yerel ağın paylaşıma açılması sonrası verilecek hizmetler

YEREL AĞIN PAYLAŞIMA AÇILMASI SONRASINDA VERİLECEK
HİZMETLER VE DÜZENLEME ÖNERİLERİ
SERVICES TO BE PROVIDED AFTER LOCAL LOOP UNBUNDLING
AND REGULATION RECOMMENDATIONS
Şaban TAŞKIN1
Telekomünikasyon Kurumu, Lisans ve Sözleşmeler Dairesi Başkanlığı, Ankara
1
e-posta : [email protected]
Özetçe
Sabit telekomünikasyon şebekesi üzerinden sunulan
hizmetler için yerel ağ, bir çok ülkede darboğaz
niteliğindedir. Alternatif şebeke inşaasının maliyetli ve
zaman alıcı olması sebebiyle, paylaşıma açılmış yerel ağ
ses ve genişbant hizmetlerin yeni işletmeciler tarafından
son kullanıcılara sunumuna imkan sağlamaktadır. Bu
çalışmada, yerel ağın paylaşıma açılması ihtiyacı,
paylaşıma açma yöntemleri, paylaşıma açma sonrası
oluşan yeni pazar yapısı incelenmektedir. Özellikle,
yerleşik işletmeci ile yeni işletmeciler arasında ihtiyaç
duyulan düzenlemeler değerlendirilmektedir. Yeni
işletmeciler yerel ağa erişim için genel olarak beş farklı
yöntem kullanabilirler. Bu yöntemler tam erişim,
paylaşımlı erişim, alt yerel ağa erişim, veri akış erişimi
ve basit tekrar satış yöntemidir. Tercih edilen yönteme
göre sunulacak hizmetler farklılık göstermekte ve
yerleşik işletmecinin farklı altyapı imkanlarına ihtiyaç
duyulmaktadır. Çalışmanın sonuç bölümünde paylaşıma
açma sonrası sunulan hizmetlere ait düzenleme
önerilerine yer verilmektedir.
unbundling, bitsream access and resale. According to
preferred methods, provided services can be
differentiated and different infrastructure capabilities of
incumbent operator are required. In the conclusion, the
regulation recommendations related to services
provided after local loop unbundling have been
discussed.
1.
GİRİŞ
Abstract
Telekomünikasyon hizmetleri yüksek oranlarda
altyapı yatırımı gerektirmesi ve doğal tekel niteliğinden
dolayı birçok ülkede kamu hizmeti olarak
değerlendirilmiş ve uzun yıllar boyunca doğrudan kamu
kurumları veya tamamı devlete ait şirketler aracılığıyla
yürütülmüştür. Ancak 1980’li yılların başından itibaren
gelişmiş
dünya
ülkelerinde
serbestleşme
ve
küreselleşme hareketleri başlaması, diğer taraftan
bireylerin ulaşmak istedikleri bilgi miktarının artması,
bilgiye erişim süresinin azaltılması ve bilgi elde etme
maliyetinin büyük ölçüde düşmesi, bilimsel ve
teknolojik devrimin tanımlanmasında kullanılan belli
başlı göstergelerdendir. Bu durum telekomünikasyon
hizmetlerinin önemini büyük ölçüde arttırmıştır.
Local loop is described as a bottleneck in many
countries in providing services over fixed
telecommunication network. Due to high costs and
longer time needed for construction of alternative
network, only unbundled local loop can allow new
operators to provide voice and broadband services to the
end users. In this study, the needs of local loop
unbundling, methods of unbundling and the new market
structure to be developed after the local unbundling are
examined. In particular, the fundamental concepts
related to regulations which are needed between
incumbent operator and new operators have been
evaluated. The new operators can basically use five
different methods to access the local loop. These
methods are full unbundling, shared access, sub-loop
Ülkeler arasındaki sınırların ortadan kalkmaya
başlaması ve pekçok ülke ekonomisinin birbiri ile
etkileşiminin hızla artması sonucu, telekomünikasyon
hizmetlerine duyulan ihtiyaç çığ gibi büyümektedir.
Artan talep karşısında telekomünikasyon sektöründe
büyük miktarda ilave yatırım ihtiyacı hissedilmektedir.
Pek çoğu devlet mülkiyeti veya kontrolünde olan
telekomünikasyon şirketlerinin söz konusu yatırımları
karşılayacak gücü ve isteğinin olmaması, ayrıca
telekomünikasyon hizmetlerinde artan hizmet kalitesi
gerekliliği,
özel
teşebbüsün
telekomünikasyon
sektörüne girişini gerektirmiştir. Bunun sonucunda,
1980’li yıllardan itibaren dünya telekomünikasyon
arenasına damgasını vuran en önemli gelişme,
ve
doğrudan bir kullanıcıya tahsis edilmesi esasına göre
yapılabilir.
Telekomünikasyon sektöründeki bu hızlı değişimi
yakalayan bazı ülkeler devlet tekelinde olan
telekomünikasyon şirketlerini özelleştirirken, bazıları
da telekomünikasyon şebekelerini çeşitli katmanlara
ayırmış, bu katmanları yeni işletmecilerin kullanımına
açmak için serbestleşme politikaları izlemeye
başlamışlardır. Bu dönemde başlayan serbestleşme
çalışmaları telekomünikasyonun bir çok alanında etkili
olmuş ve tüketiciler bu alanlarda rekabetin getirdiği
avantajlardan yararlanma imkanı bulmuşlardır. Ancak,
rekabetin en az geliştiği ya da en yavaş ilerlediği alan
son kullanıcıya erişim anlamına gelen yerel ağ
olmuştur. Sabit telekomünikasyon sisteminin ana
bileşenlerinden birisi olan yerel ağ altyapısı için bu
değişim, gelişen genişbant teknolojisinin yerel ağ
üzerinden ses hizmeti verilmesinin yanında, genişbant
hizmetlerinin sunumuna imkan vermesiyle yerel ağın
paylaşıma açılması (local loop unbundling) kavramının
doğmasına sebep olmuştur.
Şebekenin, kullanıcının kişisel tesisinden başlayıp
işletmecinin ana dağıtım çatısı (ADÇ) üzerinde bulunan
sonlandırma (terminasyon) noktasında sonlanan kısmı
(Şekil-1) erişim şebekesidir. Taşıma şebekesi ise
santrallar, transmisyon hatları, data şebekeleri gibi
kapasiteye bağımlı şebeke bileşenlerden oluşmaktadır.
Erişim şebekesinde kullanılan bileşenlerin miktarını
belirleyen unsur kullanıcıların oluşturduğu çağrı
trafiğinin hacmi değildir. Erişim şebekesinde her
kullanıcıya eşit şekilde tahsis edilen ve şebekenin
taşıdığı trafikten bağımsız olarak her kullanıcının kişisel
tesisine kadar götürülen bir fiziki altyapı mevcuttur.
Erişim şebekesinin boyutlarını belirleyen temel unsur
abone sayısı iken, taşıma şebekesinde temel unsur
taşınan trafiğin miktarı olarak değerlendirilir.1
telekomünikasyon şirketlerinin
düzenleme çalışmaları olmuştur.
özelleştirilmesi
Telekomünikasyon alanında ilerlemiş ülkeler,
yerleşik işletmecinin tekelinde bulunan yerel ağa yeni
işletmecilerin erişimine imkan sağlayarak hem bu alana
yeni yatırımların yapılmasını sağlamışlar, hem de
oluşan rekabet ile söz konusu hizmetleri geliştirmeyi
amaçlamışlardır. Yeni işletmecilerin yerel ağa erişimi
için
çeşitli
yöntemler
geliştirilerek,
yerleşik
işletmecilerin buna imkan sağlaması konusunda etkin
düzenlemeler yapılmaktadır.
Türkiye’de sabit telekomünikasyon hizmetlerinin
sunumunda uzun bir tekel döneminin ardından
serbestleşme çalışmaları başlamış ve bazı hizmetlerde
rekabete dayalı pazarlar oluşturulmuştur. Yerel ağın
paylaşıma açılması neticesinde; şehir içi telefon
görüşmeleri ve genişbant hizmetler pazarlarında
rekabetin gelişmesinin önü açılmış olacaktır. Yerel ağın
paylaşıma açılması suretiyle yeni işletmecilerin de
katılması ile verimliliği arttırıcı ve ayrımcılığı önleyici
düzenlemeler yapılması sayesinde rekabet ortamının
sağlanarak, hizmetlerin en iyi şekilde kullanıcılara ve
pazara yeni giren işletmecilere sunulması ülkemiz için
büyük öneme sahiptir.
2.
YEREL AĞ KAVRAMI
2.1. Yerel Ağın Yapısı
Temel olarak bir sabit telekomünikasyon şebekesini
taşıma şebekesi (conveyance network) ve erişim
şebekesi (access network) olmak üzere iki bölümde
tanımlamak
mümkündür.
Bu
ayrım,
şebeke
elemanlarının ve şebeke üzerinden verilen hizmetlere
ilişkin kapasitenin paylaşılarak kullanılması veya
Şekil-1 Erişim şebekesi
Bu tanımlamalar çerçevesinde; erişim şebekesi yerel ağ
(local loop) kavramına karşılık gelmektedir.
İşletmecinin ADÇ’ndaki sonlandırma noktasından
başlayıp kullanıcının binasında sonlandırılan bakır
kablo devreleri, yerel ağın temel bileşenidir ve hizmet
almak isteyen her bir kullanıcıya bir devre tahsis edilir.
Yerel ağın bileşenleri temel olarak ses frekans kabloları,
sonlandırma ekipmanları ve ses frekans kablolarının
tesis ve işletmesini sağlayan yeraltı ve yerüstü
tesislerinden oluşur.
Şebekenin santral ve transmisyon kısımlarından yerel
ağı ayıran en temel özellik rekabetin en az geliştiği
kısım oluşudur. Bu hususun temel sebepleri,
başlangıçtaki yüksek yatırım maliyetleri ve şebekenin
yapımına ilişkin zorluklar nedeniyle yeni işletmeciler
1
Trafik miktarına ilişkin ölçüm birimi olarak genelde Erlang
kullanılır. Erlang bir konuşma kanalının bir saatlik süre boyunca
kullanılması ile oluşan trafik miktarını ifade eder.
tarafından yatırım yapılamaması ile çoğu ülkede yerel
ağın mülkiyet ve genişletme hakkının geçmişte sadece
yasal olarak tekel hakkı bulunan yerleşik işletmecide
olmasıdır. Kullanıcılara sunmayı planladığı hizmetler
için yerel ağı kullanmak zorunda olan, ancak bu alanda
yatırım yapması, yerel ağın tesisindeki zorluklar
nedeniyle, çok zor olan bir işletmeci, kullanıcıya
doğrudan ulaşılmasını gerektiren hizmetler için yerel ağı
elinde tutan işletmecinin altyapısını kullanmak
durumundadır.
2.2. Yerel Ağın Paylaşıma Açılması Türleri
Yerel ağı paylaşıma açmanın temelinde bakır
kablonun üzerindeki ses frekansı ile yüksek frekansın
ayrıştırılması veya filtre edilmesi kavramı vardır.
yine 2002 yılında yayınlanan Erişim Direktifinde [5]
veri akış erişimi ve basit tekrar satış yöntemlerine atıfta
bulunulmamaktadır.
2.2.1.
Temel Yöntemeler
I) Yerel ağa ayrıştırılmış tam erişim
Yerel ağa ayrıştırılmış tam erişim (full local loop
unbundling); bakır kablo çifti üzerindeki ses ve ses
harici frekansın tamamının yeni giren işletmecinin
kullanımına verilmesini sağlar. Böylece kullanıcılara
hem ses, hem de genişbant hizmetini yeni bir
işletmeciden alma imkanı verilmiş olur (Şekil-3).
Ses iletimi amacıyla kullanılan bakır kablo
altyapısında DSL teknolojisi ile yüksek hızlı veri
iletimin sağlanması amacıyla, bakır kablo üzerindeki
spektrum ses hizmeti bandı ve yüksek hızlı veri
hizmetleri bandı olarak ikiye (Şekil-2) ayrılmaktadır.
Şekil-3 Yerel ağa ayrıştırılmış tam erişim
II) Yerel ağa paylaşımlı erişim
Kaynak: Gilbert & Tobin [1]
Şekil-2 Ses ve veri iletim bandı
Daha önce belirtildiği gibi, AB düzenlemelerinde yer
alan ve pazara yeni giren işletmecinin bakır kabloya
fiziki olarak erişimini öngören üç temel yöntem
bulunmaktadır. Bunlar; "yerel ağa ayrıştırılmış tam
erişim", "paylaşımlı erişim" ve "alt yerel ağa erişim"
olarak sıralanabilir.
Bu yöntemlerin dışında, yukarıda yer verilen diğer
yöntemlerin bazıları bakır kabloya fiziki olarak erişimin
sağlanmaması esasına dayanmaktadır. Bu yöntemlerin
en yaygın olanı veri akış erişimidir. Veri akış erişimi
yönteminde yerleşik işletmeci tarafından kullanıcı
tarafına kurulan modem vasıtasıyla işletmeci ile
kullanıcı arasında iletim ortamı sağlanmaktadır. Bu
yöntemde, fiziksel altyapıda rekabet olmaması ve
yerleşik işletmecinin yeni teknolojilere kısıtlı yatırım
yapması nedeniyle ancak düşük düzeyde bir rekabetin
sağlanması mümkündür [2]. Bununla birlikte hem
doğrudan yerel ağ hizmetleri ile ilgili olan 2887/2000
no'lu [3] AB düzenlemesinde, hem de 2002 AB
düzenleyici yapısında yer alan Çerçeve Direktif [4] ve
Bu erişim türünde bakır kablo üzerindeki frekans
bandının ayrıştırılması esastır. Yerel ağa paylaşımlı
erişim (shared access to the local loop), bakır kablo
çiftinin sadece ses harici bandının yeni işletmeci
tarafından kullanılması anlamına gelir. Kullanıcılar ses
hizmetini yerleşik işletmeciden almaya devam ederken,
genişbant hizmetini yeni işletmecilerden alma
seçeneğine sahip olmaktadır (Şekil-4).
Şekil-4 Yerel ağa paylaşımlı erişim
III) Alt yerel ağa erişim
YAPA önündeki teknik kısıtlardan bakır kablo boyu ile
ilgili sorunlardan kurtulmak için bu yöntem
geliştirilerek uygulanmaya başlanmıştır. Alt yerel ağa
erişim (sub-loop unbundling) yeni işletmeciye, yerleşik
işletmecinin şebekesine ana dağıtım çatısı yerine,
kullanıcıya daha yakın bir noktadan erişime imkanı
vermektedir. Bu yöntemle amaçlanan, çok yüksek veri
iletim
hızlarına
dayalı
DSL
teknolojilerinin
uygulanmasındaki uzaklık sorununun aşılmasıdır (Şekil5).
Şekil-5 Alt yerel ağa erişim
hizmetlerden yeni işletmecinin sunacağı hizmetlerin
farklı olmasına izin vermez. Tekrar satış yönteminde
kullanıcıların erişim hızları, yetkilendirme işlemleri ve
hizmet kalitesi parametreleri tamamen yerleşik işletmeci
tarafından belirlenmektedir. Bazı durumlarda yeni
işletmeci yerleşik işletmecinin hazırladığı faturalama ile
özdeş faturalama yapabilir. Tekrar satış yöntemi veri
akışı yönteminin en basit şekli olarak da
değerlendirilmektedir.
II)
Veri akış erişimi
Yerleşik işletmecinin, son kullanıcı ile kendi
altyapısının ADÇ’si arasında yüksek hızlı bir erişim
sağlamak amacıyla gerekli yatırımları yapması sonucu
oluşan erişim şeklidir. Bu erişim daha sonra yeni
işletmecinin kullanımına açılmaktadır. Bu şekilde erişim
YAPA kavramının tam olarak uygulanması anlamını
taşımamakla birlikte, son kullanıcılara genişbant
hizmetlerinin sunulması imkanını sağlamaktadır.
Veri akış erişimini; yeni işletmeciye veri trafiğinin
teslim edildiği noktaya göre çeşitli şekillerde
gerçekleştirmek mümkündür (Şekil-6). Erişim noktası,
kullanıcıya sağlanan genişbant hizmetlerin teknik
parametrelerinin kontrolü imkanları ve yerleşik
işletmecinin şebekesi yerine yeni işletmecinin kendisine
ait şebekesini kullanma imkanlarını sağlamaktadır [7].
2.2.2. Yerel ağın paylaşıma açılmasında geçiş
yöntemleri
YAPA ile şebekenin erişim kısmının pazara yeni giren
işletmecinin doğrudan kullanımına açılması ve bu yolla
şebekede rekabetin en az olan katmanının rekabet
ortamına açılması öngörülmektedir. Ancak dünyadaki
pekçok uygulama YAPA’nın beklenenden daha uzun
zaman aldığı ve çeşitli uygulama zorlukları ile birlikte
yürütüldüğünü göstermektedir. Bu tecrübeler ışığında
bir taraftan temel yöntemler uygulamaya çalışılırken,
diğer taraftan yerel ağın belli ölçülerde yeni işletmecinin
kullanımına açılması amacıyla geçiş yöntemleri
gündeme gelmiştir. Bu yöntemler “basit tekrar satış” ve
“ veri akış erişimi” olarak ifade edilebilir.
I) Basit tekrar satış
Bu yöntemde, pazara yeni giren işletmeci yerleşik
işletmecinin kendi müşterilerine sağladığı DSL
hizmetlerinin ticari olarak benzeri olan bir hizmeti
yerleşik işletmeciden alır ve kullanıcıya satar [6].
Tekrar satış yönteminde sunulan hizmetler veri akış
erişimi yöntemindeki hizmetlerin yerini tutmaz. Çünkü
tekrar satış yöntemi yerleşik işletmecinin sunduğu
Kaynak: ERG Bitstream Access [7]
Şekil-6 Veri akış erişimi Açık Erişim ve Rekabetz
Erişim noktası itibarı ile dört ayrı noktadan veri akış
erişim sağlamak mümkündür. Bu noktalar aşağıdaki
şekilde sıralanabilir.
• DSLAM seviyesi erişim: Yerleşik işletmeci
DSLAM’a (Digital Subscriber Line Access
Multiplexer) erişim irtibatını sağlar ve
DSLAM’dan sonra veri akışını direk olarak yeni
işletmeciye teslim eder. DSLAM sınırlı sayıda
erişim hız profilini sunabilir. Yeni işletmeci
yerleşik işletmeci tarafından DSLAM için
tanımlanmış DSL profillerini seçebilir ve
kendisine ait BRAS (Broadband Remote Access
Server) cihazlarını ve kendisine ait şebeke
altyapısını kullanır. Kendisine ait şebeke
altyapısında hizmet kalitesi parametrelerini
belirleyebilir.
• ATM seviyesi erişim: Yerleşik işletmeci DSL
erişim irtibatını ve bir taşıma hizmetini sağlar ve
ATM POP noktasında yeni işletmeciye veri
trafiğini teslim eder. Yeni işletmeci kendisine ait
BRAS sistemi girişinde veri trafiğini teslim alır.
Bu noktada yeni işletmeci BRAS ile ilgili
parametreleri kontrol eder. Yeni işletmeci
hizmet kalitesi parametrelerini değiştirebildiği
için farklı teknik parametreli ürünleri son
kullanıcıya sunabilir.
• IP seviyesi erişim: Yerleşik işletmeci DSL
erişim irtibatını ve IP noktasında sonlandırılmış
BRAS hizmetini de içine alan taşıma
hizmetlerini yeni işletmeciye sunar. BRAS
yerleşik işletmeciye ait olduğu için yeni
işletmeci bu noktada BRAS ile ilgili hizmetlerde
farklı uygulama yapamaz. Yerleşik işletmeci
BRAS cihazını kontrol ettiği için son kullanıcıyı
izleme ve özel sanal kanalı kontrol etme hakkına
sahiptir.
Basit tekrar satış: Yerleşik işletmeci son
kullanıcı ile internet omurgası arasında irtibatı
uçtan uca sağlar. Aslında bu yöntem yukarda
tanımlanan basit tekrar satış yöntemidir. Bu
yöntemde yeni işletmeci genelde portal hizmeti
sağlar.
2.3. Yerel Ağ Üzerinden Sunulan Hizmetler
Bilindiği üzere dünyada yerel ağ sadece ses hizmetini
iletmek üzere tesis edilmiştir. Ancak bir dizi teknolojik
gelişme sonucu yerel ağ hızla sadece ses hizmeti sunan
bir altyapı olma hüviyetini değiştirmiştir. Yerel ağ
üzerinden sunulan hizmetleri, telekomünikasyon
şebekelerinin ve teknolojilerinin gelişimini göz önüne
alarak darbant ve genişbant hizmetler olmak üzere iki
bölümde incelemek yerinde olacaktır.
I) Darbant1 hizmetler
Telekomünikasyon hatları sadece ses hizmeti vermek
için tesis edilmiş ve daha sonra kısıtlı anlamda noktadan
noktaya ses ve veri iletim hizmeti sağlamak amacıyla
kiralık devre hizmetleri vermeye başlamıştır. Gelişen
bilgi ve iletişim teknolojileri sayesinde internetin
doğuşu ile bu hizmetde yerel ağ üzerinden sunulan diğer
bir hizmet konumuna gelmiştir. Yerel ağ üzerinden
sunulan çevirmeli (dial-up) internet hizmeti mevcut
bakır hatlar ve modem vasıtası ile ana internet
omurgasına erişim hizmeti olarak tanımlanabilir.
II)
Telekomünikasyon alanındaki teknolojik gelişmeler
sayesinde darbant hizmeti sunan yerel ağların genişbant
hizmetleri sunabilmesine imkan tanınmıştır. Genişbant
hizmetler olarak ençok dikkat çeken hizmetler;
genişbant internet erişim hizmeti ve kiralık devre
hizmetidir. Genişbant internet erişim hizmeti üzerinden
sağlanan çeşitli çoklu ortam (multimedia2) uygulamaları
özellikle bu erişim türünün hızla gelişmesinde öncü
görevi üstlenebilecek niteliktedir. Ancak genişbant
sağlayan teknolojilerin gelişimi ile genişbant hizmetler
sunulurken aynı ortam içinden ses hizmetinin de
sunumuna imkan verilmektedir.
Ses hizmetinin IP teknolojisi ile sunulması VoIP (Voice
over IP) olarak adlandırılmaktadır. Daha çok kampüs
ortamında kurulmakta olan bu teknoloji, şirket içi
telefon ve PBX (Private Branch Exchange) ekipman
masraflarını
düşürmekte
ve
bilgisayar-telefon
etkileşimini kolaylaştırmaktadır.
Aynı şekilde ses hizmetinin DSL üzerinden sunulması
VoDSL (VoATM) olarak adlandırılmaktadır. Paket
anahtarlamalı şebekeler üzerinden ses iletimine doğru
büyük bir eğilim vardır. ATM teknolojisi ses trafiğine
çok uygundur, çünkü talep edilen bant genişliğinde
bağlantıları büyük ölçekli olarak sağlar. Bu da ATM’i
gerçek zamanlı servislere getirdiği servis kalite garantisi
ile birlikte, ses paketleri iletiminde ideal seçim haline
getirir. Ses, görüntü ve veri servisleri için ATM
anahtarlama üzerinde kurulacak bir çoklu-servis
şebekesi işletmecilere maliyet açısından büyük avantaj
sağlar.
Pazara yeni giren işletmelerin başlangıçta genişbant
erişim sayesinde veri hizmetlerine yönelmesi
beklenmesine rağmen, pazarın doyuma ulaşması ile
veya ticari kaygılarla birlikte ses hizmetleri sunmaya
yönelmeleri beklenmektedir. Bu noktada ses hizmetini
tam erişim yöntemi veya IP teknolojisi sunmaları
hususu önem arz etmektedir.
3.
Darbant: düşük hıza sahip iletişim kanalı ve geleneksel
iletişim yöntemidir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
3.1. Sonuçlar
2
1
Genişbant hizmetler
Multimedia: Kullanıcılar arasında elektronik olarak
ses/veri/görüntü üretimi ve iletimi için kullanılan genel tanım.
9
9
AB’nin ilgili direktifi sonrası tüm üye ülkeler
YAPA için gerekli düzenleme çalışmalarını
tamamlayarak, uygulamaya geçmişlerdir. Ancak
aradan geçen üç yılı aşkın süre sonunda AB üyesi
ülkelerin ve ABD’nin farklı altyapı özellikleri ve
ekonomik gerekçelerle YAPA modellerinin
uygulanmasında farklı yaklaşımlar benimsedikleri
görülmektedir.
GYO, kişi başına GSMH, SYO ve BSO
parametrelerinin yüksek seviyede olduğu ülkelerin
yerel ağa tam erişim ve paylaşımlı erişim
modellerini tercih ederek kullanıcılara hizmetleri
sundukları, basit tekrar satış ve veri akış erişimi
modellerini daha az oranda tercih ettikleri
görülmektedir. Diğer taraftan; söz konusu
parametrelerin düşük seviyede olduğu ülkelerin
paylaşıma açma modellerinden basit tekrar satış ve
veri akış erişimi modellerine ağırlık verdikleri, tam
erişim ve paylaşımlı erişim modellerini fazla tercih
etmedikleri tesbit edilmiştir.
9
Yerel ağ üzerinden sunulan toptan ve perakende
hizmetlerde rekabet şartlarının sağlanarak, bunun
tarifeler ve hizmet kalitesi üzerindeki etkisinin
görülmesi için yeni işletmecilerin pazara girişinin
kolaylaştırılması gerekmektedir. Özellikle toptan
hizmetler
pazarına
ilişkin
düzenlemelerin
zamanında, adil ve ayrımcılık oluşturmayacak
şekilde yapılması çok büyük önem arz etmektedir.
Aksi takdirde, hizmet bazlı rekabet ortamının
sağlanamaması sonucu, halen düşük seviyede
seyreden ve çeşitli eleştirilere maruz kalan YAPA
uygulamaları beklenen faydayı sağlamamış
olacaktır.
9
Paylaşıma açma modellerinin yalnızca bazılarının
yerleşik işletmeci veya yeni işletmeciler
tarafından kullanılması rekabetin sağlanarak yeni
işletmeciler ve kullanıcılar açısından istenilen
hedeflere ulaşmak için yeterli değildir. Paylaşıma
açma modellerinin tamamının pazar talepleri ve
şebeke imkanları doğrultusunda uygulanması
rekabetin sağlanarak güçlendirilmesi açısından
gerekli bir unsur olarak değerlendirilmektedir.
9
YAPA ile perakende hizmetler pazarında sunulacak
şehiriçi ses hizmeti için mevcut yetkilendirme
düzenlemelerinde herhangi bir hüküm bulunmadığı
görülmektedir. Diğer bir ifade ile yeni
işletmecilerin yerel ağı kullanarak şehiriçi ses
hizmeti sunmak istemesi durumunda söz konusu
hizmete ait yetkilendirme türü bulunmadığı
görülmektedir.
3.2. Öneriler
9
Pazara yeni giren işletmecilerin hem sunulan
hizmetlere belirli oranda katma değer katabilmeleri
hem de gerektirdiği yeni yatırım miktarının temel
yöntemlere göre daha makûl seviyede olduğundan
veri akış erişiminin öncelikli olarak uygulanması
gerektiği değerlendirilmektedir.
9 Tam erişim yöntemini kullanarak pazara girecek
işletmecilerin şehiriçi ses hizmetini vermek istemesi
durumunda,
söz
konusu
hizmetin
yetkilendirilebilmesi
için,
yetkilendirme
yönetmeliğine 2. Tip Telekomünikasyon Ruhsatı
kapsamında “uzak mesafe telefon hizmeti”
lisansının kapsamının genişletilerek şehiriçi,
şehirlerarası ve uluslar arası ses hizmetlerini
kapsayacak şekilde sabit telekomünikasyon
şebekeleri üzerinden verilecek ses hizmetlerinin
tamamı için “sabit telefon hizmeti” lisansının
oluşturulmasının gerektiği düşünülmektedir.
9
Yeni işletmecilerin tam erişim ve paylaşımlı erişim
yöntemlerini kullanarak öncelikle ve yoğun olarak
getirisi yüksek olabilecek santral alanlarında hizmet
vermek istemesi muhtemel görünmektedir. Yeni
işletmecilerin getirisi düşük santral alanlarında da
hizmet sunmasını sağlamak amacıyla; kapsamlı bir
pazar araştırmasını müteakip santral alanlarının ses
ve genişbant internet erişim hizmetleri getiri
seviyelerine göre sınıflandırılarak işletmecilerin
belirli süre içerisinde herbir getirisi yüksek santral
alanında hizmet vermesi durumunda getirisi düşük
bir santral alanında da hizmet sunması için vergi
indirimi ve kullanıcıların daha kolay bilgisayar
sahibi olması v.b. yöntemlerle teşvik edilmelidir.
9
Ortak Yerleşim ve Tesis Paylaşımı Tebliği gereği,
söz konusu hizmeti almak isteyen işletmecilerden
“ilk gelen ilk hizmeti alma” hakkına sahip
olmaktadır. Ancak ortak yerleşim için talebin
yoğun olacağı santral alanlarında ilk gelen olmasına
rağmen, etkin hizmet verme ihtimali düşük olan
işletmecilerin kısıtlı ortak yerleşim alanını
kullanarak, etkin hizmet verme ihtimali yüksek olan
işletmecinin ortak yerleşim alanı bulamaması
durumunda
yatırım
isteğinden
vazgeçmesi
ihtimalini önlemek amacıyla ön değerlendirme
sisteminin
kurulmasının
faydalı
olacağı
düşünülmektedir. Bu sistem ile; ortak yerleşim talep
eden işletmeciler İSS lisansı veya sabit telefon
hizmeti lisansı alma şartlarının yanında, söz konusu
pazardaki tecrübeleri, sunmak istedikleri hizmetlere
ilişkin kapsamlı pazar araştırmaları ve sermaye
büyüklüğü kriterlerine göre değerlendirilerek,
yeterli görülmeleri halinde ortak yerleşim
taleplerinin işleme konulması yukarda belirtilen
sorunların çözümü için gerekli görülmektedir. Bu
şekilde değerlendirmeyi geçen işletmeciler yine ilk
gelen olarak ilk hizmeti alma hakkına sahip
olabilecektir.
Kaynakça
[1] Gilbert & Tobin, 2001, Political Intelligence
Operational Implications of Local Loop
Unbundling and the Need for Technical CoOrdination
[2] IRG, 2000, Principles of Implementation and Best
Practice Regarding LLU.
[3] EU, 2000, Directive 2000/2887 Regulation of the
European Parliament and of the Council on
Unbundled Access to the Local Loop.
[4] EU, 2002, Directive 2002/21/EC of the European
Parliament and of the Council of 7 March 2002 on
a Common Regulatory Framework for Electronic
Communications
Networks
and
Services
(Framework Directive).
[5] EC, 2002/19/EC, 2002, On access to and
interconnection of electronic communications
networks and associated facilities (access directive),
http://europa.eu.int/information_society/topics/telec
oms/regulatory/new
rf/documents/l_10820020424en00070020.pdf.
[6] EU, 1 January 2004, Communications Committee,
Working Document Broadband access in the EU.
[7] European Regulators Group (ERG), 2004,
“Common
Position
Bitstream
Access”,http://erg.eu.int/doc/whatsew/erg_0333rev1_bitstream_access_common_posit
ion.pdf.