Özel Aydınlatma Sistemleri - KKTC Sivil Havacılık Dairesi

DHMİ GENELMÜDÜRLÜĞÜ
İŞLETME DAİRESİ BAŞKANLIĞI
TEKNİK HİZMETLER ŞUBE
MÜDÜRLÜĞÜ
ÖZEL AYDINLATMA SİSTEMLERİ
DERS NOTLARI
İÇİNDEKİLER
KONULAR
SAYFA
NO
GİRİŞ
ÖNSÖZ
2
1
KONU
3
2
HAVA SEYRÜSEFER TESİSLERİ İÇİN ELEKTRİK GÜÇ KAYNAĞI SİSTEMLERİ
3
3
ÖZEL AYDINLATMA SİSTEMLERİNİN ÖNEMİ
5
4
TANIMLAR
8
5
IŞIK YOĞUNLUĞU VE KONTROLÜ
10
6
ACİL DURUM IŞIKLANDIRILMASI
11
7
KULE ÖZEL AYDINLATMA EKİPMANLARI
11
8
MANİA IŞIKLARI
13
9
ÖZEL AYDINLATMA ARMATÜRLERİNİN FONKSİYONLARI
14
10
PİST AYDINLATMA SİSTEMLERİ
15
11
PAPİ
17
12
YAKLAŞMA IŞIKLARI
21
13
FLAŞ IŞIKLARI
29
14
PİST EŞİĞİ TANITMA IŞIKLARI
29
15
EŞİK IŞIKLARI
29
16
PİST SONU IŞIKLARI
32
17
PİST KENAR IŞIKLARI
33
18
PİST MERKEZ HATTI IŞIKLARI
35
19
TEKERLEK TEMAS BÖLGESİ IŞIKLARI
37
20
TAKSİ YOLU KENAR IŞIKLARI
38
21
TAKSİ YOLU MERKEZ HATTI IŞIKLARI
39
22
DURMA BARALARI
42
23
YÖNLENDİRME PANOLARI
43
24
RÜZGAR YÖNÜ GÖSTERGELERİ
48
25
İNİŞ YÖNÜ GÖSTEGESİ
49
26
APRON AYDINLATMA SİSTEMLERİ
49
27
28
29
SCADA
HAVACILIK YER IŞIKLARI, İŞARETLEMELERİ, LEVHALARI VE PANOLARINA AİT RENKLER
SABİT AKIM REGÜLÂTÖRLERİ
50
51
52
30
İZOLASYON TRAFOLARI
52
31
KONNEKTÖR KİTİ
53
1
ÖNSÖZ
Uluslar arası Sivil Havacılık Anlaşmasının (Chicago 1944) 37. Maddesi hükümlerine göre hava
alanlarına ait standart ve öneri uygulamaları Konsey tarafından ilk defa 29 Mayıs 1951’de uyarlanarak
anlaşmanın Ek 17’ü şeklinde düzenlenmiştir. Ek 14’ te belirtilen standartlar ve önerilen uygulamalara
göre temin edilen, uçak faaliyetlerini etkileyecek, tesislerin hizmetlerin ve kaidelerin, kuruluşları ve
kaldırılışları, Ek 15’te havacılık bilgi hizmetleri kurallarına uygun şekilde yayınlanarak yürürlüğe
konulmalıdır. Gerekli karar ve işletim sorumluluğu havaalanı mesuliyetini taşıyan devlete aittir.
Ek 14 ‘te Uluslar arası standartlar, önerilen uygulamalar ve belirlemeler yer alır. Bu belirlemeler
uçak harekâtının düzenlenmesi veya kısıtlaması amacını taşımaz. Ek 14 farklı bir durum bildirmedikçe
kamuya açık tutulan havaalanlarında uygulanacak. Kısa iniş meydanları ve helikopter meydanları için
uygulanacaktır.
Özel aydınlatma ders notlarında özellikle bilgiler aktarılırken görsellik ön planda tutulmuş olup
ders notları resimlerle pekiştirilmeye çalışılmıştır. Hava limanları /havaalanlarında yeni işe başlamış
olan arkadaşlarımıza yaptığımız özel aydınlatma sistemlerindeki çalışmaların önemi ve özelliği
anlatılmaya çalışılmıştır.
Yapılan her çalışmanın yanında güvenli çalışmayı ihmal etmeden, yapılan güvensiz bir çalışmanın
ilk önce çalışanı etkileyeceğini daha sonra çevresini etkileyeceğini kesinlikle unutmamalıdır.
Havacılık sektöründe kurallar uluslar arası kurallarla belirlenir ve eksiksiz uygulanır. Güvenli bir
uçuş ve yer harekâtının olmazsa olmazı emniyettir. Emniyetli olma kavramını yakalayabilmek için;
kapsamı açısından yeterli, anlaşılır, güvenilir, güncel ve çok iyi sınıflandırılmış bilgiye ihtiyaç vardır.
Elde edilen bu bilgi yerli yerinde kullanılarak istenilen hedefe ulaşılabilir.
2
1.KONU
Özel aydınlatma kursu içersinde, havalimanları PAT sahalarında kullanılmakta olan görsel yardımcı
ışık sistemlerinin tanıtılması, işletilmesi, bakım ve onarımlarının ne şekilde yapıldığı hakkında genel
hatlarıyla bilgi verilecektir.
2.HAVA SEYRÜSEFER TESİSLERİ İÇİN ELEKTRİK GÜÇ KAYNAĞI SİSTEMLERİ
Havalimanlarındaki operasyonların emniyeti, tedarik edilen gücün kalitesine bağlıdır. Elektrik güç
kaynağı sisteminin tamamı, bir veya daha fazla harici elektrik güç kaynağına, bir veya daha fazla yerel
üretim tesisine ve trafolar ile şalt cihazlarını içeren bir dağıtım şebekesine bağlantıları kapsayabilir.
Aynı sistemden beslenen birçok başka havaalanı tesisi, hava alanlardaki elektrik güç sistemleri
planlarken dikkate alınmalıdır.
Uygun birinci( şebeke )güç kaynağı hava seyrüsefer tesislerinin emniyetli bir şekilde çalışmaları
için havaalanlarında mevcut olacaktır. Havaalanı görsel ve elektronik seyrüsefer yardımcılarına
yönelik elektrik güç sistemlerinin tasarımı ve sağlanması, bir teçhizat arızasının, pilotu elverişsiz görsel
ve görsel olmayan kılavuz veya yanıltıcı bilgi ile baş başa bırakmayacak şekilde olacaktır. Elektrik
sistemlerinin tasarımı ve tesisatı, elektromanyetik dalgalanmalar, hat kayıpları, güç kalitesi, vs. gibi
bozukluklara yol açabilecek faktörleri dikkate almalıdır.
İkincil ( yedek) gücün gerekli olduğu tesislere elektrik güç kaynağı bağlantıları tesislerin Şebeke
güç kaynağının arızalanması halinde otomatik olarak ikinci güç kaynağına bağlanacak şekilde
düzenlenmelidir. Birinci güç kaynağının arızalanmasında gerektirdiği hizmetlerin yenilenmesi
arasındaki zaman aralığı mümkün olduğunca kısa olmalı, ancak hassa olmayan, hassas yaklaşma veya
kalkış pistleri ile bağlantılı görsel yardımcılar için maksimum geçiş sürelerinin gereklilikleri geçerli
olmalıdır. Günümüzde DHMİ tarafından işletilen tüm hava liman ve meydanlarında hassas seyrüsefer
sistemlerinin kesintisiz enerji ihtiyaçlarını karşılamak için kesintisiz güç kaynakları (UPS)
kullanılmaktadır. Bu da seyrüsefer emniyetini en üst seviyeye taşımaktadır.
Yedek enerji kaynakları şebeke enerjisi gittiği vakit devreye girme süreleri olarak jeneratörler 15
saniye içinde, UPS ler ise 0 saniyede kesintisiz olarak devreye girerek sistemlerin enerji ihtiyacını
karşılarlar. Burada ana mantık kritik yüklerin yani enerji kesintisine uğramaması istenen yükler UPS e
bağlanılır. UPS ler tam yükte sistemi yaklaşık 30-45 dakika arasında beslerken, jeneratörler ise sistemi
kesintisiz besleyebilirler. UPS lerin burada amacı jeneratörler tüm yükü üzerine alana kadar (15 saniye
içerisinde) enerji kesintisinin oluşmamasını sağlamaktır.
2.1.İKİNCİL GÜÇ KAYNAĞI GEREKLİLİKLERİ (ANNEX 14 e göre)
Pist
Aletsiz
Güç gerektiren aydınlatma yardımcıları
Azami geçiş
süresi
Papi (a)
Pist Kenarı(b)
Pist eşiği (b)
Pist sonu(b)
Mânia (a)
3
Hassas olmayan Yaklaşma
Hassas Yaklaşma kategori I
Yaklaşma ışıkları
15 sn
Papi
15 sn
(a/d)
Pist Kenarı (d)
15 sn
Pist eşiği (d)
15 sn
Pist sonu
15 sn
Mânia(a)
15 sn
Yaklaşma ışıkları
15 sn
Papi (a/d)
15 sn
Pist Kenarı (d)
15 sn
Pist eşiği(d)
15 sn
Pist sonu
15 sn
Mânia(a)
15 sn
Taksi yolları (a)
15 sn
Hassas Yaklaşma kategori II/III Yaklaşma ışıkları
Yaklaşma yan sıra baraları
800 m bir değerin altındaki
15 sn
1 sn
Mânia(a)
15 sn
Pist Kenarı
15 sn
Pist eşiği
1 sn
Pist sonu
1 sn
Pist merkez hattı
1 sn
Tekerlek Temas (TDZ)
1 sn
Stop Barlar
1 sn
Taksi yolları
15 sn
Pist kenarı(pist merkez hattı ışıklarının bulunmadığında )
15 sn
Pist görüş mesafesi şartlarında Pist sonu
1 sn
Kalkış için öngörülmüş pist
Pist merkez hattı
1 sn
Stop barlar
1 sn
Taksi yolları(a)
15 sn
Mania
15 sn
a.Çalışmaları uçuş operasyonunun zorunlu olduğunda ikincil güç ile donatılır.
b.Acil durum ışıklandırılmasının kullanımı ile ilgili olarak bakınız. Annex bölüm 5.5.3.2.
c.Pist merkez hattı ışıklarının bulunmadığı durumlarda 1 saniye
d.Yaklaşmaların tehlikeli veya sarp zemini üzerinden Gerçekleştiğinde 1 saniye
4
3.ÖZEL AYDINLATMA SİSTEMLERİNİN ÖNEMİ
Herhangi bir piste iniş veya kalkış yapacak uçağın güvenliği için, teknolojinin gelişimine paralel
olarak bir takım sistemler geliştirilerek hizmete verilmektedir. Bu sistemler den birinci grupta yer alan
radyo cihazları ile sağlanan elektronik sistemler olup, diğeri pilotun bizzat görerek kullandığı görsel
yardımcı sistemler olan özel aydınlatma sistemleridir. Aletli pisti olan havalimanında veya
havaalanında inişe geçen uçağın pilotu, ILS cihazlarından istifade edebilmek için uçakta bulunması
gereken cihazları kullanmak mecburiyetindedir. Oysa görsel yardımcılardan istifade etmek için,
herhangi bir alete ihtiyaç olmayıp, pilot kendi gözleri ile bu sistemlerden yararlanır. Bu açıdan
pilotun görsel sistemleri görmek suretiyle iniş veya kalkış yapması kendisi açısından çok önemlidir.
Her ne kadar elektronik sistemler pilota yardımcı oluyorsa da bunlar, inişin veya yaklaşmanın
başlangıcında ya da belirli safhaları için önemlidir. Oysa piste yaklaşmakta olan pilot, inişin nihayetine
kadar her safhada görsel yardımcılar vasıtasıyla, doğru yaklaşma, doğru teker koyma, doğru durma,
doğru pisti terk ediş ile doğru taksi yaparak aprondaki yerine park etmesini gerçekleştirir. Pilotun
yaklaşma sahasından park sahasına kadar intikalinde, görsel olarak kullandığı sistemlerin tümüne,
özel aydınlatma sistemleri adını veriyoruz. Görsel yardımcı ışıklar sadece iniş yapan uçaklara değil,
aynı zamanda kalkış yapan uçaklar tarafından da doğru pist başına yönlendirme, doğru zamanda piste
giriş, pist üzerinde doğru yöneliş, doğru hız ayarlanması, doğru teker kesme ile uygun pozisyonda pisti
terk ediş maksadıyla da kullanılırlar.
5
6
7
4.TANIMLAR:
Uluslar arası sivil havacılık sözleşmesine ait ANNEX 14 havaalanı tasarım ve işletim kitabının
havalimanında görev yapan tüm teknik elemanların ve diğer çalışanların bilmesi gereklidir. Havaalanı
tasarım ve işletim kitabında uluslar arası standartlar ve tavsiye edilen uygulamalar yer almaktadır.
Annex’in spesifikasyonları ile ilgili Havaalanı tasarım el kitabı(Dok.9157)Pistler, havalimanı
hizmetleri el kitabı(dok.9137) dokümanlarında yer alan taksi yolları, apronlar ve bekleme yerleri
kaplamalar, görsel yardımcılar, elektrik sistemleri, kırılabilirlik kriterleri kullanılmıştır.
Aşağıdaki terimler, Annex’te kullanıldığı şekliyle açıklanmıştır.
4.1.HAVAALANI BEACON’I: Bir havaalanının havadan konumunu göstermek üzere kullanılan ışık
sistemidir.
4.2.HAVACILIK YER IŞIĞI: Bir uçak üzerinde gösterilen bir ışıktan başka, hava seyrüseferine yardımcı
nitelikte özel olarak sağlanan herhangi bir ışık.
4.3.BARET: Belirli bir mesafeden kısa bir ışık çubuğu gibi görünen, enine bir çizgi halinde birbirine
yakın olarak yerleştirilmiş üç veya daha fazla havacılık yer ışığı.
4.4.KONDANSATÖR DEŞARJ IŞIĞI: Yüksek gerilimdeki elektriğin bir tüp içinde bulunan bir gaz
yardımıyla deşarj edilmesiyle aşırı süreli yüksek yoğunluktaki yanıp sönmelerin üretildiği bir lamba.
4.5.KAYDIRILMIŞ EŞİK: Bir pistin başlangıcında bulunmayan bir eşik.
4.6.TESİRLİ ŞİDDET: Yanıp sönen bir ışığın tesirli şiddeti, aynı gözlem şartları altında aynı görüş
mesafesini sağlayacak aynı renkteki sabit bir ışığın yoğunluğuna eşittir.
8
4.7.SABİT IŞIK: Sabit bir noktadan bakıldığında sabit şiddette görünen bir ışık.
4.8.ALETLİ PİST: Aletli yaklaşma prosedürlerini kullanan uçakların operasyonları için öngörülmüş
aşağıdaki pist türlerinden biri:
4.8.1.Hassas olmayan yaklaşma pisti. Direkt bir yaklaşma için yeterli olan, en azından istikamet
bilgisi sağlayan görsel yardımcıların ve bir görsel olmayan yardımcının hizmet verdiği bir aletli
pist.
4.8.2.Hassas yaklaşma pisti, kategori I. Karar yüksekliğinin en az 60 m (200ft) olduğu ve görüş
mesafesinin en az 800 m ve pist görüş mesafesinin en az 550m olduğu operasyonlar için
öngörülen, ILS ve/veya MLS ve görsel yardımcılar ile hizmet veren bir aletli pist.
4.8.3.Hassas yaklaşma pisti, kategori II. Karar yüksekliğinin 60m (200ft)’den az olduğu fakat 30m
(100ft)’ten az olmadığı ve pist görüş mesafesinin en az 300 metre olduğu operasyonlar için
öngörülen, ILS ve/veya MLS ve görsel yardımcılar ile hizmet veren bir aletli pist.
4.8.4. Hassas yaklaşma pisti, kategori III.
A-Karar yüksekliğinin 30 m (100ft)’ten az olduğu veya hiçbir karar yüksekliğinin bulunmadığı
ve pist görüş mesafesinin en az 175 m olduğu operasyonlar için öngörülen,
B-Karar yüksekliğinin 15 m (50ft)2ten az olduğu veya hiçbir karar yüksekliğinin
bulunmadığı ve pist görüş mesafesinin 175 m’ den az olduğu, Fakat 50 m’ den az olmadığı
operasyonlar için öngörülen,
C-Hiçbir karar yüksekliğinin ve hiçbir pist görüş mesafesi sınırlamasının bulunmadığı
operasyonlar için öngörülen,
pist yüzeyine doğru ve pist yüzeyi boyunca ILS ve/veya MLS hizmet veren bir aletli pist.
Not: Görsel yardımcıların, görsel olmayan yardımcıların ölçeği ile mutlaka eşleştirilmeleri
gerekmemektedir. Görsel yardımcıların seçilmesine yönelik kriter,
operasyonların yürütülmesi
öngörülen koşullardır.
4.9.İNİŞ YÖNÜ GÖSTERGESİ: İniş ve kalkış için tayin edilen yönü görsel olarak gösteren bir alet.
4.10.ALETSİZ PİST:
Bir pist.
Görerek yaklaşma prosedürleri kullanılarak uçakların işletilmesi için öngörülen
4.11.ANA PİST(LER): Şartlar müsait olduğunda diğerlerine nazaran kullanılması tercih edilen pist(ler).
4.12.PİST: Uçakların inişi ve kalkışı için hazırlanmış bir kara hava sahası üzerinde belirlenmiş bir
dikdörtgen alan.
4.13.PİST KORUMA IŞIKLARI: Pilotları veya araç sürücülerini, aktif bir piste girmek üzere oldukları
konusunda ikaz etmesi amaçlanan bir ışık sistemi.
9
4.14.PİST BEKLEME POZİSYONU: Havaalanı kontrol kulesi tarafından başka şekilde onaylanmadıkça,
pistte ilerleyen uçakların ve araçların duracağı ve bekleyeceği bir ILS/MLS kritik/hassas alanını, bir
mânia sınırlama yüzeyini veya bir pisti korumak üzere öngörülen belirli bir yer.
4.15.PİST GÖRÜŞ MESAFESİ(RVR):Bir pistin merkez hattı üzerindeki bir uçağın pilotunun, pist yüzey
işaretlemelerini veya pistin şeklini veya merkez hattını gösteren ışıkları görebileceği mesafe.
4.16.KALKIŞ PİSTİ: Yalnızca kalkış için öngörülmüş bir pist.
4.17.TAKSİ YOLU: Bir kara meydanında taksi yapmaları için hazırlanmış ve havaalanının bir yeri ile
diğer yeri arasında bağlantı sağlamak amacıyla belirlenmiş yol.
4.18.TAKSİ YOLU KAVŞAĞI: İki veya daha fazla taksi yolunun birleşme yeri.
4.19.EŞİK: Pistin iniş için kullanılacak bölümünün başlangıcı.
4.20.KONMA BÖLGESİ: Pist eşiğinin ilerisinde bulunan ve uçakların iniş sırasında ilk temas etmesi
istenilen pist bölümü.
4.21.VFR (Visual Flight Rules): Görerek Uçuş Kuralları
4.22.IFR (Instrument Flight Rules): Aletli Uçuş Kuralları
5.IŞIK YOĞUNLUĞU VE KONTROLÜ:
Akşam karanlığında veya gündüz zayıf görüş koşulları altında ışıklandırma, işaretlemeden daha
etkilidir. Işıkların bu şartlar altında veya gece vakti zayıf görüş şartlarında etkili olmaları için uygun
yoğunlukta olmaları gerekmektedir. Gerekli yoğunluğu elde etmek için, ışığın far haline getirilmesi
genellikle gerekli olacak ve bu durumda ışığın göstermeyi sağlayan arkların uygun ve operasyon
gerekliliklerini yerine getirecek şekilde yönlendirilmiş olmalıdır.Pist aydınlatma sistemi, ilgili ışık
yoğunluklarının aynı sonucu sağlayacak uygun şekilde bir araya getirilmelerini temin etmek üzere bir
bütün olarak görülmelidir.(Bakınız ilave A bölüm 14 ve havaalanı tasarım el kitabı kısım 4)
Pist ışıklandırılmasının yoğunluğu pistin kullanılması öngörüldüğü minimum görüş şartları ve
çevre ışığı için elverişli olacak şekilde sağlandığında yaklaşma ışıklandırma sisteminin en yakın
bölümünün yoğunluğu ile uyumlu olacaktır.
Bir yaklaşma ışıklandırılma sisteminin ışıkları, pist ışıklandırmasından daha yoğun olabilecekken
yoğunlukta ani değişikliklerin den kaçınmak iyi bir uygulamadır, çünkü bunlar pilotta, görüş şartlarının
yaklaşma sırasında değiştiği yönünde yanlış bir izlenim bırakabilir.
Yüksek yoğunlukta bir ışıklandırma sisteminin sağlandığı durumlarda, ışık yoğunluğunun mevcut
şartlara elverişli olacak şekilde ayarlanabilmesi için uygun bir yoğunluk kontrolü dahil edilecektir. Ayrı
yoğunluk kontrolleri veya başka uygun yöntemler, aşağıdaki sistemlerin, tesis edildiklerinde, uygun
yoğunluklarda çalışabilmelerini temin etmek üzere sağlanacaktır.
-yaklaşma ışıkları sistemleri;
-pist kenar ışıkları;
10
-pist eşik ışıkları;
-pist sonu ışıkları;
-pist merkez hattı ışıkları;
-pist tekerlek temas bölgesi ışıkları;
-taksi yolu merkez hattı ışıkları;
6.ACİL DURUM IŞIKLANDIRILMASI:
Pist ışıkları ile donatılmış ve ikinci bir güç kaynağı bulunmayan bir havalimanı/ hava- alanında
normal ışıklandırma sisteminin arıza yapması halinde en az ana pistte kurulmak üzere yeterli acil
durum ışıkları (portatif aydınlatma)elverişli şekilde kullanıma hazır olmalıdır. Bu ışıkların renkleri pist
ışıklarının renkleri ile aynı olmalıdır.
7.KULE ÖZEL AYDINLATMA EKİPMANLARI:
11
-Kule kumanda masası veya PLC (Scada olan yerlerde bulunur.)
-Aldis(Sinyal Lambası)
-Meydan Beacon’ı
-Mânia Işıkları
7.1.Kule Kumanda Masası:
Pist aydınlatma, döner Beacon, mânia ışıkları, apron aydınlatma, rüzgâr konisi ve rüzgâr yön
göstergesi “rüzgâr T” gibi görsel aydınlatma sistemlerine kumanda etmek üzere tesis edilen kule
teçhizatlarındandır. Kumanda masası, monitör kısmı ve kumanda butonları ile anahtarların yer aldığı
iki bölümden oluşur. Monitör kısmında; pist, taksi yolları, apron ile yaklaşma hatların bulunduğu
yerler, pist sonu, eşik, pist kenar, papi, hızlı çıkış eksen ışıkları, Beacon, mânia, apron ışıkları, rüzgâr
konisi ve rüzgâr yön göstergesi simgesel olarak yer alırlar. Kule operatörü, kumanda buton ve
anahtarlarına kumanda ederek her bir sistemi ayrı ayrı çalıştırabilir. Operatör, monitör üzerinde yer
alan mimik diyagramdaki simgesel görünümlerin aydınlatılması ile cihaz ve sistemlerden hangilerinin
devrede olduğunu kolayca görebilir. Birden fazla piste ve karmaşık taksi yollarına sahip hava liman ve
hava alanlarında, monitör üzerinde yer alan mimik diyagram, operatöre, işletmede büyük kolaylık
sağlar. Bazı büyük havalimanlarında kule kumanda masası yerine dokunmatik monitörlerle birlikte
scada sistemi üzerinden yapılmaktadır.
7.2.ALDİS (SİNYALİZASYON LAMBASI):
12
Kule operatörü ile uçak pilotu arasındaki iletişimi sağlayan sistemlerin devre dışı kalması
durumunda, mors kodları ile haberleşmeyi sağlamak üzere, kontrol kulesinde sinyal lambası olan
Aldis bulundurulur. Sinyal lambası kırmızı, yeşil, beyaz renkte sinyal verebilmekte ve bu sinyal
renkleri gerektiğinde peş peşe değiştirilebilmektedir. Ayrıca sinyal lambası, nişan alacak nişangâha
haiz olup, istenilen renklerden herhangi biriyle, mors koduyla dakikada 4 kelime hızla mesaj
verebilecek tetik mekanizmasına sahiptir. Sinyal lambası gece olduğu gibi gündüzleri de
kullanılabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Kontrollü havalimanları veya havaalanları manevra sahası
üzerinde görevli olan tüm araçların ve çalışanların meydan kontrol ünitesiyle telsiz ile muhaberesini
sürekli sağlayabilmesi gerekir. Ancak telsiz ile yapılan muhaberenin kaybı halinde ve görsel işaret
sistemi (Aldis) yoluyla sağlanan muhabere yeterli bulunuyorsa; meydan kontrol kulesinden
gönderilen işaretlerle (Aldisle) sağlanabilir.
7.3. MEYDAN BEACON’ I(AERODROME BEACON):
Bir havalimanını veya havaalanının yerinin havadan tanınması için kullanılan havacılık işaretidir.
Gece trafiğine açık tüm meydanlarda bulunur. Kara meydanlarında yeşil-beyaz ışık veren ve dakikada
12-30 defa çakan döner ışık sistemidir. Bikinin ışıkları her istikametten görülebilecek şekilde
meydanın en yüksek noktası olan genellikle kule üzerine tesis edilirler.
8.MÂNİA IŞIKLARI:
Mânialar hava limanı veya hava alanları sahası ve etrafında hava limanı veya hava alanı için
tanımlanmış Annex 14 mânia kıstaslarına uymayan doğal ve suni (yapay) mânialardan oluşmaktadır.
Doğal mânialardan; mânia kıstaslarını aşmış kaldırılamayacak dağlar, tepelerdir. Suni mânialar
(yapay) ; iki türlüdür. Hareketli mânialar ve sabit mânialar. Sabit mânialar mânia kıstaslarını aşmış
insanlar tarafından yapılan bina, gökdelen, iş merkezleri, enerji nakil hatları, telsiz antenleri v.b.
kaldırılabilir yapılardır. Hareketli mânialar ise hareket eden mânia kıstaslarını ihlal eden engellenebilir
mânialardır.
Mâniaların ışıklandırılması ve/veya işaretlenmeleri/aydınlatmaları ile onların mevcudiyetini
belirleyerek uçaklar için arz ettikleri tehlikelerin belirlenmesi için amaçlanmıştır. Daha ziyade gece
uçuşları için gereklidir. Ayrıca gündüzde kullanılması gerekiyorsa yüksek şiddette ışık kullanılmalıdır.
13
Tespit edilmiş mâniaların kaldırılıncaya kadar tepe noktalarının bir havacılık çalışması neticesinde
ışıklandırılması gerekmektedir. Mânia limitlerinin altında olan yapılar şayet havacılık için tehlike arz
edeceği tespit edilmiş ise bu tür yapılar da kaldırılıncaya kadar tepe noktaları, mânianın konumuna
göre alçak, orta ve yüksek şiddette ışıklandırılmalıdır. İlaveten yüksek gerilim enerji nakil hatları
direkleri, GSM antenleri, radyo televizyon verici antenleri ve yükseklikleri 150 metreyi geçen yapılar
için mânia limitleri dışında olsalar bile mânia ışıkları takılması ve boyanması, görerek ve gece uçuşları
için önem arz etmektedir.(Annex 14 bölüm 6)
9.ÖZEL AYDINLATMA ARMATÜRLERİNİN FONKSİYONLARI:
Ampul, ışığın renkli görünmesini sağlayan filtre, ışığın belirli noktada toplanmasını sağlayan
mercek ve bunlarla ilgili diğer teçhizatı içeren, kullanıma hazır hale getirilmiş aydınlatma cihazlarına
armatür adını veriyoruz. Armatürler, fonksiyonları itibarıyla, ya boyutları belirlenmiş bir sahayı
aydınlatırlar. Örneğin apron aydınlatması futbol sahalarının aydınlatması, arabaların farları gibi. Ya da
kendisinin bulunduğu yeri işaretler örneğin araçlardaki stop lambaları, mânia ışıkları gibi. Pist
aydınlatma armatürleri, belirli bir sahayı aydınlatma maksadıyla değil de bulundukları yeri
belirlemek, işaret etmek için kullanılırlar.
14
9.1.ÖZEL AYDINLATMA ARMATÜRLERİNİN IŞIKLANDIRMA SİSTEMİNDEKİ GÜVENİRLİĞİ:
Sistem içersinde yer alan tüm armatürlerin belirlenmiş toleranslar içersinde faal oluşu ve sistemin
kullanıma elverişliğidir.
9.2.IŞIK BAŞARISIZLIĞI (LİGHT FAİLURE):
Kullanılmakta olan bir ışık sisteminin herhangi bir sebeple belirlenmiş ortalama ışık şiddetine göre
%50 oranında düşük performansta olması haline ışık başarısızlığı adı verilir.
10.PİST AYDINLATMA SİSTEMLERİ:
Pist aydınlatma sistemleri içersinde yer alan armatürler fiziki özellikleri açısından gömülü tip
armatürler, yarı gömülü tip armatürler ve yer üstü armatürler olmak üzere üçe ayrılırlar. Pist
aydınlatma sistemleri seyrüsefer cihazlarının görsel yardımcılarıdır. Bu ışıklar yüksek güçlü ışıklar olup
ICAO normlarında ışık verir. ICAO nun belirlediği laboratuarlarda test edilir. Örneğin pist ışıkları
düzgün yaklaşmayı sağlar ve uçak üzerine geldiğinde piste olan mesafeyi bildirir. Papiler görerek
düzgün iniş açısını(G/F açısını) ışıksal verir. Papilerin iki taraflı monte edilmesi durumunda uçağın pisti
görerek ortalamasına yardımcı olur. Merkez hattı ve flaş ışıkları pist merkezini ışıksal gösterir.
15
Tekerlek temas ışıkları(TDZ)uçağın teker koyacağı bölgeyi gösterir. Eşik ışıkları pistin iniş başlangıç
kenarını, pist sonu ışıkları pistin sonunu gösterir. RTILL ışıkları eşik ışıklarının yerini, REİL ışıkları pist
sonu ışıklarının yerini gösterir. Taksi yolu kenar ve taksi yolu merkez hattı ışıkları uçağın aprona
yanaşmasına yardımcı olurken Yönlendirme panoları ise uçağın apronda yönünü bulmasına yardımcı
olur.
Pist ışık sistemleri kule kumanda paneli veya scada PLC ile regülâtörler aracılığı ile kontrol
edilirler. Diğer özel aydınlatma ışıkları döner beacon yeşil ve beyaz ışık vererek hava alanının yerini
gösterir. Mânia ışıkları yükseltileri, hareketli araçları işaretler, Aldis lambası acil durumlarda ışıkla
haberleşmeyi sağlar. Rüzgâr tulumu ve rüzgâr “T” si rüzgâr yönünü belirtir. (özellikle yan rüzgârlar için
önemlidir.)
10.1.Gömülü tip armatürler:
Uçakların iniş esnasında üzerine teker koydukları, koşu ya da hızlı çıkış esnasında üzerinden
geçtikleri ve pist yüzeyinden maksimum. ½ inç kadar çıkıntı yapmasına izin verilen, pist üzerinden
karot kesilerek açılan yüzeye epoksi adı verilen özel yapıştırıcı ile yapıştırılan armatürlerdir.
10.2. Yarı gömülü armatürler:
Uçakların normal şartlarda üzerinden geçmedikleri ancak zorunluluk hallerinde kullanmaları
halinde de uçağın hareketine ve dikmelerine herhangi bir zarar vermeyecek kadar pist yüzeyinden
maksimum 1 inç çıkıntı yapmasına izin verilen aynı yöntemle pist üzerine monte edilen armatürler
10.3.Yer üstü armatürler:
Uçakların hiçbir şekilde üzerinden geçmedikleri kısımda yer alan, ancak rule kaçırma vb. kaza
durumlarında, uçağa zarar vermeyecek şekilde, darbe esnasında kırılabilirlik özelliğine sahip, pist
koduna göre yükseklik teşkil eden armatürlerdir.
16
11. PAPI (HASSAS YAKLAŞMA YOL GÖSTERGESİ):
Son yıllarda mevcut görsel yaklaşma eğimi göstergesi (vasis) sistemlerinin yerini hassas yaklaşma
yol göstergesi (papi) almıştır. Ülkemizdeki hava limanlarında/hava alanlarında hemen hemen
çoğunda papi sistemi tesisi edilmiş olup, mevcut vasisler de papi sistemi ile değiştirilmiştir. Gerekli
17
yaklaşma eğimini sürdürmek üzere kılavuzluk eden papi de vasıs’te olduğu gibi kırmızı ve beyaz renkli
görsel işaretler arasındaki ayırım ilkesini kullanır. Vasis sisteminden farkı; armatür birimlerinin sayısı
ve konfigürasyondaki değişiklik, gösterilen bilginin yorumu ve renk keskinlik sayılabilir. Vasis
sisteminde doğru yaklaşma bilgisi, bir koridor içerisinde yer alırken, papi sisteminde keskin bir çizgi ile
bu bilgi verilmektedir.
Papi, yaklaşma ışık sistemleri arasında en güçlü görsel yardımcıdır. Papi ışık huzmesi, gündüz açık
havada 6-15 km mesafeden, gece açık hava da ise 15-30 km mesafeden pilot tarafından karşılanan
ilk görsel işarettir. ILS sistemine sahip olmayan bir piste doğrudan yaklaşma yapılması halinde, papi
sistemi, doğru bir yaklaşma koridoru sağlamak ve pist eşiği üzerinde pilota kılavuzluk eder. Bu
nedenle papi, aletli iniş sistemi(ILS) ile teçhiz edilmemiş hava alanlarında bir uzun mesafe G/P ve
localizer görevi görür. Papi sistemi, seyrüsefer emniyeti ile yakından ilgidir. Talimatlara uygun olarak
kullanıldığında sistemin aşağıdaki hususları temin etmesi beklenir:
-Pist eşiği üzerinde emniyetli bir minimum tekerlek açıklığı,
-nihai yaklaşmada tüm engellerin açığında bir emniyet payı,
-pistin fiziksel karakteristiği ne olursa olsun, uçağı uygun değer tekerlek temas noktasına götüren bir
yaklaşma hattı temin eder.
18
PAPİ IŞIKLARININ PİLOTÇA
ALGILANMASI
0
3 35’
BEYAZ
KIRMIZI
30 15’
0
L
3
BEYAZ
KIRMIZI
0
M
2 45’
BEYAZ
KIRMIZI
N
O
0
D
2 25’
BEYAZ
C
P
B
KIRMIZI
UNIT A
0
3 30’
30 10’
WHİTE
0
3
0
2 50’
0
2 30’
RED
Papi sistemi, eşit aralıklarla yerleştirilmiş dört keskin geçişli çok lambalı(veya çiftli tek lambalı) bir
kanat barından oluşacaktır. Sistem, fiziken gerçekleştirilmesi imkânsız olmadıkça, pistin sol tarafına
yerleştirilecektir. Bir pist, başka harici olanaklarla sağlanmamış olan görsel hareket kılavuzu
gerektiren uçaklar tarafından kullanıldığı takdirde, pistin karşı tarafından ikinci bir kanat barı
sağlanabilir.
19
0’
3 3
0
PAPİ IŞIKLARININ PİLOTÇA
ALGILANMASI
0
0’
3 01
AZ
3
L BEY IZI
0
M
KIR BEYAZ
’
2 50
M
0
IZ I
KIRM 2 30’
N
BEYAZ
KIRMIZI
O
Z
YA IZI
E
B
M
KIR
D
C
B
UNIT A
P
COK YÜKSEK (L)
YÜKSEK (M)
NORMAL (N)
ALÇAK (O)
COK ALÇAK (P)
Bir papinin kanat barı, bir yaklaşma gerçekleştiren bir pilotun:
-
-
Yaklaşma eğiminin üstündeyken veya yakınındayken, piste en yakın olan iki üniteyi kırmızı olarak
ve pistten en uzak olan diğer iki üniteyi ise beyaz olarak görecek şekilde;
Yaklaşma eğiminin üzerindeyken, piste en yakın olan bir üniteyi kırmızı olarak ve pistten en uzak
olan diğer üç üniteyi ise beyaz olarak; yaklaşma eğiminin daha da üzerindeyken tüm üniteleri
beyaz olarak görecek şekilde;
Yaklaşma eğiminin altındayken, piste en yakın olan üç üniteyi kırmızı olarak ve pistten en uzak
olan üniteyi beyaz olarak ve yaklaşma eğiminin daha da altındayken tüm üniteleri kırmızı olarak
görecek şekilde yapılacak ve düzenlenecektir.
20
12.YAKLAŞMA IŞIKLARI (APPROACH LİGHTS):
Yaklaşma ışık sistemleri kendi aralarında basit yaklaşma, hassas yaklaşma kategori I-II-III/ Calvert
ve Baret olarak ayrılırlar.
21
DİREK ÜZERİNE MONTE EDİLMİŞ
YAKLAŞMA IŞIKLARI
12.1.BASİT YAKLAŞMA (SIMPLE APPROACH):
Basit yaklaşma ışık sistemi, pistin merkez hattı uzantısı üzerinde mümkün olduğu takdirde
eşikten itibaren 420 metreden az olmayan bir ışık dizisinden oluşur. Eşikten itibaren 300 metre
mesafede 18 veya 30 metre uzunluğunda çapraz bar (cross bar) oluşturulacaktır. Arazi şartlarının
elverişsiz olması halinde, basit yaklaşma ışıklarının uzunluğu, çapraz bar ışıklarını da içine alacak
şekilde 300 metreye indirebilir. Tüm ışıklar yaklaşan bir uçağın görebileceği şekilde yerleştirilecektir.
Merkez hattını oluşturan ışıklar uzunlamasına 30 metre veya 60 metre aralıklarla yerleştirilirler.
Eşikten itibaren 60 metrelik kısımdaki armatürler gömülü tip olmalıdır. Bu mümkün olmadığı takdirde
kırılabilir kaplingli yerüstü tip armatür monte edilmelidir. Eşikten itibaren 60 metreden sonraki dikine
yükselme eğimi 1/66 ‘dan dan fazla olamaz. Aşağıdaki şemada basit yaklaşma şekli gösterilmiştir.
22
PİST
30
30
30
30
300+-30
2,7
420+-30
30
BASİT YAKLAŞMA IŞIKLARI
12.1.1.ÖZELLİKLER:
Basit bir yaklaşma ışıklandırma sisteminin sabit ışıklar olacak ve ışıkların rengi, sisteminin diğer
havacılık yer ışıklarından ve varsa ilgisiz ışıklardan kolayca ayırt edilecek şekilde olacak. Her merkez
hattı ışığı ya;
a)Tek bir kaynaktan veya
b)En az 3 m uzunluğunda bir baretten oluşacaktır. Bu baretin nokta kaynaklara yaklaşan ışıklardan
oluşması halinde, baretteki ışıklar arasında 1,5 m bir aralık yeterli bulunmuştur.
Basit yaklaşma ışıklandırma sisteminin bir hassas yaklaşma ışıklandırma sistemine
dönüştürüleceği beklenmesi halinde 4 m uzunluğunda baretlerin kullanılması tavsiye edilir.Çevre
ışıklar nedeniyle basit yaklaşma ışıklandırma siteminin tanıtılmasının gece zor olduğu yerlerde
sisteminin dış kısmında kurulan seri halinde yanıp sönen ışıklar bu sorunu çözebilir.Işılar aletsiz bir
pist için sağlandıklarında temel ayakta ve nihai yaklaşmada bir pilot için gerekli tüm açılarda
görülmelidir.Işıkların yoğunluğu sitemin öngörülmüş olduğu tüm görüş koşulları ve çevre ışığı için
elverişli olmalıdır.Işıklar hassas olmayan bir pist için sağlandıklarında nihai yaklaşmada görsel
olmayan yardımcı tarafından tanımlanan yoldan anormal miktarda sapmayan bir uçağın pilotu için
gerekli tüm açılarda görülmelidir.Işıklar sistemin kullanılabilir kalması öngörülen en olumsuz görüş
koşullarında ve cevre ışığında hem gündüz hem de gece rehberlik sağlamak üzere tasarlanmalıdır.
23
12.2.HASSAS YAKLAŞMA IŞIKLARI:
HASSAS YAKLAŞMA IŞIKLARI
CALVERT SİSTEM
YAKLAŞMA IŞIKLARI
KATEGORİ I (CAT 1)
BARET SİSTEM
YAKLAŞMA IŞIKLARI
CALVERT SİSTEM
YAKLAŞMA IŞIKLARI
KATEGORİ II-III (CAT
2- CAT 3)
BARET SİSTEM
YAKLAŞMA IŞIKLARI
12.2.1KATEGORİ I “CALVERT” SİSTEM YAKLAŞMA IŞIKLARI:
300
30 30 30 30 30
150 +-6
22,25
150+-16
3x2,7
30
4x2,7
150+-15
37,5
150+-15
5x2,7
45
150+-22,5
6x2,7
52,5
7x2,7
150+-22,5
CAT I CALVERT SİSTEM
YAKLAŞMA IŞIKLARI
2x1,5
Hassas yaklaşma kategori I Calvert sistemi, pistin merkez hattı uzantısı üzerinde, eşikten itibaren
900 metre mesafeye kadar uzanan, her 150 metreden çapraz barı bulunan, toplam 5 çapraz barlı ışık
sistemidir. Mesafe bilgisi temin edilebilmesi için merkez hattı ışıklarının eşikten itibaren ilk 300
metrelik kısmında 1 armatür, 300 metrelik orta bölümde 2 armatür ve 300 metrelik dış kısımda 3
armatür yer almaktadır.
Merkez hattında yer alan armatürlerin arasındaki boylamasına mesafe ise 1,5 metredir. Çapraz
barların uzunluğu, 1. çapraz bar 22,5 metre, 2. çapraz bar 30 metre, 3. çapraz bar 37,5 metre,
24
4. çapraz bar 45 metre ve 5. çapraz bar 52,5 metredir. Çapraz barda yer alan armatürler arasındaki
yanlamasına mesafe 2,7 metredir. Meteorolojik şartların olumsuz olması halinde Calvert sistem Cat I
yaklaşma ışıklarının, son 600 metrelik kısmı flashing ışıkları ile takviye edilmelidir. 900 metre
uzunluğunda 5 baretten oluşan Cat 1 Calvert sistem yaklaşma ışık sistemi ve kuruluş toleransları yer
almaktadır.
12.2.2.KATEGORİ I BARET SİSTEM YAKLAŞMA IŞIKLARI:
30 30 30 30
300+-15
1,5
10,5
10,5
900+-15
600+-15
1,5
4,5
CAT I BARET SİSTEM
YAKLAŞMA IŞIKLARI
Hassas yaklaşma kategori I BARET sistemi, pistin merkez hattı uzantısı üzerinde, eşikten itibaren
900 metre mesafeye kadar uzanan, 300. metrede 1 adet çapraz barı bulunan ışık sistemidir. Işıkların
rengi beyazdır. Merkez hattında yer alan armatürler 4’er adet olarak baret şeklinde yerleştirilir. Baret
ışıklarının yanlamasına uzunluğu 4 metreden az olmamalıdır.
Merkez hattında yer alan armatürlerin arasındaki boylamasına mesafe 30 metre, yanlamasına
mesafe ise 1,5 metredir. Çapraz barın uzunluğu 30 metredir. Çapraz barda yer alan armatürler
arasındaki yanlamasına mesafe 1,5 metredir. Meteorolojik şartların olumsuz olması halinde baret
sistem Cat I yaklaşma ışıklarının da, son 600 metrelik kısmı flashing ışıkları ile takviye edilebilir.
12.2.2.1.ÖZELLİKLER:
Bir hassas yaklaşmada kategori I ışıklandırma sisteminin kros bar ve merkez hattı ışıkları,
kademeli ayarlanan beyaz renkte sabit ışıklar olacaktır. Her bir merkez hattı ışığı pozisyonu ya;
-Mesafe bilgileri sağlamak üzere merkez hattın en içteki 300 m tek bir ışık kaynağı, merkez hattın
ortadaki 300 m iki ışık kaynağı ve merkez hattın dıştaki 300 m üç ışık kaynağından veya
-Bir baretten oluşacaktır.
25
-Yaklaşma merkez hattı ışıkları yukarıda açıklandığı gibi baretlerden oluşturulduğunda söz konusu
ışıklandırma sisteminin özellikleri ve meteoroloji şartlarının niteliği dikkate alındığında gereksiz
bulunması haricinde, bir flaş (kapasitör deşarjı )şığı ile tamamlanmalıdır.
-Her kapasitör deşarj ışığı(flaş sistemi),en uçtaki ışıktan başlayarak ve eşiğe doğru sistemin en içteki
ışığa ilerleyerek sırayla saniyede iki defa yanıp sönecektir. Elektrik devresinin tasarımı, bu ışıklar,
yaklaşma ışıklandırma sisteminin diğer ışıklardan bağımsız olarak çalıştırılacak şekilde olacaktır.
12.3. KATEGORİ II-III “CALVERT” SİSTEM YAKLAŞMA IŞIKLARI:
THRESHOLD
30
30
4 EQUAL
SPACES
30
4 EQUAL
SPACES
30
150+-6
30
18 TO 22,5
X
X 3 TO 4,5 H
30
X 3 TO 4,5 H
30
30
150+-6
X
30
30
30
Hassas yaklaşma kategori II Calvert sistemi, pistin merkez hattı üzerinde, eşikten itibaren 900
metre mesafeye kadar uzanan, ilk 300 metrelik kısmında merkez hattının her iki yanında, tekerlek
temas ışıkları ile aynı doğrultuda, kırmızı renkli yan sıra (Side row) ışıkları bulunan yine aynı 300
metrelik kısımda yer alan merkez hattı ışıkları 4’lü baret şeklinde olan ışık sistemidir.
Eşikten itibaren ilk 300 metrelik kısmın dışındaki 600 metrelik diğer kısımları Cat I Calvert
sistemle aynısıdır.
12.4.KATEGORİ II-III BARET SİSTEM YAKLAŞMA IŞIKLARI:
Hassas yaklaşma kategori II BARET sistemi, pistin merkez hattı uzantısı üzerinde, eşikten itibaren
900 metre mesafeye kadar uzanan, 150 ve 300. metrede 2 adet çapraz barı bulunan, ilk 300
metrelik kısmında merkez hattının her iki yanında, tekerlek temas ışıkları ile aynı doğrultuda,
kırmızı renkli yan sıra(Side row) ışıkları bulunan ışık sistemidir.
Eşikten itibaren ilk 300 metre dışındaki 600 metrelik diğer kısımları Cat I baret sistemle aynısıdır.
Ek 10’da 900 metre uzunluğunda Cat II Baret sistem yaklaşma ışık sistemi ve kuruluş toleransları yer
almaktadır.
26
PİST EKSEN
CAT II BARET SİSTEM
YAKLAŞMA IŞIKLARI
EŞİK
30
30
30
30 30
300+-15
1,5
10,5
10,5
900+-15
600+-15
12.4.1.ÖZELLİKLER:
Bir hassas yaklaşma kategorisi II ve III ışıklandırma sisteminin eşikten ilk 300 m için merkez hattı,
değişken beyaz renkte baretlerden oluşacak, ancak eşiğin yeri 300 m veya daha fazla kaydırılmışsa,
merkez hattı, kademeli ayarlanabilen beyaz renkte tekli ışık kaynaklarında oluşabilir. Daha sonra
bakım hedeflerinde belirtilecek olan yaklaşma ışıklarının kullanışlılık düzeyinin gösterilebildiği
durumlarda bir hassas yaklaşma kategori II ve III ışıklandırma sisteminin eşikten ilk 300 m için merkez
hattı ya:
- yaklaşma merkez hattı ışıklarının kullanışlık düzeyinin gösterilebildiği durumlarda eşiğin 300m
ötesinde merkez hattı ışığı pozisyonu bir baret veya tekli bir ışık kaynağı ve tümü değişken beyaz
renkte olacaktır.
-Yaklaşma merkez hattı ışıkları yukarıda açıklandığı gibi baretlerden oluşturulduğunda söz konusu
ışıklandırma sisteminin özellikleri ve Meteorolojik şartların olumsuz olması halinde baret sistem Cat
II yaklaşma ışıklarının da, son 600 metrelik kısmı flashing ışıkları ile takviye edilebilir.
-Her kapasitör deşarj ışığı(flaş sistemi),en uçtaki ışıktan başlayarak ve eşiğe doğru sistemin en içteki
ışığa ilerleyerek sırayla saniyede iki defa yanıp sönecektir. Elektrik devresinin tasarımı, bu ışıklar,
yaklaşma ışıklandırma sisteminin diğer ışıklardan bağımsız olarak çalıştırılacak şekilde olacaktır.
27
28
13.FLASH IŞIKLARI:
Hassas yaklaşma ışıklandırma sistemlerinde, meteorolojik şartların olumsuz olduğu bölgelerde,
eşikten itibaren 300 metreden sonraki 600 metrelik kısımda yer alan yaklaşma merkez hattı ışıkları
flashing ışıkları ile takviye edilirler. Flashing ışık sistemlerinde yer alan ışıklardan her biri, en dıştaki
ışıktan başlayarak, eşik tarafında bulunan en içteki ışığa kadar, saniyede 2 defa sıralı olarak, zincir
şeklinde yanıp sönerler. Işıkların rengi beyazdır. Flashing ışık sistemi, yaklaşma ışık sisteminden
bağımsız olarak çalışır. Meteorolojik şartların ağır olmadığı meydanlarda bu ışıklara gerek
duyulmayabilir. Flaş ışıkları pilota yaklaşma yönünü göstermek için (sıralı çakar ışıklar)yaklaşma
yönünde uygulanabilir.
14.PİST EŞİĞİ TANITMA IŞIKLARI (RTILL - REIL):
RTILL ışıkları pist eşiğinin iyice ayırt edilebilmesinin zor olduğu durumlarda pist eşiklerinde
kullanılır. Pist eşik ışıklarının uzantısında , pist kenar ışıklarının hizasından ise 10 metre açıklıkta tesis
edilen ve dakikada 60 veya 120 defa çakan beyaz renkli ışık sistemidir. Genellikle de Flash sistemi ile
beraber çalışırlar. REIL Işıklarının RTILL ışıklarından farkı; REIL armatürlerinde ışık her açıdan
görülebilir şekilde dağılmaktadır.
15.EŞİK IŞIKLARI (THRESOLD LIGHTS):
Pist eşiğinin yerini belirlemek maksadıyla kullanılan yeşil renkli ışık dizisidir. Eşik ışıkları, pistin
başlangıcına yada pist başlangıcından 3 metreden fazla dışarıda olmayacak şekilde monte edilirler.
Gömülü tipte veya yerüstü tipte imal edilirler. Aletsiz ve hassas yaklaşmasız pistlerde en az 6 adet
eşik ışığı bulunur. Hassas yaklaşmalı pistlerde 3 metreyi aşmayan eşit aralıklarla
15.1.UYGULAMA:
Pist eşiği ışıkları,eşik yerinin kaydırıldığı ve kanat bar ışıklarının sağlandığı bir aletsiz veya hassas
olamayan yaklaşma pisti haricinde pist kenar ışıkları ile donatılmış bir pist için sağlanacaktır.
15.2.PİST EŞİK IŞIKLARININ YERİ:
Bir eşik, bir pistin ucunda bulunması halinde, eşik ışıkları pistin başının mümkün olduğunca
yakınına ve her durumda pist başının en fazla 3 m dışına pist eksenine dik açılarda bir sıra halinde
yerleştirilecektir. Bir eşiğin yeri, bir pistin başından kaydırıldığında eşik ışıkları yeri değiştirilen eşiğe
pist eksenine dik açılarla bir sıra halinde yerleştirilecektir. Eşik ışıklandırılması aşağıdakilerden
oluşacaktır:
29
-Aletsiz veya hassas olmayan bir yaklaşma pisti üzerinde en az altı ışık;
-bir hassas yaklaşma pisti kategori I üzerinde en azından ışıklar pist kenarı ışıkları sıraları arasında 3 m
aralıklarla düzgün olarak yerleştirilecektir.
-bir hassas yaklaşma pisti kategori II veya III de en fazla 3 m aralıklarla, pist kenarı ışıkları sıralarının
arasına düzgün yerleştirilecektir.
15.3.ÖZELLİKLERİ:
30
Pist eşiği ışıkları piste yaklaşma yönünde yeşil gösteren sabit tek yönlü ışıklar olacaktır. Işıkların
yoğunluğu ve ışın yayılımı pistin kullanımının öngörüldüğü görüş mesafesi ve çevre ışığı koşulları için
elverişli olacaktır.
Kaydırılmış eşiklere sahip pist için yaklaşma ve pist ışıklandırmasına ait örnek şemada geniş olarak
verilmiştir.
31
16.PİST SONU IŞIKLARI(RUNWAY END LİGHTS):
Pistin sonunu belirlemek maksadıyla kullanılan kırmızı renkli ışık dizisidir. Pist sonu ışıkları, pistin
sonuna yada pistin sonundan 3 metreden fazla dışarıda olmayacak şekilde monte edilirler. Gömülü
tipte veya yerüstü tipte imal edilirler. Aletsiz ve hassas yaklaşmasız pistlerde en az 6 adet pist sonu
ışığı bulunur. Pist merkez hattına dik olarak yerleştirilirler. Pist sonu ışıkları kalkış yönüne
tevcihlidirler.
Pist sonu ışıkları pist kenarı ışıkları ile donatılmış bir pist için sağlanacaktır. Eşik pist ucunda ise
eşik ışıkları olarak hizmet veren donanım(armatür)pist sonu ışıkları olarak kullanılabilir.
16.1.YERİ:
Pist sonu ışıkları pistin ucunun mümkün olduğunca yakınına ve her durumda pist başının en fazla
3 m dışına pist eksenine dik açılarla bir sıra halinde yerleştirilecektir.
16.2.ÖZELLİKLERİ:
Pist sonu ışıkları piste yönünde kırmızı gösteren sabit tek yönlü ışıklar olacaktır.Işıkların
yoğunluğu ve ışın yayılımı pistin kullanımının öngörüldüğü görüş mesafesi ve cevre ışığı koşulları için
elverişli olacaktır.
Pist sonu ışığı (kırmızı) için izokandela şeması örneği
32
17.PİST KENAR IŞIKLARI (RUNWAY EDGE LİGHTS):
Pistin her iki kenarında pist boyunca 60 metreden fazla olmayacak aralıklarla, pistin kullanılabilir
bölümünün kenarına 3 metreyi geçmeyecek şekilde yerleştirilmiş ışıklardır. Aşağıda bahsedilen bölüm
haricinde kalan pist kenar ışıkları beyaz renklidir.
-Kaydırılmış eşik durumunda, yaklaşma istikametindeki pist başı kaydırılmış eşik
arasında yer alan pist kenar ışıkları kırmızı renklidir.
-Kalkış koşusunun başlatıldığı uçtan pistin uzak ucunda, ışıkların 600 m’ lik veya pist
uzunluğunun üçte biri kadarki bir bölümü, hangisi daha az ise, sarı renk olabilir.
Pist kenar ışıkları gece kullanılması öngörülen bir pist için gece veya gündüz kullanılması
öngörülen bir hassas yaklaşma pisti için sağlanacaktır.
33
17.1.YER:
Pist kenarı ışıkları pistin tam uzunluğu boyunca yerleştirilecek ve merkez hattından eşit mesafede
iki paralel sıra halinde olacaktır.Pist kenar ışıkları pist olarak kullanılacağı beyan edilen alanın
kenarları boyunca veya alanın kenarları dışında en fazla 3 m bir mesafeye yerleştirilecektir.Işıklar bir
aletli pist için en fazla 60 m aralıklarla ve bir aletsiz pist için en fazla 100 m aralıklarla sıralar halinde
düzgün şekilde yerleştirilecektir.Pist ekseninin karşılıklı kenarlarındaki ışıklar o eksenle dik açılardaki
çizgiler üzerinde sıralı olacaktır.Pistlerin kesişme noktalarında ışıklar pilota uygun rehberliğin mevcut
kalması şartıyla düzensiz aralıklarla yerleştirilebilir veya atlanabilir.
17.2.ÖZELLİKLERİ:
Pist kenar ışıkları aşağıdaki durumlar haricinde değişken beyaz renkte sabit ışıklar olacaktır.
-Kaydırılmış bir eşik durumunda pistin başlangıcı ile kaydırılmış eşik arasındaki ışıklar yaklaşma
yönünde ve kırmızı olacaktır.
-Pist kalkış koşusunun başladığı uçtan pistin uzak ucunda ışıkları 600 m veya pist uzunluğunun üçte
biri kadarki bir bölümü hangisi daha az ise sarı renk olabilir.
-Pist kenarı ışıkları herhangi bir yönde iniş veya kalkış yapan bir pilota rehberlik sağlamak üzere
gerekli her açıda görülecektir.
-Pist kenar ışıkları öngörülen tüm açılarında pistin kalkış veya iniş için kullanımı öngörüldüğü görüş
mesafesi ve çevre ışığı koşulları için elverişli bir yoğunlukla yatayın 15 dereceye kadar üzerinde
açılarda görülecektir. Yoğunluk her halükarda en az 50 cd olacak, ancak ilgisiz ışıklandırması olmayan
bir havaalanında ışıkların yoğunluğu, pilotun gözlerinin kamaşmasını önlemek için en az 25 cd
düşürülebilir.
Pist genişliği 45 m olduğunda pist kenar ışığı(beyaz) için izokandela şeması örneği
34
Pist genişliği 60 m olduğunda pist kenar ışığı(beyaz) için izokandela şeması örneği
18. PİST MERKEZ HATTI IŞIKLARI (RUNWAY CENTRE-LİNE LİGHTS):
Pist merkez hattı ışıkları, özellikle pistin yüksek iniş hızlarına sahip uçaklar tarafından
kullanılması veya pist kenar ışıklarının arasındaki genişlik 50 m’den büyük olması halinde bir hassas
yaklaşma pisti kategori I üzerinde sağlanmalıdır.
Pist merkez hattı ışıkları bir hassas yaklaşma pisti kategori II ve III de sağlanacaktır.
Pist eksenini işaretlemek maksadıyla, pist eşiğinden itibaren pist sonuna kadar 15 metreyi
geçmeyen aralıklarla yerleştirilmiş, kırmızı ve beyaz renkli ışık sistemidir. Kalkış yönünde, eşikten
35
itibaren, pist sonuna 900 metre mesafeye kadar olanlar beyaz renkli, sonraki 600 metrelik
kısımdakiler birer atlamalı olarak kırmızı ve beyaz ve pist sonuna 300 metre mesafedekiler kırmızı
renklidir. Gömülü tipte ve iki yönlü olarak imal edilirler.
Pist merkez hattı ışıkları, özellikle pist kenar ışıklarının arasındaki genişliğin 50 m den fazla olması
durumunda, çok yüksek bir kalkış hızına sahip uçaklar tarafından kullanıldığında 400 m veya daha
yüksek düzeyde bir RVR’lik işletme minimumuna sahip kalkış için öngörülen bir pist üzerinde
sağlanmalıdır.
18.1.YER:
Pist merkez hattı ışıkları, pistin merkez hattı boyunca yerleştirilecek, ancak ışıklar, merkez hattı
boyunca yerleştirilmeleri mümkün olmadığı durumlarda, en fazla 60 cm pist merkez hattının aynı
tarafına düzgün şekilde kaydırılabilir. Işıklar, eşikten sona kadar yaklaşık 15 m lik aralıkla
yerleştirilecektir.
18.2.ÖZELLİKLER:
Pist merkez hattı ışıkları, eşikten itibaren pist sonuna 900 m kalıncaya kadar değişken beyaz ; pist
sonuna 900 metreden itibaren 300 metre kalıncaya kadar atlamalı olarak kırmızı ve değişken beyaz
ve pist sonuna 300 metre mesafeden pist sonuna kadar kırmızı renkte sabit ışıklar olacaktır,ancak
uzunluğu 1800 m den az olan pistler için değişmeli kırmızı ve değişken beyaz ışıklar, iniş için
kullanılabilir pistin orta noktasından pist sonundan 300 m ye uzanacaktır. Elektrik sisteminin bir
bölümünün arızalanmasının, geri kalan pist mesafesinin yanlış tanıtılmasına yol açmasına neden
olmamasını temin etmek için elektrik sisteminin tasarımına özen gösterilmelidir.
30m boyuna aralığı olan pist merkez hattı ışığı(Beyaz) ve çıkış taksi yolu gösterge ışığı (sarı) için
izokandela şeması
36
15m boyuna aralığı olan pist merkez hattı ışığı(Beyaz) ve çıkış taksi yolu gösterge ışığı (sarı) için
izokandela şeması
19.TEKERLEK TEMAS BÖLGESİ IŞIKLARI (TOUCH DOWN ZONE LİGHTS):
Teker koyma bölgesini işaretlemek maksadıyla, pist eşiğinden itibaren 900 metre mesafeye
kadar, boylamasına 30/60 metre aralıklarla, pist ekseninin simetrik olarak her iki tarafına
yerleştirilmiş, baret şeklinde, üç veya dört ışıktan oluşan, beyaz renkli ışık sistemidir. Baret
uzunluğu 3 metreden az, 4,5 metreden fazla olmamalıdır. Gömülü tipte imal edilirler. TDZ ışıkları iniş
istikametine tevcihlidirler. Cat II ve Cat III ışıklandırma sistemlerinde tesis edilmesi zorunludur.
37
19.1.YER:
Tekerlek temas bölgesi ışıkları, eşikten 900 m lik boyuna bir mesafe boyunca uzanacak, ancak
uzunluğu 1800 m den az olan pistlerde sistem, pistin orta noktasının ötesine uzanmayacak şekilde
kısaltılacaktır. Bu biçim, pist merkez hattına göre simetrik olarak yerleştirilmiş baretler çiftleri ile
oluşturulacaktır. Bu baretler çiftinin en içteki ışıkları arasındaki yanal aralık, konma bölgesi
işaretlemesi için seçilen yanal aralığa eşit olacaktır. Baretler çiftlerinin arasındaki boyuna aralık ya 30
m yada 60 m olacaktır. Daha düşük minimum görüş mesafelerindeki operasyonlara olanak vermek
için baretler arasında 30 m lik boyuna aralık kullanılması önerilir.
TDZ ışıkları(beyaz ışık)için izokandela şeması
19.2.ÖZELLİKLER:
Bir baret, aralarında en fazla 1,5 m aralık bulunan en 3 ışıktan oluşacaktır. Konma bölgesi, ışıkları
değişken beyaz renkte sabit tek yönlü ışıklar olacaktır.
20.TAKSİ YOLU KENAR IŞIKLARI (TAXIWAY EDGE LİGHTS):
38
Kullanılabilir taksi yollarını, apron kenarlarını ve kenarlarını ve bekleme ceplerini işaretlemek
maksadıyla 60 metreyi geçmeyen aralıklarla yerleştirilmiş mavi renkli düşük takatli ışıklardır. Yarı
gömülü ve yerüstü tip olarak imal edilirler.
Taksi yolu kenar ışıkları, gece kullanılması öngörülen bir pist dönüş alanın bekleme yerinin buz
giderici flaş önleyici tesisisin, apronun, vs. kenarlarında ve taksi yolu merkez hattı ışıkları ile
donatılmamış ve gece kullanılması öngörülen bir taksi yolu üzerinde sağlanacak, ancak taksi yolu
kenar ışıklarının, operasyonların niteliği göz önünde bulundurulduğunda, yüzey aydınlatması veya
diğer yollardan uygun rehberliğin sağlanabildiği durumlarda tesis edilmeleri gerekmemektedir.
20.1.YERİ:
Bir taksi yolunun düz bölümü üzerindeki ve standart bir taksi güzergâhının parçasını oluşturan bir
pist üzerindeki taksi yolu kenar ışıkları en fazla 60 m lik düzgün boyuna aralıklarla yerleştirilmelidir.
Bir dönemeç üzerindeki ışıklar, dönemeç açıkça tanıtılacak şekilde en fazla 60 m lik aralıklarla
yerleştirilmelidir. Bir pist dönüş alanı üzerindeki taksi yolu kenar ışıkları en fazla 30 m lik düzgün
aralıklarla yerleştirilmelidir.
20.2.ÖZELLİKLER:
Taksi yolu kenar ışıkları mavi renkte sabit ışıklar olacaktır. Işıklar, yönlerden herhangi birinde taksi
yapan pilota rehberlik sağlamak için gerekli tüm açılarda veya yatay çizginin en az 30 derece
üzerinden görünecektir. Bir kavşakta, çıkışta veya dönemeçte ışıklar başka ışıklarla
karşılaştırabilecekleri açılarında görülemeyecekleri şekilde mümkün olduğunca gölgelenecektir.
21.TAKSİ YOLU MERKEZ HATTI IŞIKLARI (TAXIWAY CENTRE-LİNE LİGHTS):
39
Görüş mesafesi 350 metreden daha az olan şartlarda kullanılması düşünülen hızlı çıkış, taksi
yolları ve apronlar için pist merkez hattından uçağın parklama manevrasının başlayacağı noktaya
kadar devamlı yönlendirme sağlayan, yeşil ve sarı renkli ışık sistemidir. Gömülü tipte ve iki yönlü
olarak imal edilirler Ancak trafiği az olan Cat II ve Cat III ışıklandırma sistemlerinde tesis edilmesi
zorunludur. Taksi yolu merkez hattı ışıkları pist görüş mesafesinin 350 m veya daha fazla olduğu
koşullarda gece kullanımı için öngörülen bir taksi yolu üzerinde ve özellikle karmaşık taksi yolu
kesişme noktalarında ve çıkış taksi yollarında sağlanmalı. Taksi yolu merkez hattı ışıkları pist merkez
hattı ve uçak park yerleri arasında sürekli rehberlik sağlayacak şekilde, ileri bir yüzey hareketi kılavuzu
ve kontrol sisteminin unsurları olarak tanımlandıklarında tüm görüş koşullarında bir çıkış taksi yolu,
taksi yolu, buz giderici önleyici tesis ve apron üzerinde sağlanmalıdır.
21.1.ÖZELLİKLER:
Standart bir taksi güzergâhının bir parçasını teşkil eden bir pist üzerindeki ve bir çıkış taksi
yolunun haricindeki bir taksi yolu üzerindeki taksi yolu merkez hattı ışıkları, ışığın yalnızca taksi
yolundaki veya yakınındaki uçaklardan görülebilecek ışın ebatları ile yeşil renkli sabit ışıklar olacaktır.
Bir çıkış taksi yolu üzerindeki taksi yolu merkez hattı ışıkları sabit ışıklar olacaktır. Değişmeli taksi yolu
merkez hattı ışıkları pist merkez hattı yakınındaki başlangıçlarından, ILS/MLS kritik /hassas alanının
peri metresine veya iç geçiş yüzeyinin alt kenarına, hangisi pistten en uzakta ise yeşil ve sarı renkte
olacak; ve ondan sonra tüm ışıklar yeşil renkli olacaktır. Çevreye en yakın olan ışık daima sarı renkte
olacaktır. Uçakların aynı merkez hattını aynı yönde takip ettiği durumlarda tüm merkez hattı ışıkları
piste yaklaşan uçaklara yeşil görünecektir. Bir pist üzerindeki veya yakınındaki yeşil ışıkların ışık
dağılımını, eşik ışıkları ile muhtemel karışıklığı önleyecek şekilde sınırlamaya özen gösterilmelidir.
21.2.TAKSİ YOLLARI ÜZERİNDEKİ TAKSİ MERKEZYOLU HATTI IŞIKLARI YERİ:
40
Bir taksi yolunun düz bir bölümü üzerindeki taksi yolu merkez hattı ışıkları en fazla 30 m lik
aralıklarla yerleştirilmelidir. Ancak; 60 m yi geçmeyen daha büyük aralıklar mevcut meteorolojik
şartlar nedeni ile söz konusu aralıklarla uygun rehberliğin sağlanması halinde kullanılabilir. 30 m den
kısa aralıklar kısa düz bölümlerde sağlanmalıdır. 350 m den düşük değerli RVR koşullarında
kullanılması öngörülen bir taksi yolu üzerinde bir dönemeç üzerindeki ışıkların aralıkları 15 m yi
aşmamalı ve yarı çapı 400 m den az olan bir dönemeç üzerindeki ışıklar en fazla 7,5 m lik aralıklarla
yerleştirilmelidir. Bu aralıklar, dönemecin önünde ve arkasında 60 m boyunca uzanmalıdır.
21.3.HIZLI ÇIKIŞ TAKSİ YOLU ÜZERİNDEKİ TAKSİ YOLU MERKEZ HATTI IŞIKLARI:
Bir hızlı çıkış taksi yolu üzerindeki taksi yolu merkez hattı ışıkları, taksi yolu merkez hattı
dönemecinin başlangıcından en az 60 m önündeki bir noktada başlamalı ve dönemecin sonundan
itibaren taksi yolu merkez hattı üzerinde, bir uçağın normal taksi yapmasını ulaşmasını beklenebildiği
bir noktaya kadar devam etmelidir. Pist merkez hattına paralel bölüm üzerindeki ışıklar daima her
hangi bir pist merkez hattı ışıkları sırasından en az 60 cm uzakta olmalıdır. Işıklar en fazla 15 m lik
boyuna aralıklarla yerleştirilmeli ancak pist merkez hattı ışıklarının sağlanmadığı durumlarda 30 m yi
aşmayan daha büyük bir aralık kullanılabilir.
Hızlı Çıkış Taksi Yolu Işıkları Şeması
21.4.DİĞER ÇIKIŞ TAKSİ YOLU ÜZERİNDEKİ MERKEZ YOLU MERKEZ HATTI IŞIKLARI:
Hızlı çıkış taksi yolları haricindeki çıkış taksi yollarındaki üzerindeki taksi yolu merkez hattı ışıkları,
taksi yolu merkez hattı işaretlemesinin pist merkez hattından dönmeye başladığı noktadan başlamalı
ve dönemeçli taksi yolu merkez hattı işaretlemesini en azından işaretlemenin pistten ayrıldığı noktaya
kadar takip etmelidir. İlk ışık herhangi bir pist merkez hattı Işıkları sırasından en az 60 cm mesafede
olmalıdır. Işıklar en fazla 7,5 m lik boyuna aralıklarla yerleştirilmelidir.
21.5.PİSTLERİN ÜZERİNDEKİ TAKSİYOLU MERKEZ HATTI IŞIKLARI:
Standart bir taksi güzergâhının parçasını oluşturan ve 350 m lik bir değerin altındaki pist görüş
mesafesi koşullarında taksi yapmak için öngörülen, bir pist üzerindeki taksi yolu merkez hattı ışıkları
15 m yi aşmayan boyuna aralıklarla yerleştirilmelidir.
41
22.DURMA BARLARI (STOPBAR LİGHTS):
Taksi yollarının piste giriş kısımlarında taksirut kavşaklarında ve bekleme yerlerinde, uçağı
bekletmek maksadıyla tesis edilen 3 metreyi geçmeyen aralıklarla, taksi yolu merkez hattına dik
olarak yerleştirilmiş tek yönlü kırmızı renkli ışık sistemidir. Gömülü tip olarak imal edilirler. Bu ışıklar
sürekli yanık vaziyettedir. Trafiğin müsait olması durumunda, kule operatörü tarafından söndürülen,
uçağın geçmesini müteakip otomatik olarak tekrar yanan ışık sistemidir.
Durma barlarının oluşturulması, hava trafik servisleri tarafından manüel veya otomatik olarak
kontrol edilmelerini gerektirir. Pist ihlalleri tüm görüş veya hava şartlarında meydana gelebilir. Pist
bekleme pozisyonlarında durma barlarının oluşturulması ve bunların gece ve pist görüş mesafesi 550
m üzerinde olan görüş şartlarında kullanılması, pist ihlallerini etkili biçimde önleme tedbirlerinin bir
parçasını oluşturabilir. Bir durma barı ışıklarının (pilotun bakış açısından)örneğin kar veya yağmur
tarafından engellenmesi durumunda veya bir pilotun uçağı, görülmeleri uçağın yapısı tarafından
bloke edilecek kadar ışıklara yakın bir yerde durdurması gerekebildiği durumda bir çift yükseltilmiş
ışık durma barının her bir ucuna eklenmelidir.
Bir taksi yolu ışıklandırılmasının örneği aşağıdaki şemada belirtilmiştir.
42
23. YÖNLENDİRME PANOLARI (TAXIWAY SIGNS):
Havaalanı pist başı numaraları, taksi yolu isimleri, apron yönlendirmesi, seyrüsefer yardımcı
sistemlerinin frekansları vb. bilgilerin taksi yapan uçak pilotuna bildirilmesi maksadıyla tesis edilen
panolardır. Bu bilgi panolarının geceleri de görülebilmesi için gerekli aydınlatması sağlanmıştır. Tek
yönlü ya da iki yönlü olabilirler.
23.1. UYGULAMA:
Levhalar ya sabit mesaj levhaları veya değişken mesaj levhaları olacaktır.Bir bilgilendirme levhası
normalde kurulması gerekli olduğunda, ilgili otorite tarafından tespit edildiği üzere, pratikte
kurulması
mümkün
değilse,
bir
bilgilendirme
işaretlemesi
kaplamanın
üzerinde
yapılacaktır.Operasyonlar açısından gerekli olduğunda bir bilgilendirme levhası bir bilgilendirme
işareti ile tamamlanmalıdır.Bir bilgilendirme (yer/yön işaretlemesi,karmaşık taksi yolu kesişme
noktalarının öncesinde ve sonrasında ve operasyonel deneyim,bir taksi yolu yeri işaretlemesinin uçuş
43
mürettebatı yer seyrüseferine yardımcı olabileceğini göstermişse yapılmalıdır.Bir bilgilendirme
işaretlemesi büyük uzunluğu olan taksi yolları boyunca düzenli aralıklarla kaplama yüzeyi üzerinde
gösterilmelidir.
Zorunlu talimat levhaları örnekleri yukarıda şemada gösterildiği gibidir.
44
Hassas Yaklaşma pistleri ile aletsiz hassas olmayan kalkış pistlerine ait zorunlu levhaların yerleşim
şemaları yukarıda gösterildiği gibidir.
45
Pist terk ediş levhası
NO ENTRY (GİRİLMEZ) levhası
23.2. YERİ:
Bilgilendirme işaretlemesi(yeri)gerekli olduğu yerde, taksi yolu veya apron yüzeyi üzerinde taksi
yoluna dik olarak yapılmalı ve yaklaşan bir uçağın kokpitinden okunabilmelidir.
23.3.ÖZELLİKLER:
Bir bilgilendirme işaretlemesi aşağıdaki unsurlardan oluşacaktır:
-Bir konum levhasının yerine geçtiğinde veya bir konum levhasını tamamladığında siyah bir fon
üzerinde sarı renkte yazı;
-bir yön veya varış yeri levhasının yerine geçtiğinde veya onun tamamladığında sarı bir fon üzerinde
siyah renkte bir yazı;
46
Bilgilendirme Levhaları örnek şemaları
47
24. RÜZGÂR YÖNÜ GÖSTERGELERİ:
Bir havaalanı, en az bir rüzgâr yönü göstergesiyle donatılacaktır.
24.1.YERİ:
Bir rüzgâr yönü göstergesi, uçuş halindeki veya hareket alanındaki uçaklardan görünebilecek
şekilde ve yakındaki cisimlerin neden olduğu hava değişimlerinden etkilenmeyecek şekilde
konumlandırılacaktır.
24.2.ÖZELLLİKLER:
Rüzgâr yönü göstergesi, kumaştan yapılmış kesik bir huni şeklinde olmalı ve en az 3.6m lik bir
uzunluğa ve geniş ucunun çapı en az 0.9m olmalıdır. Rüzgâr yönü göstergesi, yüzey rüzgârının yönünü
açıkça ve rüzgâr hızını genel olarak gösterecek şekilde yapılmalıdır. Renk veya renkler, arka planı göz
önüne bulunduracak, rüzgâr yönü göstergesini en az 30m lik bir yükseklikten açıkça görülebilir ve
anlaşılabilir hale getirecek şekilde seçilmelidir. Mümkün olduğu durumlarda, tek bir renk, tercihen
beyaz veya turuncu kullanılmalıdır. Değişen arka planlar karşısında uygun bir barizlik sağlamak için iki
renkten oluşan bir birleşim gerekliyse, bunlar tercihen turuncu ve beyaz, kırmızı ve beyaz veya siyah
ve beyaz olmalı ve ilk ve son şeritler daha koyu renkli olup, birbirini izleyen beş şerit halinde
düzenlenmelidir.
En az bir rüzgâr yönü göstergesinin yeri, 15m çapında ve 1.2m genişliğinde dairesel bir şerit ile
işaretlenmelidir. Şerit, rüzgâr yönü göstergesi desteğine göre ortalanmalı ve uygun barizlik sağlayacak
bir renkte, tercihen beyaz olmalıdır.Gece kullanımı için öngörülen bir havaalanında en az bir rüzgâr
göstergesinin ışıklandırılması için düzenleme yapılmalıdır.
48
25.İNİŞ YÖNÜ GÖSTERGESİ:
25.1.YERİ:
Varsa, bir iniş yönü göstergesi, havaalanında açıkça görülebilen bir yerde konumlandırılacaktır.
25.2.ÖZELLLİKLER:
İniş yönü göstergesi bir “T” şeklinde olmalıdır.
İniş ”T” sinin rengi beyaz ve turuncu olacak, renk seçimi, göstergenin görüleceği arkalana en iyi
kontrastı oluşturacak renge bağlıdır. Gece kullanımı için gerekli olduğu durumlarda, iniş “T” si ya
ışıklandırılacak ya da beyaz ışıklarla çevrelenecektir.
26.APRON AYDINLATMA SİSTEMLERİ:
Gece şartlarında, Uçakların apron sahasına yaklaşması, park yapması, yolcuların uçağa inip
binmeleri, kargo işlerinin yapılması için apron sahasının aydınlatılmasına ihtiyaç vardır. Bu aydınlatma
apron kenarlarına dikilen çok yüksek direklere yada terminal binalarının üzerine yerleştirilen
projektör adı verilen yüksek ışık Kaynakları ile sağlanır.
49
Yüksek direk kullanılmasının nedeni, aprona yaklaşan uçak pilotunun gözünün kamaşmasına
engel olmak içindir. Apron sahasındaki aydınlatmanın homojen bir şekilde olmasına sağlamak için çok
sayıda direk ve projektör kullanılır.
27.SCADA
SCADA terimi Supervisory Kontrol and Data Acquisition kelimelerinin ilk harfleri ile oluşturulan
bir kısaltmadır. SCADA sistemleri büyük bir alana ait teknik konulardaki ve işlevini yerine getirmek
amacındadır. Bu bağlamda çoğunlukla HMI (Human-Machine Interface) veya MMI (Man-Machine
Interface) kısaltmaları ile yan yana kullanılır.Çoğu havalimanı/havaalanında kuvvet santrallarında ve
pist aydınlatmasında bu sistem kullanılmaktadır.
50
Scada sistemi ile donatılmış Antalya Hava limanını ekran görüntüsüdür.
28.HAVACILIK YER IŞIKLARI, İŞARETLEMELERİ, LEVHALARI VE PANOLARINA AİT RENKLER:
ANNEX 14 te havaalanı yer ışıkları, işaretlemeleri, levhaları ve panoları için kullanılacak renklerin
kromatiklik sınırlarını tanımlamaktadır. Renkler için hiçbir karışıklık olasılığı bulunmayacak şekilde
spesifikasyonları oluşturmak mümkün değildir. Makul olarak belirli tanıma için göz aydınlatmasının
algılama eşiğinin yeterince üzerinde olması, rengin seçmeli atmosferik zayıflatmalar tarafından
önemli ölçüde değiştirilmemesi ve izleyenin renk vizyonunun uygun olması önemlidir.Yüksek
yoğunluktaki bir kaynaktan çok yakın mesafeden elde edilebileceği gibi aşırı yüksek bir göz
aydınlatma seviyesinde de renk karışıklığı riski söz konusudur.Tecrübelere göre bu faktörlere gereken
dikkat gösterildiğinde tatminkar ayırt etme sağlanabilmektedir. İşaretlemeler, levhalar ve panolara ait
renkler ile ilgili hesaplama ve detaylar Annex 14 de belirtildiği şekilde uygulanmalıdır. Havalimanı
teknik personelleri Annex 14 te bahsedilen bu kriterlere dikkat ederek kontrol, bakım onarım ve
montajlarını yapmalıdır.
51
29.SABİT AKIM REGÜLÂTÖRLERİ (C.C.R.):
REGÜLATÖRLER
Sabit Akım Regülatörleri seri devre olarak çalışan özel aydınlatma devrelerinin değişik
kademelerde sabit akımlarla beslemesinde kullanılan cihazlardır. Genellikle enerji beslemeleri iki fazlı
olarak dizayn edilirler. Sabit Akım Regülatörlerinin çıkış bölümü kademeli olup, ülkemizdeki
havalimanı ve meydanlarında genellikle 3 ve 5 kademeli regülatörler kullanılmaktadır. Sabit akım
regülatörlerinde çıkış voltajı regülatör güçlerine bağlı olmakla beraber 5000 Volta kadar
çıkabilmektedir. Sabit Akım Regülatörlerinde iletkenlere temas etme durumunda öldürücü elektrik
şoku tehlikesi vardır. Bu sebeple montaj ve bakımlarda ehil personel çalışmalıdır ve her türlü güvenlik
tedbirlerini almak zorundadır. CCR üzerinde çalışırken aşırı dikkat gösterilmelidir. Uygulanabilir her
emniyet önlemi dâhil edilmesine rağmen aşağıdaki kurallara kati olarak uyulmalıdır.
-Enerji devrelerinden uzak durmalı ve pistte primer devreler üzerinde çalışma yaparken mutlaka CCR
kapalı olmalı veya bir arkadaşımızı CCR yanında bırakmalıyız.
- Elektrik yönetmeliklerine uygun hareket etmeliyiz.
-Sağlık ve iş emniyeti yönetmeliklerine uygun hareket etmeliyiz.
30.İZOLASYON TRAFOLARI:
İzolasyon trafoları Hava limanları/hava alanları pist aydınlatmasında, seri devrelerde armatürlerin
beslenmesi için kullanılmaktadır. İzolasyon trafoları sadece gerilim düşümü yapar. Primerdeki akım
sekonderde de bulunur. Seri aydınlatma devrelerinin primerleri bir sabit akım regülâtörüne
bağlanmakta ve transformatörlerin sekonderleri ise pist yada taksi yolu armatürlerine
52
bağlanmaktadır. Bu şekilde Primer ve Sekonder devreler izole edilmiş olup, çalışan personelin
güvenliği sağlanmış olur. Ayrıca pist ve taksi yolu üzerindeki akım ile sabit bir aydınlatma sağlanır.
30.1.ÖZELLİKLERİ:
Kısa devre tam yük ve açık devre durumlarında zaman sınırlaması olmaksızın çalışabilmektedir.
Polikloropren bir dış kılıf ile kaplanmış olan transformatör tamamen su geçirmezdir. Toprağa direkt
olarak gömülebilmekte ve fiş priz vasıtası ile çok kolay bağlantı yapılabilmektedir.
30.2.ELEKTRİKSEL VE MEKANİKSEL ÖZELLİKLER:
30W/45W/50W/100W/150W/200W/300W Trafo gücünde ve 6,6 A Primer akım şeklinde imal
edilirler. Transformatörlerin izolasyon gerilimleri 5000 V dur. Transformatörler %100 yükte çalışırken
%30 aşırı yüke 60 dakika dayanmaktadırlar. İzolasyon trafoları polycloroprene malzeme ile
kaplanmıştır.24 saat sürekli çalışacak şekilde dizayn edilmiştir. Çift bakır sargılıdır.Trafoların sargıları
160C bir saat süre ile dayanmaktadır ve tam yükte sıcaklık artışı 55 C aşmamaktadır.
31.KONNEKTÖR KİTİ (FİŞ – PRİZ):
Primer konnektör kiti izolasyon trafosu ve seri yük devresini bağlamak için kullanılan lineer
konnektör kitidir. Primer konnektör kiti çok yüksek voltaj parçalarını bağlar. Ayrıca Primer kablosunu
ve konnektör kitinin özelliklerini kontrol edip herhangi bir hasarın olmadığına emin olmalısınız. Primer
kablo için kontrol noktaları kablonun iletken parçasının kalınlığı, kablonun yalıtkan katmanının
kalınlığı, dış kaplama kalınlığı.
53