27 KONTROL LøSTELERø TABLOSU

Transkript

KONTROL LSTELER TABLOSU
KONTROL LSTES
NO
KONTROL LSTES
ADI
KL - 01
OKUL ORTAK KULLANIM ALANLARI
KL - 02
ACL PLAN
KL - 03
ATÖLYELER
KL - 04
LABORATUAR
KL - 05
KANTN VE KAFETERYA
KL - 06
GENEL TEMZLK
KL - 07
SINIFLAR
KL - 08
KORDORLAR
KL - 09
OKUL ARAÇLARI VE SERVSLER
KL - 10
TOPLANTI SALONU
KL - 11
OKUL DII AKTVTELER
KL - 12
MÜZK ODASI
KL - 13
SANAT ODASI
KL - 14
ISLAK HACMLER ( WC VE DULAR )
KL - 15
SPOR SALONLARI
KL - 16
YÜZME HAVUZU
KL - 17
KAZAN DARELER
KL - 18
ERGONOM-BEDENSEL LER
KL - 19
ERGONOM-BÜRO LER
KL - 20
STASYONU VEYA TEZGAHI
KL - 21
TEHLKEL YÜZEYLERE SAHP NESNE VE AKSAMLAR
KL - 22
KONTROLSÜZ HAREKETE GEÇEBLECEK NESNELER
KL - 23
SOUK/SICAK MADDE VEYA ARAÇLARLA TEMAS
KL - 24
AYDINLATMA
KL - 25
Ç KLM KOULLARI
KL - 26
YÜKSEKTE ÇALIMA
KL - 27
MAKNALARIN HAREKETL PARÇALARI
KL - 28
EL ALETLER VE EKPMANLARI
KL - 29 A
ELEKTRKL TESSAT VE EKPMANLAR
KL - 29 B
KL - 30
TALAMA TAI
KL - 31
KAYNAK-KESM- KAPLAMA
KL - 32
BASINÇLI KAPLAR VE TESSATLAR
KL - 33
BASINÇLI GAZ TÜPLER
KL - 34
VNÇLER VE KALDIRMA MAKNALARI
KL - 35
YANGIN VE PATLAMA
KL - 36
GÜRÜLTÜ VE TTREM
KL - 37
KMYASAL GÜVENLK
KL - 38
KMYASAL ATIKLAR
KL - 39
EKRANLI ARAÇLAR VE BLGSAYARLAR
27
SALII VE GÜVENL
OKUL ORTAK KULLANIM ALANLARI
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
1,01
Havalandrmaya ihtiyaç olan yerlerde pencereler açlabiliyor mu?
1,02
Pencere açkl yaralanma ve düme riski olan gruplar mevcutsa 100 mm ile
snrlandrld m?
1,03
Güvenlik açsndan cam kaplar, caml bölümler vs. deerlendirildi ve önlem alnd m?
1,04
htiyaç noktalarnda uygun çöp kovalar veya geridönüüm kutular güvenli olarak
yerletirildi mi?
1,05
Bariyerler, zincirler, pervazlar vs. taklp dümeyi engellemek için açkça iaretlendi mi?
1,06
Çatya izinsiz çk önlemi alnd m?
1,07
Okul saatleri dnda alarm durumu için belirlenen bir prosedür var m?
1,08
Ziyaretçilerin ve araçlarn giri çklar ile ilgili prosedür belirlendi mi?
1,09
Yer deiiklii olduunda radyatör, scak su borular göz önünde bulunduruluyor mu?
1,10
lan panolar var m?
1,11
Panolardaki duyurular güncel tutuluyor mu?
1,12
lk yardm dolaplar var m ?
1,13
lkyardm dolaplar hemen eriim salanabilecek yerlerde mi?
1,14
lkyardm dolaplarnn ihtiyaç malzemeleri yeterli mi?
1,15
Koridorlar, geçi yollar gibi insan trafiinin youn olduu yerlerde geçii engelleyecek
malzemeler ortadan kaldrlm m?
1,16
Elektrik kablolar, bilgisayar kablolar gibi malzemelerin tehlike oluturmas(düme vb)
önlenmi mi?
1,17
Kayma ve dümeye kar zeminler uygun malzemelerden yaplm m?
1,18
Elektrik kesintilerinde aydnlatma salanabiliyor mu?
1,19
Trabzanlar tam ve devaml m?
1,20
Trabzanlar standartlara uygun mu?
1,21
Merdivenlerde basamaklar eit genilikte mi?
1,22
Merdivenlerde rhtlar eit yükseklikte mi?
1,23
Basamak geçilerinde ve aralarda istiflenmi malzemeler gibi engeller var m?
1,24
Aktif araçlar, bina hava girilerinden yeterince uzakta m?
1,25
ÖNERLER
* Yeterli havalandrma teçhiz edin.
* Yüksek riskli bölgelerde bulunan caml kaplar korumaya aln veya krlmayan malzeme ile ikame
edin.
* Yeterli sayda çöp bidonunu atk türüne göre temin ve tesis edin.
* Deiiklikleri, salk güvenlik duyurularn, salk güvenlik politikasn güncel tutun.
* Basamak, merdiven ve trabzanlarda bir örneklik ve süreklilik salayn.
28
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../……. KL- 01
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
ACL PLAN
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
2,01
Okulun yangn, sel, kundaklama, sivil kargaa, araç kazas, davetsiz misafir vb. olaand
durumlar için kapsaml bir acil durum plan mevcut mu?
2,02
Plan güncelleniyor ve test ediliyor mu?
2,03
Acil durum tatbikatlar gerektii ekilde yaplyor mu?
2,04
Acil çklar açkça belli mi ve acil çk yazlar klandrlm m?
2,05
Acil klandrmas gerekli yerlerde mevcut mu?
2,06
Acil çklarnda herhangi bir engel var m?
2,07
Acil çklar her an açk m?
2,08
Yerel Sivil Savunma ekipleriyle koordinasyon var m?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 02
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
2,09
2,10
2,11
2,12
2,13
2,14
2,15
2,16
2,17
2,18
2,19
2,20
2,21
2,22
2,23
2,24
2,25
ÖNERLER
* Yüksek riskli bölgelerde bulunan caml kaplar korumaya aln veya krlmayan malzeme ile ikame edin.
* Basamak, merdiven ve trabzanlarda bir örneklik ve süreklilik salayn.
29
SALII VE GÜVENL
ATÖLYELER
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
3,01
Çalma masalar, makineler ve tabureler ergonomik mi?
3,02
Çalma masalar, makineler ve taburelern yükseklikleri ayarlanbiliyor mu?
3,03
Aydnlatma yeterli mi?
3,04
Havalandrma ve baca tesisat standartlara uygun mu?
3,05
Ilkyardm dolab var m?
3,06
3,07
3,08
Acil durum alarm ve acil çk levhas var m?
3,09
Uyar levhalar asl m?
3,10
Zeminler kaymaya, dümeye kar uygun malzemelerden yaplm m?
3,11
Elektrik panolarnda gerekli önlemler alnm m?
3,12
Makinelerin kullanm talimatlar aslm m?
3,13
Çalanlar için gerekli KKD var m?
3,14
KKD uygun ekilde muhafaza ediliyor mu?
3,15
Zarar verici maddeler kilit altnda m?
3,16
Kimyasal maddelerin zararlarna kar gerekli önlemler alnd m?
3,17
Gaz, elektrik, shhi tesisat ve Pis su tesisatlar standartlara uygun mu?
3,18
Wc ve du var m?
3,19
Duyuru panosu var m?
3,20
Atölye sorumlusunun telefonlar panoda asl m?
3,21
Çalan için soyunma dolaplar var m?
3,22
Çalma plan (vaziyet plan) asl m?
3,23
3,24
3,25
30
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 03
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
LABORATUAR
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
4,01
Laboratuvar masalar ve tabureleri ergonomiye uygun mu?
4,02
Çalma tezgah ve masa yükseklii standartlara uygun mu?
4,03
Laboratuvarda havalandrma ve baca tesisatlar standartlara uygun mu?
4,04
Çalma ortamnda yeterli aydnlatma salanm m?
4,05
Tehlikeli maddeler kilit altna alnm m?
4,06
Laboratuvarda yangn için özel önlem alnm m?
4,07
Kimyasal szntlara kar gerekli önlemler alnd m?
4,08
Tehlikeli maddelerin muhafaza edildikleri yerlerde gerekli uyar iaretleri var m?
4,09
Laboratuvar panosunda laboratuvar sorumlusuna ulaabilecek telefonlar var m?
4,10
Laboratuvar elektrik panolarnda gerekli önlemler alnm m?
4,11
Laboratuvardaki gaz, elektrik, shhi tesisat ve pis su tesisatlar standartlara uygun mu?
4,12
Laboratuvarda ilk yardm dolab var m?
4,13
4,14
4,15
Acil durum alarm ve çk levhas var m?
4,16
Laboratuvar zemini kaymaya, dümeye kar uygun malzemelerden yaplm m?
4,17
Laboratuvarda uyar levhalar aslm m?
4,18
Deney güvenlii için limitler biliniyor ve dikkat ediliyor mu? (Is, basnç, elektrik,
devir/dakika, dier)
4,19
Deney veya test düzenei deneyden önce kontrol ediliyor mu?
4,20
Deney düzeneini balangç noktasna getirirken nelere dikkat edilmesi gerekiyor,
biliniyor mu?
4,21
Tehlikeli malzemeler ve atklarn ne ekilde uzaklatrlaca biliniyor mu?
4,22
Deney yaplrken olas hava, buhar, elektrik veya vakum vb. kesintisine kar güvenlik
tedbirleri alnd m?
4,23
4,24
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../……. KL- 04
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
Yangn söndürücü uygun mu ya da baka söndürücüye ihtiyaç var m? (kat ve tahta “A”,
çözücü “B”, elektrik “C”)
Tavan yükseklii 2m.'den az m veya 2m.'den az olan ksmlar bulunuyorsa bunlar iaretlenmi
mi?
4,25
Tüm konteyner veya laboratuvar kaplarnn üzerinde içerik, tarih, sorumlu kii bilgileri var m?
4,26
Siper veya maske gibi maruziyeti engellemeye ve cihazlar korumaya yönelik araçlar
kullanlyor mu?
4,27
Etiketler ve iaretlerin yeri ve büyüklüü standartlara uygun mu?
4,28
Deneyler srasnda kyafet veya taklar dikkate alnd m?
4,29
Toz ve partiküller limit deer altnda m? (toksik deilse limit 10 mg/cm)
4,30
Örencilerin tehlikeli buhar ve gazlara maruz kalmamas için gerekli tedbirler alnyor mu?
4,31
Sçrama ve dökülme durumu için çallan malzeme cinslerine göre tedbirler alnyor mu?
ÖNERLER
* Yüksek riskli bölgelerde bulunan caml kaplar korumaya aln veya krlmayan malzeme ile ikame edin.
* Basamak, merdiven ve trabzanlarda bir örneklik ve süreklilik salayn
31
SALII VE GÜVENL
KANTN VE KAFETERYA
KONTROL LSTES
S.NO
5,01
TEHLKE/PROBLEM
Havalandrma ve baca her türlü kokuyu önleyecek ekilde mi?
5,02
Çalan personel için tüberküloz, portör muayenesi yapld m?
5,03
lkyardm dolab var m?
5,04
5,05
5,06
Yangn için özel önlemler alnm m?
5,07
Zemin kaymaya, dümeye kar uygun malzemelerden yaplm m?
5,08
Çalan personel için soyunma dolab var m?
5,09
Çalan personel temizlik kurallarna ( Trnaklarn ksa kesilmi ve i kyafetlerinin temiz
olmas) uygun mu?
5,10
Sata sunulan gda maddelerinin ilgili mevzuat uyarnda Tarm Ve Köy leri Bakanlndan
Üretim/Ithalat izinleri Var m?
5,11
WC’ler gda üretim, sat ve tüketim yaplan yerlerden uygun uzaklkta m?
5,12
Ortamn snmas ve aydnlatlmas yeterli mi?
5,13
Çöp ve her türlü atn konulaca kap yeterli sayda, büyüklükte ve az kapal m?
5,14
5,15
5,16
5,17
5,18
5,19
5,20
5,21
5,22
5,23
5,24
5,25
32
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 05
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
GENEL TEMZLK
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
6,01
Okulda gerekli uyar levhalar aslm m?
6,02
WC’lerde hijyen salanm m?
6,03
Temizlik malzemeleri sala uygun mu?
6,04
Okul personeli tarafndan düzenli bir ekilde temizlik yaplyor mu?
6,05
Zeminin kaymaya, dümeye kar uygun malzemeden yaplm m?
6,06
Okulda elle temasn bulunduu sralar, kap kollar, dolap, masa gibi yüzeyler su ve sabun ile
periyodik temizlii yaplyor mu?
6,07
Okulda çöp kovalar temiz, muhafazal m?
6,08
Örencilerin görebilecei ekilde temizlik ile ilgili uyarlar yeterli mi?
6,09
Okullarda bulunan hizmetlinin telefon numaras panoda aslm m?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../……. KL- 06
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
6,10
6,11
6,12
6,13
6,14
6,15
6,16
6,17
6,18
6,19
6,20
6,21
6,22
6,23
6,24
6,25
33
SALII VE GÜVENL
SINIFLAR
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
7,01
Zemin kaymaya, dümeye kar uygun malzemeden yaplm m?
7,02
Aydnlatma ve stma sistemi yeterli mi?
7,03
Örencilerin oturma plan aslm m?
7,04
Acil durum alarm ve acil çk levhalar aslm m?
7,05
Elektrik prizleri korumal m?
7,06
TV, bilgisayar ve projeksiyon gibi elektrikli cihazlar için güvenlik önlemleri alnm m?
7,07
Çöp kovas yeterli büyüklükte ve az kapal m?
7,08
Duyuru panosu asl m?
7,09
Havalandrma yeterli mi?
7,10
7,11
7,12
7,13
7,14
7,15
7,16
7,17
7,18
7,19
7,20
7,21
7,22
7,23
7,24
7,25
34
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 07
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
KORDORLAR
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
8,01
Zemin kaymaya veya dümeye kar uygun malzemeden yaplm m?
8,02
Aydnlatma ve stma sistemi yeterli mi?
8,03
Duyuru panolar aslm m?
8,04
Acil durum alarm var m ?
8,05
Acil çk levhalar aslm m?
8,06
Koridorlarda yangn için özel önlemler alnm m?
8,07
Uyar levhalar aslm m?
8,08
Koridorlarnn hijyenine özen gösterilmi mi?
8,09
Koridorlardaki çöp kovalarnn az kapal m?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 08
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
8,10
8,11
8,12
8,13
8,14
8,15
8,16
8,17
8,18
8,19
8,20
8,21
8,22
8,23
8,24
8,25
35
SALII VE GÜVENL
OKUL ARAÇLARI VE SERVSLER
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
9,01
Servis araçlar ve araç kullanclar yasal mevzuatlara uygun mu?
9,02
Araçlarn okul içindeki güzergahlar ve güvenlik kurallar belirlenmi mi?
9,03
Servis iletmesi ve/veya araç oförleri ile örenciler okul güvenlik politikasn biliyor mu?
9,04
Yal havalarda araca bini ve ini merdivenlerinde kayma ve dümeleri engellemek için
önlem düünülmü mü?
9,05
Servis arac sürücüleri ile örencilere okul güvenlik politikasna uygun olarak araçlara ini ve
biniler ile güvenli davranlar konusunda bilgi veriliyor mu?
9,06
Araçlarn içi kullanm öncesi havalandrlyor mu?
9,07
9,08
9,09
9,10
9,11
9,12
9,13
9,14
9,15
9,16
9,17
9,18
9,19
9,20
9,21
9,22
9,23
9,24
9,25
36
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 09
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
TOPLANTI SALONU
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
10,01
Aydnlatma kumanda panosundaki açma kapama anahtarlarlar ve alterler çalr
durumda m?
10,02
Uzatma kablosu kullanmn gerektirmeyecek kadar sabit tesisat var m?
10,03
Tüm elektrik anahtarlar ve prizleri düzgün çalyor mu?
10,04
Yeterli sayda elektrik prizi var m ve görsel-iitsel cihazlarn kullanm için uygun yerlerde
mi?
10,05
Toplant salonunda havalandrma sistemi yeterli mi?
10,06
Zemin, kaymaya ve dümeye kar uygun malzemeden yaplm m?
10,07
Aydnlatma sistemi yeterli mi?
10,08
Istma sistemi yeterli mi?
10,09
Acil durum alarm var m?
10,10
Mevzuata uygun olarak acil çk kaps var m?
10,11
Acil çk yönlendirme levhalar aslm m?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 10
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
10,12
10,13
10,14
10,15
10,16
10,17
10,18
10,19
10,20
10,21
10,22
10,23
10,24
10,25
37
SALII VE GÜVENL
OKUL DII AKTVTELER
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
11,01
Okul dnda gerçekletirilen faaliyetlerde ortaya çkabilecek riskler ve güvenlik tedbirleri
konusunda örencilere bilgi veriliyor mu?
11,02
Okul d aktivitelerde kullanlan ulam arac mevzuatlara uygun mu?
11,03
Ulam srasnda ve okul dnda yürütülecek faaliyetlerde tüm örenciler ve personel sigorta
kapsamnda m?
11,04
Okul d faaliyetlerden önce ön inceleme yaplyor mu?
11,05
11,06
11,07
11,08
11,09
11,10
11,11
11,12
11,13
11,14
11,15
11,16
11,17
11,18
11,19
11,20
11,21
11,22
11,23
11,24
11,25
38
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 11
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
MÜZK ODASI
KONTROL LSTES
S.NO
12,01
TEHLKE/PROBLEM
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 12
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
Yeterli aydnlatma salanm m?
12,02
Istma, havalandrma ve iklimlendirme artlar yeterli mi?
12,03
Ses izolasyonu standartlara uygun olarak yaplm m?
12,04
Odadaki akustik uygulamas yeterli mi ve duvara veya duvarlara monte edilmi mi?
12,05
Zeminde kayma ve dümeleri engelleyecek döeme sistemi mevcut mu?
12,06
Oda kaps çift kanatl ve izolasyonlu mu?
12,07
Odada oturma ve çalma ergonomisi gözetilmi mi?
12,08
Elektronik müzik aletleri için gerekli elektrik tesisat ve bunlara uygun standart elektrik
panolar mevcut mu?
12,09
Aletler güvenlii etkilemeyecek ekilde muhafaza ediliyormu?
12,10
Acil durumlar için acil çk yön levhalar var m?
12,11
Yangn tesisat ve gerekli alarm sistemi var m?
12,12
12,13
12,14
12,15
12,16
12,17
12,18
12,19
12,20
12,21
12,22
12,23
12,24
12,25
39
SALII VE GÜVENL
SANAT ODASI
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
13,01
13,02
13,03
Odada oturma ve çalma ergonomisi var m?
13,04
Zeminde kayma ve dümeleri engelleyecek döeme sistemi mevcut mu?
13,05
Gerekli elektrik tesisat ve bunlara uygun standart elektrik panolar mevcut mu?
13,06
Elektrik tesisatna kaçak akm rölesi konulmu mu?
13,07
Kimyasal malzemeler kullanlan ksmlarda kimyasallar kilit altnda m?
13,08
Kimyasal szntlar için gerekli önlemler alnm m?
13,09
Kimyasallar kullanlrken KKD' ler kullanlmas için gerekli uyarlar aslm m?
13,10
13,11
Acil durumlar için acil çk yön levhalar var m?
13,12
Frnlar düzgün biçimde havalandrlyor ve izole edilmi mi?
13,13
Makas gibi keskin veya sivri uçlu objelerin muhafaza edildii kutu benzeri belli bir yeri var
m?
13,14
13,15
13,16
13,17
13,18
13,19
13,20
13,21
13,22
13,23
13,24
13,25
40
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 13
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
ISLAK HACMLER ( WC VE DULAR )
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
14,01
14,02
14,03
Saç ve el kurutucusu, elektrikli stcs gibi elektrikli aletlerin kullanm talimat uygun yerlere
aslm m?
14,04
Zeminlerde kaymaya engel olmak için gerekli tedbir alnm m?
14,05
Du içinde herhangi bir düme srasnda tutunabilecek salam bir tutunma aparat taklm m?
14,06
Islak hacim kaplar, herhangi bir düme srasnda, tehlike yaratmamas için uygun bir
malzemeden yaplm m?
14,07
Islak zeminden dolay, elektrik tesist ile ilgili kaçak akm rölesi vs gibi önlemler alnm m?
14,08
Islak hacimlerde temizlik kurallarna uyuluyor mu?
14,09
Islak hacimler engellilerin kullanmna uygun olarak tasarlanm m?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 14
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
14,10
14,11
14,12
14,13
14,14
14,15
14,16
14,17
14,18
14,19
14,20
14,21
14,22
14,23
14,24
14,25
41
SALII VE GÜVENL
SPOR SALONLARI
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
15,01
15,02
15,03
Zemin döeme malzemesi standartlara uygun mu?
15,04
Seyirci koltuklarnda gerekli ergonomi salanm m?
15,05
Seyirci koltuklar arasnda standart ölçülerde boluk braklm m?
15,06
15,07
Acil çk kaplar yeterli sayda ve mevzuata uygun mu?
15,08
Acil çk yön levhalar var m?
15,09
Spor salonlarnda sporculara zarar verebilecek ( Kolon köeleri, radyatör ,metal direkler vb.)
nesneler darbe emici izolasyon malzemeleri ile kaplanm m?
15,10
15,11
15,12
15,13
15,14
15,15
15,16
15,17
15,18
15,19
15,20
15,21
15,22
15,23
15,24
15,25
42
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 15
EVET
GEREKL
DEL
HAYIR
SALII VE GÜVENL
YÜZME HAVUZU
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
16,01
Islak yerlerdeki elektrik tesisat kaçak akm rölesi ile korunuyor mu?
16,02
Havuzun kullanmda olmad zamanlarda koruma var m?
16,03
Uyar ve havuz kullanm kurallar görünür yerde mi?
16,04
Havuz merdivenleri ve trabzanlar uygun ve güvenli malzemeden mi?
16,05
Havuz kullanm srasnda güvenlii salayacak bir personel var m?
16,06
Havuzda kullanlan kimyasallar standartlara uygun mu?
16,07
Havuz etraf kaymaz malzeme ile donatlm m?
16,08
Havuz derinlii görünür bir ekilde iaretlenmi mi?
16,09
16,10
16,11
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 16
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
16,12
16,13
16,14
16,15
16,16
16,17
16,18
16,19
16,20
16,21
16,22
16,23
16,24
16,25
43
SALII VE GÜVENL
KAZAN DARELER
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
17,01
Kazan dairesi iletme talimat görünür bir yere aslm m?
17,02
Kazan dairesi içerisinde bulunan kazan, boyler,kapal genleme deposu vb gibi kapal kaplar
üzerinde kapasite,çalma basnc,test basnc,imalat tarihi vb bilgilerin olduu etiket var m?
17,03
Boru hatlar, pompa ve vanalar üzerine isimleri yazl m?
17,04
Aydnlatma yeterli mi?
17,05
17,06
Temiz hava girii tarafnda yanc, patlayc gaz girii önlenmi mi ?
17,07
Sorumlu haricindeki kiilerin girmesini engelleyici tedbirler alnyor mu?
17,08
Periyodik bakm onarm kart düzenlenmi mi?
17,09
Periyodik bakmlar yaplyor mu?
17,10
Duman kanallar ve baca çekii kontrol ediliyor mu ?
17,11
Yangn alglama ve bildirme tesisat yaplm m?
17,12
Yangn söndürme tüpü var m?
17,13
Sv yaktl ve doalgazl sistemlerde yangn, deprem ve statik elektrik ile ilgili güvenlik
sistemleri var m?
17,14
Kazan dairesi içerisinde gereksiz malzemeler var m?
17,15
Elektrik panolar, aydnlatma ve dier kablo tesisatlar exproof malzemelerden yaplm m?
17,16
Kazanlar yaklmadan önce, kazan görevlisi tarafndan tüm vanalarn, klepelerin, kapaklarn,
emniyet durumu, yakt ve su miktarlar ve iletme ile ilgili bütün hususlar kontrol ediliyor mu?
17,17
Zemin temizliine dikkat ediliyor mu?
17,18
17,19
Sv yaktl kazan dairelerinde yakt tanklar ve yakt tesisatlarndan kaynaklanan kaçaklar var
m?
Boru tesisatlar, açma kapama elemanlar içinden geçen akkan cinsine ve standartlara
göre boyanarak etiketlenmi mi?
17,20
Açktan giden tesisatlarda donmaya kar tedbir alnm m?
17,21
17,22
17,23
17,24
17,25
ÖNERLER
*Kazan dairesi içerisinde gereksiz malzeme bulundurulmamaldr.
*Tesisat ve kazan,tank vb elemanlarda oluan yakt kaçaklar
giderilmelidir.
44
Tarih
…../…../…….
EVET
HAYIR
Kontrol
Listesi
KL- 17
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
ERGONOM-BEDENSEL LER
KONTROL LSTES
S.NO
18,01
18,02
TEHLKE/PROBLEM
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 18
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
Malzemelerin tanmas için yeterli ekipman veya araç (mekanik aletler veya
kutu, kap vs.) mevcut mu?
Çalma srasnda bedeni zorlayc pozisyonlar (eilme, çömelme, dönme, diz çökme vs.)
oluyor mu?
18,03
Otururarak yaplan çalmalarda çalma yükseklii uygun mu?
18,04
Oturma pozisyonlar ergonomik olarak tasarlanm m?
18,05
Çalma alan/boluu uygun mu?
18,06
Ar malzemeler, bel sorunlarna yol açmamas için bel ile diz arasnda bir hizada teçhiz
edilmi olan raflarda m?
18,07
Yüksek noktalara eriim için ayakl merdiven mevcut mu?
18,08
Ar yüklerin tanmas, mümkün olduunda parçalar halinde veya küçük i paketleri haline
getirilerek tanyor mu?
18,09
Tama aracnn tutma kolu var m?
18,10
Elle tama yaplan mesafeler yakn m?
18,11
Ar malzemelerin tanaca platformda engebe veya merdiven var m?
18,12
Malzemelerin tanmas konusunda dikkat edilmesi gereken hususlar hakknda kiiler bilgi
sahibi mi?
18,13
Malzemelerin tanmasnda eilme veya dönme gerektiren pozisyonlar elimine ediliyor mu?
18,14
Malzemeleri tutmak ve tamak için gerekli aparatlardan/araçlardan faydalanlyor mu?
18,15
El ile tamay en aza indirmek için raflar çalma tezgahlarna yakn tasarlanm m?
18,16
18,17
18,18
18,19
18,20
18,21
18,22
18,23
18,24
18,25
ÖNERLER
* Plakalar kaldrmak için elverili ekipman kullanlmas
* Vantuzlu tutmaçlar kullanm ve bunlarn temiz bulundurulmas
* in oturma ve kalkmaya her ikisine de frsat verecek ekilde tasarlanmas
* Araç gereçlerin kolay ulalabilir yerlerde olmas
* TSE veya AB standartlarnda ekipman kullanm
* Ar malzemelerin rahat bir ekilde kavranarak tanmas için bu malzemelerin koyulduu yerlerin veya raf yüksekliinin bel ile diz
arasnda olmasna dikkat edilmesi
* Raflara eriim için ayakl merdiven kullanm
* Ar malzemeleri kaldrmak yerine yatay olarak iterek veya çekerek tanmas.
* Ar malzeme tanacak platformda engel bulunmamasna dikkat edilmesi ve kaydrma rampalar kullanlmas.
* Yükün elle tanmasnda, yükün beden çizgisinde omuzlara eit arlk datlarak tanmasna dikkat edilmesi
* Yük kaldrma veya indirme ileminin, yük vücut önünde tutulmak suretiyle, bedeni saa sola döndürmeden veya çok fazla eilmeden
gerçekletirilmesi
* Elle tamada yükün vücuda yakn tutulmas
45
SALII VE GÜVENL
ERGONOM-BÜRO LER
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
19,01
Otururarak yaplan çalmalarda çalma yükseklii uygun mu?
19,02
Çalma alan/boluu uygun mu?
19,03
19,04
Ekranl araçlar yükseklik,mesafe,parlaklk olarak rahat çalmaya imkan verecek uygunlukta
m?
Çalma pozisyonu yeterli sklkta deiim gösteriyor mu? (ayaa kalkma/oturma/ etrafta
dolama)
19,05
19,06
19,07
19,08
19,09
19,10
19,11
19,12
19,13
19,14
19,15
19,16
19,17
19,18
19,19
19,20
19,21
19,22
19,23
19,24
19,25
ÖNERLER
* Ekranlarn voltajnn düük olarak ayarlanmas
* Ayarlanabilir uygun ve destekli oturak
* Yeterli bacak mesafesi
* Ayarlanabilir klavye ve ekran yükseklii
* Ekranlarn temizliine dikkat edilmesi
* Görü çizgisine paralel ve kamatrmayan aydnlatma
* Ayarlanabilir çalma yükseklii
46
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 19
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
STASYONU VEYA TEZGAHI
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
20,01
Çalma yükseklii çalann dirsek hizasnda veya biraz altnda m?
20,02
Çalma tezgah genç insana göre tasarlanm m?
20,03
Sklkla kullanlan ekipmana kolay eriim salanyor mu?
20,04
nce i yaplan tezgahlar ile güç gerektiren iler yaplan tezgahlar iin özelliklerine göre mi?
20,05
Tezgah hem ayakta hem de oturarak i yapmaya olanak salyor mu?
20,06
Küçük ve büyük çalma parçalar arasnda çalma gerçekleen tezgahlar ayarlanabilir
özellikte mi?
20,07
i yapanlarn tasarm konusunda fikirleri alnyor mu?
20,08
Güvenlik kurallar ve talimatlar içeren panolar çalma istasyonuna yakn m?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 20
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
20,09
20,10
20,11
20,12
20,13
20,14
20,15
20,16
20,17
20,18
20,19
20,20
20,21
20,22
20,23
20,24
20,25
47
SALII VE GÜVENL
TEHLKEL YÜZEYLERE SAHP NESNE VE AKSAMLAR
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
21,01
Bçaklar, kesiciler, biçiciler, makaslar gibi kullanlan keskin uçlu veya yüzeyi keskin aletler
yaplan i için uygun mu?
21,02
Bunlarn tezgahta bulunduklar veya bulundurulduklar muhafaza uygun mu?
21,03
Körlemi araçlar kullanlyor mu?
21,04
Kymkl, dikenli, tel gibi sivri, batc uçlu nesneler için uygun KKD kullanlyor mu?
21,05
Mil, çengel gibi sivri keskin uçlar bulunan nesnelerin uçlar mümkün olduunda yuvarlatlyor,
körletiriliyor mu?
21,06
Raflar, çekmeceler, tezgahlar kesici kenar ve köeler için, tahrip edici özelliklerini azaltmaya
yönelik bir önlem düünülmü mü?
21,07
Seramik, porselen, cam, ayna, cam kap, cam duvar gibi nesneler tehlike yaratyor mu?
21,08
Ba hizasndaki yüksekliklerde çarpma noktalar için önlem düünüldü mü?
21,09
aft, merdane gibi kesici ve keskin yüzeyleri bulunan makine ve ekipman, kullanmda
olmadklar zaman muhafaza ediliyor mu?
21,10
Çember burma presi veya yaptrma tabancas gibi scak yüzeylerle temas engelleniyor mu?
21,11
Konteynr, tekne, küvet vs. kenar ve köeleri körletirilmi mi?
21,12
21,13
21,14
21,15
21,16
21,17
21,18
21,19
21,20
21,21
21,22
21,23
21,24
21,25
48
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 21
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
KONTROLSÜZ HAREKETE GEÇEBLECEK NESNELER
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
22,01
Varsa raflar ve iskeleler dengede mi?
22,02
Baca, raf, iskele, merdivenlerde emniyeti tehdit eden özellikler veya nesneler var m?
22,03
Stoklanm malzemeler, yntlar, aletler, hortum veya elde tanan objeler, aletler gibi
boalma, düme veya kontrolsüz harekete geçmeye meyilli nesneler emniyete alnm m?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 22
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
22,04
22,05
22,06
22,07
22,08
22,09
22,10
22,11
22,12
22,13
22,14
22,15
22,16
22,17
22,18
22,19
22,20
22,21
22,22
22,23
22,24
22,25
ÖNLEMLER
* Raflar duvara veya tavana sabitleyin ve yük tama limitlerini ve güvenlik mesafesini gözönünde bulundurun.
* Raflar birbirine montajlayn.
* Gerektii durumlarda raflara, raf kenarlarna ve köelerine koruma gelitirin.
* Hasarl raflar deitirin.
* Kutu vb.malemeleri istifleyin ve emniyete aln.
* stiflerin yüksekliinin güvenli yükseklii amamasna dikkat edin.
* Nesneleri yatay konumda bulundurun veya stoklayn.
* Hortumlardaki basnc kontrol altnda tutabilmek için güvenlik subab veya ayar kullann.
* Merdiven ve iskelelerin tüm balant ve açlarn kontrol edin, uygun aç ve kaydrmazlk özellii olan destek kullanlmasna dikkat edin.
* Doaçlama deil endüstriyel iskele kullanlmasna dikkat edin.
49
SALII VE GÜVENL
SOUK/SICAK MADDE VEYA ARAÇLARLA TEMAS
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
23,01
Dondurulmu ürünler, souk su gibi madde ve nesneler ile temas önleniyor mu?
23,02
Çok scak svlar, buhar, gaz, scak yüzeyler, çplak alev, stma cihazlar gibi scak ile temas
önleniyor mu?
23,03
Scak borular, stma tesisat veya tank gibi scak yüzeylerle temas ve bunlardan dolay yanma
tehlikesi önleniyor mu?
23,04
Scak/souk madde veya nesneler civarnda yetkisiz kiilerin bulunmas engelleniyor mu?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 23
EVET
HAYIR
23,05
23,06
23,07
23,08
23,09
23,10
23,11
23,12
23,13
23,14
23,15
23,16
23,17
23,18
23,19
23,20
23,21
23,22
23,23
23,24
23,25
ÖNLEMLER
* Mümkünse çplak alevden kaçnn.
* Uygun KKD kullann.
* Is yaltml malzemeden yaplm tutamak kullann.
* Korunma veya koruyucu gerektiren yüzeyleri, cisimleri ve benzeri malzemeyi standartlara uygun ekilde iaretleyin.
* Temas durumunda tehlikeli olabilecek yüzeyleri yaltm standartlarna uygun kaplayn.
* Yetkisiz kiilerin eriimini engelleyecek tedbirler aln.
50
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
AYDINLATMA
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
24,01
Toz, tala vs. birikmesi sonucunda aydnlatma armatürlerinden ve pencere camlarndan gelen
gün azalmasnn önüne geçiliyor mu?
24,02
Koridorlar, antre, geçi yollar gibi karanlkta kalan yerler var m?
24,03
Çalma yürütülen mekanlarda, aydnlatma, çalmann salkl yürütülmesine uygun mu?
24,04
Genel aydnlatma yeterli mi?
24,05
Gereken tezgahlarda lokal aydnlatma var m?
24,06
Florasan lambalar tezgahlara, sralara paralel mi?
24,07
Kiilerin aydnlatma ile ikayetçi olduklar alanlar mevcut mu?
24,08
Görü alannda göz yorgunluuna neden olabilecek ya da gözün sürekli olarak yeniden
uyum salamasn engelleyecek ar kontrastlar önleniyor mu?
24,09
Çalma alannda yaplan ile ilgili görüü deitirebilecek yansmalar (cilal ya da parlak
yüzeylerden dorudan yansmalar) var m?
24,10
Çalma ortamndaki nesne ve insanlarn derilerinin/ciltlerinin renkleri mevcut suni aydnlatma
nedeniyle olduundan farkl görünmesi önleniyor mu?
24,11
Çalanlar ikaz klarnn yanp sönmesini farkedebiliyor mu?
24,12
Mevcut suni aydnlatma altnda, dönen makinalarn hareketsizmi gibi görünmesinin önüne
geçiliyor mu?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 24
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
24,13
24,14
24,15
24,16
24,17
24,18
24,19
24,20
24,21
24,22
24,23
24,24
24,25
ÖNERLER
* Periyodik olarak armatürleri ve pencereleri temizleyin.
* Gerektiinde ve uygun olduunda seyyar lambalarn kullanlmas
* Etkisiz veya bozuk lambalarn deitirmesi.
* Malzeme stok ambarlar, soyunma ve ykanma yerleri, yemekhane ve wc, en az 100 lüks , Aydnlatma ile ilgili olarak tüm binalarda
periyodik ölçüm ve kontroller yaplmas
* (Normal montaj, kaba iler yaplan tezgâhlar, kaba montaj ilemlerinin yapld yerler ile ofisler en az 500 lüks , hassas ilerin sürekli olarak
yapld yerler en az 1000 lüks )
* Aydnlatma tasarm prensiplerine uyulmas (yanstma özellii, parlaklk, matlk, k tipi özellikleri, renk deiiklii faktörleri)
* Parlamaya neden olabilecek yüzeylerden kaçnlmas (masalar, mobilyalar vs.)
* In yanp sönme/titreme ve stroboskopik etkisinden kaçnlmas
51
SALII VE GÜVENL
Ç KLM KOULLARI
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
25,01
Ortam termal konfor artlarna uygun mu?
25,02
Duman ve atk gaz üreten makinelere bal olarak çalan egzos ve filtre sistemi var m?
25,03
25,04
25,05
25,06
25,07
25,08
25,09
25,10
25,11
25,12
25,13
25,14
25,15
25,16
25,17
25,18
25,19
25,20
25,21
25,22
25,23
25,24
25,25
ÖNERLER
* Bamsz havalandrma ünitelerinin kullanlmas
* Atölyelerin düzenli olarak temizlenmesi
* Havalandrma sisteminin sürekli olarak temizlenmesi ve denetlenmesi
* Birikmi tozun basnçl havayla ters yönde üflenmesine asla izin verilmemesi
52
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 25
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
YÜKSEKTE ÇALIMA
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
26,01
Genel kullanm alanlarnda 76 cm.’den, çalma yürütülen yerlerde 121 cm.’den yüksek
yerlere korkuluk teçhiz edilmi mi?
26,02
Yüksekte istiflenen veya muhafaza edilen malzeme, yuvarlanma, düme, saçlma gibi
durumlara kar tedbirli olarak yerletirilmi mi?
26,03
Makasl merdivenler, iskele vs. kullanm konusunda örenci ve personele yeterli eitim
verildi mi?
26,04
Seyyar merdivenler ve tüm aksam iyi durumda ve kullanma hazr m?
26,05
Merdivenleri kullanmak için gerekli KKD saland m veya ayakkablar kaymaz cinsten mi?
26,06
Merdivenler her kullanmdan önce muayene ediliyor mu?
26,07
Merdiven basamaklar üzerinde ya vs. olmamasna dikkat ediliyor mu?
26,08
Yüksekteki bir platforma veya çatya çklmas gerektii zaman kullanlan merdivenler eriim
salanan bu yükseklikten en az 91 cm daha uzun mu?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 26
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
26,09
26,10
26,11
26,12
26,13
26,14
26,15
26,16
26,17
26,18
26,19
26,20
26,21
26,22
26,23
26,24
26,25
ÖNERLER
* Düme tehlikesini ortadan kaldrmak için genel kullanm alanlarnda 76 cm.’den, çalma yürütülen yerlerde 121 cm.’den yüksek yerlere
korkuluk teçhiz edin
* Yüksekte bulunan malzemeleri, yatay olarak, elleçlenmeye uygun, yüzey alan temasn yüksek tutacak ekilde yerletirin.
53
SALII VE GÜVENL
MAKNALARIN HAREKETL PARÇALARI
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
27,01
Güvenlii salanmam hareketli parçalar bulunan makinalar için gerekli önlem alnm m?
(kaylar, zincirler, kesiciler, tornalar, deliciler, biçiciler, eme presleri, ekillendiriciler,
bükücüler, vs.)
27,02
Makine çalrken tehlike bölgesinde insanlarn olmamasna dikkat ediliyor mu?
27,03
Makine koruyucular çalanlarn ellerinin, kollarnn, ya da dier vücut ksmlarnn tehlikeli
hareketli parçalarla temas etmesini yeterli ölçüde engelliyor mu?
27,04
Makinelerin koruyucu parçalar sk bir ekilde sabitlenmi ve yerlerinden kolayca çkarlmalar
engellenmi mi?
27,05
Makinenin hareketli parças üzerine herhangi bir nesnenin düme tehlikesi önlenmi mi?
27,06
Kullanlan makine koruyucular makinenin ileyiini bozmayacak ve güçletirmeyecek ekilde
montojlanm m?
27,07
Koruyucu parçalar çkarmadan makine yalanabiliyor mu?
27,08
Makinenin hareketli parçalar , hareket halinde iken , koruyucularn çkarlmas önleniyor mu?
27,09
Operatörün açma/kapama kontrollerine kolayca ulamas mümkün mü?
27,10
Birden fazla operatörün kulland tek bir kontrol mekanizmas var m?
27,11
27,12
27,13
27,14
27,15
27,16
27,17
27,18
27,19
27,20
27,21
27,22
27,23
27,24
27,25
ÖNERLER
* Hareketli ksmlar koruyucu içine aln: Pleksiglas perdeler veya tam muhafaza, vs.
* Makina güvenlik tertibat olmadan çaltrlmamaldr: çift el kumanda tertibat, vs.
* Elektrik kesilmesi durumunda tedbir olarak makinann alterini kapatn.
* Tehlikeli bölgelerin net snrlar çizilmelidir. (güvenlik bölgesi, vs.)
* Yetki verilmeyen kiilerin tehlike bölgesine girmesini yasaklayn
* Makina ve araçlarn geri dönülere ait sesli uyar sistemleri olmaldr.
* Belli durumlarda özel itina gösterilmelidir (tamir, temizlik, bakm , vs.)
* Tüm koruyucularn yerinde ve düzgün ilediinden emin olun.
* Çalanlara, koruyucu kullanmalar gerektiini hatrlatacak iaret ve posterlerin aslmas.
* Herhangi bir makine çaltrlmadan önce koruyucularn yerli yerinde olduunun gözle kontrolü yaplmas
* Makine kullanm sahasnda engel bulunmamas
* Uygun KKD temin edilmesi
* Makinelerin bakmnn yaplmas ve arzalarn annda giderilmesi
* Makine sabit parçalar ve hareketli parçalar arasnda yeterli mesafenin bulunmas
54
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 27
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
EL ALETLER VE EKPMANLARI
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
28,01
Tüm alet ve ekipmanlar iyi ve kullanlr durumda m?
28,02
Kullanlan alet ve ekipman yaplan ie uygun mu?
28,03
Keski gibi aletler gerektikçe onarlyor veya yenileniyor mu?
28,04
Aletlerin saplar hasarsz ve ba ile balants salam m?
28,05
Aletlerin kesici ksmlar ilevini yerine getirecek keskinlikte mi?
28,06
Sivri ve kesici aletler koruyucu klf içerisinde mi tanyor?
28,07
Kullanlan el aletleri el ergonomisine uygun ve kullanm rahat m?
28,08
El aletlerinin periyodik olarak kontrolü ve bakm yaplyor mu?
28,09
lem yaplacak malzemeler sabitleniyor mu?
28,10
Kesme ve talama aletlerinin koruyucu balklar var m?
28,11
El aletleri kullanldktan sonra muhafaza edildikleri yerlerine konuluyor mu?
28,12
El aletleri imalatçnn kullanma klavuzunda belirttii gibi kullanlyor mu?
28,13
Ilk kullanm öncesi el aletleri ile ilgili kullanclara eitim veriliyor mu?
28,14
El aletlerinin kullanm srasnda gerekli KKD kullanlyor mu?
28,15
Basnçl çivi ve çakma zmba gibi el aletleri kullanlrken gereken koruyucu tedbirler alnyor
mu?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 28
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
28,16
28,17
28,18
28,19
28,20
28,21
28,22
28,23
28,24
28,25
ÖNERLER
* e uygun alet kullann. Farkli ilerde ayn aletlerin kullanmn yasaklayn.
* Koruyucu toplu korunma tedbirlerinde (makina koruyucular, kapak gibi) teknik uygunluk, kullanlan aletlerde standartlar ve teknik
uygunluu arayn..
55
SALII VE GÜVENL
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
29,01
Elektrik tesisatnn bakm ve onarm cins ve kapasitesine göre yetkili ehliyete sahip kiilerce
mi yaplyor?
29,02
Makine ve aletlerin çplak metal ksmlar topraklanm ya da gerekli yaltm yaplm m?
29,03
Alet veya makinelerin topraklamas varm, çalyor mu?
29,04
Atölyede çalan öretmen ve örenciler için gereken KKD’ler var m ve bu donanm
gerektiinde kullanlyor mu?
29,05
Öretmen ve örenciler elektrik tesisat hakknda gerekli eitim, bilgi ve deneyime sahipler
mi?
29,06
Elektrik panolarnn etrafnda panoya ulam engelleyecek malzeme var m?
29,07
Kollu ve çevirmeli alterlerde 1 ve 0 konumu etiketli mi?
29,08
Elektrikli el aletlerinin kullanlmas gereken yerlerde aletlerin filerine uygun prizler var m?
29,09
Elektrik tesisat standartlara uygun olarak döenmi mi?
29,10
Sigortalar pano içerisinde mi ve kapaklar kapal tutuluyor mu?
29,11
Nemli ve slak yerler ile parlama ve patlama tehlikesi olan yerlerde aydnlatma lambalar, fi
priz ve anahtarlar su damlalarna ve toza kar tamamen korunmu mu?
29,12
Sigortalar, nemli ve slak yerler ile parlama ve patlama tehlikesi olan ortamn dnda m?
29,13
Ypratc etkisi olan buhar ve dumana açk metal parçalar koruyucu boya ya da dayankl
malzemeler kullanlarak korozyona kar korunmakta m?
29,14
Makina kötü ve kullanlamaz durumda ise üzerinde kullanm d olduunu belirten yazl
talimat var m?
29,15
Makinay kullanacak kiiler kullanm/talimatlar/riskler ve tedbirler konusunda eitildi mi?
29,16
Eitim kayd tutuluyor mu?
29,17
Makina üretici talimatlar dorultusunda kullanlyor mu?
29,18
Makinann bulunduu konum, makinann güvenli kullanm için uygun mu? (çevredeki
malzemeler, tanan parçalar ve operatörün çalma sahas dikkate alnarak)
29,19
Balatma ve durdurma dümeleri açkça ayrt ediliyor mu? (Durdurma dümesi krmz)
29,20
Güvenlik araçlar ve açma kapama anahtarlar düzgün çalyor mu?
29,21
Elektrik hatlarnda izolasyonu zarar görmü, düüm vs gibi ksmlar var m?
29,22
29,23
Hasar görmü ya da yetkili olmayan kiilerin kullanmna kar koruma altna alnmam
elektrikli makina var m?
Basnçl çivi çakma ve zmba gibi el aletleri kullanlrken gereken koruyucu tedbirler alnyor
mu?
29,24
Dier iletme kontrolleri ve konteyner muhteviyat açkça belli edilmi mi?
29,25
KKD zorunludur, snrl kullanm, yetkili kiiler gibi iaret ve uyarlar mevcut mu?
29,26
Makina güvenlik donanm, elektrik güvenlii açsndan periyodik muayeneye tabi mi?
29,27
Makina kurulumu doru yaplm m?
29,28
Makinann eskimesi güvensiz bir durum yaratyor mu?
29,29
Makina veya güvensiz durum yaratabilecek aksam, koruyucular, kullanm ömrü
tamamlanmadan deitiriliyor mu?
29,30
Makina tamir ve deitirmeye ilikin riskler deerlendiriliyor mu?
56
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL-29A
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
29,31
Makina ile ilgili olarak parça frlamas, dümesi, alabora, skma, ar snma, yangn,
parçalanma, patlama gibi belli tehlikeler önleniyor mu?
29,32
Daire testerelerin taban pabucun altndan ve üstünden korumas var m?
29,33
Daire testerelerin koruyucular, alt bçaklar mahfazasz brakmayacak ekilde mi?
29,34
Makara zincirleri, kaylar ve dililer üzerinde etkili koruma var m?
29,35
29,36
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL-29B
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
Her bir makina parças ve donanm temiz tutulmu ve düzgün bir biçimde muhafaza edilmi
mi?
Makinelerin güvenli çalmalar, kurulum ve bakmlar, yükleme-boaltmalar ve atklarnn
tanmas için kendi aralarnda ve çevrelerinde yeterli boluk braklm m?
29,37
Her makinede operatörün ulaabilecei bir noktada güç kapama alteri var m?
29,38
Ayakla kontrol edilen alterler düen cisimlerden veya çalandan kaynaklanan hatal
aktivasyonlar önlemek için korunmu veya uygun biçimde ayarlanm m?
29,39
Bütün acil durdurma butonlar krmz renkte mi?
29,40
Bütün kay/kasnaklar, zincir/dililer, dili çarklarn yerden yükseklii 2.14 m. ye kadar veya
çalma seviyesinde çevreleyen bir koruma var m?
29,41
Operatörü ve makine alan içerisindeki dier kiileri, çalma noktasnda ve makinann srma
noktalarndaki tehlikelerden, uçan parçalardan, talalardan, kvlcmlardan korumak için
metotlar gelitirildi mi?
29,42
Makineler bir elektrik arzas veya kapanma sonras enerji tekrar verildiinde otomatik
çalmay önleyecek ekilde ayarlanm m?
29,43
Makine basnçl havayla temizleniyorsa, hortumun basnc 30 p.s.i (2.07 bar) veya daha az
basnca düürecek ekilde tasarlanm ucu var m
29,44
Basnçl havayla temizlik yaplrken K K D' ler kullanlyor mu?
29,45
Havalandrma Fan kanat açklklar ve fan yükseklii standartlara uygun mu?
29,46
Sökmede kullanlan testereler frlamay önleyecek gergi ve donanmlara sahip mi?
29,47
Kesici balklar, delici uçlar vs., tezgâhn kenarn amayacak ekilde ayarlanm m?
29,48
Tamir, servis, kurulum ve bakm esnasnda kablolu sabit ekipmanlar birbirinden ayrlm ve
güç kaynayla balants kesilmi mi?(elektrikli, hidrolik, pnömatik v.b.)
29,49
Depolanan bütün enerji (elektriksel, hidrolik, pnömatik, yerçekimi v.b.) servis, tamir, bakm
ve kurulum öncesi, bloke edilmi veya serbest braklm m?
29,50
sonlandrma plan ve program var m?
29,51
Çalanlar/Örenciler birimin i sonlandrma ve program yapma eitimi alm m?
57
SALII VE GÜVENL
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
29,31
Makina ile ilgili olarak parça frlamas, dümesi, alabora, skma, ar snma, yangn,
parçalanma, patlama gibi belli tehlikeler önleniyor mu?
29,32
Daire testerelerin taban pabucun altndan ve üstünden korumas var m?
29,33
Daire testerelerin koruyucular, alt bçaklar mahfazasz brakmayacak ekilde mi?
29,34
Makara zincirleri, kaylar ve dililer üzerinde etkili koruma var m?
29,35
29,36
Her bir makina parças ve donanm temiz tutulmu ve düzgün bir biçimde muhafaza edilmi
mi?
Makinelerin güvenli çalmalar, kurulum ve bakmlar, yükleme-boaltmalar ve atklarnn
tanmas için kendi aralarnda ve çevrelerinde yeterli boluk braklm m?
29,37
Her makinede operatörün ulaabilecei bir noktada güç kapama alteri var m?
29,38
Ayakla kontrol edilen alterler düen cisimlerden veya çalandan kaynaklanan hatal
aktivasyonlar önlemek için korunmu veya uygun biçimde ayarlanm m?
29,39
Bütün acil durdurma butonlar krmz renkte mi?
29,40
Bütün kay/kasnaklar, zincir/dililer, dili çarklarn yerden yükseklii 2.14 m. ye kadar veya
çalma seviyesinde çevreleyen bir koruma var m?
29,41
Operatörü ve makine alan içerisindeki dier kiileri, çalma noktasnda ve makinann srma
noktalarndaki tehlikelerden, uçan parçalardan, talalardan, kvlcmlardan korumak için
metotlar gelitirildi mi?
29,42
Makineler bir elektrik arzas veya kapanma sonras enerji tekrar verildiinde otomatik
çalmay önleyecek ekilde ayarlanm m?
29,43
Makine basnçl havayla temizleniyorsa, hortumun basnc 30 p.s.i (2.07 bar) veya daha az
basnca düürecek ekilde tasarlanm ucu var m
29,44
29,45
Havalandrma Fan kanat açklklar ve fan yükseklii standartlara uygun mu?
29,46
Sökmede kullanlan testereler frlamay önleyecek gergi ve donanmlara sahip mi?
29,47
Kesici balklar, delici uçlar vs., tezgâhn kenarn amayacak ekilde ayarlanm m?
29,48
Tamir, servis, kurulum ve bakm esnasnda kablolu sabit ekipmanlar birbirinden ayrlm ve
güç kaynayla balants kesilmi mi?(elektrikli, hidrolik, pnömatik v.b.)
29,49
Depolanan bütün enerji (elektriksel, hidrolik, pnömatik, yerçekimi v.b.) servis, tamir, bakm
ve kurulum öncesi, bloke edilmi veya serbest braklm m?
29,50
sonlandrma plan ve program var m?
29,51
Çalanlar/Örenciler birimin i sonlandrma ve program yapma eitimi alm m?
ÖNERLER
* Elektrikli makinelerin metal ksmlarnn yaltm yaplmal
* Çalma sahalar yaltlmal
* Küçük gerilim kullanlabilecek yerlerde düük gerilim kullanlmal
* Sfrlamalar kontrol edilmeli
* Topraklamalar kontrol edilmeli
* Bu önlemlere ek olarak, kaçak akm rölesi (Hayat Koruma) mutlaka kullanlmal.
58
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL-29B
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
TALAMA TAI
KONTROL LSTES
S.NO
30,01
TEHLKE/PROBLEM
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 30
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
Yan koruyucular testere çapnn yüzde 75’ini içine alyor mu?
30,02
Dayanak, zmpara tana 0.3 cm yaknlkta m?
30,03
Zmpara ta, dakika devir üst hz, motor dakika devir üst hzyla uyumlu mu?
30,04
Makinalarn,gerekli koruyucular taklm m?
30,05
Talama yaplacak malzemeye göre zmpara ta seçimi yaplyor mu?
30,06
Zmpara ta taklmadan önce muayenesi yaplyor mu?
30,07
Ayak ile iletilen anahtarlar üzerine cisim dümesi veya baka kiilerin kontrolsüz
müdahalesine imkan vermemek üzere emniyete alnm veya korunmu mu?
30,08
Vantilatörler yerden 2,1 mt'den daha yukarda m?
30,09
Makinelerin temizliinde basnçl hava kullanlyor mu?
30,10
30,11
30,12
30,13
30,14
30,15
30,16
30,17
30,18
30,19
30,20
30,21
30,22
30,23
30,24
30,25
ÖNERLER
* Yerden yükseklii 2.1 m. den aada bulunan vantilatörlerin kanat, açkl 0.60 cm.den fazla olmayan mahfaza ile korunmaldr.
* Eer makine basnçl hava ile temizleniyorsa, hortum basnc 2.07 bar veya 30 p.s.i.yi amamaldr.
59
SALII VE GÜVENL
KAYNAK-KESM-KAPLAMA LER
KONTROL LSTES
S.NO
31,01
TEHLKE/PROBLEM
Kaynak, kesim ve pirinçle kaplama srasnda ortaya çkan tehlikelere maruz kalabilecek
personel ve örenciler korunmak için (göz ve yüz koruyucusu, eldiven, önlük ve gaz maskesi
gibi) kiisel koruyucu donanm kullanyor mu?
31,02
Kaynak ve kesim ileminin yapld yerde yeterli havalandrma var m?
31,03
Kaynak alanlar yakn mesafede çalanlar korumak için paravan ile ayrlm m?
31,04
Acil durumlarda kullanmak için uygun yangn söndürücüler var m?
31,05
Kaynak yaplacak ya da kesilecek cisim hareket ettirilemediinde ve yangn tehlikesi
olduunda, s, curuf ve kvlcm önlemek için siper kullanlyor mu?
31,06
Scak bir ilem balamadan önce kullanlm davlumbazlar, variller, tanklar ve dier kaplar
parlayc, patlayc, ve zararl gaz üretebilecek hiçbir madde kalmayacak ekilde temizleniyor
mu?
31,07
Sktrlm gaz tüpleri, valfler, balantlar, regülatörler, hortumlar; yadan ve yal maddelerden arndrlm m?
31,08
Sktrlm gaz tüpleri, valfler, balantlar, regülatörler, hortumlar gözle görülebilen arza ve
kusurlara kar düzenli olarak denetleniyor mu?
31,09
Elektrot uçlar; ypranma ve hasara kar sklkla denetleniyor mu?
31,10
31,11
31,12
31,13
31,14
31,15
31,16
31,17
31,18
31,19
31,20
31,21
31,22
31,23
31,24
31,25
60
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 31
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
BASINÇLI KAPLAR VE TESSATLAR
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
32,01
Emniyetli çalma snrlar dndaki basnç düzeylerinde gereken emniyet ventilleri ve
yedekleri çalr durumda m?
32,02
Kullanlan malzemeler (tank, boru, ekleme parçalar, açma kapama elemanlar, göstergeler
ve alterler ) çalma basncna uygun mu?
32,03
malatç firmann ad, kazann numaras, imalat tarihi ve en yüksek test ve çalma basnc
bilgilerin olduu etiket var m?
32,04
Emniyet ventili ile basnçl kap arasnda herhangi bir açma kapama eleman olmad kontrol
edildi mi?
32,05
Periyodik bakm onarm kart var m?
32,06
malatç firmann ad, kazann numaras, imalat tarihi, test ve çalma basnc,kontrol tarihi
bilgilerinin olduu etiket var m?
32,07
Emniyetli çalma snrlar dndaki basnç düzeylerinde gereken emniyet ventilleri ve
yedekleri çalr durumda m?
32,08
Kullanlan malzemeler (tank, boru, ekleme parçalar, açma kapama elemanlar, göstergeler
ve alterler ) çalma basncna uygun mu?
32,09
Emniyet ventili ile basnçl kap arasnda herhangi bir açma kapama eleman olmad kontrol
ediliyor mu?
32,10
Periyodik bakm onarm kart var m?
32,11
Periyodik bakmlar yetkili teknik elemanlar tarafndan yaplm ve rapor düzenlenmi mi?
32,12
Basnçl kaplarn üzerinde, gerektiinde içine girmeyi salayacak kapak veya el delikleri var m
ve emniyetli ekilde kapatlm m?
32,13
Boaltma ve kontrol kör tapalar var m? (Bunlar en az 25 milimetre çapnda olmaldr )
32,14
çi su dolu tank ve depolarda donmaya kar tedbirler alnm m?
32,15
Basnçl hava tanklarnda içinde biriken su, ya ve pislik dar atlmas için boaltma
musluklar günlük açlarak boaltlyor mu?
32,16
Boru tesisatlar, açma kapama elemanlar ve izolasyonlar periyodik olarak kontrol ediliyor mu?
32,17
Hava kompresörü ile hava tanklar arasnda, ya ve nem ayrclar (seperatör) var m?
32,18
Hava kompresörlerin temiz hava emmeleri salanm m? (patlayc, zararl ve zehirli gaz,
duman ve toz emilmesi önlenmi mi?)
32,19
Kompresörün tehlike annda uzak bir yerden durdurulmas salanm m?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 32
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
32,20
32,21
32,22
32,23
32,24
32,25
61
SALII VE GÜVENL
BASINÇLI GAZ TÜPLER
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
33,01
Çalma alanndaki bütün tüpler; içerik bilgilerini ve tehlikeli bileik uyarlarn açkça
gösterecek ekilde etiketlenmi mi?
33,02
Tüpler yetkili olmayan kiiler tarafndan cisim düürülerek ya da temas edilerek zarar
görmeyecek alanlara yerletirildi mi veya depoland m?
33,03
Bo tüplerin bo olduklar iaretle veya etiketle açkça gösterilmi mi?
33,04
Vana koruyucular, her durumda (tüpler kullanma hazr veya deilken) tüplerin üzerinde
mevcut mu?
33,05
Tüpler tehlike snflarna göre gruplandrm ve ayrlm m?
33,06
Oksijen tüpleri gaz yakt tüplerinden en az 6 metre uzakta depolanm m?
33,07
Bütün tüpler tanma ya da depolanma srasnda dik pozisyondan devrilmesi yuvarlanmas ve
dümesine engel olunacak ekilde duvara, el arabasna veya tezgâha (kay veya zincirle)
baland m?
33,08
Vanalar, regulatörler, sayaçlar, balant elemanlar ve hortumlar tüpün basnç ve hacmiyle
(içeriiyle) uyumlu mu?
33,09
Vanalar tüp hareket ettirilmeden önce, tüp boken ve i bitiminde kapal durumda m?
33,10
33,11
33,12
33,13
33,14
33,15
33,16
33,17
33,18
33,19
33,20
33,21
33,22
33,23
33,24
33,25
62
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 33
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
SALII VE GÜVENL
VNÇLER VE KALDIRMA MAKNALARI
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE
Tarih
Kontrol Listesi
…../…../…….
KL- 34
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
Vinçler ve kaldrma makinalar çalma mekanizmalarnda, hidrolik sistemlerde, kancalarda ve
34,01 sapanlarda oluabilecek kolay tespit edilebilir arzalar yönünden her kullanmdan önce görsel
olarak inceleniyor mu?
34,02 Bütün gezer köprü elektrikli kaldrma makineleri, güvenli hareket edebilecei en alt ve en üst
noktada durduracak bir snrlama cihazna sahip mi?
34,03 Her vinç için kaldrlmasna müsade edilen en fazla yük miktar okunakl bir ekilde iaretlenmi
mi?
34,04 Vinçler/Kaldrma makinalar kontrolleri seyir ve hareket yönünü gösterecek ekilde açkça
iaretlenmi mi?
34,05 Malzemeler kaldrlrken sapanlar ya da yük balantlarnn kazayla kancalardan kurtulmasn
önlemek amacyla emniyet kilit mandalna sahip kancalar kullanlyor mu?
34,06 Güvenlik zincirleri, halatlar, kelepçeleri veya sapanlar kaldrma kapasiteleri belirlenmi mi ve
tanacak yük için uygun mu?
34,07 Malzeme veya ekipman kaldrlrken asl yükün altnda kimsenin bulunmamasn salayacak
önlemler alnyor mu?
34,08 Forkliftleri yetkili kiiler kullanyor mu?
34,09 Forkliftler her kullanmdan önce muayene ediliyor mu?
34,10
34,11
34,12
34,13
34,14
34,15
34,16
34,17
34,18
34,19
34,20
34,21
34,22
34,23
34,24
34,25
63
SALII VE GÜVENL
YANGIN VE PATLAMA
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
35,01
Bina yangn çk levhalar gerekli yerlere aslm m?
35,02
Bina yangn çk kaplar ve merdivenleri ulalabilir durumda m?
35,03
Yangn söndürme tüpleri alt ayda bir kontrol edilerek kontrol tarihleri üzerlerine yazlm m?
35,04
Yangn söndürme tüp ve dolaplar görünür ve kolay eriilebilir yerlerde mi?
35,05
Otomatik alarm sistemi varsa dümeleri, iyi görülebilir ve eriilebilir bir yere ve özellikle acil
çk yollar üzerine konulmu mu?
35,06
Yanc, patlayc maddeler, atklar talimatlara uygun bir ekilde depolanm veya atlm m?
35,07
Geceleri kullanlmayan ksmlarn alterleri kapatlabilecek ekilde düzenlenmi mi?
35,08
Yangn ve alarm sistemi aydnlatma ve kuvvet ebekesinden ayr bir kaynaktan beslenmi mi?
35,09
Tesisat galeri ve kanallarnda yangn yaltm yaplm m?
35,10
Yangn riski yüksek atelyelerde ( Kaynak ve oksijenle kesme vb ) yanc ve parlayc maddeler
uzaklatrlm m?
35,11
Patlama riski bulunan LPG, Asetilen vb tüplerin depolanma yerleri güneten ve çeitli s
kaynaklarndan korunacak ekilde seçilmi mi?
35,12
Kullanlan tüm patlayc kimyasal maddeler için Malzeme Güvenlik Bilgi Formu var m?
35,13
Patlayc ve yanc maddeler standartlara uygun olarak etikeltlenmi mi?
35,14
süreçlerinde yaplan veya oluan karmlarn patlayc olmas önleniyor mu?
35,15
Gaz birikme riski olan kapal alanlar standartlara uygun havalandrlyor mu?
35,16
Havalandrma sistemi düzenli olarak kontrol ediliyor mu?
35,17
Patlama tehlikesinin bulunduu alanlarda herhangi bir elektrostatik alan var m?
35,18
Patlayc alanlarda kullanlan elektrikli araçlar uygun ekilde seçilmi mi?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 35
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
35,19
35,20
35,21
35,22
35,23
35,24
ÖNERLER
* Yanc maddelerle çallan bölgelerde sigara içmeyi yasaklayn
* Yangn riski uyarlarn görünür yerlere asn
* Kazan ayr ve kapal bir mekanda bulundurun
* Alev alan maddelere uygun söndürücüleri bulundurun
* Acil plan ve talimatlarn oluturun.
* Yangn ve kurtarma tatbikatn periyodik olarak yapn
*Yangn mücadele ekipmann düzenli olarak konrol edin
* Yangn Dedektörleri ve Alarm teçhiz edin
* Mümkünse otomatik söndürme sistemi kurun
* Kaç yollarn tespit edin ve bu yollarda bulunan engeller varsa kaldrn
* Havalandrma ve younluun izlenmesi
* Ateleme kaynaklarnn önlenmesi ya da ortadan kaldrlmas
* Depolama miktarnn asgaride tutulmas
* Tehlikeli patlayc alanlarn belirlenmesi ve iaretlenmesi
* Havayla karlatnda patlayc karmlar meydana getirebilecek olan maddelerin açk ateten, elektrikli araçlardan, kvlcmdan, vb. uzak
tutulmas.
* Belirli ürünlerin bir /arada saklanmamasna ilkin talimatlara uyulmas.
64
SALII VE GÜVENL
GÜRÜLTÜ VE TTREM
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
Tarih
…../…../…….
EVET
HAYIR
Kontrol
Listesi
KL- 36
GEREKL
DEL
36,01 Gürültü seviyesinin yüksek olduu yerlerde gerekli önlemler alnyor mu?
36,02 Gürültü maruziyetinin fazla olduu yerlerde iitme testleri yaplyor mu?
36,03 Çalma srasnda ortaya çkan gürültünün uyarc alarmlar bastrma olasl önleniyor mu?
36,04 Yaplan i srasnda makinenin titreimini absorbe edecek önlemler alnyor mu?
36,05
36,06
36,07
36,08
36,09
36,10
36,11
36,12
36,13
36,14
36,15
36,16
36,17
36,18
36,19
36,20
36,21
36,22
36,23
36,24
36,25
ÖNERLER
* Yeni bir alet alrken gürültü ve titreim yönünden deerlendirme yapn
* Belli gürültü alanlarnda çalma süresini ksaltn
* Gürültülü alanlar fiziksel anlamda ayrn
* Gürültü kaynaklarn çalanlarn uzana yerletirin
* Gürültü-emici malzemelerden istifade edin
* Kiisel gürültüden korunma ve titreim için uygun KKDleri temin edin
* Gürültülü alanlar snflandrn
* Gürültü seviyelerini ölçün
* Yüksek seviyede gürültüye maruz kalan çalanlar belli periyodlarla iitme testine tabi tutun
* Titreim maruziyetinin belirlenmesi ve yönetmeliklerdeki snr deerlere uygunluun kontrol edilmesi
* Titreim üreten ekipmanlarla yaplan çalma sürelerinin ksa tutulmas
* Titreim üreten ekipmanlarn titreim izolasyonunun yaplmas
65
SALII VE GÜVENL
KMYASAL GÜVENLK
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
37,01
Çalmaya balamadan önce numuneye ait deney i talimat okunuyor mu?
37,02
Numunenin kat, sv, gaz, tehlikeli madde, toz, granül özelligi öncelikli olarak belirleniyor mu?
37,03
Kimyasallarn kullanld laboratuvar çalma alanlarnda uygulamal bir laboratuvar güvenlik
klavuzu var m?
37,04
Her laboratuvar giriinde tehlikeleri ve ihtiyaç duyulan koruyucu önlemleri tanmlayan bir
iaret var m?
37,05
Yaplan çalsmaya ait uyar iaret ve levhalar talimatlar dorultusunda yerlestirilerek ve
çalsma srasnda koruyarak i alannn ve personelin güvenlii salanabiliyor mu?
37,06
Çalanlar çalma alanlarndaki kimyasal tehlikeler ve uygun korunma artlar konusunda
bilgili mi?
37,07
Çalma alannda ilgisiz kiilerin bulunmamasna dikkat ediliyor mu?
37,08
Kimyasallar ile çalrken yaplan ie uygun i elbiseleri ve kiisel koruyucu donanm
kullanyor mu?
37,09
sal ve güvenlii koruma ve müdahale araçlar uygun ve çalsr sekilde bulunuyor mu?
37,10
Çeker ocan kullanlmas gereken ilerde kullanlp kullanlmad kontol ediliyor mu?
37,11
Statik elektrik biriktirme ve kvlcm atlama ihtimali olan uygulamalarda topraklama yaplyor
mu?
37,12
Havalandrma ve kimyasal yükleme-boaltma gibi kontrol prosedürleri gerekli olan tehlikeli
maddeler için uygulanyor mu?
37,13
Her kimyasal için malzeme güvenlii-güvenlik bilgi formu var m?
37,14
Tehlikeli madde içeren her konteynr (fç, tank, ie v.b.)uygun biçimde etiketlenmi mi?
37,15
Kimyasallar, birbirine zt olanlar(asit ve baz, organik ve oksitleyiciler gibi) ayr tutularak
depolanyor mu?
37,16
Yanc ve parlayc malzemeler güvenli bir ekilde tutuluyor mu?
37,17
Sv kimyasal konteynrlar sçramay ve zt reaksiyonlar önlemek için emniyet kab içerisinde
saklanyor mu?
37,18
Vücuda zarar verici kimyasallar kullanld zaman acil ykama imkânlar (örn:göz banyolar ve
du) mevcut mu?
37,19
Kiinin acil ykama imkânlarna ulamasn engelleyecek durumlar ortadan kaldrlm m?
37,20
Acil durum göz banyosu düzgün çaltn dorulamak amacyla haftada bir test ediliyor mu?
37,21
Acil durumlarda çks veya kaçs prosedürlerini uygulanyor mu?
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 37
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
37,22
37,23
37,24
37,25
ÖNERLER
* Daha az riskli ürünleri kullann.
* Güvenlik bilgilerini tedarikçiden temin edin.
* Malzemeleri güvenlik talimatlarna uygun muhafaza edin.
* Herhangi bir makinada çkan tozu mahallinde tahliye sistemi kurarak uzaklatrn
* Talimatlar kullanm için gözönünde olsun
* Güvenlik uyarlarn koyun
* Laboratuvar ortamnda yiyecek ve içecek bulundurmayn.
* Güvenlik talimatna uygun kiisel koruyucu donanm kullann
* Kapal alanlar için uygun tahliye sistemini kurun
* Tabancal sprey boyama için alttan ve su perdesi (katarkt) bulunan uygun tahliye sistemi bulunmaldr
* Tehlikeli kimyasal maddelerin oluturduu riskler ve tehlikeli kimyasal maddelerle güvenli çalma konusunda düzenli eitim verilmesi
gereklidir.
66
SALII VE GÜVENL
KMYASAL ATIKLAR
KONTROL LSTES
S.NO
38,01
38,02
TEHLKE/PROBLEM
lem srasnda ve hazrlk aamalarnda kisisel koruyucu donanmlar kullanlyor mu?
38,04
Atk konteynrlar ilk atk konulduktan sonra ambalajn üzerinden net olarak görünecek ekilde
etiketleniyor mu?
38,05
Çalanlar atk depolanmasn balatmak için Kimyasal Depolama stek formuyla
bavurmular m?
38,06
Çalanlar atk toplanmasn salamak için Kimyasal Toplama Talebi formu sunuyorlar m?
38,07
Atk bilgi formlar eksiksiz dolduruluyor mu? Bu formlar kayt altna alnyor mu?
38,08
Snflandrlan atklar uygun alan ve kosullarda bekletiliyor mu?
38,09
Satn alnan kimyasallarn geri dönüümlü olmasna dikkat ediliyor mu ?
38,10
Kullanlm tüm piller geri dönüüme tabi tutuluyor mu?
38,11
Kimyasallar zararsz veya daha az zararl alternatifleri ile deitiriliyor mu?
38,12
Çalanlar kimyasal saçlmalarn temizlenmesi için yetitirilmi ve teçhizatlandrlmlar m?/
38,14
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 38
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
Kimyasal atklarn imhas için gerekli olan ihtiyaçlarn belirlenmesi için’’Atk Snflandrma’’
deerlendirmeleri yaplm m?
Dönüstürülebilen malzemelerin geri kazanm için gerekli ayrma ve snflandrma yaplyor
mu?
38,03
38,13
Tarih
Dökülme ve szntlara kars kullanlacak uygun donanm, malzeme ve ekipman hazr
bulunduruluyor mu?
nce tala, cilalar ve çözücüler gibi ürünler için ürün türünü ve ürünle ilikili tehlikeleri
(kanserojen, cila çözücü buhar, toz tehlikesi gibi) belirten semboller içeren uyarlar mevcut
mu?
38,15
Talimatlarn kullanlmasnda ve güvenlik uygulamalarnda istiare ediliyor mu?
38,16
Okulda kullanlan ve bulunan maddelere (yaktlar, yalar, lifler, çözücüler, temizlik ürünleri,
boyalar, vernikler, yaptrclar, mürekkepler, reçineler, böcek öldürücüler, ar metaller,
asitler, alkaliler, dumanlar, gazlar) ait risk deerlendirmesi için bir envanter kayd mevcut mu?
38,17
38,18
38,19
38,20
38,21
38,22
38,23
38,24
38,25
ÖNERLER
* Kimyasal atklar kanalizasyona boaltlamaz, buharlatrlamaz, çöpe atlamaz.
* Geri dönütürülmü kimyasallarn bildirilmesi normal atk bildirme prosedürleriyle gerçekletirilir.
* Okul ekipmanlarndan veya departmanlarndan alkali, kurun asit, nikel kadmiyum, lityum ve civa dahil tüm pil çeitlerini kabul
etmektedir.
67
SALII VE GÜVENL
EKRANLI ARAÇLAR VE BLGSAYARLAR
KONTROL LSTES
S.NO
TEHLKE/PROBLEM
39,01
Ekranl araçlar kullancn gereksinimleri dorultusunda hareket ettirilebiliyor ve istenilen
pozisyonda sabitlenebiliyor mu?
39,02
Genel ve lokal aydnlatma, ekarn ile bilgisayar arka plan arasnda yeterli klandrma ve
kontrast salyor mu?
39,03
Gözler ile ekran arasndaki mesafe 50-80 cm arasnda m?
39,04
Ekran, görüü bozabilecek yansmalardan arndrlm m?
39,05
Klavye ve farenin önünde kalan boluk kullancnn bileklerini desteklemeye yeterli mi?
39,06
Klavyenin yüzeyi yansmalar engelleyecek ekilde mat m?
39,07
39,08
39,09
39,10
39,11
39,12
39,13
39,14
39,15
39,16
39,17
39,18
39,19
39,20
39,21
39,22
39,23
39,24
39,25
68
Tarih
Kontrol
Listesi
…../…../…….
KL- 39
EVET
HAYIR
GEREKL
DEL
BÖLÜM 4
MESLEK ve TEKNK ETM
OKUL VE KURUMLARI
SALII VE GÜVENL
RSK DEERLENDRMES ÖRNEKLER
69
ÇALIMA VE SOSYAL GÜVENLK BAKANLII LE MLL ETM
BAKANLII ARASINDA MZALANAN PROTOKOL KAPSAMINDA
GERÇEKLETRLEN RSK DEERLENDRMES ÇALIMALARI
Milli Eitim Bakanl ile Çalma ve Sosyal Güvenlik Bakanl arasnda
imzalanan protokol kapsamnda Ankara ve stanbul’da belirlenen iki okulda i sal ve
güvenlii eitimleri ve risk deerlendirmesi çalmalar gerçekletirilmitir. Ankara’da
Mimar Sinan Yap Meslek Lisesi ve stanbul’da Pendik Denizcilik Meslek Lisesi’nde
gerçekletirilen risk deerlendirmesi çalmalarnn aamalarn aada görebilirsiniz.
Risk Deerlendirmesi yaplrken öncelikli olarak tehlikeler ve bunlarn yol
açabilecekleri riskler belirlenmi, bir sonraki admda bu riskler 5x5 matrisi ile kendi
aralarnda derecelendirilmi ve son olarak da risklere kar uygulanacak olan kontrol
tedbirlerine karar verilmitir. Çalmalar tablolar halinde aada gösterilmitir. Risk
yönetim döngüsünü tamamlayan son 2 adm; “kontrol tedbirlerini tamamlama” ve
“deerlendirmeyi izleme ve tekrar etme” admlar ve mevcut risk deerlendirmesini
gelitirme çalmalar atölye öretmenleri tarafndan gerçekletirilecektir.
Ankara Mimar Sinan Yap Meslek Lisesi’nde Gerçekletirilen Risk Deerlendirmesi
Çalmalar
Mimar Sinan Yap Meslek Lisesi öretmenlerinin düünceleri alnarak 3 atölyede
risk deerlendirmesi çalmalar gerçekletirilmitir PVC atölyesi, fayans atölyesi ve
tesisat atölyesi öretmenlerinin katlmyla risk deerlendirmesi çalmalarn burada
bulacaksnz.
Fayans Atölyesi’nde Risk Deerlendirmesi
70
71
2. Admda Risklerin 5X5 matrise göre derecelendirmesi yapld.
72
73
74
PVC Atölyesi’nde Risk Deerlendirmesi
75
76
Tesisat Atölyesi’nde Risk Deerlendirmesi
77
78
stanbul Pendik Denizcilik Meslek Lisesi’nde Gerçekletirilen Risk
Deerlendirmesi Çalmalar
Atölye öretmenlerinin daha önceden hemen hemen her atölye için hazrladklar risk
deerlendirmesi çalmalar nda ve atölyelerde yerinde incelemeler yaparak, çalmalar
üzerinde gerekli görülen ekleme ve düzeltmeler gerçekletirilmitir.
Yukarda belirtilenlere ek olarak öretmenlerimizin isteiyle; bahçe ve spor salonunda
tehlikeler-riskler ve kontrol tedbirleri; seçilen bir snfta da tehlike ve riskler belirlenerek
yaplacak detayl bir risk deerlendirmesine k tutacak dokümanlar oluturuldu. Yaplan tüm
çalmalar atölye öretmenlerinin ve okul idaresinin katlmlaryla gerçekleen bir toplantda
SG Uzman M. Kayhan TOPALOLU tarafndan sunum yöntemiyle katlmclara aktarld.
Ön malat Atölyesi’nde Risk Deerlendirmesi
79
80
81
Kesme Atölyesi’nde Risk Deerlendirmesi
82
83
Kaynak Atölyesi’nde Risk Deerlendirmesi
84
85
86
klimlendirme-Soutma Atölyesi’nde Risk Deerlendirmesi
87
Gemicilik Laboratuar’nda Risk Deerlendirmesi
88
89
90
BÖLÜM 5
MESLEK ve TEKNK ETM
OKUL VE KURUMLARI
SALII VE GÜVENL
FORM VE BELGELER
91
Form/Talimat/Prosedür Kod ve numaras, Ad(F=Form, PR=Prosedür, T=Talimat)
PR01, Sal ve Güvenlii Prosedürü
T01, Risk Deerlendirme Talimat
F01, Atelye Güvenlii Analiz Formu
F02, Makine Kullanma Talimat
F03, Makine Bakm Kart
F04, Makine Bilgi Formu
F05, Kaza ve Meslek Hastal Bildirim Formu
F06, Tehlike ve Risklerin Belirlenmesi Formu
F07 -1, Tehlikelerin Derecelendirilmesi ve Deerlendirilmesi Formu
F07-2, 5X5 Matris Yöntemi Formu
F08, Kontrol Tedbirleri Uygulanmas Formu
F09, Risk Deerlendirmesi Formu
F10, OSGK/ASGK Toplant Tutana
F11, Periyodik Kontrol Listesi Formu
F12, Sal ve Güvenlii Denetleme Kontrol Listesi
F06, F07-1, F07-2, F08 formlar risk deerlendirilmesinde 5X5 Matris Yönteminin
uygulanmasnda kullanlan formlardr. Bu formlarn uygulamas ile ilgili olarak ve Risk
Analizi ve Risk Deerlendirme Örnekleri bölümüne baknz.
F09 Kontrol listelerinin kullanlaca formdur. Bu formda Kontrol listesinde hayr olarak
iaretlenen sorular, alnacak/uygulanacak koruyucu tedbirler, risk tahmini ve buna ilikin
deerlendirme ve riski azaltmaya yönelik planlanan eylemler için bilgiler yer almaktadr. Herhangi bir
tehlikeden kaynaklanan riski deerlendirmek ve risk tahmini yapmak için tehlike veya problemin
ortadan kaldrlmamas veya önlenmemesi durumunda olay veya kaza meydana geldiinde,
sonuçlarnn ne iddette olabilecei yannda tehlike veya problemle hangi sklkta karlald
düünülmelidir. iddeti ve skl en fazla olandan en az olana doru bir sralama yaplmaldr.
Örnein, “Makinenin hareketli parças üzerine herhangi bir nesnenin düme tehlikesi önlenmi mi?”
sorusuna hayr yant verilmise, mevcut bu tehlike için risk deerlendirmesi u ekilde yaplr:
Diyelim ki mevcut bu tehlike veya problem atelyede hergün sözkonusudur. Bu tehlikeli durum
çalanlarn ciddi yaralanmas riskini barndrmaktadr. O halde bu sorun derhal harekete geçilmesini
gerektiren bir problemdir. Bu yüzden önleyici tedbirleri alma konusunda yaplacak ilem ve sorumlu
kiiler biran önce belirlenmelidir. Tüm bu bilgiler de Form 09 da kaydedilir. Dier yandan “Gereken
tezgahlarda lokal aydnlatma var m?” kontrol listesi sorusuna verilen cevap hayr ise bu problem veya
tehlikenin deerlendirilmesi için lokal aydnlatma salanmamas durumunda ortaya çkabilecek hasar
veya kaza olasl ve iddeti önceki tehlike veya riskle karlatrldnda daha azdr. Bu yüzden risk
deerlendirme formunda bu tehlike belirtilir ancak risk tahmini daha düüktür. Bu yüzden tedbir
alnmas aamasnda bir sonraki srada yer alacaktr.
92
SALII ve GÜVENL PROSEDÜRÜ
( PR 01 )
1. AMAÇ
Bu Prosedürün okulumuzdaki müdür, müdür yardmclar, atölye ve meslek dersi öretmenleri ile
örencilerin güvenli çalma, salkl yaam ve i sal güvenlii konularnda doru davran
modellerini bir refleks olarak örenmeleri, gençlerin çalma hayatna atlmadan önce çalma hayatna
ilikin riskler hakknda bilgilendirilmeleri, i sal ve güvenlii açsndan doru davran modellerini
kazanmalarna yönelik beceri eitimlerinin verilmesi ve gelecein çalanlarnda bugünden güvenli
yaam bilincinin oluturulmasdr.
2. UYGULAMA ALANI
Bu prosedür Güvenlik Kültürü, Sal ve Güvenlii Mevzuatndaki Yenilikler, yerlerinde
Karlalabilecek Tehlike ve Riskler, Risk Deerlendirmesi, Kiisel Koruyucu Donanm (KKD) ler ve
Doru Kullanmnn Önemi gibi i sal ve güvenlii ile ilgili konularda okul müdürleri, atölye,
meslek dersi öretmenleri ve örencilere verilecek eitimlere ilikin esaslar kapsar.
3. KAYNAKLAR VE LGL DÖKÜMANLAR
1739 sayl Millî Eitim Temel Kanunu.
4857 sayl Kanunu ve bu kapsamda yaymlanan yönetmelikler
3308 sayl Meslekî Eitim Kanunu,
"MEB- Meslekî ve Teknik Eitim Yönetmelii".
Hükümlerine dayanlarak hazrlanmtr
4.TANIMLAR
OSGK
: Okul Salk ve Güvenlii Kurulu
ASGK
: Alan Salk ve Güvenlik Kurulu
MEB
: Milli Eitim Bakanl
MTEY:
: Mesleki Teknik Eitim Yönetmelii
ÇSGB
: Çalma ve Sosyal Güvenlik Bakanln,
ETOGM
: Erkek Teknik Öretim Genel Müdürlüünü,
ISGGM
: Sal ve Güvenlii Genel Müdürlüünü,
SG
: sal ve güvenliini,
KKD
: Kiisel Koruyucu Donanm
5.PROSEDÜR
5.1. Her yl Haziran aynn lk haftasnda OSGK ekibi toplanr.
5.2. OSGK toplantsnda aadaki gündem maddeleri görüülür.
1. Mevcut eitim öretim ylnda atölyelerden alnan i yeri kaza ve meslek hastalklar bildirim
formlarnn incelenmesi (F05) ve alnacak tedbirlerin belirlenmesi.
2. SGG rehberinin gözden geçirilmesi
3. Bir sonraki eitim öretim ylnda atölye uygulamalarnda örencilerin kullanacaklar KKD lerin
belirlenmesi ve örencilere duyurulmas.
4. Okulun fiziksel yapsnn i güvenlii açsndan gözden geçirilmesi.
93
5.3. Okulumuzda gelecek Eitim öretim ylnda yeni gelen Meslek dersi öretmenlerine bal olduu
alan efi tarafndan, okulumuzda uygulanmakta olan i güvenlii kültürü, KKD, risk analizi ve risk
deerlendirmesi, mevzuat, ilkyardm, kaza ve yaralanma, meslek hastalklar konularnda verilecek
eitimin nasl ve ne zaman yaplaca planlanr.
5.4. Okulumuzda gelecek Eitim öretim ylnda atölyelerde eitim görecek örencilere uygulama
eitimine geçmeden önce i güvenlii kültürü, KKD, risk analizi hazrlama yöntemleri, mevzuat,
ilkyardm, kaza ve yaralanma, meslek hastalklar konularnda verilecek eitimin nasl ve ne zaman
yaplaca planlanr.
5.5. Aylk yaplan OSGK toplant tutanaklarnda (F 09 ) alnan kararlar gözden geçirilir.
5.6. Her yl Okullarn açld 2 inci hafta OSGK F.10 sal ve güvenlii denetleme kontrol
listesini uygulayp düzeltilmesi gereken faaliyetleri belirler.
6. SORUMLULAR
Okul müdürü
OSGK ekibi üyeleri
7- DÖKÜMAN KONTROLÜ
PR 01 Prosedürü Müdür Yardmcs ( OSGK ÜYES ) tarafndan 12 ayda bir Haziran aynda yaplan
OSGK toplantsnda gözden geçirilecektir.
94
( T 01 ) RSK DEERLENDRME TALMATI
1. AMAÇ
Bu talimatn amac okulumuzdaki müdür, müdür yardmclar, atollye ve meslek dersi öretmenleri ile
kültür dersi öretmenlerinin bulunduklar mekânlarla ilgili riskleri bilgi toplayarak belirleyip bunlarn
ortadan kalkmas için gerekli eylem planlarnn yaplp uygulamaya geçirmektir.
2. UYGULAMA ALANI
Bu talimat Güvenlik Kültürü, Sal ve Güvenlii Mevzuatndaki Yenilikler, yerlerinde
Karlalabilecek Tehlike ve Riskler, Risk Deerlendirmesi, Kiisel Koruyucu Donanm (KKD) lar ve
Doru Kullanmnn Önemi, gibi i sal ve güvenlii ile ilgili konularda okul müdürleri, atölye,
meslek dersi öretmenleri ve örencilere verilecek eitimlere ilikin esaslar kapsar.
3. KAYNAKLAR VE LGL DÖKÜMANLAR
1739 sayl Millî Eitim Temel Kanunu.
3308 sayl Meslekî Eitim Kanunu,
4904 sayl KUR Kanunu,
4447 sayl sizlik Sigortas Kanunu,
"MEB- Meslekî ve Teknik Eitim Yönetmelii".
Risk deerlendirme esaslar kitab
Çalma bakanl 5 admda risk deerlendirilmesi kitab
Hükümlerine dayanlarak hazrlanmtr
4.TANIMLAR
PDAML
: Pendik Denizcilik Anadolu Meslek Lisesi
MEB
: Milli Eitim Bakanl
MTEY:
: Mesleki Teknik Eitim Yönetmelii
ÇSGB
: Çalma ve Sosyal Güvenlik Bakanln,
ETOGM
: Erkek Teknik Öretim Genel Müdürlüünü,
ISGGM
: Sal ve Güvenlii Genel Müdürlüünü,
SG
: sal ve güvenliini,
SGG
: " Sal ve Güvenliini yiletirme ve Gelitirmeyi,
KKD
: Kiisel Koruyucu Donanm
OSGK
: Okul Salk ve Güvenlii Kurulu
ASGK
:Alan Salk ve Güvenlik Kurulu
5. TALMAT
5.1. Bulunulan, çallan mekânla ilgili bilgi toplanp tehlikelerin belirlenmesi. F.06
5.2. Belirlenen tehlikelerin deerlendirilmesi F. 07 -1
5.3. Deerlendirilen tehlikelerin derecelendirilmesi. F.07 -2
5.4. Kontrol önlemlerinin uygulanmas. F.08
6. SORUMLULAR:
Okul müdür yardmcs
OSGK üyeleri
7- DÖKÜMAN KONTROLÜ
T 01 Müdür Yardmcs (OSGK ÜYES ) tarafndan 12 ayda bir Haziran aynda yaplan OSGK
toplantsnda gözden geçirilecektir. Orijinal kopya OSGK Üyesi Müdür yardmcsnda muhafaza
edilecek olup tüm meslek dersi öretmenlerine birer nüsha datlacaktr.
95
Doküman No:
Yürürlülük Tarihi :
Revizyon No:
Atelye Güvenlii
Analiz
Formu
Sayfa No :
F O1
…………..
0
1
OKUL ADI
OKUL LOGOSU
ATELYE GÜVENL ANALZ
1) Atelyenizde ecza dolab var m?
2) Ecza dolabnn içindeki maddeler yeterli mi?
3) Kiisel koruyucu malzeme kullanmayan örenciniz var m? ( Baret, çelik burunlu ayakkab, koruyucu gözlük…)
4) Acil durumlar için atelye çk plan var m?
5) güvenlii uyar levhalar var m ? Eksik varsa nelerdir?
6) güvenlii açsndan tehlike arz edebilecek malzemeniz var m?
7) Atelyenin fiziki imkanlar i güvenlii açsndan yeterli mi?
8) Atelye yerleiminin i güvenlii açsndan sakncas var mdr?
9) El aletlerinin i güvenlii açsndan tehlike oluturmamas için saklanabilecekleri dolap yeterli mi?
10) Yukarda belirtilen konularn haricinde atelyenizde i güvenlii açsndan sakncal gördüünüz baka durumlar
var m, varsa nelerdir?
11) Çözüm önerileriniz varsa yaznz ?
HAZIRLAYAN
KONTROL EDEN
KALTE YÖNETM
SORUMLUSU
………………..
KALTE YÖNETM
TEMSLCS
…………………….
96
ONAYLAYAN
OKUL MÜDÜRÜ
…………………….
…………. Makinas
Kullanma Talimat
OKUL ADI
OKUL LOGOSU
Doküman
No:
F02
Yürürlülük
Tarihi :
…………..
Revizyon
No:
0
Sayfa No :
1
………………… MAKNASI KULLANMA TALMATI
1)
Not: malatçnn kullanma talimatna uygun olarak hazrlanmaldr.
HAZIRLAYAN
KONTROL EDEN
ONAYLAYAN
KALTE YÖNETM
SORUMLUSU
KALTE YÖNETM
TEMSLCS
OKUL MÜDÜRÜ
………………..
………………..
………………..
97
Revizyon No:
F03
Yürürlülük
Tarihi :
………….
MAKNA BAKIM
KARTI
Sayfa No :
1
1
AYLIK BAKIM
6 AYLIK BAKIM
YILLIK BAKIM
YAPILAN ONARIM ve
DEKLK
OKUL ADI
OKUL LOGOSU
Doküman No:
Makina cinsi
Ebad
Markas
Özellii
Özel Parças
TARH
Notlar:
1. Tezgahn özellii bölümünde tezgahn esas yapabilecei (asl fonksiyon) iten baka (ikinci fonksiyonlar) yapabilecei yazlacaktr.
2. Bakm, temizleme, yalama, ayarlama boluk alma ve dier herhangi bir onarmn ihtiva eder. Yllk bakmda tezgahn tamamen
sökülmesi esas ise de, eer gerekmiyorsa bu i yaplmaz. Yaplan bakmlar [X] iareti ile gösterilir.
3. Yaplacak onarm ve deiiklikler hanesine yaplan onarm ve deiiklikler madde halinde yazlr ve bakm yaptran bölüm efi imza
eder.
4. Ayn tarihte yaplan ilerin alt cetvel kullanarak doru bir hatla kapatlr.
98
HAZIRLAYAN
ALAN VEYA DAL EF
KONTROL EDEN
OSGK
ONAYLAYAN
OKUL MÜDÜRÜ
…………..
………………
………………
MAKNA BLG
FORMU
OKUL ADI
OKUL
LOGOSU
Doküman No:
F04
MAKNANIN ADI:
Yürürlülük
Tarihi :
……………
Revizyon No:
0
Sipari No:
Seri no:
Özellikleri ve
Karakteristik
Özellikleri:
Markas ve
Tipi:
Gücü:
mal yeri:
Makinann
Okula Geldii
tarihteki
durumu:
Bulunduu Atelye:
Makinann okulda kullanlmaya
baland tarih:
Makinann mal yl:
Kesin
Tahmini
a) Yeni
b) Kullanlm ise:
Orta
Fena
yi
Atelye efinin Ad, Soyad ve mzas
Bakanlkça
Ne suretle temin
edildii
ADI
Okulca
Okul müdürünün Ad Soyad ve mzas
DÖSE kârndan
Baka okuldan
devir
MAKNANIN YARDIMCI PARÇALARI
ÖZELLKLER
MKTARI
Açklamalar:
HAZIRLAYAN
KONTROL EDEN
ONAYLAYAN
99
OKUL ADI
OKUL LOGO
Doküman No:
6
Okulun
11-05-2010
Düzenleme Tarihi:
Ad:
Kodu:
Adresi:
Örenci says:
Kaza Tarihi:
Kazann Meydana Geldii Bölüm:
Kazada Yaralanan Uzuv:
Yaralanma ekli :
Örencinin 1.derece yaknnn Ad, Soyad:
Açk adresi:
Meslek hastal tans veya üphesi tarihi:
Meslek hastal tans veya üphesi ile sevkedilenin çalt bölüm / i:
Meslek hastal tans veya üphesinin türü:
Meslek hastalnn saptanma ekli:
Kazazede veya
Kazazedelerin /
Meslek Hastal Tans
veya
5
4
3
2
1
F05
Yürürlük tarihi:
yeri kaza ve meslek
hastal bildirim
formu
Revizyon No:
Sayfa
No :
0
1
Ad Soyad:
Cinsiyeti:
Sigorta sicil no:
Ya:
Alan :
Dal:
Snf:
Kaza annda yapt i:
Kaza sonucu ölü yaral says:
Kaza sonucu yaralanan örencilerden istiharat alanlarn says:
Kazay gören:
ahitlerin Ad , Soyad:
ahitlerin Adresi:
ahitlerin mzas
Kazann sebebi ve olu ekli (açklaynz) :
Atelye öretmeninin Ad
soyad imzas:
Not: 1,3,5 ve 7. bölümler hem kaza hem de meslek hastal bildirimi durumunda, 2. ve 6. bölümler sadece kaza bildirimi
durumunda , 4. bölüm ise sadece meslek hastal bildirimi durumunda doldurulacaktr.
HAZIRLAYAN
KONTROL EDEN
ONAYLAYAN
ASGK ÜYES
OSGK ÜYES
OKUL MÜDÜRÜ
………..
………..
………..
100
SIRANO:
LOGO
TEHLKEKAYNAI
F06
ASGK ÜYES
…………………………..
HAZIRLAYAN
LGLBRMDEKTEHLKEL
DURUMLARINFOTORAFLARI
DÖKÜMANNO:
OKULADI
OSGK
ÜYES
KONTROL
EDEN
YÜRÜRLÜLÜK
TARH:
11.05.2010
RSK
1
SAYFANO:
OKUL MÜDÜRÜ
ONAYLAYAN
TARH: ALAN/DALEF: ……………………….
0
REVZYONNO:
………………….ATELYES/SINIF/SPORSALONU
VB.
TEHLKEveRSKLERNBELRLENMES
101
NOT:RSKDÜZEY5X5MATRSYÖNTEMNEGÖREBELRLENECEKTR
102
ASGK ÜYES
………………………………..
OSGK ÜYES
KONTROL EDEN
HAZIRLAYAN
DDET
YÜRÜRLÜLÜKTARH:
11.05.2010
OLASILIK
DÖKÜMANNO:
F071
RSKLER
LOGO
OKULADI
AÇIKLAMA
SAYFANO:
1
OKUL MÜDÜRÜ
ONAYLAYAN
TARH: ALAN/DALEF: ……………………….
RSKDÜZEY
REVZYONNO:
0
………………….ATELYES/SINIF/SPORSALONUVB.
TEHLKELERNDERECELENDRLMESVE
DEERLENDRLMESFORMU
11.05.2010
F072
ASGK ÜYES
………………………………..
OSGK ÜYES
KONTROL EDEN
5X5MATRSYÖNTEMRSK=OLASILIKXDDET
YÜRÜRLÜLÜKTARH:
DÖKÜMANNO:
HAZIRLAYAN
LOGO
OKULADI
0
ONAYLAYAN
OKUL MÜDÜRÜ
REVZYONNO:
………………….ATELYES
1
SAYFANO:
5X5MATRSYÖNTEM
103
104
RSKDÜZEY
RSKLER
OKUL MÜDÜRÜ
ONAYLAYAN
ASGK ÜYES
OSGK ÜYES
SORUMLU
SAYFANO:
1
ALAN/DALEF: ……………………….
TARH:
TAMAMLAMATARH
REVZYONNO:
0
…………………………
KONTROL EDEN
KONTROLTARH
YÜRÜRLÜLÜKTARH:
11.05.2010
KONTROLTEDBRLERUYGULANMASIFORMU
…………………………
HAZIRLAYAN
DÖKÜMANNO:
F08
LOGO
OKULADI
SIRANO
LOGO
OSGK ÜYES
KONTROL EDEN
UYGULANANÖNLEYCVE
KORUYUCUTEDBRLER
TEHLKE
(Kontrollistesinde"Hayr"
seçeneiiaretlenenleriçin)
HAZIRLAYAN
…………………………
ASGK ÜYES
YÜRÜRLÜLÜKTARH:
11.05.2010
DÖKÜMANNO:
F09
OKULADI
RSKTAHMN
REVZYONNO:
0
PLANLANANEYLEMLER
ONAYLAYAN
…………………………
OKUL MÜDÜRÜ
105
TARH:
SORUMLUK
SAYFANO:
1
RSKDEERLENDRMEFORMU
OSGK Toplant Tutana
OKUL ADI
Doküman No:
LOGO
Yürürlük tarihi:
F 10
Revizyon No:
11-05-2010
Sayfa No :
0
1
OSGK…………ayYl:……………………..
Dönemi:……………………………..
OlaanToplantTutana
Toplantno:…………………….
ToplantKonusu:
Sayfa:
ToplantTarihivesaati: Toplantyeri:
Rapordatmtarihi:
Toplantyakatlanlar:
mzalar:
OSGKüyeleri
Gündemegelenkonular/verilenkarar/faaliyetsorumlusu/bitirme
tarihi:
mzalar:
HAZIRLAYAN
OSGKÜYES
106
KONTROLEDEN
OSGKÜYES
Olumluoy/karoy:
ONAYLAYAN
OKULMÜDÜRÜ
DÖKÜMANNO:
F11
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
HAZIRLAYAN
…………………………
ASGK ÜYES
Makinegüvenlii
Elektriktesisatgüvenlii
Fizikselajanlarakargüvenlik
Kimyasalajanlarakargüvenlik
Yangnvepatlamayakargüvenlik
Çalmadüzeni(atölye,snf,
laboratuvariçiyerleim)
Iinorganizasyonuveyönetimi
Kiiselkoruyucudonanmlar
Aletveteçhizat
Ölçümvetestler
S.N. KONTROLLSTES
LOGO
OKULADI
OSGK ÜYES
KONTROL EDEN
DEERLENDRME
YÜRÜRLÜLÜKTARH:
11.05.2010
SORUMLU
SAYFANO:
1
ONAYLAYAN
…………………………
OKUL MÜDÜRÜ
107
TARH:
KONTROLTARH
REVZYONNO:
0
PERYODKKONTROLLSTES
OSGK Aylk toplantlarn yapm m ?
OSGK yllk toplantlarn yapm m ?
Mevcut eitim öretim yl kaza kayt sistemi incelenmi mi ?
Bir sonraki öretim yl örencilerin kullanacaklar KKDler belirlenmi mi?
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
Salk ve güvenlik ile ilgili Resim ve afi yarmas düzenlendi mi?
1.8
1.9
1.10
108
1.7
Okula yeni gelen meslek dersi öretmenlerine SGG eitimi verilmi mi ?
Her eitim öretim yl sonunda melek dersleri öretmenleri istatistiksel
analiz yaparak OSGK ya verdimi?
OSGK salk ve güvenlik ile ilgili eitim ve seminer düzenledi mi?
Okul satn alma komisyonlarnda OSGK üyesi görevli mi?
1.6
DENETLENEN BÖLÜM: OSGK
1
Okulun fiziksel yaps i güvenlii açsndan gözden geçirilmi mi?
Konu
No:
ncelendii
Tarih
ncelenen Kurum/Kurulu un Ad
EVET
:1
:
:0
: 14–04–2010
Sayfa No
Yayn No / Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
(Gerekirse delil niteliinde rapor ve
ekler)
Görüleriniz
: F 12
Form No
SALII VE GÜVENL DENETLEME KONTROL LSTES
OKUL ADI
HAYIR
LOGO
Uygulanamaz
1.11
1.12
1.13
1.14
1.15
1.16
1.17
1.18
1.19
1.20
1.21
1.22
No:
Acil çklar belirlendi mi?
lk yardm personelinin ismi panolara asld m ?
Örencilere ve öretmenlere ait kan grubu listesi var m?
kyafetleri ve baretlerde kan gruplar yazlm m ?
E okul da kan gruplar snf öretmenleri tarafndan ilenmi mi?
Okul saatleri dnda okulun kullanmnn nasl olaca belirlenmi mi ?
Bina içi ve d elektrik , su ve gaz ileri takip ediliyor mu ?
Okulda kullanlan alet ve teçhizat TSE Standardna uygun mu?
OSGK SGÜM testlerini yaptrm m?
Büro çalmalar meslek hastal açsndan kontrol edilmi mi?
Merdivenler kontrol ediliyor mu ?
Okul içinde bulunan yükleniciler OSGK ile koordineli çalyor mu?
DENETLENEN BÖLÜM : OSGK
Konu
ncelendii
Tarih
EVET
:2
:
:0
: 14–04–2010
Sayfa No
Yayn No / Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
ekler)
Görüleriniz
: F 12
Form No
OKUL ADI
HAYIR
LOGO
Uygulanamaz
109
110
1.23
1.24
1.25
1.26
No:
Yaya ve araç trafii ile açk alan çalma yerleri uygun mu ?
Yangn talimatlar aslm m?
Özürlüler ile ilgili plan yaplm m?
Güvenlik ve salk iaretleri aslm m ?
DENETLENEN BÖLÜM: OSGK
Konu
ncelendii
Tarih
EVET
:3
:
:0
: 14–04–2010
Sayfa No
Yayn No / Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
ekler)
Görüleriniz
: F 12
Form No
OKUL ADI
HAYIR
LOGO
Uygulanamaz
DENETLENEN BÖLÜM: LABARATUVARLAR VE ATÖLYELER
Risk analizleri yaplm m ? F 06 – 07- 08
Kaza kayt sistemi tutuluyor mu ? F 05
Elektrik ile ilgili kaçaklar kontrol edilmi mi?
Ziyaretçiler için bekleme alan mevcut mu ?
Örencilere SGG konusunda eitim verilmi mi ?
Atölye ve teçhizatlarn güvenli kullan m salanm m?
Atölye ve teçhizatlarn bakm yaplm m?
Okulun tüm alet ve teçhizatlar topraklanm m ?
KKD ler kullanlyor mu?
Yüklerin tanmas talimatlara uygun yaplyor mu?
2
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
Referans Kural
Konu
No:
ncelendii
Tarih
EVET
:4
:
:0
: 14–04–2010
Sayfa No
Yayn No / Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
ekler)
Görüleriniz
: F 12
Form No
OKUL ADI
HAYIR
LOGO
Uygulanamaz
111
Tehlikeli maddeler ve kimyasallar kontrol ediliyor mu?
Basnçl sistemler kontrol edilmi mi?
Tehlikeli maddeler ve sktrlm gazlarn tanmas yönetmeliklere uygun
yaplyor mu?
Duman ve tozlarn uzaklatrlmas yaplm m?
Kaynak ve lehim ileri mevzuata uygun yaplyor mu?
Teknik gezi ve stajlar kontrol ediliyor mu?
Gürültü ve titreim ölçümleri yaplm m?
Aydnlatma yeterli mi ?
Ortam scakl uygun mu?
Atölye yerleim plan
Atölye ve laboratuarlarda Düzenlilik ve temizlik uygun mu?
lk yardm dolaplar, çantalar mevcut mu?
güvenlii açsndan atölye analizi yaplm m?
Makine kullanma talimat hazrlanm m?
2.11
2.12
112
2.14
2.15
2.16
2.17
2.18
2.19
2.20
2.21
2.22
2.23
2.24
2.25
2.13
Konu
No:
ncelendii
Tarih
EVET
:5
:
:0
: 14–04–2010
Sayfa No
Yayn No / Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
ekler)
Görüleriniz
: F 12
Form No
OKUL ADI
HAYIR
LOGO
Uygulanamaz
Konu
Tezgâh bakm kart hazrlanm m?
Makine bilgi formu hazrlanm m ?
No:
2.27
2.28
ncelendii
Tarih
EVET
:6
:
:0
: 14–04–2010
Sayfa No
Yayn No / Tarihi
Revizyon No
Revizyon Tarihi
ekler)
Görüleriniz
: F 12
Form No
OKUL ADI
HAYIR
LOGO
Uygulanamaz
113
BÖLÜM 6
MESLEK ve TEKNK ETM
OKUL VE KURUMLARI
SALII VE GÜVENL
KSEL KORUYUCU DONANIMLAR
114
KIISEL KORUYUCU DONANIMLAR
Kiisel koruyucu donanmlar iyeri tehlike analiz sonuçlarna göre, yaplan ie ve kullanan kiiye
uygun olarak iletme tarafndan kullanma hazr bulundurulmal; iyerinde kaza ve salk riskleri alnan
teknik önlemlere ramen istenilen düzeye indirilemiyorsa, alnan dier önlemleri tamamlayc bir tedbir
olarak iveren tarafndan ücretsiz olarak salanmal; kendisine verilen eitim ve talimatlar dorultusunda
çalan tarafndan kullanlmaldr.
Tüm kiisel koruyucu donanmlarda CE iareti bulunmas yasal bir
zorunluluktur. CE iareti, doru kullanlan bir donanmn riske kar tam
koruma
salayacann ve “güvenli” olduunun göstergesidir. CE iareti tamayan
bir
donanmn ihtiyaç duyduunuz anda sizi koruyacandan emin olamazsnz.
Bilgilendirilme
letme tarafndan çalanlarn bilgilendirilmesi unlar içermelidir:
- Uygun ekilde kullanm,
- Temizlik ve bakm,
- Kurallara uygun depolama,
- Koruma salanan riskler ve düzeyleri,
- Hasarlar tespit etme.
Bilgilendirme, üretici firmann hazrlad Türkçe kullanma klavuzuna dayanr. Uygun ekilde
kullanm konusunda yaplacak bilgilendirme, uygulamal eitim eklinde olmaldr. Ayrca çalanlar için
ulam kolay yerlerde bulundurulmak üzere kullanm klavuzuna dayanarak talimatlar hazrlanabilir.
Elektrik, iyonize radyasyon, ar scak, ar souk, toz, çeitli kimyasallar ya da yüksekten düme
gibi ölümcül veya kalc sakatlklara yol açacak tehlikelere kar kullanlacak kiisel koruyucu donanmlarn
ek koruyucu özelliklerinin bulunmas gerekmektedir.
KORUYUCU BARETLER
naat ilerinde özellikle ykma, kalp sökme-çakma, iskele kurma, montaj, baka yere tama
ilerinde veya iskele yaknnda ve altndaki; çukur, kaz, kuyu vs. çalmalarnda, toprak ve kayalk
alanlardaki çalmalarda, asansörlü, kaldraçl, vinçli vs. alanlarda, sabit iyerlerinde; ta krma
alanlarnda, ocaklarda, patlatma çalmalarnda ve elektrik tesisatlarnn yaknnda baret kullann.
Elektriin yaltm için ayr özelliklere sahip baretler kullanlmaldr.
GÜVENLII AYAKKABISI
Yürüme güvenlii için zemin alt çalmalarda, kaba ve derin
inaatlarda, ayrca yol yapm çalmalarnda, iskele kurmada, ykma sökme
(cephe) çalmalarnda, beton ve çkma parçalarda kalp sökme-çakma
çalmalarnda ve depolama alanlarnda i güvenlii ayakkabs kullann.
Çat ilerinde, yürüme güvenliini salayan topuklu ve tabannda çivi batmasn engelleyen çelik
bulunan güvenlik ayakkabs kullann. çine bir nesne girmesi veya saplanmas hesaplanmam, tutunma
özellii olmayan güvenlik ayakkablarn (çakma-sökme ilerinin olmad beton parçalarla çalmada, sabit
iyerlerinde, çekicilerin, vinçlerin olduu yerlerde (inaat alanlar hariç), ykma, deitirme tesisat ve palet
indirme ilerinde) kullann.
115
Scak malzeme üzerinde (Örn. Asfalt) çalrken s yaltml taban bulunan güvenlik
ayakkablar giyin.
Kvlcmn risk oluturduu alanlarda vücutta bulunan statik elektriin kvlcm oluturmasn
önlemek için antistatik ayakkablar, elektrik çarpmas tehlikesi olan ilerde ise elektrik yönünden
yaltkan olan ayakkablar kullanlr.
KORUYUCU GÖZLÜKLER VEYA YÜZ KORUYUCU SIPERLER
Gözün mekanik, radyasyonla ilgili, kimyasal veya termal etkilere kar
korunmasnda (Örn. Makineyle temizlik ve beton püskürtme ilerinde, asit ve
çözeltilerle, ta kesme ve ileme, marangozluk ve zmparalama, oyma
çalmalarnda ve sv püskürtme (katran püskürtme de dahil), cvata oturtma ve
scak malzemeyle çalmalarda) kullann.
KORUYUCU ELDIVEN
Ele ve cilde zarar veren mekanik, termal veya kimyasal tehlikelerin
olduu çalmalarda (Örn. Ciltle temas engellenemeyen maddelerin hazrlanmasnda veya
mikroorganizmalarla temasta) kullann.
KORUYUCU GIYSI
Kimyasal ve mikrobiyolojik maddelerle çalma esnasnda (Örn. Kimyasal
kirlenmenin olduu alanlarda, bakm çalmalarnda (asbest, PCB, PAK, küfler,
dklarla), çözücü maddelerle, atksu teknik bölümlerinde, püskürtmeyle kat atma
çalmalar (sala zararl veya zehirli maddeler) esnasnda özel koruma kyafetleri
kullann. Yangna dayankl yaplarn baz bölümlerinde, scak malzemelerin
yaknnda s yaltm folyolar kullann.
Koruyucu giysinin, her kullanmdan önce, kurallara uygun ekilde
salaml kontrol edilmeli ve düzenli olarak temizlenmelidir.
KULAK KORUYUCU DONANIM
80 dB (A)’nin üzerinde gürültü bulunan iletmelerde çalanlarn
kullanm için kulaklk hazr bulundurulmal, 85 dB (A)’nin üzerinde gürültü
bulunan iletmelerde ise çalanlarn,;
- Kulak koruyucu tkaçlar ya da
Manonlu kulak koruyucu kullanmalar salanmaldr. Kulaklklarn
koruyuculuk düzeyi türünden ziyade gürültünün iddetine ve türüne göre sesi ne
kadar azalttna baldr. Kullanm rahatl ve hijyen yönünden ikisi arasnda
seçim yaplabilir.
Çok yüksek gürültü maruziyetinin önlenmesinde kulak koruyucu tkaçlar ve manonlu kulak
koruyuculardan oluan kombinasyonlar da kullanlabilir.
Kulak koruyucu donanmlar, gürültülü ortama girmeden önce gürültüsüz ortamda takn ve gürültülü ortamdan
çkmadan çkarmayn.
Kulak koruyucular tam oturacak ekilde doru takldklarnda, konuma seslerini duymay tamamen
engellemeyecek, ancak gürültüyü engelleyecektir. Kulak tkacn, kulak kepçesi yukar doru çekerek kulak
yolunu düzletirip takn.
Tkaç eklinde kulak koruyucu kullanlyorsanz, aksi halde salk sorunlarna yol açabilecei için, temizliine
dikkat edin, bakalarna kullandrmayn, bakalarnn tkaçlarn kullanmayn. Ykanabilir tkaçlar lk sabunlu
suda ykayn. Tek kullanmlk olanlar tekrar kullanmayn.
116
SOLUNUMU KORUMA
Tehlikeli maddelerin, radyoaktif maddelerin, mikroorganizma-larn ve enzimlerin gaz, buhar ve toz
halinde havayla tanmas duru-munda solunumun korunmas gerekir.
Özelliklerine göre solunum cihazlar:
- Filtreli solunum koruyucular
- Temiz hava beslemeli solunum cihazlar,
- Çevredeki havadan bamsz çalan izole edici solunum cihazlardr.
REFLEKTIF GIYSI
Çalanlarn zamannda fark edilebilmeleri için gerekiyorsa reflektif
(yanstc) giysi verilmelidir. Yanstc erit bulunan koruyucu giysilerde, görünürlüü salayan bu eritler
kapatlmamal, kesilmemeli, katlanmamaldr.
OLUMSUZ ATMOSFERK ARTLARDAN KORUYUCU GIYSILER
Ya, kar, güne gibi olumsuz atmosferik artlara karkorunmak için koruyucu giysiler giyilmesi
tavsiye edilir. Bu tavsiye iklimsel koruyucu giysiler için de geçerlidir. naat çalmalarnda havann
etkisiyle oluan salk tehlikeleri hesaba katlmaldr:
- Yatan dolay kyafetin slanmas veya
- Souktan, rüzgardan ve slak zeminden dolay vücudunuzun üümesi durumlarnda koruyucu elbiseler
giyin.
DÜMEYE KARI KORUYUCU DONANIMLAR
- Dümeye kar önlemler (kenar koruma, korkuluklar) teknik
sebeplerden ötürü mümkün deilse ve tutma tertibatlar
(yakalama, çat üstü yakalama, tutma a) yaplan ie uymuyorsa
yüksekten dümeye kar kiisel koruyucu donanm kullanlmaldr. Bu donanmlar
hayati önem tamaktadr. Düme riskinin olduu ve 2 metreden yüksekte yaplan
ilerde, paraüt tipi emniyet kemeri kullanlmaldr. Bel tipi kemerler, çalmak için
esneklik ve alan imkan salayabilir ancak dümeye kar koruyucu amaçla kullanlmazlar. Aadaki
durumlarda da yüksekten dümeye kar kiisel koruyucu donanmlar kullanlabilir:
- Çalma alan dar olan yerlerde,
- Düz çat kenarlarnda,
- Çukur kenarlarnda,
- Demir direklerde,
- Montaj ilerinde,
- Trmanma tertibatlaryla yaplan ilerde (trmanma merdiveni, trmanma demirleri).
Dikkat edilmesi gereken noktalar:
x Sadece CE iaretli donanmlar kullanlmaldr.
x EG (1) (Tutma veya yakalama kemeri, balant materyalleri [ip / eritler],Düme yastklar, yükseklik
güvenlik materyalleri (6), kumandal tutma düzenei (5) (7) kullanlmaldr.
x Yüksekten dümeye kar kiisel koruyucu donanmlar her kullanmdan önce gözle kontrol edilmelidir.
x Talep üzerine yetkili (uzman) kii tarafndan donanm kontrolü yaplr. Bununla birlikte ylda en az bir
kez genel kontrol yaplmaldr.
xYüksekten dümeye kar kullanlan kiisel koruyucu donanmlar, mümkün olduunca vücudun üst
bölümüne balanmaldr.
117
x Yüksekten dümeye kar kiisel koruyucu donanmlar sadece kiiyi tayabilecek salamlkta yerlere
tutturun veya sabitleyin. (2)
x Düzenekler 10 kN çekme gücüne sahip olmaldr.
• Sorumlu kii düzenein sabitlenecei yeri belirlemeli ve dümeye kar kiisel koruyucu donanmn
kullanlmasn salamaldr.
• Kazara açlmalar önlemek için sadece kilitli kancalar kullanlr. (3)
• Düme tehlikesi varsa asma kemer kullanlr.
• Tutma kemeri sadece çalanlarn tutunmas veya kaymaya kar sabitlenmesi için kullanlr.
118
• Trmanma korunma düzenekleri sadece asma kemerinin ön kancasn takarak kullanlr. (5)
• Kayma ve dümeye (5) (7) kar tedbirlerin uygulanmak zorunda olduu durumlarda, enerji emme
fonksiyonu olan asma sistemleri veya düme yastklar kullanlr. (6)
• Balant materyallerinin (ip, erit) (4) kullanm esnasnda gergin tutularak (4), uzunluk ayarlama
mekanizmas sayesinde ipin direncinin azalmasna engel olunmaldr. Yükseklik emniyet düzenekleri (6)
balant iplerini otomatik olarak gerer.
• Balant materyali (ipi, eridi) keskin kenarlar üzerinde zorlanmamal, düümlenmemeli ve uzatmak için
ek yaplmamaldr.
• Dümeye kar kiisel koruyucu donanmlar, zarar verebilecek etkilerden (Örn. Ya, asit,
çözelti, temizlik maddeleri, kvlcm, 60°C’nin üzerinde) korunmal ve kuru olarak muhafaza edilmelidir.
• Hasar görmü veya düme sonucu direnci azalm kiisel koruyucu donanmlar tekrar kullanlmamaldr.
Yetkili bir kii kontrol edip kullanma izni verene kadar bu düzenekler tekrar kullanlamaz.
• Sorumlu kii çalanlarn kurtarlmasna yönelik uygun tedbirleri (Örn. Kurtarma sepetleri, çekme
halatlar, kurtarma plan ) tespit etmek durumundadr. Kemerde asl kalmak da salk riski douraca için,
asl kalan kiinin en ksa sürede (en geç 10-15 dakika içinde) kurtarlmas gerekir.
• Kiisel koruyucu donanmlarn doru ve güvenli kullanm ve kurtarmann nasl yürütülecei uygulama
yaplarak örenilmelidir.
BAIN KORUNMASI ( BARETLER )
Baretler düme, sarkma, yuvarlanma veya frlama tehlikeleri ve ban bir nesneye çarpmas sonucu
meydana gelebilecek tehlikelerden korur. Baret bir d muhafaza ve bir iç düzenekten oluur. D muhafaza
dardan gelen kuvveti alr ve içerideki düzenek üzerinden bu kuvveti iletir. Bu ekilde uygulanan kuvvet
kafatas üzerinde eit ekilde yaylr ve baretin ba üzerinde sabit kalmasn salar. Baretler; hava yast,
delinmezlik, yanmama ve baa tam oturma gibi temel özelliklere sahip olmal, bunun yan sra normal
kullanm artlarnda , - 10 °C ile +50 °C aralnda koruma fonksiyonunu yerine getirmelidir. Ayrca elektrik
geçirmeyen, ergimi metal sçramas annda oluan tehlikelerden veya yandan çarpmalardan koruyan
baretler de vardr.
Malzeme
Genellikle termo plastikten yaplrlar. Normal ve düük scaklkta krlmaya kar dayankllar
yüksektir, fakat yüksek scaklklarda ekillerini koruyamazlar. Bu sebepten dolay bu baretleri scak
alanlarda kullanma imkan yoktur. Yaygn kullanlan termo plastik maddeler unlardr:
Tanmlama
aret
Polietilen
PE
Polipropilen
PP
Cam yünü younlatrlm Polipropilen
PP-GF
Cam yünü younlatrlm Polikarbonat
PC-GF
Akrilnitril-Bütadien-Stirol
ABS
Özel kullanmlar için yüksek sya dayankl duraplastik maddeler de baret yapm için
kullanlr. Termoplastik baretlere kyasla daha iyi kimyasal dayankllk göstermelerinden dolay
kimya endüstrileri tarafndan tercih nedeni saylr.
119
Tanmlama
Elyafla güçlendirilmi Fenol-Formaldehid-reçine
Cam yünü karml doymam Polyester reçine
aret
PF-SF
UP-GF
1- Dokuma bant
2- Ask
3- Ter band
4-Sabitleme çene kay
5-Ba büyüklük ayar
- CE-iareti (“CE"). (1)
”Elektrik yaltml”, “100 oC veya daha fazla scaa dayankl” veya “erimi metal püskürtülmesine
dayankl” olmas gibi ekstra özellikler aranyorsa u bilgiler ürünle birlikte salanm olmaldr:
- Uygunluk deerlendirme faaliyetinde bulunan onaylanm kuruluun 4 haneli kimlik numarasn,
(2)
Ayrca:
a. “EN 397" standard, (3)
b. Üretici ismi ve iareti, (4)
c. Üretim yl ve ay, (5)
d. Tip adlandrmas, (6)
e. Ba ölçüsü (cm). (7)
f. Baret üretim malzemesi iareti (8).
Bu iaret baret üzerine kabartmal damgayla
baslm veya döküm eklinde olmaldr. Ayrca
baretlerin ekstra özellikleri baret üzerinde belirtilmi (döküm yazlm veya sabit etiketlenmi)
olmaldr:
•
•
•
•
•
-20 °C veya -30°C (9) (çok düük scaklklar).
+150°C (çok yüksek scaklklar).
440 V AC © (elektrik özellii).
MM (metal püskürtücü).
LD (yanlardan deformasyon).
120
Kullanm ve Bakm
- Kullanm ve bakmna yönelik bilgiler için üretici tarafndan salanan Türkçe kullanm
klavuzunu okuyun.
- Baretler her zaman ban büyüklüüne uygun olmaldr.
- Ter band bata rahat tanmasn salamaldr.
- Bata, tahri ya da yaralanmalara neden olabilecek derecede sert olmamal, keskin kenarlar ve
çkntlar bulundurmamaldr.
- Ar darbe veya skmaya maruz kalm baretler tekrar kullanlmazlar. Bu durum, barette
herhangi bir hasar tespit edilmese dahi geçerlidir.
- Baretin eskiyen parçalar sadece ayn üreticinin orijinal parçalaryla deitirilmelidir.
- Barete taklan ek parçalar sadece üreticinin talimatlarna göre monte edilmelidir.
- Etiketler sadece üretici firmann tavsiyeleri dorultusunda yaptrlmaldr.
- Baretleri cilalamayn.
- Baret d muhafazasn sadece lk sabunlu suyla temizleyin. Dier kimyasallar, plastie zarar
verebilecei için temizlik için üretici tarafndan önerilenler dnda kimyasal madde kullanmayn.
- Kirlenmi deri ter bantlarn yenisiyle deitirin.
- Kullanm srasnda dümemesi için arka band enseye oturacak ekilde takn ve kafa büyüklüüne
göre band sktrlarak baretin tam oturmasn salayn.
- Bareti kulak tkac, gözlük gibi dier donanmlarla birlikte takmak için delmeyin. Böyle bir
ihtiyacnz varsa, bu amaçla üretilen baretlerden kullann.
Renk Uygulamalar
Çalanlarn görevlerine göre farkl renklerde baret kullanm, bir zorunluluk olmamakla birlikte,
iyerlerinde sklkla karlalan bir uygulamadr.
Beyaz baret yöneticiler, ziyaretçiler ve teknik personel (mimar, mühendis,
tekniker) içindir.
Sar baret içiler içindir.
Mavi baret bakm grubu ve formenler içindir.
Kavuniçi baret ustaba ve teknisyen içindir.
Krmz baret i güvenlii, yangn, savunma personeli ve kalite kontrol ekipleri
içindir.
Yeil baret salk personeli içindir.
121
Kullanm Süresi
Baret yapm maddeleri hava koullarna, UV nlarna, mekanik anmalara bal olarak eskirler.
Bu yüzden:
• Baretleri, üretici tarafndan belirlenmi kullanm süresinden sonra deitirin.
• Termoplastik maddelerden yaplm baretler en geç 4 yldan sonra,
• Duroplastik maddelerden yaplm baretler en geç 8 yldan sonra deitirilmelidir.
SOLUNUM KORUMA
Kullanlan maddenin yerine baka maddeler kullanlamyorsa ve inaat tedbirleri, teknik veya idari
tedbirler sala zararl gazlarn, buharlarn, tozlarn (Aerosol) ortaya çkmasn engelleyemiyorsa, iletme
tarafndan solunum koruyucu donanmlar hazr bulundurulmal ve bu donanmlar içiler tarafndan
kullanlmaldr.
Filtreli donanmlar; gaz, partikül ve kombinasyon filtreler olarak snflandrlr.
Filtreli donanmlarn kullanlabilmesi için havada en az % 17 orannda oksijen bulunmaldr.
Zemin alt çalmalarda ise en az %19 orannda olmaldr.
Kat ve sv aerosollerin (Örn. Tozlarn, dumanlarn ve sislerin) aça çkmas durumunda
partikül filtreleri kullanlr. Sprey eklinde yaplan boya ileri gibi püskürtme ilerinde de partikül
filtreli maskeler kullanlr. Partikül filtreleri P1, P2, P3 olmak üzere üç snfa ayrlr. Kullanlacak partikül
filtresinin snf, tozun younluunun, izin verilen deerden kaç kat fazla olduuna göre belirlenir.
Gaz filtreleri, gaz ve partikülsüz buhar içeren ortamlarda kullanlr. Tanmlama rengi, zararl
maddelere göre farkllk gösterir. Küçük, orta ve büyük çapl etki gösteren maddeler olarak üç snfa
ayrlrlar.
Maske kullanm gereken ortamda ani gaz, buhar, sis ve partikülün (aerosol) birlikte ortaya çkmas
halinde oksijen yeterli ise kombinasyon filtreleri, yeterli deilsekapal sistem ya da temiz hava beslemeli
maskeler kullanlmaldr.
Nefes alma tertibat olarak tam maske, yarm maske ve filtre eden yarm maskeler kullanlr. Körük
tertibatl, ba kapatan balklar ve baretler de solunum için kullanlabilir. Kapal balklar ve baretlere
karn maske kullanmnda szdrmazl etkileyecei için kullanacak kiide sakal bulunmas uygun deildir.
Maskenin yüze tam olarak oturmas ve boluk kalmamas gerekir. Burun bandnn sktrlmas, scakln
artmasn ve buu oluumunu önleyerek daha rahat bir kullanm salar.
• malatç tarafndan hazrlanan kullanma talimat okunmaldr.
• Filtre ve maske türü zararl maddenin türüne ve younluuna göre seçilmelidir. Kullanm snrlamalarna
dikkat edilmelidir.
• Filtrelerin kullanma sürelerine dikkat edilmelidir. Açlm filtreler saklanmaya uygun deildir.
Tam Maskeler
Yüzün tamamn kapatarak ayn zamanda gözü de korurlar. Gözlük kullananlar için özel gözlüklü
maskeler bulunmaktadr.
Yarm Maskeler / Filtreli Yarm Maskeler
Sadece az ve burnu kapatrlar. Çok zararl gazlar ve aerosol için veya koruyucu gözlük taklmamsa,
göz yakc maddeler için uygun olmayabilirler.
122
Solunum Balklar
Çounlukla ban tamamn ya da en azndan yüzü kapatr. çine yerletirilmi filtreler veya hava
körükleri sayesinde yeterli temiz hava salar. Sala zararl tüm tehlikeli maddeler için kullanlabilir.
Zararl Maddelere Göre Filtre Kullanm Bilgileri
Filtre takma –Basamaklar
Maddeler
Filtre türü Gaz filtresi
Partikül
filt.
Filtre tipi ve Filtre snf
Akrilnitril
Karnca asidi
Amonyak
Amonyumflorür
Antifouling-Boyalar**
Asbest
Nitro boyar maddeler
Baryum-Bileenleri
Benzo(a)pyren (Katran, Zift)
Kurun
Kayn aac tozu
Kromat/Kromtrioksit
Diklormetan
Mee odunu tozu
Epoksi reçine (çözücü içeren)
Sirke asidi**
Etilasetat
Hidroflorür* *
Formaldehit**
Furfuraldehit
Ahap koruyucular (çözücü içeren) **
Ahap koruyucular (suda çözünen – tuz içeren)
Ahap tozu (Kayn ve mee hariç)
Izosiyanat
Seramik lifli ürünler
Mineral lifi
Nikel ve bileenleri
Nitro incelticiler
Polisilik aromatik
Propanol
Kuartz
Tuz ruhu**
Sülfürik asit
Stirol
Terebentin ya (benzeri)
Tetrakloreten
Toluol
Tri/Trikloreten
Vanadyum (Duman, toz)
Ksilol
Çinko oksit (Duman, toz)
H*
A
H
•
B
E
•
•
K
P2
P3
•
•
•
•
H
•
•
•
•
•
•
•
•
•
AX**
•
H
H
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
H
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
*H Ciltle temasndan kesinlikle kaçnn
** = Partikül ve Gaz filtreleri çounlukla beraber. Birden fazla gaz filtresinin iareti olsa da sadece birini kullann .
* * = AX-Filtrelerinin koruma etkisi snrldr, bu yüzden ksa süreli kullanlmaldr.
123
Maskelerin Kullanmnda Uyulmas Gerekenler
Maske kullananlar için teorik ve uygulamal kurs ve ayrca düzenli bilgilendirme gereklidir.
x Teknik, tbbi ve idari önlemlerle maske kullanm süresinin ksaltlmas tavsiye edilir. Kullanma
süresi ve snrlama süresi unlara baldr
a) Maske tipine,
b) Hava scaklna,
c) Nem ve nemlenme hzna,
d) Is yaylmna,
e) Elbise özelliklerine.
x Baretin veya balkl körüklü maskelerin (kullanc için koruyucu muayeneler gerekmiyorsa)
kullanm süresi snrlamas yoktur.
x Maskelerin filtreleri çalma srasnda koku ya da toz hissedilmesi durumunda, maskeler henüz
temiz görünse dahi deitirilmesi gerekir. Kullanm klavuzunda, filtrelerin hiç kullanlmadan
orijinal ambalajnda korunmas durumunda en fazla ne kadar üsre depolanabilecei
belirtilmelidir.
Koruyucu Önlemler
Maskelerin kullanm kullanclar için ilave yüktür. Kullancya uygunluu iyeri salk hizmetleri
tarafndan tespit edilmelidir.
KORUYUCU ELDIVENLER
Teknik ve idari tedbirler; el ve cilt yaralanmalarn veya cildin
tehlikeli
maddelerle, karmlarla temasn önleyemiyorsa, iletme, koruyucu eldiven
hazr
bulundurmak ve içilerin bunlar kullanmasn salamak zorundadr.
Koruyucu eldivenler kullanldklar yerlere göre farkllk gösterirler:
a)
b)
c)
Termal etkenler,
Mekanik etkenler ,
Kimyasal etkenler ,
d)
e)
f)
Biyolojik etkenler (Örn.Virüsler, bakteriler, mikroorganizmalar),
Radyasyon (Ultraviyole, kzlötesi vb.),
Elektrostatik yüklenme,
g)
h)
Elektrik voltaj,
Titreim.
Eldivenler ayrca ekline ve gerekli kavrama ihtiyacna göre de snflandrlr:
a) Kaba iler için yumruk eldiven
b) Belli parmaklarn hareketliliini gerektiren kaba iler için
üç parmakl eldiven
c) Tüm parmaklarn hareketliliini gerektiren iler için be parmakl
d) Dier etkenlere göre daha tehlike düzeyi yüksek olan etkenlerle
için kol korumasda salayan uzun kollu eldivenler
124
eldiven
çalanlar
Etanol (Etilalkol)
Benzin
Tuz ruhu 32%
Sülfürik asit 96%
Natron çözeltisi, doymu
Amonyak çözeltisi 25%
Ketonlar
Hidrojen florür 40%
Çözeltiler
Sirke asidi, youn (keskin sirke)
Formik asit 50%
Fosfor asidi, doymu
Dizel yakt
Asitler
Viton
Propanol (Propilalkol)
Yaktlar
Bütil
kauçuk
Nitril
Madde
Ad
Metanol (Metilalkol)
Poliklor
opren
Madde
Grubu
Alkol
Doal
lateks
naat Kimyasallarnn Neden Olduu Zararlara Kar Kullanlan Sv Geçirmez Koruyucu
Eldivenlerin Seçimi*
Kalsiyumhidroksit çözeltisi, doymu
Sodyumsilikat ve Alkaliksilikat
Soda-çözeltisi (Sodyumkarbonat)
Aseton (Dimetilketon)
Bütanon (Metiletilketon Metilsobutilketon (MIBK)
Siklohekzanon
Aromatik
Toluol
hidro -
Ksilol
karbon
Etilbenzol
zopropilbenzol
Klorürlü
Diklormetan (Metilenklorür)
hidro -
Tetrakloreten (Perkloretilen)
karbon
Trikloreten (Trikloretilen)
Glikoller/
Etilenglikol
Glikol eter
Propilenglikol
Etildiglikol
Metildiglikol
Bütildiglikol
Ester
Etilasetat
Kehribar asidi dimetilester
Dibütilftalat
Dimetilfthalat
Formaldehit 37% (Formalin)
Dierleri
Stirol
Epoksi reçinesi (çözücü içermez)
Terebentin
Akrilnitril
Baryum-bileenleri
Kurun bileenleri
Ahap koruyucular( çözücü içerir)
Ahap koruyucular (suda erir –tuz içerir)
Testbenzin
Gliserin
= uygun = mak. 4 saat = mak. 2 saat*
Eldivenlerin seçiminde, etki eden kimyasallarn yannda younluk, s, süre ve karmlarn etkisi
de göz önünde bulundurulmaldr. Kimyasallarn nüfuz etme süreleri üretici firma tarafndan
belirtilmemise firmadan bilgi aln. Tercih konusunda yardmlar WINGIS-CD eldiven bilgi bankasndan da
elde edilebilir.
125
Üretici firmadan ürünle ilgili Türkçe kullanma klavuzu ve varsa broürler istenmeli, ilave bilgi
talep edilmelidir.
CILDIN KORUNMASI
Teknik ve idari koruma tedbirleri, zararl maddelerin cilde temasn
engelleyemiyorsa, çalanlar için, iletme tarafndan hafif cilt bakm
malzemeleri ve cildi koruyucu dier malzemeler de kullanlr.
Tedbir Basamaklar
• letme srasyla unlar denemelidir;
- Çalma maddesi daha az zararl veya zararsz baka bir madde ile deitirilebilir.
- Ciltle temas, i ak ve çalma yöntemi deitirilerek azaltlabilir.
- Koruyucu giysi ve eldivenler kullanlmaldr.
• Teknik ve idari önlemler, toplu koruma salayan önlemler kiisel koruyucu önlemlerden öncelik arz eder.
• Öncelikli önlemler uygulanamyor ya da fayda etmiyorsa, uygun bir koruyucu eldivenin ciltteki maruziyeti
azaltp azaltmad test edilmelidir.
ten Önce Cildin Korunmas
• Cilt koruyucu malzemeler, maruziyet öncesi sürülmelidir.
• Cilt koruyucu malzemeler, maruziyeti azaltabilir ve cilt temizliini kolaylatrabilir.
• Her koulda geçerli bir cilt koruyucu malzeme yoktur.
• Koruma etkisi (müdahale yeri) tam belirlenmelidir. Suda çözünen maddelere kar koruma kesin
deildir. Uygun olmayan cildi koruyucu malzemeler zararl maddenin cilde nüfuzunu daha da
kolaylatrabilirler. Zararl maddenin, koruyucu malzemenin içinde çözünmesi buna iaret eder.
Cilt Temizlii
• Cilt mümkün olduunca itinal temizlenmelidir. Cilt temizleyicileri temas eden maddeye göre
belirlenmelidir.
• El temizliinde mümkünse kazma yaplmamal, çözücü maddeler kullanlmamal ve
eller temizledikten sonra kurulanmaldr.
• Kimyasal ile çaltktan sonra, eldiven elinizdeyken, elinizi akan suyla ykayn ve eldivenin üzerinde kalan
kimyasal maddeleri temizleyin.
• Eldiveni çkarrken, eldivenin kirli yüzeyi ile elin temas etmemesine özen gösterin.
126
Cilt
Koruma ve Hijyen Plan
Cilt koruyucu
madde
Örn. ürün
Cilt temizleme
maddesi
Örn. tümü
Ne
Örn. baka
zaman kaba boaltma
esnasnda
Örn. iten önce,
Örn. her iki
saatte bir
Örn. i sonunda, Örn. tuvalet sonras,
Örn. mola
Örn. çalma sahasna
balangcnda,
girmeden önce
Örn. kirlenme
annda
Ne
Ürün C
Ürün A
Ürün B
Ürün C
Nasl
Örn. Alta
giyilen pamuk
eldiven
Örn. temiz ve
kuru cilt üzerine
Örn. sonrasnda
elleri kurumaya
brakn
Örn. kuru cilt üzerine
Örn. en az 1dk.
Kim
Koruyucu
eldivenler
Örn. depo
içisi
El enfeksiyonlar vs.
Örn. kantinde
Cilt koruma ve hijyen plannda tüm kutucuklarn dolu olmas zorunlu deildir.
Cilt Bakm
Cilt bakm malzemeleri PSA deildir. Çalma esnasnda kullanlmalar, cilde zarar
veren maddelerin nüfuzunu daha da arttrabilir (Cilt koruyucu malzemelerin aksine bakm
malzemeleri konusunda üreticiler tarafndan bir güvenlik testi yaplmaz). Cilt koruma ve hijyen
planndaki cilt bakm malzemelerinin tercih üzerine kullanlmas durumunda cilt koruma ve
bakm arka arkaya yaplmaldr.
Ultraviyole Inlarna Kar Korunma
Öncelikli teknik / idari koruyucu önlemler:
a) Gölgelendirme (Örn. ayakl emsiyelerle),
b) Üstü kapatlm alanlarda i hazrl,
c) Öle saatinde mola verme.
x Vücudu kapatan elbiseler, cilt kanserine kar en iyi önlemdir. Cilt koruyucu malzeme-lerin
koruma faktörleri genelde tahminidir.
127
Koruyucu Muayeneler
x yeri koruyucu muayeneleri (Örn. Islak çalmalar ve cilt hastal riski tayan çalmalar)
uygulanmaldr.
x Gerektiinde bran düzenlemesine uyulmaldr.
Eldiven kullanmnda dikkat edilecekler
• Eldiven, yaptnz ie ve size uygun olmaldr. Elinize uygun numarada eldiven kullann.
• Eldiveni takmadan önce önce yüzük, saat gibi eldiveni delebilecek eyalarnz çkarn.
• Ypranm eldivenleri kullanmayn, yenisiyle deitirilmesini isteyin.
KORUYUCU GIYSILER
x Koruyucu giysiler tehlikeye uygun ve üreticinin kullanma klavuzu dikkate alnarak
seçilmelidir. Seçim yaparken unlara dikkat edilir:
- CE iareti olmal, (Örn. Koruma snf, standartlara uygunluu)
- Bedene uygun olmal,
- Ergonomik özellikler tamal (Örn. Hava geçirgenlii), Salkla ilgili özellikleri tam
olmaldr.
x Koruyucu giysiler, kullanm yerlerine gore
deiiklik gösterir:
- Termal etkenler,
- Mekanik etkenler,
- Kimyasal etkenler,
- Ultraviyole nlar,
- Elektrostatik yüklenme,
- Elektrik voltaj,
- Radyoaktif kirlenme,
- Trafikte tehlike (uyar kyafeti).
x Koruyucu giysinin, her kullanmdan önce,
kurallara uygun ekilde salaml kontrol
edilmeli ve düzenli olarak temizlenmelidir.
Deiik Özelliklere Sahip Koruyucu Giysiler
Hakknda Ek Bilgiler
klim artlarndan Koruyan Giysiler
• klim artlarndan koruma maksadyla
kullanlan giysiler sadece -5 °C’ ye kadar
kullanlmaldr. (1) Daha düük scaklklarda
souk geçirmez özel giysiler gereklidir.
• Rüzgar geçirmez ve terletmez olmasna dikkat edilmelidir.
Radyoaktif Maddelerin Bulamasn Önleyen Giysiler
•Bu giysiler, radyoaktif maddelerin (tozlar, svlar, gazlar) vücuda giriini önler (Örn. Nükleer tesislerde
ve benzer yerlerde).
Radyoaktif nlanmaya kar herhangi bir koruyucu etkisi yoktur.
128
• Koruyucu giysiler tehlikeye uygun ve üreticinin kullanma klavuzu dikkate alnarak seçilmelidir. Seçim
yaparken unlara dikkat edilir:
-CE iareti olmal,
(Örn. Koruma snf, normlara uygunluu)
-Bedene uygun olmal,
- Ergonomik özellikler tamal
(Örn. Hava geçirgenlii),
- Salkla ilgili özellikleri tam olmaldr.
• Koruyucu giysiler, kullanm yerlerine göre deiiklik gösterir:
- Termal yük,
- Mekanik yük,
- Kimyasal yük,
- Ultraviyole nlar,
- Elektrostatik yüklenme,
Kimyasallardan Koruyucu Giysiler
• Kimyasaln türüne, haline (kat, sv, gaz) ve younluuna göre
koruyucu giysi seçilmelidir .(2) Aadaki ekilde farkllklar
göstermektedir:
TP 1 ; Yüksek toksin içeren svlardan ve her tür gaz halindeki
kimyasallardan korunmak için basnçl hava akm balantsz veya
balantl gaz geçirmez tam koruyucu giysiler.
Tip 2 ; Gaz geçirir, sv geçirmez, basnçl hava akm balantsz
veya balantl tam koruyucu giysiler.
Tip 3 ; Sv geçirmez koruyucu giysi, sv kimyasallara kar tüm
vücudu koruyan giysiler.
Tip 4 ; Sv kimyasallara kar tüm vücudu koruyan Püskürtme
koruyucu giysiler.
Tip 5 ; Kat partiküllere (toz eklinde) kar tüm vücudu koruyan
partikül geçirmez giysiler.
Tip 6 ; Püskürtme younluuna (sv partikül ) kar tüm vücudu koruyan snrl püskürtme geçirmez
giysiler.
Tip 7 ; Vücudun bir bölümünü koruma Püskürtme younluuna (sv partiküller) kar vücudun sadece bir
bölümünü kapatan her tür giysiler.
Tüm vücudu koruyan giysiler sürekli bir koruyucu balk veya apka içerir.
• Giysileri giyme süresi snrlamalarna dikkat edilmelidir.
Reflektif Giysiler
• nsanlarn zamannda fark edilebilmesi için (Örn. Cadde, demiryolu
çalmasnda veya inaat alannda yönlendirici olarak) reflektif giysiler
giyilmelidir. (3)
• Reflektif giysiler üzerinde farkl yanstc çizgiler olmaldr.
• Gün nda fark edilebilmek için kyafet üzerinde uyar renkleri olarak
fosforlu turuncu-krmz, sar veya krmz renkler kullanlr.
129
• Cadde üzerindeki çalmalarda turuncu-krmz kyafetler kullanlr.
• Yanstc eritlerin kalnlklar ve birbirine paralel yanstc eritler arasndaki mesafe en az 5 cm olmaldr.
• Yanstc giysilerin kullanm ömürleri, çallan ortam scaklna ve giysinin standardna göre deiir.
Yüzün ve Gözün Korunmas
Sv püskürtücülerle yaplan çalmalarda, Püskürtme ss altnda yaplan
çalmalarda,
- Pastan arndrma çalmalarnda.
• Göz ve yüz koruyucusunun seçimi, ayn anda
birçok tehlikenin ortaya çkabilecei gözetilerek
yaplmaldr.
• Gözü koruyucu donanmlar tayc gövde ve
görme camlarndan oluur.
• Göz koruyucu donanmlar, optik koruma
snflarna göre (Tablo 1), direncine göre (Tablo 2),
kullanm alanlarna göre (Tablo 3) seçilmelidir.
• Filtreli koruma camlar koruma snf damgas
tarlar. Bu damga bir ön saydan ve filtrenin
koruma basama numarasndan oluur. (Tablo 1)
• Kaynak ilerinde olduu gibi radyasyona kar
koruma salayan gözlüklerde uygun gözlük seçimi
için kaynan türüne göre koyuluk derecesi
belirlenir. Doru ürün seçildiinde, kaynak
yaplrken çkan n yeil renkte görülür. Kaynan
gözü almasn engellemek için göz koruyucu
kaynak yapmaya balamadan önce taklmaldr.
Seçim ve Kullanm
• Göz ve yüz koruyucu gözlükler, mekanik, kimyasal, optik veya termal etkilere kar korunmak için
kullanlmaldr.
- Kaynak, zmpara ve kazma çalmalarnda,
- Oyma ve keski ilerinde,
- Ta kesme ve yontma ilerinde,
- Püskürtme beton ilerinde,
- Cvata yerletirme ilerinde,
- Kaba toz ortamnda yaplan ilerde,
- Kumlama çalmalarndaki aletleri kullanrken,
- Asitlerle, çözeltilerle, dezenfeksiyon ve yakc temizlik maddeleri ile yaplan çalmalarda,
130
Tablo 1
DIN EN 166’ya göre filtrelerin koruma basamaklar
Ön say
Koruma filtresinin türü
Kaynak koruma filtresi- gaz
kayna – elektrik ark kayna
-
Ultraviyole koruma filtresi – renk tanma (zarar
görmü olabilir) – iyi derecede renk tanma
Kzlötesi koruma filtresi
2–
34-
Güneten koruma filtresi - kzlötesiztalepler - kzlötesi-talepler
5–
6-
Koruma bas.
4-7
9 - 15
1,2 -1,4
1,2 - 5
1,2 - 10
1,2- 4,1
1,1 - 4,1
Tablo 2
Mekanik direnç iaretlerinin eletirilmesi
Ksa
Mekanik direnç beklentileri
Yok
Asgari direnç
S
Yükseltilmi direnç
F
Az kuvvetle çarpma
B
Orta kuvvetle çarpma
A
Yüksek kuvvetle çarpma
Tablo 3
Kullanm alanlar ksa iaretleri
Ksa iaretler
Açklama
Kullanm alan açklamas
Hiçbiri
Genel kullanm
Özel mekanik riskler içermez. Ultraviyole nlanma,
görünür ve kzlötesi nlanma ve güne nlanmas
3
Svlar
Svlar (damla ve sprey)
4
Kaba toz
5> μm çekirdek büyüklüünde toz
5
Gaz ve ince toz
5 < μm çekirdek büyüklüünde gazlar, buharlar,
sisler, dumanlar ve tozlar
8
Zararl elektrik ark
Elektrik tesisatnn ksa devre yapmas sonucu ark
olumas
9
Erimi metal ve
dirençli scak gövde
Metal püskürtücüler ve delme makineleriyle scak
ve sert gövde üzerinde yaplan çalmalar
131
Koruyucu Gözlükler
Gözleri ve kalar korurlar. Talama vb ilerde scak olmayan çapaklar gibi mekanik
etkilere kar gözün korunmas için kullanlrlar. Kimyasallarla yaplan çalmalarda göz
çevresine oturan gözlükle kullanlmaldr.
Koruyucu Yüz Siperleri
Gözü, yüzü ve boynun bir ksmn korurlar. Göz korumas gerekiyorsa ilave olarak
güvenlik gözlükleri kullanlmaldr.
Koruyucu Balklar
Gözü, ba, boynu ve modeline göre omuzlarn bir ksmn korur. Scak, yüksek hzl
meaknik parçacklar gibi etkenlere kar koruma salar. Uygun koyulukta cam taklrsa radyasyona kar göz
korumasnda kullanlr.
Dizin Korunmas
x Diz üzerinde çalmalar; s, kimyasallar gibi nedenlerden dolay çok sayda yüzeysel
yaralanmalara sebep olmakla beraber, özellikle eklem svsna ilikin sorunlar ile
menüsküs, artroz ve sinirlerin ezilmesine yol açabilir.
x Dizlikler uygulanan kuvveti eit oranda datmal ve zeminden, dier kullanlan
malzemelerden dolay meydana gelebilecek yaralanmalar önlemelidir.
x Dizlikler uzun süre diz üzerinde çallmas sonucu tbbi komplikasyonlar ortaya çkarm hasarlar
iyiletiremez ve engelleyemez.
x Bacaklara kan aknn engellenmemesi için yardmc aletler kullanarak diz üzerinde yaplan çalmay en
aza indirin.
x Dizi zorlayc çalmalar, baka vücut pozisyonlar gerektiren ilerle organize ederek azaltn.
x Diz üzerinde yaplan tüm ilerde dizlik kullann Örn:
- ekil 1: Bacaa balanan dizlik, (1)
- ekil 2: Pantolon içinde, kullanlan diz yast, (2)
- ekil 3: Diz altlklar, (3)
- ekil 4: Fonksiyonel aparat-diz altl, (4)
132
x Dizlikler ie ve zemine bal olarak seçilmelidir Örn:
- Islak zemin: Dizi sudan koruyun.
- Engebeler:
Diz yastnn kalnln hesaba katn.
- Hareket: Dizlik i esnasnda diz üzerinden kaymamaldr.
- Sivri, keskin eyler:
Yrtlmaz olmasna dikkat edin.
133
BÖLÜM 7
MESLEK ve TEKNK ETM
OKUL VE KURUMLARI
SALII VE GÜVENL
UYARI ARET VE LEVHALARI
134
1) GÜVENLK VE SALIK ARETLER LE
2) TEHKEL MADDE VE MÜSTAHZARLARIN ETKETLENMES
1) GÜVENLK VE SALIK ARETLER
Yasak iareti : Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz brakacak bir
davran yasaklayan iaret
Uyar iareti : Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum hakknda
uyarda bulunan iaret
Emredici iaret : Uyulmas zorunlu bir davran belirleyen iaret
Acil çk ve
ilkyardm iaretleri : Acil çk yollar, ilkyardm
veya kurtarma ile ilgili bilgi veren iaretler
Yangn aretleri Yangnla mücadele ekipmannn yerini bildirir.
Engeller, Tehlikeli Yerler Ve Trafik Yollarn Belirlemek çin
Kullanlan aretler Engellere çarpma, düme ya da nesnelerin düme
tehlikesinin bulunduu yerler, sürekli trafiin olduu yollar, Çalma
yerlerinin kullanm biçimi ve ekipmanlar için kullanlan iaretlerdir.
135
Bilgilendirme iareti : Yukarda belirtilenler dnda bilgi veren dier iaretler
El iareti : Çalanlar için tehlikeli olabilecek manevra yapan operatörü yönlendirmek
için, ellerin ve/veya kollarn önceden anlamlar belirlenmi hareket ve pozisyonlar
Ikl iaret : Saydam veya yar saydam malzemeden yaplm, içeriden veya arkadan
aydnlatlarak kl bir yüzey görünümü verilmi iaret düzenei
Sesli sinyal : nsan sesi yada yapay insan sesi kullanmakszn, özel amaçla yaplm bir
düzenein çkard ve yayd, belirli bir anlama gelen kodlanm ses
Sözlü iletiim : nsan sesi veya yapay insan sesi ile iletilen, önceden anlam belirlenmi sözlü
mesaj
Operatör : areti izleyerek araç ve gereci kullanan kii
aretçi : areti veren kii
YASAKLAYICI ARETLER
136
Sigara çilmez
Sigara içmek ve açk alev
kullanmak yasaktr
Yaya giremez
Suyla söndürmek yasaktr
çilmez
Yetkisiz kimse giremez
makinas giremez
UYARI ARETLER
Dokunma
Parlayc madde veya yüksek s
Patlayc madde
Toksik (Zehirli) madde
Andrc madde
Radyoaktif madde
Asl yük
makinas
Elektrik tehlikesi
Tehlike
Lazer n
Oksitleyici madde
yonlayc olmayan radyasyon
137
EMREDC ARETLER
Kuvvetli manyetik alan
Engel
Düme tehlikesi
Biyolojik risk
Düük scaklk
Zararl veya tahri edici madde
Gözlük kullan
Baret giy
Eldiven giy
Maske kullan
ayakkabs giy
Yaya yolunu kullan
Koruyucu elbise giy
Yüz siperi kullan
Emniyet kemeri kullan
Genel emredici iaret
(gerektiinde baka iaretle
birlikte kullanlacaktr)
138
ACL ÇIKI VE LKYARDIM ARETLER
Acil çk ve kaç yolu
Yönler (Yardmc bilgi iareti)
lk Yardm
Sedye
Güvenlik duu
Göz duu
Acil yardm ve ilk yardm telefonu
YANGINLA MÜCADELE ARETLER
Yangn Hortumu
Yangn Merdiveni
Yangn Söndürme
Cihaz
Acil Yangn
Telefonu
Yönler (Yardmc bilgi iareti)
139
EL ARETLER
GENEL
Anlam
BALAT
Tarifi
Avuç içleri öne bakacak
ekilde her iki kol yere paralel
ekil
Hazr ol
Balama komutu
DUR
Avuç içi öne bakacak ekilde
sa kol yukar kalkk
Kesinti / ara
Hareketi durdur
TAMAM
Her iki kol göüs hizasnda
eller kenetli
lemin sonu
DKEY
Anlam
KALDIR
Tarifi
Sa kol avuç içi öne
bakacak ekilde yukar
kalkkken yavaça daire
çizer
NDR
Sa kol avuç içi içeri
bakacak ekilde yere
doru indirilmiken
yavaça daire çizer
DÜEY MESAFE
ekil
Mesafe her iki elin
arasndaki bolukla
ifade edilir
YATAY
Anlam
LER
140
Tarifi
Her iki kol avuç içleri yukar
bakacak ekilde bel hizasnda
bükülüyken kollar dirsekten
krlarak yukar hareket eder
ekil
GER
SA
Manevracnn sa
SOL
Manevracnn solu
YATAY MESAFE
Her iki kol avuç içleri aa
bakacak ekilde göüs
önünde bükülüyken kollar
dirsekten krlarak yavaça
gövdeden uzaklar
Sa kol avuç içi yere bakacak
ekilde yere paralel saa
uzatlmken saa doru
yavaça küçük hareketler
Sol kol avuç içi yere bakacak
ekilde yere paralel sola
uzatlmken sola doru
yavaça küçük hareketler
Eller arasndaki boluk
mesafeyi ifade eder
TEHLKE
Anlam
TEHLKE
Acil dur.
Tarifi
Avuç içleri öne bakacak
ekilde her iki kol yukar
kalkk
HIZLI
Bütün hareketler daha hzl
YAVA
Bütün hareketler daha yava
ekil
BAZI BLGLENDRME ARETLER
AST
LKYARDIM ÇANTASI
YIKA
ELEKTRK
GÜRÜLTÜ
Daha fazla bilgi için Güvenlik ve Salk aretleri Yönetmeliine baknz.
141
LEVHALAR
aret levhas : Geometrik ekil, resim, sembol, piktogram ve renklerden oluturulan ve
gerektiinde yeterli aydnlatma ile görülebilir hale getirilmi özel bilgi ileten levha
Ek bilgi levhas : Bir iaret levhas ile beraber kullanlan ve ek bilgi salayan levha
2)
TEHLKEL MADDE VE MÜSTAHZARLARIN ETKETLENMES
ETKETLER
Ambalajın Kapasitesi
Boyutları (milimetre olarak)
3 litreyi amayanlar
mümkünse, en az 52x74
3 litreden büyük olan ancak 50 litreyi
amayanlar
50 litreden büyük olan ancak 500
litreyi amayanlar
en az 74x105
500 litreden büyük
En az 148x210
en az 105x148
TEHLKEL MADDE VE MÜSTAHZARLARIN ETKETLENMESNDE
KULLANILACAK TEHLKE SEMBOL VE ARETLER
142
TEHLKE ÖZELL
ARET
PATLAYICI
E
OKSTLEYC
O
KOLAY ALEVLENR
F
SEMBOLÜ
(Turuncu zemin üzerine
siyah bask)
ÇOK KOLAY
ALEVLENR
F+
TOKSK
T
ÇOK TOKSK
T+
AINDIRICI
C
ZARARLI
Xn
TAHR EDC
Xi
Xn
HASSASLATIRICI
Soluma ile hassaslatrc
143
HASSASLATIRICI
Cilt temas ile
hassaslatrc
Xi
KANSEROJEN
Kategori 1 ve 2
T
KANSEROJEN
Kategori 3
Xn
MUTAJEN
Kategori 1 ve 2
T
MUTAJEN
Kategori 3
Xn
ÜREME SSTEMNE
TOKSK
Kategori 1 ve 2
T
TEHLKEL
MADDELERN
VE
MÜSTAHZARLARIN
SINIFLANDIRILMASI,
ETKETLENMES HAKKINDA YÖNETMELK ve eklerine baknz.
144
AMBALAJLANMASI
VE
145
BÖLÜM 8
MESLEK ve TEKNK ETM
OKUL VE KURUMLARI
SALII VE GÜVENL
LKYARDIM
146
ÇNDEKLER
1- GENEL LK YARDIM BLGLER
2- OLAY YERNN DEERLENDRLMES
3- NSAN VÜCÜDUNU TANIMA
4- HASTA/ YARALININ DEERLENDRLMES
5- TEMEL YAAM DESTE
6- HAVA YOLU TIKANIKLIKLARI
7- KANAMALARDA LK YARDIM VE OK
8- YARALANMALARDA LK YARDIM
9- YANIK, DONMA VE SICAK ÇARPMALARINDA LK YARDIM
10- KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA LK YARDIM
11- BLNÇ BOZUKLUKLARINDA LK YARDIM
12- ZEHRLENMELERDE LK YARDIM
13- HAYVAN ISIRMALARINDA LK YARDIM
14- GÖZE, KULAA VE BURUNA YABANCI CSM KAÇMASINDA LK YARDIM
15- BOULMALARDA LK YARDIM
16- HASTA/YARALI TAIMA TEKNKLER
17- DER ACL DURUMLARDA LK YARDIM
147
GENEL LK YARDIM BLGLER
lk yardm;
Herhangi bir kaza ya da yaam tehlikeye düüren bir durumda, salk görevlilerinin tbbi
yardm salanncaya kadar; hayatn kurtarlmas, durumun daha kötüye gitmesini önlemek amacyla
olay yerinde, tbbi araç gereç aranmakszn mevcut araç, gereçle yaplan LAÇSIZ uygulamalardr.
(T.C. Salk Bakanl’nn 22/05/2002 tarih ve 24762 sayl Resmi Gazete’de yaynlanan ilk yardm
Yönetmelii’ne göre)
Acil tedavi;
Acil tedavi ünitelerinde, hasta/yarallara doktor ve salk personeli tarafndan yaplan tbbi
müdahalelerdir.
lk yardmc;
lk yardm tanmnda belirtilen amaç dorultusunda, hasta veya yaralya tbbi araç gereç
aranmakszn, mevcut araç ve gereçlerle, salk ekibi gelinceye kadar, ilaçsz uygulamalar yapan,
konuyla ilgili eitim sonunda ilk yardmc sertifikas alm kiilerdir.
lk yardmn öncelikli amaçlar;
Hayati tehlikeyi ortadan kaldrmak,
Yaamsal fonksiyonlarn sürdürülmesini salamak,
Hasta/yaralnn durumunun kötülemesini önlemek,
yilemeyi kolaylatrmak
lk yardmn temel uygulamalar;
lkyardm temel uygulamalar; Koruma, Bildirme, Kurtarma (KBK) olarak ifade edilir.
Koruma:
Kaza sonuçlarnn arlamasn önlemek için olay yerinin deerlendirilmesini kapsar. En
önemli ilem olay yerinde oluabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluturmaktr.
Bildirme:
Olay / kaza mümkün olduu kadar hzl bir ekilde telefon veya dier kiiler aracl ile gerekli
yardm kurulularna bildirilmelidir. Türkiye'de ilk yardm gerektiren her durumda telefon iletiimleri,
112 acil telefon numaras üzerinden gerçekletirilir.
Kurtarma (Müdahale):
Olay yerinde hasta / yarallara müdahale hzl ancak sakin ve bilinçli bir ekilde yaplmaldr.
112’nin aranmas srasnda dikkat edilecekler;
x Sakin olunmal ya da sakin olan bir kiinin aramas salanmaldr.
x 112 merkezi tarafndan sorulan sorulara net bir ekilde cevap verilmelidir;
x Kesin yer ve adres bilgileri verilirken, olayn olduu yere yakn bir caddenin ya da çok
bilinen bir yerin ad verilmelidir,
x Kimin, hangi numaradan arad bildirilmelidir,
x Hasta/yaral(lar)n ad ve olayn tanm yaplmaldr,
x Hasta/yaral says ve durumu bildirilmelidir,
x Eer herhangi bir ilk yardm uygulamas yapldysa nasl bir yardm verildii belirtilmelidir,
x
148
112 hattnda bilgi alan kii, gerekli olan tüm bilgileri aldn söyleyinceye kadar telefon
kapatlmamaldr.
x
x
x
x
x
x
x
x
x
lk yardmcnn müdahale ile ilgili yapmas gerekenler;
H /Y’ larn durumunu deerlendirmek (AB) ve öncelikli müdahale edilecekleri belirlemek,
H /Y’ larn korku ve endielerini gidermek,
H /Y’ ya müdahalede yardmc olacak kiileri organize etmek,
H/Y’ nn durumunun arlamasn önlemek için kendi kiisel olanaklar ile gerekli
müdahalelerde bulunmak,
Krklara yerinde müdahale etmek,
Hasta/yaraly scak tutmak,
Hasta/yaralnn yarasn görmesine izin vermemek,
Hasta/yaraly hareket ettirmeden müdahale yapmak,
Hasta/yaralnn en uygun yöntemlerle en yakn salk kuruluuna sevkini salamak (112)
(Ancak, ar hasta/yaral bir kii hayati tehlikede olmad sürece asla yerinden
kprdatlmamaldr.)
lk yardmcnn özellikleri;
Olay yeri genellikle insanlarn telal ve heyecanl olduklar ortamlardr. Bu durumda ilk
yardmc sakin ve kararl bir ekilde olayn sorumluluunu alarak gerekli müdahaleleri doru olarak
yapmaldr. Bunun için bir ilk yardmcda aadaki özelliklerin olmas gerekmektedir:
9 nsan vücudu ile ilgili temel bilgilere sahip olmak,
9 Önce kendi can güvenliini korumak,
9 Çevredeki kiileri organize edebilmek ve onlardan yararlanabilmek,
9 Sakin, kendine güvenli ve pratik olmak,
9 Eldeki olanaklar deerlendirebilmek,
9 yi bir iletiim becerisine sahip olmak.
9 Olay annda ve doru olarak haber vermek (112’yi aramak),
Hayat kurtarma zinciri;
Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluur. Son iki halka ileri yaam desteine aittir ve ilk yardmcnn
görevi deildir.
1.Halka - Salk kuruluuna haber verme (ilk yardmc)
2.Halka - Olay yerinde yaplan Temel Yaam Destei (ilk yardmc)
3.Halka - Ambulans ekiplerince yaplan müdahaleler
4.Halka - Hastane acil servisleridir
lk yardmn ABC’ si;
Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapal ise aadakiler hzla deerlendirilmelidir:
Airway: Hava yolu açklnn deerlendirilmesi
Breathing: Solunumun deerlendirilmesi ( Bak-Dinle-Hisset)
Compression: Dolamn deerlendirilmesi
European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2005’e göre;
149
x
x
x
x
Erikinler için oluturulan yaam zinciri;
Aciliyetin fark edilmesi,
Acil tp hizmetlerinin(112) haberdar edilmesi,
Hemen temel yaam desteine balanmas,
K/H nin hemen defibrile edilmesi ve hemen ileri yaam desteinin uygulanmasdr.
x
x
x
x
Bebek ve çocuklar için oluturulan yaam zincirinde;
Kalp ve solunum durmasna yol açabilecek koullarn önlenmesi,
Hemen TYD ne balanmas,
Hemen acil tp hizmetlerinin (112) haberdar edilmesi
Hemen ileri yaam desteinin uygulanmas yer almaktadr.
HAVA YOLU AÇIKLIININ SALANMASI ve SOLUNUMUN DEERLENDRLMES
Ba-çene pozisyonu verme
Solunumu dinleme
Çene iti manevras
OLAY YERNN DEERLENDRLMES
Olay yerini deerlendirmenin amac ;
Olay yerinde tekrar kaza olma riskini ortadan kaldrmak,
Olay yerindeki hasta/yaral saysn ve türlerini belirlemek,
Olay yerinin hzl bir ekilde deerlendirilmesinin ardndan
yaplacak müdahaleler planlanr.
150
Olay yerinin deerlendirilmesinde yaplacak iler;
Herhangi bir olay yerinin deerlendirilmesinde aadakiler mutlaka yaplmaldr:
Kazaya urayan aracn konta kapatlmal, el freni çekilmeli, araç LPG’li ise aracn bagajnda
bulunan tüpün vanas kapatlmaldr.
Olay yeri yeterince görünebilir biçimde iaretlenmelidir. Kaza noktasnn önüne ve arkasna
gelebilecek araç sürücülerini yavalatmak ve olas bir kaza tehlikesini önlemek için uyar iaretleri
yerletirilmelidir. Bunun için üçgen reflektörler kullanlmaldr.
Olay yerinde hasta/yaralya yaplacak yardm güçletirebilecek veya engelleyebilecek merakl
kiiler olay yerinden uzaklatrlmaldr.
Olas patlama ve yangn riskini önlemek için olay yerinde sigara içilmemelidir.
Gaz varl söz konusu ise oluabilecek zehirlenmelerin önlenmesi için gerekli önlemler alnmaldr.
Ortam havalandrlmaldr.
Kvlcm oluturabilecek klandrma veya çar araçlarnn kullanlmasna izin verilmemelidir.
Hasta/yaral yerinden oynatlmamaldr.
Hasta/yaral hzla yaam bulgular yönünden (ABC) deerlendirilmelidir.
Hasta/yaral krk ve kanama yönünden deerlendirilmelidir.
Hasta/yaral scak tutulmaldr.
Hasta/yaralnn bilinci kapal ise azdan hiçbir ey verilmemelidir.
Tbbi yardm istenmelidir (112).
Hasta/yaralnn endieleri giderilmeli, nazik ve hogörülü olmaldr.
Hasta/yaralnn panie kaplmasn engellemek için yarasn görmesine izin verilmemelidir.
Hasta/yaral ve olay hakkndaki bilgiler kaydedilmelidir.
Yardm ekibi gelene kadar olay yerinde kalnmaldr.
ÖLÜ VE YARALI KAHRAMANLAR HAYAT KURTARAMAZLAR,
ÖNCE OLAY YERNDE TEHLKEY KONTROL ET.
NSAN VÜCUDUNU TANIYALIM
Vücudu Oluturan Sistemler* Vücudun esas yap ta hücredir.
* Benzer hücreler birleerek dokular,
* Benzer dokular birleerek organlar,
* Organlar birleerek de sistemleri oluturur.
Vücudu oluturan sistemler;
Hareket sistemi: Vücudun hareket etmesini, desteklenmesini salar ve koruyucu görev yapar.
Hareket sistemi u yaplardan oluur:
Kemikler
Eklemler
Kaslar
Dolam sistemi: Vücut dokularnn oksijen, besin, hormon, baklk eleman ve benzeri
elemanlar tar ve yeniden geriye toplar. Dolam sistemi u yaplardan oluur:
Kalp
Kan damarlar
Kan
151
Solunum sistemi: Vücuda gerekli olan gaz alverii görevini yaparak hücre ve dokularn
oksijenlenmesini salar. Solunum sistemi u organlardan oluur:
Solunum yollar
Akcierler
Sinir sistemi: Bilinç, anlama, düünme, alglama, hareketlerinin uyumu, dengesi ve solunum
ile dolam salar. Sinir sistemi u yaplardan oluur:
Beyin
Beyincik
Omurilik

Omurilik soan
Boaltm sistemi: Kan süzerek gerekli maddelerin vücutta tutulmas, zararl olanlarn atlmas
görevlerini yaparak vücutta iç dengeyi korur. Boaltm sistemi u organlardan oluur:
drar borusu
drar kesesi
drar kanallar
Böbrekler
Sindirim sistemi: Azdan alnan besinlerin öütülerek sindirilmesi ve kan dolam vastasyla
vücuda datlmasn salar. Sindirim sistemi u organlardan oluur:
Dil ve diler
Yemek borusu
Mide
Safra kesesi
Pankreas
Barsaklar
YAAM BULGULARI
x
x
x
x
x
Bilinç
Solunum
Dolam
Vücut Iss
Kan Basnc
Bilinç Durumu: Normal bir kii kendine yöneltilen tüm uyarlara cevap verir. Bilinç düzeyi
yaralanmann arln gösterir.
Bilinç Yerinde => Tüm uyarlara cevap var
Derece 1 => Sözlü ve gürültülü uyarlara cevap var
Derece 2 => Arl uyaranlara cevap var
Derece 3 => Tüm uyarlara kar kapal (cevap yok)
Solunum:
Solunum skl
Solunum aralklar eit mi?
152
Solunum derinlii’ ne baklr.
Düzensiz solunum sinir sistemi zedelenmesini düündürür.
Kiinin bir dakika içinde yapt nefes alma verme says solunum skl’ dr.
Salkl yetikin bir kiide dakikada solunum says 12–20,
Çocuklarda 12-20 , Bebeklerde 18-24’dür
Nabz:
Kalp atmlarnn atardamara yapt basnca nabz denir. Normal nabz, yetikin bir kiide,
dinlenme halinde dakikada 60-100 dür. Çocuklarda 100–120, Bebeklerde 100-140 ’dr.
Nabz alnabilen yerler:
ah Damar: Adem elmasnn her iki yan
Kol Damar: Kolun iç yüzü, dirsein üstü
Ön-Kol Damar: Bilein iç yüzü,ba parman üst hizas
Bacak Damar: Ayak srtnn ortasnda

Vücut Iss:
lk yardmda vücut ss daima koltuk altndan ölçülmelidir.
Normali 36.5 C’dir.
Normal deerin üstünde olmas yüksek ate, altnda olmas düük ate olarak ifade edilir.
41-42 C üstü ve 34.5 C alt tehlikeyi iaret eder.
31.0 C ve alt ölümcüldür.
Kan Basnc:
Kalbin kaslma ve geveme annda damar duvarna yapt basnçtr.
Kalbin kan pompalama gücünü gösterir.
Normali; 100/50 ve 140/100 mmHg’ dir.
HASTA/ YARALILARIN DEERLENDRLMES
Amaç;
x
x
Hastalk ya da yaralanmann ciddiyetini deerlendirmek
lkyardm önceliklerini belirlemek
x
Yaplacak ilk yardm yöntemini belirlemek
x
Güvenli bir müdahale salamak
HASTA/YARALININ LK (BRNC) DEERLENDRLME AAMALARI;
Hasta/yaralya sözlü uyaran ya da hafifçe omzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç
durumu deerlendirmesi yaplr. Bilinç durumunun deerlendirilmesi daha sonraki aamalar için
önemlidir. Buna göre hasta/yaralnn ilk deerlendirilme aamalar unlardr:
1. Çevre güvenlii salanr
2. Bilinç kontrolü yaplr
3. lkyardmn ABC si deerlendirilir.
A. Havayolu açklnn deerlendirilmesi:
153
x
x
Özellikle bilinç kayb olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tkayabilir ya da kusmuk,
yabanc cisimlerle solunum yolu tkanabilir. Havann akcierlere ulaabilmesi için hava
yolunun açk olmas gerekir.
Hava yolu açkl salanrken hasta/yaral ba, boyun, gövde ekseni düz olacak ekilde
yatrlmaldr.
x
Bilinç kayb belirlenmi ise az içinde yabanc cisim varl kontrol edilir varsa bir bez
aracl ile çkarlmaldr.
x
Daha sonra bir el hasta/yaralnn alnna konarak, dier elin 2-3 parma ile çene tutularak
ba geriye doru itilip BA-ÇENE POZSYONU verilir (sayfa 8). Alt çene kemii yere
dik olacak kadar ba geriye itilmelidir. Bu ilemler srasnda sert hareketlerden
kaçnlmaldr.
B. Solunumun deerlendirilmesi:
lkyardmc, ban hasta/yaralnn gösüne bakacak ekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralnn
azna yaklatrr, Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapp yapmadn 5 saniye süre ile
deerlendirir.(sayfa 8)
x
x
Solunum hareketini ve canllk belirtilerini (herhangi bir hareket var m, rengi soluk veya
morarm m…) gözler.
Solunum sesini dinler.
x
Yananda hasta/yaralnn nefesini hissetmeye çalr.
Solunum yoksa derhal Temel Yaam Desteine balanr.
C. Dolamn salanmas (compression)
2 kurtarc soluk verildikten sonra hemen kalp masajna balanr.
lk deerlendirme sonucu hasta/yaralnn bilinci kapal fakat solunum ve nabz varsa ikinci
deerlendirmeye geçilir. Hasta/yaralnn yaam belirtilerinin varl güvence altna alndktan sonra
derhal koma pozisyonuna getirilerek dier yarallar deerlendirilir.
HASTA/YARALININ KNC DEERLENDRMES ;
kinci deerlendirme aamalar unlardr:
Görüerek bilgi edinme:
Kendini tantr,
Hasta/yaralnn ismini örenir ve adyla hitap eder,
Hogörülü ve nazik davranarak güven salar,
Hasta/yaralnn endielerini gidererek rahatlatr,
Olayn mahiyeti, koullar, kiisel özgeçmileri, sonuç olarak ne yedikleri, kullanlan ilaçlar ve
alerjinin varl sorularak örenilir.
Batan aa kontrol yaplr:
Bilinç düzeyi, anlama, alglama
Solunum says, ritmi, derinlii
Nabz says, ritmi, iddeti
Vücut veya cilt ss, nemi, rengi
154
Ba: Saç, saçl deri, ba ve yüzde yaralanma, morluk olup olmad, kulak yada burundan sv yada
kan gelip gelmedii deerlendirilir, az içi kontrol edilir.
Boyun: Ar, hassasiyet, ilik, ekil bozukluu aratrlr. Aksi ispat edilinceye kadar boyun
zedelenmesi ihtimali göz ard edilmemelidir.
Göüs kafesi: Saplanm cisim, açk yara, ekil bozukluu ya da morarma olup olmad, hafif
bask ile ar oluup olumad, kanama olup olmad deerlendirilmelidir. Göüs kafesi
genilemesinin normal olup olmad aratrlmaldr. Göüs muayenesinde eller arkaya kaydrlarak
hasta/yaralnn srt da kontrol edilmelidir.
Karn boluu: Saplanm cisim, açk yara, ekil bozukluu, ilik, morarma, ar ya da duyarllk
olup olmad ve karnn yumuakl deerlendirilmelidir. Eller bel tarafna kaydrlarak muayene
edilmeli, ardndan kalça kemiklerinde de ayn aratrma yaplarak krk ya da yara olup olmad
aratrlmaldr.
Kol ve bacaklar: Kuvvet, his kayb varl, ar, ilik, ekil bozukluu, ilev kayb ve krk olup
olmad, nabz noktalarndan nabz alnp alnmad deerlendirilmelidir.
kinci deerlendirmeden sonra mevcut duruma göre yaplacak müdahale yöntemi seçilir.
TEMEL YAAM DESTE
Solunum durmas: Solunum hareketlerinin durmas nedeniyle vücudun yaamak için ihtiyac
olan oksijenden yoksun kalmasdr. Hemen yapay solunuma balanmaz ise bir süre sonra kalp durmas
meydana gelir.
Kalp durmas: Bilinci kapal kiide kalbin pompalama görevini yapamamas durumudur. Kalp
durmasna 5 dakika içinde müdahale edilmezse dokularn oksijenlenmesi bozulaca için beyin hasar
oluur.
Temel Yaam Destei(TYD);
Hayat kurtarmak amac ile hava yolu açkl salandktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmu
kiiye yapay solunum ile akcierlerine oksijen gitmesini, d kalp masaj ile de kalpten kan
pompalanmasn salamak üzere yaplan ilaçsz müdahalelerdir.
Bilinci kapal hastada Temel Yaam Desteine balamadan önce eer çevrede biri varsa hemen 112
aratlmal, yoksa ilk yardmc kendi aramaldr. Boulma ve travma durumunda ilk yardmc yalnz ise
5 tur 30/2 yapldktan sonra kendisi yardm çarmaldr. Bebek ve çocuklarda da ilk yardmc yalnz
ise 30/2 5 tur yapldktan sonra 112 aranr.
Hava yolunu açmak için Ba-Çene pozisyonu verme;
Bilinci kapal bütün hasta/yarallarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir
yada herhangi bir yabanc madde solunum yolunu tkayabilir. Az içi kontrol edilerek temizlendikten
sonra hastaya ba-çene pozisyonu verilir.
Bunun için ;
x Bir el alna yerletirilir,
x Dier elin iki parma çeneye yerletirilir,
x Ba geriye doru itilir.
Böylece dil yerinden oynatlarak hava yolu
açkl salanm olur.
155
Yapay solunum yapabilme;
Hasta/yaralnn hava yolu açldktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile
deerlendirilir,
Hemen Temel Yaam Desteine balanr.
YAPAY SOLUNUMA BALAMADAN ÖNCE SOLUNUMUN OLMADIINDAN KESNLKLE
EMN OLUNMALIDIR!
1. Azdan aza teknii için hasta/yaralya Ba-Çene pozisyonu verilir,
2. Bir elin ba ve iaret parmaklar ile burun kanatlar hava çkmayacak ekilde kapatlr,
3. lkyardmc, hasta/yaralnn azn hava çkmayacak ekilde kendi az ile kavrar,
4. Hasta akcierine 400-600 ml hava gidecek ekilde azdan iki kez üflenir,
5. Üfleme ; gösü kaldracak kadar olmal ve 1 saniyeden uzun sürmelidir.Bu ekilde
verilen hava hayati organlar koruyacak yeterli oksijene (%16-18) sahiptir,
6. Hava gitmiyorsa Ba- Çene pozisyonu düzeltilmelidir, yine gitmiyorsa tkanklk
yönünden deerlendirilmelidir.
Bebeklerde ve yetikinlerde çene kilitlenmesi gibi durumlarda, yapay solunum azdan buruna
hava verilerek yaplmaldr,
lkyardmc kendini korumak için yapay solunum srasnda ince bir tülbent, gazl bez gibi
koruyucular kullanmaldr.
D kalp masaj yapabilme;
1. Yaam belirtisi ve solunum yoksa 2 kurtarc soluk verildikten sonra kalp masajna
balanr.
2. Kalp bass uygulamak için göüs kemiini ortalayarak ( göüs kemiinin üst ve alt
ucunun ortas ) göüsün merkezi tespit edilir.
3. Kalp bass gösün ortasna yaplmaldr. Her iki elin ba ve iaret parmaklar ile iki eit
“C” oluturulur. Bir elin iaret parma iman tahtasnn alt ucuna, dier elin iaret
parma üst ucuna yerletirilir. Ba parmaklar ortada birletirilir. Bir el kaldrlarak
topuu dier ba parman üstüne konur. Elin topuu tam iman tahtasnn üstünde
olmaldr. Önde ya da arkada olmas kaburga krlmasna neden olabilir.
4. Bir el topuu gösün merkezine yerletirilir. Bu elin üzerine dier el yerletirilir.
5. Her iki el parmaklar birbirine geçirilir ve hastaya temas etmemesine dikkat edilir. Eller
sabit tutulmaldr. Dirsekler ve omuz düz ve hasta/yaralnn vücuduna dik olacak ekilde
tutulmaldr.
6. Vücut arl ile kaburga kemikleri 4-5 cm içe çökecek ekilde (yandan bakldnda
göüs yüksekliinin 1/3’ü kadar ) ritmik olarak sktrma-gevetme eklinde bas
uygulanr. Erikinlerde dakikada 100 bas olacak ekilde ritim uygulanmaldr.
D kalp masaj 1 yan altndaki bebeklerde göüs kemii ortasna iki parmakla, göüs
kemii 1-1,5 cm içe çökecek ekilde dakikada 100 bas olarak yaplr. 1-8 yana kadar çocuklarda
tek elle 2.5-5 cm çökecek ekilde yaplmaldr (yandan bakldnda göüs yüksekliinin 1/3’ü
kadar).
156
7. Yapay solunum ve d kalp masaj birlikte uygulandnda , yetikinlerde tek yada iki
ilk yardmc ile 30:2 olarak uygulanr. (Bebek ve 1-8 ya çocuklarda yine 30:2 olarak
uygulanr.)
Temel yaam desteine bu konuda eitim alm bir salk personeli gelinceye kadar ya da yaral
yaam belirtisi gösterinceye kadar devam edilmelidir.
Çocuklarda (1-8 ya) Temel Yaam Destei
x Çevre güvenlii salanr.
x Omuzlarndan hafifçe sarslarak bilinci kontrol edilir.
x Bilinci yoksa birine (112) aratlr.
x Çocuun hava yolu açldktan sonra (az içi kontrol edilir ve ba-çene pozisyonu
verilir), solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile deerlendirilir,
Solunumu ve canllk belirtisi yoksa…
Hemen Temel Yaam Desteine balanr.
x Yapay solunum azdan aza ya da azdan az ve buruna teknii ile çocuun ya ve
yüzünün büyüklüüne göre gerçekletirilir,
x Yapay solunuma 2 kez hava üflenerek balanr.
x Hemen 30:2 olacak ekilde kalp masajna balanmaldr!
x Kalp masaj tek elle baslarak yaplr,
x Bas noktas yetikinlerde olduu gibi belirlenir. Büyük çocuklarda tek elin bass
yetersiz görülürse yine yetikinlerdeki gibi uygulama yaplr,
x Çocuklarda dakikada 100 bas olacak ekilde ritim uygulanr,
x Bas gücü ise göüs boluu 2.5-5 cm çökecek ekilde (yandan bakldnda göüs
yüksekliinin 1/3’ü kadar) ,
HAVA YOLU TIKANIKLII
Hava yolu tkankl;
Hava yolunun, solunumu gerçekletirmek için gerekli havann geçiine engel olacak ekilde
tkanmasdr. Tkanma tam tkanma ya da ksmi tkanma eklinde olabilir.
Hava yolu tkankl belirtileri;
Tam tkanma belirtileri:
x Nefes alamaz,
x Ac çeker, ellerini boynuna götürür,
x Konuamaz,
x Rengi morarmtr,
Bu durumda Heimlich Manevras (=Karna bas uygulama) yaplr .
157
Ksmi tkanma belirtileri:
x Öksürür
x Nefes alabilir
x Konuabilir
Bu durumda hastaya dokunulmaz, öksürmeye tevik edilir.
Tam tkanklk olan kiilerde Heimlich Manevras (=Karna bas uygulama) uygulama;
x Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir,
x Arkadan sarlarak gövdesi kavranr,
x Bir elin ba parma midenin üst ksmna, göüs kemii altna gelecek ekilde yumruk
yaparak konur. Dier el ile yumruk yaplan el kavranr,
x Kuvvetle arkaya ve yukar doru bastrlr,
x Bu hareket 5-7 kez yabanc cisim çkncaya kadar tekrarlanr,
x Solunum deerlendirilir,
x Tbbi yardm istenir (112).
t ek banza iseniz…
KANAMALAR
Kanama;
Damar bütünlüünün bozulmas sonucu kann damar dna (vücudun içine veya dna doru)
doru akmasdr. Kanamann ciddiyeti aadaki durumlara baldr:
9 Kanamann hzna,
9 Vücutta kann akt bölgeye,
9 Kanama miktarna,
9 Kiinin fiziksel durumu ve yana
Kanama çeitleri;
Vücutta kann akt bölgeye göre 3 çeit kanama vardr:
D kanamalar: Kanama yaradan vücut dna doru olur.
ç kanamalar: Kanama vücut içine olduu için gözle görülemez.
Doal deliklerden olan kanamalar: Kulak, burun, az, anüs, üreme organlarndan olan
kanamalardr.
158
Kanama arter, toplardamar ya da klcal damar kanamas olabilir.
Arter kanamalar kalp atmlar ile uyumlu olarak kesik kesik akar ve açk renklidir.
Toplardamar kanamalar ise koyu renkli ve sznt eklindedir.
Klcal damar kanamas küçük kabarcklar eklindedir.
Kanamann deerlendirilmesinde, ok belirtilerinin izlenmesi çok önemlidir.
KANAMALARDA LK YARDIM UYGULAMALARI
D kanamalarda ilk yardm:
x
x
Hasta/yaralnn durumu deerlendirilir (ABC),
Tbbi yardm istenir (112),
x
Yara ya da kanama deerlendirilir,
x
Yara üzerine dorudan bask uygulanr.
x
Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastrlr,
x
Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basnc arttrlr,
x
Gerekirse bandaj ile sararak basnç uygulanr,
x
Kanayan bölge yukar kaldrlr,
x
Kanayan yere en yakn basnç noktasna bask uygulanr,
x
x
Çok sayda yaralnn bulunduu bir ortamda tek ilk yardmc varsa, yaral güç koullarda
bir yere tanacaksa, uzuv kopmas varsa ve/veya bask noktalarna bask uygulamak yeterli
olmuyorsa turnike uygulanr,
ok pozisyonu verilir,
x
Sk aralklarla (2-3dakikada bir) yaam bulgular deerlendirilir,
x Kanayan bölge darda kalacak ekilde hasta/yaralnn üstü örtülür,
x Yaplan uygulamalar ile ilgili bilgiler (turnike uygulamas gibi) hasta/yaralnn üzerine
yazlr,
x Hzla sevk edilmesi salanr.
159
VÜCUTTA BASKI NOKTALARI
Atardamar kanamalarnda kan basnç ile fkrr tarzda olur. Bu
nedenle, ksa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asl
yaplmas gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakn
olan bir üst atardamar bölgesine bask uygulanmasdr. Vücutta bu
amaç için belirlenmi bask noktalar unlardr:
1-Boyun : Boyun atardamar (ah damar) bask yeri
2-Köprücük kemii üzeri : Kol atardamar bask yeri
3-Koltuk alt : Kol atardamar bask yeri
4-Kolun üst bölümü : Kol atardamar bask yeri
5-Kask
: Bacak atardamar bask yeri
6-Uyluk
: Bacak atardamar bask yeri
TURNKE – BOUCU SARGI
Hangi durumlarda uygulanr?
x
x Çok sayda yaralnn bulunduu bir ortamda tek ilk
yardmc varsa (kanamay durdurmak ve daha sonra da dier yarallarla ilgilenebilmek
için),
Yaral güç koullarda bir yere tanacaksa,
x
Uzuv kopmas varsa,
x
Bask noktalarna bask uygulamak yeterli olmuyorsa
Turnike uygulamas kanamann durdurulamad durumlarda bavurulacak en son uygulamadr. Ancak
eskisi kadar sk uygulanmamaktadr. Çünkü, uzun süreli turnike uygulanmas sonucu doku harabiyeti
meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybna neden olunabilir.
Turnike uygularken nelere dikkat edilecekler;
x Bask noktasna bir elle bask uygulamaya devam edilir.
x Dier eline geni, kuvvetli ve esnemeyen materyal almaldr.
x erit yar uzunluunda katlanr, uzuv etrafna sarlr.
x Bir ucu halkadan geçirilip çekilir ve iki ucu bir araya getirilir.
160
x Turnike uygulamasnda kullanlacak malzemelerin genilii en az 8-10 cm olmaldr.
x Turnike uygulamasnda ip, tel gibi kesici malzemeler kullanlmamaldr.
x Turnikeyi skmak için tahta parças, kalem gibi malzemeler kullanlabilir.
x Turnike kanama duruncaya kadar sklr, kanama durduktan sonra daha fazla sklmaz.
x Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir ey örtülmez.
x Turnike uygulamasnn yapld saat bir kada yazlmal ve yaralnn üzerine
aslmaldr.
x Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarnda, kanayan bölgeye göre 15-30
dakikada bir turnike gevetilmelidir.Uzuv kopmalarnda turnike gevetilmez.
x Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanr, ancak önkol ve bacaa el ve
ayan beslenmesini bozabilecei için uygulanmaz. Uzuv kopmas durumlarnda, önkol
ve bacaa da turnike uygulanabilir.
El ve ayak kopmalarnda turnike;
Kaza ve yaralanmalarda atardamar yaralanmalarna neden olarak ölüme yol açmaktadr.
x Hasta /Yaral srt üstü yatrlr. Bacaklar 30 cm kadar yükseltilir. (ok pozisyonu )
x Kanamay durdurmak için kanayan yere veya bask noktalarna bas uygulanr.Bu
önlemlerle kanama kontrol edilemiyorsa turnike uygulanr.
x Turnike uzvun koptuu bölgeye en yakn olan ve deri bütünlüünün bozulmam olduu
bölgeye uygulanr.
x Turnike uygulandktan sonra sklatrlarak uzuvdaki kanama kontrol edilir.
x Kopmu uzuv parças, su geçirmeyen bir plastik torbaya konur.
161
x Daha sonra kopmu uzuv parçasnn konduu plastik torba az kapatldktan sonra,
içerisinde 1 ölçek suya 2 ölçek buz konulmu ikinci bir torbaya yada kovaya konulur.
Bu ekilde, kopmu uzuv parçasnn buz ile direkt temas önlenmi ve souk bir
ortamda tanmas salanm olur.
Torbann üzerine kopan uzuv parçasnn sahibine ait kimlik
kaydedilir ve yaral ile ayn araca konarak en çok 6 saat
salk kuruuna sevki salanr.
bilgileri
içerisinde
Ç KANAMALARDA LK YARDIM:
ç kanamalar, iddetli travma, darbe, krk, silahla yaralanma
nedeniyle
oluabilir. Hasta/yaralda ok belirtileri vardr. ç kanama üphesi olanlarda aadaki uygulamalar
yaplmaldr.
x
x
x
x
x
x
Hasta/yaralnn bilinci ve ABC si deerlendirilir,
Üzeri örtülerek ayaklar 30 cm yukar kaldrlr,
Tbbi yardm istenir (112),
Asla yiyecek ve içecek verilmez,
Hareket ettirilmez (özellikle krk varsa),
Yaamsal bulgular incelenir,
x Salk kuruluuna sevki salanr. DOAL DELKLERDEN OLAN KANAMALARDA LK YARDIM;
Burun Kanamas:
x Hasta/yaral sakinletirilir, endieleri giderilir,
x Oturtulur,
x Ba hafifçe öne eilir,
162
x Burun kanatlar 5 dakika süre ile sklr,
x Uzman bir doktora gitmesi salanr.
Kulak kanamas:
x Hasta/yaral sakinletirilir, endieleri giderilir,
x Kanama hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir,
x Kanama ciddi ise, kula tkamadan temiz bezlerle
kapanr,
x Bilinci yerinde ise hareket ettirmeden srt üstü
yatrlr, bilinçsiz ise kanayan kulak üzerine yan
yatrlr,
x Kulak kanamas, kan kusma, anüs, üreme
organlarndan gelen kanamalarda hasta/yaral kanama örnekleri ile uzman bir doktora
sevk edilir.
OK
Kalp-damar sisteminin yaamsal organlara uygun oranda kanlanma yapamamas nedeniyle ortaya
çkan ve tansiyon düüklüü ile seyreden bir akut dolam yetmezliidir.
ok çeitleri;
Nedenlerine göre 4 çeit ok vardr:
1. Kardiyojenik ok
2. Hipovolemik ok
3. Toksik ok
4. Anaflaktik ok
ok belirtileri;
x
x
Kan basncnda düme
Hzl ve zayf nabz
x
Hzl ve yüzeyel solunum
x
Ciltte soukluk, solukluk ve nemlilik
163
x
Endie, huzursuzluk
x
Ba dönmesi,
x
Dudak çevresinde solukluk ya da morarma
x
Susuzluk hissi
x
Bilinç seviyesinde azalma
okta ilk yardm ;
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Kendinin ve çevrenin güvenlii salanr,
Hava yolunun açkl salanr,
Hasta/yaralnn mümkün olduunca temiz hava solumas salanr,
Varsa kanama hemen durdurulur,
ok pozisyonu verilir,
Hasta/yaral scak tutulur,
Hareket ettirilmez,
Hzl bir ekilde salk kuruluuna sevki salanr (112)
Hasta/yaralnn endie ve korkular giderilerek psikolojik destek salanr.
ok pozisyonu;
x Hasta/yaral düz olarak srt üstü yatrlr,
x Hasta/yaralnn bacaklar 30 cm kadar yukar kaldrlarak, bacaklarn altna destek
konulur (Çaraf, battaniye yastk, kvrlm giysi vb.),
x Üzeri örtülerek stlr,
x Yardm gelinceye kadar hasta / yaralnn yannda kalnr,
x Belli aralklarla (2-3 dakikada bir) bir yaam bulgular deerlendirilir.
YARALANMALAR
Yara;Bir travma sonucu deri yada mukozann bütünlüünün bozulmasdr. Ayn zamanda kan
damarlar, adale ve sinir gibi yaplar etkilenebilir. Derinin koruma özellii bozulacandan enfeksiyon
riski artar.
Yara çeitleri;
Kesik yaralar:
Bçak, çak, cam gibi kesici aletlerle oluur. Genellikle basit yaralardr. Derinlikleri kolay belirlenir.
Ezikli yaralar:
Ta yumruk ya da sopa gibi etkenlerin iddetli olarak çarpmas ile oluan yaralardr. Yara kenarlar
eziktir. Çok fazla kanama olmaz, ancak doku zedelenmesi ve hassasiyet vardr.
164
Delici yaralar:
Uzun ve sivri aletlerle oluan yaralardr. Yüzey üzerinde derinlik hakimdir. Aldatc olabilir tetanos
tehlikesi vardr.
Parçal yaralar:
Dokular üzerinde bir çekme etkisi ile meydana gelir. Doku ile ilgili tüm organ, saçl deride zarar
görebilir.
Enfekte yaralar:
Mikrop kapma ihtimali olan yaralardr. Enfeksiyon riski yüksek yaralar unlardr:
x Gecikmi yaralar (6 saatten fazla),
x Dikileri ayrlm yaralar,
x Kenarlar muntazam olmayan yaralar,
x Çok kirli ve derin yaralar,
x Ateli silah yaralar,
x Isrma ve sokma ile oluan yaralar.
Yaralarn ortak belirtileri ;
9 Ar
9 Kanama
9 Yara kenarnn ayrlmas
Yaralanmalarda ilk yardm ;
1. Yaam bulgular deerlendirilir (ABC),
2. Yara yeri deerlendirilir,
9 Olu ekli
9 Süresi
165
9 Yabanc cisim varl
9 Kanama vb.
3. Kanama durdurulur,
4. Üzeri kapatlr,
5. Salk kuruluuna gitmesi salanr,
6. Tetanos konusunda uyarda bulunulur,
7. Yaradaki yabanc cisimlere dokunulmamaldr!
Ciddi yaralanmalar ;

Kenarlar birlemeyen veya 2-3 cm olan yaralar,
Kanamas durdurulamayan yaralar,

Kas veya kemiin göründüü yaralar,

Delici aletlerle oluan yaralar,

Yabanc cisim saplanm olan yaralar,

nsan veya hayvan srklar,

Görünürde iz brakma ihtimali olan yaralar.
Ciddi yaralanmalarda ilk yardm;
x
x
Yaraya saplanan yabanc cisimler çkarlmaz,
Yarada kanama varsa durdurulur,
x
Yara içi kurcalanmamaldr,
x
Yara temiz bir bezle örtülür (nemli bir bez),
x
Yara üzerine bandaj uygulanr,
x
Tbbi yardm istenir (112).
Delici göüs yaralanmalar;Gösün içine giren cisim, akcier zar ve akcieri yaralar. Bunun
sonucunda u belirtiler görülebilir:
x
x
x
x
x
166
Youn ar
Solunum zorluu
Morarma
Kan tükürme
Açk pnömotoraks (Göüsteki yarada nefes alyor görüntüsü)
Delici göüs yaralanmalarnda ilk yardm;
x Hasta/yaralnn bilinç kontrolü yaplr,
x Hasta/yaralnn yaam bulgular deerlendirilir (ABC)
x Yara üzerine plastik poet naylon vb. sarlm bir bezle
kapatlr,
x Nefes alma srasnda yaraya hava girmesini engellemek, nefes
verme srasnda havann dar çkmasn salamak için yara
üzerine konan bezin bir ucu açk braklr,
x Hasta/yaral bilinci açk ise yar oturur pozisyonda oturtulur,
x Azdan hiçbir ey verilmez,
x Yaam bulgular sk sk kontrol edilir,
x Açk pnömotoraksta ok ihtimali çok yüksektir. Bu nedenle ok önlemleri alnmaldr,
Delici karn yaralanmalar;
Karn bölgesindeki organlar zarar görebilir, ç ve d kanama ve buna bal ok oluabilir, Karn tahta
gibi sert ve çok arl ise durum ciddidir, Barsaklar dar çkabilir.
Delici karn yaralanmalarnda ilk yardm
x
x
Hasta/yaralnn bilinç kontrolü yaplr,
Hasta/yaralnn yaam bulgular kontrol edilir,
x
Dar çkan organlar içeri sokulmaya çallmaz, üzerine geni ve nemli temiz bir bez
örtülür,
x
Bilinç yerinde ise srt üstü pozisyonda bacaklar bükülmü olarak yatrlr, s kaybn
önlemek için üzeri örtülür,
x
Azdan yiyecek ya da içecek bir ey verilmez,
167
x
Yaam bulgular sk sk izlenir.
x
KAFATASI OMURGA YARALANMALARI
Darbenin iddetine bal olarak kafatas boluunda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir. Bel
kemiindeki yaralanmalarda omurgada ani skma ya da ayrlma meydana gelebilir. Bunun sonucunda
sinir sistemi etkilenerek baz olumsuz sonuçlar oluabilir. Trafik kazalarnda ölümlerin % 80’i kafatas
ve omurga yaralanmalarndan olmaktadr.
Kafatas yaralanmalar çeitleri;
Saçl deride yaralanmalar: Saç derisi kafatas yüzeyi üzerinde kolaylkla yer deitirebilir ve
herhangi bir darbe sonucu kolayca ayrlabilir. Bu durumda çok fazla miktarda kanama olur, bu nedenle
öncelikle kanamann durdurulmas gereklidir.
Kafatas, beyin yaralanmalar:
Kafatas krklar: Kafatas krklarnda beyin zedelenmesi, kemiin krlmasndan daha önemlidir.
Bu nedenle beyin hasar bulgular deerlendirilmelidir.
Yüz yaralanmalar: Az ve burun yaralanmalarnda solunum ciddi ekilde etkilenebilir ve duyu
organlar zarar görebilir. Bir yüz yaralanmas sonucunda burun, çene kemii kemiklerinde yaralanma
görülebilir.
Omurga (bel kemii) yaralanmalar: En çok zarar gören bölge bel ve boyun bölgesidir ve çok
arldr. Kazalarda en çok boyun etkilenir.
Kafatas ve omurga yaralanmalarnn nedenleri;
x
x
Yüksek bir yerden düme
Ba ve gövde yaralanmas
x
Otomobil ya da motosiklet kazalar
x
Spor ve i kazalar
x
Yknt altnda kalma
Kafatas ve omurga yaralanmalarnda belirtileri;
x Bilinç düzeyinde deimeler, hafza deiiklikleri ya da hafza kayb
x Bata, boyunda ve srtta ar
x Elde ve parmaklarda karncalanma ya da his kayb
x Vücudun herhangi bir yerinde tam ya da ksmi hareket kayb
168
x Ba ya da bel kemiinde ekil bozukluu
x Burun ve kulaktan beyin omurilik svs ve kan gelmesi
x Ba, boyun ve srtta d kanama
x Sarsnt
x Denge kayb
x Kulak ve göz çevresinde morluk
Ancak, hastada hiçbir belirti yoksa bile,
x Yüz
ve
köprücük
kemii
yaralanmalar
x Tüm düme vakalar
x Trafik kazalar
x Bilinci kapal tüm hasta / yarallar
kafa ve omurga yaralanmas olarak var
saylmaldr.
Kafatas ve omurga yaralanmalarnda ilk yardm;
x Bilinç kontrolü yaplr,
x Yaam bulgular deerlendirilir,
x Hemen tbbi yardm istenir (112),
x Bilinci açksa hareket etmemesi salanr,
x Her hangi bir tehlike söz konusu ise düz
pozisyonda sürüklenir,
x Ba-boyun-gövde ekseni bozulmamaldr,
x Yardm geldiinde sedyeye ba-boyun-gövde
ekseni bozulmadan alnmaldr,
x Tanma ve sevk srasnda sarsntya maruz
kalmamas gerekir,
x Tüm yaplanlar ve hasta/yaral hakkndaki bilgiler kaydedilmeli ve gelen ekibe
bildirilmelidir,
x Asla yalnz braklmamaldr.
YANIK, SICAK ÇARPMASI VE DONMALAR
Yank ;
Herhangi bir sya maruz kalma sonucu oluan doku bozulmasdr. Yank, genellikle scak su
veya buhar temas sonucu meydana geldii gibi, scak kat maddelerle temas, asit/alkali gibi kimyasal
maddelerle temas, elektrik akm etkisi ya da radyasyon nedeni ile de oluabilir.
Kaç çeit yank vardr?
1- Fiziksel yanklar:
x Is ile oluan yanklar,
x Elektrik nedeni ile oluan yanklar,
169
x In ile oluan yanklar,
x Sürtünme ile oluan yanklar,
x Donma sonucu oluan yanklar,
2- Kimyasal yanklar:
x Asit alkali madde ile oluan yanklar
Yann ciddiyetini belirleyen faktörler ;
x Derinlik,
x Yaygnlk,
x Bölge,
x Enfeksiyon riski,
x Ya,
x Solunum yoluyla görülen zarar,
x Önceden var olan hastalklar.
Yann derecelendirilmesi
1. derece yank: Deride kzarklk, ar, yank bölgede ödem vardr. Yaklak 48 saatte iyileir.
2. derece yank: Deride içi su dolu kabarcklar (bül) vardr. Arldr. Derinin kendini yenilemesi ile
kendi kendine iyileir.
3. derece yank: Derinin tüm tabakalar etkilenmitir. Özellikle de kaslar, sinirler ve damarlar
üzerinde etkisi görülür. Beyaz ve kara yaradan siyah renge kadar aamalar vardr. Sinirler zarar
gördüü için ar yoktur.
Yann vücuttaki olumsuz etkileri ;
Yank, derinlii, yaygnl ve olutuu bölgeye bal olarak organ ve sistemlerde ileyi bozukluuna
yol açar. Ar ve sv kaybna bal olarak ok meydana gelir. Hasta/yaralnn kendi vücudunda
bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon oluur.
Is ile oluan yanklarda ilk yardm ;
x Kii hala yanyorsa panie engel olunur, komas engellenir,
x Hasta/yaralnn üzeri battaniye ya da bir örtü ile kapatlr ve yuvarlanmas salanr,
x Yaam belirtileri deerlendirilir (ABC),
x Solunum yolunun etkilenip etkilenmedii kontrol edilir,
x Yank bölge en az 20 dakika çeme suyu altnda tutulur (yank yüzeyi büyükse s kayb çok
olacandan önerilmez),
x Ödem oluabilecei düünülerek yüzük, bilezik, saat gibi eyalar çkarlr,
x Yanm alandaki deriler kaldrlmadan giysiler çkarlr,
x Taklan yerler varsa kesilir,
x Hijyen ve temizlie dikkat edilir,
x Su toplam yerler patlatlmaz,
x Yank üzerine ilaç ya da yank merhemi gibi maddeler de sürülmemelidir,
x Yank üzeri temiz bir bezle örtülür,
x Hasta/yaral battaniye ile örtülür,
170
x Yank bölgeler birlikte bandaj yaplmamaldr,
x Yank geni ve salk kuruluu uzaksa hasta / yaralnn kusmas yoksa bilinçliyse azdan sv
(1 litre su -1 çay ka karbonat -1 çay ka tuz karm) verilerek sv kayb önlenir,
Kimyasal yanklarda ilk yardm
x
x
x
x
x
Deriyle temas eden kimyasal maddenin en ksa sürede deriyle temas kesilmelidir,
Bölge bol tazyiksiz suyla, en az 15–20 dakika yumuak bir ekilde ykanmaldr,
Giysiler çkarlmaldr,
Hasta/yaral örtülmelidir,
Tbbi yardm istenmelidir (112).
Elektrik yanklarnda ilk yardm
x Soukkanl ve sakin olunmaldr,
x Hasta/yaralya dokunmadan önce elektrik akm kesilmelidir, akm kesme imkan yoksa tahta
çubuk ya da ip gibi bir cisimle elektrik temas kesilmelidir,
x Hasta/yaralnn ABC’si deerlendirilmelidir,
x Hasta/yaralya kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir,
x Hasta/yaral hareket ettirilmemelidir,
x Hasar gören bölgenin üzeri temiz bir bezle örtülmelidir,
x Tbbi yardm istenmelidir (112).
171
SICAK ÇARPMASINDA LKYARDIM
Scak çarpmas
Yüksek derece s ve nem sonucu vücut ssnn ayarlanamamas sonucu ortaya baz bozukluklar çkar.
Scak çarpmasnn belirtileri unlardr:
x Adale kramplar,
x Güçsüzlük, yorgunluk,
x Ba dönmesi,
x Davran bozukluu, sinirlilik,
x Solgun ve scak deri,
x Bol terleme (daha sonra azalr),
x Mide kramplar, kusma, bulant,
x Bilinç kayb, hayal görme,
x
Hzl nabz
Scak çarpmasnda ilk yardm
x
x
x
x
Hasta serin ve havadar bir yere alnr,
Giysiler çkarlr,
Srt üstü yatrlarak, kol ve bacaklar yükseltilir,
Bulants yoksa ve bilinci açksa su ve tuz kaybn gidermek için 1 litre su -1 çay ka
karbonat -1 çay ka tuz karm sv ya da soda içirilir.
Scak çarpmasnda risk gruplar
Scak çarpmas için özel bir risk grubu bulunmamakla beraber, dier hastalk ya da yaralanmalar için
hassas olan kiiler, scaktan da dier kiilere göre daha çok etkilenirler. Bu kiiler;
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Kalp hastalar,
Tansiyon hastalar,
Diyabet hastalar,
Kanser hastalar,
Normal kilosunun çok altnda ve çok üzerinde olanlar,
Psikolojik ya da psikiyatrik rahatszl olanlar,
Böbrek hastalar,
65 ya üzeri kiiler,
5 ya alt çocuklar,
Hamileler,
Sürekli ve bilinçsiz diyet uygulayanlar,
Yeterli miktarda su içmeyenler.
Scak çarpmasndan korunmak için alnmas gereken önlemler ;
x Özellikle apka, güne gözlüü ve emsiye gibi güne ndan koruyacak aksesuarlar
kullanlmaldr,
x Mevsim artlarna uygun, terletmeyen, açk renkli ve hafif giysiler giyilmelidir,
172
x
x
x
x
x
x
Bol miktarda sv tüketilmelidir,
Vücut temiz tutulmaldr,
Her öünde yeteri miktarda gda alnmaldr,
Gereksiz ve bilinçsiz ilaç kullanlmamaldr,
Direk güne nda kalnmamaldr,
Kapal mekanlarn düzenli aralklarla havalandrlmasna özen gösterilmelidir.
DONMALARDA LK YARDIM
Donuk belirtileri ;
Ar souk nedeni ile soua maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kann
phtlamas ile dokuda hasar oluur. Donuklar u ekilde derecelendirilir;
Birinci derece: En hafif eklidir. Erken müdahale edilirse hzla iyileir.
¾ Deride solukluk, soukluk hissi olur,
¾ Uyuukluk ve halsizlik görülür,
¾ Daha sonra kzarklk ve inelenme hissi oluur.
kinci derece: Souun sürekli olmas ile belirtiler belirginleir.
¾ Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur,
¾ Ödem, ikinlik, ar ve içi su dolu kabarcklar (bül) meydana gelir,
¾ Su toplanmas iyileirken siyah kabuklara dönüür.
Üçüncü derece: Dokularn geriye dönülmez biçimde hasara uramasdr.
¾ Canl ve salkl deriden kesin hatlar ile ayrlan siyah bir bölge oluur.
Donukta ilk yardm
x Hasta/yaral lk bir ortama alnarak soukla temas kesilir,
x Sakinletirilir,
x Kesin istirahata alnr ve hareket ettirilmez,
x Kuru giysiler giydirilir,
x Scak içecekler verilir,
x Su toplam bölgeler patlatlmaz, bu bölgelerin üstü temiz bir bez ile örtülür,
x Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine snmas salanr,
x El ve ayak doal pozisyonda tutulur ( eller yumruk yaplmsa ve ayaklar büzülmü ise
açlmaya çallmaz),
x Isnma ileminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj yaplr,
x El ve ayaklar yukar kaldrlr,
173
KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALAR
KIRIK ;
Krk, kemik bütünlüünün bozulmasdr. Krklar darbe sonucu ya da kendiliinden oluabilir.
Yallk ile birlikte kendiliinden krk oluma riski de artar.
Kaç çeit krk vardr?
Kapal krk: Kemik bütünlüü bozulmutur. Ancak deri salamdr.
Açk krk: Deri bütünlüü bozulmutur. Krk uçlar dar çkabilir. Beraberinde kanama ve
enfeksiyon tehlikesi tarlar.
Krk belirtileri;
¾ Hareket ile artan ar,
¾ ekil bozukluu,
¾ Hareket kayb,
¾ Ödem ve kanama nedeniyle morarma.
Arl bölgelerin tespiti için elle muayene gereklidir.
Krn yol açabilecei olumsuz durumlar;
x Krk yaknndaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve skma (Krk bölgede nabz
alnamamas, solukluk, soukluk),
x Parçal krklarda kanamaya bal ok.
Krklarda ilk yardm ;
x Hayat tehdit eden yaralanmalara öncelik verilir,
x Hasta/yaral hareket ettirilmez, scak tutulur,
x Kol etkilenmise yüzük ve saat gibi eyalar çkarlr (aksi takdirde geliebilecek ödem doku
hasarna yol açacaktr,)
x Tespit ve sarg yaplrken parmaklar görünecek ekilde açkta braklr. Böylece parmaklardaki
renk, hareket ve duyarllk kontrol edilir),
x Krk üphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçnlarak bir alt ve bir üst eklemleri de içine
alacak ekilde tespit edilir. Tespit malzemeleri, sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden
yaplm olmal ve krk kemiin alt ve üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmaldr,
x Açk krklarda, tespitten önce yara temiz bir bezle kapatlmaldr,
x Krk bölgede sk aralklarla nabz, derinin rengi ve ss kontrol edilir,
x Kol ve bacaklar yukarda tutulur,
174
BURKULMA;
Eklem yüzeylerinin anlk olarak ayrlmasdr. Zorlamalar sonucu oluur.
Burkulma belirtileri ;
¾ Burkulan bölgede ar,
¾ Kzarma, ilik,
¾ lev kayb.
Burkulmada ilk yardm
¾
¾
¾
¾
Sktrc bir bandajla burkulan eklem tespit edilir,
ilii azaltmak için bölge yukar kaldrlr,
Hareket ettirilmez,
175
ÇIKIK ;
Eklem yüzeylerinin kalc olarak ayrlmasdr. Kendiliinden normal konumuna dönemez.
Çkk belirtileri ;
x Youn ar,
x ilik ve kzarklk,
x lev kayb,
x Eklem Bozukluu,
Çkkta ilk yardm
x
x
x
x
x
Eklem aynen bulunduu ekilde tespit edilir,
Çkk yerine oturtulmaya çallmaz,
Hasta / yaralya azdan hiçbir ey verilmez,
Bölgede nabz, deri rengi ve ss kontrol edilir,
Krk , çkk ve burkulmalarda tespit nasl olmaldr?
Tespit için ilk yardmc elde olan malzemeleri kullanr. Bunlar üçgen sarg, rulo sarg, battaniye, hrka,
earp, kravat, vb. tahta, karton vb. malzemeler olabilir.
176
Tespit srasnda dikkat edilmesi gereken hususlar
x Tespit yaplrken yaral bölge sabit tutulmaldr,
x Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapatlmaldr,
x Tespit edilecek bölge önce yumuak malzeme ile
kaplanmaldr,
x Yaral bölge nasl bulunduysa öyle tespit edilmelidir,
düzeltilmeye çallmamaldr,
x Tespit; krk, çkk ve burkulmann üstündeki ve altnda kalan eklemleri de içerecek ekilde
yaplmaldr.
Kol ve köprücük kemii kr tespiti:
¾ Koltuk altna yumuak malzeme yerletirilir,
¾ Kol asks yerletirilir,
¾ Üçgen bandaj yaralnn gövdesinin üzerinde, üçgenin tepesi dirsek tarafna, taban
gövdeyle ayn hizada olacak ekilde yerletirilir,
¾ El dirsek hizasnda bükülü olarak gösün alt ksmna yerletirilir. Üçgen bandajn iki
ucu yaralnn boynuna düümlenir, tespit edilen elin parmaklar görülebilir ekilde
olmaldr,
¾ Kol asks destei, göüs boluu ve yaral kol üzerine yerletirilir (geni d bandajda
yerletirilebilir.), böylelikle vücuda yapk bir ekilde yaral kol ve omuz eklemi
sabitlenmi olur.
Paz kemii kr tespiti:
¾ Sert tespit malzemesiyle yaplr,
¾ Krk kemii tespit edecek olan malzemeler yerletirilmeden önce, kolun altna (koltuk
boluundan yararlanlarak) iki erit yerletirilir,
¾ Malzemelerden ksa olan koltuk altndan itibaren dirsei içine alacak ekilde yerletirilir,
¾ Uzun olan omuzla dirsei içine alacak ekilde yerletirilir,
¾ Daha önceden yerletirilen eritlerle balanarak tespit edilir. eritler çok ksa balanmamaldr,
¾ Dirsei tespit için kol asks taklr,
¾ Omur tespiti için, göüs ve yaral kol üzerinden geni kuma erit veya üçgen bandaj uygulanr.
Dirsek kr tespiti:
¾ Kol gergin vaziyette bulunduysa, hastann vücudu boyunca gergin ve deri ile aras yumuak
malzemeyle doldurulmu tespit malzemeleri yardmyla tespit edilir,
¾ Eer bükülmü vaziyette bulunduysa, bir kol asks destei yardmyla tespit edilir.
Kol asksyla ön kol, bilek ve el tespiti:
¾ Krk dirsek ve bilek ekleminin hareketini önlemek için yaral ön kolun altna üçgen kol asks
yerletirilir. Hasta/yaralnn boynunun arkasna üçgenin iki ucu düümlenir,
¾ Ar hareket etmesini engellemek için, geni bir bandaj yardmyla gövdeye balanr.
177
Dirsek kemii ve/veya ön kol kemii krnda sert malzemelerle tespit:
¾ Ön kolun altna 2 erit yerletirilir,
¾ Yumuak maddeyle desteklenmi sert tespit malzemelerinden biri parmak diplerinden dirsee
kadar içe, dieri elin d yüzünden dirsee gelecek ekilde da konarak tespit edilir,
¾ Daha önceden yerletirilen eritlerle balanr, fazla sklmamaldr,
¾ Dirsek eklemini tespit için kol asks taklr,
¾ Bilek kemiklerinde veya el tarak kemiinde, bölgeyi bir kol asks ile tespit yeterlidir,
¾ Parmak kemii krklar ile çk ayrt etmek zordur. Tespit için, bir tespit malzemesi ile yaral
parmak, yanndaki salkl parmakla bandaj yaplabilir.
Pelvis (kalça kemii) kemii kr tespiti:
¾ Her iki bacak arasna bir dolgu malzemesi konur,
¾ Sekiz eklindeki bir bandajla bilekler tespit edilir,
¾ Doal
boluklarn
altndan
(dizler ve bilekler) bandajlar
kaydrmak ve iki tanesi kalça ve
dizler arasnda dier ikisi dizler ve
bilekler arasnda olacak ekilde
düümlenerek tespit edilir. Bütün
düümler ayn tarafta olmaldr.
Uyluk kemii krnn tespiti:
Sert tespit malzemesi ve salam baca (ikinci bir tespit malzemesi gibi) kullanarak tespit etme:
¾ Bir el ayan üst ksmna, dieri bilee konularak yaral bacak tutulur ve salam bacakla bir
hizaya getirmek için yavaça çekilir. Ayn zamanda hafif bir döndürmede uygulanr,
¾ Her iki bacak arasna (dizler ve bilekler) bir dolgu malzemesi konur,
¾ Sekiz eklinde bir bandajla bilekler sabitlenir,
¾ Yaralnn vücudunun altndan, kmldatmakszn doal boluklar kullanarak bel, diz ve
bileklerin arkasna 7 kuma erit (veya benzeri) geçirilir,
¾ Yumuak malzemeyle desteklenmi sert tespit malzemesi, koltuk altndan ayaa kadar
yerletirilir ve ayaklardan yukar doru balanr,
¾ Düümler tespit malzemesi üzerine atlarak bandajlar balanr,
¾ Bilek hizasndaki bandaj öncekinin üzerine sekiz eklinde balanr,
¾ Sert tespit malzemesi bulunmamas halinde, salam baca tek destek
olarak kullanarak, geni bandajlarla tespit edilir.
178
Diz kapa kr tespiti:
¾ Geni bandajlar yardm ile iki baca birletirerek dizkapa tespit edilir. Dizin üst ve altnda
kalan bandajlar skarken dikkatli olunmaldr,
¾ Geni ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa, kalçadan ayaa kadar yaral bacan altna
yerletirilir ve iki tane kalça ve diz arasnda, iki tanede diz ile bilek arasnda olmak üzere geni
bandajlarla balanabilir. Bunun üzerine eklemi sabitlemek amacyla, sekiz eklinde bir bandaj
sarlr.
Kaval kemiinin tespiti:
Uyluk kemii kr tespitindeki gibidir;
¾ Bacaklar tutulur ve yavaça çekilir,
¾ Doal boluklar kullanlarak (dizlerin alt, bileklerin alt) yaral bacan altndan kuma eritler
geçirilir,
¾ Uygun bir ekilde yumuak dolgu malzemesiyle desteklenmi tespit malzemelerinden biri iç
tarafta kasktan ayaa kadar, dier tarafta kalçadan ayaa kadar yerletirilir,
¾ Ayaklardan balanarak eritler d tespit malzemesi üzerinde düümlenerek balanr. Bilek
hizasndaki bandaj ayak taban üzerine sekiz eklinde düümlenir.
Bilein / ayan tespiti:
¾ Yaralnn ayakkablar çkarlmadan balar çözülür,
¾ Bilek seviyesinde sarlm sekiz eklinde bir bandajla her iki ayak birlikte tespit edilir ve
yumuak malzemelerle iyice kaplanm (rulo yaplm bir battaniye) bir yüzeye dayamak
suretiyle bacaklar yukarda tutmak gerekir.
179
BLNÇ BOZUKLUKLARI
Bilinç bozukluu/ bilinç kayb nedir?
Beynin normal faaliyetlerindeki bir aksama nedeni ile uyku halinden balayarak (=bilinç bozukluu),
hiçbir uyarya cevap vermeme haline kadar giden (=bilinç kayb) bilincin ksmen ya da tamamen
kaybolmas halidir.
Baylma (Senkop): Ksa süreli, yüzeysel ve geçici bilinç kaybdr. Beyne giden kan aknn azalmas
sonucu oluur.
Koma: Yutkunma ve öksürük gibi reflekslerin ve dardan gelen uyarlara kar tepkinin azalmas ya
da yok olmas ile ortaya çkan uzun süreli bilinç kaybdr.
Bilinç kayb nedenleri ve belirtileri
Baylma nedenleri:
x
x
x
x
x
x
Korku, ar heyecan,
Scak, yorgunluk,
Kapal ortam, kirli hava,
Aniden ayaa kalkma,
Kan ekerinin dümesi,
iddetli enfeksiyonlar.
Baylma ( Senkop) Belirtileri:
x Ba dönmesi, baygnlk, yere düme
x Bacaklarda uyuma
x Bilinçte bulanklk
x Yüzde solgunluk
x Üüme, terleme
x Hzl ve zayf nabz
Koma nedenleri:
x Düme veya iddetli darbe,
x Özellikle kafa travmalar,
x Zehirlenmeler,
x Ar alkol, uyuturucu kullanm,
x eker hastal,
x Karacier hastalklar,
x Havale gibi ateli hastalklar.
Koma belirtileri:
x Yutkunma, öksürük gibi tepkilerin kaybolmas,
x Sesli ve arl dürtülere tepki olmamas,
x drar ve gaita kaçrma.
Bilinç bozukluu durumunda ilk yardm ;
180
Kii bann döneceini hissederse;
x Srt üstü yatrlr, ayaklar 30 cm. kaldrlr,
x Skan giysiler gevetilir,
x Kendini iyi hissedinceye kadar dinlenmesi salanr.
Eer kii bayldysa;
x Srt üstü yatrlarak ayaklar 30 cm kaldrlr,
x Solunum yolu açkl kontrol edilir ve açkln
korunmas salanr,
x Kusma varsa yan pozisyonda tutulur,
x Solunum kontrol edilir,
x Etraftaki merakllar uzaklatrlr.
Bilinç kapal ise:
x
x
x
x
x
Hasta/yaralnn yaam bulgular deerlendirilir (ABC),
Hasta/yaralya koma pozisyonu verilir,
Yardm çarlr (112),
Sk sk solunum ve nabz kontrol edilir,
Yardm gelinceye kadar yannda beklenir.
Koma pozisyonu (yar yüzükoyun-yan pozisyon) nasl verilir?
x Sesli veya omzundan hafif sarsarak, uyar verilerek
bilinç kontrol edilir,
x Az içinde yabanc cisim olup olmad kontrol
edilir,
x Bak, dinle, hisset yöntemi ile solunum kontrol
edilir,
x ah damarndan nabz kontrol edilir,
x Hasta/yaralnn döndürülecei tarafa diz çökülür,
x Hasta/yaralnn kar tarafta kalan kolu kar omzunun üzerine
konur,
x Kar taraftaki baca dik aç yapacak ekilde kvrlr,
x lk yardmcya yakn kolu ba hizasnda omuzdan yukar
uzatlr,
x Kar taraf omuz ve kalçasndan tutularak bir hamlede
çevrilir,
x Üstteki bacak kalça ve dizden bükülerek öne doru destek
yaplr,
181
x
x
x
x
Alttaki bacak hafif dizden bükülerek arkaya destek yaplr,
Ba uzatlan kolun üzerine yan pozisyonda hafif öne eik konur,
Tbbi yardm (112) gelinceye kadar bu pozisyonda tutulur,
3–5 dakika ara ile solunum ve nabz kontrol edilir.
HAVALE;
Sinir sisteminin merkezindeki bir tahri (irritasyon) yüzünden beyinde meydana gelen
elektriksel boalmalar sonucu oluur. Vücudun adale yapsnda kontrol edilemeyen kaslmalar olur.
Havale nedenleri ;
x Kafa travmasna bal beyin yaralanmalar,
x Beyin enfeksiyonlar,
x Yüksek ate,
x Baz hastalklar.
Nedenlerine göre havale çeitleri
x Ate nedeniyle oluan havaleler
x Sara krizi (=Epilepsi)
Ate nedeniyle oluan havale ;
Herhangi bir ateli hastalk sonucu vücut scaklnn 38°C'nin üstüne çkmasyla oluur. Genellikle 6
ay–6 ya arasndaki çocuklarda rastlanr.
Ate nedeniyle oluan havalede ilk yardm
x Öncelikle hasta slak havlu ya da çarafa sarlr,
x Ate bu yöntemle dümüyorsa oda scaklnda bir küvete sokulur,
182
SARA KRZ (=EPLEPS)
Kronik bir hastalktr. Doum srasnda ya da daha sonra herhangi bir nedenle beyin
zedelenmesi oluan kiilerde geliir. Her zaman tipik sara krizi karakterinde olmasa da baz belirtilerle
tannr. Sara krizini davet eden baz durumlar olabilir. Örnein uzun süreli açlk, uykusuzluk, ar
yorgunluk, kullanlan ilaçlarn doktor izni dnda kesilmesi ya da deitirilmesi, hormonal
deiiklikler sara krizinin ortaya çkmasna neden olabilir. Baz durumlarda sara krizi, madde
bamllarnn geçirdii madde yoksunluk krizi ile kartrlabilir.
Sara krizinin belirtileri ;
x Hastada sonradan oluan ve ön haberci denilen normalde olmayan kokular alma, adale
kaslmalar gibi ön belirtiler oluur,
x Bazen hasta barr, iddetli ve ani bir ekilde bilincini kaybederek ylr,
x Youn ve genel adale kaslmalar görülebilir, 10–20 saniye kadar nefesi kesilebilir,
x Dokularda ve yüzde morarma gözlenir,
x Ardndan ksa ve genel adale kaslmas, sesli nefes alma, ar tükürük salglanmas, altna
kaçrma görülebilir,
x Hasta dilini srabilir, ban yere çarpp yaralayabilir, ar kontrolsüz hareketler gözlenir,
x Son aamada hasta uyanr, akndr, nerede olduundan habersiz, uykulu hali vardr.
x Baz kiilerde, sara krizi aadaki hafif belirtilerle görülebilir;
Bir noktaya doru dalgn bak ve kiinin hayal alemine dalm gibi görünmesi,
stemsiz mimik ve hareketler, dudak srma gibi hareketler,
Anlamsz konuma ve tekrarlayan hareketler,
Dikkati datacak derecede bellek yitimi.
Sara krizinde ilk yardm ;
x Öncelikle, olayla ilgili güvenlik önlemleri alnr (Örnein kii yol ortasnda kriz geçiriyorsa
olay yerindeki trafik ak kesilmelidir).
x Kriz, kendi sürecini tamamlamaya braklr,
x Hasta balanmaya çallmaz,
x Kilitlenmi çene açlmaya çallmaz,
x Genel olarak yabanc herhangi bir madde kullanlmaz, koklatlmaz ya da azdan herhangi bir
yiyecek içecek verilmez,
x Kendisini yaralamamasna dikkat edilir,
x Ban çarpmasn engellemek için ban altna yumuak bir malzeme konur,
x Yaralanmaya neden olabilecek gereçler etraftan kaldrlr,
x Kusmaya kar tedbirli olunur,
x Düme sonucu yaralanma varsa gerekli ilemler yaplr,
183
KAN EKER DÜMES
Herhangi bir nedenle vücutta glikoz eksildii zaman ortaya çkan belirtilerdir.
Kan ekeri dümesinin nedenleri;
x eker hastal tedavisine bal,
x Uzun egzersizler sonras,
x Uzun süre aç kalma,
x Barsak ameliyat geçirenlerde yemek sonras.
Kan ekeri aniden dütüünde hangi belirtiler görülür?
x Korku,
x Terleme,
x Hzl nabz,
x Titreme,
x Aniden ackma,
x Yorgunluk,
x Bulant.
Kan ekeri düüklüü yava ve uzun sürede oluursa hangi belirtiler görülür?
x
x
x
x
x
x
Ba ars,
Görme bozukluu,
Uyuukluk,
Zayflk,
Konuma güçlüü,
Kafa karkl,
x
Sarsnt ve uur kayb.
Kan ekeri dümesinde ilk yardm ;
x Hastann ABC’si deerlendirilir,
x Hastann bilinci yerinde ve kusmuyorsa azdan eker, ekerli içecekler verilir, fazla ekerin bir
zarar olmaz (Ayrca belirtiler fazla ekerden meydana gelmi ise bile fazladan eker verilmesi,
hastann düük kan ekeri düzeyinde kalmasndan daha az zararl olacaktr. Çünkü düük kan
ekeri, beyinde ve dier hayati organlarda kalc zararlara neden olabilir.),
x 15–20 dakikada belirtiler geçmiyorsa salk kuruluuna gitmesi için yardm çarlr,
x Hastann bilinci yerinde deilse koma pozisyonu verilerek tbbi yardm çarlr(112).
184
GÖÜSTE KUVVETL ARI
Göüste kuvvetli ar nedenleri arasnda en sk kalp spazm (angina pektoris) ve kalp krizi
(miyokart enfarktüsü) görülür. Her ikisi de kalp kasnn belli bir yerine gönderilen kann azalmas
sonucu oluur.
Göüste kuvvetli ar belirtileri
1x
x
x
Kalp Spazm (Angina Pektoris) belirtileri:
Sknt veya nefes darl olur,
Ar hissi; genellikle göüs ortasnda balar, kollara, boyuna, srta ve çeneye doru ilerler,
Sklkla fiziksel hareket, fiziksel zorlanma, heyecan, üzüntü ya da fazla yemek yeme sonucu
ortaya çkar,
x Ksa sürelidir, ar yaklak 5–10 dakika kadar sürer,
x Ar, istirahat ile durur, istirahat halindeyken görülmesi ciddi bir durumu gösterir,
x Nefes alp vermekle arnn ekli ve iddeti deimez.
2- Kalp Krizi (Miyokart Enfarktüsü) belirtileri:
x Hasta ciddi bir ölüm korkusu ve youn sknt hisseder, terleme, mide bulants, kusma gibi
bulgular görülür,
x Ar; göüs ya da mide boluunun herhangi bir yerinde, sklkla kravat bölgesinde görülür,
omuzlara, boyuna, çeneye ve sol kola yaylr,
x Süre ve younluk olarak kalp spazm (angina pektoris) arsna benzemekle birlikte daha
iddetli ve uzun sürelidir,
x En çok hazmszlk, gaz sancs veya kas ars eklinde belirti verir ve bu nedenle bu tür
rahatszlklarla kartrlr (Bu tür gaz ya da kas arlar, aksi ispat edilinceye kadar kalp krizi
olarak düünülmelidir),
x Nefes alp vermekle arnn ekli ve iddeti deimez.
Göüs arsnda ilk yardm;
x
x
x
x
x
x
Hastann yaamsal bulgular kontrol edilir (ABC),
Hasta hemen dinlenmeye alnr, sakinletirilir,
Yar oturur pozisyon verilir,
Kulland ilaçlar varsa almasna yardm edilir,
Yardm istenerek (112) salk kuruluuna gitmesi salanr,
Yol boyunca yaam bulgular izlenir.
185
ZEHRLENMELER
Zehirlenme;
Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi sonucu normal fonksiyonlarn bozulmasdr.
Vücuda dardan giren baz yabanc maddeler, vücudun yaamsal fonksiyonlarna zarar
verebileceinden zehirli (toksik) olarak kabul edilirler.
Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir?
Zehirlenme yollar üç grupta toplanr.
Sindirim yoluyla: En sk rastlanan zehirlenme yoludur. Sindirim yoluyla alnan zehirler
genellikle ev ya da bahçede kullanlan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, ilaç ve
ar alkoldür.
Solunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile alnmasyla oluur. Genellikle karbon
monoksit (tüp kaçaklar, ofben, bütan gaz sobalar), lam çukuru veya kayalarda biriken
karbondioksit, havuz hijyeninde kullanlan klor, yaptrclar, boyalar ev temizleyicileri gibi maddeler
ile oluur.
Cilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracl ile girer. Bu yolla olan zehirlenmeler
böcek sokmalar, hayvan srklar, ilaç enjeksiyonlar, saç boyalar, zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin
deriden emilmesi ile oluur.
Zehirlenmelerde genel belirtiler;
x Sindirim sistemi bozukluklar: Bulant, kusma, karn ars, gaz, ikinlik, ishal
x Sinir sistemi bozukluklar: Bilinç kayb, havale, rahatszlk hissi, kaslarda ar, kaslma,
hareketlerde uyumsuzluk, ok belirtileri
x Solunum sistemi bozukluklar: Nefes darl, solunum durmas, ba ars, ba dönmesi,
kulak çnlamas, oksijen yetmezlii nedeni ile ciltte kzarklk, morarma
x Dolam sistemi bozukluklar: Nabz bozukluu, ba ars, souk terleme, kalp durmas
1-Sindirim yoluyla zehirlenmede ilk yardm
x Bilinç kontrolü yaplr,
x Az zehirli madde ile temas etmise su ile çalkalanr, zehirli madde ele temas etmise el
sabunlu su ile ykanr,
x Kusma, bulant, ishal gibi belirtiler deerlendirilir,
x Kusturulmaya çallmaz, özellikle yakc maddelerin alnd durumlarda hasta asla
kusturulmaz,
x Bilinç kayb varsa koma pozisyonu verilir,
x Üstü örtülür,
x Tbbi yardm istenir (112),
x Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir; Sindirim yolu ile olan zehirlenmelerde tbbi
müdahaleye yardmc olmak için,
186
o Zehirli maddenin türü nedir?
o laç ya da uyuturucu alyor mu?
o Hasta saat kaçta bulundu?
o Evde ne tip ilaçlar var?
2-Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm
x Hasta temiz havaya çkarlr ya da cam ve kap açlarak ortam havalandrlr,
x Yaamsal belirtiler deerlendirilir (ABC),
x Yar oturur pozisyonda tutulur,
x Bilinç kapal ise koma pozisyonu verilir,
x lkyardmc müdahale srasnda kendini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almaldr,
x Solunumu korumak için maske veya slak bez kullanlr,
x Elektrik dümeleri ve dier elektrikli aletler ve klandrma cihazlar kullanlmaz,
x Youn duman varsa hastay dar çkarmak için ip kullanlmaldr,
x Derhal itfaiyeye haber verilir (110).
Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilk yardm
x Ellerin zehirli madde ile temas önlenmelidir,
x Zehir bulam giysiler çkartlr,
x 15–20 dakika boyunca deri bol suyla ykanmaldr,
Zehirlenmelerde genel ilk yardm kurallar
x Zehirlenmeye neden olan maddenin uzaklatrlmas (Kirli madde vücuttan ne kadar çabuk
uzaklatrlrsa o kadar az miktarda emilir),
x Hayati fonksiyonlarn devamnn salanmas,
x Salk kuruluuna bildirilmesi (112).
ofben Kazalar:
x ofben scak su temini için birçok konutta hala
kullanlmaktadr. Elektrikle çalanlar genellikle
termostat arzas nedeniyle kazan patlamalarna
neden olabilmekte ve kiiler scak su yanklar ile
karlaabilmektedir. LPG ile çalan ofbenler ile de kazalar olmaktadr.
187
x Bu kazalar ortamdaki oksijenin yanma srasnda tüketilmesine baldr. LPG zehirli deildir.
Ancak; 6 m3’den küçük iyi havalandrlmam mekanlarda ofben kullanldnda ortamdaki
oksijen hzla tükenmekte ve kiiler bu yüzden havaszlktan boularak kaybedilmektedirler.
ofben Kazalarnda lk yardm:
x Kii ortamdan uzaklatrlr,
x Hareket ettirilmez,
x Yaam bulgular deerlendirilir (ABC) ,
x Havayolu açkl salanr,
Alnmas Gereken Önlemler Nelerdir:
x Banyo içerden kilitlenmemeli,
x ofben iyi çeken bir bacaya balanmal,
x ofbenin olduu yere bol hava girii salanmal,
x ofben ile tüp arasndaki hortum 125 cm’den uzun olmamal,
x Banyodaki kiiler kontrol edilmeli.
Karbon monoksit Zehirlenmesi:
Endüstriyel merkezlerde önemli bir sorundur. Egzoz gazlar, gaz ve kömür stclar, mangal
kömürleri, kuyular ve derin çukurlarda bulunur. Karbon monoksit renksiz, kokusuz, havadan hafif ve
rahatsz edici olmayan bir gazdr. Hemoglobine balanma kapasitesi oksijenden 280 kat fazladr.
Karbon monoksit Zehirlenmesi Belirtileri
x Ar yorgunluk, huzursuzluk,
x Grip belirtileri,
x Bulant- kusma, ba dönmesi, karncalanma,
x Cilt ve trnaklarda ksa süreli kiraz krmzs renk deiimi,
x Göüs ars, çarpnt hissi, tansiyon düüklüü,
x Solunum durmas, kalp durmas, koma.
Karbon monoksit Zehirlenmesinde lk yardm:
x Kii ortamdan uzaklatrlr,
x Hareket ettirilmez,
x Yaam bulgular deerlendirilir (ABC),
x Hava yolu açkl salanr
HAYVAN ISIRMALARI
Kedi- köpek gibi hayvan srmalarnda ilk yardm
x Hasta/yaral yaamsal bulgular yönünden deerlendirilir (ABC),
x Hafif yaralanmalarda yara 5 dakika süreyle sabun ve souk suyla ykanr,
x Yarann üstü temiz bir bezle kapatlr,
x Ciddi yaralanma ve kanama varsa yaraya temiz bir bezle basnç uygulanarak kanama
durdurulmaldr,
188
x
x
Derhal tbbi yardm istenmeli (112),
Hasta kuduz ve/veya tetanos as için uyarlmaldr,
Ar sokmalarnn belirtileri
Belirtiler ksa sürer. Ac, ime, kzarklk gibi lokal belirtiler olur. Ar birkaç yerden soktuysa, nefes
borusuna yakn bir yerden soktuysa ya da kii alerjik bünyeli ise tehlikeli olabilir.
Ar sokmalarnda ilk yardm;
x
x
x
x
x
Yaral bölge ykanr,
Derinin üzerinden görülüyorsa arnn inesi çkarlr,
Souk uygulama yaplr,
Eer azdan sokmusa ve solunumu güçletiriyorsa buz emmesi salanr,
Az içi sokmalarnda ve alerji hikayesi olanlarda tbbi yardm istenir (112).
189
Akrep sokmalar
Kuvvetli bir lokal reaksiyon oluturur.
x Ar,
x Ödem,
x ltihaplanma, kzarma, morarma,
x Adale kramplar, titreme ve karncalanma,
x Huzursuzluk, havale gözlenebilir.
Akrep sokmalarnda ilk yardm
x Sokmann olduu bölge hareket ettirilmez,
x Yatar pozisyonda tutulur,
x Yaraya souk uygulama yaplr,
x Kan dolamn engellemeyecek ekilde bandaj uygulanr,
x Yara üzerine hiçbir giriim yaplmaz.
Ylan sokmalarnn belirtileri
Lokal ve genel belirtiler verir:
x Bölgede morluk, iltihaplanma (1–2 hafta sürer),
x Kusma, karn ars, ishal gibi sindirim sistemi bozukluklar,
x Ar susuzluk,
x ok, kanama,
x Psikolojik bozukluklar,
x Kalpte ritim bozukluu, ba ars ve solunum düzensizlii.
Ylan sokmalarnda ilk yardm
x Hasta sakinletirilip, dinlenmesi salanr,
x Yara su ile ykanr,
x Yaraya yakn bölgede bask yapabilecek eyalar (yüzük, bilezik
vb.) çkarlr,
x Yasa ba ve boyunda ise yara çevresine bask uygulanr,
x Kol ve bacaklarda ise yara üstünden dolam engellemeyecek
ekilde bandaj uygulanr (Turnike uygulanmaz),
x Souk uygulama yaplr,
x Yara üzerine herhangi bir giriimde bulunulmaz (yara emilmez),
x Yaamsal bulgular izlenir,
190
Deniz canllar sokmasnda belirtiler
Çok ciddi deildir. Lokal ve genel belirtiler görülür:
x Kzarma,
x ime,
x ltihaplanma,
x Sknt hissi,
x Huzursuzluk,
x Havale,
x Ba ars.
Deniz canllar sokmasnda ilk yardm
x Yaral bölge hareket ettirilmez,
x Batan diken varsa ve görünüyorsa çkartlr,
x Etkilenen bölge ovulmamal,
x Scak uygulama yaplmaldr.
GÖZ, KULAK VE BURUNA YABANCI CSM KAÇMASI
Göze yabanc cisim kaçmasnda ilk yardm
Toz gibi küçük madde ise;
x Göz a doru çevrilir ve alt göz kapa içine baklr,
x Gerekirse üst göz kapa açk tutulur,
x Nemli temiz bir bezle çkarlmaya çallr,
x Hastaya gözünü krptrmas söylenir,
x Göz ovulmamaldr,
x Çkmyorsa salk kuruluuna gitmesi salanr.
191
Bir cisim batmas varsa ya da metal cisim kaçmsa;
x Gerekmedikçe hasta yerinden oynatlmaz,
x Göze hiçbir ekilde dokunulmaz,
x Hastann göz uzman olan bir salk kuruluuna gitmesi
salanr.
Kimyasal bir madde kaçmsa ;
x Hasta sakinletirilir
x Göze kaçan kimyasal madde ykanlarak uzaklatrlr.(ykama
yaplacak göz aada olmaldr)
x Temiz bir bezle kapatlarak hastaneye sevki salanr.
Kulaa yabanc cisim kaçmasnda ilk yardm
x Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle müdahale edilmez,
x Su dedirilmez,
Buruna yabanc cisim kaçmasnda ilk yardm
x Burun duvarna bastrarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atlmas salanr,
x Çkmazsa tbbi yardm istenir (112).
BOULMALAR
Boulma;
Boulma, vücuttaki dokulara yeterli oksijen gitmemesi sonucu dokularda bozulma meydana
gelmesidir.
Boulma nedenleri;
x Baylma ve bilinç kayb sonucu dilin geriye kaymas,
x Nefes borusuna sv dolmas,
x Nefes borusuna yabanc cisim kaçmas,
x Aslma,
x Akcierlerin zedelenmesi,
x Gazla zehirlenme,
x Suda boulma (*)
192
(*) Suda boulmalarda, boulma srasnda nefes borusu giriinin kaslmasna bal olarak çok az
miktarda su akcierlere girer. Suda boulanlarda özellikle souk havalarda 20–30 dakika geçse bile
yapay solunum ve kalp mesajna balanmaldr.
Suda boulmalarda, azdan aza ya da azdan buruna solunumun suda yaptrlmas mümkündür
ve bu uygulamaya su içerisinde iken balanmaldr. Bu uygulama derin sularda mümkün
olmayabilir, bu nedenle hasta/yaralnn hzla s suya doru çekilmesi gerekir.
Suya atlama sonucu, boulma riskinin yan sra genel vücut travmas ya da omurga krklar da
akla gelmelidir. Bu nedenle suda, ban çok fazla arkaya itilmemesi gereklidir.
Boulmalarda genel belirtiler
¾ Nefes almada güçlük,
¾ Gürültülü, hzl ve derin solunum,
¾ Azda balgam toplanmas ve köpüklenme,
¾ Yüzde, dudaklarda ve trnaklarda morarma,
¾ Genel sknt hali, cevaplarda isabetsizlik ve kararszlk,
¾ Baylma
Boulmalar da ilk yardm
¾ Boulma nedeni ortadan kaldrlr,
¾ Bilinç kontrolü yaplr,
¾ Hastann yaamsal bulgular deerlendirilir,
¾ Temel yaam destei salanr,
¾ Derhal tbbi yardm istenir (112),
¾ Yaam bulgular izlenir.
HASTA/ YARALI TAIMA TEKNKLER
Hasta/yaral tanmasnda genel kurallar
Hasta/yaral tanmasnda ilk yardmc kendi saln riske sokmamaldr,
Gereksiz zorlama ve yaralanmalara engel olmak için aadaki kurallara uygun davranmaldr;
x Hasta/yaralya yakn mesafede çallmal,
x Daha uzun ve kuvvetli kas gruplar kullanlmal,
x Srtn gerginliini korumak için dizler ve kalçalar bükülmeli (Omurilik yaralanmalar riskini
azaltr),
x Yerden destek alacak ekilde her iki aya da kullanarak biri dierinden biraz öne
yerletirilmeli,
x Kalkarken, arl kalça kaslarna vererek dizler en uygun biçimde dorultulmal,
x Ba her zaman düz tutulmal, homojen ve düzgün bir ekilde hareket ettirilmeli,
x Yava ve düzgün admlarla yürünmeli ve admlar omuzdan daha geni olmamal,
x Arlk kaldrrken karn muntazam tutulup kalça kaslmal,
x Omuzlar, leen kemiinin ve omuriliin hizasnda tutulmal,
x Yön deitirirken ani dönme ve bükülmelerden kaçnlmal,
x Hasta/yaral mümkün olduunca az hareket ettirilmeli,
x Hasta/yaral ba-boyun-gövde ekseni esas alnarak en az 6 destek noktasndan kavranmal,
193
x
Tüm hareketleri yönlendirecek sorumlu bir kii olmal, bu kii hareketler için gereken
komutlar (dikkat, kaldryoruz gibi) vermelidir. Bu kii genellikle arln en fazla olduu ve
en fazla dikkat edilmesi gereken bölge olan ba ve boyun ksmn tutan kii olmal,
Hasta/yaral tanrken mükemmel bir ekip çalmas gerekmektedir.
ACL TAIMA TEKNKLER
x Genel bir kural olarak, hasta/yaralnn yeri deitirilmemeli ve dokunulmamaldr. Olaanüstü
bir tehlike söz konusuysa, tad her türlü riske ramen acil tama zorunludur.
x En ksa sürede yarallar güvenli bir yere tanmaldr.
Sürükleme yöntemleri
Hasta/yaralnn sürüklenmesi, oldukça faydal bir yöntemdir. Özellikle, çok kilolu ve iriyar
kiilerin tanmas gerekiyorsa; dar, bask ve geçi güçlüü olan bir yerden çkarmalarda herhangi bir
yaralanmaya neden olmamak için seçilebilecek bir yöntemdir. lkyardmcnn fiziksel kapasitesi göz
önünde bulundurulmaldr. Mümkünse battaniye kullanlmaldr.
Sürükleme yöntemleri unlardr;
x Ayak bileklerinden sürükleme,
x
194
Koltuk altndan tutarak sürükleme.
ARAÇ ÇNDEK YARALIYI (RENTEK) TAIMA
YÖNTEM
DKKAT: Araç içindeki yaraly (Rentek Manevras) tama; kaza
geçirmi yaral bir kiiyi eer bir tehlike söz konusu ise omurilie
zarar vermeden çkarmada kullanlr. Bu uygulama solunum
durmas; yangn tehlikesi, patlama gibi tehlikeli durumlarda
uygulanacaktr.
1- Kaza ortam deerlendirilir; patlama, yangn tehlikesi belirlenir,
çevre ve ilk yardmcnn kendi güvenlii salanr,
2- Hasta/yaralnn omuzlarna hafifçe dokunarak ve “iyi misiniz?” diye sorarak bilinci kontrol edilir,
3- Hasta/yaralnn solunum yapp yapmad gözlemlenir (göüs hareketleri izlenir). Eer solunum yok
ise,
4- Hasta/yaralnn ayaklarnn pedala skmadndan emin olunur; emniyet kemeri açlr,
5- Hasta/yaralya yan tarafndan yaklalr ve bir elle kolu dier elle de çenesi kavranarak boynu tespit
edilir ( Hafif hareketle),
6- Ba-boyun-gövde hizasn bozmadan araçtan dar çekilir,
7- Hasta/yaral yavaça yere veya sedyeye yerletirilir.
Rentek manevras
KISA MESAFEDE SÜRATL TAIMA TEKNKLER
1-Kucakta tama:
Bilinci açk olan çocuklar ve hafif yetikinler için kullanl bir yöntemdir.
Bir ilk yardmc tarafndan uygulanr.
¾ Bir elle yaral dizlerinin altndan tutularak destek alnr,
¾ Dier elle gövdenin arl yüklenerek srtndan kavranr,
¾ Yaralya kollarn ilk yardmcnn boynuna dolamas söylenebilir. Bu
yaralnn kendini güvende hissetmesini salar,
¾ Arlk dizlere verilerek kalklr.
2-lk yardmcnn omzundan destek alma:
Hafif yaral ve yürüyebilecek durumdaki hasta/yarallarn tanmasnda kullanlr. Bir ilk yardmc
tarafndan uygulanr. Bu yöntem iki kii ile de uygulanabilir.
¾ Yaralnn bir kolu ilk yardmcnn boynuna dolanarak destek verilir,
¾ lk yardmc bota kalan kolu ile hasta/yaralnn belini tutarak yardm eder.
195
3-Srtta tama:
Bilinçli hastalar tamada kullanlr. Bir ilk yardmc tarafndan uygulanr.
¾ lkyardmc hasta/yaralya srt dönük olarak çömelir ve bacaklarn kavrar,
¾ Hasta/yaralnn kollar ilk yardmcnn gösünde birletirilir,
¾ Arlk dizlere verilerek hasta/yaral kaldrlr.
4-Omuzda tama ( tfaiyeci yöntemi) :
Yürüyemeyen ya da bilinci kapal olan kiiler için kullanlr. Bir ilk
yardmc tarafndan uygulanr. lkyardmcnn bir kolu bota olacandan
merdiven ya da bir yerden rahatlkla destek alnabilir.
¾ lkyardmc sol kolu ile omzundan tutarak hasta/yaraly oturur
duruma getirir,
¾ Çömelerek sa kolunu hasta/yaralnn bacaklarnn arasndan geçirir,
¾ Hasta/yaralnn vücudunu sa omzuna alr,
¾ Sol el ile hasta/yaralnn sa elini tutar, arl dizlerine vererek kalkar,
¾ Hasta/yaralnn önde bota kalan bilei kavranarak hzla olay yerinden
uzaklatrlr.
5-ki ilk yardmc ile ellerin üzerinde tama (Altn Beik
Yöntemi) :
Hasta/yaralnn ciddi bir yaralanmas yoksa ve yardm edebiliyorsa
iki, üç, dört elle altn beik yaplarak tanr.
ki elle: ki ilk yardmcnn birer eli bota kalr, bu elleri
birbirlerinin omzuna koyarlar, dier elleri ile bileklerinden
kavrayarak hasta/yaraly oturturlar.
Üç elle: Birinci ilk yardmc bir eli ile ikinci ilk yardmcnn omzunu kavrar, dier eli ile ikinci ilk
yardmcnn el bileini kavrar. kinci ilk yardmc bir el ile birinci ilk yardmcnn bileini, dier eli ile
de kendi bileini kavrar.
Dört elle: lk yardmclar bir elleri ile dier el bileklerini, öbür elleri ile de birbirlerinin bileklerini
kavrarlar.
196
6-Kollar ve bacaklardan tutarak tama:
Hasta/yaral bir yerden kaldrlarak hemen baka bir yere aktarlacaksa
kullanlr. ki ilk yardmc tarafndan uygulanr.
¾ lkyardmclardan biri srt hasta/yaralya dönük olacak ekilde
bacaklar arasna çömelir ve elleri ile hasta/yaralnn dizleri altndan
kavrar. kinci ilk yardmc hasta/yaralnn ba tarafna geçerek kollar
ile koltuk altlarndan kavrar. Bu ekilde kaldrarak tarlar.
7-Sandalye ile tama:
Hasta/yaralnn bilinçli olmas gereklidir. Özellikle merdiven inip çkarken çok kullanl bir
yöntemdir. ki ilk yardmc tarafndan uygulanr.
¾ Bir ilk yardmc sandalyeyi arka taraftan, oturulacak ksma yakn bir yerden, dier ilk yardmc
sandalyenin ön bacaklarn aa ksmndan kavrayarak tarlar.
SEDYE ÜZERNE YERLETRME TEKNKLER
1-Kak teknii:
Bu teknik hasta/yaralya sadece bir taraftan ulalmas durumunda üç ilk yardmc tarafndan
uygulanr.
¾ lkyardmclar hasta/yaralnn tek bir yannda bir dizleri yerde olacak ekilde diz çökerler,
¾ Hasta/yaralnn elleri gösünde birletirilir,
¾ Birinci ilk yardmc ba ve omzundan, ikinci ilk yardmc srtnn alt ksm ve uyluundan,
üçüncü ilk yardmc dizlerinin altndan ve bileklerinden kavrar. Daha sonra kendi ellerini
hasta/yaralnn vücudun altndan geçirerek kavrarlar,
¾ Ban ve omzunu tutan birinci ilk yardmcnn komutu ile tüm ilk yardmclar ayn anda
hasta/yaraly kaldrarak dizlerinin üzerine koyarlar,
¾ Ayn anda tek bir hareketle hasta/yaraly göüslerine doru çevirirler,
¾ Sonra uyumlu bir ekilde ayaa kalkar ve ayn anda düzgün bir ekilde sedyeye koyarlar.
197
2-Köprü teknii:
Hasta/yaralya iki taraftan ulalmas durumunda dört ilk yardmc tarafndan yaplr.
¾ lkyardmclar bacaklarn açp, hasta/yaralnn üzerine hafifçe çömelerek yerleirler,
¾ Birinci ilk yardmc ba koruyacak ekilde omuz ve
ensesinden, ikinci ilk yardmc kalçalarndan, üçüncü ilk
yardmc da dizlerinin altndan tutar,
¾ Birinci ilk yardmcnn komutu ile her üç ilk yardmc hastay
kaldrrlar,
¾ Dördüncü ilk yardmc sedyeyi arkadalarnn bacaklar arasna
iterek
yerletirir
ve
hasta/yaral
sedyenin üzerine konulur.
198
3-Karlkl durarak kaldrma:
Omurilik yaralanmalarnda ve üphesinde kullanlr. Üç ilk yardmc tarafndan uygulanr.
¾ ki ilk yardmc hasta/yaralnn göüs hizasnda karlkl diz çökerler,
¾ Üçüncü ilk yardmc hasta/yaralnn dizleri hizasnda diz çöker,
¾ Hasta/yaralnn kollar gösünün üzerinde birletirerek, düz yatmas salanr,
¾ Ba ksmdaki ilk yardmclar kollarn ba-boyun eksenini koruyacak ekilde hasta/yaralnn
srtna yerletirirler,
¾ Hasta/yaralnn dizleri hizasndaki üçüncü ilk yardmc kollarn açarak hasta/yaralnn
bacaklarn düz olacak ekilde kavrar. Verilen komutla, tüm ilk yardmclar hasta/yaraly düz
olarak kaldrarak sedyeye yerletirirler.
Sedye ile tama teknikleri
Sedye ile tamada genel kurallar unlardr;
¾ Hasta/yaral battaniye ya da çaraf gibi bir malzeme ile sarlmaldr,
¾ Dümesini önlemek için sedyeye balanmaldr,
¾ Ba gidi yönünde olmaldr,
¾ Sedye daima yatay konumda olmaldr,
¾ Öndeki ilk yardmc sa, arkadaki ilk yardmc sol aya ile
yürümeye balamaldr (Sürekli deitirilen admlar sedyeye
salam tama salar),
¾ Daima sedye hareketlerini yönlendiren bir sorumlu olmal ve
komut vermelidir,
¾ Güçlü olan ilk yardmc hasta /yaralnn ba ksmnda olmaldr.
1-Sedyenin iki kii tarafndan tanmas:
¾ Her iki ilk yardmc çömelirler, srtlar düz, bacaklar kvrk
olacak ekilde sedyenin iki ucundaki iç ksmlarda dururlar,
¾ Komutla birlikte sedyeyi kaldrrlar ve yine komutla dönüümlü admla yürümeye balarlar,
¾ Önde yürüyen yoldaki olas engelleri haber vermekle sorumludur.
2-Sedyenin dört kii tarafndan tanmas:
Yaralnn durumu ar ise ya da yol uzun, zor ve engelli ise sedye 4 kii
ile tanmaldr.
¾ lkyardmclarn ikisi hasta/yaralnn ba, dier ikisi ayak
ksmnda srtlar dik, bacaklar bükülü olarak sedyenin yan
ksmlarnda çömelirler. Sedyenin sapndan tutarlar ve yukar
komutu ile sedyeyi kaldrrlar,
199
¾ Sedyenin sol tarafndan tutan ilk yardmclar sol, sa tarafndakiler sa admlaryla yürümeye
balarlar,
¾ Dar bölgeden yürürken ilk yardmclar srtlarn sedyenin iç ksmna vererek yerleirler,
¾ Merdiven, yoku inip çkarken sedye mümkün olabilecek en yatay pozisyonda tutulmaldr.
Bunun için ayak tarafndakiler sedyeyi omuz hizasnda, ba tarafndakiler uyluk hizasnda
tutmaldr.
3-Bir battaniye ile geçici sedye oluturma:
¾ Tek bir battaniye ile sedye oluturmada ise battaniye yere serilir kenarlar rulo yaplr. Yaral
üzerine yatrlarak ksa mesafede güvenle tanabilir.
4-Bir battaniye ve iki kirile geçici sedye oluturma:
Yeterli uzunlukta iki kiri ile sedye oluturmak mümkündür.
¾ Bir battaniye yere serilir,
¾ Battaniyenin 1/3'üne birinci kiri yerletirilir ve battaniye bu kiriin üzerine katlanr,
¾ Katlanan ksmn bittii yere yakn bir noktaya ikinci kiri yerletirilir,
¾ Battaniyede kalan ksm bu kiriin üzerini kaplayacak ekilde kiriin üzerine doru getirilir,
¾ Hasta/yaral bu iki kiriin arasnda oluturulan bölgeye yatrlr.
200
Yararlanlan Kaynaklar
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
4857 Sayl Kanunu
Yönetmelikler
Güvenli Bala,; Sal ve Güvenlii Dergisi Say :31
Sistemler ve Programlar , Sal ve Güvenliinin Eitim Sistemine Entegre Edilmesi 2004
SAG Projesi
Çalma ve Sosyal Güvenlik Bakanl ci Sal ve Güvenlii ile lgili Genel Bilgiler 1990
Güvenli ve Salkl Çalma Koullar Eitim Klavuzu 2006 SAG Projesi
ENETOSH Gazetesi Say:6
Mainstreaming Occupational Safety And Health into University Education, EU-OSHA,2010
Çalma ve Sosyal Güvenlik Bakanl 5 Admda Risk Deerlendirilmesi 2007
Çalma ve Sosyal Güvenlik Bakanl yerleri Sal ve Güvenlii Kurullar Çalma
Rehberi 2007
Çalma ve Sosyal Güvenlik Bakanl naatlarda sal ve Güvenlii 2006
Sal ve Güvenlii Genel Müdürlüü letmeler, Sosyal Taraflar Ve lgili Kurulular çin
yi Uygulamalar
Sal Ve Güvenlii Genel Müdürlüü Risk Deerlendirme Esaslar
lkyardm????
Ergonomic Checkpoints, ILO, 1996
http://www.cdc-gov/niosh/docs/2007-107
http://www.northamptonshire.gov.uk/en/councilservices/Education and
Learning/services/health_safety
http://www.cdc.gov./niosh/docs/94-110
http://safety.nmsu.edu/programs/lab_safety/app10_haz_rev.htm
Safety Inspection Checklist, Washington State University Environmental Health and Safety,
Pullman, WA 99164-1172
School Safety Review Checklist, Vermont Department of Education, Summer 2005
201

27 KONTROL LøSTELERø TABLOSU

Transkript

Benzer belgeler

PE Körkasa Bandı

ButylSeal (TDS)

Grout XL

EPDM Fix

Aquarium