çukurova bölgesinde perkütan koroner girişim yapılan hastalara

çukurova bölgesinde perkütan koroner girişim yapılan hastalara

TGKD Cilt 16, Sayı 2
Mayıs 2012:41-46
Nermin Yıldız Koyunsever ve ark.
Stent boyutları
41
ÇUKUROVA BÖLGESİNDE PERKÜTAN KORONER GİRİŞİM
YAPILAN HASTALARA YERLEŞTİRİLEN STENT BOYUTLARI
Dr. Nermin Yıldız Koyunsever, Dr. Durmuş Yıldıray Şahin, Dr. Taner Şeker, Dr. Yahya Kemal
İçen, Dr. Zafer Elbasan, Dr. Mustafa Gür, Dr. Caner Türkoğlu, Dr. Murat Çaylı
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kardiyoloji Kliniği, ADANA
Koroner arter çapı revaskülarizasyon stratejisini belirleyen en önemli faktörlerden biridir.
Koroner arter çapları kişiler arasında değişkenlik
göstermektedir. Ülkemizde koroner arter çapları ve
perkütan koroner girişim (PKG) yapılan hastalarda
stent boyutları hakkında yeterli veri yoktur. Bu
çalışmada Çukurova Bölgesi'nde PKG yapılan
hastalara yerleştirilen stent boyutlarının belirlenmesi amaçlandı.
Çalışmaya Şubat 2010 - Aralık 2010 tarihleri
arasında kliniğimizde PKG yapılan 1506 hasta
dahil edildi. Hastaların dosyasından yaş, cinsiyet,
diyabet varlığı, klinik tanıları, PKG yapılan damar
ve stent boyutları kaydedildi. Koroner arterdeki
lezyonlar anatomik yerleşmine göre proksimal,
mid ve distal olarak sınıflandırıldı.
Yerleştirilen stent çapları segmentlere göre; sol
ön inen arter (LAD) proksimal: 3.5±0.4 mm, LAD
mid: 3.4±0.4 mm, LAD distal: 3.1±0.3 mm, sirkumfleks (Cx) proksimal: 3.3±0.5 mm, Cx mid: 3.2±0.4
GİRİŞ
Koroner arter hastalığı (KAH) hem gelişmiş ülkelerde hem de ülkemizde sıklığı giderek artan, en fazla
ölüme yol açan ve de iş gücü kaybı yapan sağlık sorunlarından biridir. Ülkemizde de ölümlerin yaklaşık yarısı
sebebi kardiyovasküler hastalıklar nedeniyledir.
Ülkemiz, Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında kardiyovasküler hastalığa bağlı mortalite açısından erkeklerde dördüncü, kadınlarda birinci sırada olduğu
bildirilmiştir1,2.
Koroner arter çapı revaskülarizasyon stratejisini ve
sonuçlarını belirleyen en önemli faktörlerden biridir ve
koroner arterlerin çapları kişiler arasında yüksek oranda farklılıklar göstermektedir. Genetik faktörlerin,
yaşın, cinsiyetin, vücut ağırlığının, diyabetin, etnik ve
Yazışma Adresi: Durmuş Yıldıray ŞAHİN, MD
Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Kardiyoloji Kliniği-ADANA
Tel:+90 322 335 03 03
E-mail: [email protected]
Geliş Tarihi:08.02.2012
Kabul Tarihi:02.03.2012
mm, Cx distal: 2.9±0.4 mm, sağ koroner arter
(RCA) proksimal: 3.6±0.4 mm, RCA mid: 3.5±0.5
mm ve RCA distal: 3.2±0.5 mm olarak ölçüldü.
Yaşlı hastalarda LAD proksimal (p=0.01) ve mid
(p=0.03) kısımlarında stent çapı anlamlı olarak
daha küçüktü. Erkeklerde LAD proksimal (p=0.01),
Cx proksimal (p=0.01) ve mid (p=0.03) kısımlarına
yerleştirilen stent çapı kadınlara göre daha büyüktü. Diyabetik olan hastalarda ise LAD proksimale
yerleştirilen stent çapı da diyabetik olmayanlara
göre daha küçüktü (p=0.02).
Bölgemizde PKG yapılan hastalara yerleştirilen
stent çapları özellikle yaş, cinsiyet ve diyabet varlığına göre değişim göstermektedir.
Anahtar kelimer: Koroner arter hastalığı, Perkütan koroner girişim, Stent çapı
(Türk Girişimsel Kard. Der. 2012;16:41-46)
ırksal faktörlerin koroner arter çapı ile ilişkili olduğu ileri
sürülmektedir3. Koroner arter hastalarında perkütan
koroner girişim (PKG) sırasında yerleştirilen stent
boyutları PKG' nin erken ve geç dönem sonuçlarını etkileyen en önemli faktörlerden biridir4,5. Ülkemizde
koroner arter çapları ve PKG sırasında yerleştirilen
stent boyutları hakkında yeterli veri bulunmamaktadır.
Çalışmamızda Çukurova Bölgesinde PKG yapılan
hastalarda kullanılan stent boyutlarını araştırdık.
HASTALAR VE YÖNTEMLER
Şubat 2010 -Aralık 2010 tarihleri arasında kliniğimizde koroner arter hastalığı tanısıyla PKG yapılan
toplam 2965 hastadan 1506 hasta (1038 erkek, 468
kadın, yaş ortalaması 58.8±11.7) çalışmaya dahil edildi. Koroner arter bypass greft (KABG) ameliyatı olmuş
hastalar, sol ana koroner artere stent yerleştirilen
hastalar, sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu < %35 olan
hastalar, işlem sırasunda kardiyojenik şokta olanlar,
indeks işlem sırasında koroner rüptür gelişen hastalar
42
Nermin Yıldız Koyunsever ve ark.
Stent boyutları
TGKD Cilt 16, Sayı 2
Mayıs 2012:41-46
Tablo 1: Koroner arter segmentine göre stent çapları ve uzunlukları
LAD PROKSİMAL
En, mm
(n= 273)
Boy, mm
LAD MİD
En, mm
(n= 441)
Boy, mm
LAD DİSTAL
En, mm
(n= 84)
Boy, mm
Cx PROKSİMAL
En, mm
(n= 65)
Boy, mm
Cx MİD
En, mm
(n= 148)
Boy, mm
Cx DİSTAL
En, mm
(n= 24)
Boy, mm
RCA PROKSİMAL
En, mm
(n= 218)
Boy, mm
RCA MİD
En, mm
(n= 203)
Boy, mm
RCA DİSTAL
En, mm
(n= 50)
Boy, mm
LAD: Sol ön inen arter, Cx: Sirkumfleks arter, RCA: Sağ koroner arter
çalışma dışı bırakıldılar.
TANIMLAR
Çalışmaya alınan hastaların yaş, cinsiyet,
koroner arter hastalığı risk faktörleri, klinik tanıları,
PKG yapılan lokalizasyon ve stent boyutunu içeren
klinik ve demografik özellikler kaydedildi. Hastalar
yaşlarına göre <75 ve >75 yaş olmak üzere 2 gruba
ayrıldı. Ölçülen en az 2 açlık kan şekeri değerinin
>126 mg/dl olması veya hastanın oral antidiyabetik
ve/veya insülin kullanması diyabetes mellitus olarak
tanımlandı6.
Çalışmaya alınan hastaların koroner anjiyografi
ve PKG işlemleri için Toshiba infinix 07C275 cihazı
kullanıldı. Kliniğimizde tüm PKG işlemlerinde
başlangıçta rutin olarak intrakoroner nitrogliserin
yapılmaktadır. Tüm hastalara referans damar çapı ve
lezyon boyuna göre uygun çap ve uzunlukta stent
yerleştirildi. Aynı koroner artere birden fazla stent
yerleştirilen hastalarda proksimale yerleştirilen stent
çapı baz alındı. Her üç major epikardiyal koroner
arter proksimal, mid ve distal olarak 3 segmente
ayrıldı7. Hastalara çalışma hakkında bilgi verildi ve
onaylanmış rıza formları alındı. Çalışma Bölgesel
Etik Kurulu tarafından onaylandı.
İSTATİSTİKSEL ANALİZ
Verilerin analizi SPSS 17.0 paket programı kullanılarak yapıldı. Sürekli değişkenler ortalama ± standart sapma şeklinde, parametrik olmayan değişkenler ise vaka sayısı ve (%) olarak gösterildi. Sürekli
3.5±0.4
18.7±6.1
3.4±0.4
18.9±5.9
3.1±0.3
17.0±5.3
3.3±0.5
16.5±6.1
3.2±0.4
17.9±5.1
2.9±0.4
16.7±6.2
3.6±0.4
19.1±6.0
3.5±0.5
19.3±6.0
3.2±0.5
16.6±3.6
değişkenler student-t testi ve one way ANOVA testi
ile, parametrik olmayan değişkenler Ki-Kare testi ile
değerlendirildi. Her koroner arter segmenti ayrı ayrı
analiz edildi. İstatistiksel anlamlılık için p<0.05 olarak
kabul edildi.
BULGULAR
Hasta Özellikleri: Çalışmaya PKG yapılan 1506
hasta dahil edildi. Hastalardan 273'üne sol ön inen
koroner arter (LAD) proksimaline, 441'ine LAD mid
kısmına, 84'üne LAD distaline, 65'ine sirkumfleks
arter (Cx) proksimaline, 148'ine Cx mid kısmına,
24'üne Cx distaline, 218'ine sağ koroner arter (RCA)
proksimaline, 203'üne RCA mid kısmına ve 50'sine
RCA distaline stent yerleştirildi. Hastaların %68.9'u
(n= 1038) erkek, %31.1'i (n= 468) kadın idi. Hastaların %27.8'i diyabetik idi. Hastaların %26.9'una
kararlı anjina pektoris, %5.3'üne kararsız anjina pektoris, %32.2'sine ST yükselmesiz miyokart enfarktüsü
ve %35.6'sına ST yükselmeli miyokart enfarktüsü
nedeniyle PKG yapılmıştı.
Koroner arter segmentine göre stent çapları ve
uzunlukları: Hastalar genel olarak değerlendiğinde
LAD proksimal 3.5±0.4 mm, LAD mid 3.4±0.4 mm,
LAD distal 3.1±0.3 mm olup, Cx proksimal 3.3±0.5
mm, Cx mid 3.2±0.4 mm, Cx distal 2.9±0.4 mm, RCA
proksimal 3.6±0.4 mm, RCA mid 3.5±0.5 mm ve RCA
distal 3.2±0.5 mm olarak bulundu. Tablo 1'de kullanılan stent çap ve uzunlukları verilmiştir.
Yetmiş beş yaş ve üstü olan hastalarda LAD
proksimal ve mid kısmına yerleştirilen stentlerin çapı
TGKD Cilt 16, Sayı 2
Mayıs 2012:41-46
Nermin Yıldız Koyunsever ve ark.
Stent boyutları
43
Tablo 2: Yaşa göre stent çap ve uzunlukları
LAD PROKSİMAL
LAD MİD
LAD DİSTAL
Cx PROKSİMAL
Cx MİD
Cx DİSTAL
RCA PROKSİMAL
RCA MİD
RCA DİSTAL
Stent
En, mm
Boy, mm
Stent
En, mm
Boy, mm
Stent
En, mm
Boy, mm
Stent
En, mm
Boy, mm
Stent
En, mm
Boy, mm
Stent
En, mm
Boy, mm
Stent
En, mm
Boy, mm
Stent
En, mm
Boy, mm
Stent
En, mm
Boy, mm
<75 yaş
n=233
3.6±0.4
19.0±6.2
n=393
3.4±0.4
18.9±5.8
n=73
3.1±0.3
17.0±5.3
n=58
3.3±0.4
16.7±5.9
n=132
3.2±0.5
18.0±5.2
n=22
2.9±0.4
16.4±6.2
n=189
3.6±0.4
19.4±6.0
n=179
3.5±0.5
19.3±5.9
n=47
3.3±0.5
16.5±3.6
>75 yaş
n=40
3.4±0.4
16.4±4.5
n=48
3.3±0.4
19.1±6.0
n=11
3.2±0.4
17.5±5.7
n=7
3.5±0.7
14.7±8.1
n=16
3.0±0.3
16.8±4.1
n=2
2.8±0.4
20.0±7.1
n=29
3.5±0.5
17.1±5.7
n=24
3.5±0.4
19.8±7.2
n=3
2.8±0.3
19.0±3.6
p
0.01
0.03
0.03
0.8
0.2
0.8
0.4
0.5
0.1
0.3
0.5
0.6
0.6
0.04
0.9
0.7
0.1
0.4
LAD: Sol ön inen arter, Cx: Sirkumfleks arter, RCA: Sağ koroner arter
<75 yaş olan hastalara göre istatistiksel açıdan
anlamlı olarak daha küçüktü (sırası ile p=0.01 ve
p=0.03). Ayrıca LAD ve RCA proksimaline yerleştirilen stentlerin uzunluğu <75 yaş hastalarda daha
uzun bulundu. Diğer segmentlerde ise gerek stent
boyları gerekse stent çapları açısından iki grup
arasında anlamlı fark izlenmedi (Tablo 2).
Hastalar cinsiyetlerine göre ayrıldığında kadın
hastalarda LAD proksimal ve Cx proksimal çapı
erkeklere göre daha küçük bulundu (p=0.01). Kullanılan stent uzunluğu açısından tüm segmentlerde
her iki grup benzerdi (Tablo 3).
Diyabetik hastalarda LAD proksimaline konulan
stentlerin çapı anlamlı olarak diyabetik olmayanlara
göre daha küçük (p=0.02) iken, lezyon boyu diyabetik
olanlarda daha uzun olma eğiliminde idi (p>0.05).
Diğer tüm segmentlerde anlamlı fark saptanmadı
(Tablo 4).
TARTIŞMA
Koroner arter hastalarında PKG sırasında yer-
leştirilen stent boyutları PKG'nin erken ve geç dönem
sonuçlarını etkileyen en önemli faktörlerden biridir4,5.
Ülkemizde koroner arter çapları ve PKG sırasında
yerleştirilen stent boyutları hakkında yeterli veri
bulunmamaktadır. Bu çalışma ülkemizdeki koroner
arter hastalarındaki stent boyutları ve stent boyutları
ile ilişkili faktörleri araştıran ilk çalışmadır. Çalışmamızda, stent çapları proksimal segmentlerde;
LAD: 3.5±0.4 mm, Cx: 3.3±0.5 mm, ve RCA: 3.6±0.4
mm olarak ölçüldü. Yaşlı hastalarda LAD proksimal
ve mid kısımlarında stent çapının anlamlı olarak
daha küçük idi. Erkeklerde LAD proksimal, Cx proksimal ve mid kısımlarına yerleştirilen stent çapı kadınlara göre daha büyüktü. Diyabetik olan hastalarda ise
LAD proksimale yerleştirilen stent çapı da diyabetik
olmayanlara göre daha küçük bulundu.
İnsanlarda koroner arterlerin boyutları yüksek
oranda değişkenlik göstermektedir. Genetik faktörler,
yaş, cinsiyet, vücut ağırlığı, etnik ve ırksal faktörler
pek çok çalışmada koroner arter anatomisi ile uyumlu bulunmuştur3. Koroner damar çapını etkileyen
44
TGKD Cilt 16, Sayı 2
Mayıs 2012:41-46
Nermin Yıldız Koyunsever ve ark.
Stent boyutları
Tablo 3: Cinsiyete göre stent çap ve uzunlukları
LAD PROKSİMAL
Stent
En, mm
Boy, mm
LAD MİD
Stent
En, mm
Boy, mm
LAD DİSTAL
Stent
En, mm
Boy, mm
Cx PROKSİMAL
Stent
En, mm
Boy, mm
Cx MİD
Stent
En, mm
Boy, mm
Cx DİSTAL
Stent
En, mm
Boy, mm
RCA PROKSİMAL
Stent
En, mm
Boy, mm
RCA MİD
Stent
En, mm
Boy, mm
RCA DİSTAL
Stent
En, mm
Boy, mm
LAD: Sol ön inen arter, Cx: Sirkumfleks arter, RCA:
ERKEK
n=198
3.6±0.4
18.8±6.1
n=296
3.4±0.4
19.0±6.0
n=53
3.0±0.3
17.1±5.5
n=41
3.5±0.5
16.0±5.5
n=97
3.2±0.4
18.0±5.2
n=21
2.9±0.3
16.5±5.9
n=155
3.6±0.4
19.5±6.0
n=140
3.5±0.5
19.5±6.1
n=37
3.3±0.5
16.8±3.9
Sağ koroner arter
önemli faktörlerden biri ırktır. Makaryus ve
arkadaşları tarafından yapılan çalışmada Amerika
Birleşik Devletleri'nde yaşayan Hindu kökenli hastalar ile beyaz ırka mensup hastaların koroner arterlerini karşılaştırmışlardır8. Bu çalışmada Hindu kökenli
hastaların (LAD proksimal: 3.1 mm, Cx proksmal: 3.0
mm ve RCA proksimal: 3.1 mm) koroner arter
çaplarını beyaz ırka (LAD proksimal: 3.4 mm, Cx
proksimal: 3.3 mm ve RCA proksimal: 3.2 mm) göre
daha küçük olduğunu bulmuşlardır. Zindrou ve
arkadaşlarının Kafkas ve Asya ırklarını karşılaştırdıkları çalışmada, Kafkas ırkında LAD proksmal: 3.5
mm, Cx proksmal 3.5 mm ve RCA proksmal 3.8 mm
olarak bulunmuştur9. Kafkas ırkı ile yapılan çalışmalar ile karşılaştırıldığında bizim çalışmamızdaki
koroner arter çapları benzerdi.
Koroner arter çaplarının ırk dışında çeşitli
demografk özelliklerle ilişkili olduğu bilinmektedir. Bu
faktörlerden en önemlilerinden biri de yaştır 3.
İlerleyen yaşla birlikte nitrik oksitin üretiminde azalma
veya inaktivasyonunda artış olduğu, vasküler düz
kasın nitrovazodilatatörlere olan cevabının azaldığı-
KADIN
n=75
3.4±0.4
18.3±5.9
n=145
3.3±0.4
18.5±5.4
n=31
3.1±0.4
16.9±5.1
n=24
3.2±0.4
17.4±6.7
n=51
3.0±0.4
17.5±4.8
n=3
3.2±0.7
18.6±9.3
n=63
3.5±0.4
18.2±6.0
n=63
3.5±0.5
18.8±6.0
n=13
3.2±0.5
16.3±3.0
p
0.01
0.5
0.1
0.3
0.2
0.8
0.01
0.3
0.03
0.5
0.5
0.08
0.1
0.1
0.9
0.4
0.5
0.7
na dair veriler mevcuttur10,11. Dodge ve arkadaşlarının
yaptığı bir çalışmada yaşla birlikte koroner lümen
çapının azaldığı ve bunun intimal hiperplaziye bağlı
olduğu bulunmuştur12. Leung ve arkadaşlarının yaptığı başka bir çalışmada koroner damar çapının yaş
ile lineer olarak azaldığı görülmüştür13. Biz de çalışmamızda yaşlı hastalarda özellikle LAD proksimal ve
mid kısımlarına yerleştirilen stent çapının gençlere
göre anlamlı olarak daha küçük olduğunu gözlemledik.
Daha önce yapılmış olan çalışmalar koroner arter
hastalığının erkeklerde kadınlardan 2-5 kat fazla
olduğunu göstermiştir14,15. Ancak kadınlarda koroner
arter hastalığı oluştuğunda revaskülarizasyon sonrası sonuçlar daha kötüdür. Sebepler çok faktörlü
olmakla birlikte en çok suçlanan nedenlerden biri
koroner damar çapının küçük olmasıdır16. Stuart ve
arkadaşlarının yaptığı çalışmada aterosklerozu
olmayan erkek ve kadınlarda LM ve LAD proksimal
alanlarının kadınlarda erkeklerden daha küçük
olduğu gösterilmiştir17. Çalışmamızda kadınlarda
özellikle LAD proksimal, Cx proksimal ve mid kısım-
TGKD Cilt 16, Sayı 2
Mayıs 2012:41-46
Nermin Yıldız Koyunsever ve ark.
Stent boyutları
45
Tablo 4: Diyabet varlığına göre stent çap ve uzunlukları
LAD PROKSİMAL
Stent
En, mm
Boy, mm
LAD MİD
Stent
En, mm
Boy, mm
LAD DİSTAL
Stent
En, mm
Boy, mm
Cx PROKSİMAL
Stent
En, mm
Boy, mm
Cx MİD
Stent
En, mm
Boy, mm
Cx DİSTAL
Stent
En, mm
Boy, mm
RCA PROKSİMAL
Stent
En, mm
Boy, mm
RCA MİD
Stent
En, mm
Boy, mm
RCA DİSTAL
Stent
En, mm
Boy, mm
DM: Diabetes mellitus, LAD: Sol ön inen arter, Cx:
DM (-)
DM (+)
n=189
n=84
3.6±0.4
3.4±0.4
18.4±6.0
19.3±6.0
n=315
n=126
3.4±0.4
3.3±0.4
18.5±5.7
19.6±6.0
n=68
n=16
3.1±3.5
3.0±3.3
16.5±5.3
17.6±5.2
n=45
n=20
3.4±0.4
3.2±0.5
16.4±5.5
16.8±7.2
n=110
n=38
3.2±0.4
3.1±0.4
17.7±5.0
18.2±5.3
n=17
n=7
3.6±0.3
3.6±0.5
17.1±6.6
15.6±5.5
n=153
n=65
3.6±0.4
3.6±0.5
19.1±5.8
18.9±6.4
n=153
n=50
3.5±0.5
3.4±0.5
19.7±6.3
18.2±5.0
n=37
n=13
3.2±0.5
3.2±0.5
16.5±3.8
17.0±3.0
Sirkumfleks arter, RCA: Sağ koroner arter
larına yerleştirilen stent çaplarının erkeklere göre
daha küçük olduğu saptandı.
Diyabetik hastalarda koroner arter hastalığına
bağlı morbidite ve mortalite normal populasyona göre
2-3 kat daha fazladır18. Çalışmamızda hastaların
%27.8'i diyabetikti ve diyabetik olan hastalarda özellikle LAD proksimale yerleştirilen stent çapının diyabetik olmayanlara göre daha küçük olduğunu saptadık. Ayrıca kullanılan stent boyları diyabetik olan
hastalarda daha uzun olma eğiliminde idi. Bu bulgu
koroner arterlerin diyabette daha yaygın olarak etkilendiğini ve lezyonların daha distale kadar
uzandığını ve de ateroskleroz sürecinin diyebetik
hastalarda daha yaygın olduğunu açıklamada
yardımcıdır.
Çalışmamızda hasta gruplarında özellikle proksimal lezyonlara yerleştirilen stent çaplarında farklılık
saptanırken daha distale yerleştirilen stent çaplarında faklılık gözlenmemiştir. Bunun muhtemel nedeni
distal segmentlere stent yerleştirilen hasta sayısının
az olmasıdır.
Retrospektif bir araştırma olan çalışmamızın en
p
0.02
0.2
0.2
0.07
0.5
0.6
0.2
0.8
0.6
0.6
0.9
0.6
0.6
0.7
0.3
0.1
0.9
0.6
önemli kısıtlayıcılarından biri koroner arter çapı ile
ilişkili olabileceği düşünülen vücut kitle indeksi bilgilerine ulaşamamış olmamızdır. Ayrıca çalışmamızın
diğer sınırlaması analizlerin sağ veya sol koroner
dominans gözetilmeksizin yapılmış olmasıdır. Daha
sağlıklı veriler için sağ veya sol koroner dominansa
dikkat edilerek çalışmaların yapılması uygun
olacaktır.
Sonuç olarak, Çukurova bölgesinin koroner arter
çapı Kafkas ırkı ile benzerdir. Ayrıca, bölgemizde
PKG yapılan hastalara yerleştirilen stent çapları özellikle yaş, cinsiyet ve diyabet varlığına göre değişim
göstermektedir.
KAYNAKLAR
1.
2.
Onat A, Dursunoğlu D, Bulur S, Küçükdurmaz Z,
Kaya Z, Ordu S, ve ark. TEKHARF çalışması
2007 taraması: Mortalite ve koroner mortalitede
azalma eğilimi sürüyor. Türk Kardiyol Dern Arş
2008; 36:77-81.
Sans S, Kesteloot H, Kromhout D. The burden of
cardiovascular diseases mortality in Europe.
46
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Nermin Yıldız Koyunsever ve ark.
Stent boyutları
Task Force of the European Society of Cardiology on Cardiovascular Mortality and Morbidity
Statistics in Europe. Eur Heart J 1997; 18: 123148.
O'Connor N J, Morton JR, Birkmeyer JD, Olmstead EM, O'Connor GT. Effect of coronary
artery diameter in patients undergoing coronary
bypass surgery. Northern New England Cardiovascular Disease Study Group. Circulation 1996;
93:652-55.
Van Werkum JW, Heestermans AA, Zomer AC,
Kelder JC, Suttorp MJ, Rensing BJ, et al. Predictors of coronary stent thrombosis: the Dutch
Stent Thrombosis Registry. Am Coll Cardiol
2009;53:1399-409.
Stolker JM, Kennedy KF, Lindsey JB, Marso SP,
Pencina MJ, Cutlip DE, et al. Predicting restenosis of drug-eluting stents placed in real-world
clinical practice: derivation and validation of a
risk model from the EVENT registry. Circ Cardiovasc Interv 2010; 3:327-34.
American Diabetes Association. Diagnosis and
classification of diabetes mellitus. Diabetes Care
2008;31:55-60.
Mahmarian JJ, Pratt CM, Boyce TM, VeraniMS.
The Variable Extent of Jeopardized Myocardium
in Patients With Single Vessel Coronary Artery
Disease: Quantification by Thallium-20l Single
Photon Emission Computed Tomography. J Am
Coll Cardiol 1991;17:355-62.
Makaryus AN, Dhama B, Raince J, Raince A,
Garyali S, Labana SS et al. Coronary artery
diameter as a risk factor for acute coronary
syndromes in Asian-Indians. Am J Cardiol
2005;96:778-80.
Zindrou D, Taylor KM, Bagger JP. Coronary
artery size and disease in UK South Asian and
Caucasian men. Eur J Cardiothorac Surg
2006;29:492-95.
Kannell WB, Abbott RD. Incidence and prognosis
of unrecognized myocardial infarction. N Engl J
TGKD Cilt 16, Sayı 2
Mayıs 2012:41-46
Med 1984; 311:1144-47.
11. Yıldırım N, Arat N, Doğan MS, Sökmen Y, Özcan
F. Comparison of traditional risk factors, natural
history and coronary heart disease patient with
age <40 and >40 years old. Anadolu Kardiyol
Derg 2007; 7: 124-27.
12. Dodge JT Jr, Brown BG, Bolson EL, Dodge HT.
Lumen diameter of normal human coronary
arteries. Influence of age, sex, anatomic variation, and left ventricular hypertrophy or dilation.
Circulation 1992; 86:232-46.
13. Leung WH, Stadius ML, Alderman EL. Determinants of normal coronary artery dimensions in
humans. Circulation 1991; 84:2294-2306.
14. Wellman GC, Bonev AD, Nelson MT, Brayden J.
Gender differences in coronary artery diamater
involve estrogen, nitric oxide, and Ca (2+)dependent
K+
channels.
Circulation
1996;79:1024-30.
15. O'Keefe, Kim SC, Hall RR, Cochran VC, Lawhorn
SL, McCallisterBD. Estrogen replacement therapy after coronary angioplasty in women. J Am
Coll Cardiol 1997;29:1-5.
16. Roger VL, Jacobsen SJ, Pelikka PA, Miller TD,
Bailey KR, Gersh BJ. Gender differences in use
of stres testing and coronary heart disease mortality. J Am Coll Cardiol 1998; 32:345-52.
17. Sheifer SE, Canos MR, Weinfurt KP, Arora UK,
Mendelsohn FO, Gersh BJ, et al. Sex Differences in Coronary Artery Size Assessed by
Intravasculer Ultrasaund. Am Heart J 2000;
139:649-53.
18. Ryden L, Standl E, Bartnik M, Van den Berghe G,
Betteridge J, de Boer MJ, et al. Guidelines on
diabetes, pre-diabetes, and cardiovascular diseases: executive summary. The Task Force on
Diabetes and Cardiovascular Diseases of the
European Society of Cardiology (ESC) and of the
European Association for the Study of Diabetes
(EASD). Eur Heart J 2007; 28:88-136.