AVRUPA FUTBOL PAZARININ KISA BİR ANALİZİ

Tuğrul AKŞAR
AVRUPA FUTBOL PAZARININ KISA BİR ANALİZİ
Futbolun endüstriyel bir sektör haline geldiği günümüzde, yarattığı dışsal etki de göz önüne alındığında
ulaştığı parasal büyüklük on milyar dolarlara ulaşıyor. Bu anlamda futbolun karakteristik yapısı bugün bir
spor olmaktan öte, gösteri endüstrisine evrilmiş durumda...Bu bağlamda gösteri endüstrisinin desteğini de
arkasına alan futbola ilişkin bugün ciddi finansal analizler yapılıyor. Çok saygın ekonomi dergileri bile,
futboldaki gelişime kayıtsız kalamıyor. Endüstriyel bir sektör haline gelen futbolun, yıllık finansal
gelişimini her yıl Deloitte&Touche ciddi araştırmalar yaparak yayınlıyor.
Dünya futboluna sportif ve mali anlamda yön veren Avrupa futbolunun, yıllık finansal gelişimini irdeleyip,
analiz eden Deloitte&Touche’un, 2005 araştırma raporundaki çarpıcı gelişmeleri dikkate aldığımızda;
futbol pazarının ne denli büyük bir pastaya sahip olduğu görülecektir.
Yeni futbol ekonomisinin yükselen bir değeri olarak futbol, başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada
giderek yaygınlaşarak finansallaşıyor. Deloitte and Touche’un Avrupa futbolunun 2003-04 yıllarını baz
alarak yayınlamış olduğu 2005 tarihli raporunda, Avrupa’da futbol pazarının büyüklüğünün 11 milyar Euro
civarında olduğu görülüyor...
Öngörülen bu değerin futbol endüstrisi içinde yaratacağı katma değerin ise 100 milyar Euro’nun
üzerinde olması bekleniyor.
Avrupa Futbol Piyasasının Finansal Büyüklüğü
UEFA’ya bağlı 52 ülke federasyonunun ligleri de dahil olmak üzere, 2003/04 sezonu temelinde,
Avrupa’nın beş büyük ligi olan İngiltere, İspanya, İtalya, Almanya ve Fransa ligleri baz alınarak,
düzenlenen bu raporda yer alan bazı temel çarpıcı verilere bir göz atalım:
1. Avrupa futbolunun 2003/04 sezonunda piyasa büyüklüğü, 7.2 milyar Sterlin yani 10,5 milyar €
olarak gerçekleşti. Bu büyüklüğün oluşumunda yaratılan toplam gelirin %55’i, yani 5,8 milyar
Euro’luk pay ise beş büyük ligden geliyor. Bir önceki yıla göre beş büyük ligin gelirlerindeki
artış yüzdesi ise %2 dolayında...Bu artış yüzdesi analize baz alınan 1995/96 yılından bu yana
en
düşük
büyümeyi
gösteriyor.
2. Yaratılan 10,5 milyar Euro futbol pastasına en büyük katkıyı ise 2 milyar Euro civarındaki
gelirle İngiliz Premier Lig’i sağlamış…Bir önceki yıl Premier Lig’in yarattığı pastanın
büyüklüğü ise 1.8 milyar Euro’ydu. Avrupa futbol pazarına ikinci en büyük katkı ise 1,153
milyon Euro ile İtalyan Serie-A’dan gelirken, bu ligi 1,058 milyon euro ile Alman Bundesliga
izliyor. İspanyol LaLiga 953 milyon Euro’luk bir gelir yaratırken; Fransız Ligue 1 ise beş
büyük lig içinde 655 milyon Euro’luk geliriyle Avrupa futbol piyasasına en az katkıyı sağlayan
lig
olarak
karşımıza
çıkıyor.
Yukarıdaki tabloya baktığımızda; Beş Büyük Lig’in yarattığı toplam 5.8 milyar Euro futbol
katmadeğerin yüzde otuzbeşinin tek başına Premier Lig tarafından oluşturulduğu görülüyor.
10,5 milyar Euro büyüklüğündeki Avrupa futbol pazarını oluşturan gelirlerin bileşimi ise ayrıca
yine aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.
KIRMIZI= %55 beş Büyük SARI= %15 FIFA, UEFA YESIL= %30 Diğer 47 ülke
Yukarıdaki tabloyu incelediğimizde; toplam Avrupa futbol gelirlerinin yüzde ellibeşinin
(KIRMIZI) beş büyük lig tarafından yaratıldığı görülürken; diğer 47 ülkenin liglerinin, bu
pastaya katkısı yüzde otuzlar (YEŞİL) düzeyinde kalmaktadır.
Beş büyük ligin dışında yer alan daha küçük ülke liglerinin gelirlerinde de bir önceki yıla göre
önemli gelir artışlarının yaşandığı rapordan anlaşılmaktadır. Örneğin, Poretekiz, Hollanda,
Danimarka, ve isveç liglerinde bir önceki yıla toplam gelirlerdeki artış sırasıyla %5, %2, %15 ve
%7 olmuştur.
Beş büyük ligin dışında kalan daha küçük liglerin gelirlerinde karaktersitik olarak, farklılıklar
ortaya çıkmaktadır. Beş büyük ligde en önemli gelir kalemi medya ve yayın gelirleriyken; bu
liglerde maç hasılatları ve sponsorluk gelirleri daha önemli hale gelmektedir. Örneğin tv yayın
gelirlerinin, bu liglerde ortalama büyüklüğü % 15 civarındayken, maç hasılatları ve sponsorluk
gelirlerinin toplam gelire olan katkısı %40’lara yaklaşmaktadır.
3. 2002/03 sezonunda yayın gelirleri beş büyük ligde toplam 1,3 milyar sterline(yaklaşık 2 milyar
Euro) civarındayken, 2003/04 sezonunda bu tutar sezon yüzde elli daha artarak, sezon
başına 3 milyar Euro’ya ulaşmıştır. Özellikle İngiltere’de ITV’ ile 1.2 milyar Sterlin’e ve
Fransa’da da 2005/06 sezonunda Canal Plus ile 600 milyon Euro’ya ulaşan yeni yayın
anlaşmalarının yapılması Avrupa futbol pastasının büyümesine ciddi katkı sağlamıştır.
2004-05 sezonunda yapılan yeni anlaşmaları dikkate aldığımızda; bir önceki sezon %55’lik pay
ve 823 milyon Euro ile ile en değerli lig olan İtalyan Serie-A, Fransız League 1 ve Premier
Lig’den sonra ancak üçüncü sıraya yerleşmiştir. Naklen yayın gelirleri toplamı gözönüne
alındığında Premier Lig yayın gelirleri toplamı 2 milyar Euro’ya ulaşırken; Fransız League 1’in
gelirleri 1.6 milyar Euro’ya yükselmiştir. Premier Lig yayın gelirlerinin, Avrupa Futbolu yayın
gelirleri
içindeki
payı
yeni
anlaşmayla
%57’e
kadar
yükselmiştir.
Alman Bundesliga’sı ise, bir önceki yıla göre yayın gelirlerinin %40 azalması nedeniyle, beş
büyük lig içinde elde ettiği yayın gelirleri bakımından toplam pastaya %33 ile en az katkı
sağlayan liglerden. Alman Bundesliga’ının naklen yayın gelirlerinin gelişimi aşağıdaki tablo ile
okuyucunun dikkatine sunulmaktadır.
Alman Bundesliga TV Yayın Gelirleri - 1990-2004
Almanya’daki havuz sisteminde maçları medya devi (aynı zamanda 2002 Dünya Kupasının da yayın
hakkını satın alan) Kirch grubuna bağlı Premiere kanalı yayınlıyordu. Alman Futbol Federasyonu
ile grubun 2000 yılında yaptığı dört yıllık bir anlaşmaya göre Kirch grubu 4 yıllık süre için
Bundesliga kulüplerine yıllık 400 Milyon Euro ödeyecekti. Ancak Kirch’in iflas etmesi nedeniyle bu
rakamın sadece 271.5 Milyon Euro’luk kısmı kulüplere ödenebildi. Bu anlaşma daha sonra 2006’ya
kadar uzatıldı. (Tablodaki rakamlar mark olarak verilmiştir)
Sezon / Yıl
1990/91
1991/92
1992/97
1997/2000
2000/2004
Yayıncı Kuruluşlar
UFA / RTL
UFA / RTL
ISPR / SAT1 / Premiere
ISPR / SAT1 / Premiere
Kirch Group
Sezon başına DM (millions)
50.0
55.0
145.0
255.0
750.0
Fransız Ligue 1’de TV yayın Gelirleri - 2000-2007
Fransız liginde 2004 Yılına kadar maçların naklen yayın hakları, bugünkü gibi yine Canal Plus
ve TPS şirketlerindeydi. Bu iki yayıncı kuruluş 2004 sezonuna kadar yıllık yaklaşık 405 milyon
dolar (320 Milyon Euro) civarında bir yayın bedeli ödeyerek maçları naklen yayınlıyorlardı.
Sezon / Yıl
1999/2000
2000/01
2001/04
2004/07
Yayıncı Kuruluş
Canal Plus / TPS
Canal Plus / TPS
Canal Plus / TPS
Canal Plus
Sezon Başına Gelir
FF1,030 million
FF1,090 million
Euro 125 million
Euro 600 million
2004 Yılında Fransa Futbol Ligi naklen yayın ihalesi rekor bedel ile sonuçlandı. Vivendi
Universal'in şifreli kanalı Canal Plus, 3 yıllık yayın hakkı için 1.8 milyar Euro ödemeyi kabul
etti. Financial Times Gazetesi'nin haberine göre Fransa Futbol Ligi dünyanın en pahalı ligi
haline geldi. Fransız şifreli kanalları arasında yaşanan kıyasıya rekabetin bu rekor naklen
yayın bedeline yol açtığı belirtiliyor. Canal Plus ve TPS şirketleri, ihaleyi kazanmak için
mücadele ediyordu. Yıllık 500 milyon Euro gibi bir bedel beklenirken; Canal Plus yüz milyon
Euro daha fazla bir tutarı ödemeyi taahhüt ederek, Fransız League 1’in yayın hakkını üç
yıllığına toplam 1.8 milyar Euro’ya satın almış oldu.
4. Maç günü gelirlerine baktığımızda, İspanyol Primera ve Fransız League 1’in, sırasıyla %14 ve
%13’lük büyümeyle öne çıktıkları görülüyor. Bununla beraber İngiliz Premier Lig sezon başına
588
milyon
Euro
maç
günü
geliriyle
ilk
sırada
yer
alıyor.
5. Beş büyük ligde toplam ücret ve transfer maliyetlerinde ise bir önceki yıla göre azalışlar
olmuştur. Ücret maliyetlerinde Fransız ve İtalyan liglerinde %4’e yaklaşan bir düşüş
gözlemlenmiştir. Futbolun içinde bulunduğu krizin de etkisiyle kulüpler öncelikle ücret
maliyetlerinde indirime gitmişlerdir. Bundesliga’da da yine futbolcu ücret ve maaşlarında
yüzde ikiye varan kesintiler yapılmıştır. Tüm bu daralmalara karşın İngiliz ligleri kümülede
1.2 milyar Euro ücret ve maaş toplamı ile ilk sırada yer alıyor. İngiliz liglerinde , özellikle
Premiership’te oynayan oyuncuların haftalık ücretlerini gösteren tablo aşağıda okurun
dikkatlerine sunulmaktadır.
Ağustos 2004 itibariyle Premier Lig’de En Fazla Kazanan Oyuncular
Oyuncu
Roy Keane
Steven Gerrard
Michael Owen
Ruud Van
Nistelroy
Frank Lampard
Ryan Giggs
Paul Scholes
Patrick Vieira
Thierry Henry
Damien Duff
Mark Viduka
Robert Pires
Patrick Kluivert
Didier Drogba
Alan Smith
Louis Saha
Harry Kewell
Robbie Fowler
Kevin Campbell
Nicolas Anelka
Robbie Keane
Duncan
Ferguson
Kulüp
Man U
Liverpool
Liverpool
Man U
Haftalık Ücret(Sterlin)
100,000
90,000
80,000
80,000
Chelsea
Man U
Man U
Arsenal
Arsenal
Chelsea
Middlesbro'
Arsenal
Newcastle
Chelsea
Man U
Man U
Liverpool
Man City
Everton
Man City
Tottenham
Everton
80,000
75,000
75,000
72,000
72,000
70,000
68,000
67,000
67,000
65,000
65,000
65,000
62,000
62,000
62,000
60,000
60,000
60,000
Yukarıdaki tablodan da görülebileceği üzere Premiership faaliyet gideri bakımından en fazla
gideri yapan liglerin başında geliyor. Oyunculara ödenen haftalık ücret ve maaşların
ortalamasının yüksekliği Premiership’in operatif giderlerinin yükselmesine ve çoğu kulübün de
ciddi
sıkıntı
içine
girmesine
neden
olmaktadır.
Futbolun finansal krize girmesinde önemli bir rol oynayan oyuncu ücret ve maaşlarındaki
yükseklik, kulüplerin faaliyet karı oluşturmasının önündeki en büyük engel olarak
görülmektedir. Bu kapsamda Dünya futbolunda en fazla kazanan 20 oyuncuya da baktığımızda
yıllık 19.8 milyon sterlin, yani 30 milyon Euro’ya yaklaşan geliriyle David BECKHAM’ın ilk
sırayı aldığını görüyoruz. Top 20 içinde en düşük geliri elde eden futbolcu olarak ta karşımıza
4.4 milyon sterlin yani 6,6 milyon Euro ile İngiliz savunmacı Rio FERDINAND çıkıyor.
2004 Dünya Futbolunda En Yüksek Kazanç Sağlayan 20 Futbolcu
Oyuncu
David Beckham
Ronaldo
Zinedine Zidane
Christian Vieri
Alessandro del Piero
Frank Lampard
Raul
Thierry Henry
John Terry
Luis Figo
Ruud van Nistelrooy
Ronaldinho
Oliver Kahn
Roy Keane
Patrick Vieira
Michael Owen
Francesco Totti
Sol Campbell
Michael Ballack
Rio Ferdinand
Yıllık Kazanç (Milyon Sterlin)
Kulüp (2004)
19.8
Real Madrid
13.4
Real Madrid
8.9
Real Madrid
8.2
Internazionale
6.5
Juventus
6.4
Chelsea
6.3
Real Madrid
6.3
Arsenal
5.9
Chelsea
5.8
Real Madrid
5.8
Manchester United
5.6
Barcelona
5.5
Bayern Munich
5.4
Manchester United
5.3
Arsenal
5.1
Real Madrid
5.1
AS Roma
5.0
Arsenal
4.7
Bayern Munich
4.4
Manchester United
(Kaynak: www.footballeconomy.com )
6. 2003/04 sezonunda faaliyet karlılığı bakımından beş büyük lig içinde sadece Premier Lig ve
Bundesliga’nın operasyonel karlılığa ulaştığını görüyoruz. Bu sezonda Fransız League1 102
milyon Euro; İtalyan Serie-A 341 milyon Euro faaliyet zararı ile en çok kaybeden lig
konumundalar...İtalyan Serie-A bir önceki yıl da 1.2 milyar Euro zarar etmişti. İtalyan
liglerinin 1995/96 dan bu yana kümüle operasyonel zararı 1.5 milyon Euro’yu aşmış durumda.
Veri
olmadığı
için
İspanyol
Primera
için
bir
yorum
getiremiyoruz.
İngiliz liglerinde 2003/04 sezonunda 92 profesyonel kulübün yarattığı toplam faaliyet karının
bir önceki yıla göre yüzde yedilik bir artışla 2,7 milyar Euro’ya yükseldiğini görüyoruz. Kulüp
başına gerçekleşen ortalama operatif kar 29,3 milyon Euro civarındadır. Bu dönemde
Premiership kulüpleri bir önceki sezona göre yüzde 6’lık bir artışla, faaliyet karlarını 2 Milyar
Euro’ya yükseltebilmişlerdir. Bu durum bize İngiliz liglerinde oluşturulan operatif karın yüzde
yetmişbeşinin Premiership kulüplerinden geldiğini göstermektedir. en çok operasyonel karı,
yıllık 600 milyon Sterlin (yaklaşık 920 milyon Euro)ile İngiliz Premier Lig kulüplerinin
yarattığını görmekteyiz. İtalyan Serie-A takımları ise aynı dönemde yaklaşık 1,2 milyar Euro
kaybettiler. Fransız 1.Lig takımlarının da faaliyet karı elde edemedikleri görülüyor.
Her ne kadar İngiliz ligleri operatif anlamda karlı görünüyorlarsa da, bu karın nereden geldiğine
baktığımızda karşımıza büyük oranda naklen yayın gelirlerinden elde olunan gelirlerin çıktığını
görüyoruz. Naklen yayın gelirlerinin Premiership’te de hala en önemli gelir kalemi olması,
ortalama operatif karlılığa ulaşmada en önemli etken... Yukarıdaki açıklamalarımızda da
değindiğimiz üzere, bu karın dörtte üçü zaten Premier lig’den gelmekte...Aslında futbolun genel
hastalığı, İngiliz futboluna da metastas yapmış durumda. Ancak futbolcu satışından, sponsorluk
gelirlerinden ve naklen yayın gelirlerinden elde olunan gelirler, İngiliz futbolunun derin bir krize
girmesini önleyici rol oynuyor. İngiliz futbolunun da ciddi finansal sıkıntılarla boğuştuğunu görmek
bakımından Babatunde Buraimo (University of Central Lancashire), Rob Simmons (Lancaster
University) ve Stefan Szymanski (Imperial College, London)’in kaleme aldığı ‘’THE FINANCIAL
CRISIS IN ENGLISH FOOTBALL’’ makalesi dikkatlice okunabilir. Bunun yanısıra Abramovich’in
İngiliz futboluna nasıl hayat verdiğini görmek bakımından da Ashling O’CONNOR’ın kaleme
aldığı, ‘’Rich get richer thanks to Abramovich effect’’ başlıklı yazısı da çok önemlidir. (
http://business.timesonline.co.uk/article/0,,11472-1645196,00.html )
Beş büyük ligde gelirlerin bileşimine bakıldığında; en önemli gelir kaleminin yayın gelirleri
olduğu ortaya çıkmaktadır. Yayın gelirlerinin, toplam gelirler içinde en yüksek paya sahip
olduğu Lig ise, %55 ile İngiliz Ligleridir. Toplam gelirlerin ortalamasına bakıldığında; beş
büyük ligde maç günü gelirlerinin toplam gelirler içindeki payının %29; yayın gelirlerinin %44;
sponsorluk gelirlerinin %21.6 ve diğerin payının da %5.4 olduğu görülmektedir.
Gerçekten de 2003/04 ve diğer sezonlarda elde olunan gelire ve gelirdeki büyüme hızlarına
baktığımızda, bu beş ligin, diğer Avrupa liglerinden uzak ara önde olduğu görülüyor.
İngiltere’nin sadece maç günü geliri (bilet satışı, satılan logolu ürünler, ve maç günü diğer
satış gelirleri) bile Alman, Fransız, İtalyan ve İspanyol Lig’lerinden 3 kat daha fazla bir
büyüklüğe sahiptir.
7. Maçlara giden ortalama seyirci sayısı bakımından Alman Bundesliga, 2003/04 sezonunda
yakaladığı 35,048 ortalama seyirci sayısı ile, beş büyük lig içinde en yüksek ortalamayı
gerçekleştiren lig olmuştur. Bu konuda 1998-99 yılından beri, hep ilk sırada görmeye
alıştığımız Premier Lig ise; ortalama %95 gibi yüksek bir doluluk oranı tutturmasına karşın,
%78 doluluk oranı olan Alman Bundesliga’ya koltuğu devretmek durumunda kalmıştır. . Serie
A’da ortalama seyirci sayısında %10’a yakın bir düşüş gözlemlenirken; İspanya Ligi’nde
düzenli olmayan, yıldan yıla çok dalgalanan bir seyirci ortalamasıyla Lig maçları
oynanmaktadır. Fransız 1.Ligi’nde ise son Dünya Kupası fiyaskosundan sonra ortalama seyirci
sayısında önemli bir düşüş kaydedilmiştir. Fransız ligi ortalama seyirci sayısı bakımından, bu
beş
büyük
lig
arasında
sonuncu
sırada
yer
almaktadır.
Avrupa’nın top 30 kulübünün 2004/05 sezonu itibariyle seyirci sayısına da bir bakmakta yarar
var.
Sıra
Kulüp
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Borussia Dortmund
Barcelona
Real Madrid
Manchester United
AC Milan
Schalke 04
Celtic
Internazionale
Bayern Munich
Olympique Marseille
Newcastle United
AS Roma
Borussia
Munchengladbach
Hamburg SV
Rangers
Ajax
Hertha Berlin
Manchester City
Liverpool
Atletico de Madrid
Valencia
Chelsea
VfB Stuttgart
Werder Bremen
Sevilla
Feyenoord
FC Koln
Arsenal
SS Lazio
Olympique Lyonnais
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
2004/05
Ortalama
77,295
73,355
71,935
67,750
63,595
61,340
57,945
57,295
53,295
52,995
51,845
49,630
49,185
Germany
Spain
Spain
England
Italy
Germany
Scotland
Italy
Germany
France
England
Italy
Germany
2003/04
Sıra
1
4
2
3
5
6
8
7
9
11
10
17
not in top 30
48,825
48,675
48,570
48,485
45,190
42,585
42,580
42,440
41,870
41,365
39,855
39,525
38,280
38,190
37,980
37,515
37,510
Germany
Scotland
Netherlands
Germany
England
England
Spain
Spain
England
Germany
Germany
Spain
Netherlands
Germany
England
Italy
France
15
14
13
24
16
21
19
18
23
20
30
not in top 30
22
25
29
12
not in top 30
Ülke
Yukarıdaki tabloda yer alan bazı kulüpler her ne kadar Avrupa’nın Top 30’u içinde yer almasa
da www.footballecononmy.com ’un kaynaklarından oluşturduğumuz bu tabloda ilk sırada
geçen yıl olduğu gibi yine Borussia Dortmund yer alıyor. Borussia Dortmund finansal kriz
içinde bulunmasına karşın Avrupa’da en yüksek seyirciye oynayan kulüp olarak karşımıza
çıkıyor. Borussia Dortmund yakaladığı 77.295 ortalama seyirci sayısını, Bundesliga’nın diğer
dört büyük lige karşı sağladığı seyirci sayısı üstünlüğünün de bir göstergesi olarak algılamak
gerekir.
Beş büyük lig içinde ortalama seyirci sayısı üstünlüğünü Bundesliga’ya kaptırmasına karşın, doluluk
oranı bakımından diğer liglere karşı bariz üstünlüğe sahip İngiliz liglerinde yıllar itibariyle
ortalama seyirci sayısı gelişimini incelediğimizde; 1994/95-2004/05 sezonları arasında
Premiership’te ortalama seyirci sayısının, 24.294’ten 33.890’a yükselmesiyle, bu dönemde
yaklaşık % 40 civarında bir artış kaydettiğini görüyoruz.
İngiliz Liglerinde 1994/95-2004/05 döneminde Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi
Season
2004/05
2003/04
2002/03
2001/02
2000/01
1999/00
1998/99
1997/98
1996/97
1995/96
1994/95
FA Premier
33,890
35,020
35,462
34,450
32,906
30,757
30,586
29,141
28,463
27,570
24,294
Div 1
17,410
15,894
15,436
15,250
14,335
14,155
13,665
14,133
12,514
11,855
10,882
Div 2
7,740
7,505
7,045
7,210
6,340
6,704
7,510
7,168
5,768
5,122
5,511
Div 3
4,500
5,390
4,459
4,380
3,915
3,916
3,813
3,447
3,350
3,557
3,384
Total
63,540
63,809
62,402
61,290
57,496
55,532
55,574
53,889
50,095
48,104
44,071
Diğer İngiliz liglerini de dikkate aldığımızda ortalama seyirci sayısındaki artış yüzdesi % 44’e
yükselmektedir.
İngiliz Liglerinde 1994/95-2004/05 döneminde Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi
İtalyan liglerinde AC Milan’ın dışında diğer büyük kulüplerin ortalama seyirci sayılarında
düşüşlerin olduğu gözlemlenmektedir. Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, Avrupa
Kupaları’nda başarılı olamayan İtalyan Kulüplerinin ortalama seyirci sayılarında gözle görülür
azalışların olması dikkat çekici bir nokta olarak karşımıza çıkıyor.
İtalyan Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi
Club
AC Milan
FC Internazionale
AS Roma
SS Lazio
SS Calcio Napoli
Fiorentina
US Palermo
FC Messina
Juventus
UC Sampdoria
Genoa C & FC 1893
Bologna FC 1909
Reggina Calcio
US Lecce
Udinese Calcio
LivornoAS
Atalanta Bergamasca
Calcio
AC Parma
Cagliari Calcio
AS Chievo Verona
Hellas Verona FC
Torino Calcio
Siena AC
Catania Calcio
Brescia Calcio
Salernitana Sport
AC Cesena
Modena FC
Avellino US
Vicenza Calcio
2004/05
63,595
57,295
49,630
37,515
37,080
34,200
33,230
29,735
26,430
23,670
20,125
19,005
16,260
16,115
15,810
15,335
14,690
2003/04
63,245
58,350
46,460
49,340
14,865
26,220
22,190
9,830
34,365
26,225
17,440
23,060
20,525
16,410
17,640
9,755
11,120
2002/03
61,534
61,945
57,160
44,130
28,600
24,535
16,282
7,055
39,770
21,800
12,370
24,490
24,100
11,055
16,860
10,865
15,485
14,045
13,580
12,105
11,545
10,095
9,460
9,140
7,750
7,585
7,585
7,335
7,180
7,040
15,905
10,725
14,870
10,090
11,625
11,142
11,000
13,805
11,330
6,390
15,480
8,620
7,375
16,305
7,355
16,900
11,163
14,870
6,300
11,850
15,740
8,500
4,500
14,290
8,435
6,400
Alman Bundesliga’sı ve diğer Liglerinde yer alan top 30 kulübün seyirci sayılarında 2002/032004/05 sezonlarına göre istikrarlı ve önemli artışların olduğunu görüyoruz. Ortalama seyirci
sayısı artışında en yüksek artışı kaydeden kulüp olarak karşımıza Borussia Munchengladbach
çıkmaktadır.
Alman Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi
Club
Borussia Dortmund
Schalke 04
Bayern Munich
Borussia
2004/05
77295
61340
53295
49185
2003/04
79600
61140
55470
32275
2002/03
67765
60600
51590
28680
Munchengladbach
Hamburg SV
Hertha BSC
VfB Stuttgart
Werder Bremen
FC Koln
Hannover 96
Kaiserslautern
FC Nurnberg
VfL Bochum
Wolfsburg
Eintracht Frankfurt
SC Freiburg
Bayer Leverkusen
Arminia Bielefeld
Mainz
Hansa Rostock
Munich 1860
Alemania Aachen
Duisberg
Dynamo Dresden
FC St. Pauli
Rot-Weiss Essen
Eintracht Braunschweig
Karlsruher
FC Erzgebirge Aue
Rot Weiss Erfurt
48825
48485
41365
39855
38190
35990
35705
30320
26495
24035
23760
22840
22470
22415
20160
19800
19590
19200
16775
16330
16145
14080
13615
13465
12725
11600
48275
40920
43270
37495
40035
23435
38620
16305
27190
23025
26360
24555
22500
13645
14810
22205
28200
13815
9277
7450
17460
9565
10800
12440
11145
3125
45285
41195
32275
32310
26340
36500
36170
28090
24170
19240
16300
21145
22500
23260
12890
19775
25725
11725
7820
6860
19015
9490
14595
11445
4940
3500
Fransız Liglerinde yer alan top 30 kulübün ortala seyircilerindeki gelişime baktığımızda,
ortalama seyirci sayısında bir istikrar olduğunu görüyoruz. En fazla ortalama seyirciye sahip
kulüp olarak karşımıza Olympique Marseille çıkarken; ortalama seyirci sayısını en yüksek
oranda arttıran kulüp olarak ta AS Saint-Etienne ve SM Caen kulüplerini görüyoruz. Ancak
tabloyu genel olarak incelediğimizde, Fransız liglerinin bu konuda diğer liglere göre düşük bir
performans sergilediğini görmekteyiz.
Fransız Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi
Club
Olympique Marseille
Olympique Lyonnais
Paris Saint Germain
RC Lens
FC Nantes Atlantiques
AS Saint-Etienne
Girondins de Bordeaux
Stade Rennais
Toulouse
SM Caen
FC Metz
RC Strasbourg
FC Sochaux
LOSC Lille
AS Nancy
2004/05
52995
37510
37170
34965
30740
29890
23475
23425
23340
19805
18205
17440
15690
13330
12080
2003/04
51650
36000
38810
34725
30775
22000
23485
17270
19935
12650
18050
16555
16505
15105
6365
2002/03
48275
36720
38480
37200
32420
14870
27130
18245
10300
9600
13100
14770
15255
15600
5595
AS Monaco
OGC Nice
AJ Auxerre
En Avant de Guingamp
Sedan
Troyes
FC Lorient 56
Le Mans
Stade Brestois
Amiens SC
FC Istres Villes
Chateauroux
Montpellier Herault SC
Valenciennes
Stade de Reims
11775
11520
11375
10570
9715
8765
8250
7490
7340
7125
6935
6655
6565
5805
5800
10395
11935
12905
14720
9825
6260
7950
12720
4795
7885
2100
6540
11975
3550
5030
8450
13500
10465
14565
15590
11260
7555
7400
2300
6915
1650
7215
12760
3330
5700
İngiliz Premiership ve Alman Bundesliga’dan sonra ortalama seyirci sayısı gelişimi bakımından
olumlu performans gösteren liglerden birisi de İspanyol Ligleridir. LaLiga’da en fazla seyirciye
oynayan kulüp olarak karşımıza 73.355 ortalama seyirci sayısıyla Barcelona çıkmaktadır.
Barcelona’yı ise hemen yakından takip eden Real Madrid’in ortalama seyirci sayısı ise
2004/05 sezonunda 71.935 olarak gerçekleşmiştir.
İspanyol Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi
Club
Barcelona
Real Madrid
Atletico de Madrid
Valencia
Sevilla
Real Betis
Athletic Bilbao
Real Zaragoza
RCD Espanol
CD Malaga
Deportivo La Coruna
Real Sociedad
Villarreal
Levante
Real Mallorca
Osasuna
Cadiz CF
Real RC de Santander
Albacete Balompie
Getafe
Real Sporting Gijon
Celta Vigo
Recreativo de Huelva
Deportivo Alaves
Xerex
Real Vallodolid
Elche CF
Cordoba
Tenerife
Numancia
2004/05
73355
71935
42580
42440
39525
33265
32425
30945
24065
22055
21685
21095
18210
16960
15400
14965
14335
13450
12905
12810
11675
11315
11255
10930
10845
9970
9550
9205
8675
7960
2003/04
67585
69200
44370
46265
35290
32715
32580
29630
23910
20675
26060
26190
15920
12305
16510
15260
14050
13540
15455
5940
14370
19210
12735
10815
6690
14710
8695
6930
10795
4530
2002/03
66000
68900
46200
45600
34755
35050
34100
22100
23500
18160
28000
27750
17160
9820
16920
15500
15830
8235
5325
11320
20275
17600
14510
6675
12800
7770
7010
11455
4380
Avrupa futboluna yön veren beş büyük ligin 1966/67 ile 2003/04 sezonları arasında Ortalama
seyirci gelişimine baktığımızda;
İtalyan Serie-A ve Fransız League1’de ortalama seyirci sayısı bakımından diğer liglerin aksine yönü
aşağıya bir trend görmekteyiz. İngiltere ve Almanya liglerinde ortalama seyirci sayısının 1990’nın
başından itibaren düzenli bir artış eğilimi içinde olduğu görülüyor. Özellikle 1982/1990 yılları
arasında İtalyan Liglerinde ortalama seyirci sayısı bakımından çok ciddi bir artışın kaydedildiği
aşağıdaki grafikten de açıkça görülüyor. Bu dönemde İtalyan Kulüplerinin Avrupa’da 8 kupa
kazandıklarını ve yine aynı dönemde 1 dünya kupasını da müzelerine götürdüklerini görüyoruz.
Yani bu dönemde seyirciyi türibüne çeken önemli başarılar olarak bunları görebiliriz. Ancak
1993/94’ten sonra ortalama seyirci sayısında iniş eğilimi içine giren İtalyan liglerinin aksine;
ortalama seyirci sayısı bakımından 1991/92 döneminden itibaren özellikle Alman ve İngiliz
Liglerinde ciddi bir artış görüyoruz. Bu artış eğiliminde; Alman Ligine Doğu Alman kulüplerinin de
1991/92 sezonunda eklenmesi, Bundesliga’da seyirci sayısının artmasına olumlu etki yaparken;
İngiliz Ligi’nin 1992 döneminde Premiership’e dönüşmesi ortalama seyirci sayısını arttıran en
önemli etken olmuştur.
8. Şampiyonlar Ligi Gelirleri bakımından kulüplere baktığımızda; 1992/93 sezonunda Şampiyon
Kulüpler Kupası’ndan, Şampiyonlar Ligi’ne dönüşen ve gelirleri hızla artan bu organizasyon
içinde yer alan kulüplerden en fazla kazanan 10 kulübün kazandığı gelirler milyon Sterlin
olarak aşağıda verilmektedir. Bayern Munich 116.4 milyon Sterli ile ilk sırada yer alırken;
O.Lyon’un 54.1 milyon Sterlin kazandığı görülmektedir.
1992/93- 2003/04 Döneminde En fazla Şampiyonlar Ligi Geliri Elde Eden Top 10 Kulüp
Club
Bayern Munich
Real Madrid
Manchester United
Juventus
AC Milan
Arsenal
Barcelona
Bayer Leverkusen
Borussia Dortmund
Lyon
£m
116.4
110.3
110.0
92.6
74.7
69.8
69.1
68.4
59.7
54.1
Yıllık 500 milyon Euro’ya yaklaşan bütçesiyle Dünya Futbolunun En büyük
organizasyonlarından birisi olan Şampiyonlar Ligi, kulüpler ve endüstriyel futbol için çekim
merkezi olmaya devam ediyor.
2004/05 Sezonunda Şampiyonlar Ligi’nde en fazla kazanan 10 kulüp ve bunların gelirleri
aşağıda gösterilmektedir.
Tablodan da görüleceği üzere Kupa’yı kazanan Liverpool 20,5 milyon Sterlin (31,1 Milyon
Euro) ile ilk sırada yer alırken; final oynayan Milan’ın 18.8 milyon Sterlin (28.5 milyon
Euro)kazandığını görüyoruz.
Son olarak söyleyeceğimiz şey ise, bize belki bazı mesajlar verecektir. 2002/03 sezonunda
İngiltere’de, Premiership ve diğer alt lig kulüpleri, devlete toplam 850 milyon dolar vergi
verirlerken, bu tutar 2003/04 sezonunda yüzde otuz artarak 1.098 Milyon Dolar’a yükselmiştir.
(yaklaşık 600 milyon Sterlin)
Devlete ödenen 1Milyar dolarlık vergi, endüstriyel futbol pastasının ulaştığı büyüklüğün gücünü de
göstermesi bakımından son derece önemlidir.
Futbol Ekonomisi Stratejik Araştırma Merkezi 2005