ERYAMAN 2 NOLU SAĞLIK OCAĞI BÖLGESİNDE YAŞAYAN

KADINLARIN EVLE İLGİLİ FAALİYETLERİ YÜRÜTÜRKEN
KARŞILAŞTIKLARI SAĞLIK SORUNLARI
Prof.Dr.Şükran Şafak*
Doç.Dr.Canan Yertutan*
Doç.Dr.Sibel Erkal*
Doç.Dr.Zeynep Çopur*
ÖZET
Araştırma Ankara Eryaman 2 nolu Sağlık Ocağına bağlı yerleşim alanlarında oturan
kadınların (N:600) evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken karşılaştıkları sağlık sorunlarını
belirlemek amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Yapılan araştırma sonucunda kadınların
%37.8’inin son bir yıl içinde evle ilgili faaliyetleri yürütürken sağlık problemleri ile
karşılaştığı saptanmıştır. Sağlık problemleri ile karşılaşan kadınların %81.9’unun bel,
%44.4’ünün sırt, %28.7’sinin boyun ağrısı, %26.4’ünün ellerde alerji, %5.8‘inin de kırık çıkık
ile karşılaştıkları belirlenmiştir. Evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken bel ağrısıyla
karşılaştığını belirten kadınların %86.0’sı iş yaparken vücudunu doğru kullanmadığı, kırık,
çıkık ve burkulma ile karşılaşanların % 76.9’u tehlikeli hareketlerde bulunduğu, ellerde alerji
ile karşılaşanların % 68.3’ü temizlik maddelerini uygun kullanmadığı, kesik ile
karşılaştığını bildirenlerin % 76.4’ü kesici araçları uygun kullanmadığı, zehirlenme ile
karşılaşanların tamamı elektrikli araçları uygun kullanmadığı için bu sağlık problemleriyle
karşılaştıklarını belirtmişlerdir.
Anahtar Kelimeler: Kadın sağlığı, ev işleri, sağlık sorunları, bel ağrısı, kazalar.
ABSTRACT
This study was planned and conducted in order to determine the health problems that
health problems women (P: 600) occupied with household tasks near Village Clinic
Neighborhood 2 in Eryaman. The results reveal that 37.8 % of the women suffered health
problems while laboring in their homes last year. From this group 81.9 % complained of
backache, 44.4 % experienced dorsal pains, 28.7 % felt neck pain, 26.4 % endured allergies
affecting their hands, and 5.8 % sustained fractures or luxations. Eighty-six per cent of those
household tasks from back pain stated that it was due to inappropriate physical actions. Of
those who sustained fractures, dislocations or sprains, 76.9 % said they had worked
perilously. Among the allergic women, 68.3 % admitted the reaction resulted from their
misuse of cleaning agent.
Key words: Women health, household tasks, health problems, backache, accident.
________________________________________________________________________________
*Hacettepe Üniversitesi, İİBF. Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü
1
GİRİŞ
Ev işleri,
ailenin
fonksiyonunu
yerine
getirebilmesi,
bireylerin
refahının
sağlanabilmesi için gereklidir. Bu işlerin yapılması ile aile için gerekli mal ve hizmetler
üretilmiş olur. Bu grup içinde yemek hazırlama, yemek sonrası temizlik, aile üyelerinin
fiziksel bakımı, sağlıklarının sürdürülmesi, yaşanılan konutun, giyeceklerin temizliği, bakımı,
alışveriş yapma gibi faaliyetler yer alır (Gönen ve Bayraktar 1996). Cinsiyet rollerine bağlı
olarak, temizlik yapmak, çamaşır ve bulaşık yıkamak, yemek pişirmek, sofra hazırlamak
özellikle geleneksel toplumlarda kadınların görevi olarak kabul edilmektedir (Adak, 2002).
Teknolojik gelişmeler evdeki işlerin yapılmasını kolaylaştırmasına karşın yine de ev
işleri için insan emeğine gereksinim duyulmaktadır (Adak, 2002). Toplumumuzda evle ilgili
işlerin gerçekleştirilmesinde gerek geleneksel gerekse çağdaş görüşe bağlı olarak temel
sorumluluğun kadına ait olduğu düşüncesi yaygındır. Kadının ev dışında bir işte çalışması
halinde bile evle ilgili faaliyetlerin yürütülmesindeki temel sorumluluğun azalmadığı
düşünülmektedir ( Şafak ve Terzioğlu,1987).
Kadınlar, ev işleriyle ilgilenmenin yanı sıra aile bireylerinin iyi olması ve sağlıklarının
sürdürülmesinde de merkezi rol oynarlar (Kettel, 1996). Kadının ev içindeki rolleri sağlığı ile
yakından ilgilidir (Thomas, 1995). Dikkat edilmeden, uygunsuz pozisyonlarda yapılan ev
işleri sırt ve bel ağrılarından kol ve bacak ağrılarına kadar pek çok rahatsızlığa neden
olmaktadır. Bunlara ek olarak temizlik için kullanılan bazı kimyasal maddeler de insan
sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir. Kadınların evde yerine getirdiği işler sağlığı ile ilgili
olarak kesik, yanık, düşme, kayma, oda içi hava kirliliği gibi sağlık riskleri taşımaktadır
(Adak, 2002). Çalışma şekli, çalışma süresi, kullanılan araç ve gereçler, çalışma koşulları,
dinlenme süresi, kişinin sağlık durumu gibi faktörler de etkili olmaktadır (Yertutan,
2000).Yapılan bir çalışmada kadınlara yüklenen ev işlerinin niteliği ve süresinin kadınların
kendilerini erkeklerden daha fazla yormalarına ve muhtemel bir kalp krizine neden olabileceği
belirtilmektedir (Anon, 2005). Suls ve arkadaşları (2003) çalışmalarında temizlik, çamaşır
yıkama gibi geleneksel ev işlerinin özellikle kalp hastası kadınların sağlığını olumsuz
etkilediğini belirtmişlerdir. Smith ve arkadaşları (2000) yaptıkları çalışmada ev işlerinin
paylaşımından memnun olan kadınların aynı zamanda daha iyi bedensel sağlık koşullarına
sahip olabileceklerini belirtmiştir.
Evle ilgili işlerde zorlanmayı ortadan kaldırmak ve yorgunluğu azaltmak amacıyla, iş
yaparken ayakta dururken, otururken, yada hareket ederken benimsenecek duruş şekli; baş,
gövde ve kalçanın dengeli şekilde tutulmasıdır. Böylece sırt ağrıları ve kas gerilme gibi
problemler en aza indirilebilir. Dengesiz bir duruş şeklinde ise, doku ve sinir sistemleri doğal
2
dengeye uygun biçimde çalışmadığı için zorlanır. Ayrıca bu gibi pozisyonlar belli kas
gruplarında devamlı kasılmalara yol açacağından bu şekilde kullanılan kas grubunda
yorgunluk meydana gelebilir (Gönen, 1990). İş yaparken vücut hareketlerine de dikkat etmek
gerekir. Bir eşyayı iterken, çekerken, kaldırırken, beli eğmeden sırtı düz tutup, dizleri kırarak
hareket etmelidir. Çünkü kol ve bacak kasları, sırt kaslarına göre daha kuvvetli kaslardır
(Erkan, 1988). Hem oturarak hem de ayakta durarak yapılan işler için uygun çalışma
pozisyonu dirsek yüksekliği ile ilişkilidir. Çalışma düzeyi birey için ya da iş için çok yüksek
ise, çalışanın dirseği ve kolu aşırı derecede zorlanabilir, eğer çok alçaksa birey vücudunu öne
doğru eğerek kendisini ayarlayacak, bu da sonuçta kötü bir vücut duruşuna neden olacaktır.
Araç gereç ve ekipmanlar vücut ölçülerine uygun olacak şekilde yerleştirildiğinde,
kullanılması veya tekrar yerine kaldırılması daha kolay olacaktır (Kalınkara ve Salman,
1996).
Kadının ev içi yaşamının doğası fiziksel sağlığının yanında mental sağlığı için de
tehlikeli olabilmektedir. Gelişmiş ülkelerden elde edilen kanıtlar, küçük çocuklarına bakmak
için evde yalnız oturan kadınlar arasında, işe ilişkin bir tehlike olan depresyonun yaygın
olduğunu göstermektedir. Ülkemizdeki toplum taramalarında pek çok ev kadını, boşluk,
mutsuzluk, değersizlik duygularını hissettiklerini belirtmektedirler. Az sayıda araştırma
olmasına karşın artan bir şekilde diğer kültürlerde de benzer sonuçlar alınmaktadır. Bunun
nedeni karmaşıktır ancak bu, sosyal ve ekonomik desteğin yokluğu ve izolasyon kadar ev içi
işe verilen düşük statüyü içermektedir (Adak, 2002). Kadının evdeki çalışma ortamı ve
koşullarının düzeltilerek, sonuçta sağlığının korunması, ayrıca iş verimliliğinin artmasıyla da
düzenli bir aile hayatının devam etmesi sağlanmış olur (İkbal, 1988). Ayrıca faaliyetlerde iş
kolaylaştırıcı yöntemlerin kullanılması; işin yapılmasında kullanılan insan gücü, zaman ve
araç gereçlerden yararlanmayı artırmanın yanı sıra, aile yaşantısının düzenli olarak devamını
sağlayacağından gerek aile bireylerinin gerekse kadının fiziksel ve zihinsel sağlığına katkıda
bulunacaktır (Şafak ve Terzioğlu, 1987).
Araştırma Ankara Eryaman 2 nolu Sağlık Ocağına bağlı yerleşim alanlarında oturan
kadınların evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken karşılaştıkları sağlık sorunlarını
belirlemek amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür.
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu çalışmaya 2005 yılında Ankara Eryaman 2 nolu sağlık Ocağına bağlı yerleşim
alanlarında oturan kadınlar arasından evreni temsil edebilecek örneklem sayısı istatistiksel
olarak belirlenerek toplam 600 kadın alınmıştır. Araştırma kapsamına alınacak kadınlar
3
Eryaman 2 nolu sağlık ocağında bulunan ev tespit fişlerinden (n=4865) yararlanılarak
“Sistematik Örnekleme Yöntemi” ile seçilmiştir. Araştırma tanımlayıcı tipte bir çalışmadır.
Araştırmanın verileri hazırlanan anket formuna bağlı kalınarak ailelerde kadınlarla yüz yüze
yapılan görüşmeler sonucu 13 Haziran-12 Temmuz 2005 tarihlerinde toplanmıştır. Veriler
toplanırken bu bölgede yaşayan kadınların evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken
karşılaştıkları sağlık sorunlarını ve aldıkları önlemleri belirlemek amacıyla çeşitli sorular
yöneltilmiş ve onlardan alınan cevaplar doğrultusunda uygun davranıp davranmadıkları
kanısına varılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler SPSS Paket Yazılım programı
ile değerlendirilmiş, elde edilen verilerin istatistiksel kontrolleri Khi Kare analizi ile
yapılmıştır.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Kadınlar Hakkında Genel Bilgiler
Araştırmaya alınan kadınların % 32.0 sinin lise, % 32.5’inin “40-49” yaş grubunda
olduğu, %67.3’ünün “çalışmadığı”, %18.7’sinin “ev dışında gelir getiren bir işte çalıştığı,”
%14.0’ünün “emekli” olduğu, %35.2’sinin “21 ve daha fazla” yıllık evli olduğu, %34.8’inin 2
çocuğa sahip olduğu, %33.7’sinin 4 kişilik aileden oluştuğu saptanmıştır.
Kadınların Evle İlgili Faaliyetleri Yürütürken Karşılaştıkları Sağlık Sorunları
Yapılan araştırma sonucunda kadınların %37.8’inin son bir yıl içinde ev içi faaliyetleri
yürütürken sağlık problemleri ile karşılaştığı saptanmıştır. Öğrenim düzeyi arttıkça sağlık
problemiyle karşılaştığını belirtenlerin oranı azalmaktadır
(İlk %49.7, orta %40.2, Lise
%37.0, yükseköğrenim %25.6). Bu sonuç, eğitimin önemini ortaya koymaktadır. 60 ve üzeri
yaş grubunda ise bir miktar azalma olmakla birlikte yaş arttıkça sağlık problemiyle
karşılaşanların oranı da artmaktadır (20-29 %29.5, 30-39 %29.9, 40-49 %39.0, 50-59 %49.2,
60+ %46.7) (P<0.01). Bu durum yaşın ilerlemesine bağlı olarak ortaya çıkan görme, işitme
duyuları, hareket yeteneğinin, algılamanın azalması, unutkanlık gibi fizyolojik ve psikolojik
faktörlerin etkisinden kaynaklanabilir.
Dikkat edilmeden, uygunsuz pozisyonlarda yapılan ev işleri sırt ve bel ağrılarından kol
ve bacak ağrılarına kadar pek çok rahatsızlığa neden olmaktadır (Adak, 2002). Nitekim bu
araştırmada da sağlık problemleri ile karşılaşan kadınların %81.9’unun bel, %44.4’ünün sırt,
%28.7’sinin boyun ağrısı ile, %26.4’ünün de ellerde alerji ile karşılaştıkları belirlenmiştir.
Amerika da yapılan bir çalışmada (Messias et all. 1997), ağır eşya kaldırma sonucu meydana
gelen sırt ve ayak ağrıları, dermatolojik rahatsızlıklar, temizlik maddeleri ile bağlantılı olarak
zehirlenmeler ve bitkinlik, halsizlik gibi yaygın sağlık problemleri ile özel ev işlerinde çalışan
4
işçiler arasında sürekli bir ilişki kurulmuştur. Walters ve arkadaşlarının (1998), yaptığı
araştırmada da hemşirelerin sağlık problemleri ile ev işleri ve çocuk bakımı arasında doğru
orantılı ilişki bulunmuştur. Daha çok ev işi ve çocuk bakımıyla ilgilenen hemşirelerin daha
fazla yorgunluk, başağrısı, uyuşukluk, uykusuzluk, bel ağrısı ve depresyon gibi sağlık
problemleri ile karşılaştığı belirlenmiştir. Artazcoz ve arkadaşları (2004) yaptıkları
araştırmada, eğitim düzeyi düşük kadınların sağlıklarını daha fazla olumsuz algıladıklarını
belirtmiştir. Ross ve arkadaşlarının (1983) yaptığı araştırmada da ev işlerinin kadınların
depresyon düzeylerini artırdığı belirlenirken, Ross ve Bird (1994) tarafindan yapılan
araştırmada ise ev işlerinin kadınların sağlıkları üzerinde negatif etkisinin olmadığı
saptanmıştır. Tüm öğrenim düzeylerinde (İlk %86.3, Orta %94.2, Lise %71.8,
Yükseköğrenim %80.4) ve yaş gruplarında (20-29 %78.2, 30-39 %68.0, 40-49 %82.9, 50-59
%90.6, 60+ %92.8) bel ağrısını belirtenler önde gelmektedir. Orta yaş (30-39) grubunda bir
miktar azalma olmakla beraber yaş arttıkça bel ağrısını belirtenlerin oranı da artmaktadır. Bel
ağrısı ve kol ağrısını belirtenler ile öğrenim düzeyleri arasındaki fark, bel ağrısı, sırt ağrısı ve
kol ağrısını belirtenler ile yaş grupları arasındaki fark istatistiksel açıdan da önemli
bulunmuştur (P<0.01) (Çizelge1, 2). Belin hareketli bir bölge olması, günlük yaşantı
süresince devamlı olarak dinamik ve statik zorlanmalara açık bulunması, bel sağlığının
korunma ve devam ettirilmesi ihtiyacını ortaya koymaktadır (Yertutan, 1994). Yertutan’ın
(1994) Ankara da yaptığı çalışmada kişilerin evde yürüttükleri fiziksel faaliyetlere bağlı
olarak bel ve sırtlarında ağrı hissettikleri (% 76.4), yaşın ilerlemesine ve eğitim durumunun
azalmasına bağlı olarak da ağrının arttığı belirtilmiştir.
5
Çizelge 1.Öğrenim Düzeyine Göre Kadınların Karşılaştıkları Sağlık Sorunlarına
Öğrenim Düzeyi
Sağlık Sorunları
İlkokul ve daha
az
n=80
Sayı
Bel Ağrısı
Boyun Ağrısı
Sırt Ağrısı
Kol Ağrısı
Ellerde Alerji
Solunum Yolu Hast.
Göz Hastalıkları
Kırık,Çıkık,Burkulma
Yanık
Zehirlenme
Elektrik Çarpması
Kesik
%
Ortaokul
N=35
Sayı
Lise
n=71
%
Sayı
Yüksekokul
n=41
%
Sayı
%
Toplam
n=227
Sayı
x2
%
69
86.3
33
94.2
51
71.8
33
80.4
186
81.9
20
25.0
11
31.4
23
32.3
11
26.8
65
28.7
35
43.8
16
45.7
31
43.7
19
46.3
101
44.9
21
26.3
4
11.4
10
14.0
4
9.8
39
17.1
20
25.0
6
17.1
19
26.7
15
36.5
60
26.5
3
3.8
-
-
1
14.0
-
-
4
1.8
1
1.3
-
-
1
14.0
-
-
2
0.9
5
6.3
3
8.6
3
4.2
2
4.9
13
5.7
9
11.3
5
14.2
19
26.7
7
17.1
40
17.6
2
2.5
-
-
1
14.0
1
2.4
4
1.8
-
-
1
2.9
1
14.0
-
-
2
0.9
15
18.8
11
31.4
16
22.5
9
21.9
51
22.5
x2 =22.355
sd=3 p<0.01
2
x =3.572 sd=3
p>0.05
2
x =5.793 sd=3
p>0.05
2
x =16.600
sd=3 p<0.01
x2 =2.052 sd=3
p>0.05
2
x =1.455 sd=3
p>0.05
2
x =1.431 sd=3
p>0.05
2
x =2.309 sd=3
p>0.05
2
x =4.986 sd=3
p>0.05
x2 =1.455 sd=3
p>0.05
x2 =3.021 sd=3
p>0.05
x2 =3.766 sd=3
p>0.05
6
Çizelge 2. Yaş Gruplarına Göre Kadınların Karşılaştıkları Sağlık Sorunlarına
Yaş Grupları
20-29
n=23
Sağlık Sorunları
Bel Ağrısı
Boyun Ağrısı
Sırt Ağrısı
Kol Ağrısı
Ellerde Alerji
Solunum Yolu Hast.
Göz Hastalıkları
Kırık,Çıkık,Burkulma
Yanık
Zehirlenme
Elektrik Çarpması
Kesik
30-39
n=50
40-49
n=76
50-59
n=64
60+
n=14
Toplam
n=227
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
18
78.2
34
68.0
63
82.9
58
90.6
13
92.8
186
81.9
4
17.4
13
26.0
23
30.2
19
29.7
6
42.8
65
28.6
6
26.0
19
38.0
37
48.7
33
51.5
6
42.8
101
44.4
2
8.7
9
18.0
7
9.2
19
29.7
2
14,3
39
17.2
5
21.7
18
36.0
20
26.3
13
20.3
4
28.6
60
26.4
1
4.3
-
-
-
-
2
3.1
1
7.1
4
1.8
1
4.3
-
-
1
1.3
-
-
-
-
2
0.9
1
4.3
1
2.0
4
5.2
6
9.4
1
7.1
13
5.7
3
13.0
12
24.0
16
21.0
9
14.0
-
-
40
17.6
-
-
2
4.0
1
1.3
1
1.5
-
-
4
1.8
-
-
-
-
1
1.3
1
1.5
-
-
2
0.9
5
21.7
11
22.0
21
27.6
13
20.3
1
7.1
51
22.5
x2
x2 =24.685 sd=4
p<0.001
x2 =8.957 sd=4
p>0.05
x2 =15.850 sd=4
p<0.01
x2 =19.314 sd=4
p<0.01
x2 =1.614 sd=4
p>0.05
x2 =7.589 sd=4
p>0.05
x2 =3.396 sd=4
p>0.05
x2 =6.107 sd=4
p>0.05
x2 =3.968 sd=4
p>0.05
x2 =1.526 sd=4
p>0.05
x2 =1.852 sd=4
p>0.05
x2 =3.921 sd=4
p>0.05
7
Kadınların evle ilgili yürüttükleri fiziksel faaliyetlerden günlük temizlikte sağlık sorunu ile
karşılaşanlar (% 81.1) önde gelmektedir. Sağlık problemlerinden bel ağrısıyla karşılaşanların
%84.4’ünün ve zehirlenenlerin tamamının günlük temizlik, sırt ağrısıyla karşılaşanların
%67.3ünün, solunum yolu hastalıklarıyla karşılaşanların tamamının, kırık, çıkık, burkulma ile
karşılaşanların %76.9’unun ara sıra yapılan temizlik, ellerinde alerji olduğunu belirtenlerin
%90.0’ının bulaşık yıkama, yanık (%52.5, ve kesik (%74.5) ile karşılaşanların yemek
hazırlama sırasında bu sağlık problemleriyle karşılaştığı belirlenmiştir (Şekil 1).
8
Kır. Çık.
Sırt Ağ.
Yanık
Kol Ağ.
Zeh.
ı
Ba
kı
m
m
ı
H
as
ta
Ba
kı
Ç
oc
uk
O
na
rım
Ba
kı
m
İş
le
ri
ı
Ba
da
na
Ba
kı
m
Bo
ya
Ev
ci
lH
ay
va
n
Ba
kı
m
ı
a
Yı
k
Ç
am
aş
ır
Boyun Ağ.
Ba
hç
e
Ya
pm
am
Ü
tü
a/
Ye
r
Yı
le
şt
irm
ka
m
e
a
a
H
az
ırl
am
a
H
So
fra
ek
Bel Ağ.
Göz has.
Bu
la
şı
k
To
pl
am
a
az
ırl
am
m
Ye
m
Sı
ra
Ar
a
Ev
in
G
ün
lü
k
Ya
pı
la
n
Te
Te
m
iz
liğ
iz
lik
i
120
100
80
60
40
20
0
El. Alerji
Ele. Çarp.
Sol. Yol. Has.
Kesik
Şekil-1-Kadınların Evle İlgili Yürüttükleri Fiziksel Faaliyetlere ve Yürüttükleri Fiziksel Faaliyetlere Bağlı Olarak
Sorunlarına Göre Dağılımı
Karşılaştıkları Sağlık
9
Evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken bel ağrısıyla karşılaştığını belirten
kadınların %86.0’sı iş yaparken vücudunu doğru kullanmadığı, kırık, çıkık ve burkulma
ile karşılaşanların % 76.9’u
tehlikeli
hareketlerde
bulunduğu,
ellerde
alerji
ile
karşılaşanların % 68.3’ü, göz hastalıklarıyla karşılaşanların ve zehirlenenlerin tamamı
temizlik maddelerini uygun kullanmadığı, kesik ile karşılaştığını bildirenlerin % 76.4’ü
kesici
araçları uygun kullanmadığı için bu sağlık problemleriyle karşılaştıklarını
belirtmişlerdir (Şekil 2).
10
0
Yiyecek Pişirme
Araçları Uygun
Kullanmadığım İçin
Isıtma Araçları
Uygun
Kullanmadığım İçin
Kesici Araçları
Uygun
Kullanmadığım İçin
Elektrikli Araçları
Uygun
Kullanmadığım İçin
Tehlikeli
Hareketlerde
Bulunduğum İçin
Oratlıkta Eşya
Bıraktığım İçin
Ortamı
Havalandırmadığım
İçin
Temizlik
Maddelerini Uygun
Kullanmadığım İçin
İş Planı
Yapmadığım İçin
İş Yaparken
Dinlenme Araları
Vermediğim İçin
İş Yaparken Eldiven
Kullanmadığım İçin
İş yaparken
Vücudumu Doğru
Kullanamadığım
İçin
120
100
80
60
40
20
Bel Ağ.
Boyun Ağ.
Sırt Ağ.
Kol Ağ.
El. Alerji
Sol. Yol. Has.
Göz has.
Kır. Çık.
Yanık
Zeh.
Ele. Çarp.
Kesik
Şekil-2 Kadınların Evle İlgili Fiziksel Faaliyetleri Yürütürken Karşılaştıkları Sağlık Sorunlarına ve Nedenlerine Göre Dağılımı
11
Evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken sağlık sorunu ile karşılaştığını belirten
kadınların % 36.6’sında tam iyileşme olurken, % 36.6’sında kalıcı rahatsızlık, % 26.8’inde
ise tedavinin devam etmekte olduğu saptanmıştır.
Kadınların %67.0’ının sağlık sorunuyla karşılaşmamak için önlem aldığı bulunmuştur.
Gerek tüm öğrenim düzeylerinde gerekse tüm yaş gruplarında sağlık sorunuyla
karşılaşmamak için önlem aldığını belirtenler yüksek orandadır. Lise düzeyinde bir miktar
azalma olmakla birlikte öğrenim düzeyi arttıkça önlem alanların oranı da artmaktadır. Bu
sonuç öğrenim düzeyinin ve yaşın yükselmesiyle kadınların bilinçli davrandıklarını
göstermektedir. Önlem alma durumu ile yaş grupları arasındaki fark istatistiksel açıdan
önemli bulunmuştur (P<0.05).
Sağlık sorunuyla karşılaşmamak için önlem aldığını belirten kadınların %76.3’ünün iş
yaparken vücudunu doğru kullanmaya, %69.1’inin iş yaparken dinlenme araları vermeye,
%56.4’ünün de iş planı yapmaya dikkat ettiği belirlenmiştir. Tüm öğrenim düzeylerinde (İlk
%70.5, Orta %81.0, Lise %74.0, Yükseköğrenim %82.1) ve yaş gruplarında (20-29 %66.7,
30-39 %81.5, 40-49 %76.0, 50-59 %73.2, 60+ %85.0) iş yaparken vücudu doğru kullanmaya
dikkat edenlerin ilk sırada yer aldığı bulunmuştur. İş yaparken eldiven kullanmaya, ortalıkta
eşya bırakmamaya, elektrikli, kesici ve yiyecek hazırlama-pişirme araçlarını kullanırken
dikkat edenler ile öğrenim düzeyleri arasındaki fark, iş yaparken vücudunu doğru kullanmaya
dikkat edenler ile yaş grupları arasındaki fark istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur
(P<0.05) (Çizelge 2.1-2.2 ).
12
Çizelge 2.1: Öğrenim Düzeylerine Göre Kadınların Sağlık Sorunuyla Karşılaşmamak İçin Aldıkları Önlemler
Öğrenim Düzeyi
Sağlık Sorunuyla Karşılaşmamak
İçin Alınan Önlemler
İş Yaparken Vücudumu Doğru
Kullanmaya Dikkat Ederim
İş Yaparken Eldiven Kullanırım
İş Yaparken Dinlenme Araları
Veririrm
İş Planı Yaparım.
Temizlik Maddelerini Kullanırken
Dikkat Ederim
Ortamı Havalandırırım Örn:
Temizlik sırasında
Ortalıkta Eşya Bırakmamaya
Dikkat Ederim
Tehlikeli Hareketlerden Kaçınırım
Elektrikli Araçları Kullanırken
Dikkat Ederim
Kesici Araç-Gereçleri Kullanırken
Dikkat Ederim
Isıtma Araçlarını Kullanırken
Dikkat Ederim
Yiyecek Hazırlama ve Pişirme
araçlarını kullanırken dikkat ederim
İlkokul ve daha
az
n=105
Ortaokul
N=58
Lise
n=127
Yüksekokul
N=112
Toplam
n=402
x2
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
Sayı
%
74
70.5
47
81.0
94
74.0
92
82.1
307
76.3
25
23.8
22
37.9
43
33.9
46
41.1
136
33.8
67
63.8
35
60.3
90
70.9
86
76.8
278
69.1
53
50.5
28
48.3
76
59.8
70
62.5
227
56.4
50
47.6
29
50.0
64
50.4
63
56.3
206
51.2
33
31.4
20
34.5
33
26.0
38
33.9
124
30.8
20
19.0
24
41.4
33
26.0
42
37.5
119
29.1
25
23.8
16
27.6
33
26.0
42
37.5
116
28.8
15
14.3
16
27.6
30
23.6
34
30.4
95
23.1
14
13.3
16
27.6
39
30.7
39
34.8
108
26.8
10
9.5
12
20.7
14
11.0
17
15.2
53
13.1
4
3.8
7
12.1
13
10.2
19
16.9
43
10.6
x2 =4.972 sd=3
p>0.05
x2 =8.408 sd=3
p<0.05
x2 = 6.307 sd=3
p>0.05
x2 =5.465 sd=3
p>0.05
x2 =2.695 sd=3
p>0.05
x2 =2.634 sd=3
p>0.05
x2 =13.839
sd=3 p<0.05
x2 =7.019 sd=3
p>0.05
x2 =9.086 sd=3
p<0.05
x2 =14.553
sd=3 p<0.05
x2 =5.237 sd=3
p>0.05
x2 =10.783
sd=3 p<0.05
13
Çizelge 2-2 : Yaş Gruplarına Göre Kadınların Sağlık Sorunuyla Karşılaşmamak İçin Aldıkları Önlemler
Yaş Grupları
Sağlık Sorunuyla
Karşılaşmamak İçin Alınan
Önlemler
İş Yaparken Vücudumu
Doğru Kullanmaya Dikkat
Ederim
İş Yaparken Eldiven
Kullanırım
İş Yaparken Dinlenme
Araları Veririm
İş Planı Yaparım
Temizlik Maddelerini
Kullanırken Dikkat Ederim
Ortamı Havalandırırım Örn:
Temizlik sırasında
Ortalıkta Eşya Bırakmamaya
Dikkat Ederim
Tehlikeli Hareketlerden
Kaçınırım
Elektrikli Araçları
Kullanırken Dikkat Ederim
Kesici Araç-Gereçleri
Kullanırken Dikkat Ederim
Isıtma Araçlarını Kullanırken
20-29
n=45
Sayı
%
30-39
N=119
Sayı
%
40-49
n=121
Sayı
50-59
n=97
%
Sayı
60+
n=20
%
Sayı
Toplam
n=402
%
Sayı
%
30
66.7
97
81.5
92
76.0
71
73.2
17
85.0
307
76.3
21
46.7
40
33.6
40
33.0
33
34.0
2
10.0
136
33.8
31
68.9
86
72.2
84
69.4
62
63.9
15
75.0
278
69.1
28
62.2
70
58.8
72
59.5
48
49.5
9
45.0
227
56.5
23
51.1
60
50.4
60
49.6
55
56.7
8
40.0
206
51.2
15
33.3
27
22.7
45
37.1
33
34.0
4
20.0
124
30.8
17
37.8
34
28.6
31
25.6
33
34.0
4
20.0
119
29.6
16
35.5
33
27.7
29
23.4
22
22.7
6
30.0
116
28.8
12
26.7
33
27.7
26
21.5
23
23.7
1
5.0
95
23.6
18
40.0
36
30.2
27
22.3
24
24.7
3
15.0
108
26.8
6
13.3
15
12.6
15
12.4
15
15.4
2
10.0
53
13.2
x2
x2 =10.460 sd=4
p<0.05
x2 =6.409 sd=4
p>0.05
x2=4.243sd=4
p>0.05
x2 =2.205 sd=4
p>0.05
x2 =6.548 sd=4
p>0.05
x2 =5.600 sd=4
p>0.05
x2 =5.435 sd=4
p>0.05
x2 =0.637 sd=4
p>0.05
x2 =6.714 sd=4
p>0.05
x2 =6.393 sd=4
p>0.05
x2 =1.802 sd=4
14
Dikkat Ederim
Yiyecek Hazırlama ve
Pişirme araçlarını
kullanırken dikkat ederim
8
17.8
15
12.6
10
8.2
8
8.2
2
10.0
43
10.7
p>0.05
x2 =3.376 sd=4
p>0.05
15
SONUÇ VE ÖNERİLER
Araştırma sonucunda kadınların %37.8’i son bir yıl içinde ev içi faaliyetleri
yürütürken sağlık sorunuyla karşılaşmıştır. Gerek bu çalışmada gerekse daha önce yurtiçi ve
yurt dışı çalışmalardan elde edilen bulgular, kadınların evle ilgili faaliyetleri yürütürken
öncelikle bel ağrısı problemiyle karşılaştıklarını göstermektedir. Kadınların yarıdan fazlasının
(%67.0) sağlık sorunuyla karşılaşmamak için önlem aldığını belirtmesine rağmen hala önemli
bir oranda sağlık problemleriyle karşılaşıldığı görülmektedir.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre;
Sağlık sorunu ile karşılaşan kadınların yaklaşık üçte birinde kalıcı rahatsızlık ve yine yaklaşık
üçte birinde de tedavinin devam etmekte olduğu göz önüne alınırsa, kadınların evle ilgili
faaliyetleri yürütürken, vücudun doğru kullanılmasının önemini kavratarak yanlış
davranışlardan kaçınmasını sağlamanın yanı sıra, temizlik maddelerinin uygun kullanımı,
kazalardan korunma, iş kolaylaştırıcı yöntemler vb. konularında bilinçlendirebilecek ve bu
konuda sağlıkla ilgili problemlerine çözüm getirebilecek bilgiler içeren eğitim programlarının
hazırlanması ve uygulanması
- Evle ilgili araç-gereç ve malzeme üretimini yapan firmaların ürünlere ilişkin
kullanım yönergelerinde, tüketiciler için daha detaylı, açık ve anlaşılır bilgiler vermeleri
önerilebilir.
16
KAYNAKLAR
Adak, N. (2002). Kadın ve Sağlık. Sağlık ve Toplum Dergisi, 12(3):15-21.
Anon (2005).Household Task Can Be Problematic For Female Cardiac Patients. Acute
Myocardial Infarction.
http://www.obgyn.net/newsheadlines/womens_health-Acute_Myocardial_Infarction-2.
Erişim Tarihi: 30.6.2005.
Artactoz, L., Borrell, C., Benach, J., Cortes, I., Rohlfs, I. (2004). Women, family
demands and health: The importance of employment status and socio-economic position.
Social Science&Medicine, 59, 263-274.
Erkan, N. (1988). Ergonomi. MPM Yayın No: 373, Yeniçağ Matbaası, Ankara.
Gönen, E. (1990). Evle İlgili İşlerde Yorgunluğun Önlenmesi. Anahtar 2(14):6.
Gönen, E., Bayraktar, M. (1996). Ev İdaresi II. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Yayınları 1053 Ankara.
İkbal, Ş. (1988). Ev Ergonomisi Açısından Mutfak Tasarımı. I. Ulusal Ergonomi
Kongresi. MPM Yayınları: 372, s. 371-389, Ankara.
Kalınkara, V., Salman, M. (1996). Evle İlgili İşlerde Çalışma Yöntemlerinin ve Ortam
Koşullarının İyileştirilmesi: İş Kolaylaştırma. Verimlilik Dergisi, 4:55-68.
Kettel, B. (1996). Women, Health and the Environment. Social Science and Medicine,
42(10):1367-1379.
Messias, D. K. H. Et all (1997). Defining and Redefining Work: Implications for
Women’s Health. Gender and Society, 11:296.
Ross, C. E., Mirowsky, J., Huber, J. (1983). Dividing work, sharing work, and
inbetween: Marriage patterns and depression. American Sociological Review, 48: 809-823.
Ross, C. E., Bird, C. E. (1994). Sex stratification and health lifestyle: Consequences
for men’s and women’s perceived health. Journal of Health and Social Behavior, 35 (2): 161178.
Smith, P.W., Mishra, G. D., Dobson, A. J. (2000). Marriage, Income and Women’s
Health. Family Futures: Issues in Research and Policy. 7th australian Institute of Family
Studies Conference, Sydney, 24-26 July.
Suls J et al (2003). Household Tasks Can Be Problematic For Female Cardiac.
http:/www. Uiowa.edu/ ˜ ournews2003/february/020303female-cardiac.html.
Şafak, Ş. Terzioğlu, G. (1987). Ailede Sorumluluk Dağılımı ve Bunu Etkileyen
Faktörler. Ev Ekonomisi Dergisi, 2-3: 8-15.
17
Şafak, Ş. Terzioğlu, G. (1987). Kadınların Ev İşlerini Yapmada İş Kolaylaştırıcı
Yöntemleri Kullanma Durumlarının İncelenmesi. Ev Ekonomisi Dergisi, 2-3: 16-20.
Thomas, C. (1995). Domestic Labour and Health: Bringing it all Back Home.
Sociology of Health&Illness, 17(3):328-352.
Walters, V., Eyles, J., Lenton, R., French, S., Beardwood, B. (1998). Work and
Health: A study of the occupational and domestic roles of women registered nurses and
registred practical nurses in Ontario, Canada. Gender, Work and Organization, 5(4): 230-244.
Yertutan, C. (1994). Kadınların Evde Çeşitli Fiziksel Faaliyetlere Bağlı Olarak Bel ve
Sırtlarında Ağrı Duyma Nedenlerinin Araştırılması. II. Verimlilik Kongresi. MPM Yayınları:
540. 19-21 Ekim Ankara.
Yertutan, C. (2000). İnsan Enerjisi ve Yorgunluk. Ev Ekonomisi Dergisi, 6 (7):71-74.
18