmeliği (DATA) 2003‘ne göre,
hekim tarafından muayenehanesinde, opiat bağımlılığı tedavisi için reçete edilebilecek ilk
narkotik ilaçtır. Buprenorfinin kendisinin de aynı zamanda kötüye kullanım potansiyeli
ve bağımlılığa sebep olduğu gösterilmiştir. İlaveten, benzodiazepin gibi diğer psikotropik
maddeler ile beraber damar yolu enjeksiyonu sebebi ile doz aşımına bağlı ölümler
kaydedilmiştir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
D
1. DİGOKSİN:
Sonuç verme zamanı: Aynı gün saat:17:00’da.
Tedavi aralığı: 0,5-2,0 ng/mL
Toksik düzey: >3 ng/mL (Kaynak: TIAFT).
Örnek alma zamanı: Son alınan ilaç dozundan 8–12 saat sonra örnek alınmalıdır.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik veya ikterik serumlar bu analiz için uygun değildir.
Stabilite: Örnekler 2-8°C de 7 gün, dondurulmuş (-20°C) olarak 6 ay’a kadar muhafaza
edilebilir. Örneğin yapısını bozmamak için tekrarlanan dondurma ve çözme işlemlerinden
kaçınmak gereklidir. Lipemik örneklerde, üst kısımdan lipidleri almaktan kaçının.
Kullanımı: Digoksin testi, insan serumunda digoxin düzeyinin kantitatif olarak tayininde
kullanılır. Diğer klinik verilerle beraber, Digoksin serum seviyelerinin izlenmesi, hekime
hastanın ilaç dozunu ayarlamasında, optimal terapötik etkiyi sağlaması ve subterapötik ve
zararlı toksik ilaç düzeylerinden kaçınması için faydalı bilgiler sağlar.
Ek Bilgiler: Digoksin çeşitli kalp ritm bozuklukları ve konjestif kalp yetmezliği
tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Digoksin tedavisiyle, kalp kasının kasılma kuvveti
artarak kardiak outputda artış, venöz kan basıncının düşmesi ve kan hacminin azalması
meydana gelir. Ayrıca Digoksin tedavisi ventriküler atım hızını azaltır ve stabil olmasını
sağlar.
Digoksin zehirlenmesinin belirtileri ilacın veriliş sebebi olan kalp ritim bozukluklarına
benzer niteliktedir. Çalışmalar digoxin tedavisi gören hastaların %25’inin belli
derecelerde toksisite tecrübesi yaşadıklarını göstermiştir. Toksisite belirtileri genellikle
2.0 ng/mL üzerindeki konsantrasyonlarda görülmüştür, buna rağmen 1.4 ng/mL bile
bazıları için toksik olabilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Toksik ilaç dozlarındaki hastalarda ölüm oranı, toksik olmayanların iki katı olarak
bulunmuştur.
Digoksin toksisitesi birkaç nedenden ortaya çıkar: a) ilacın terapötik aralığı çok dardır
(yani dokudaki terapötik ve toksik seviyeler arasında çok az bir fark vardır). b) Bireylerin
Digoksine cevapları farklılık gösterir. c) Digoksinin tablet formlarının emilimi iki-kat
aralığında değişir, d) Yaş arttıkça Digoksin zehirlenmesine duyarlılık artar.
Sınırlamalar:
Aşağıdaki durumlarda hatalı yüksek sonuçlar alınabilir:
 Digoksin-benzeri immunoreaktif maddeler (DLIS) hamileliğinin üçüncü
dönemindeki kadınlardan, karaciğer bozukluğu ve böbrek bozukluğu olan
hastalardan alınan kanlarda tespit edilmiştir. Çalışmalar, örnekteki DLIS
varlığının Digoksin değerinde yanlış yükselişlere neden olduğunu göstermiştir.
 İshal tedavisi için Uzara kullanan hastaların örnekleri hatalı yüksek Digoksin
neticeleri verebilir.
 E.coli β-galaktosidaz antikorlu hastalar oldukça azdır. Fakat böyle antikorları
içeren örneklerde Digoksin için klinik profile uymayan yükseklikte sonuçlar elde
edilebilir.
 Fare antikorlarını kullanan her testte olduğu gibi insan antifare antikorları
(HAMA) tarafından etkilenme olasılığı bulunmaktadır. Bu durum hatalı yüksek
sonuçlara sebep olur.
Beklenen değerler:
Digoksinin genel tedavi aralığı 0.9 ile 2.0 ng/mL'dir. Ancak bir çok araştırmacı 0.5-2.0
ng/mL aralığında tedavi sağlandığını bildirmişlerdir. 2.0 ng/mL üzerindeki
konsantrasyonlar toksik kabul edilir. Ancak yine bu düzeylerde toksik etkiler olmayıp 3.0
ng/mL’nin üstünde toksik etkiler olduğu bildirilmiştir. Bazı toksik ve toksik olmayan
değerlerin birbiri üzerine bindiği rapor edilmiştir. Dolayısıyla klinik teşhis, klinik ve
laboratuar verilerine göre yapılmalıdır.
2. DOKSORUBİSİN (ve 13-OH-doksorubisinol):
Örnek türü: K2 EDTA’lı plazma.
Örnek kabı: Potasyum EDTA’lı tüp kullanılabilir. Mor kapaklı tüp.
Çalışma yöntemi: LC/MS/MS (Sıvı kromatografi/Kütle/Kütle Spektrometresi).
Tedavi aralığı: 0,006–0,02 µg/mL. Kaynak: TIAFT. Ayrıntılı bilgi için laboratuara ve
hekiminize danışınız.
Toksik düzey: Tanımlanmamıştır.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik veya ikterik plazma örnekleri bu analiz için uygun
değildir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Stabilite: Hemen çalışılmayacak ise buzdolabında 6-8 saat, daha uzun süreler saklamak
için derin dondurucu önerilir.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. Bacterium Streptomyces peucetius
varcaesius’tan elde edilen, antrasiklin türevi bir antibiyotiktir. Kanser kemoterapisinde
kullanılan bir ilaçtır . Hematolojik kanserler, çeşitli karsinoma tipleri ve yumuşak doku
sarkomaları tedavilerinde kullanılır.
Ek Bilgiler: Doksorubisin, dokuları irrite ettiğinden sindirim kanalından emilmez, bu
nedenle damar içi yoldan uygulanır (ven veya arter). Kan-beyin bariyerini geçemez.
Doksorubisin ve ana metaboliti 13-OH-doksorubisinol % 75 oranında plazma
proteinlerine bağlanır (2 microM konsantrasyonun üzerinde olduğunda).
Esas olarak karaciğerle metabolize olur. Aldo-keto redüktaz ile ana metaboliti olan 13OH-doksorubisinol’e dönüşür. İdrar ve safrada esas olarak Doksorubisin ve 13-OHdoksorubisinol bulunur.
Damar içi uygulamadan sonra doksorubisin ve 13-OH-doksorubisinol plazma seviyeleri
çok fazlı bir düşüş gösterirler, çünkü terminal yarılanma ömürleri 20-48 saat
aralığındadır. Esas atılım yolu safra olduğu için, karaciğer hasarı olan hastalarda vücuttan
atılım çok yavaş olur. Böbreklerle atılım, sonraki 5 gün içinde, alınan dozun % 5-10’u
kadarken, aynı sürede safrada % 40’ıdır. İdeal vücut ağırlığının %130’undan fazla kilolu
kişilerde atılım daha yavaş olur.
Doksorubisin'in akut yan etkileri arasında mide bulantısı, kusma ve kalp ritm bozukluğu
sayılabilir. Ayrıca nötropeni (akyuvarlarda azalma) ve saç dökülmesi olabilir.
Nötrofil sayımı çok düşük, karaciğer yetmezliği olanlar ve ciddi kalp hastalıkları
olanlarda doksorubisin tedavisi önerilmez.
Tedavi esnasında kariyolojik komplikasyonların olmaması veya en aza indirilmesi ve
beraberinde verilen diğer kanser ilaçlarının toksisitesinin önlenmesi bakımından ilaç kan
seviyelerinin izlenmesi önemlidir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
E
1. EKSTAZİ:
Stabilite: : İdrar örneği buzdolabında (2-8°C’de) 7 gün, derin dondurucuda (≤-20°C’de)
1 yıl süreyle saklanabilir.
Kullanımı: İnsan idrarındaki ekstazi metabolitlerinin semikantitatif olarak tespit
Kromatografi Kütle Spektrometresi (GC/MS) ve/veya (LC/MS/MS) Likit
Ek Bilgiler: Ekstazi maddeleri 3, 4-metilendioksiamfetamin (MDA), 3, 4metilendioksimetamfetamin (MDMA) ve 3, 4-metilendioksietilamfetamin (MDEA) gibi
amfetamin analoglarının metilendioksi grubu yedek zincirini temsil eder. Bunlar merkezi
sinir sistemi (MSS) uyarıcıları olup psikotropik etkileri nedeni ile popülerdir ve U.S.
Drug Engorcement Administration tarafından Sınıf 1 olarak listelenmiştir (yüksek kötüye
kullanım nedeni ile tıbbi kullanımı yoktur). Düşük dozlarda, MDMA ve MDA öfori, artan
kişisel uyanıklık hali ve artan güven duygusu geliştirir. Yüksek dozlarda, halusinojenik
oldukları tahmin edilmektedir. Toksik etkileri diğer MSS uyarıcıları ile aynıdır ve
ilaveten endişe, depresyon, taşikardi, yüksek tansiyon, kardiak aritmiler, gözbebeğinde
büyüme ve uyku bozukluklarıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Maddenin kullanımını takiben geçen sürede pozitif test neticesini oluşması, maddenin
kullanılma sıklığı ve miktarı, metabolik hız, vücuttan atılım hızı, madde yarılanma ömrü
ve kullanıcInın yaşı, ağırlığı, aktivitesi ve beslenme düzeni gibi etkenlere bağlıdır.
Vücutta MDMA’nin N-demetilizasyonu ile MDA’e metabolize olduğu düşünülmektedir.
Dozun %65’i ana madde ve %7’si MDA olarak 3 gün içinde idrar ile atılır. Metilen
köprüsünün bölünmesi ile oluşan diğer idrar metabolitleri mono ve dihidroksi MDMA ve
MDA türevleri bağlanmış olarak elimine olur. MDA’nın insan metabolizması
çalışılmamıştır. Ölümcül vakalarda 160 mg/L idrar konsantrasyonları kayıt edilmiş ve bu
da maddelerin büyük bir bölümünün değişmeden atıldığının belirtisi olmuştur.
2. EKSTAZİ GC/MS:
Bkz. Amfetamin ve Türevleri GC/MS.
3. EROİN METABOLİTİ (6-Asetil Morfin):
Kullanımı: İnsan idrarındaki eroin metabolitinin (6-AM) semikantitatif olarak tespit
edilmesinde kullanılır. İdrarda 6-AM bulunması, yasal opiat analjeziklerinin kullanımı
veya çok miktarda afyon tohumu yenmesi sebebiyle olamaz,
kanunsuz eroin
kullanımının özgün işareti olarak kabul edilir.
Bir ilk basamak testidir. Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi için
alternatif olarak daha spesifik bir kimyasal metot kullanılmalıdır. Gaz Kromatografi/Kütle
Spektrometresi
(GC/MS)
ve/veya
(LC/MS/MS)
Likit
Kromotografi/Kütle/
Kütle/Spektrometresi tercih edilen bir onaylama metodudur. Herhangi bir uyuşturucu
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
madde test sonucu değerlendirmesinde, bilhassa pozitif test sonucunda klinik görüşler ve
profesyonel mukayese göz önünde tutulmalıdır.
Ek Bilgiler: Eroin (3,6-diacetylmorphine), çizilmemiş afyon (Papaver somniferum)
tohumlarında doğal olarak oluşan alkaloid morfinin kimyasal modifikasyonu ile üretilir.
Eroin yüksek bağımlılık yaratır ve hali hazırda Sınıf 1 madde (tıp kullanımı için kabul
edilmiyor) dir. Eroin en çok kötüye kullanımı olan opiat maddesidir ve damar içi, deri altı
enjeksiyonu veya nazal insüflasyon şeklinde kullanılır. Kanda esteraz enzimi ile kısa
sürede (yarılanma ömrü 9 dakika) 6-AM’e metabolize olur ve daha sonra karaciğerde
hidroliz ile morfin’e metabolize olur.
6-AM yarılanma ömrü yaklaşık 35 dakikadır. Eroin kullanımının teşhisi için 6-AM ölçüm
zamanı alınan eroin miktarına bağlıdır. Büyük ihtimalle yüksek dozlarda eroin alımında
bile tespit süresi kullanımdan sonra 24 saat ile sınırlıdır.
4. EROİN GC/MS:
Bkz. Opiat GC/MS.
5. ESRAR:
Sonuç verme zamanı: Bir sonraki gün saat:10.00
Çalışma yöntemi: Homojen Enzim Immünoassay.
Kullanımı: İnsan idrarındaki esrar metabolitlerinin semikantitatif olarak tespit
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Kromatografi/Kütle
Spektrometresi
(GC/MS)
ve/veya
(LC/MS/MS)
Likit
Ek Bilgiler: Marijuana ve haşiş, dünyanın her yerinde yetişebilen kenevir bitkisi
Cannabis Sativa yapraklarından elde edilir. Bu maddeler en az 61 çeşit kannabinoid
(kenevir bitkisine has kimyasal yapılar) içerirler ve bunlardan Δ9-tetrahidrokannabinol
(THC) halüsinojen ve diğer biyolojik etkileri yaratan başlıca psikoaktif maddedir. THC,
öfori, hatta yüksek dozlarda halisünasyonlar geliştiren bir sedatif-hipnotiktir.
Karaciğer enzimleri tarafından, başlıca 11-nor-Δ9-tetrahidrokannbinol-9-karboksilikasit
olmak üzere hızla 24‘den fazla metabolite dönüştürülür. THC dozunun yaklaşık %70’i
kullanımdan sonraki 72 saat içinde dışkı ve idrar ile atılır. THC yüksek oranda yağda
çözünür, bundan dolayı vücutta (haftalar boyunca kalabileceği) yağ hücrelerinde
depolanır. Madde alımını bırakan ağır kronik THC kullanıcıları bir ay veya daha uzun bir
süre pozitif idrar neticesi verirler.
İdrardaki THC metabolitlerinin konsantrasyonları birçok faktörden etkilenir; önceki
kullanım sıklığı, THC en son kullanımından idrar Örneksi alınana kadar geçen süre ve
yağ hücrelerinde biriken THC’nin salınım oranı.
6. ESRAR GC/MS:
Çalışma zamanı: Lütfen Laboratuvarı arayarak bilgi alınız.
Sonuç verme zamanı: 1 hafta sonra
Çalışma yöntemi: GC/MS (Gaz Kromatografi Kütle Spektrometresi)
Eşik değer: LOQ değeri kullanılmakta (<1,97 ng/mL)
Kullanımı: İnsan idrarındaki esrar metaboliti THC-COOH’nin kantitatif olarak tespit
edilmesinde kullanılır. Genellikle, adli olay incelenmesi, madde bağımlılığı teşhisi
ve/veya tedavisi amaçlı kullanılır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Ölçüm belirsizliği değerleri hazır bulunmaktadır. İstendiğinde ölçüm belirsizlik değerleri
bildirilecektir.
7. ETAMBUTOL:
Örnek türü: K2EDTA’lı Plazma.
Çalışma yöntemi: HPLC (Yüksek basınçlı sıvı kromatografi)
Tedavi aralığı: Etambutol 2-5 µg/mL. Tedavi aralığı hastanın klinik durumuna ve
hekimin klinik tecrübelerine göre farklı alınabilir. Lütfen doktorunuza veya laboratuara
danışınız.
Toksik düzey: > 6 µg/mL.
Kaynak: TIAFT.
Stabilite: Örnekler kapalı tutulmalı ve 2–8°C’de veya –20°C’de muhafaza edildiğinde 15
gün içinde analiz edilmelidir. Çözme ve dondurma işlemlerini tekrarlamaktan kaçının.
Kaynak: ARUP's Laboratory Test Directory.
Kullanımı: Etambutol (EMB) bakteriyostatik etkili (aktif büyüyen bakterinin büyümesini
engeller) bir (antitüberküloz) antibiyotiktir ve akciğer tüberkülozu tedavisinde kullanılır.
Genellikle tüberküloz tedavisi tek bir ilaçla yapılmayıp diğer antitüberküloz ilaçlarla
(isoniazid, rifampisin, pirazinamid) beraber verilerek yapılır.
Ek Bilgiler: EMB sindirim kanalından iyi emilir ve buradan dokulara ve vücut sıvılarına
dağılır. Karaciğerde metabolize edilir. Yarılanma ömrü 3-4 saattir. Yaklaşık % 50’si
değişmeden idrarla atılır. Böbrek fonksiyonları azalmış kişilerde kan EMB düzey takibi
yapılması bu yüzden çok önemlidir. Etambutol ile uzun süreli tedavilerde böbrek,
karaciğer ve hematolojik sistem fonksiyonları değerlendirilmelidir.
En önemli yan etkileri; optik nörit, renk körlüğü, periferik nöropati, eklem ağrıları,
hiperürisemi, vertikal nistagmustur. Ayrıca sıklıkla baş ağrısı, karın ağrısı, iştahsızlık,
bulantı, kusma, ciltte kızarma, kaşıntı, anaflaksi gibi yan etkiler görülebilir.
Alüminyum içeren mide ilaçlarıyla beraber alınmamalıdır, ilacın emilimini azaltmaktadır.
Bu nedenle bu hastalara alüminyumsuz antiasitler kullanılmalıdır.
13 yaşın altındaki hastalara kullanılmamalıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
8. ETİL ALKOL ( ETANOL) :
Örnek türü: Serum.
Örnek kabı: Sarı kapaklı jelli tüp veya kırmızı kapaklı jelsiz tüp.
Çalışma yöntemi: Enzimatik Oksidasyon Metodu.
Eşik değer: 15 mg/dL.
Toksik seviye: >200 mg/dL; >300 mg/dL'de koma ve ölüm meydana gelebilir.
(Kaynak: Ellenhorn MJ, and BG Barceloux: Medical Toxicology, New York, Elsevier
Science Publishing Company, Inc. 1988, pp 525-6 and 782-96).
Stabilite: Tüpün kapağı hava almayacak şekilde sıkı kapalı tutulduğunda 4°C’de 14 güne
kadar dayanıklıdır. (Kaynak: TIETZ Fundamentals of Clinical Chemistry)
Kullanımı: Etil alkol düzeyi ölçümü genelde yasal dikkat azalması, adli olay
incelenmesi, alkol bağımlılığı teşhisi ve/veya tedavisi ve alkol zehirlenmelerinin tespiti
için kullanılır.
Ek Bilgiler: İçkilere ilaveten, etil alkol (etanol veya alkol) ağız yıkama solüsyonlarında,
kolonyalarda, şekerlerde ve tıbbi preparatlarda yüksek konsantrasyonlarda bulunabilir.
Alkol alındığında, vücudun bütün hücrelerine bir saat içinde sızar. Alkolün %95’i
karaciğerde metabolize olur, kalanı değişmeden atılır. Solunum havasındaki etanol,
kandakinin 1/2300’ü kadardır.
Alkol entoksikasyonu, reaksiyon yitimi, şuur kaybı, koma ve ölüme neden olabilir.
Uyarılar:
1. Yasal intoksikasyon seviyeleri farklı olabilir. Test sonucu klinik işaret ve semptomlar
ışığında yorumlanmalıdır.
2. Kan alımı esnasında cilt üzerine alkol içeren dezenfektanlar kullanılmamalıdır,
sonucun bir miktar yüksek çıkmasına neden olur.
3. Etil alkol uçucudur. Bu nedenle kanın ağzı kapaklı vakumlu tüpe alınması, tüp kapağı
açılınca bekletilmeden çalışılması gerekir.
4. Artan laktik asit ve LDH yüksek etil alkol neticelerine sebep olabilir.
5. Kanda çok çabuk metabolize olduğundan, (kişinin aldığı etil alkol miktarı, içtiği su
miktarı ve metabolizma hızı, cinsiyet, genetik, zaman ve kişinin içme alışkanlıklarına
bağlı olarak) alkol alımından yaklaşık 4 saat kadar sonra serumda tespit edilemeyebilir.
6. Hastane şartlarında yapılan kan etanol düzeyi ölçümünde genellikle serum kullanılır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
7. Serum, plazma veya tam kan örneklerine göre daha fazla su içerdiğinden alkol düzeyi
daha yüksektir.
(Serum 1.15 > Plazma 1.10 > Tam kan 1).
8. Adli analizler tam kanda yapılmalıdır.
9. ETİL GLUKURONİD:
Çalışma yöntemi: Homojen Enzim Immünoassay.
Kullanımı: Etil Glukuronid, etanolün direk metabolitidir, etanolün glukuronik asit ile
konjugasyonu neticesinde oluşur. Alkol idrarda normalde sadece birkaç saat tespit
edilebilir. Oysaki etil glukuronid, alkol vücuttan tamamen atılmış olsa bile birkaç güne
kadar idrarda tespit edilebilir. Bu nedenle, etil glukuronid, yakın zamandaki alkol
kullanımını tespit ve alkol bırakma programında alkol alımını izlemek için kullanılan
teşhise faydalı bir biyolojik belirteçtir.
İnsan idrarındaki Etil Glukuronidin semikantitatif olarak tespit edilmesinde kullanılır. Bir
ilk basamak testidir. Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi için alternatif
olarak daha spesifik bir kimyasal metot kullanılmalıdır. Gaz Kromatografi/Kütle
Spektrometresi
(GC/MS)
ve/veya
(LC/MS/MS)
Likit
Kromotografi/Kütle
/Kütle/Spektrometresi tercih edilen bir onaylama metodudur.
10. EVEROLİMUS:
Çalışma zamanı: Haftanın 5 günü.
Sonuç verme zamanı: Aynı gün saat 17.30’da.
Örnek türü: Tam kan.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Örnek alınma zamanı: Everolimus tahlili için örnekler yeterli bir dozun verildiğini
doğrulamak üzere, bir sonraki doz verilmeden hemen önce (dip düzeyi) alınmalıdır. Dip
konsantrasyonu Everolimus’un terapötik düzeyi için en iyi göstergedir.
Çalışma yöntemi: Türbidimetrik Homojen Enzim İmmünoassay/LCMSMS.
Tedavi aralığı: 3-8 ng/mL.
Kaynak : ARUP lab.
Tedavi ilaç düzeyi organ nakli türüne, zamanına, hastanın diğer laboratuar ve klinik
bulgularına göre değişiklik göstermektedir. Ayrıntılı bilgi için laboratuvara veya
hekiminize danışınız.
Toksik seviye: >15 ng/ml
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik veya ikterik kan örnekleri bu analiz için uygun
değildir.
Stabilite: Örnek 2–8°C sıcaklıkta 3 güne kadar saklanabilir. Test yapılması 3 günden
fazla gecikecekse örnekler test yapılmadan önce donmuş olarak -20°C’de (28 güne
kadar) saklanmalıdır.
Kullanımı: Genellikle doku/organ nakillerinde doku/organ reddinin önlenmesi amacıyla
kullanılan immunosüpressif bir ilaçtır. İlacın etkin doz/tedavi takibinde, toksik etkisinin
önlenmesi amaçlı, insan kanında Everolimus miktarsal tayini için kullanılır.
F
1. FENİTOİN:
Çalışma yöntemi: Enzim İmmünoassay.
Tedavi aralığı: 8–18 μg/ mL.
Toksik düzey: >20 μg/mL; 70 μg/mL ölümcül.
Kaynak: TIAFT.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Örnek alma zamanı: Alınması gereken bir sonraki dozdan hemen önce örnek
alınmalıdır.
değildir.
Stabilite: Serum örnekleri 2-8 °C’de bir hafta dayanıklıdır. Bu sürede çalışılamayacaksa
-20°C’de 4 hafta dayanıklıdır. Tekrar dondurma-çözme işlemlerinden kaçınmak
gereklidir.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır.
Ek Bilgiler: Fenitoin (difenilhidantoin veya Dilantin), özellikle majör epilepsi, bölgesel
korteks nöbetleri ve temporal lob epilepsisinin tedavisi için kullanılır.
Maksimum nöbet kontrolü için yetişkinlerde 10-20 μg/mL, çocuklarda 6-14 μg/mL
fenitoin düzeyleri normalde terapötik aralık içinde kabul edilir. Ancak farklı
araştırmacılar kendi tecrübelerine göre farklı kan düzeylerini tedavi aralığı olarak
kullanmaktadırlar.
Fenitoin düzeylerinin izlenmesi tedavi esnasında hekimlere hastanın dozunun
ayarlanması, tedavi düzeyinin altında veya toksik ilaç düzeylerinden kaçınarak ideal
terapötik etki yaratması için gereklidir.
Sınırlamalar:
1. E.coli β-galaktosidaz antikoru olan hasta sıklığı oldukça düşüktür. Fakat böyle
antikorları içeren örneklerde klinik profile uymayan suni yüksek neticeler alınabilir.
2. Fare antikorları kullanan her testte olduğu gibi, örnekteki insan anti-fare antikorları
(HAMA) ile interferans ihtimali bulunmaktadır ve bu yanlış yükselmiş neticelere
sebep olabilir.
2. FENOBARBİTAL:
Çalışma yöntemi: Enzym İmmünoassay.
Tedavi aralığı: 20–40 μg/mL.
Toksik düzey: >60 μg/mL.
Kaynak:TIAFT.
Örnek alma zamanı: Alınması gereken bir sonraki dozdan hemen önce örnek
alınmalıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
değildir.
Stabilite: Serum örnekleri 2-8°C’de saklanmalı ve alındıktan sonra 24 saat içinde test
tamamlanmalıdır. Eğer örnek 24 saat içinde test edilemeyecekse veya örnek transfer
edilecekse, ağzını kapatıp -20°C’de saklamalı ve 2 hafta içinde test tamamlanmalıdır.
Örneğin yapısını bozmamak için tekrarlanan dondurma ve çözme işlemlerinden kaçınmak
gereklidir.
Örnek seperatör tüpte uzun süre saklandığında (>2 saat) bazı terapötik ilaç
konsantrasyonları azalabilir.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. Fenobarbital, özellikle odak motor veya
duyusal ve majör epilepsi nöbetlerinin tedavisi için kullanılır. Beraberinde Valproik Asit
ve Salisilatlar kullanıldığında Fenobarbital düzeyi daha yüksek çıkar.
Ek Bilgiler: Fenobarbital konsantrasyonlarının izlenme ihtiyacı, ilacın terapötik
aralığının dar (yani dokudaki terapötik ve toksik seviyeler arasında az bir fark vardır)
olması ve bireyler arasındaki emilim, metabolizma ve atılım farklılıklarından dolayıdır.
Fenobarbital tedavisinde, sakinlik, nistagmus, ataksi, paradoksal heyecan, kan diskrazisi
(hamilelik sırasında ilaç verilen annelerin çocuklarında oluşan pıhtılaşma bozuklukları
dahil) spesifik olmayan karaciğer değişiklikleri, kızarıklıklar (ciddi döküntülü formları
dahil) osteomalasi, omuz-el sendromu ve koma zehirlenme belirtileridir.
Diğer klinik bulgularla beraber, serum fenobarbital düzeylerinin izlenmesi hekimlere doz
ayarlaması, sub terapötik ve toksik ilaç düzeylerinden kaçınırken ideal terapötik etkinin
sağlanmasında hayati destek sağlar.
Bir çok hastada maksimum nöbet kontrolü için terapötik cevap 15-40 μg/mL (65-172
μmol/L) aralığındaki fenobarbital konsantrasyonları ile sağlanır. Bazı hastalarda nöbet
kontrolü için bu aralık dışında fenobarbital serum konsantrasyonları gerekebilir. Bu
nedenle terapötik aralıklar, sadece rehber olmak amacı ile verilmiştir ve bireysel hasta
neticeleri, diğer klinik semptomlar ve bireysel klinik geçmişle beraber yorumlanmalıdır.
Sınırlamalar:
E.coli β-galaktosidaz antikoru olan hasta sıklığı oldukça düşüktür. Fakat böyle antikorları
içeren örneklerde klinik profile uymayan suni yüksek neticeler alınabilir. Eğer bu
gerçekleşirse müşteri teknik desteğiyle temasa geçiniz.
3. FENOL:
Çalışma zamanı: Lütfen laboratuardan bilgi alınız.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Örnek alma zamanı: Muhtemel Benzen, Fenol maruziyetlerinden 8 saat sonra idrar
örneği alınması gereklidir.
Çalışma yöntemi: HPLC (Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografi) .
Referans Aralığı: Normal (maruziyet olmayan kişilerde) 4.5-20.7 mg/g Kreatinin.
Kaynak: CDC, NIOSH, Method 8305 (1994).
Benzen Biyolojik Maruziyet İndeksi (BMİ): 50 mg/g kreatinin.
Kaynak: Mayo Medical Laboratuarları/Medtox Laboratuarları Test Kataloğu.
Red kriteri: Bazı idrar örnekleri için stabilizatör olarak kullanılan hekzametilentetramin
(ürotropin) katılmış örneklerde (sinyali tamamen yok ettiğinden) çalışılmaz.
Stabilite: İdrar örneği oda sıcaklığında 3 gün, 2-8 °C’de 4 hafta, - 20 °C’de 2 aya kadar
dayanıklıdır.
Kullanımı: Fenol bileşikleri ve homologlarının çoğu zehirli maddelerdir.
Benzen ve/veya Fenol maruziyetinin bir göstergesi olarak idrarda Fenol düzeyleri
bakılmaktadır. Sadece Benzen ve/veya Fenol kullanılan endüstri çalışanları değil, trafik
gazlarına maruz kalım ve tütün ürünlerinin inhale edilmesi yoluyla da Fenol maruziyeti
olmaktadır.
Sindirim kanalında bakterilerin etkisiyle Tirozin’den Fenol meydana gelir. Bu nedenle
sağlıklı kişilerde de idrarda ve kanda Fenol bulunur.
Hemodializdeki üremik hastaların kanında sağlıklı kişilerden daha fazla Fenol bulunur.
Benzen yüklenmesinin tespitinde ve doz izlenmesinde tek başına Fenol ölçümü yeterince
spesifik değildir. Bu nedenle daha spesifik bir test olan t,t-mukonik asit ölçümü de
yapılmalıdır.
Ek Bilgiler: Basit fenoller maden kömürü katranından elde edilirse de bugün ucuz olarak
benzenden sentez edilmektedir.
Önemli bir endüstriyel atık olan fenolun dünyadaki ve ülkemizdeki kullanım alanlarından
en önemlisi fenolik reçine üretimidir. Fenolik reçineler, kağıt endüstrisi, kauçuk işletme
endüstrisi ile yalıtım ve yüksek sürtünmeye dayanıklı malzeme üretiminde
kullanılmaktadır. Fenol’den Bakalit ve Naylon elde edilir. Bunun dışında fenol, ilaç
endüstrisinde (özellikle Aspirin), kozmetiklerde, güneş koruyucularda, saç boyalarında,
cilt parlatıcılarında, böcek öldürücülerde, temizlik ürünlerinin imalatında
kullanılmaktadır. Fenolün bütün türevleri mikrop öldürücüdür. Fenol ayrıca oral anestezik
ve analjezik özelliği nedeniyle Farenjitlerde de kullanılır.
Fenol içeren su klorlandığında zehirli poliklorlu fenoller oluşur.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Toksik Etkileri:
Fenol kişide merkezi sinir sistemi depresyonu ve diğer toksik etkilere (buharı göze ve
direk teması cilde koroziv etkisi nedeniyle yanıklar meydana gelir, bulantı, aşrı terleme)
neden olur. Deri ile temasta o bölge propiletilen glikol veya izopropil alkol ile, olmadığı
taktirde bol su ile yıkanmalıdır. Fazla miktarda Fenol alınması durumunda karaciğer
sitokrom P 450 enzim sistemi harabiyeti olur ve sitokrom P 420’ye dönüşür. Böbrekler
üzerine toksik etkisi, kalbe toksik etkisi (ritim bozukluğu, nöbet, koma), buharı
solunduğunda akciğer ödemi yapıcı etkileri vardır.
4. FENSİKLİDİN (PCP):
Sonuç verme zamanı: Ertesi gün saat 10.00
Örnek kabı: : Katkısız, sızdırma yapmayan, sıkı kapaklı idrar kabı.
Stabilite: 2-8°C de 1 hafta, derin dondurucuda daha uzun sürelerde stabildir. Örneğin
yapısını bozmamak için tekrarlanan dondurma ve çözme işlemlerinden kaçınmak
gereklidir.
Kullanımı: Fensiklidinin idrarda tespiti için kullanılır. Bir ilk basamak testidir.
Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi için alternatif olarak daha spesifik
bir kimyasal metot kullanılmalıdır. Gaz Kromatografi/Kütle Spektrometresi (GC/MS)
ve/veya (LCMSMS) Likit Kromotografi/Kütle Spektrometresi tercih edilen bir onaylama
metodudur. Herhangi bir uyuşturucu madde test sonucu değerlendirmesinde, bilhassa
pozitif test sonucunda klinik görüşler ve profesyonel mukayese göz önünde tutulmalıdır.
Ek Bilgiler: Fensiklidin (PCP) en çok kullanılan zihin bulandırıcı maddelerden biridir.
Piyasaya insanlar için intravenöz anestezik madde olarak sunulduktan sonra ABD’de
1967’de yasadışı madde olarak sınıflandırılmıştır. PCP letarji, sedasyon, disoryantasyon
ve ajitasyona neden olabilir; yüksek dozlarda halüsinasyon, psikoz, nöbetler ve komaya
yol açabilir.
PCP beyinde ve yağ dokusunda uzunca süreler depolanabilen lipofil bir maddedir.
PCP’nin yarı ömrünün 7 ila 50 saat olduğu tahmin edilmektedir. Esas olarak karaciğerde
metabolize edilir. PCP esas olarak değişikliğe uğramamış halde ve inaktif konjügat olarak
atılır. Maddenin tamamen atılımı genellikle uygulamayı izleyen 72 saat içinde gerçekleşir;
ancak, idrar örnekleri uygulamayı izleyen 2 haftaya kadar pozitif sonuç verebilir. PCP’nin
böbreklerle atılımı, idrarın asitleşmesiyle belirgin derecede artar.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
5. 5-FLUOROURASİL (5-FU):
Sonuç verme zamanı: Ertesi gün saat: 10.00’da.
Örnek türü: EDTA’lı veya heparinli plazma.
Örnek kabı: Potasyum EDTA’lı veya Li Heparin’li tüp kullanılabilir. Mor veya yeşil
kapaklı tüp.
Örnek alınma zamanı: Eğri altı alan (AUC) hesabına göre tedavi aralığı düzenlenmesi
için infüzyon başladıktan 2 saat sonrası ile infüzyonun bitmesinden 2 saat öncesine denk
gelen arada bir sürede olmalıdır.
Örneğin alındığı saat ve infüzyonun başladığı saat mutlaka not edilmelidir.
İlaç kontaminasyonundan kaçınmak için infüzyon yapılan hattan kan alınmamalıdır.
Tedavi aralığı : 50-300 ng/mL.
Toksik düzey
: > 400 ng/mL , (1000 olması nörotoksisite). Kaynak: TIAFT.
Eğri altı alan ile tedavi düzeyi: 20-25 mg-saat/L’dir. Bunun için kararlı durumdaki kan
konsantrasyonu ile kanın alındığı infüzyon süresi saati çarpılır. Kaynak: M.Wasif Saif,
Adrienne Choma, Salvatore J. Salamone, Edward Chu, “Pharmacocinetically Guided
Dose Adjustment of 5-Fluorouracil: A Rational Aproach to Improving Therapeutic
Outcomes” Oxford Journals, vol.101, issue 22,Nov 18,2009.
Red kriteri: Hemolizli örnekler kabul edilmez.
Stabilite: Alınan örnek 20 dakika içerisinde santrifüj edilmelidir. Santrfüj
edilemeyecekse örnek hemen buza konulmalıdır, böylece bir saate kadar santrfüj
edilebilir.
Santrfüjden sonra üstteki plazma pipetlenerek ayrı bir tüpe aktarılmalıdr. Pipetlemede
plazmaya hücre karışmaması çok önemlidir. Örneğe hücre karıştığında 5-FU bozulur!
Bu ayrılan plazma 48 saat içerisinde çalışılacak ise 2-8°C’de saklanmalıdır, daha uzun
süre saklanacak ise -20°C’de saklanmalıdır.
Eğer örnek dışarıda bir laboratuara gönderilecekse nakliyeden önce en az 16 saat -20°
C’de dondurulduktan sonra kargoya verilmelidir böylece ilacın bozunması en aza
indirilmiş olur.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. 5-FU (Adrucil) bir kemoterapötik ajandır.
Solid tümör kanserlerin (özellikle kolon, rektum, mide, meme ve pankreas kanserlerinin)
tedavisinde infüzyon veya oral yoldan bir ön ilaç olarak rutinde kullanılır.
Ek Bilgiler: Hastanın şimdiki ve geçmişteki tıbbi şartları, klinik durumun karmaşıklığı,
5-FU’ya şahsi duyarlılık ve toksik etkiler, diğer ilaçların beraberinde alınıyor olması ve
diğer birçok etkenler her insanda ideal 5-FU kan seviyesinin farklı olmasına neden olur.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
5-FU metabolizması kişiler arasında çok değişkenlik gösterir. Tedaviye alınan hastaların
%30’unda doza bağlı olarak toksisite gözlenmektedir. Son çalışmalar göstermiştir ki 5FU tedavisini takiben ciddi toksisite (grade ¾) ve ölüm meydana gelmektedir.
Ciddi toksisite gösteren hastaların %40-50’sinde kısmi veya şiddetli dihidroprimidin
dehidrogenaz (DPD) enzim eksikliği olduğu ve genetik DFD defektinin ötesinde diğer
faktörlerin 5-FU düzeyine etkisi olduğu öne sürülmüştür.
İlaç dozunun ayarlanması sadece 5-FU seviyesiyle yapılmamalıdır, klinik bulgular ve
diğer diagnostik süreçler dâhil edilmelidir. Hastanın şimdiki ve geçmişteki tıbbi şartları,
klinik durumun karmaşıklığı, 5-FU’ya şahsi duyarlılık ve toksik etkiler, diğer ilaçların
beraberinde alınıyor olması ve diğer birçok etkenler her insanda ideal 5-FU kan
seviyesinin farklı olmasına neden olur. Her hasta tedavinin planlanmasından önce geniş
kapsamlı klinik değerlendirmeye tabi tutulmalıdır ve klinisyen hastayı tedavinin
başlangıcında ve dozun ayarlanmasında dikkatlice izlemelidir.
Hastanın klinik durumunun heterojenliği nedeniyle klinisyen, her hastanın klinik
gereksinmeleri kadar kendi klinik tecrübelerini esas alarak iyi bir tedavi yönetimi
uygulamalıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
G
1. GABAPENTİN:
Sonuç verme zamanı: Ertesi günü saat 10.00’da.
Örnek kabı: Serum için kırmızı kapaklı jelsiz, vakumlu kan alma tüpü; plazma için
Örnek miktarı: Serum için 5 mL tüpte kan, plazma için 2 mL kan.
Örnek alma zamanı: Bir sonraki ilaç dozu verilmeden önce, tercihen sabah ilaç almadan
önce.
Tedavi aralığı: Tedavi aralığı iyi tanımlanmamıştır. 2-20 μg/mL önerilmekle beraber
araştırmacılar arasındaki değişkenlik gösterir. Kaynak: TIAFT.
Toksik düzey: ≥ 25 μg/mL. Kaynak: TIAFT.
Red kriteri: Jel separatörlü tüplere alınmış kan örneklerinde çalışılmaz.
Stabilite: Serum veya plazma örnekleri 2- 8° C’de bir hafta, ≤-20° C’de 4 hafta stabildir.
Tekrar dondurup çözme işleminden kaçınılmalıdır.
Kullanımı: Gabapentin [Neurontin®, 1-(aminomethyl)-cyclohexaneacetic acid] 12 yaş
üstü epilepsili hastalarda kısmi nöbetlerin (sekonder generalizasyonla beraber olsun veya
olmasın) birleşik tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. 3-12 yaşlarında çocuklarda kısmi
nöbetlerin birleşik tedavisinde ve ayrıca yetişkinlerde Herpes enfeksiyonu sonrası sinir
ağrılarında kullanılan bir ilaçtır.
Ek Bilgiler:
Kişiler arasındaki değişkenlik, doza bağlı olarak ilacın emilimindeki doygunluğu
etkileyebilir ve artırabilir, farmakokinetik özelliklerin değişmesine neden olabilir.
Böbrek hasarı gabapentin birikimi ve toksisitesi için önemli bir risk oluşturur. Böbrek
yetmezliği olup gabapentin toksisitesi gelişen hastalarda koma, kas seğirmeleri, ürkeklik,
işitme kaybı, şuur bulanıklığı, akıl durumu değişmeleri veya rabdomiyoliz geliştiği
literatürlerde bildirilmiştir. Bilinen bir böbrek hastalığı olmayan Yaşlı hastalar daha genç
erişkinlere göre daha yüksek gabapentin düzeyi/doz oranı sergileyebilirler.
Gabapentin ilaç düzeyleri yalnız başına tedavide ilaç yönetimi anlamına gelmemektedir.
İlaç düzeyleri ölçümleri hastanın klinik durumu ve diğer tanısal işlemlerle birlikte
değerlendirilmelidir. Klinisyenler hastalarına tedavinin başlangıcında ve devamında doz
ayarlamalarında çok dikkat etmelidirler. Tedavide gabapentin düzeylerinin birçok defalar
ölçülmesine ihtiyaç duyulabilir.
Tedavide ilaç düzeyi referans aralıklarının alt sınırı bu seviyenin altında istenen klinik
cevabın alınamayacağını, üst sınırı ise bu seviyenin üzerinde özel bir hasta grubunda
toksik belirtilerin görülebileceğini ifade eden değerlerdir ve klinik çalışmalar sonucu elde
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
edilmişlerdir. Genellikle klinisyenler referans aralıklarını kişiler arası değişkenliğin
olduğunu dikkate alarak kullanırlar çünkü bu değişkenlik nedeniyle birçok hastada bu
aralığın dışındaki seviyelerde tedavi olabildiği gibi, birçok hastada tedavi aralığının alt
sınırının altındaki serum seviyelerinde toksik etkiler görülebilmektedir.
Gabapentin sistemik dolaşıma girer ve sadece böbreklerle hiç değişmeden (idrar ) atılır.
Bu yüzden girişime neden olabilecek bilinen bir metaboliti yoktur.
2. GENEL BİLİNMEYEN ARAŞTIRMASI (GC/MS):
Çalışma zamanı: Hafta içi 4 gün (Pazartesi-Perşembe).
Örnek türü: İdrar; Serum.
Örnek miktarı: İdrar 20 mL; kan 5 mL tüpte.
Örnek kabı: Serum için kırmızı kapaklı jelsiz tüp.
İdrar için katkısız, sızdırma yapmayan, sıkı kapaklı tercihen vakumlu idrar kabı.
Çalışma yöntemi: GC/MS (Gaz Kromatografi /Kütle Spektrometresi)
Red kriteri: Kapağı açılmış dökülmüş numunler kabul edilmez.
Stabilite: İdrar 2- 8° C’de bir hafta, ≤-20° C’de 1 yıl stabildir. Serum 2- 8° C’de bir hafta,
≤-20° C’de 2 ay stabildir.
Kullanımı: İnsana ait idrar ve serum örneklerinden yapılan tarama analizi ile kişinin
kullanmış olduğu uyutucu, uyuşturucu, birtakım ilaçlar ve diğer maddeler kalitatif olarak
tayin edilir.
Taramada bakılan maddeler (450 farklı madde) için laboratuvara danışınız.
3. GENTAMİSİN:
Örnek kabı: Serum için kırmızı kapaklı jelsiz tüp, plazma için Li Heparin veya Na
EDTA’lı tüp.
Örnek miktarı: Serum 5 mL tüpe alınmalı, plazma için 2 mL'lik tüp.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Örnek alma zamanı: Gentamisin miktar tayini için numune alınma zamanı, tedavi
öncesinde veya sonrasında alındığı vb. bilgiler mutlaka belirtilmelidir.
Tedavi aralığı: Dip (çukur) seviye 0.1-1 µg/mL; zirve (tepe) 7-20 µg/mL.
Toksik düzey: Dip (çukur) seviye >2 µg/mL.
Kaynak: TIAFT.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik veya ikterik örnekler bu analiz için uygun değildir.
Stabilite: Santrfüj edilmiş örnekler 2-8°C’de 7 gün, -20°C’de 4 hafta stabildir. Örneğin
gereklidir.
Kullanımı: Gentamisin kullanımında, doz takibinde yapılan bir ölçümdür. Gentamisin
doz aşımında teşhis ve uygun tedavi sağlamak için gentamisin seviyelerinin izlenmesi
için kullanılır.
Gentamisin aminoglikozit grubu bir antibiyotiktir ve E.coli, Klebsiella, Enterobacter,
Proteus mirabilis, Pseudomonas aeroginosa, Serratia, Staphylococcus aureus,
Staphylococcus epidermidis ve diğer mikroorganizmaların tedavilerinde kullanılmaktadır.
Ek Bilgiler: Gentamisinin tedavi aralığı için hem zirve (tepe) seviyesi hem de dip (çukur)
seviyesi ölçülmelidir. Zirve serum değeri gentamisinin uygun antimikrobiyal aktivitesinin
sağlanması için gereklidir. Dip (çukur) seviyenin ölçümü ise genellikle ilacın, uygun
atılımı olduğu ve gerekli en az inhibitör antimikrobiyal seviyenin üzerinde olduğunu
anlamak için gereklidir.
Serum gentamisin seviyeleri pek çok durumdan etkilenir: İlacın alım yolu, hücre dışı sıvı
hacmi, tedavi süresi, hastalık ve tedavi sırasındaki fizyolojik değişimler vb. Bu yüzden
zirve ve sabit ilaç seviyelerinin izlenmesiyle ciddi yan etkilerin oluşması önlenebilir ve
doz ayarlaması en uygun şekilde yapılabilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
H
1. HİPPÜRİK ASİT:
Örnek kabı: Katkısız, sızdırma yapmayan, sıkı kapaklı idrar kabı.
Çalışma yöntemi: HPLC (Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografi).
Eşik Değer: 1.6 g/g Kreatinin Toluen maruziyetini gösterir. (Kaynak: [2003] UK
Government Information Notes on the Diagnosis of Prescribed Diseases. Conditions due
to chemical agent, www.mapperleyplains.co.uk/oprus/benzenes.htm.)
Red kriteri: Oda sıcaklığında bekletilmiş, ağzı kapalı olarak ve soğuk zincirde
laboratuara getirilmemiş idrar örnekleri çalışmaya uygun değildir.
Numune Transfer Şartları: Numuneler soğuk zincirde veya dondurulmuş olarak
gönderilmelidir. Numune göndermeden önce laboratuvarı arayınız.
Kullanımı: İnsan idrarında, Hippürik asitin kantitatif olarak tespit edilmesinde kullanılır.
Hippürik asit toluenin idrardaki ana metabolitidir. Toluen karaciğerde önce benzoik aside
sonra da hippürik aside metabolize olarak idrarla atılır. Yüksek derecede yağda çözünür
bir madde olduğu için yağ dokusu ve sinir sisteminde yüksek konsantrasyonlarda bulunur.
Toluen endüstride boya, kimyasal, farmasötik ve lastik üretiminde kullanılan, aromatik
hidrokarbonlu bir solventtir. Toluen gazyağında, akrilik boyalarda, boya incelticilerinde
ve yapıştırıcılarda bulunur. Kimya endüstrisinde çalışanlar toluene maruz kaldıklarından
işyeri hekimliğinde meslek hastalıkları yönünden test edilirler. Ayrıca uçucu madde
bağımlıları en sıklıkla yapıştırıcı ve inceltici soluduklarından ve bunların ana maddesi de
toluen olduğundan uçucu madde bağımlılığının tanı ve takibinde Hippürik asit testi
kullanılmaktadır. Bu amaçla örnek alınıyorsa gözetim zinciri prosedürleri uygulanmalı,
beraberinde test istem formu ve donör onam formu gönderilmelidir.
bildirilecektir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
İ
1. İRİNOTEKAN (ve SN 38):
Örnek türü: K2 EDTA’lı plazma.
Örnek kabı: Potasyum EDTA’lı tüp k. Mor kapaklı tüp.
Çalışma yöntemi: LC/MS/MS (Sıvı kromatografi/Kütle/Kütle Spektrometresi).
Tedavi aralığı: Ayrıntılı bilgi için laboratuara ve hekiminize danışınız.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik, ikterik kan örnekleri bu analiz için uygun değildir.
Kullanımı: Kanser tedavisinde kullanılan kemoterapödik bir ajandır. İlaç düzeyi
takibinde kullanılır. İrinotekan en sıklıkla kolon ve rektum kanserlerinde kullanılır.
Ek Bilgiler: Irinotekan hidrolizle SN-38’e dönüşür ki bu molekül, topoizomeraz I’in
inhibitörüdür. Topoizomeraz I’in inhibisyonu ile DNA replikasyonu ve transkripsiyonu
inhibe olur. Bu aktif metabolit üridin difosfat glukronozil transferaz 1A1 (UGT1A1) ile
glukuronidasyon yoluyla inaktif hale getirilir.
Yan etkileri ishal ve immünsüpresyon (buna bağlı olarak nötropeni), ayrıca tükürük ve ter
üretiminde artma, mide krampları, bulantı, kusma görülebilir
*28 variant hastalar (Gilbert's sendromu) karaciğerde daha az UGT1A1 enzimi
salgıladıkları için irinotekanın vücuttan atılımı daha yavaş olur. Buna bağlı olarak
nötropeni ve ishal gibi yan etkiler çok daha ciddi görülür. Hastalarda irinotekanla
tedaviye başlamadan önce irinotekan UGT1A1 toksisite testi (genetik) yapılması, *28
variant olması halinde hastalarda doz kısıtlamasına gidilmesi önerilmektedir.
2. İSONİAZİD (INH):
Çalışma zamanı: Lütfen laboratuarı arayınız.
Örnek türü: K2 EDTA’lı plazma. Plazma jel ayıraçlı tüpler kullanılmamalıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Örnek kabı: Potasyum EDTA’lı mor kapaklı tüp.
Örnek Miktarı: 2 mL.
Tedavi aralığı: Tüberküloz tedavisi için önerilen kan seviyesi dip (çukur) düzey için 0,21 µg/mL, zirve (tepe) düzey için 3-10 µg/mL.
Toksik düzey: 20 µg/mL’nin üzerindeki seviyelerde toksik semptomlar görülür.30 ve
üzeri ölümcül olabilir.
Kaynak: TIAFT.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik, ikterik kan örnekleri bu analiz için uygun değildir.
Stabilite: Alınan numune derhal santrfüj edilerek plazma dondurulmalıdır. Derin
dondurulmuş numuneler en geç 2 hafta içinde çalışılmalıdır.
Kullanımı: İsoniazid Tüberküloz tedavisinin primer ilacı olup Micobacterium
tüberculosis’in neden olduğu tüm tüberküloz şekillerinde ve tüberküloz profilaksisinde,
rezistans (direnç) olmadıkça kullanılır.
Tüberküloz tedavi ilaçlarının kan düzeylerinin takibi tedavinin etkinliğini arttırır, ilaç
toksisitesini en aza indirir, tedaviye uyumun değerlendirilmesini sağlar ve özellikle de
ilaca resistans geliştiği durumda uygun doz ayarlarının yapılmasını sağlar.
Ek Bilgiler: İsoniazid kullanılırken aşağıdaki durumlarda hastalar dikkatli takip
edilmelidirler:
1- Fenitoin kullanan hastalar: İsoniazid, Fenitoin'in atılımını azaltabilir veya etkisini
artırabilir.
2- Her gün alkol kullananlar: Her gün alkol kullanan hastalarda Isoniazid hepatiti
insidansı artabilir.
3- Kronik karaciğer hastalığı ve ciddi böbrek yetersizliği olan hastalar: Isoniazid,
diyabetik, alkolik, üremik, malnütrisyonu olan ve hamileler gibi piridoksin eksikliği veya
nöropati riski olan hastalarda 10 mg/gün piridoksin ile birlikte kullanılmalıdır.
Halsizlik, iştahsızlık, kusma gibi hepatit belirtileri görülen hastalarda ilaç hemen
kesilmeli ve hasta değerlendirilmelidir. Düzenli olarak karaciğer fonksiyon testleri
yapılmalıdır.
3. İTRAKONAZOL ve HİDROKSİİTRAKONAZOL:
Çalışma zamanı: Lütfen laboratuvarı arayıp bilgi alınız.
tüp.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Örnek alma zamanı: Bir sonraki ilaç dozunu almadan hemen önce kan alınmalıdır.
Çalışma yöntemi: HPLC (Yüksek basınçlı sıvı kromatografi).
Tedavi aralığı: Antimikotik proflaksi 0.5-1 mg/L, Antimikotik tedavi 1-3* mg/L.
*Kaynak- 3 ayrı kaynaktan ortalama alınmıştır: 1. Hahn C., Borg-von Zepelin M., Groll
A. H., Lampe D., Schuler U., Seibold M., Glasmacher A.: Standortbestimmung von
Antimycotica: Itraconazol, Chemother J, 11, 85-92 (2003)
Conte J. E., Golden J. A., Kipps J., Mclver., Zurlinden E.: Intrapulmonary
Pharmacokinetics and Pharmacodynamics of Itraconazole and 14-Hydroxyitraconazole at
Steady State, Antimicrob. Agents Chemother., 48 (10), 3823-3827 (2004).
Buchkowsky S. S., Partovi N., Ensom M. H. H.: Clinical Pharmacokinetics Monitoring of
Itraconazole Is Warranted in Only a Subset of Patients, Therapeutic Drug Monitoring, 27,
322-331 (2005).
Stabilite: Oda sıcaklığında 2 haftaya kadar, 2-8°C’de 4 hafta, -20°C’de 3 ay stabildir.
Kullanımı: İnsan kanında, İtrakonazol ve metaboliti Hidroksiitrakonazol düzeyinin
kantitatif olarak tespit edilmesinde kullanılır. İtrakonazol antimikotik, sentetik, triazol
yapıdaki ilaçlardandır. Yan etkileri azdır, antifungal aktivitesi dar bir spektruma sahiptir.
Bu özellikleri nedeniyle sistemik fungal enfeksiyonlarda hem profilaktik hem de tedavi
edici ajan olarak kullanılır. AIDS, organ nakli nedeniyle immünosupresif ilaç kullanımı,
kanser tedavisinde kemoterapi ve radyoterapi uygulamaları nedeniyle immün yetmezlikli
hastaların son yıllarda artmasıyla birlikte invaziv mikozis de artmıştır.
İtrakonazol Candida ve Aspergillus gibi en sık görülen patojenlere olduğu kadar
fusariosis, scedosporiosis ve zygomycosis’e karşı da aktif bir ajandır. Ancak maya ve
ipliksi mantarlar nedeniyle gelişmiş mikozislere karşı hassasiyeti sınırlıdır.
Kişiler arasında emilim ve metabolizasyon farklılıkları (formülasyon, beraberinde alınan
ilaçlar, beraberinde bulunan hastalıklar vb.) çok değişkenlik gösterdiği için, ciddi fungal
enfeksiyonlarda antifungal ilaç plazma konsantrasyonları da değişkenlik göstereceğinden
plazma/serum ilaç düzeylerinin izlenmesi gerekmektedir.
K
1. KARBAMAZEPİN:
Örnek kabı: Kırmızı kapaklı jelsiz tüp veya sarı kapaklı jelli tüp.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Toksik konsantrasyon: >12 μg/mL.
Kaynak: TIAFT.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik veya ikterik serumlar bu analiz için uyg un değildir.
Bazı jel ayırıcı tüpler terapötik ilaç izleme testleri ile kullanıma uygun değildir; tüp
üreticisi tarafından tedarik edilen bilgilere bakınız.
Stabilite: Serum örnekleri 1 hafta 2-8°C’de veya 4 hafta -20°C’de saklanabilir.
Tekrarlanan dondurma ve çözme işlemlerinden kaçınılmalıdır.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. Karbamazepin, trigeminal nevralji, kısmi
epilepsinin tüm formları, genellenmiş klonik kasılma nöbetleri, basit ve karmaşık
nöbetlerin tedavilerinde kullanılan konvülsiyon önleyici bir ilaçtır.
Ek Bilgiler: Efektif karbamazepin serum düzeyi izlenmesi nöbetlerin kontrol
edilebilmesi için gereklidir. Buna rağmen, bireysel emilim, metabolizma ve atılım
farklılıkları nedeni ile serum karbamazepin konsantrasyonu ile doz arasında sadece orta
düzeyde korelasyon vardır. Daha da önemlisi, aynı anda verilen diğer anti epileptik
ajanlar serum karbamazepin düzeylerini belirgin miktarda yükseltebilir.
Tedavi sırasında oluşan karbamazepin zehirlenmesi doz ile bağlantılı olabilir veya
olmayabilir. Bununla beraber, merkezi sinir sitemi semptomlarından denge kaybı, baş
dönmesi ve çift görme kronik tedavide uygulanan doz ile bağlantılıdır. Diğer klinik
bulgular ile bağlantılı olarak, karbamazepin düzeylerinin izlenmesi hekime doz
ayarlamasında ve sub terapötik ve toksik ilaç düzeylerinden kaçınırken ideal terapötik
etkiyi sağlamada yardımcı olur.
Serum ilaç konsantrasyonu ile terapötik yeterlilik ve toksik etkiler arasında yakın bir ilişki
vardır. Nöbet kontrolü için gereken yeterli karbamazepin serum konsantrasyonları
karbamazepini tek anti epileptik ajan olarak alan yetişkinler için 8-12 μg/ml olarak rapor
edilmiştir. Karbamazepin için başka terapötik aralıklar da tavsiye edilmiştir.
Karbamazepin ile diğer anti konvülsiv ajanlar beraber kullanıldığında düşük
konsantrasyonlar da yeterli terapötik cevabı oluşturabilir.
Terapötik aralıklar, diğer klinik semptomlar ile beraber yorumlamada rehber olmak amacı
ile verilmiştir ve doz ayarlamasında tek gösterge olarak algılanmamalıdır.
Sınırlamalar:
E.coli β-galaktosidaz antikoru olan hasta sıklığı oldukça düşüktür. Fakat böyle antikorları
içeren örneklerde klinik profile uymayan suni yüksek neticeler alınabilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
2. KOKAİN:
Örnek kabı: Katkısız, sızdırma yapmayan, sıkı kapaklı, tercihen vakumlu idrar kabı.
Eşik Değer: 300 ng/mL.
Kullanımı: İnsan idrarında, kokain metabolitlerinin semikantitatif olarak tespit
edilmesinde kullanılır. Kokain (benzolmetilekgonin) Güney Amerika’da yaygınca yetişen
Erythroxylon koka bitkisinden elde edilir. Kokain kullanımı, öfori, tahrik, konuşma
arzusu, tedirginlik, uykusuzluk, hiperaktivite, paranoya, ciddi psikoz ve hatta intihara
sebep olabilir.
Kokain hızla metabolize olup, %5’den azı değişmeden idrar ile atılır. Enzimatik ve non
enzimatik hidroliz neticesinde oluşan iki ana metabolitleri benzoilekgonin ve
metilekgonin’dir. Metabolitler kokainin çok ve uzun süreli kullanımı sonunda idrarda 3
haftaya kadar tespit edilebilir.
Spektrometresi (GC/MS) ve/veya (LC/MS/MS) Likit Kromotografi / Kütle /Kütle /
Spektrometresi tercih edilen bir onaylama metodudur. Herhangi bir uyuşturucu madde
test sonucu değerlendirmesinde, bilhassa pozitif test sonucunda klinik görüşler ve
3. KOKAİN ve METABOLİTLERİ GC/MS:
Çalışma zamanı: Lütfen Laboratuarı arayarak bilgi alınız.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Çalışma yöntemi: GC/MS (Gaz Kromatografi Kütle Spektrometresi).
Eşik Değer: LOQ değeri kullanılır, Benzoilekgonin LOQ =15,35 ng/mL ve Metilekgonin
LOQ=13,45 ng/mL.
Kullanımı: İnsan idrarında kokain metabolitlerinin (Benzoilekgonin ve Metilekgonin)
kantitatif olarak tespit edilmesinde kullanılır.
bildirilecektir.
4. KOLİNESTERAZ:
Sonuç verme zamanı: Bir sonraki gün saat:10:00
Çalışma yöntemi: Kinetik.
Referans aralığı: 2618-6971 U/L (Kullanılan yönteme ait kit prospektüsünde önerilen
referanstır).
Red kriteri: Hemolizli (yalancı yüksek sonuçlara neden olur), lipemik ve ikterik
serumlar bu analiz için kullanılamazlar.
Stabilite: 4-23°C’de 17 gün, derin dondurucuda (< -20°C’de) 3 ay stabildir.
Kullanımı: Karaciğerde sentezlenen Kolinesteraz enziminin serumda bulunan formunu
ölçmek için kullanılır. Kolinesterazın iki formu vardır: Asetilkolinesteraz (esas olarak
eritrositlerde bulunur) ve Psödokolinesteraz olarak da bilinen Kolinesteraz.
Kolinesteraz rutinde en çok organofosfat (böcek öldürücülerde bulunur) zehirlenmeleri
gibi, antikolinesterazlara maruziyet durumlarında ya da enzimin doğuştan anormal
varyantlarının olup olmadığını görmek (anestezinin uzamasına neden olur) için kullanılır
ki bu durumlarda serumda kolinesteraz seviyeleri düşük çıkar. Hepatitler, siroz,
malnutrisyon, anemiler, akut enfeksiyonlar, Akut Miyokart İnfarktüsü, pulmoner
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
embolizm, postoperatif dönem, kronik böbrek yetmezliği, gebeliğin son dönemleri ve
serum albümin konsantrasyonunu düşüren durumlarda serum kolinesteraz düzeyi düşer.
Yüksek Kolinesteraz seviyeleri nefrotik sendrom veya karaciğer hasarının iyileşme
döneminde görülebilir.
5. KOTİNİN:
Red kriteri: Oda sıcaklığında bekletilmiş, dökülmüş, kapağı açılmış örneklerde
çalışılmaz.
Kullanımı: Tütün içilmesi veya tütünün pasif inhalasyonu ile nikotin akciğerlerden ve
ağızdaki müköz membranlardan absorbe edilir. Nikotin alındığında vücutta derhal
kotinine metabolize olur. Tütün içenlerin idrarında tespit edilen ana metabolit kotinindir
ve tütün alımı sonlandırıldıktan günler sonra bile idrarda kotinin tespit edilebilir.
Bir kişinin sigara içme durumunu tespit etmek için tiyosiyanat, karbon monoksit ve
kotinin ölçümü gibi çeşitli yöntemler kullanılabilir. Karbon monoksitin veya tiyosiyanatın
ölçümü, bu maddelerin çevresel kaynaklardan da alınabilme olasılığı nedeniyle, tütün
kullanımıyla ilgili yanıltıcı sonuçlar verebilir. Diğer yandan, kotinin yalnızca nikotin
metabolizmasından elde edilebileceğinden sigara içiciliğini gösteren en iyi göstergedir.
Bu test insan idrarında, kotininin semikantitatif olarak tespit edilmesinde kullanılır. Bir
ilk basamak testidir. Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi için alternatif
Spektrometresi (GC/MS) ve/veya (LC/MS/MS) Likit Kromotografi/Kütle/Kütle/
Spektrometresi tercih edilen bir onaylama metodudur.
6. KREATİNİN:
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Çalışma yöntemi: Jaffe metodu (Kolorimetrik).
Normal aralığı: ≥ 25 mg/dL (spot idrarda).
Kullanımı: Birçok madde bağımlısı hasta, madde tarama testi yaptırırken, sonucun yanlış
negatif çıkması için idrar örneğine müdahale etmektedirler. Bu müdahale şekilleri su ile
seyreltme (aşırı miktarda su içme veya idrar kabının içine su ilave etme) şeklinde
olabildiği gibi, birtakım maddeler (sirke, kabartma tozu, deterjanlar, nitritler vb.) ilave
etme şeklinde de olabilmektedir.
İdrar örneğine yapılan müdahaleleri tespit etmek için idrarın sıcaklığına (32.5-37.7 ˚C),
pH’sına (4.7-7.8), Dansitesine (1.003-1.035g/mL) ve Kreatinin seviyesine bakılır. Bu
parametrelerden herhangi birinin öngörülen aralığın dışında kalması, idrar örneğinin hileli
olma olasılığını düşündürmelidir.
Kreatinin kaslardan idrara günlük olarak salgılanır. Böbrek hastalığı olmadığı takdirde,
kişinin kreatinin klirens hızı görece sabit bir düzeydedir. İdrarın suyla veya idrar dışı bir
başka çözelti ile seyreltilmesi kreatinin konsantrasyonunu düşürebilir.
Aşırı sıvı içmek, kabın içerisine su veya başka sıvılar eklemek idrarda keratinin
seviyesinin düşük çıkmasına neden olur. ≤ 25 mg/dL kreatinin içeren örneklerin hileli
olduğu kabul edilir. Kreatinin konsantrasyonunun < 5 mg/dL olması durumunda ise
örneğin idrar olmadığı kabul edilir.
İdrarda madde tetkiki istenen her örnek için Kreatinin testi de çalışılmaktadır.
7. KURŞUN:
Sonuç verme zamanı: Aynı gün saat 18.00’de.
Örnek kabı: EDTA’lı tüp.
Çalışma yöntemi: Anodic Stripping Voltmetry (özgün bir sensör ile elektrokimyasal
tayin).
Normal aralık: 0-6 yaş: 0-4 g/dL ; ≥ 7 yaş: 0-9 g/dL
Toksik seviye: > 10g/dL
Kritik değerler:
Çocuklar (≤ 15 yaş): ≥ 20 g/dL
Yetişkinler (≥ 16 yaş): ≥70 g/dL
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Red kriteri: EDTA’lı tüpe alınmamış, pıhtılaşmış örnekler,24 saatten fazla bekletilmiş
örnekler, buzdolabında saklanmış ve/veya dondurulmuş örnekler kabul edilmez.
Stabilite: Kan örnekleri oda sıcaklığında (10-32°C’de) 24 saat stabildir. Örnekler
buzdolabına veya derin dondurucuya konulmamalıdır.
Kullanımı: Akut veya kronik Kurşun zehirlenmesi tanısında kullanılır. Kurşuna
maruziyet alanları: Akü, boya, matbaacılık, pil, kaynak, seramik, cam ve deri endüstrileri,
hurdadan geri kazanım, egzos gazı, kurşunlu boyalar, kurşunlu borulardan su içilmesi,
kablo izolasyonu, dökmecilik, oto tamiri, kaynak, alaşımlar, benzin vb. kurşun içerirler.
10g/dL’nin altındaki kan kurşun değerlerinde kurşunun toksik etkisinin olma ihtimali
çok düşüktür. 10g/dL üstündeki kan kurşun düzeyleri ciddi sağlık durumu olabileceğini
gösterir. 40g/dL üstündeki değerlerde ciddi toksisite durumu mevcuttur.
Ek Bilgiler: Kurşuna mesleki ve çevresel maruz kalım bir halk sağlığı sorunudur.
Erişkinlerdeki kurşun zehirlenmesinin en sık sebebi mesleki maruziyettir. Kurşunlu
endüstrilerde (akü, kaynak vb.) çalışanlar iş giysileriyle eve geldiklerinde ev halkında
kurşun maruziyetine sebep olmaktadırlar.
Kurşun yumuşak bir ağır metaldir. Küçük partiküller halindeki kurşun, başlıca kurşun
tozlarının solunumla veya ağızdan alınması yoluyla, az olarak da deriden vücuda
girmektedir. Özellikle çocuklarda toprak yeme ile (pika - demir eksikliği) ve yanlışlıkla
yutma (örn. Saçma yutma) yoluyla maruziyet sık olur.
Kurşunun çoğu kırmızı kan hücrelerinde taşınır. Kurşun en çok kanın kırmızı hücreleri
(eritrositler), kemikler ve dişlerde birikir. Vücuda emilen kurşun safra ve idrarla atılır.
Yumuşak dokularda kurşun dönüşümü (turnover) yaklaşık 120 gün sürer. Kurşun kemik
kırıklarında veya gebelik sırasında kan dolaşımına ve organlara girebilir. Anneden
plasenta aracılığı ile doğmamış çocuğuna ve emzirme sırasında süt ile bebeğe geçebilir.
Kurşun zehirlenmesi: Kurşuna çevresel maruz kalım sonucu oluşan önlenebilir bir
durumdur. Bu durum özellikle çocukların sağlığında kalıcı hasara neden olabilmektedir.
Kurşun zehirlenmesi en çok merkezi sinir sistemi ve böbreklerde harabiyete neden olur.
Kurşun bilişsel gelişmeyi bozabilmekte, öğrenme ve sosyal iletişim sorunlarına yol
açabilmektedir.
Kurşun zehirlenmesinden etkilenmenin derecesi kişinin yaşına, maruz kalınan kurşun
miktarına, aşırı miktarlara maruz kalınan süreye, kişinin sağlık ve beslenme durumuna
bağlıdır. Örneğin, demir eksikliği veya beslenme bozukluğu olanlar, artmış kurşun
emilimi nedeniyle daha çok maruz kalmaktadır. Çocuklarda emilim oranı yüksekliği
nedeniyle zehirlenme şiddeti daha fazladır.
Akut zehirlenme: İştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı, karında kramplar, kabızlık,
geçici beyin hasarı, konvülsiyon, geri dönüşümlü böbrek hasarı, anemi, karaciğer hasarı
görülür, hatta koma ve ölüme neden olabilir.
Kronik zehirlenme: Kilo kaybı, güçsüzlük, anemi, uzun sureli karın ağrısı, bulantı,
öğrenme güçlüğü, sosyal iletişim bozukluğu, ensefalopati, motor bozukluğa neden
olabilir. Kurşuna uzun süre, düşük düzeyde maruz kalım böbrek işlevleri bozuluncaya
kadar belirti vermeyebilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99

Hastalık kontrol ve önleme merkezi (The centers for Disease Control and
Prevention-CDC) çocuk hastalarda tam kanda kurşun seviyesinin <10g/dL
olması gerektiğini, >45g/dL ise şelasyon tedavisi yapılması gerektiğini
belirtmiştir.

Mesleki Güvenlik ve Sağlık İdaresi (The Occupational Safety and Health
Administration –OSHA Guidline.) endüstride çalışanlar için şu şartları
yayınlamıştır:
- Tam kanda kurşun seviyesi > 60g/dL olan çalışanlar maruziyet (iş) ortamından
uzaklaştırılmalıdır.
- Tam kanda kurşun seviyesi ortalama 3 örnekte > 50g/dL olan çalışanlar maruziyet
(iş) ortamından uzaklaştırılmalıdır.
- Bir çalışan tam kanda kurşun seviyesi < 40g/dL oluncaya kadar kurşun maruziyet
ortamına dönemez.
L
1. LAMOTRİJİN:
Sonuç verme zamanı: Ertesi gün saat 10:00’da.
Örnek kabı: Serum için sarı kapaklı jelli veya kırmızı kapaklı jelsiz vakumlu kan alma
tüpü, plazma için K2EDTA veya Li Heparinli tüp kullanılabilir.
Örnek miktarı: Serum için 5 plazma için 2 mL tüpe kan alınmalıdır.
önce.
Çalışma yöntemi: Homojen Türbidimetrik İmmünoassay/HPLC (Yüksek basınçlı sıvı
kromatografi).
Toksik düzey:15 μg/mL.
Kaynak: TIAFT.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik veya ikterik serumlarda çalışılmaz.
Stabilite: Serum örnekleri 2-8 °C’de bir hafta, ≤ -20 °C’de dört hafta saklanabilir. Tekrar
dondurup çözme işleminden kaçınılmalıdır.
Kullanımı: Lamotrijin (3,5 -diamino-6- (2,3 diklorofenil)- 1,2,4-triazin) anti epileptik bir
ilaçtır. Epilepsi tedavisinde tek başına veya diğer ilaçlarla birlikte kullanılabilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Ek Bilgiler: Tedavi aralığı çok iyi tanımlanmamıştır. Kişisel farklılıklar ve beraberinde
alınan diğer ilaçlar lamotrijin düzeylerini etkilemektedir.
Kararlı durum kan seviyelerine ortalama bir haftada ulaşılır.
Lamotrijin ilaç düzeyleri yalnız başına tedavide ilaç yönetimi anlamına gelmemektedir.
ayarlamalarında çok dikkat etmelidirler. Tedavide lamotrijin düzeylerinin birçok defalar
Lamotrijin UDP- glukronil transferaz ile inaktif metaboliti N-2 glukronid’e dönüşür.
(Diğer minör metabolitleri de vardır.) Bu metabolit %71 oranında idrarla atılır. %10 kadar
lamotrijin hiç değişmeden idrarla atılır, gerideki oranı diğer minör metabolitler
paylaşırlar. Yapılan çalışmalar bu metabolitlerin serumda lamotrijin ölçümüyle çapraz
reaksiyona neden olmadığını göstermiştir.
2. LEVETİRASETAM:
Sonuç verme zamanı: Ertesi gün saat 10.00’da.
Örnek kabı: Serum için kırmızı kapaklı tüp, plazma için antikoagülan olarak Potasyum
EDTA veya Li Heparin kullanılabilir. Jelsiz tüpler kullanılmalıdır!
Örnek miktarı: Serum için 5, plazma için 2 mL’lik tüplere alınmış kan.
Örnek alım zamanı: Bir sonraki doz alınmadan önce kan örneği alınmalıdır.
Tedavi aralığı: 5-25 μg/mL düzeyi etkin tedavi için kullanan klinisyenler olduğu gibi 540 μg/mL’yi kullananlar da vardır. Hastanın hekimi tarafından değerlendirilmesi
uygundur. Kaynak: TIAFT.
Red kriteri: Jelli tüplere alınan örnekler çalışmaya uygun değildir.
Stabilite: Santrfüj edilmiş kan örnekleri 2–8 C’de 7 gün, ≤ -10°C’de 4 hafta dayanıklıdır.
Kan alındıktan sonra serum veya plazma olabildiğince erken ayrılmalıdır çünkü tam
kanda uzun süre kaldığında Levetiracetam hidroliz olmaktadır.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. Levetiracetam (KEPPRA, (S)-α-ethyl-2-oxo1-pyrrolidine acetamide) bir anti-konvülsan ilaçtır ve epilepsi tedavisinde ilave tedavi
olarak kullanılır.
Ek Bilgiler: Levetirasetam’ın tedavi referans aralıkları iyi tanımlanmamıştır. Deneysel
çalışmalarda referans aralıkları nöbet kontrolü için 6–46 μg/mL (35-270 μmol/L) olarak
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
bulunmuştur. Ancak bu referans değerlerinin serum konsantrasyonlarıyla klinik etkileri
arasındaki ilişki tam olarak tanımlanmadığı için validasyonu yapılmamıştır.
Levetirasetam ilaç konsantrasyonu klinik bulgular ve diğer diagnostik süreçlerle beraber
kullanılmalıdır. Bu ilacın kan seviyeleri tedaviye uyum, böbrek fonksiyonu, hamilelik,
ilaç-ilaç etkileşimi ve örnek alım saatinden etkilenebilir. Bundan başka bu ilacın serum
konsantrasyonunun klinik etkisi, hastalığın ciddiyetinin artması, ilave edilen veya kesilen
ilaçlar (bunlar farmakodinamik olarak dolaşımdaki levetiracetam ile etkileşebilirler) ile
değişebilir.
3. LİSERJİK ASİT (LSD):
Sonuç verme zamanı: Ertesi gün saat 10.00
Eşik değer: 0.5 ng/mL.
yıl süreyle saklanabilir. Örneğin yapısını bozmamak için tekrarlanan dondurma ve çözme
işlemlerinden kaçınmak gereklidir.
Kullanımı: Liserjik asit dietilamid’in idrarda tespiti için kullanılır. Bir ilk basamak
testidir. Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi için alternatif olarak daha
spesifik bir kimyasal metot kullanılmalıdır. Gaz Kromatografi/Kütle Spektrometresi
(GC/MS) ve/veya (LCMSMS) Likit Kromotografi/Kütle Spektrometresi tercih edilen bir
onaylama metodudur. Herhangi bir uyuşturucu madde test sonucu değerlendirmesinde,
bilhassa pozitif test sonucunda klinik görüşler ve profesyonel mukayese göz önünde
tutulmalıdır.
Ek Bilgiler: Liserjik asit dietilamid (LSD) liserjik asit isimli alkaloidin sentetik türevidir
ve fungus Claviceps purpurea’nın doğal ürünü olan ergottan elde edilen bir bileşiktir.
LSD bilinen en güçlü halüsinojen ajanlardan biridir. Genellikle oral yoldan alınır.
Güçlü bir Merkezi Sinir Sistemi uyarıcısıdır ve LSD intoksikasyonunu stimülan ilaç
dozaşımından veya psikozdan ayırt etmek genellikle güçtür. İntoksikasyon genellikle 612 saat sürer ve doza bağlıdır. Kullanıcılar, zaman distorsiyonu, görsel distorsiyon ve ses
magnifikasyonu veya distorsiyonu gibi algısal değişiklikler yaşarlar.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
LSD ekstansif olarak karaciğerde hidroksilasyon ve konjügasyon yoluyla metabolize
edilir ve bunun sonucunda inaktif metabolitler olan N-demetil-LSD, hidroksi-LSD, 2okso-LSD ve 2-okso-3-OH-LSD oluşur. Kullanılan miktar tayininin duyarlılığına bağlı
olarak 200–400 µg alındıktan sonra 24-120 saat sonra idrarda LSD pozitif bulunmuştur.
Pozitif test sonucu d-LSD varlığını gösterir; bu sonuç intoksikasyonu göstermez veya
ölçmez.
4. LİTYUM:
Çalışma yöntemi: Endpoint (Spektrofotometrik).
Tedavi aralığı: Dip (çukur) düzey için 0,50-1,20 mEq/L (mmol/L).
Toksik düzey: > 1,6 mEq/L
Red kriteri: Hemolizli veya aşırı lipemik, ikterik serumlar bu analiz için uygun değildir.
Stabilite: Serum örnekleri 2-8°C’de 7 gün, -20°C’de en az 1 yıl stabildir.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. Lityum bipolar bozukluk (manik depresif
psikoz) tedavisinde çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Lityum karbonat olarak alınır ve
sindirim kanalından tamamen emilir, 2-4 saatte serum lityum seviyesi tepe noktasına
ulaşır. Yarılanma ömrü 48-72 saattir. Esas olarak böbreklerle atılır. Böbrek
fonksiyonlarının azalması ilacın atılım sürecini uzatır.
Lityum merkezi sinir sisteminde, sedatif etki oluşturan nörotransmitterlerin alımını
arttırarak etki gösterir.
İntoksikasyonun erken bulguları apati, tembellik, rehavet, uyuklama, konuşma güçlüğü,
düzensiz tremorlar, miyoklonik kasılmalar, kas güçsüzlüğü ve ataksi (istemli hareketlerde
düzensizlik) dir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
M
1. MANDELİK ASİT ve FENİLGLİOKSİLİK ASİT:
Eşik değer: Biyolojik Maruziyet İndeksi (BMİ) Mandelik asit için 400 mg/L, Fenil
Glioksilik Asit için 100 mg/L.
Kaynak: Deutsche Geselschaft für Arbeitsmedizin und Umweltmedizin e.V. (bkz.
http://www-dgaum.med.uni-rostock.de/leitlinien)
Mandelik Asit/Kreatinin; Etil Benzen için B.M.İ. 1500mg/g, Stiren için 800 mg/g
Kreatinin.
Kaynak: Medtox Laboratories Test Catalog. (Bu B.M.İ. leri vardiya sonu alınan idrar
örnekleri için verilmiştir.)
çalışılmaz.
Stabilite: İdrar örneği 2-8°C’de 7 gün, ≤-20°C’de 2 ay süreyle saklanabilir. Örneğin
gereklidir.
Kullanımı: Stiren plastik sentezi için kullanılan önemli bir monomerdir. Vücutta konjuge
olmadan %85 Mandelik Asit ve %15 Fenil Glioksilik Asit olarak idrara çıkar. Stiren hızlı
metabolizasyon nedeniyle kanda tespit edilemez. Alınan miktarın %95’i 24 saat içinde
vücuttan atılır. İdrardaki metabolit konsantrasyonları maruz kalınan Stiren miktarıyla
orantılıdır. Stiren maruziyetini görmek için idrarda kantitatif Mandelik Asit ve Fenil
Glioksilik Asit düzeylerine bakılır.
Ek Bilgiler: Akut zehirlenmelerde başlıca belirtiler öfori ve halüsinasyondur. Kronik
zehirlenmelerde merkezi ve periferik sinir sistemi, karaciğer ve böbrek hasarları meydana
gelir. Karsinojenik etkisi henüz tespit edilmemiştir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
2. METADON:
Sonuç verme zamanı: Ertesi gün saat: 10.00.
yıl süreyle saklanabilir. Örneğin yapısını bozmamak için tekrarlanan dondurma ve çözme
işlemlerinden kaçınmak gereklidir.
Kullanımı: Metadonun idrarda tespiti için kullanılır. Bir ilk basamak testidir.
Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi için alternatif olarak daha spesifik
bir kimyasal metot kullanılmalıdır. Gaz Kromatografi/Kütle Spektrometresi (GC/MS)
ve/veya (LCMSMS) Likit Kromotografi/Kütle Spektrometresi tercih edilen bir onaylama
metodudur.
Ek Bilgiler: Metadon ilk kez 2. Dünya Savaşı sırasında Alman kimyagerlerin
sentezledikleri, difenilheptan türevi bir sentetik opioid agonistidir. Bırakma
semptomlarını baskılamak ve/veya eroin bağımlılarında geçici olarak kronik relaps
sağlamak için eroin veya diğer morfin benzeri maddelerin oral ikamesi olarak kullanılır.
Metadonun farmakolojik aktivitesi morfininkine çok benzemekle birlikte, oral yolla
uygulandığında güvenilir etkiler sağlaması bakımından morfinden farklıdır.
Bağımlılık yapma potansiyeli nedeniyle henüz Türkiye’de bağımlılık tedavisinde
Metadon kullanımı yasalaşmamıştır. Avrupa ve Amerika’da uzun süredir
kullanılmaktadır.
Metadon sindirim kanalından hızla emilir ve oral uygulamadan sonra 30 dakika içinde
plazmada tespit edilebilir. Doku proteinlerine yüksek oranda bağlanarak kümülatif etki
gösterir ve yavaş elimine olur.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
3. METİL HİPPÜRİK ASİT:
Çalışma zamanı: Lütfen laboratuvarı arayarak bilgi alınız.
Eşik Değer: Biyolojik Maruziyet İndeksi 2000 mg/L Metil Hippürik Asit’tir.
Kaynak: Deutsche Gesellschaft für Arbeitsmedizin und Umweltmedizin e.V. (German
Society of Occupational and Environmental Medicine). http://www-dgaum.med.unirostock.de/leitlinien
Red kriteri: Oda sıcaklığında bekletilmiş, ağzı kapalı olarak ve soğuk zincirde
laboratuvara getirilmemiş idrar örnekleri çalışmaya uygun değildir.
Kullanımı: Ksilen maruziyetinin bir göstergesi olarak insan idrarındaki Metil Hippürik
Asit’in kantitatif olarak tespit edilmesinde kullanılır.
Metil Hippürik Asit, Ksilen’in idrardaki ana metabolitidir. Ksilen karaciğerde önce Glisin
sonra da orto-para ve meta-metil hippürik aside metabolize olarak idrarla atılır. Yüksek
derecede yağda çözünür bir madde olduğu için yağ dokusu ve sinir sisteminde yüksek
konsantrasyonlarda bulunur.
Hızlı metabolizasyon nedeniyle kanda tespit etmek güçtür. Alınan miktarın %95’i 24 saat
içinde vücuttan atılır.
Endüstride çalışanlar Ksilen’e maruz kaldıklarından işyeri hekimliğinde meslek
hastalıkları yönünden test edilirler.
4. METOTREKSAT:
Örnek türü: Plazma veya serum.
Örnek kabı: Plazma için antikoagülan olarak Potasyum EDTA veya Li Heparin
kullanılabilir. Mor veya yeşil kapaklı tüp. Serum için sarı kapaklı jelli veya kırmızı
kapaklı jelsiz tüp.
Örnek miktarı: Plazma için 2 mL, serum için 5mL'lik tüpe kan alınmalıdır.
Tedavi aralığı: Metotreksat serum seviyeleri kullanım amacı, doz, uygulama şekli, tedavi
rejimi, bireysel farmakokinetikler, metabolizma ve diğer klinik faktörlere bağlıdır.
Ayrıntılı bilgi için laboratuara ve hekiminize danışınız.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik veya ikterik örnekler çalışmaya uygun değildir.
Stabilite: Örnekler 2–8°C’de 2 hafta saklanabilir. -20°C’de 2 ay stabildir.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. Tutarlılık için her bir hasta için aynı örnek
matriksinin kullanılması iyi bir uygulamadır. Metotreksat örnek alma zamanı, doz,
infüzyon süresi ve hastanın klinik durumuna bağlıdır.
Ek Bilgiler: Metotreksat [N-[4[[(2,4-diamino-6-pteridinil) metil] metilamino]benzol]-Lglutamik asid], diğer ismiyle Ametopterin, belirli neoplastik hastalıklar, şiddetli psoriasis
ve yetişkin romatoid artritis tedavisinde kullanılan bir antimetabolit’tir. Metotreksat’ın
ciddi toksisite potansiyeli vardır. Metotreaksat tedavisi alan hastalar sıkı takip edilmeli ve
toksik etkiler erkenden tespit edilmelidir. Lökovorin kurtarma ile metotreksat tedavisi
rehberlerine danışılmalıdır. Orta ve yüksek metotreksat dozları (yaklaşık 35 mg/m2 - 12
g/m2) lökovorin (sitrovorum-faktör) kurtarma ile beraber osteojenik sarkoma, lösemi,
non-Hodgkin’s lenfoma, akciğer ve göğüs kanseri tedavilerinde istenilen neticelerle
kullanılmıştır.
ÖNEMLİ: Yüksek doz metotreksat kurtarma tedavisi olarak glukarpidaz
(karboksipeptidaz G2) almış hastaların numuneleri bu yöntem ile test edilmemelidir. Bu
numuneler metotreksat’ın glukokarpidaz ile metabolize olması nedeni ile artmış 4-[[2,4diamino-6-(pteridinil)metil]-metilamino]-benzoik asit (DAMPA) serum seviyelerine
sahiptir. DAMPA, bu testte kullanılan metotreksat antikorları ile çapraz reaksiyona girer
ve doğru serum metotreksat ölçümleri elde edilene kadar en az 5 ile 7 gün dolaşımda
bulunmaya devam eder. Klinik ekipteki Onkologlar glukarpidaz uygulandığı zaman bu
tedavinin etkileri ile karışabilen DAMPA ile etkileşimi nedeni ile hatalı yüksek
metotreksat konsantrasyonlarının raporlanmasını önlemek için laboratuarı uyarmalıdır.
5. MİKOFENOLİK ASİT (MPA):
Örnek türü: Na2 veya K2EDTA’lı plazma.
Örnek kabı: Na2 veya K2EDTA’lı EDTA’lı tüp kullanılabilir.
Tedavi aralığı: Dip (çukur) seviye için 1-3 µg/mL, tepe (zirve) seviye için 5-15 µg/mL.
Toksik düzey: Tepe (zirve) seviye için 15-30 µg/mL.
Kaynak: TIAFT.
Red Kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik veya ikterik örnekler uygun değildir.
Stabilite: Örnekler 2–8°C’de 2 hafta, -20°C’de 5 ay stabildir.
Kullanımı: Böbrek, kalp ve karaciğer nakli yapılan hastalarda organ reddini önlemek için
geniş çaplı kullanılan Mikofenolik asit (MPA) düzeyinin insan kanında miktarsal tayini
için kullanılır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Optimal aralıklar hastanın klinik durumuna, MPA’nın bağışıklığı baskılayıcı ve toksik
etkilerine karşı verilen bireysel yanıt farklılıklarına, başka immünosüpresanların birlikte
verilip verilmediğine, nakilden sonra geçen zamana ve daha birçok faktöre bağlıdır.
Dolayısıyla, tedavi rejiminde değişiklik yapmak için MPA değerleri tek gösterge olarak
kullanılamaz ve tedavi rejiminde değişiklik yapılmadan önce her hasta klinik açıdan
kapsamlı olarak değerlendirilmelidir.
O
1. OKSİKODON:
Sonuç verme zamanı: Ertesi gün saat 10.00.
Örnek kabı: : Katkısız, sızdırma yapmayan, sıkı kapaklı, tercihen vakumlu idrar kabı.
Stabilite: 2-8°C’de 1 hafta, -20°C’de 1 yıl stabildir. Örneğin yapısını bozmamak için
tekrarlanan dondurma ve çözme işlemlerinden kaçınmak gereklidir.
Kullanımı: Oksikodon ve metaboliti Oksimorfonun idrarda tespiti için kullanılır. Bir ilk
basamak testidir. Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi için alternatif
Spektrometresi (GC/MS) ve/veya (LCMSMS) Likit Kromotografi/Kütle Spektrometresi
tercih edilen bir onaylama metodudur. Herhangi bir uyuşturucu madde test sonucu
değerlendirmesinde, bilhassa pozitif test sonucunda klinik görüşler ve profesyonel
mukayese göz önünde tutulmalıdır.
Ek Bilgiler: Oksikodon orta ile şiddetli düzeyde ağrıdan yakınan hastalarda ağrı yönetimi
için verilen yarı sentetik bir opioiddir. Analjezik özellikleri açısından kodein ve morfine
benzemekle birlikte morfinden daha güçlüdür ve bağımlılık yaratma potansiyeli daha
yüksektir. Oksikodin ilacı OxyContin® (Oxycodone HCl) veya aspirin (Percodan®) veya
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
asetaminofen (Percocet®) ile kombine olarak temin edilir. Uyuşturucu bağımlıları, hapı
toz haline getirerek daha hızlı etki etmesi için burunlarına çekerler ve bu durum
potansiyel olarak ölümle sonuçlanabilir. Uyuşturucu Bağımlılığı Uyarı Ağına (DAWN)
göre, oksikodonla ilgili ölümlerde önemli bir artış meydana gelmiştir.
Oksimorfon, noroksikodon ve noroksimorfon oksikodonun bilinen yegâne
metabolitleridir. Oksimorfon metaboliti güçlü bir narkotik analjezik olma özelliğini
taşırken, diğer iki metabolit daha inaktif durumdadır. Tek doz oksikodonun %33-61’i
konjüge edilmemiş oksikodon (%13-19), konjüge edilmiş oksikodon (%7 – 29) ve
konjüge edilmiş oksimorfon (%13-14) olarak idrarla atılır.
2. OKSKARBAZEPİN (ve monohidroksikarbazepin):
Örnek kabı: Kırmızı kapaklı, jelsiz, vakumlu kan alma tüpü.
Tedavi aralığı: Okskarbazepin 0,3-3,5 ng/ml; monohidroksikarbazepin 2-40 ng/ml.
Toksik düzey: Monohidroksikarbazepin > 40 ng/ml.
Kaynak: TIAFT, Mayo medical lab.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik veya ikterik örnekler uygun değildir.
Stabilite: 2-8°C’de 1 hafta, -20°C’de 2 ay stabildir.
Kullanımı: Okskarbazepinin kandaki düzeyinin izlenmesi için kullanılır. Okskarbazepin,
erişkin ve çocuklarda kısmi nöbetlerin ve yaygın tonik-klonik nöbetlerin tedavisinde
kullanılır. Monoterapi olarak birinci basamak antiepileptik ilaç veya destekleyici tedavi
olarak kullanılır.
Ek Bilgiler: Okskarbazepin, karbazepinin 10-keto analoğudur ve etki mekanızması
karbamazepine benzer. Ağızdan okskarbazepin alındığında sindirim kanalından tamamen
emilir ve aktif metaboliti olan monohidroksikarbazepine dönüşür. Bu metabolitin çok az
bir kısmı dihidroksi türevine dönüşür ki bu inaktif bir bileşendir ve karbamazepinin
metabolik yolunda da oluşmaktadır. Kanda çok az bir kısım okskarbazepin değişmemiş
olarak (yaklaşık %2), büyük oranda monohidroksikarbazepin (yaklaşık %70) ve az
miktarda sekonder metabolitleri halinde bulunur.
Doz aşımı semptomları uyuşukluk, baş dönmesi, bulantı, kusma, aşırı hareketlilik
(hiperkinezi), kan sodyum düşüklüğü (hiponatremi), istemli hareketlerde düzensizlik
(ataksi) ve göz küresinin, istem dışı olarak bir yönde titreşimli hareketleri (nistagmus),
anormal görme, karın ağrısı ve tremordur. Tedavi kan seviyelerinde de toksik belirtiler
görülebilmektedir. Bu nedenle tedavi rejiminde sadece kan düzeyleri değil hastanın klinik
durumu da göz önünde bulundurulmalıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Yüksek sıvı alımı gerektiren böbrek hastalarında, düşük sodyum düzeyleri olan ve
diüretiklerle tedavi edilen hastalarda serum sodyum düzeylerinin izlenmesi gereklidir.
3. OPİAT:
Stabilite: 2-8°C’de 1 hafta, -20°C’de 1 yıl stabildir. Örneğin yapısını bozmamak için
tekrarlanan dondurma ve çözme işlemlerinden kaçınmak gereklidir.
Kullanımı: İnsan idrarında opiatların (morfin, kodein ve eroin) semikantitatif olarak
tespit edilmesinde kullanılır. Opium çizilmemiş afyon bitkisi Papaver somniferum çiçek
çanağından elde edilir. Morfin ve kodein, opiumun doğal olarak oluşan alkaloidleridir.
Her ikisinin de medikal olarak kullanım alanı yaygındır. Prensipte analjezik olarak
kullanılsa da her iki maddenin de kötüye kullanımı vardır. Eroin, morfinin kimyasal
işlemden geçirilerek sentezlenmesi ile elde edilen ve en sık kötüye kullanılan opiatdır.
Spektrometresi (GC/MS) ve/veya (LC/MS/MS) Likit Kromotografi/ Kütle/ Kütle/
Spektrometresi tercih edilen bir onaylama metodudur. Herhangi bir uyuşturucu madde
test sonucu değerlendirmesinde, bilhassa pozitif test sonucunda klinik görüşler ve
Ek Bilgiler: Opiatlar vücut tarafından karaciğerde çabucak metabolize edilir. İdrardan
atılımı bağlanmış morfin, serbest morfin ve diğer eser morfinler halinde olur. Kodeinin
idrarda atılımı serbest ve bağlanmış kodein ve serbest ve bağlanmış morfin halinde olur.
Kodein alımından sonra toplam kodein toplam morfinden daha hızlı atılabilir bundan
dolayı bazı kodein kullanıcılarının idrar örneklerinde toplam morfinin varlığı veya toplam
morfinin toplam kodeine oranı veya hangisi daha fazla ise o saptanabilir. Eroin, kanda
hızla 6-asetilmorfin’e metabolize olur ve daha sonra karaciğerde bağlanmış morfine
hidrolize olur. İdrar atılımı prensipte bağlanmış morfin halinde olur fakat aynı zamanda
az miktarlarda serbest morfin ve 6-asetilmorfin halinde de atılır. Doza ve kullanılan
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
metodun hassasiyetine bağlı olarak, toplam morfinin idrarda tespit edilme süresi, son
eroin, kodein veya morfin kullanımından sonra 72 saate kadardır.
Sınırlamalar:
Yüksek konsantrasyonlardaki Rifampisin yanlış pozitif netice verebilir. 100.000 μg/mL
Floksin konsantrasyonu yanlış pozitif netice verebilir.
bildirilecektir.
4. OPİAT GC/MS:
Eşik değer:
LOQ değeri kullanılır :
Eroin (6-AM) : 2,73 ng/mL
Morfin
: 34,7 ng/mL
Kodein
: 25,9 ng/mL
Dihidrokodein: 27,7ng/mL
Çalışma yöntemi: GC/MS (Gaz Kromatografi Kütle Spektrometresi).
Stabilite: 2-8°C’de 1 hafta, -20°C’de 1 yıl stabildir.
Kullanımı: İnsan idrarındaki opiatların kantitatif olarak tespit edilmesinde kullanılır.
Opiat türevleri metabolizmaları esnasında birbirleri çok hızlı bir şekilde dönüşürler.
immünoassay ile Opiat Pozitif netice alınan bir örneğin mutlaka GCMS ile çalışılarak
hangi Opiat varlığının söz konusu olduğu ispatlanmalıdır. GC/MS ile kantitatif ölçümü
yapılan opiat türleri şunlardır: Morfin, Kodein, Dihidrokodein, Eroin (6-AM).
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
5. O- KREZOL ve P- KREZOL:
Çalışma yöntemi: HPLC.
Eşik değer:
O-Krezol (toluen metaboliti olarak) Biyolojik Tolerans Değeri (düzenli maruziyete
rağmen kişinin sağlığını bozmayacak en üst seviye): 1,5 mg/L;
O-Krezol Tolore Edilebilen Maruziyet Sınırı*: 0,8 mg/L.
*Tolerable exposure limit for toluene subject to: Landesgesetzblatt für Wien, 16. Stück
(2002).
Red Kriteri: Oda sıcaklığında bekletilmiş, dökülmüş, kapağı açılmış örneklerde
çalışılmaz.
Stabilite: 2-8°C’de 4 hafta, -20°C’de 2 ay stabildir.
Kullanımı: Krezoller ve fenol çeşitli yollardan kimyasal sentezler için kullanılan ana
kimyasallardır. Krezoller kömür katranından, petrolden veya fenolün metilasyonu yoluyla
sentetik olarak elde edilirler. Krezoller fenolik ve epoksit reçinelerin, böcek
öldürücülerin, lastik ve plastik antioksidanlar ve boyaların üretiminde ara ürün şeklinde
elde edilirler.
Toluenin ana metaboliti Hippürik Asit’tir ancak %1 oranında tolüen, toluen epoksit ara
yolundan metabolize olarak krezollere dönüşür. Bu krezoller fenol metabolitlerinin
analoglarıdırlar ve glukronik asit ve inorganik sülfatlar ile konjuge olarak böbreklerden
atılırlar.
Toluen esas olarak solunum yoluyla ve deriden temasla alınır. Yüksek buharlaşma
özelliği nedeniyle solunumla alınıp verilir.
İşyeri dışında tütün kullanımı ile de toluene maruz kalınabilir: Filtresiz sigara dumanında
100-200 µg toluen, 80-160 µg fenol, 60-180 µg ikame fenoller olduğu bildirilmiştir:
MAK-und BAT-Werte –Liste 2009, Deutsche Forschunggemeinschaft (DFG) (ed.),
Wiley-VCH, Weinheim (2009).
Ek bilgiler: Toluen maruziyeti akut veya kronik olabilir. En önemli etkisini merkezi sinir
sisteminde gösterir. İlk etkiler rahatsızlık hissi (baş ağrısı, yorgunluk, dengesizlik)
şeklindedir. Yüksek konsantrasyonlara maruz kalındığında beyin işlevleri bozulur, öfori,
konfüzyon, koordinasyon ve görme bozuklukları hatta merkezi sinir sistemi depresyonu
meydana gelir. Kronik toluen zehirlenmelerinde sıklıkla spesifik olmayan belirtiler
görülür (yorgunluk, ataksi), bazı kişilerde ise konuşma, işitme, görme bozukluğu gibi
ciddi belirtiler görülür.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
P
1. PETİDİN ve NORPETİDİN:
Çalışma yöntemi: GC/MS (Gaz Kromatografi /Kütle Spekrometresi).
Red Kriteri: Oda sıcaklığında bekletilmiş, dökülmüş, kapağı açılmış örneklerde
çalışılmaz.
Stabilite: 2-8°C’de 1 hafta, -20°C’de 1 yıl stabildir.
Kullanımı: İnsana ait idrar örneğinden Meperidin (Aldolan, Dolantin) kullanımını,
metabolitleri Petidin ve Norpetidin varlığı ile ispatlayarak kantitatif sonuç verilmektedir.
Petidin (Meperidin) narkotik analjezik olarak kullanılan bir opioid türevidir. (Morfinle
karşılaştırıldığında petidin bağımlılık açısından daha az risk taşıyan ve daha güvenli bir
ağrı kesicidir.) Özellikle biliyer spazm ve renal kolik ağrılarında antispazmodik etkisi
nedeniyle kullanılmaktadır. Diğer opioid ilaçlar gibi fiziksel bağımlılık yapar ve zaman
zaman özellikle sağlık personeli tarafından kötüye kullanımı söz konusu olmaktadır.
2. PİRAZİNAMİD:
Örnek türü: Plazma.
Örnek kabı: Potasyum EDTA’lı tüp kullanılabilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Tedavi aralığı: Literatürde önerilen asgari inhibe edici ilaç seviyesi, ilaç alımından 6 saat
sonra alınan kan örneğinde >20 µg/mL. 30-75 µg/mL önerilen tedavi kan seviyesidir.
Kaynak: TIAFT.
Kullanımı: Pirazinamid (PZA), bir nikotinamid analoğudur ve tüberkülozun tüm
şekillerinin tedavisinde kullanılan, zayıf bakterisid (bakteriyi öldürür) etkili bir
antibiyotiktir. En az bir diğer antitüberküloz ilaçla (isoniazid, rifampisin, etambutol)
birlikte kullanılmalıdır.
Ek Bilgiler: Pirazinamidin en sık görülen yan etkisi hepatotoksisite (karaciğer hasarı) ve
hiperürisemi (buna bağlı olarak gut hastalığı gelişebilir) dir. Porfiri, ateş, iştahsızlık,
kırıklık, bulantı, kusma, ishal, dizüri, trombositopeni, sideroblastik anemi, eklem ve kas
ağrıları, ürtiker, kaşıntı diğer yan etkileridir.
Pirazinamid tedavisine başlanmadan önce ve tedavi sırasında hastaların serum ürik asit ve
karaciğer fonksiyon testleri yapılmalıdır. Pirazinamid, üratların böbreklerle atılımını
inhibe ettiğinden, asemptomatik hiperürisemiye neden olabilir.
Bu nedenlerle, aşırı duyarlılık, porfiri, karaciğer hastalığı ve gut hastalığı olanlarda
kullanılması önerilmemektedir.
Diyabetik hastalarda ve böbrek yetersizliği olanlarda hastalar takip edilmelidir.
Beraberinde yiyeceklerle alındığında emilimi azaldığından, yemeklerden önce
alınmalıdır.
3. POSAKONAZOL:
tüp.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Tedavi aralığı: > 0.3 mg/L, yaklaşık 5 mg/L. Bu bilgi bir ön rehber olarak verilmiştir.
Klinisyenlerin, hastanın klinik durumuna göre kendi tedavi aralığını belirlemeleri en
doğru yoldur. Kaynak: Kit prospektüsü.
Kullanımı: İnsan kanında Posakonazol düzeyinin kantitatif olarak tespit edilmesinde
kullanılır. Posakonazol antimikotik, sentetik, triazol yapıdaki ilaçlardandır. Etki
mekanizması diğer azol grubu antimikotiklerle aynıdır. Posakonazol Candida ve
Aspergillus gibi en sık görülen patojenlere olduğu kadar fusariosis ve zygomycosis’e
karşı da aktif bir ajandır.
Bu özellikleri nedeniyle sistemik fungal enfeksiyonlarda hem profilaktik hem de tedavi
edici bir oral ajan olarak kullanılır. AIDS, organ nakli nedeniyle immünosupresif ilaç
kullanımı, kanser tedavisinde kemoterapi ve radyoterapi uygulamaları nedeniyle immün
yetmezlikli hastaların son yıllarda artmasıyla birlikte invaziv mikozis de artmıştır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
R
1. RİFAMPİSİN:
Örnek türü: Plazma.
Örnek kabı: Potasyum EDTA’lı tüp kullanılabilir.
Tedavi aralığı: Dip düzey için 0,5-1 µg/mL; zirve (tepe) düzey için 5-20 µg/mL.
Toksik düzey: Zirve düzey için >20 µg/mL; 55 µg/mL ölümcül.
Kaynak: TIAFT.
Kullanımı: Rifampisin, bakterisidal (bakteriyi öldürür) etkisi olan rifamisin grubundan
yarı-sentetik oral bir antibiyotiktir.
Genellikle mikobakteri enfeksiyonlarının (tüberkülozun tüm şekillerinin tedavisinde,
lepra vb.) tedavisinde kullanılmaktadır. Tüberkülozun tedavisinde Rifampisin en az bir
diğer antitüberküloz ilaçla (isoniazid, pirazinamid, etambutol vb.) birlikte kullanılmalıdır.
Ek Bilgiler: Ayrıca metisilin dirençli Staphylococcus aureus tedavisinde fusidik asit ile
beraber, ciddi stafilokok enfeksiyonları, bruselloz, meningokok taşıyıcıları ve hemophilus
influenza tedavilerinde kullanılır.
Rifampisin sindirim kanalından kolay emilir. Yemekle birlikte alındığında, rifampisinin
emilimi azalır. Normal kişilerde rifampisinin yarı ömrü alınan doza bağlı olarak ortalama
3-5 saat arasında değişir. Tekrarlanan dozların uygulanmasıyla, yarılanma ömrü 2 ila 3
saate iner.
Rifampisin vücut doku ve sıvılarında iyi dağılır ve etkili konsantrasyonlarda bulunur.
Dozun % 30'a yakın bir kısmı, (bunun da yarısı değişmemiş olarak) böbreklerle idrar
yoluyla atılır. Rifampisin % 80 oranında proteinlere bağlanır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Rifampisinin yan etkileri genel olarak neden olduğu hepatotoksisite (karaciğer
zedelenmesi) yüzünden oluşur. Bu yüzden için karaciğer yetmezliği olanlarda sadece
doktor kontrolü altında ve çok gerekliyse kullanılmalıdır. Bu hastalarda, karaciğer
fonksiyonları dikkatle izlenmeli ve özellikle serum ALT ve AST düzeyleri tedaviden
önce ve tedavi sırasında kontrol edilmelidir.
Tedavi esnasında anaflaksi de dâhil birtakım immünolojik reaksiyonlar (ateş, titreme, şok
vb.) ortaya çıkabilir; bu nedenle hastalar yakından izlenmelidir.
Rifampisin ile tüberküloz tedavisi uygulanan erişkinlerde, başlangıçta hepatik enzimlerin,
bilirubinin, serum kreatininin ölçülmesi, tam kan sayımı ve trombosit sayımının
(trombositopeni gelişebilir) yapılması gereklidir.
Rifampisin vücut sıvılarında (idrar, ter, balgam, gözyaşı) kırmızı bir renk meydana
getirilebilir.
Birlikte antasit ilaçların alınması, Rifampisin’in emilimini azaltabilir.
S
1. SAÇ ÖRNEĞİNDE UYUTUCU/UYUŞTURUCU MADDE TESTİ (EIA):
Çalışma zamanı: Lütfen Laboratuarı arayınız.
Sonuç verme zamanı: Saç örneği alındıktan 10 gün sonra.
Örnek türü: Kafanın arka, tepe bölgesi (verteks) saç kılları.
Örnek kabı: Temiz alüminyum kâğıt.
Örnek miktarı: Saç en az 2,5 cm uzunluğunda olmalıdır ve yeterli gramajın (ortalama
300 mg) elde edilebilmesi için bağlandığı zaman bir kurşun kalem kalınlığında saç
olmalıdır.
Çalışma yöntemi: Homojen Enzim İmmünoassay (DRI).
Taranan maddeler: Esrar, kokain, opiat, amfetamin ve ekstazi.
Red kriteri: Onam formu olmayan, yeterli uzunlukta ve miktarda alınmamış örneklerde
çalışılmaz.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Stabilite: Oda sıcaklığında ve kuru ortamda alüminyum kâğıt içinde en az 1 yıl
saklanabilir.
Kullanımı: Saç örneğinde kötüye kullanılan maddelerin taraması için kullanılır. Bir ilk
basamak testidir. Eşik değerin üzerinde yani Pozitif test sonucu çıkmış örneklerin Gaz
Kromatografi/Kütle
Spektrometresi
(GC/MS)
ve/veya
(LC/MSMS)
Likit
Kromotografi/Kütle Spektrometresi ile onaylanması gereklidir. Herhangi bir uyuşturucu
Ek Bilgiler: Aksi talep edilmedikçe saç örnekleri laboratuarımızda 1 yıl süreyle
saklanmaktadır. Laboratuarımızda saç örneğinde esrar, kokain, opiat, amfetamin ve
ekstazi maddelerinin GC/MS ile kalitatif konfirmasyonu yapılmaktadır.
2. SAÇ ÖRNEĞİNDE UYUTUCU/UYUŞTURUCU MADDE DOĞRULAMA
TESTLERİ (GC/MS):
Çalışma zamanı: Lütfen Laboratuarı arayınız.
Sonuç verme zamanı: 10 gün sonra.
Örnek türü: Kafanın arka, tepe bölgesi (verteks) saç kılları.
Örnek kabı: Temiz alüminyum kâğıt.
Örnek miktarı: Saç en az 2,5 cm uzunluğunda olmalıdır ve yeterli gramajın (ortalama
300 mg) elde edilebilmesi için bağlandığı zaman bir kurşun kalem kalınlığında saç
olmalıdır.
Çalışma yöntemi: Gaz Kromatografi Kütle Spektrometresi (GC/MS).
Teyit edilen maddeler: Esrar, kokain, opiat, amfetamin ve ekstazi.
Red kriteri: Onam formu olmayan, yeterli uzunlukta ve miktarda alınmamış örneklerde
çalışılmaz.
Stabilite: Oda sıcaklığında ve kuru ortamda alüminyum kâğıt içinde en az 1 yıl
saklanabilir.
Kullanımı: Saç örneğinde kötüye kullanılan maddelerin teyiti (onaylanması) için
kullanılır. Tarama testlerinde eşik değerin üzerinde yani Pozitif test sonucu çıkmış
örneklerin Gaz Kromatografi/Kütle Spektrometresi (GC/MS) ve/veya (LC/MSMS) Likit
Kromotografi/Kütle Spektrometresi ile onaylanması gereklidir. Herhangi bir uyuşturucu
Ek Bilgiler: Aksi talep edilmedikçe saç örnekleri laboratuarımızda 1 yıl süreyle
saklanmaktadır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
3. SALİSİLAT:
Örnek kabı: Serum için sarı kapaklı jelli veya kırmızı kapaklı jelsiz tüp, plazma için
EDTA veya Heparin’li tüpler kullanılabilir.
Örnek miktarı: Serum için 5 mL'lik tüpe alınmış kan, plazma için 2 mL’lik tüpler.
Tedavi aralığı: Antiromatizmal olarak 150-300 μg/mL, analjezik olarak 50-100 μg/mL,
kronik salisilat kullanımında 60 μg/mL bir kan düzeyi (Kaynak: Kit prospektüsü).
Antikoagülan olarak 50-125 μg/mL, prostaglandin sentetaz inhibitör olarak 50-150 μg/mL
kan düzeyi önerilir (Kaynak: TIAFT).
Toksik düzey: Çocuklarda >300 μg/mL, erişkinlerde ≥400 μg/mL; 500-900 μg/mL
ölümcül. Kaynak: TIAFT.
Red kriteri: Az miktardaki hemoliz bile sonucun yanlış düşük çokmasına neden olur.
Stabilite: Taze alınmış örneklerde çalışılır. Analize kadar 2-8°C’de saklanmalıdır.
Kullanımı: Salisilatlar bağımlılık yapmayan analjezikler grubunda olup aynı zamanda
ateş düşürücü, romatizma önleyici ve iltihap önleyici etkileri de vardır. Okul öncesi
çocuklar arasında ilaç zehirlenme sebeplerinden en sık rastlananı kaza ile salisilat
yutulmasıdır. Kronik salisilat hastalarında da zehirlenme gözlenmiştir.
Salisilat konsantrasyonunun izlenmesi hekime, zehirlenmenin boyutunu değerlendirmede
ve detoksifikasyon adımlarına karar vermede yardımcı olur.
4. SAMPLE CHECK (Örnek Saflık Testi):
Çalışma yöntemi: CEDIA (Cloned Donored Enzym Immunoassay)
Kullanım amacı: Uyuşturucu taraması amacıyla idrar örneklerinde CEDIA miktar tayini
yapıldığı durumlarda idrar örneğinin saflığını tespit etmek amacıyla kullanılır. Optimal
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
sonuçlar için seyreltik hasta örneklerinde ek identifikasyon yapabilmek için ilave olarak
idrarda kreatinin tayini yapılmalıdır.
CEDIA Örnek Saflık Testi, idrar örneğinin CEDIA miktar tayinlerinin uyuşturucu
tarama yeteneğini etkileyecek herhangi bir bileşik içerip içermediğini tayin eder.
Uyuşturucu kullanıcıları uyuşturucu tarama testi için idrar örneği vermeden önce,
uyuşturucu kullandığının belirlenmesini önlemek amacıyla bu idrar örneklerine deterjan,
çamaşır suyu, sirke, kromat, nitrit veya sinameki çayı vb. katmaktadırlar.
Bu yanılgıyı sağlamakta başarılı olan uyuşturucu kullanıcıları immünolojik testlerin
ürettiği sinyali azaltarak yalancı negatif sonuçlar oluşturabilmekte ve dolayısıyla
uyuşturucunun tespit edilmesini önlemektedirler. Örnek, sonucu değiştirecek herhangi bir
madde içermediği takdirde, sinyal üretim sistemi etkilenmeyecek ve sonuç normal aralık
içerisinde (%85–%105) kalacaktır.
Bu sebeple idrarda madde tetkiki istenen her örnek için sample check testi de
çalışılmaktadır.
5. SENTETİK ESRAR (K2):
çalışılmaz.
Kullanımı: İnsan idrarında, sentetik (esrar) kannabinoidlerden JWH-018, JWH-O73,
AM-2201 ve metabolitlerinin semikantitatif olarak tespit edilmesinde kullanılır. Bir ilk
basamak testidir. Onaylanmış analitik bir test sonucunun elde edilmesi için alternatif
olarak daha spesifik bir kimyasal metot kullanılmalıdır. (LCMSMS) Likit
Kromatografi/Kütle/Kütle Spektrometresi tercih edilen bir onaylama metodudur.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Ek Bilgiler: Spice (K2) Avrupa’da 2002 yılından beri smartshop’larda satılan ot
karışımının marka adıdır. Sokakta Bonzai veya The Dream (rüya), Bombay Blue
(Bombay Mavisi), Jamaican Gold, Jamaican Stream gibi adlarla da kullanılmaktadırlar.
Sentetik kannabinoid deyimi ile beyinde kannabis reseptörleri agonisti olarak etki
gösterdiği (central cannabinoid receptor-CB1 ve peripheral cannabinoid receptor-CB2)
anlatılmak istenmektedir. Vücuda alındığında esrar benzeri etkiler göstermekle birlikte
esrardan 5-10 kat daha kardiyotoksik etkilere sahiptirler.
Dünyanın pek çok ülkesinde bu maddeler sürekli olarak yasaklı maddeler kapsamına
alınmakla beraber piyasaya sürekli yeni sentetik kannabinoid ve türevleri sürülmektedir.
Ülkemizde 13 Şubat 2011 tarihinde yayınlanan 27845 sayılı Resmi Gazete ’de listelenen
bu maddelerin 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun
hükümlerine tabi tutulması kararlaştırılmıştır. Böylece sentetik kannabinoidlerin pek çoğu
kontrole tabi yasaklı maddeler kapsamına alınmıştır.
6. SENTETİK ESRAR (K2) (LC/MS/MS) :
Çalışma zamanı: Lütfen Laboratuvarı arayarak bilgi alınız.
Sonuç verme zamanı: 1 hafta sonra
Çalışma yöntemi: LC/MS/MS (Sıvı Kromatografi/ Kütle/Kütle Spektrometresi)
çalışılmaz.
Kullanımı: : İnsan idrarında, sentetik (esrar) kannabinoidlerden JWH-018, JWH-O73,
AM-2201 ve metabolitlerinin tespit edilmesinde ve EIA yöntemiyle pozitif çıkan
numunelerin doğrulanması amacıyla kullanılır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
7. SİKLOSPORİN:
Örnek türü: Tam Kan.
Çalışma yöntemi: Homojen Enzim İmmünoassay/LCMSMS.
Tedavi aralığı: Dip düzey (C0) için 85-350 ng/mL; zirve (C2) düzey için 650-1400
ng/mL. Kaynak: TIAFT.
Red Kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik örnekler uygun değildir. Yüksek (>%53)
hematokrit değerleri yalancı düşük seviyelerin alınmasına neden olur.
Stabilite: Örnekler kapalı tutulmalı ve 2–8 °C’de 7 gün içinde veya –20 °C’de muhafaza
edildiğinde 1 ay içinde analiz edilmelidir. Çözme ve dondurma işlemlerini tekrarlamaktan
kaçının.
Kullanımı: Böbrek, karaciğer ve kalp nakillerinde siklosporin tedavisinde yardımcı
olmak üzere insan kanında siklosporin miktarsal tayini için kullanılır.
Siklosporin tam kan için belirlenmiş bir terapötik aralık yoktur. Klinik durumun
karmaşıklığı, siklosporin’in nefrotoksik etkilerine ve immunosüpresiflere bireylerin farklı
hassasiyeti, diğer immunosüpresanların beraber verilmesi, nakil tipi, nakil sonrası süre ve
birçok diğer faktörler siklosporin için farklı ideal kan düzeyi değeri gerektirir. Bireysel
siklosporin değerleri tedavi rejiminin değiştirilmesinde belirgin bir faktör olarak
kullanılamaz. Her hasta tedavi ayarlamaları yapılmadan önce klinik olarak tamamen
değerlendirilmeli ve her kullanıcı kendi aralığını kendi klinik deneylerine göre
tanımlamalıdır. Ayrıntılı bilgi için laboratuvara veya hekiminize danışınız.
Hem örneklerin alınma zamanı hemde son ilaç alınma zamanı not edilmelidir.
8. SİROLİMUS:
Çalışma yöntemi: LC/MS/MS (Likit Kromatografi/Kütle/Kütle/ Spektrometresi)
Toksik düzey: >20 ng/mL.
Kaynak: TIAFT.
Red kriteri: Belirlenen kriterlere uygun alınmayan numunler kabul edilmez.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Stabilite: Örnekler kapalı tutulmalı ve 2–8°C’de muhafaza edildiğinde 7 gün içinde, 20°C’de muhafaza edildiğinde 1 ay içinde analiz edilmelidir. Çözme ve dondurma
işlemlerini tekrarlamaktan kaçının.
Kullanımı: Böbrek, karaciğer ve kalp nakillerinde sirolimus tedavisinde yardımcı olmak
üzere insan kanında sirolimus miktarsal tayini için kullanılır. Tedavi aralığı organ nakli
türüne, zamanına, hastanın diğer laboratuvar ve klinik bulgularına bağlı olarak değişiklik
göstermektedir.
Hem örneklerin alınma zamanı hem de son ilaç alınma zamanı not edilmelidir.
T
1. TAKROLİMUS:
Çalışma yöntemi: Homojen Enzim İmmünoassay/LCMSMS.
Toksik düzey: >20 ng/mL.
Kaynak: TIAFT.
Red Kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik, ikterik örnekler uygun değildir.
Stabilite: Örnek kaplarının kapakları sıkıca kapatılmalı ve 2–8°C’de 7 gün, -20°C’de 2
ay stabildir. Örneklerin tekrar dondurulup çözülmesinden kaçınılmalıdır.
Kullanımı: Böbrek, karaciğer ve kalp nakilleri Takrolimus tedavisinde yardımcı olmak
üzere insan kanında Takrolimus miktarsal tayini için kullanılır.
Optimal tedavi aralıkları hastanın klinik durumuna, takrolimusun bağışıklığı baskılayıcı
ve toksik etkilerine karşı verilen bireysel yanıt farklılıklarına, başka immünosüpresanların
birlikte verilip verilmediğine, transplantasyondan sonra geçen zamana ve daha birçok
faktöre bağlıdır. Dolayısıyla, tedavi rejiminde değişiklik yapmak için takrolimus
değerleri tek gösterge olarak kullanılamaz ve tedavi rejiminde değişiklik yapılmadan önce
her hasta klinik açıdan kapsamlı olarak değerlendirilmelidir. Hastanın klinik durumunun
heterojenliğini dikkate alarak klinisyenler kendi klinik deneyimlerine ve ayrıca her
hastanın klinik ihtiyaçlarına göre istenilen tedavi uygulama aralığını belirlemelidir.
Ek bilgiler: Takrolimus esas olarak karaciğer ve sindirim kanalındaki Cyp3A4 izoenzimi
ile metabolize olur. Bu enzimi inhibe eden ilaçlar takrolimus metabolizmasını
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
yavaşlatarak kan takrolimus seviyelerinin yükselmesine neden olurlar. Bu ilaçlardan
bazıları: Siklosporin, Diltizem, Nikardipin, Verapamil, Nifedipin, Klotrimazol,
Flukonazol, Ketokonazol, İtrakonazol, Klaritromisin, Eritromisin,Troleandomisin,
Metoklopramid, Bromokriptin,Simetidin, Danazol, Etinil estradiol,Omeprazol.
Takrolimus kan düzeyini azaltan ilaçlardan bazıları: Karbamazepin, Fenobarbital,
Fenitoin, Rifampin, Rifabutin.
2. TEİKOPLANİN:
Çalışma Zamanı: Hafta içi 5 gün.
Sonuç Verme Zamanı: Ertesi günü saat 10.00’da.
Örnek Türü: Serum veya plazma.
Örnek Kabı: Serum için sarı kapaklı jelli veya kırmızı kapaklı jelsiz, vakumlu kan alma
tüpü, plazma için K2EDTA veya Li Heparin’li tüpler.
Örnek miktarı: Serum 5 mL, plazma 2 mL'lik tüpe alınmalıdır.
Örnek Alma Zamanı: Bir sonraki ilaç dozu verilmeden önce.
Çalışma Yöntemi: Homojen Enzim İmmünoassay.
Tedavi Aralığı: Dip (çukur) seviye 10-40 μg/mL. (Tedavi aralığı enfeksiyonun şiddeti ve
hastanın verdiği klinik cevaba göre değişebilir.)
Toksik Düzey: 60 μg/mL ve üzeri.
Kaynak: TIAFT.
Red Kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik ve ikterik serumlarda çalışılmaz.
Stabilite: 2- 8° C’de 24 saat, daha uzun süreli saklama için ≤-20° C’de. Tekrar dondurup
çözme işleminden kaçınılmalıdır.
Kullanımı: Teikoplanin yapısal olarak Vankomisine benzeyen glikopeptit yapıda bir
antibiyotiktir. Vankomisin gibi gram pozitif bakterilerin peptidoglikan sentezini
etkileyerek hücre duvarı sentezini engeller. Teikoplanin, stafilokoklar, streptokoklar,
enterokoklar, basiller ve difteroidlerden kaynaklanan, orta-şiddetli seyreden
enfeksiyonların tedavisinde kullanılır.
Böbrek fonksiyonları bozulmuş, yüksek dozlarda uzun süreli tedavi alan, diğer
nefrotoksik özelliği olan ilaçları kullanan ve damar içi madde bağımlılığı hikâyesi olan
hastalarda teikoplanin seviyelerinin izlenmesi önerilir.
Ek Bilgiler: Teikoplaninin %90’ı dolaşımda proteinlere bağlanır ve proteine bağlı atılımı
vardır. Esas olarak değişmemiş halde idrarla atılır. Normal böbrek işlevine sahip kişilerde
tek bir Teikoplanin damar içi verilmiş dozunun yarılanma ömrü 150 saatten fazladır.
Böbrek yetmezliği durumunda idrarla atılım azalır. Ayrıca böbrek yetmezliğinde özellikle
kritik hastalarda ilacın atılımı kişiler arasında büyük farklılıklar gösterir. Damar içi
kullanılan madde bağımlısı kişilerde ve yanık hastalarında farmakokinetik parametreler
kişiler arasında çok farklılık gösterir. Teikoplaninin farmakokinetiği böbrek
fonksiyonlarıyla orantılı olmadığından ve kişiler arası geniş farklılıklar olduğundan
dolayı uygun ilaç doz ayarlamaları için teikoplanin serum düzeylerinin izlenmesi önerilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
3. TEOFİLİN:
Örnek kabı: Serum için sarı kapaklı jelli tüp veya kırmızı kapaklı jelsiz tüp; plazma için
Na EDTA’lı veua Li Heparin’li tüpler.
Örnek miktarı: Serum 5 mL, plazma 2 mL'lik tüpe alınmalıdır.
Tedavi aralığı: Erişkinlerde 10–15 μg/mL, yenidoğan apne tedavisinde 5-10 μg/mL. (Kit
prospektüsü).
Toksik düzey: >20 μg/ mL; 50 μg/ mL ve üzeri ölümcül.
Kaynak: TIAFT.
Örnek alma zamanı: Bir sonraki oral doz alınmadan hemen önce örnek alınmalıdır.
İntravenöz kullanımda ise,

intravenöz infüzyondan hemen önce,

yükleme dozundan 30 dk. sonra,

devamlı infüzyon tedavisine başladıktan 4–6 saat sonra veya bir sonraki infüzyon
tedavisinden önce örnek alınmalıdır.
Red kriteri: Aşırı hemolizli, lipemik ve ikterik serumlarda çalışılmaz.
Stabilite: Örnekler 2-8°C’de 1 hafta veya -20°C’de 4 hafta saklanabilir. Eğer örnek
transfer edilecekse, ağzını kapatın ve dondurun. Örneğin yapısını bozmamak için
tekrarlanan dondurma ve çözme işlemlerinden kaçınınız.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. Bireylerin teofilin atılım hızı farklılık
gösterdiği için teofilin konsantrasyonlarının izlenmesi gereklidir. Teofilin atılımı obez
hastalarda, karaciğer hastalığı olanlarda ve yüksek karbonhidrat, düşük protein diyetinde
olanlarda yavaşlar. Prematüre bebekler çok düşük teofilin atılım hızına sahiptir. Tersine,
sigara içenlerde teofilin atılımı daha hızlıdır.
Diğer klinik bilgiler ile beraber teofilin serum düzeylerinin izlenmesi hekime ilaç
toksisitesine sebep olmadan optimum terapötik etkiyi sağlamak için doz ayarlamada
yararlı bir bilgidir.
Sınırlamalar:
2. 1,3- Dimetilürik Asit ile çapraz reaksiyonu nedeni ile CEDIA Teofilin Testi üremik
hasta Örneklerinin miktar tayininde kullanılmamalıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
(HAMA) ile etkileşim ihtimali bulunmaktadır ve bu yanlış yükselmiş neticelere sebep
olabilir.
Ek Bilgiler: Teofilin astım, obstrüktif (tıkayıcı) akciğer hastalığı ve neonatal apne
(yenidoğanlarda solunumun geçici olarak kısa ya da uzun süreli kesilmesi) tedavisinde
kullanılan metilekzantin türevidir.
Teofilinin etkisinin serumdaki ilaç miktarı ile yakın ilişkisi vardır. Teofilin tedavi aralığı
yetişkinlerde 10-15 μg/mL, yenidoğan apne tedavisinde 5-10 μg/mL dir. Teofilin toksik
etkileri yetişkinlerde orta belirtiler 15 μg/mL üzerinde oluşsa bile genelde 20 μg/mL
üzerindeki konsantrasyonlarda oluşur. Bu etkiler iştahsızlık, bulantı, kusma, baş ağrısı ve
sinirliliktir. Artmış kalp atım hızı, aritmi (düzensiz kalp atımları), beyinle ilgili nöbetler
ve solunum veya kardiyak atakları genelde 40 μg/mL üzerindeki konsantrasyonlarda
oluşmakla beraber düşük konsantrasyonlarda da oluşabilir.
4. TOPİRAMAT:
Örnek kabı: Serum için sarı kapaklı jelli veya kırmızı kapaklı jelsiz vakumlu kan alma
tüpleri, plazma için K2EDTA veya Li Heparin’li tüp.
Örnek miktarı: Serum için 5 mL’lik plazma için 2 mL’lik tüplere kan alınmalıdır.
önce.
Çalışma yöntemi: Homojen Türbidimetrik İmmünoassay.
Toksik düzey: >20 μg/mL (bazı araştırmacılar 25 ve üzerini toksik kabul eder).
Kaynak: TIAFT.
Stabilite: Serum örnekleri 2-8 °C’de bir hafta, ≤ -20 °C’de dört hafta saklanabilir. Tekrar
Kullanımı:
Topiramat
(2,3:4,5-Di-O-izopropiliden-s-D-fruktopiranoz)
epilepsi
tedavisinde etkinliği kanıtlanmış, tek başına veya birleşik tedavilerde kullanılan bir
antiepileptik ilaçtır.
Ek Bilgiler: Topiramatın tedavi aralığı çok iyi tanımlanmamıştır. Serum seviyeleriyle
klinik cevap arasında her zaman doğru orantı yoktur. Bu yüzden hastalarda serum
topiramat seviyelerinin izlenmesi önemlidir.
Topiramat ilaç düzeyleri yalnız başına tedavide ilaç yönetimi anlamına gelmemektedir.
ayarlamalarında çok dikkat etmelidirler. Tedavide topiramat düzeylerinin birçok defalar
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
İbuprofen, fenitoin ve tiagabin ile tedavilerde serum topiramat seviyeleri, antikor
benzerliği nedeniyle çapraz reaksiyon meydana geldiğinden etkilenmektedir. Bu sebeple
bu ilaçlar beraberinde kullanılıyorsa bildirilmelidir.
5. TRİSİKLİK ANTİDEPRESANLAR:
Örnek türü: Serum, plazma, idrar.
EDTA veya Heparinli Tüpler. Katkısız, sızdırma yapmayan, sıkı kapaklı (tercihen
vakumlu) idrar kabı.
Örnek miktarı: Serum 5 mL, plazma 2 mL'lik tüplere alınmalıdır, idrar 20 ml.
Toksik konsantrasyon: >400 μg/mL
Eşik Değer: 300 μg/mL
Stabilite: Taze kan ve idrar örneklerinde çalışılmalıdır. Çalışılıncaya kadar 2-8 C’de
saklanmalıdır.
Kullanımı: Trisiklik antidepresanların aşırı dozda alımı şüphelerinde, ilaç varlığının
saptanması ve konsantrasyonunun tespit edilmesi amacıyla kullanılır. Trisiklik
antidepresanlar, acil ünitelerine başvurulan aşırı doz ilaç vakalarında en çok
rastlananlardandır. Aşırı doz aldığı şüphelenilen hastalardan alınan idrar veya serum
örneklerinde ilaç varlığının saptanması ve konsantrasyonunun tespit edilmesi hekime,
hastaya teşhis koyma ve tedavide yardımcı olur.
Amitriptilin, imipramin ve benzer bileşenler depresyon tedavisinde yaygınca kullanılan
trisiklik anti depresantlardır. Amitriptilin ve imipramin metabolitleri de antidepresan etki
gösterir fakat ana bileşenden daha az etkilidir. Trisiklik antidepresan kullanımı ile ilgili
karşılaşılan en sık yan etkiler ağız kuruluğu, kabızlık, baş dönmesi, çarpıntı ve idrar
retansiyonudur. Trisiklik antidepresantlara bağlı akut zehirlenme koma, kardiyak aritmi,
solunum zorluğu ve ölüme sebebiyet verebilir..
Sınırlamalar:
1- Pozitif test neticesi sadece trisikliklerin varlığını gösterir, fizyolojik veya psikolojik
etkileri boyutunda korelasyon sağlamaz.
2- Bu immunoassay, birden fazla trisiklik antidepresan olsa bile sadece tek bir test
neticesi verir. Her bir antidepresan konsantrasyonunun doğru saptaması için GC/MS,
LC/MS/MS veya HPLC gibi başka bir yöntem teyit metodu olarak kullanılmalıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
3- Bu immünoassayin çapraz reaksiyon gösterdiği trisiklik antidepresanlar: Amitiriptilin,
Amoksapin, Klorpromazin, Klomipramin, Siklobenzaprin, Desimipramin, Doksepin,
İmipramin, 2-hidroksi-imipramin, Protriptilin ve Trimipramin.
6. TRANS TRANS MUKONİK ASİT
Örnek alma zamanı: Vardiya sonunda ( ortalama 8 saat mesai sonrası) idrar örneği
alınması gereklidir.
Referans Aralığı: Karsinojenler için The Comission for the Investigation of Health
Hazards of Chemical Compounds in the Work Area of the Deutsche
Foschungsgemainschaft (DFG German Research Foundation) EKA Değeri (karsinojenik
maddelerin maruziyet eşdeğerleri ) tanımlamıştır. t,t-Mukonik Asit için ilgili EKA değeri
idrarda 2 mg/L t,t-Mukonik Asit’tir.
Benzen maruziyeti için t,t-Mukonik Asit/kreatinin oranına göre BMI < 500 μg/g ‘dir.
(Kaynak ACGIH )
Red kriteri: Doğal idrar, idrar kabına alınmalıdır. Asitleştirme yapılmamalıdır.
Asitleştirilmiş idrar örneklerinde çalışma yapılmaz.
Stabilite: İdrar örneği oda sıcaklığında 3 gün, 2-8 °C’de 2 hafta, - 20 °C’de 3 aya kadar
dayanıklıdır.
Kullanımı: Benzen endüstride yakıt katkı maddesi ve solvent olarak kimyasalların
sentezinde başlangıç materyali olarak ve farmasötiklerin sentezinde kullanılmaktadır.
Benzen maruziyetinin bir göstergesi olarak idrarda (fenolden başka) t,t-Mukonik Asit
düzeyleri bakılmaktadır. Sadece Benzen endüstrisi çalışanları değil, trafik gazlarına
maruz kalım (egzos dumanı, otomobil yakıt ikmal işlemleri ve endüstriyel emisyonlar) ve
tütün ürünlerinin inhale edilmesi (özellikle filtresiz sigara vb. kullanımı) yoluyla da
Benzen maruziyeti olmaktadır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Benzen esas olarak solunumla, daha az olarak deriden temas yoluyla ve sindirim
kanalından emilir. Egzersiz yapılması durumunda daha fazla hava inhale edileceğinden
daha fazla benzen maruziyeti meydana gelir.
Benzen yüklenmesinin tespitinde ve doz izlenmesinde spesifik bir parametre olan idrarda
t,t-Mukonik Asit ölçümü yapılmalıdır.
Ek Bilgiler: Benzen karaciğerde sitokrom p 450 enzim sistemi ile benzen epoksit
formuna dönüştükten sonra bir yolla Fenol, Katekol, Hidrokinona dönüşürken diğer yolla
t,t-Mukonik Asit ve Fenil Merkaptürik Asit’e dönüşür.
Sorbik asit (E200) ve tuzları (E202, E203) da metabolik yolla t,t-Mukonik Asit’e
dönüşür. Ancak bu miktar önemsizdir.
Toksik Etkileri: Toksik benzen akut ve kronik yolla (düşük dozda uzun süre) maruziyet
ile insan sağlığına zarar verir. Akut benzen intoksikasyonu özellikle Merkezi Sinir
Sistemi’ne zarar verir. Baş ağrısı, yorgunluk, dengesizlik ve kronik zehirlenmede baş
dönmesi, konsantrasyon düşüklüğü gibi belirtiler verir. Artan dozlarda bir maruziyet
olduğunda ise öfori, ataksi, görme bozukluğu ve hatta Merkezi Sinir Sistemi kollapsı gibi
belirtiler ortaya çıkar. Bundan başka benzenin hematopoetik sistem üzerine etkileri de
vardır: Kan sayımında değişiklikler ve lösemi görülür. Ayrıca mutajenik aktivitesi olduğu
gösterilmiştir.
V
1. VALPROİK ASİT:
Örnek kabı: Serum için sarı kapaklı jelli tüp veya kırmızı kapaklı jelsiz tüp,
için Na EDTA veya Li Heparin’li tüpler.
Plazma
Örnek miktarı: Serum 5 mL, plazma 2 mL'lik tüplere alınmalıdır.
Toksik konsantrasyon: >150 μg/mL.
Kaynak: TIAFT.
Örnek alma zamanı: Bir sonraki ilaç dozundan hemen önce örnek alınmalıdır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Stabilite: 2–8°C’de 7 gün, -20°C’de 1 ay stabildir. Örneklerin tekrar dondurulup
çözülmesinden kaçınılmalıdır.
Kullanımı: İlaç düzeyi takibinde kullanılır. Valproik asit (VPA; 2-propilpentanoik asit;
Depakin), genellenmiş birincil ve ikincil nöbetlerin tedavisi için kullanılan fakat
yoksunluk nöbetlerine karşı da etkili olan bir anti konvülsan ilaçtır. VPA tüm geniş çaplı
kullanılan anti epileptik ajanlar arasında en az yan etkiye sahiptir. En sık görülen yan
etkisi bulantı ve kusma gibi gastrointestinal rahatsızlıklardır.
VPA nın farmakokinetiği, ilacın formuna ve alınma şekline, hatta hacim dağılımında
bireysel farklılıklara, metabolizma ve atılıma bağlı olarak çok değişkendir. VPA
konsantrasyonlarının izlenmesi tedavi esnasında hekimlere doz ayarlaması için gösterge
olarak gereklidir.
Sınırlamalar:
(HAMA) ile interferans ihtimali bulunmaktadır ve bu yanlış yükselmiş neticelere
sebep olabilir.
2. VANKOMİSİN:
Örnek türü : serum veya plazma
için Potasyum EDTA veya Li Heparin’li tüpler.
Plazma
Örnek alma zamanı: Vankomisin miktar tayini için numune alınma zamanı, tedavi
öncesinde veya sürekli infüzyonda alındığı vb. bilgiler mutlaka belirtilmelidir.
Çalışma yöntemi: Homojen Türbidimetrik İmmunoassay.
Tedavi aralığı: Dip (çukur) seviye 15-20 µg/mL; sürekli infüzyon uygulanıyorsa 20-25
µg/mL.
Toksik düzey: Dip (çukur) seviye >20 µg/mL; zirve (tepe) seviyesi >80 µg/mL; sürekli
infüzyonda >28 µg/mL.
Kaynak: TIAFT.
Stabilite: Santrfüj edilmiş örnekler 2-8°C de 7 gün, -20°C’de 14 güne kadar stabildir.
Örneğin yapısını bozmamak için tekrarlanan dondurma ve çözme işlemlerinden kaçınmak
gereklidir.
Kullanımı: Vankomisin testi, insan serumunda bulunan vankomisin düzeyinin kantitatif
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
olarak tayininde kullanılır. Elde edilen neticeler vankomisin doz aşımında teşhis ve uygun
tedavi sağlamak için vankomisin seviyelerini izlenmesi için kullanılır.
Ek Bilgiler: Vankomisin hidroklorid, Amycolatopsis orientalis den türevlendirilen
trisiklik glikopeptiddir. Metisilin-dirençli Staphylococcus aureus enfeksiyonu tedavisinde
son savunma hattı olarak bilinmektedir. Bu aminoglikozid hücre duvarı sentezlemesine
müdahale ile bakteri üremesini engeller ve böylece bakteriyi öldürür. Vankomisinin yan
etkileri sağırlık (ototoksisite) ve böbrek yetmezliğidir.
Vankomisin sindirim kanalından çok az emilir. Genel uygulama yolu olan damar içi doz
uygulamasından sonraki ilk 24 saatte, vankomisinin yaklaşık %90’ı değişmemiş olarak
böbreklerden atılır. Normal böbrek fonksiyonu olan hastalarda yarılanma ömrü yaklaşık 6
saattir. Vankomisin yaklaşık %55 plazma proteinlerine bağlanır.
Tedavi serum seviyeleri, tedavi edilen mikroorganizma ve hastanın ilaca toleransına göre
değişir. Vankomisin serum veya plazma seviyeleri, bireysel hasta farklılıkları,
öngörülmesi zor doz değişimleri gerektirdiği için tedaviyi izlemede rehberdir.
Vankomisin serum veya plazma seviyeleri izlenmesi ciddi toksik etkileri azaltır.
Toksisite riski, böbrek yetersizliği olan hastaların uzayan tedavileri veya yüksek serum
seviyeleri ile göreceli artar. Beraber kullanılan bir aminoglikozid varsa, potansiyel
toksisite eklenebilir.
3. 25 HİDROKSİ VİTAMİN D (25 (OH) Vitamin D2 ve D3):
Çalışma zamanı: Laboratuvara danışınız.
tüp.
Örnek miktarı: En az 1 mL serum veya plazma.
Çalışma yöntemi: LC/MS/MS (Sıvı kromatografi/Kütle/Kütle/Spektrometresi).
Normal aralık: Vitamin D3 düzeyi :
25-80 ng/mL : Normal sağlıklı kişilerdeki en ideal vitamin D3 düzeyi
10-24 ng/mL
: Orta düzeyde vitamin D3 eksikliği; (Osteoporoz veya sekonder
hiperparatiroidizm olma riski var).
<10 ng/mL
olasılığı var.)
: Ciddi düzeyde vitamin eksikliği. (Osteomalazi veya Raşitizm olma
Toksik konsantrasyon: Vitamin D3 düzeyi :
>80 ng/mL seviyelerde toksik belirtiler görülebilir;( Böbrek fonksiyonları normal ve
primer hiperparatiroidizm rahatsızlığı olmayan kişilerde toksisitenin görülmeye başladığı
en düşük seviye)
>150 ng/mL seviyelerde ciddi toksik etkiler görülebilir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Red kriteri: Jelli tüpe alınan serumlar interferansa neden olduğundan jelli tüpteki
örneklerde çalışılmaz.
Numune Transfer Şartları: Serum örnekleri ayrıldıktan sonra 3 adet buz aküsü ile
numune taşıma çantasına yerleştirilerek gönderilir.
Stabilite: Serum ayrıldıktan sonra örnekler oda sıcaklığında (< 25°C de) 3 gün, 2-8°C
de 1 hafta, derin dondurucuda 1 ay stabildir.
Kullanımı: Özellikle Osteoporoz, Raşitizm, Hipokalsemi ve Osteomalasi tanısında
kullanılır. Hiperkalsemi ve Vitamin D intoksikasyonu tanısında da kullanılır.
Ek Bilgiler: Vücutta yapılabildiğinden dolayı aslında vitamin değil hormon
sayılmaktadır. Ergokalsiferol (D2) bitkisel kaynaklıdır ve ergosterolün irradyasyonuyla
oluşur. Kolekalsiferol (D3) hayvansal kaynaklıdır. Günlük yiyeceklerle alınan D vitamini
ve deride güneş ışınlarının etkisiyle vitamin D3’e dönüşen 7-Dehidrokolesterol kan
yoluyla önce karaciğerde ve sonra böbreklerde hidroksillenerek plazmaya (1,25dihidroksikolekalsiferol= Kalsitriol) 1,25 (OH)2D3 olarak geçerler. Bu aktif olan şekildir.
Böbreklerdeki hidroksillenme Parathormon’un kontrolü altındadır.
Aktif vitamin D3 sayesinde ağızdan alınan kalsiyum ve fosfor aktif olarak barsaklardan
emilir. Bu vitamin eksikliğinde kalsiyum emilemez. Düşük plazma kalsiyum seviyeleri
olduğunda Parathormon uyarılarak vitamin D böbreklerde hidroksillenir ve aktif vitamin
haline gelir. Böylece plazma kalsiyum seviyesi kontrol edilir.
Kalın ve kapalı giysiler ve/veya güneş ışığına yetresiz maruziyet, diyetle eksik alım
sonucu vitamin D eksikliği meydana gelir.
Toksisite: En toksik vitamindir. İştahsızlık, kusma, susuzluk, stupor gibi klinik belirtiler
görülür. Ayrıca uzun süren intoksikasyonlarda hiperkalsemi, böbrekler ve eklemlerde
kalsiyum iyonları birikimi meydana gelir.
Dolaşımdaki 25 (OH) Vitamin D’nin azaldığı durumlar:
 Vitamin D azlığı (güneş ışığına yetersiz maruz kalma, besinlerle yetresiz alım,
malabsorbsiyon, mide veya barsak rezeksiyonları vb.)
 Vitamin D’nin 25 (OH) D’ye dönüşümünde yetersizlik (Ciddi karaciğer
harabiyeti)
 25 (OH) Vitamin D metabolizmasının artması (Fenitoin veya Fenobarbital gibi
ilaçlar 25 (OH) Vitamin D metabolizmasını arttırırlar)
 Taşıyıcı protein ile 25 (OH) Vitamin D’nin idrarla kaybı
Kaynak: Mayo Medical Laboratuvarları Test Kataloğu.
bildirilecektir.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
4. VORİKONAZOL:
tüp.
Tedavi aralığı: 1 - 5,5 μg/ml (Kaynak: Mayo Medical Lab.)
Toksik düzey: > 6 μg/ml. Kaynak: Andes D., Pascual A., Marchetti O.: Minirewiev
Antifungal TherapeuticDrug Monitoring: Established and Emerging Indications,
Antimicrob. Agents Chemother., 53(1),24-34 (2009).
Kullanımı: İnsan kanında Vorikonazol düzeyinin kantitatif olarak tespit edilmesinde
kullanılır. Vorikonazol antimikotik, sentetik, triazol yapıdaki ilaçlardandır. Yan etkileri
azdır, antifungal aktivitesi dar bir spektruma sahiptir. Bu özellikleri nedeniyle sistemik
fungal enfeksiyonlarda hem profilaktik hem de tedavi edici ajan olarak kullanılır. AIDS,
organ nakli nedeniyle immünosupresif ilaç kullanımı, kanser tedavisinde kemoterapi ve
radyoterapi uygulamaları nedeniyle immün yetmezlikli hastaların son yıllarda artmasıyla
birlikte invaziv mikozis de artmıştır.
Vorikonazol Candida ve Aspergillus gibi en sık görülen patojenlere olduğu kadar
fusarium ve scedosporium’a karşı da aktif bir ajandır. Fluconazol’den türetilmiş bir ilaçtır
ancak ona ek olarak daha yeni fungal enfeksiyonlarda aktiftir ve diğer antifungal
ilaçlardan daha hassastır.
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Z
1. ZONİSAMİD:
için EDTA’lı veya Li Heparin’li tüpler.
plazma
önce.
Çalışma yöntemi: Homojen Türbidimetrik İmmünoaasay
Tedavi aralığı:10-40 μg/mL.
Toksik düzey: >50 μg/mL (bazı araştırmacılara göre >70 μg/mL).
Kaynak: TIAFT.
Stabilite: Serum örnekleri 2-8 °C’de 1 hafta, ≤ -20 °C’de 4 hafta saklanabilir. Tekrar
Kullanımı: Zonisamid (1,2-benzisoksazol-3-metansülfonamid) 16 yaşın üzerindeki,
kısmi nöbetleri olan hastalarda birleşik tedavide kullanılan antiepileptik bir ilaçtır.
Zonisamidin ayrıca diğer antiepileptik ilaçlara yanıt vermeyen birçok hastada etkili
olduğu kanıtlanmıştır.
Ek Bilgiler: Zonisamidin tedavi aralığı çok iyi tanımlanmamıştır. Serum seviyeleriyle
klinik cevap arasında her zaman doğru orantı yoktur. Yarılanma ömrü 63 saat kadardır.
Kararlı durum kan seviyelerine 14 günde ulaşılır.
Zonisamid ilaç düzeyleri yalnız başına tedavide ilaç yönetimi anlamına gelmemektedir.
ayarlamalarında çok dikkat etmelidirler. Tedavide zonisamid düzeylerinin birçok defalar
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
PANİK/KRİTİK DEĞERLER
SIRA
NO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
TEST ADI
PANİK DEĞER
ASETAMİNOFEN(PARASETAMOL)
DİGOKSİN
ETAMBUTOL
ETİL ALKOL*
EVEROLİMUS
FENİTOİN
FENOBARBİTAL
5-FLUOROURASIL
ISONIAZID
KARBAMAZEPİN
LAMOTRİJİN
LEVETRIASETAM
LİTYUM
RİFAMPİSİN
SİROLİMUS
TAKROLİMUS
TEOFİLİN
VALPROİK ASİT
VİTAMİN D3
> 75
>3
>6
>200
>15
>20
>60
>400
>20
>12
>15
> 46
>1,6
>20
>20
>20
>20
>150
>80
(>150 çok
ciddi)
BİRİM
μg/mL
ng/mL
μg/mL
mg/dL
ng/mL
μg/mL
μg/mL
ng/mL
μg/mL
μg/mL
μg/mL
μg/mL
mEq/L
μg/mL
ng/mL
ng/mL
μg/mL
μg/mL
ng/mL
Kaynak: TIAFT Drugs toxic concetrations list.
*Etil Alkol Kaynak: Ellenhorn MJ, and BG Barceloux: Medical Toxicology, New York, Elsevier Science Publishing Company,
Inc. 1988, pp 525-6 and 782-
EKLER:
Ek 1 Uyutucu/Uyuşturucu/Uyarıcı Madde Test İstem Formu
Ek 2 25-OH Vitamin D2 ve D3 Test İstem Formu
Ek 3 Meslek Hastalıkları Test İstem Formu
Ek 4 Donör Onam Formu
Ek 5 Gözetim Zinciri Hasta Bilgilendirme Formu
Ek 6 Saçta Uyutucu/Uyuşturucu/Uyarıcı Madde Test İstem Formu
Ek 7 Laboratuvar Test Talep Form
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
EK-1
UYUTUCU/UYUŞTURUCU/UYARICI MADDE
TEST İSTEM FORMU
Doküman Kodu: F.P.13.01
Rev. No/Tarih: 02/25.02.2014
/ 99
Gönderen Kurum/Doktor Adı........................................................İmza .......................................... Tarih: ..../..../........
Sonucun Gönderileceği Faks / e-Posta: …………………….......
Hastanın Adı Soyadı:……………………………………………
Yaşı: ..................Cinsiyeti: ……………………………………..
*Hastanın Kullandığı İlaçlar / Maddeler:
İLAÇ/MADDE ADI
……………………
ÖRNEK TÜRÜ
İDRAR
KAN
SON DOZ / SAAT……………………
DİĞER (Belirtiniz)
Örnek Alınış Tarihi:.............................................Saati: ………………............
İdrar Örneği Sıcaklığı:...............Hacmi:.....................Rengi: …………………
Kan Örneği Miktarı:..............................
Gözetim Zinciri: VAR
YOK
Gözetim Uygulayan Kişi Ad/Soyad:........................................................................İmza:……………………………………..
TEST PANELİ
GENEL BİLİNMEYEN TARAMASI - (GC/MS)
AMFETAMİN
Tarama
Konfirmasyon (GC/MS)
BARBİTURAT
Tarama
BENZODİAZEPİN
Tarama
BUPRENORFİN
Tarama
EKSTAZİ
Tarama
EROİN (6-ASETİLMORFİN)
Tarama
ESRAR (KANNABİNOİD)
Tarama
KOKAİN
Tarama
OPİAT
Tarama
PETİDİN ve NORPETİDİN (İdrar) (GC/MS)
LEK/03
SENTETİK ESRAR – JWH018, JWH073 (İdrar) Tarama
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
NOT: Taramada uygulanan test yöntemi ımmünoassay olup birinci basamak testidir. Pozitif sonuçların GC/MS yöntemi ile
konfirme edilmesi gereklidir.
*Bu bölüm boş bırakıldığında raporun yorumunda hastanın ilaç-madde almadığı kabul edilir.
Bu bölüm KAANMED LABORATUVARI tarafından doldurulacaktır:
Laboratuara Geliş Tarih / Saat:
Teslim Alanın Adı Soyadı/İmza:
Lab. No:
F.P.13.01/02
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
EK-2
25 HİDROKSİ VİTAMİN D2 VE D3
TEST İSTEM FORMU
Yayın Tarihi:21.05.2013
Rev. No/Tarih:00/-Sayfa/Toplam Sayfa
Sayısı: 94 / 99
Gönderen Kurum/Doktor Adı/İmza: ……………………………………
Sonucun Gön. Faks / e-Posta:…………………………………..
Test İstem Tarihi : ……………………………………………….
Yaşı (doğum tarihi)/Cinsiyeti: ……………………………………………………
Örnek (kan-serum) Alınış Tarihi/Saati:………………………………………
Hastanın Klinik Durumu:
Hiperparatiroidizm
Karaciğer Yetmezliği
Fenitoin/Fenobarbital vb. kullanımı
Böbrek Yetmezliği
Malabsorbsiyon
Mide-Barsak Rezeksiyonu
Kan örnekleri jelsiz tüplere alınmalı ve oda sıcaklığında en az 30 dakika bekletildikten sonra santrfüj
edilmelidir. Serumlar primer tüpten başka bir tüpe aktarılmalı ve direk güneş ışığı görmeyecek şekilde
soğuk zincirde laboratuvara gönderilmelidir.
Serum ayrıldıktan sonra örnekler oda sıcaklığında (< 25°C de) 24 saat, 2-8°C de 1 hafta, derin
dondurucuda 6 ay stabildir.
Laboratuvarımıza derin dondurulmuş örnek gönderimi var ise lütfen belirtiniz.
Numunenin Laboratuvara Geliş Tarihi / Saat:
Lab. No
F.P.13.08/00
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
EK-3
MESLEK HASTALIKLARI TEST İSTEM FORMU
Rev. No/Tarih: 00/Sayfa/Toplam Sayfa Sayısı: 95
/ 99
Gönderen Kurum/Doktor Adı/ İmza: ……………………………………
Sonucun Gönderileceği Faks / e-Posta: …………………………………..
Yaşı/Cinsiyeti: ……………………………………………………
Örnek (idrar) Alınış Tarihi/Saati: ………………………………………
Vardiya Öncesi
Vardiya Sonrası
TEST PANELİ
FENOL
ORTO/PARA KREZOL
MANDELİK ASİT
FENİL GLİOKSİLİK ASİT
trans, trans MUKONİK ASİT
METİL HİPPÜRİK ASİT
*HİPPÜRİK ASİT
*Bu test, uçucu madde bağımlılığı (toluen) nedeniyle isteniyor ise gözetim zinciri prosedürleri uygulanmalı, beraberinde
gözetim zinciri formu ve donör onam formu doldurularak gönderilmelidir. Ayrıntılı bilgi için lütfen laboratuvarımızı arayınız.
Laboratuara Geliş Tarih / Saat:
Lab. No:
F.P.13.09/00
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
EK-4
DONÖR ONAM FORMU
Rev. No/Tarih:00/Sayfa/Toplam Sayfa Sayısı:
96 / 99
Tarafımdan kendi irademle, gözetim görevlisinin kontrolünde ……….. Örneği
verdiğimi ve bu örneğin gözetimim altında etiketlendiğini beyan ederim. Bu form
ile verilen bilgilerin ve etiket üzerindeki bilgilerin doğru olduğunu onaylarım.
Alınan örnekte ………………………………………………………. tespiti için
analizi yapılmak üzere laboratuara gönderilmesine izin veriyorum. Çıkan
neticelerin testi talep eden ilgili hekime rapor edileceğini ve onun beni
bilgilendireceğini öğrendim. Pozitif test neticesi raporlandığı takdirde, örnek
analitik raporu ile beraber 1 yıl süreyle laboratuarda saklanacaktır.
Donör Adı/Soyadı (Büyük Harflerle) ………………………………………………
Donör imzası
Tarih
Görevli Personel
.………………………………………………
……………………………………………………….
…………………………………………………………………
F.P.13.03/00
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
EK-5
GÖZETİM ZİNCİRİ HASTA
BİLGİLENDİRME FORMU
Rev. No/Tarih: 00/Sayfa/Toplam Sayfa Sayısı:
97 / 99
Sayın Bay/Bayan;
Öncelikle numune/test/analiz güvenilirliğini sağlayabilmek için gözetim zinciri
uyguladığımızı belirtmek isteriz.
Numunelerinizin güvenilir bir şekilde alınıp etiketlenmesinin ve bir numunenin başka bir
numune ile karışma riskinin ortadan kaldırılmasının en güvenilir yolu budur. Lütfen
sizinle ilgilenen laboratuvar personelinin yönlendirmelerine uyunuz ve sorularını
cevaplayınız.
Numunenizi verirken personelin üstünüzü aramasına izin veriniz. Bu test sonuçlandığında
akla gelebilecek soruları öncesinde bertaraf etmek için yapılmaktadır. Personelin size
söylediği kadar idrarı laboratuvarda size verilen kaba toplayınız. İdrara su, herhangi bir
sıvı ya da başka bir madde katmayınız; başka birine ait idararı vermeyi denemeyiniz. Bu
yapılan analizlerde ortaya çıkmaktadır. Bu durumda sizden yeni bir numune istenecektir.
İdrar kabını görevli personele teslim ediniz ve etiketlenmesini izleyiniz.
Kaanmed Tıbbi Tahlil Lab. Yönetimi
F.P.13.04/00
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
EK-6
SAÇTA UYUŞTURUCU/UYARICI MADDE TEST
İSTEM FORMU
Rev. No/Tarih: 00/Sayfa/Toplam Sayfa Sayısı: 98 /
99
Gönderen Kurum/Doktor Adı Soyadı/İmza: ……………………………………
Sonucun Gönderileceği Faks / e-Posta: …………………………………..
Yaşı/Cinsiyeti: ……………………………………………………
*Hastanın Kullandığı İlaçlar / Maddeler:
İlaç/Madde Adı: …………………… Kullanma Süresi / Dozu:……………………
Örnek Alınış Tarihi/Saati: ………………………………………
Saçın Rengi:
Saçın Uzunluğu:
Saçın Alındığı Bölge:
Saç Örneğini Alan Personelin Adı Soyadı/ İmza:
TEST PANELİ
SAÇSAÇ- GC/MS KONFİRMASYON TESTİ (Amfetamin, Ekstazi,
SAÇ NOT: Taramada uygulanan immünolojik test birinci basamak testidir. Pozitif sonuçların GC/MS yöntemi
ile konfirme edilmesi gereklidir.
*Bu bölüm boş bırakıldığında raporun yorumunda hastanın ilaç-madde almadığı kabul edilir.
Numunenin Laboratuvara Geliş Tarihi / Saat:
Lab. No:
F.P.13.10/00
LEK/03
Doküman Kodu: LEK
Rev. No/Tarih: 03/05.01.2015
/ 99
Ek-7
LABORATUVAR TEST
TALEP FORMU
Rev. No/Tarih:00/-Sayfa/Toplam Sayfa Sayısı: 99
/ 99
GÖNDEREN KURUM/HEKİM ADI:
SIRA NO
HASTA ADI SOYADI
TARİH:
CİNSİYETİ/
YAŞI
NUMUNE
TÜRÜ
NUMUNENİN
ALINDIĞI
TARİH/SAAT
İSTENEN TEST
İLAÇ DÜZEYİ
SON İLAÇ
ALIM SAATİ
NOTLAR
01
02
03
04
05
06
07
08
09
10
TESLİM EDEN:
TESLİM ALAN:
F.P.13.11/00
LEK/03
:

Özel Toksilab Tıbbi Tahlil Laboratuvarı El Kitabı`nı indirmek için

Transkript

Benzer belgeler

Eroğlu - Kıbrıs Postası

Bayim Olur Musun?

Otobüs Rayiç Bedelleri - izmir yüksek teknoloji enstitüsü

İdrar yolu iltihabına Cranberry iyi geliyor

Facebook paylaşım detaylarını kişiselleştirme

Limanın dertleri kendisi kadar eski Limanın dertleri

talep formu - Radix Analiz Laboratuvarı