çocuklar için felsefe - International Conference on New Trends in

1312
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
ÇOCUKLAR İÇİN FELSEFE
Çağla Gür, Fatih Üniversitesi, Ankara, Türkiye, [email protected]
Özet
Çocuklar için Felsefe yaklaşımı; 1970’li yıllarda Matthews Lipman ve Ann Sharp
tarafından geliştirilerek bir program haline getirilmiş bir yaklaşımdır. Murris 1990’lı
yıllarda geliştirdiği eğitim materyalleri ve uygulamalarla programın küçük yaştaki
çocuklar için de uygulanabilir olmasına önemli katkılarda bulunmuştur. Çocuklar için
Felsefe yaklaşımı günümüzde çok sayıda ülkede uygulanmakta, eğitimsel açıdan güçlü
bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Çocuklar için Felsefe temelde çocuklara
düşünme eğitimi vermeye yönelik bir programdır. Programın temel amacı çocuklara
neyi düşünecekleri yerine nasıl düşüneceklerini öğreterek farklı bakış açıları
kazandırmaktır. Bu çalışma; Çocuklar için Felsefe yaklaşımını tanıtıcı nitelikte bir
çalışmadır. Çalışmada Çocuklar için Felsefe yaklaşımının tarihçesinden, programın
amacından bahsedilmekte, Çocuklar için Felsefe etkinliklerinin uygulanışı etkinlik
örnekleri verilerek anlatılmaktadır.
Anahtar kelimeler: Çocuklar için felsefe eğitimi
GİRİŞ
Matthews Lipman ve Ann Sharp; 1970’li yıllarda Çocuklar için Felsefe( Philosophy for children- P4C)
olarak adlandırdıkları, çocukları felsefe yapmaya yönlendirmeye yönelik bir program geliştirmişlerdir.
Bu programı geliştirirken sistematik sorgulama ve tartışmaya dayalı Sokrates Yöntemi’nden
etkilenmişlerdir(Marashi,2008). Sokrates Yöntemi’nde; başlangıçta kişinin konu ile ilgili hiçbir şey
bilmediği varsayımından yola çıkılmakta, belli bir konu ile ilgili bir tartışma başlatılarak adım adım
sebep-sonuç ilişkileri kurularak geliştirilmekte ve tartışmanın sonucunda bir yargıya
varılmaktadır(Stanley ve Bowkett,2004).
Lipman ve Sharp’ın geliştirmiş oldukları programda; çocuklar tartışma sırasında birbirlerini dinlemeye,
birbirlerine sorular sormaya ve sorulan sorular hakkında fikirlerini ifade etmeye yönlendirilmektedirler.
Programda sorgulama grubu (community of inquiry) adı verilen bu tartışma grubu; öğretmen
tarafından yönlendirici sorular sorularak desteklenmekte ancak tartışma tümüyle öğretmen tarafından
kontrol edilmemektedir (Vansieleghem,2005).
Program, 1990’lı yıllarda Alman bir felsefeci ve eğitimci olan Karin Murris’in ilgisini çekmiş ve Murris,
Lipman’la birlikte çalışmaya başlamıştır (Stanley ve Bowkett,2004). Murris küçük çocuklarla daha kolay
felsefe uygulamaları yapılmasını sağlayacak nitelikte hikaye kitapları geliştirmiş, küçük çocuklarla çeşitli
felsefe uygulamaları yapmış ve felsefenin okul öncesi dönem çocukları için uygulanabilir hale
gelmesine önemli katkılarda bulunmuştur (Stanley ve Bowkett,2004).
Çocuklar için Felsefe yaklaşımı günümüzde eğitimsel açıdan güçlü bir yaklaşım olarak kabul edilmekte
ve her geçen gün popülaritesi artmaktadır(Marashi,2008). Bugün Avusturalya, İran ve Çin’in de içinde
bulunduğu elliyi aşkın ülkede program uygulanmaktadır( Fang ve Yu,2005; Marashi,2008).
ÇOCUKLAR İÇİN FELSEFE PROGRAMININ AMACI
Programın amacı; çocukların sebep-sonuç kurma becerilerini geliştirmek ve kendileri için önemli olan
kavramlar hakkında düşünmelerini sağlayarak yargıda bulunma becerilerini desteklemektir
(Lipman,1981). Burada önemli olan karşılaşılan temel problemler üzerine sorular sormak ve bu sorular
doğrultusunda düşünmektir(Estarellas,2007). Lipman; çocukların doğasından gelen merak ve keşfetme
arzusunun felsefe ile harmanlandığında, çocukların gelecekte daha esnek ve etkin düşünebilen
yetişkinlere dönüşeceğine inanmaktadır(Lipman,1981). Ancak burada sözkonusu olan Plato, Aristototle
gibi felsefecilerin öğretilerinin sınıfta ders olarak işlenmesi değildir (Marashi,2008). Çocuklar için
Felsefe yaklaşımının temeli; çocukların hikayeler ve şiirler gibi kendileri için ilgi çekici, hayal gücüne
dayalı ve eğlenceli olan bir uyaran vasıtasıyla keşfetmeleri; geçmişleriyle, bugünleriyle ve gelecekleriyle
doğrudan bağlantılı olan konularla ilgili düşünmeleri için gerekli becerileri edinmeleridir (Stanley ve
Bowkett,2004).
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1313
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
Felsefe deneyimleri; çocukların doğruluk, güzellik, iyilik, adalet gibi kavramları keşfetmelerini
sağlamaktadır. Yeni düşüncelerin, fikirlerin ve problemlerin keşfedilmesi; çocukların yaşamlarında
önemli etkiler oluşturmaktadır(Stanley ve Bowkett, 2004).
Çocuklar için felsefe programının etkililiğine ilişkin yapılan araştırmalar (Lipman ve
Haas,1976; Education
Testing
Service,1978;
Sasseville,1994;
Dyfed,1994;
Imbrusciano,1997; Doherr,2000; Campbell,2000; Daniel,2000; IAPC,2002); çocuk
uygulanan Çocuklar için Felsefe Programı’nın çocukların yaratıcılık, sebep-sonuç
özgüven, dil, eleştirel düşünme becerileri ve matematik becerilerinin gelişimini
göstermektedir.
Bierman,1976;
Fields,1995;
ve ergenlere
ilişkisi kurma,
desteklediğini
Çocuklar için Felsefe Programı çocuklara (Gregory,2008:9):
-
Kendi sorularını sorma (problemi tanımlama)
-
Önemli kavramları keşfetme
-
Düşünme becerilerini geliştirme
-
Olaylara farklı bakış açılarından bakmayı öğrenme fırsatı sunmaktadır.
Çocukların felsefe etkinliklerine katılması; onlara farklı, yabancı konuların öğretilmesi anlamına
gelmemektedir. Burada önemli olan onların mevcut deneyimlerinden yola çıkarak olaylara farklı
açılardan bakabilmelerine ve yeni fikirler üretmelerine destek olabilmektir (Gregory,2008:55).
ÇOCUKLAR İÇİN FELSEFE ETKİNLİKLERİNİN UYGULANIŞI
Felsefi kavramların günlük yaşantımızda karşılaştığımız kavramlara göre daha genel, daha soyut ve
daha karmaşık olması, felsefi düşünceyi karmaşık bir düşünce biçimi haline getirmektedir
(Lipman,1991; Cam,1995). Örneğin, “Zamanımız bitti, artık oyuncaklarınızı toplayın” denildiği zaman,
çocukların söz konusu olan zamanın o etkinlik için ayrılmış olan süre olduğuna ilişkin bir fikirleri
olmaktadır. Oysa “Zaman nedir?” sorusunu yanıtlamak bundan daha karmaşık bir durumdur. Ancak
kavramların genel, soyut ve karmaşık olması, çocukların bunlarla ilgili sorulara yanıt veremeyeceği
anlamına gelmemektedir (Murris,2000). Çocuklarla birlikte yapılan felsefe etkinliklerinde, çocukların
felsefi tartışma becerilerinin yaşadıkları deneyimler arttıkça geliştiği gözlenmiştir (Murris,2000).
Çocuklar için felsefe programında etkinlikler beş basamakta uygulanmaktadır. Bu basamaklar; uyaranın
sunulması, önemli noktaların belirlenmesi, sorgulama grubu, değerlendirme ve pekiştirme çalışmaları
olarak ifade edilmektedir (Gregory, 2008:9).
Uyaranın Sunulması: Felsefe etkinliklerinde eğitimci ilk önce sınıfta bir uyaran sunmaktadır. Burada
amaç; bu uyaranla çocukların konuya dikkatini çekmektir. Bu uyaran; bir hikaye, bir anı, sınıfta
yaşanmış bir olay, bir resim veya bir fotoğraf olabilir. Ancak genellikle bir hikaye okunması tercih
edilmektedir. Eğer hikaye tercih edilmişse; okunacak hikaye kısa ve öz olmalıdır. Uzun hikayeler veya
anılar anlatıldığı zaman, çocukların iletilmek istenen mesaja odaklanması ve konuyu analiz edebilmesi
daha zor olmaktadır. Çocuklar için felsefe uzmanları çocukların dikkatlerinin resmin farklı yönlerine
kayabileceği ve konuya odaklanmayı zorlaştırabileceği düşüncesiyle resimli hikaye kitaplarını
kullanmamakta ve hikayeye eşlik eden resimler göstermemektedirler(Lipman, Sharp ve
Oscanyan,1980:17). Ancak resimli hikaye kitaplarını kullanan eğitimciler de mevcuttur (Stanley ve
Bowkett,2004:1). Etkinlik sırasında çocuklar, birbirlerinin yüzünü görerek daha iyi etkileşimde
bulunabilmek için halka şeklinde oturmaktadırlar(Vansieleghem,2005).
Önemli Noktaların Belirlenmesi: Hikaye çocuklara anlatıldıktan sonra, çocuklar hikayede
kendilerine ilginç gelen, önemli buldukları yönleri belirlemekte ve bunlarla ilgili sorular sormaktadırlar.
Hikayeye odaklı basit sorular yerine, konunun üzerinde odaklanarak genel çıkarımlarda bulunulması
önemlidir(Kennedy,1994). Çocuklar daha genel sorular sormaya teşvik edilmelidir(örn. Ahmet’in
arkadaşına yalan söylemesi sonucunda yaşananlar konulu bir hikayeden “insanlar neden yalan söyler?”
genellemesine ulaşılması). Burada öğretmen soruları kendisi sormak yerine, çocukları soru sormaya
teşvik etmelidir. Öğretmen; çocukların sorularını doğru-yanlış, oldu-olmadı, uygun-uygun değil gibi
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1314
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
etiketlenmelerle yargılayarak cesaretlerini kırmamalı, gerekli gördüğü zaman yönlendirici sorular
sorarak çocukları yönlendirmelidir. Öğretmen zaman zaman soracağı yönlendirici sorularla konunun
dağılmasını engelleyebilir, gerekirse konunun akışını değiştirebilmektedir (Gregory,2008:9).
Başlangıçta bu tür uygulamalarla karşılaşan çocukların soru sormakta zorlanması doğal bir sonuçtur.
Eğitimci sabırlı olmalı, ilk başlarda hikayeler okuyarak soru üretme egzersizleri yapmalıdır. Örneğin;
neden veya ne zaman kalıbı ile ilgili kendi örnek sorular sorduktan sonra, çocuklardan da bu kalıpla
soru üretmelerini isteyebilir. Çocukların birbirinin benzeri olan, konuya zenginlik katabilecek nitelikte
olmayan sorularla ilk etkinlikleri tamamlamaları normal kabul edilmelidir. Felsefe etkinlikleri
uygulandıkça, zaman içerisinde çocuklar kolayca daha çeşitli ve konu ile ilişkili, anlamlı sorular sormaya
başlayacaklardır.
Sorgulama Grubu: Çocuklar grup olarak soruları tartışırlar. Çocuklar için felsefe uygulamalarında
“sorgulama grubu” tabiri söz konusudur, bu tanım konunun derin bir şekilde incelenerek irdelendiğini
vurgulamaktadır. Çocuklar sorular üzerinde düşünür, birbirlerinin sorularına yanıtlar arar ve bu yanıtlar
üzerinde tartışırlar. Sorgulama grubunda çocuklar kendi hipotezlerini üretmekte (örn. Anneler her şeyi
doğru bilir, doğru yapar), anlattıklarına örnekler vererek açıklık getirmekte, sorulanlara mantıklı
açıklamalarda bulunarak cevap vermekte, anlattıklarına ilişkin sebepler göstermekte(örn.neden-nasıl),
arkadaşlarının fikirlerini sorgulamakta, sonuç çıkarmakta (örn. tartışmadan anneler bazen yanılabilir
sonucu çıkabilir) ve bu sorgulama sürecini sonuna kadar takip etmektedirler (Kennedy,1994).
Sorgulama grubu birtakım sosyal kazanımları da beraberinde getirmektedir. Çocuklar burada; kendi
görüşlerini paylaşmakta, arkadaşlarını sabırla dinlemekte, arkadaşlarının fikirlerine katkıda
bulunmakta(örn. Kendi deneyimlerinden örnek vererek fikri destekleme veya bu örnekler yoluyla
katılmadığı noktaları ifade etme) ve kendi fikirlerini oluşturmaktadırlar (Gregory,2008:10).
Değerlendirme: Felsefe etkinliklerinde amaç; sorulan sorulara kesin bir yanıt bulmak veya tüm
grubun hemfikir olması değildir. Burada amaç; çocukların felsefi sorular üretmede, bu soruları
yanıtlamada ilerlemesi(yeni hipotezler üretmesi, soruya açıklık getirmesi) ve hem bilişsel, hem de
sosyal yönden desteklenmesidir. Tartışmanın sonunda grubun üyeleri kendilerini aşağıdakine benzer
sorularla değerlendirmelidirler(Gregory,2008:70):
-
Bugün halka şeklinde oturduk mu?
-
Birbirimizi dinledik mi?
-
Hepimiz söz aldık mı yoksa sadece birkaç kişi mi konuştu?
-
Bugün düşündük mü?
-
Düşündüklerimiz ilgimizi çekti mi?
-
Bugün birbirimize nasıl davrandık?
-
Bugün soru sorduk mu?
-
Bugün yeni bir şeyler düşündük mü?
Pekiştirme Çalışmaları: Etkinliğin tamamlanmasından sonra; etkinliği destekleyici nitelikte resim
yapma, oyun, aile bireyleriyle konuyu tartışarak ertesi gün onların görüşlerini arkadaşlarıyla paylaşma
gibi destekleyici etkinliklerle pekiştirme çalışması yapılmaktadır.
ETKİLİK ÖRNEKLERİ
Çocuklar için Felsefe etkinlikleri geliştirerek çocuklara uygulamak isteyen eğitimci ve öğretmenlere
yardımcı olmak amacıyla aşağıda iki etkinlik örneği sunulmuştur.
Etkinlik 1: Canlı Olan ve Olmayan
Bu etkinlik başlangıç seviyesinde, okul öncesi dönemde uygulanabilecek nitelikte bir etkinliktir.
Hikaye
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1315
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
Ahmet ve Ali bahçede oynuyorlardı. Ali: “Gördün mü?” diye sordu. “Neyi?” dedi Ahmet. “Taş hareket
etti,” dedi Ali. “Komik olma,” diye yanıtladı Ahmet “Taşlar hareket edemez çünkü onlar canlı değil,”
dedi. Ali: “Eğer bir şey hareket ediyorsa o canlı mıdır?” diye sordu. “Evet,”dedi Ahmet. “Sen ve ben
canlıyız çünkü biz hareket edebiliyoruz. Hayvanlar canlıdır çünkü hareket edebiliyorlar.” “ Eğer hareket
eden şeyler canlıysa, o zaman, arabalar da mı canlı?” diye sordu Ali.
Uygulama
Öğretmen çocuklardan hikaye ile ilgili sorular sormalarını ve birbirlerinin sorularını yanıtlamalarını ister.
Çocuklar soru sormakta zorlanıyorsa, önce kendisi örnek sorular sorar. Eğer konuyu toparlamak veya
tartışmayı yönlendirmek gerekiyorsa veya çocukların konuyu daha iyi kavraması gerektiğini
düşünüyorsa yönlendirici sorular sorar.
Öğretmenin sorabileceği örnek sorular:
-Ağaçlar canlı mıdır? Neden?
-Kitaplardaki(hikayelerdeki) kahramanlar canlı mıdır? Neden?
-Eğer canlılar hareket ediyorsa, hareket eden her şey canlı mıdır? Neden böyle olduğunu
düşünüyorsunuz?
-Canlılar başka ne yapar?
-Ali’nin sorusu hakkında ne düşünüyorsunuz? Eğer hareket eden şeyler canlıysa,o zaman araba da mı
canlı?
Grup kendini değerlendirme çalışmasını tamamladıktan sonra, pekiştirme çalışması yapılır.
Pekiştirme çalışmasına örnek olabilecek alternatifler:
-Düşünen bir arabanın resmini çizelim. “Araba ne düşünüyor?” anlatalım.
-Yaşamasını ya da var olmasını istediğimiz bir şeyin resmini çizelim. Neyin resmini çizdiğimizi, bunun
nasıl yaşadığını veya nasıl meydana geldiğini (var olduğunu) anlatalım.
(Hardartottir,Heuy-Ing ve diğerleri, 2002:40-41)
Etkinlik 2: Kelime Nedir?
Kelimeler sıklıkla çocukların ilgisini çekmektedir. Farklı bir dilde konuşan birinin konuşmasını işitmek
onlara ilginç gelmektedir. Kelimelerin sesli bir şekilde ifade edilmesi gerekli değildir. Bazen sessizce
onları kendi kendimize söyleyerek düşünebiliriz. Onları düşünürken de kullanabiliriz.
Hikaye
Bu etkinlik için herhangi kısa bir hikayenin okunması yeterlidir. Hikayenin içeriği önemli değildir.
Uygulama
Öğretmen çocuklardan hikaye ile ilgili olarak birbirlerine sorular sormalarını ister. Birkaç sorudan sonra
kendisi en son soruyu soran çocuğun sorusunda hangi kelimeleri kullandığını sorarak kelimeler üzerine
dikkati çekip tartışmayı yönlendirir. Tartışma sırasında soracağı yönlendirici sorularla kelimenin ne
olduğu üzerinde çocukların tartışmalarını sağlar.
Öğretmenin sorabileceği örnek sorular:
-
Kelime nedir?
-
Kelimeler ne işe yarar?
-
Kelimeler olmasa ne olurdu?
-
Farklı dillerde konuşan insanlar neden farklı kelimeler kullanır?
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1316
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
Pekiştirme çalışmasına örnek olabilecek alternatifler:
-
Kelime Oyunu: Çocuklardan zürafa, ev, çocuk, ay ve babaanne kelimelerini kullanarak bir
hikaye oluşturmaları istenir. Her çocuk hikayeye bir cümle ekler ve hikaye tamamlanır.
Öğretmen hikayeyi kaydederek daha sonra çocuklara dinletebilir.
-
Kelime Çizme: Her çocuk en sevdiği kelimenin ne olduğunu düşünür. Daha sonra arkadaşlarına
söyler. Her çocuk en sevdiği kelimenin ne olduğunu söyledikten sonra, öğretmen çocuklardan
bu en sevdikleri kelimenin de içinde yer aldığı büyük bir resim çizmelerini ister. Resimler sınıfta
sergilenir.
-
Bir Dil Uyduralım: Çocuklar orada yaşayanların her gün yeni bir dil uydurduğu farklı bir
gezegene gittiklerini hayal ederler. Bunun nasıl bir şey olduğunu anlamak için önce en çok
kullandıkları kelimelerin neler olduğunu(örn. arkadaş, yemek, oynamak, uyumak, kardeş..)
düşünerek ifade ederler. Sonra kendileri yeni kelimeler uydurarak bunları cümle içinde
kullanırlar (örn. Benim bir globum var adı Ayşe).
(Sharp ve Splitter,2000:36-37)
Sonuç ve Öneriler
Çocuklar için Felsefe yaklaşımı; çocukların problemin ne olduğuna ve nasıl çözüleceğine yönelik
düşünmeye ilişkin bir yaklaşım geliştirmelerini, kendi doğrularını oluşturmalarını, başkalarının bakış
açılarına saygılı olmalarını ve neyi değil nasıl düşüneceklerini öğrenmelerini desteklemeyi hedefleyen
bir yaklaşımdır.
Ülkemizde bu yaklaşıma yönelik programlar geliştirilmesinin ve uygulanmasının çocuklarımızın yenilikçi,
çağdaş, problemlere farklı bakış açılarından yaklaşan çözüm odaklı bireyler olarak yetişmelerine
katkıda bulunacağı düşünülmektedir.
Bu doğrultuda; Çocuklar için Felsefe yaklaşımına yönelik etkinlikler hazırlanarak, okul öncesi ve
ilköğretim programlarına dahil edilebileceği gibi, Çocuklar için Felsefe programları hazırlanarak
çocukların yıl boyunca bu tür programlara katılması planlanabilir.
Felsefe etkinliklerinin programa gelişigüzel serpiştirilmiş, amaçsız etkinlikler olmasının bir anlamı
olmayacağı, belli bir plan ve program çerçevesinde geliştirilerek programa entegre edilmesinin daha
etkili olacağı düşünülmektedir.
Öğretmenlere bu konuda hizmet içi eğitimler verilmesi; onların konunun bilincine vararak, bu yaklaşımı
kendi programlarına entegre etmesini sağlayıcı bir unsur olabilir.
Öğretmenlerin Çocuklar için Felsefe yaklaşımının uygulanmasında fırsat eğitimini kullanması; günlük
hayattaki olayların felsefi tartışmalar boyutunda ele alınmasına zemin hazırlayacak, çocukların felsefi
düşüncelerinin gelişimini destekleyici nitelikte bir faktör olabilecektir.
Tüm bunların göz önünde bulundurularak uygulanması; Çocuklar için Felsefe yaklaşımını eğitim
müfredatımıza kolay uygulanabilir hale getirecek, çocuklarımızın bu yaklaşımın sunduğu kazanımları
elde etmelerine katkıda bulunacaktır.
KAYNAKÇA
Cam, P.(1995) Thinking Together: Philosophical Inquiry fort he Classroom. Australian English
Teaching Association and Hale and Iremonger, Sydney,Australia.
Campbell, J. (2002) An evaluation of a pilot intervention involving teaching philosophy to upper
primary school children in two primary schools, using the Philosophy for Children
methodology.Unpublished MSc Educational Psychology thesis, University of Dundee.
Daniel, M.F.(2000): Learning to think and to Speak: An Account of an Experiment Involving Children
Aged 3 to 5 in France and Quebec. Thinking,15(3),17-25.
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1317
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
Doherr, E. (2000) The demonstration of cognitive abilities central to cognitive behavioural therapy in
young people: Examining the influence of age and teaching method on degree of ability.
Unpublished clinical psychology doctoral dissertation, University of East Anglia.
Dyfed County Council (1994) Improving reading standards in primary schools Project (Wales, Dyfed
County Council).
Egan, K. (1988) Primary Understanding: Education in Early Childhood. Routledge, London, England
Educational Testing Service (1978) Experimental Research. Educational Testing Service Press,
Princeton, USA
Estarellas, P.C.(2007) Teaching Philosophy vs Teaching to Philosophise. Philosophy Now, 1(63):12-15
Fields, J. (1995) Empirical data research into the claims for using philosophy techniques with
young children,Early Child Development and Care,107, 115–128.
Gregory, M.(2008) Philosophy forv Children: Practitioner Handbook, IAPC Publication, Montclair,USA
Haas, H.J.(1976) Philosophical Thinking in the Elementry Schools: An Evaluation of the Education
Program Philosophy for Children. Institute for Cognitive Studies, Rutgers University, New
Jersey, USA
Hardartottir,G.A , Heuy-Ing,C., Jo,S.H., Koltko,N; Lipman,M., Ogden,C. ve Suklomlinsky,V.(2002)
Thinking Trees and Laughing Cats: A Thinking Curriculum for Preschool Education, IAPC
Publication, Montclair, USA
Imbrosciano,A.(1997) Philosophy and Student Academic Performance. Critical and Creative Thinking, 5
(1), 35-41.
Institute for the Advancement of Philosophy for Children (2002) IAPC research: experimentation and
qualitative information. Available online at: www.montclair.edu/pages/iapc/experimentalinfo.
html, 11 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir.
Kennedy, D.(1994) Helping Children Develop the Skills and Dispositions of Critical, Creative and Caring
Thinking. Analytic Teaching, 15(1):3-16
Laverty, M.(2004) Philosophy for Children and/as Philosophical Practice. Journal of Applied Philosophy,
18(2):141-151
Lipman. M. (1991) Thinking in Education. Cambridge University Press, Cambridge, England
Lipman, M. Ve Bierman,J.(1976) Philosophy for Children. Metaphilosophy,7(1)
Lipman, M., Sharp,A.M. ve Oscanyan,F.S.(1980) Philosophy in the Classroom. Temple University
Press, Philadelphia, USA.
Marashi, S.M.(2008) Teaching Philosophy to Children: A New Experience in Iran. Analytic Teaching,
27(1):12-15
Murris,K.(2000) Can Children Do Philosophy? Journal of Philosophy of Education, 34(2):261-278
Sasseville, M. (1994) Self esteem, logical skills and philosophy for children, Thinking, 4(2), 30–
32.Scottish Executive Education Department (2000) Improving our Schools: A consultation
paper on the national priorities for Scotland (Edinburgh, Scotland, SEED).
Sharp, A.M. ve Splitter,L.J.(2000) Making Sense of My World: Teacher Manual for Doll Hospital, The
Australian Council for Educational Research, Australia.
Stanley, S. ve Bowkett,S.(2004) But why? Teacher’s Manual: Developing Philosophical Thinking in the
Classroom. Network Educational Press, U.K.
Trickey, S. Ve Topping,K.J.(2004) Philosophy for Children: A Systematic Review. Research Papers in
Education, 19(3):365-379
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7
1318
2
nd
International Conference on New Trends in Education and Their Implications
27-29 April, 2011 Antalya-Turkey
www.iconte.org
Vansielegem, N.(2005) Philosophy for Children as the Wind of Thinking. Journal of Philosophy of
Education, 29(1):19-35
Zhanhua, F.ve Yan, W.(2005) Lipman’s Dialogue-Centered Curriculum of Philosophy for Children.
Educational Research, 26(5):70-76
Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7