KORO BAŞARIM GÜCÜNÜN ARTTIRILMASI İÇİN BİREYSEL SES

KORO BA ARIM GÜCÜNÜN ARTTIRILMASI Ç N
B REYSEL SES E T M N N GEREKL L
*Yrd. Doç. Dr. Hüsniye Seval KÖSE
*1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze
Müzik Ö retmeni Yeti tirme Sempozyumu Bildirisi
SDÜ, 7-10 Nisan 2004, Isparta
GR
Uygulanabilirlik düzeyinin yüksekli i ve ö rencilerin müziksel ortama katılabilmelerinde
sa ladı ı kolaylık nedeniyle müzik ö retmenlerinin büyük ölçüde yararlandıkları bir etkinlik
olarak koro çalı maları, müzik ö retmenli i e itim / ö retim programlarında önemini koruyan bir
ders olarak yer almaktadır.
Bir müzik eserinin yüksek bir ba arım gücü ile seslendirilebilmesi, yorumcunun / yorumcuların
bireysel olarak, o alana özgü teknik ve müziksel birikime sahip olmalarını gerektirmektedir. Bu
durum özellikle birden çok müzisyenin yer aldı ı seslendirmelerde önemlidir. Örne in
orkestrada yer alan tüm çalgı grupları, partilerinin ve eserin tümünün gerektirdi i teknik ve
müziksel davranı ları kazanmı olmalıdırlar. Çünkü orkestra, çalgı hakimiyeti gerektiren bir
müziksel anlatım yolu, ortamıdır.
Bir ba ka müziksel anlatım yolu olan koro ise, ses hakimiyeti gerektiren bir müziksel anlatım
yoludur. Koronun mükemmel bir anlatım gücüne ula abilmesi için koro üyelerinin seslerini
kullanmada aynı teknik ve müziksel yeterli e sahip bulunmaları gerekir. Bu nedenle sesini,
anlatımın beklenen düzeye ula abilmesine dönük olarak bir orkestra üyesinin çalgısını çalmada
ve orkestra tınısını olu turmada gösterdi i özene e de er bir davranı lar örüntüsüne oturtarak
kullanabilmelidir. Bu durum, amatör, profesyonel, okul koroları v.b. de i ik olu umlar
bakımından de i en düzeyde de olsa gözden kaçırılmaması gereken bir zorunluluktur.
Bilindi i gibi profesyonel koroların üyeleri, ses e itimine ili kin temel ve ileri davranı ları
kazanmı bireylerdir. Ozankaya (1984) bireyi, “..toplumları olu turan ve dü ünsel, duygusal,
istençsel nitelikleri toplum içinde belirlenen insanların her biri” olarak tanımlamaktadır. Benzer
bir durumu, belli özellikleri bakımından ortak yanları olan ve amaç birli i bulunan bireylerden
olu mu bir topluluk olarak korolar için de dü ünmek olasıdır.
Müzik ö retmenli i e itimi sürecinde koro bir ders olmanın yanında, müzi in sanatsal boyutuna
ula abilmenin etkili ve güzel bir uygulama ortamıdır. Bu nedenle, müzik ö retmenli i e itimi
almakta olan her ö renci aynı zamanda koronun bir üyesi olarak, ses e itimine ili kin temel
davranı lara ne düzeyde sahip olduklarına bakılmaksızın koroda yer alabilmektedirler. Bu
durum, koro ders ve ders dı ı uygulamalarında koro yöneticisi
( koro ö retim elemanı) ve
koro üyeleri ( ö renciler) bakımından ortaya çıkan belli güçlüklerin ana nedeni olarak
dü ünülmektedir.
PROBLEM ve AMAÇ
Müzik ö retmenli i e itiminde koro derslerinde ve seslendirmelerinde ö rencilerin seslerini
kullanmaya ve arkı söylemeye ili kin yakla ım ve davranı larından kaynaklandı ı dü ünülen
sorunlar vardır. Bu sorunların, a amalı biçimde koro çalı maları yoluyla çözümlenebilmesi, koro
üyelerinin bireysel olarak da ses e itimine zaman ayırmasını gerektirmektedir. Ancak e itsel
amaçlı bu korolarda koro üyeleri, uygulanmakta olan program dı ında bireysel ses e itimine
ili kin eksikliklerini tamamlayabilme olana ı bulamamaktadırlar.
Ara tırma u problemin çözümüne dönük olarak yürütülmü tür: Müzik ö retmenli i e itimi
kapsamında dersler ve sanatsal sunumlar biçiminde gerçekle en koro etkinliklerinde ba arım
gücünün arttırılması için koro üyelerinin bireysel ses e itimi almı / almakta olmaları gerekli
midir?
Bu do rultuda, Musiki Muallim Mektebi’ nden günümüze dek uygulanmı olan müzik
ö retmenli i e itim / ö retim programlarında yer alan bireysel ve toplu ses e itimine yönelik
dersler, koro ba arım gücüne etkileri bakımından incelenmi tir. Betimsel nitelikli bu ara tırmada
veriler literatür tarama ve uzman görü ü alma yoluyla elde edilmi tir.
Ara tırma ; Koro Ba arım Gücü, Koroda Ses E itimi, Müzik Ö retmenli i E itimi
Programlarında Ses E itimi, Sonuç ve Öneriler alt ba lıklarında yürütülmü
ve
raporla tırılmı tır.
1. KORO BA ARIM GÜCÜ
Hançerlio lu (1992) ba arım terimini, “performans, herhangi bir ba arı” olarak tanımlamaktadır.
Ba ka bir tanımda performans, “ herhangi bir ba arı, takat sınırı, yarı ma gücü” ( MEB, 1996)
biçiminde açıklanmaktadır. Koro ba arım gücü ise, bir koronun koro yapıtlarını çalı ırken ve
seslendirirken gösterdi i sanatsal ba arı düzeyi olarak açıklanabilir. Bu güç, aynı zamanda
koronun temel ögeleri durumundaki koro üyelerinin bireysel ba arım güçleri ile ko ut bir nitelik
ta ımaktadır. Ara tırmanın konusu gere i buradaki “koro” terimi, müzik ö retmenli i e itimi
almakta olan kız ve erkek ö rencilerin olu turdu u bir karma koroyu ifade etmektedir.
Her hangi bir alanda ortaya konulmaya çalı ılan bir ürün büyük ölçüde, onunla etkile en
bireylerce de erlendirilmektedir. Bu de erlendirme amaçlı ve belli bir yargıda bulunmaya dönük
olabilece i gibi, salt beklenti ve bulgulara ili kin bir be eni belirtme düzeyinde de
kalabilmektedir. Ancak her ikisinde de belli ölçmeler söz konusudur. Her ölçme, bilindi i gibi
önceden belirlenmi ölçütler düzleminde gerçekle mektedir. Ölçütler ise, o ürünün gerçekle me
sürecinde dayanak olarak yararlanılan tüm bilgi, bulgu, eylem, kısacası üretime dönük katkısı
olan tüm de i kenlerle do rudan ili kilidir. Dolayısıyla ba arım gücüne ili kin olarak yapılacak
de erlendirmenin, o alana özgü ve önceden belirlenmi ölçütlere dayandırılması gerekmektedir.
Koro ba arım gücü, o koronun olu umundan, seslendirmeye dek geçen ve belli bilgi, eylem ve
alı kanlıkları kapsayan bir süreçle yakından ilgilidir. Bu süreç, müzi e ili kin genel bilgi,
alı tırma, deneme ve uygulamaların yanında, sesin müziksel amaçla kullanılmasına ili kin temel
bilgi ve davranı ların kazandırılmasına dönük etkinlikleri kapsayacak biçimde planlanmaktadır.
Müzik ö retmenli i programında koro üyelerinin, müzi e ili kin genel bilgi ve davranı lara büyük
ölçüde sahip oldukları sayıltısına dayanılarak burada, sesin kullanılmasına ili kin temel
davranı lar üzerinde durulacaktır.
2. KORODA SES E
TM
Ses e itimi; bireyin sesini do ru, güzel ve etkili kullanabilmesine yönelik olarak kuramsal ve
uygulamalı çalı maları kapsayacak biçimde planlanıp yürütülen bir süreçtir. Bu süreç e itimsel,
bilimsel, sanatsal belli disiplinlerin e güdümü ile ve kendine özgü dinamik yapısı içinde
gerçekle mektedir. ”...Tanımda yer alan “do ru”; anatomik ve fizyolojik yapıya, dil ve müzik
özelliklerine, gerçe e uygunlu u, “güzel”; söyleme biçimindeki uyum ve ölçülebilir
davranı ındaki dengeyi, “etkili”, ba kaları üzerinde bıraktı ı duygusal izi nitelemektedir” Töreyin
(1998).
Çevik (2004, sözlü görü me)’ e göre “....burada kastedilen do ruluk kavramı; sesi anatomik –
fizyolojik yapı özelliklerine, kullanılan dilin ses, biçim ve cümle yapısına uygun, do ru bir
entonasyonla ve ses sa lı ını korumaya yönelik kullanabilmeyi, güzellik kavramı; do ru
kullanıma ba lı olarak elde edilen ses bütünlü ü, ses gürlü ü, ses geni li i, tını özellikleri ve
müziksel dinamikleri ile ho a giden, be eni toplayan, estetik açıdan ölçülebilir davranı ları
sergilemeyi, etkililik kavramı ise; do ru ve güzel kullanıma dayalı olarak ula ılan müziksel
yorumu ve dinleyiciler üzerinde hayranlık, co ku, sükunet v.b. güçlü duygular yaratabilmeyi
ifade etmektedir.
Koroda ses e itimi bir sınıf e itim ortamıdır. Bununla birlikte her koro üyesi açısından, koronun
ortak tınısını olu turmada sesini bireysel olarak nasıl daha verimli kullanabilece ini
ara tırabilece i bir e itim süreci olarak de erlendirilebilmelidir. Ancak bunun gerçekle ebilmesi
büyük ölçüde, koroda ses e itimi öncesinde geçirilmi bulunulan bireysel ses e itimi
ya antılarına dayalıdır. Çünkü koroda ses e itimi bireysel olarak sesin kullanılmasına ili kin
temel davranı lardan çok, koronun ses, anlatım, teknik, müziksel uyumunu sa lamaya dönük
davranı ların kazandırılmasına yönelik olarak uygulanmaktadır.
“Tüm e itim alanlarında oldu u gibi, ses e itimi alanında da sürecin etkilili i bakımından
ilkelerin belirlenmi olması gerekmektedir. Ço unlukla soyut i lemler olarak bilinen ses e itimi
uygulama ve etkinliklerinin, ö renmeyi kolay ve kalıcı kılacak somut i lem ve uygulamalara
dönü türülmesi, ana ilke olarak ele alınmalıdır”(Köse, 2001). Brown(2000), bu ilkeleri u ekilde
belirtmektedir.
•
•
•
•
•
•
•
Ö renci taklit etmek yerine, nasıl do ru ses üretebilece inin yolunu ö renmelidir.
Ö retmen, sesin önemli bir yapı ta ı oldu u bilinci ile, olumsuzluklara kar ı duyarlı
davranabilmeli, sorunlarını çözmede yardımcı olabilmek için ö rencilerinin fizyolojik
yapılarını tanıyabilmelidir.
Sesin tamamen beden rahatlı ına ba lı oldu una dikkat edilmeli, beden dilinin önemi
bilinmelidir.
Do ru solunum, do ru sesleme, do ru ba langıç ile ba lı (legato) ve kesik (staccato)
seslerdeki yo unluk ve süreklilik sa lanmalıdır.
Ses alı tırmalarının süre ve düzeye uygunlu u sa lanmalıdır.
Ö rencilerin psikolojik yapı ve durumları izlenmelidir.
Sesin yanlı kullanılmasını önleyebilmek için, anatomik – fizyolojik yapılar ve i levleri
konularında bilgi verilmelidir.
Okatan (Sözlü görü me, 2004), ses e itimi ilkelerinin belirlenmesinde gösterilen özenli tutumun,
uygulanı ında da titizlikle gösterilmesinin ana ilke olarak benimsenmesi gerekti ini
belirtmektedir.
Koroda ses e itimi süreci, belirlenecek ilkelere uygun olarak;
2.1. Solunum ve gev eme,
2.2. Ses üretme ve yayma
2.3. Dil – konu ma çalı malarını kapsamaktadır.
2.1. Solunum ve Gev eme
Bireyin ya amını sürdürebilmek için temel gereksinimi olan solunum, sesin do ru üretilip güzel
ve etkili kullanılabilmesi için de aynı de ere sahiptir.
arkı solunumunun do ru olması için önce do ru bir duru gereklidir. Bu bilindi i gibi ba ka
müziksel anlatım, örne in çalgısal anlatım araçları için de böyledir. Ayakta soluk alma sırasında
beden iki ayak üzerinde dengeli durumda, kollar serbest biçimde yana bırakılmalı, genel
psikolojik yapı bakımından rahat ancak her an tepki verebilecek bir canlılık içinde olunmalıdır.
Boyun, omuz, kol ve bel kaslarının dairesel hareketlerle çözülmesi bedenin gev emesini
sa lamada etkili olmaktadır. Gırtla ın açık konumda tutulması dü ünülerek, rahat bir soluk alma
sa lanabilir.
arkı solunumu soluk alma, soluk tutma, soluk verme a amalarında
gerçekle mektedir.
Koro üyelerinin arkı solunumu uygulamaları e itici tarafından tek tek denetlenmeli, hatalı
alı kanlıklar düzeltilmelidir.
2.2. Ses Üretme ve Yayma
arkı sesini konu ma sesinden ayıran en belirgin fark, arkı sesinde ünlülerin sesi ta ıma
sürelerinin uzunlu udur. Ses bu amaçla, do ru bir solunumla, do ru yerde üretilmelidir.
Seslemenin do ru olması, cümleleme ve müziksel anlatımın etkilili i bakımından önemlidir. Bu
aynı zamanda koro üyesinin, sesinden en yüksek verimi kolayca elde edebilmesi bakımından
da önemlidir. Bu do rultuda koro üyelerinin, sesin olu umu ve kullanımına ili kin anatomik ve
fizyolojik olu umlar konusunda bilgi sahibi olmaları, bunları sesin kullanımı için mutlak
gereksinimler olarak benimsemeleri sa lanmalıdır.
2.3. Dil – Konu ma
Korolar sözlü müzik yapıtları seslendiren müzik topluluklarıdır. Bu nedenle koro üyeleri,
seslendirilen yapıtın dilinde ünlü ve ünsüzlerin olu um ve kullanımına ili kin do ru bilgi ve
alı kanlıklar kazanmı olmalıdırlar.
Ses e itimi alanı, konu ma dilinin seslendirilmesi ile ilgili bir alandır. Belli ara tırma sonuçlarına
dayalı bilgiler yazı dili ile konu ma dili arasında ayrılıklar oldu unu göstermi tir . ” Bu ayrılıkların
ana kayna ı sestir. Konu mada sözcüklerin anlamını dil de il ses belirler ve sınırlandırır”
(Ta er,1978).
“Konu manın, do u u ve geli imiyle ilgilenen bilim dalları yanında edebiyat ve tiyatro dı ında
müzik sanatı ile de yo un ilgisi vardır. Özellikle ses müzi i dilin anlatım gücünden büyük ölçüde
yararlanmaktadır” ( Çevik, 1997). Bilindi i gibi konu ma; ses, bo umlama- bo umlanma, sözcük
da arı, konu ma dinami i, biçem ögelerini kapsamaktadır. Bunların ses e itimi kapsamında
yeterince tanınması ve güçlü bir etkile imle kullanılması yoluyla; müzikte söz ögesinin anla ılır
olması, ünlü ve ünsüzlerin do ru üretilip do ru bo umlanması, ses niteli inin artması,
dolayısıyla müzik yapıtının anlatımının zengin ve güçlü olması sa lanabilmektedir.
3. MÜZ K Ö RETMENL
E
T M PROGRAMLARINDA SES E
TM
Ara tırma sürecinde, Musiki Muallim Mektebi’ nden günümüze dek uygulanmı olan e itim /
ö retim programları incelenmi tir.
Tablo I. Müzik Ö retmenli i E itiminde Uygulanmı / Uygulanmakta Olan Programlarda
Ses E itimi Dersleri
E itim Programları
Dersler
*Musiki Muallim Mektebi
Talimatnamesi (1925)
Musiki Muallim Mektebi
Talimatnamesi (1931)
**Gazi Orta Ö retmen Okulu Ve
Terbiye Enstitüsü Müzik ubesi
Müfredat Programı(1941)
Gazi Orta Ö retmen Okulu Ve
Terbiye Enstitüsü (1944)
***Gazi E itim Enstitüsü Müzik
Bölümü Programı(1970)
****Gazi Yüksek Ö retmen
Okulu Müzik Bölümü (1980)
E itim Fakülteleri Güzel Sanatlar
E itimi Bölümleri Müzik
Ö retmenli i ASD/ABD Lisans
Programı
Bireysel Ses
E itimi/
Vokal /
an
Toplu Ses E itimi /
Koro
Koro Yönetimi
Vokal dersi
-------
-------
------
-------
-------
Her ö renci için,
3 yıl süreyle ve
haftada 1 saat
Her ö renci için,
3 yıl süreyle ve
haftada 1 saat
Her ö renci için
3 yıl süreyle ve
haftada 1 saat
2 yıl süreyle, haftada
4 saat
3. yıl haftada3 saat
2 yıl süreyle, haftada
4 saat
3. yıl haftada3 saat
I. yıl haftada 4 saat,
II. ve III. yıl
haftada 5 saat
Toplu Ses E itimi
2.,3.ve 4. yarıyıllar
Toplu Konu ma
E itimi 1. yarıyıl
3. yıl haftada 1
saat
--------
I. Sınıfta iki yarıyıl
haftada 2 saat
Toplu Ses E itimi II.
Sınıfta iki yarıyıl
haftada 3 saat
Koro III. ve IV.
Sınıfta üç yarıyıl
haftada 3 saat
3. yıl haftada 1
saat
3. yıl haftada 1
saat
Müzik
Toplulukları
Yönetimi 8.
yarıyıl haftada 2
uygulamalı
1 kredi
Koro ve Yönetimi
IV. Sınıfta
bir yarıyıl
haftada 3 saat
*Bu program 1925 – 1937 yılları arasında yürürlükte kalmı tır.
**Bu program 1937 – 1938 ve 1968 –1969 ö retim yılları arasında uygulanmı tır.
***Bu program 1969 – 1970 ve 1977 – 1978 ö retim yılları arasında uygulanmı tır.
**** Bu program 1978 – 1979 ve 1981 – 1982 ö retim yılları arasında uygulanmı tır.
Ba langıçta ilkokul mezunu ö rencilerin e itim gördü ü Musiki Muallim Mektebi, dört yıl süreli
bir e itim kurumudur. Son yılı uygulamaya ayrılmı tır. 1925 yılında yürürlü e giren bu
programda ses e itimine ili kin tek ders “vokal” adıyla yer almaktadır.
Musiki Muallim Mektebi’ nin ö renim süresi 1931 yılında yapılan de i iklikle altı yıla çıkarılmı ,
ilk programda yer alan vokal dersine bu tasarıda yer verilmemi tir.
1941 tarihli Gazi Orta Ö retmen Okulu ve Terbiye Enstitüsü programı, üç yıllık e itim süresince
haftada bir saat an dersi öngörmektedir. Bu programda koro dersi de, üç yıl için bir saat
erkekler, bir saat kızlar, iki saat ortak olmak üzere haftada dört saat öngörülmektedir. Ayrıca
üçüncü yıl bu sürenin haftada bir saati koro yönetimi için ayrılmı tır. Bu program 1944 yılında
belli de i ikliklere u ramı ancak tablodan da anla ılabilece i gibi ses e itimine ili kin bir
de i iklik öngörülmemi tir.
Gazi E itim Enstitüsü Müzik Bölümü 1970 programında Ses E itimi ( an ) adıyla yer alan ders,
tüm ö rencilerin haftada iki kez yarım saat ve tek ö renci ile yürütülmesini öngörmektedir. Bu
program ilk kez, haftada iki saat üçe bölünerek ve tek ö renciyle uygulanmak üzere “Esas
Bran an” dersine yer vermektedir. Bu programda ilk kez kar ıla ılan bir ba ka tanımlama da I.
Sınıfta koro dersinin, Toplu Ses E itimi ve Hazırlık Korosu adıyla yer almı olmasıdır. Bu adla
haftada dört saat görülmektedir. kinci ve üçüncü yıl koro dersi haftada be saate çıkarılmı ,
üçüncü yıl haftada bir saat Koro E itimi ve Yönetimi dersi programda yer bulmu tur. Bu
programda ayrıca, an ve di er çalgı alanlarında çalı ılan eserlerin bütünlük kazanması
amacını da vurgulayarak E lik Dersine yer verilmi oldu u görülmektedir.
Gazi Yüksek Ö retmen Okulu Müzik Bölümü Programında ses e itimi alanında da önemli
de i iklikler oldu u görülmektedir. Bu programda, Koro yerine Toplu Ses E itimi ve Toplu
Konu ma E itimi adları kullanılmı tır. Ayrıca bu derslerin, müzik ö retmenli i e itim sürecinde
öngörülen uygulama süresi kısalmı tır. Müzik Toplulukları Yönetimi dersinde de benzer bir ad
de i ikli i gözlenen bu programda, sözü edilen dersin sekizinci yarıyılda ve haftada iki saat
uygulama biçiminde yer aldı ı görülmü tür. Bunların dı ında Seçmeli Toplu Müzik ( koro –
çalgı) adıyla, üçüncü ve dördüncü yıl toplam dört yarıyıllık bir ders programa alınmı tır.
Bilindi i gibi 1982 yılından sonra müzik ö retmeni yeti tirme e itimi, ba lı olunan üniversitelerin
kendi çerçeve programlarına uygun olarak yürütülmü tür. Bu programlara örnek olarak
incelenen Marmara Üniversitesi Atatürk E itim Fakültesi Müzik Bölümü 1992 yılı E itim /
Ö retim Programında Bireysel Söyleme ( an) dersine, I. Sınıfta haftada iki saat ve II. Sınıfta
bir saat olmak üzere toplam dört yarıyıl yer verildi i görülmektedir. Aynı program Koro Dersini I.
ve II. Sınıfta, Koro E itimi ve Yönetimi dersini de III. ve IV. Sınıfta haftada dört saat olarak
öngörmektedir. Ayrıca bu programdan ana dal seçiminin II. Sınıfta ba latıldı ı ve üç yıl süreyle
haftada iki saat olarak verildi i anla ılmaktadır. 1996 – 1997 E itim – Ö retim Programına
bakıldı ında Süleyman Demirel Üniversitesi Müzik Bölümünde de adı geçen derslerin aynı
biçimde planlandı ı görülmektedir.
1997 yılında yürürlü e giren ve 1998 – 1999 Ö retim Yılında uygulanmaya ba lanan son
programda ise önceki programlarla önemli farklılıkların oldu u bilinmektedir. Halen
uygulanmakta olan bu programa göre Bireysel Ses E itimi dersi I. Sınıfta haftada iki saat ve iki
yarıyılla sınırlandırılmı tır. Koro Dersi II. Sınıfta Toplu Ses E itimi adıyla iki yarıyıl
uygulanmakta, III. ve IV. Sınıfta Koro I, II, III. adlarıyla üç yarıyıl verilmektedir. Koro ve Yönetimi
adlı ders bu programda IV. Sınıfın ikinci yarıyılında yer almaktadır.
Ara tırma ile elde edilen bulgular, farklı dönemlerde uygulanmı olan müzik ö retmenli i e itimi
programlarında ses e itimine ili kin önemli de i iklikler oldu unu ortaya koymaktadır. Bu
de i iklikler arasında; 1941, 1944, 1970 programlarının Bireysel Ses E itimini tüm ö renciler
için, üç yıl süreyle ve haftada bir saat öngörmü olması sevindirici, bu programların günümüzde
uygulanmıyor olması üzüntü vericidir. Bireysel ses e itimi amaçlarına uygun bir dersin yer
almadı ı 1978 –1982 yıllarında uygulanmı olan Gazi Yüksek Ö retmen Okulu Müzik Bölümü
Programına ili kin de erlendirmesinde Uçan (1982) görü ünü, “....Bireysel müzik ( arkı)
söyleme becerisinin tüm ö rencilere kazandırılması yerine, ana dalı an olarak belirlenen
ö rencilere kazandırılması öngörülmü tür ” biçiminde belirtmektedir.
Oysa müzik ö retmeninin ses e itimine ili kin birikimi, onun müziksel ve sosyal ileti imi –
etkile imi bakımından önemli bir dayanaktır. “ .......bireysel ses e itiminde tek ba ına söylenen
her tür arkının do ru, etkili ve güzel söylenmesi, toplu ses e itiminde ise, aynı veya de i ik ses
gruplarından olu an bireylere tek veya çok sesli koro eserlerini do ru ses üreterek etkili, güzel
ve uyumlu bir ses bütünlü ü olu turarak söylenmesine ili kin davranı lar kazandırılması
hedeflenmelidir” (Töreyin, 2001)
1998 yılında uygulanmaya ba lanan programdan önce, üniversitelerin e itim fakülteleri müzik
bölümlerinde birbirinden farklı olarak uygulanan ve ara tırma sırasında incelenebilen
programlarda bireysel ses e itiminin iki yıl ve tüm ö rencileri kapsayacak biçimde planlanmı
oldu u görülmektedir. Aynı programda yer alan koro derslerinin de dört yıl süreyle verildi i
anla ılmaktadır.
Müzik ö retmenli i e itim süreci, meslek adaylarının mesle e ili kin tüm gereksinimlerine yanıt
verecek biçimde planlanmalıdır. Müzik ö retmeni adayı mesleksel e itimi süresince bir yandan
müzi e ili kin temel bilgi ve davranı ları müzik kuramları, çalgı çalı maları, ses çalı maları
yoluyla kazanırken, bir yandan da müzi in yüksek anlatım gücünü tanımasını ve bu anlatım
gücünün ortaya konulmasında etkin görevler alabilmesini sa layacak sanatsal etkinlik
ortamlarından “sanatsal e itim uygulamaları” olarak yararlanmaktadır. Bir e itim alanında
akademik e itim, beklentilere en yüksek verimle ula mayı hedeflemelidir. Böyle bir hedefe
bili sel, duyu sal ve devini sel tüm ö renme boyutlarında ula ılabilece i gerçe inden hareketle,
müzik ö retmenli i akademik e itim sürecinin daha etkili ya anması için sanatsal de eri yüksek
seslendirme, konser gibi müziksel uygulamalarla güçlendirilmesi gerekmektedir. Çe itli sanatsal
etkinlikler – bireysel e likli / e liksiz ses / çalgı çalı maları, ses / çalgı olu umları, orkestra v.b. –
gibi, koro dersleri ve ders dı ı çalı ma ve seslendirmeleri de hedefe ula ılabilmesinde önemli
ortamlardır.
Ara tırmada sözlü görü me yoluyla ula ılabilen ve müzik ö retmenli i e itimi alanında bireysel
ses e itimi ve koro e itimi dersleri veren ö retim üyeleri, koro ba arım gücü düzeyinin,
uyguladıkları farklı programlarda de i iklikler gösterdi i yönünde de erlendirmelerde
bulunmu lardır. Okatan (2004, sözlü görü me) bu konuda ki görü lerini; “Koro ba arım gücünün
arttırılmasında bireysel ses e itiminin katkıları büyüktür çünkü koro bir ses müzi idir. Her koro
üyesinin sesini, bir orkestra üyesinin çalgısını çalarken göstermesi gereken titizlikle kullanması
gerekir. Bunun için de orkestra üyelerinin teknik ve yorum çalı malarına e de erli olarak
bireysel teknik ve müzikal çalı mayı yapmalıdır” sözleriyle belirterek , “...bunun yanında koro
efinin ses e itimine ili kin bilgi ve beceri sahibi olması ve sesin kullanımı konusunda duyarlı ve
titiz olması da koro ba arısında önemli bir etken olarak dü ünülmeli” biçiminde ifade etmektedir.
Ses e itimine ili kin temel davranı ların yerle memesinin do al olarak, olu an koro tınısına
olumsuz etki edece ini vurgulayan Çevik (2004, sözlü görü me), bu durumdaki ö rencilerin
koroya isteksiz geldiklerini, böylece koro çalı malarından eksik yararlandıklarını, oysa koroda
sonorite, entonasyan yanında dönem ve besteciye uygunlu un sa lanabilmesinin, temel ve
daha ileri ses e itimini gerektirdi ini ifade ederek bireysel ses e itiminin en az iki yıl olmasını
zorunlu gördü ünü belirtmi tir.
Bu konuda görü lerine ba vurulan Apaydın (2004, sözlü görü me)’ ba ka bir kurumsal koro
olu umuna dayandırdı ı görü lerini; “ TRT Gençlik Korosu, daha önce hiç müzik e itimi
almamı gençlerden olu maktadır. Bu gençlerle dört ay solfej, toplu ses e itimi içinde bireysel
ses e itimi verildikten sonra ana koroya katılabilmektedirler. Asıl koro içinde yeni üyelerin de
kayna masıyla ortaya, yılda belli sayıda kayıt yapabilmeyi ba aran bir koro çıkabilmekte. Bun
müzik ö retmenli i e itiminde de uygulanabilir. Bireysel ses e itimini, dört saat olarak ve
aralarında gruplar olu turarak, Müzik Teorisi ve itme E itimi dersinde yo un bir solfej
uygulanarak TRT Gençlik Korosunun hazırlık korosu benzeri bir uygulama gerçekle tirilebilir. II.
III. ve IV. Sınıf Toplu Ses E itimi ve Koro dersleri haftalık programda aynı saate konarak, aynı
e itimi almalarına çalı ılabilir”. Program tasarısının yanında ö retmenin programı uygulayı ının
da yanlı oldu unu belirten Apaydın, tasarının öngörülen biçimiyle uygulanması durumunda
ba arılı bir koro olu turulamayaca ını, bunu kendisinin ba aramayaca ını vurgulamı tır.
Müzik ö retmenli i e itiminde ana dal an alanların sayısını az, bireysel ses e itiminin bir yılla
sınırlandırılmı olmasını olumsuz bulan Davran ( 2004, sözlü görü me), opera – an dı ından
olan ö rencilerin durumu nedeniyle konservatuar korolarında da benzer sorunlar bulundu unu,
koro hocasının ses e itimci olmasının sorunun çözümünde belli ölçüde etkili olabilece ini
dü ündü ünü belirtmi tir.
Töreyin’ de (2004, sözlü görü me) bu konuda, koro ba arısı için bireysel ses e itimine ili kin
temel davranı ların yerle mi olması zorunlulu undan hareketle, programda bireysel ses
e itiminin II. yıla da devam etmesinin sa lanmasının bir çözüm getirebilece ini dü ündü ünü
söylemektedir. Toplu ses e itiminin I. yıla alınarak, bireysel ve toplu ses e itiminin birbirini
destekleyici biçimde planlanmasının da korodan beklenen olumlu davranı ların yerle mesini
sa lamada etkili olabilece ini ifade etmektedir.
Müzik ö retmenli i e itimi sürecinde ö retmen adayları müzik sanatını ya amlarına geçirerek,
onun sanatsal niteliklerini özümseyerek yeti melidirler. Bir alana özgü davranı ların bili sel,
devini sel ve duyu sal davranı boyutlarında ve en yüksek düzeyde ö renilmesi, gereksinim
duyulan her e itim düzeyine kolayca aktarılabilmesine olanak sa lamaktadır. Bu görü e uygun
olarak yeti en bir müzik ö retmeninin müzi e ili kin davranı ları ö rencileri ile müzi i
uygulayarak, seslendirme – yorumlama ortamlarında kazandırabilece i açıktır.
Koro çalı maları, müzik ö retmenli i e itimi sürecinde bunu sa layabilecek en etkili yollardan
biridir. “Bir bütünün parçası, çarkın bir di lisi, toplulu un sorumlu bir bireyi olmak ki inin, kendi
de erinin bilincinde olmasını sa lar; kendine de er vermeyi ö retir. Koro bu yönüyle de e siz
bir e itim ortamıdır......Hele koro eseri müzi i ve sözü ile söyleyenleri a arak, dinleyenleri de
benliklerinin derinliklerinde yakalamı , kavramı sa; koroda söylemenin hazzı hiçbir eyle
kar ıla tırılamayacak kadar büyük olur” Okyay, 2001).
4. SONUÇ VE ÖNER LER
Müzik sanatını tanıma ve uygulamada etkili bir araç olması nedeniyle müzik ö retmenli i
e itiminde önemli bir yeri olan koro çalı malarında koro üyelerinin bireysel ses e itimi düzeyi,
ortaya konulacak koro ba arım gücü üzerinde etkili olmaktadır. Bu etkinin olumlu yönde olması,
bireysel ses e itimine ili kin temel ve ileri teknik ve müziksel davranı ların kazanılmı olmasını
gerektirmektedir. Oysa müzik ö retmenli i e itimi sürecinde belli dönemlerde uygulanmı olan
e itim programları, bu etkinin olumsuz yönde daha da belirginle mesine yol açmı tır. Özellikle
halen uygulanmakta olan e itim programına göre, ö renciler bireysel ses e itimi dersini bir yıl
gibi yetersiz bir sürede aldıktan sonra toplu ses e itimi ve koro dersi ba lamakta, bu durumda
koro dersleri, koro üyelerindeki ses e itimine ili kin eksiklikleri gidermeye dönük uygulamalarla
geçmektedir. Dolayısıyla koro tınısının olu ması için ortak bir teknik ve müziksel anlayı ı
yerle tirmeye dönük planlanması ve uygulanması gereken koro çalı malarında, beklenen
ba arım gücüne ula ılması güçle mektedir.
Mesleksel e itim sürecinde, sesin sanatsal ve artistik tekniklerle geli tirilmesinin ve koroda bu
teknik ve müziksel davranı ların yerle mesinin, müzik ö retmenli i mesle i açısından önemi
konusunda farklı görü ler ileri sürülebilmektedir. Müzik ö retmenli i e itiminde ses e itimi
örne in opera sanatçılı ının gerektirdi i ses e itiminden farklı mı olmalıdır, ya da müzik
ö retmeni sesini bir opera solisti gibi mi kullanmalıdır soruları sık sık gündeme gelebilmektedir.
Oysa ses e itimi de di er “müzi i ö renme ve uygulama” yolları gibi belli teknikleri
gerektirmektedir. Dolayısıyla örne in bir çalgının “eksik teknik kazanımla” ö renilebilece inden
söz edilemeyece i gibi, ses e itiminde de bu tekniklerin, kimi mesleksel e itim süreçlerinde en
alt, kiminde ileri düzeyde gerekli oldu u kabul edilemez bir görü tür. Ba ka bir deyi le;
seslendirilecek ( çalınacak, söylenecek, e liklenecek, v.b.) bir müzik yapıtının türü ve / veya
düzeyi, o alanın gerektirdi i teknik ve müziksel davranı ların kazanılma düzeyinde belirleyici
de ildir.
Mesleksel ve akademik e itimin öncelikle, o alanın gerektirdi i bili sel, duyu sal, devini sel
boyutlarda ve yaratıcılı ı ortaya çıkarmaya dönük olarak, en yüksek düzeyde kazandırılmasını
amaçladı ı unutulmamalıdır. Bir meslek sahibi, mesleksel gereksinimlerine, en yeni ve en
yüksek düzeyde bilgiyle ula abilir. Akademik e itim süreci, bilgi ve uygulamalar bakımından
belirlenmi teknik ve kuramlarla yetinmemelidir. Ses e itimi alanı bakımından da böyle
dü ünülmesi do ru olacaktır.
Ara tırma sırasında görü leri alınabilen ses e itimi uzmanları, müzik ö retmenli i sürecinde
bireysel ses e itimi derslerinin, koro ba arım gücü üzerinde büyük ölçüde etkili oldu unu
belirtmi lerdir. Musiki Muallim Mektebi’ nden günümüze yürürlü e girmi müzik ö retmenli i
e itim / ö retim programları arasında bireysel ses e itimi dersinin, özellikle üç yıl süreyle ve tüm
ö rencileri kapsayacak ekilde 1941, 1944, 1970 dönemlerinde yer aldı ı ve yo un biçimde
uygulanmı olabilece i ortaya çıkmı tır. Bu durumun o dönemde koro çalı malarını olumlu
yönde etkilemi oldu u dü ünülmektedir.
Halen uygulanmakta olan program ise, bireysel ses e itimini bir yılla sınırlandırmakta, ikinci yıl,
bunun devamı olarak toplu ses e itimini öngörmektedir. Ancak bu program eklen
uygulanmakta, koro ba arım gücünün azalmasına neden olan bireysel ses e itimi eksikli i, ders
dı ı koro çalı maları yoluyla giderilmeye çalı ılmaktadır. Çözüme dönük bu çalı malar
ço unlukla i levsel olmaktan uzakla maktadır. Ö rencilerin ders dı ı etkinliklere katılımlarının
sa lanmasında kar ıla ılan güçlükler bilinmektedir. Oysa iyi hazırlanmı bir e itim programı
tasla ı, uygulamada beklentilerin gerçekle mesini sa layabilecek bir yapıya sahip olmalıdır.
Bireysel ses e itiminin programda yeterli süre ile yer almadı ı yaygın bir görü tür. Bu durum,
koro üyelerinin ses e itimine ili kin temel davranı ları yeterince kazanamamasına yol
açmaktadır. Bu nedenle çalı malar, koro üyeleri bakımından anla ılmaz ve çe itli güçlükler
çıkartmak için yürütülen bir zorunlu çalı ma ortamı olarak algılanabilmekte, koro ö retim
elemanı bakımından da toplu ses e itimi ortamında bireysel ses e itimi vermeye çalı mak
nedeniyle amacından uzakla makta, koronun ba arım gücü azalmaktadır. Koro üyelerinin
bireysel ses e itimine ili kin davranı ları kazanmı olmaları teknik ve müziksel anlayı birli inin
olu masını, dolayısıyla alı tırma ve yapıtın hazırlanma çalı malarında daha kısa sürede, daha
ba arılı sonuca ula ılabilmesini sa layacaktır.
Bu konuda çözüme dönük öneriler arasında özellikle uygulanmakta olan e itim programına
dönük bir iyile tirmenin gerekti i yönündedir. Uygulanmakta olan programda I. Yıl öngörülen
bireysel ses e itiminin ikinci yılda da devam etmesinin ya da, I. Yıl bireysel ses e itiminin
yanında toplu ses e itiminin de programa alınmasının yararlı olaca ı dü ünülmektedir.
Böylelikle ses e itimine ili kin davranı ların birbirini destekleyebilen iki derste
kazandırılabilece i açıktır. I. Sınıfta alınan bireysel ses e itiminin haftada iki saat yerine bir saat
olarak iki yıl sürmesi de programdan ses e itimi bakımından daha verimli yararlanılabilmesi
bakımından kolay uygulanabilir bir ba ka çözüm yolu olabilir.
Ancak bu konuda en etkili çözümün, sorunu süreçte çözmek oldu u dü ünülmektedir. Bu
ba lamda e itim programlarının “de i ime ve geli ime açık” dinamik yapılara
kavu turulmasının, programdan kaynaklanabilecek sorunları en aza indirmede öncelikli bir
zorunluluk oldu u dü ünülmektedir. Özellikle toplumun kültürel de i im ve geli iminde önemli
payı olan ve bu görevi büyük ölçüde, ortaya koydu u sanatsal etkinlikleri toplumla payla arak
yerine getiren / getirmesi gereken müzik ö retmenlerinin e itim programları özenle hazırlanmalı
ve uygulanı ında da aynı özen gösterilmelidir.
“ Topluma önderlik etme yeterli inde”, saygın müzik ö retmenleri yeti tirme hedefine yönelmi
siz de erli hocalarımı ve tüm katılımcıları sevgi ve saygılarımla selamlıyorum.
KAYNAKLAR
1. Brown,O,L., 2000, Comparative Training of Voice Teachers and Therapists, Journal of
Singing, Vol. 56, No.3, s:5 – 11.
2. Çevik, S., 1997, Koro E itimi Ve Yönetim Teknikleri, Doruk Yayımcılık, s: 80, Ankara.
3. Hançerlio lu, O., 1992, Türk Dili Sözlü ü, Remzi Kitabevi, Evrim Matbaacılık, s: 69,
stanbul.
4. Köse, H. S., 2001, Müzik Ö retmenli i ABD I. Sınıf Ö rencilerinin Ses Özelliklerine Ait
Sorunların Ö renci Kaynakları Düzleminde ncelenmesi ( Yayımlanmamı Doktora
Tezi), Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Müzik E itimi ABD, s: 14, Ankara.
5. MEB, 1996, Türkçe Sözlük, Türk Tarih Kurumu Basımevi, s: 2290, Ankara.
6. Okyay, E., 2001, Ezginin Serüveni Ve Koro Kültürü Hakkında, I. Ulusal Koro E itimi Ve
Yönetimi Sempozyumu, Sevda – Cenap And Müzik Vakfı, s: 65, Ankara.
7. Ozankaya, Ö., 1984, Temel Toplumbilim Terimleri Sözlü ü, Sava Yayınları, s: 17,
Ankara.
8. Ta er, S., 1978, Konu m E itimi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, s: 58, Ankara.
9. Töreyin, A. M., 1998, Türkiye Türkçesi Dil Bilgisi Yapısının an E itimi Amaç lke ve
Teknikleri Açısından ncelenmesi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Müzik
E itimi ABD (Yayımlanmamı Doktora Tezi), s:65 – 80, Ankara.
10. Töreyin, A, M., 2001, Müzik E itimi Anabilim Dallarının Ses E itimi Alan Derslerinde
Kar ıla ılan Sorunlar Ve Müzik Ö retmenli ine Etkileri, I. Ulusal Koro E itimi Ve
Yönetimi Sempozyumu, Sevda – Cenap And Müzik Vakfı, s: 122, Ankara.
11. Uçan, A., 1982, Gazi Yüksek Ö retmen Okulu Müzik Bölümü Birinci Yıl Programının
De erlendirilmesi, Ça rı Matbaası, s: 6, 53 ve Ekler, Ankara.