ardahan ili doğa turizmi master planı

2013-2023
ARDAHAN İLİ DOĞA TURİZMİ
MASTER PLANI
1
ARDAHAN ĠLĠNDE
DOĞA TURĠZMĠ MASTER PLANI
2013 – 2023
ÖNSÖZ
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün yazılı emirleri doğrultusunda “Ardahan
Ġli Doğa Turizmi Master Planı” hazırlanması çalıĢmalarına baĢlanmıĢtır.
Bu doğrultuda, Ardahan ġube Müdürlüğümüzce konu ile ilgili bir uzman ekip oluĢturulmuĢ
ve “Doğa Turizmi Master Planı” hazırlanmıĢtır. Söz konusu plan, ġube Müdürü Ayhan
MUTLU’nun koordinatörlüğünde, Orman Mühendisi Aykut ERDOĞAN, Tekniker Memet
ÖZSOY ve ĠĢletmeci Meryem TAġKIRAN’ın katılımlarıyla oluĢan proje ekibi tarafından
yapılmıĢtır.
Bu planla; doğal güzellikleri, tarihi ve turistik yapısı ile zengin bir doğa turizmi potansiyeline
sahip olan Ardahan’da bugünün ve geleceğin ihtiyaçlarını göz önüne alarak doğal kaynak
değerlerin, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve çevreye duyarlılık temel ilkeleriyle planlanarak,
doğa turizminin geliĢtirilmesi amaçlanmıĢtır.
Ardahan Ġli Doğa Turizmi Master Planının hazırlanmasında katkı veren tüm paydaĢlarımıza
teĢekkür ederim.
Ayhan MUTLU
Ardahan ġube Müdürü
2
İçindekiler
ÖNSÖZ.................................................................................................................................................... 2
1.GİRİŞ ..................................................................................................................................................... 5
1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR
TURİZM ALTERNATİFİ ve ARDAHAN VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ ........................ 5
1.2. DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA ...................................................................... 6
1.3. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ ................................................................................................ 7
1.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ, .............................................................. 9
2. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR ................................................ 11
2.1 KAYNAK ANALİZİ .......................................................................................................................... 11
2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar.............................................................................. 11
2.2 TURİZM POTANSİYELİ .................................................................................................................. 14
2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ ..................................................................................................................... 19
2.3.1 Taşıma Kapasitesinin Elemanları; ......................................................................................... 19
3. İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI ............................................. 21
3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR ......................................................................................................... 21
3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ.......................................................................................................... 21
3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ .................................................................................................................... 22
3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM ....................................................................................................... 23
3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI .............................................................................. 23
3.6 TARİHÇE ....................................................................................................................................... 23
3.7 ARDAHAN İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ ........................................................................................ 24
3.7.1. İlin Coğrafi Konumu ............................................................................................................. 24
3.7.2. İlin Jeolojik Durumu ............................................................................................................. 30
3.7.3. İlin İklim Durumu ................................................................................................................. 33
3.7.4. İlin İdari Durumu.................................................................................................................. 34
3.7.5. Nüfus ................................................................................................................................... 34
3.7.6 Ulaştırma .............................................................................................................................. 35
3.7.7. Turizm .................................................................................................................................. 35
3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ ............................................................................................... 37
4. ARDAHAN İLİ DOĞA TURİZMİ ARZI ................................................................................................... 38
4.1. ARDAHAN İLİ’NİN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURĠZMĠ ARZI) .........Hata! Yer işareti
tanımlanmamış.
4.2. Ardahan İlinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi ..........Hata! Yer işareti
tanımlanmamış.
3
4.3. Ardahan Ġlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar .......................... 38
4.4. Ardahan Ġlinde Seçkin Özellikli Diğer Sahalar .......................................................................... 42
4.5. Ardahan İlinde Doğa Turizmi Çeşitleri ........................................................................................ 45
4.5.1. Yayla ve Festival Turizmi ...................................................................................................... 45
4.5.2. Sportif Olta Balıkçılığı........................................................................................................... 47
4.5.3. Doğa Yürüyüşü ve Parkur Alanları ....................................................................................... 47
4.5.4 Kuş Gözlemciliği: ................................................................................................................... 48
4.5.5.Tabiat Anıtı Niteliği Taşıyan Yerler ....................................................................................... 48
4.5.6. Mağara Turizmi.................................................................................................................... 48
4.5.7. Kış Turizmi ........................................................................................................................... 48
4.5.8. Kültür Turizmi ...................................................................................................................... 49
4.5.9.Sağlık Turizmi........................................................................................................................ 51
4.5.10.Bisiklet Turizmi ................................................................................................................... 51
4.5.11.Botanik Turizmi................................................................................................................... 51
4.5.12.Atlı Doğa Yürüyüşü ............................................................................................................. 51
5. CEMAL TURAL FİDANLIĞI TABİAT PARKI KORUMA ALANI ................................................................. 53
5.1.Alanın Genel Tanıtımı ................................................................................................................. 53
5.2.Cemal Tural Fidanlığı Tabiat Parkının Doğa Turizmi Potansiyelinin Öne Çıktığı ve Sunduğu
Aktiviteler .......................................................................................................................................... 53
5.3.Cemal Tural Fidanlığı Tabiat Parkının Doğa Turizmi Yönetimi Amaçları ..................................... 54
Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu ........................................................................................... 54
Yeme içme konaklama analizi ........................................................................................................... 55
Taşıma Kapasitesi Analizi ................................................................................................................... 56
Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; .................................... 57
Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; ....................................................... 57
Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi; ......................................................... 58
Fiziki/idari taşıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme; ...................................................... 58
ARDAHAN İLİ VE İLÇELERİNİN KIYAS YÖNTEMİ İLE KISA DEĞERLENDİRMESİ ........................................ 59
6.ARDAHAN İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ .......................................................... 59
6.1.Gelişme Stratejileri ...................................................................................................................... 59
6.2. Pazarlama Stratejisi .................................................................................................................... 59
6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi ...................................................................................................... 60
6.4. Ġzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin izlenmesi) ..... 60
7. SONUÇ VE ÖNERİLER ......................................................................................................................... 67
4
1.GİRİŞ
1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ ve ARDAHAN
VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı
yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düĢük ve dağınık nüfus ile beraber
yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. faaliyetler için
kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür giriĢimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya
dıĢında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de
görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif
iliĢkiler içinde olmamız lüzumludur. Proaktif kiĢi; iliĢkilerde ve faaliyetlerde inisiyatifi eline
alan kiĢi demek olup tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı taĢra
kuruluĢlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliĢtirilmesinde öncü olması doğru bir
harekettir.
Son yıllarda sivil toplum kuruluĢları ve diğer kuruluĢlar korunan alanlar, doğal alanlar, kırsal
kalkınma, kalkınma için iĢbirliği gibi konuları tamamıyla farklı bir bakıĢ açısı ile algılamaya
baĢlamıĢlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin yarattığı olumsuz tesirler ve
bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karĢı alternatif çevre duyarlı turizmi ve
tabiatı korumayı öne çıkarmıĢtır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması
için bir umut olarak ortaya çıkmıĢtır. Algılamadaki bu değiĢiklik, doğal alanlar, korunan
alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme iliĢkin proje ve çalıĢmaların giderek
artmasına yol açmıĢtır. Bu sayede turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında,
yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel zenginliğinin korunmasında anahtar bir kelime
haline gelmiĢtir.
Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeĢitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir
bakıĢ açısı yaratılması, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında en önemli seçeneklerden
biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru Ģekilde
bütünleĢtirildiği takdirde beklentileri karĢılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi gruplarına
fayda sağlayacağı unutulmamalıdır.
5
1.2. DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
1980’li yıllardan itibaren BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programının (UNEP) çevre konularına
iliĢkin çalıĢmaları giderek artan bir etki yaratmıĢtır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu’nun
1987 yılında tamamladığı çalıĢmalar sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir rapor
hazırlanmıĢtır. GeliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı
yaklaĢılması gerektiği bu raporda vurgulanmıĢ olup, kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu
kaynakların sürdürülebilir olduğuna değinilmiĢtir. Raporda ortaya konan “sürdürülebilir
kalkınma” kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik,
kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakların nadir ve eĢsiz olduğu görüĢüne dayanmaktadır.
Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin,
bir orman kereste imalatı için kullanılabilir, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı olarak
kullanılabilir, korunan alan olarak kullanılabilir. Alanın ve alanda yaĢayan yöre halkının
özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken, bazıları ise kesinlikle
uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaĢım içine girildiğinde doğru görülen seçenek
ormanın el değmemiĢ eski haline bırakılması olsa da yöre halkı ve diğer iĢ gruplarının bu
kaynakların sürdürülebilir kullanımı yaĢam kalitelerini yükseltmek için ormandan hak iddia
etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya her zaman
ulaĢılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaĢılmalıdır.
Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmiĢten günümüze yerel topluluklar ile arazinin
beraberliği çok önemli olmaktadır. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının
anlamı da değiĢmeye ve geliĢme göstermeye baĢlamıĢtır. Bu geliĢme içinde yöre insanlarının
varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır.
Bir doğal alan ve korunan alanın ve içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı,
turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta
enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düĢünüldüğünde daha baĢarılı olacaktır.
Doğal
alanlarda
faaliyetlerin
açıklanmasında
Kırsal
alan,
Kırsal
kalkınma
ve
Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir, bu kavramlar Ģu Ģekilde
açıklanabilir;
Kırsal alan; ġehir diye tabir edilen yerleĢme sahalarının dıĢında kalan tarımla ilgili
etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla anılan insan
yerleĢimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz.
6
Kırsal kalkınma kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları
ekonomik, toplumsal ve kültürel koĢulları iyileĢtirmek amacıyla giriĢtikleri çabaların devletin
bu konudaki çabalarıyla birleĢtirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle
kaynaĢtırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam biçimde katkıda bulunmalarının sağlanma
süreci Ģeklinde tanımlanmıĢtır.
Kırsal alan kalkınması; Hem bir eğitim hem de örgütlenme iĢi olup kırsal alan, toplumun
gereksinimlerinin göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların
alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum
istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalıĢmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalıĢmalar,
beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler,
sosyal güvenlik çalıĢmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke
planları ile bir bütünlük sağlamalıdır.
Sürdürülebilir kalkınma: Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel sürdürülebilirlik
Ģartlarının tamamının sağlanması önemli olmaktadır.
Kırsal alanlar turizm ve boĢ zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır.
Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında Fransız
vatandaĢları tatillerinin %52’sini ya bir ailenin yanında ya da bir arkadaĢının evinde, %26’sı
evlerinde geçirdiklerini ve %9’luk bir kısmı ise kırsal alanda ikinci bir eve sahip olduklarını
ifade etmiĢlerdir. Kırsal alanlar ayrıca doğa için önemli role sahiptirler.
Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeĢitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karĢı
koruma, iyi hayat Ģartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili
hususlardır.
1.3. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır. Sürdürülebilir turizmin geliĢimi de sürdürülebilir kalkınma ile
bağlantılı bir yaklaĢımdır. Sürdürülebilir turizmin geliĢiminde turistlerin ve ziyaret edilen
yerlerin bugünkü ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geniĢleterek karĢılanması
amaçlanmaktadır. Bu yaklaĢım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün,
gerekli ekolojik süreçlerin, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik
süreçlerin, biyolojik çeĢitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içermektedir.
BirleĢmiĢ Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün tanımına göre sürdürülebilir bir turizm
geliĢimi;
7
Çevresel kaynakların en iyi Ģekilde kullanılmasını sağlamalı,
Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli,
Bütün ilgi gruplarına adil bir Ģekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun
vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır.
Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin geliĢme ölçütleri;
a. Biyolojik çeĢitliliğin korunması,
b. Ekonomik tutarlılık,
c. Kültürel zenginlik,
d. Yöre halkının refahı,
e. Ġstihdam kalitesi,
f. Sosyal eĢitlik,
g. Ziyaretçi memnuniyeti,
h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması,
i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu,
j. Fiziki bütünlük,
k. Kaynakların etkin kullanımı,
l. Çevre temizliğidir.
Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki
bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir.
Korunan alanlar turizme, turizm korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan
alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bir bileĢendir.
Aynı Ģekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve insanın
yaĢadığı sahalardaki yöresel kültüre de turizm bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün
bozulmaması için tedbirler gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir kırsal
kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de lüzumludur.
Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme
eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle beraber
sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmıĢ ve turizm
ürünleri ile destinasyonlar çeĢitlenmiĢtir. Turistlerin talepleri de değiĢmiĢ ve çeĢitlenmiĢtir.
Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye özgü kültürel değerler
hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletiĢim, bölgenin flora ve faunası, özel ekosistemler,
doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha sorumlu bir seyahat deneyimi
kazanmak da söz konusudur.
8
Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taĢımıĢtır ki, turizm
eĢiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların
çevresinde yaĢayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir.
Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin
arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araç olabilmektedir. Dolayısıyla turizm
sayesinde koruma çalıĢmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra
ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluĢturulması ve
uygulanması gibi hedeflere de ulaĢılabilmektedir.
En önemli husus; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniĢ
kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaĢımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve
izlenmesi de gereklidir.
Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüĢü mümkün olmayan
olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline gelecektir.
ĠĢte bu nedenle bu çalıĢmaya “SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME
(MASTER) PLANI” çalıĢmasına lüzum duyulmuĢtur.
1.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ,
Yukarıda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz
konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır.
AlıĢılmıĢ turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Stratejisi arasındaki fark
Ģudur; alıĢılmıĢ yöntemler yukarıdan aĢağıya bakıĢ açısı ile uygulanmaktadır.
Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taĢınmaktadır. Yöre halkı
katılımcı olamamaktadır.
Sürdürülebilir turizm ise aĢağıdan yukarıya bir yaklaĢım için gayret göstermektedir. Bu
yaklaĢımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur,
yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için kararlar
ortak alınır ve karar almanın yanında uygulama ve izleme aĢamalarında da yöre halkının
becerilerini, bilgisini, en uygun Ģekilde kullanmak esastır. Bu yaklaĢım yöre halkının, yerel
otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır.
-Sürdürülebilir turizm geliĢim aĢamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur.
Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dıĢında olmalıdır. Bu
durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin
yapılabileceği gibi yöreye faydayı arttırabilir.
-Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm geliĢiminde önemli ortaklardır, söz konusu
gruplar turiste konaklama imkânı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da
sorumluluk alacaklardır.
-Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa,
doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır.
9
-Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı
olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda
turizmin temel kaynağı olmaktadır.
- Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde
doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakıĢ açısına
dayandırılmasına esas olmalıdır.
- Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı’nda turizm doğayı koruma, kırsal
kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele
alınmalıdır. Hâlihazırda olan turizm etkinlikleri de tartıĢılmalı, değerlendirilmelidir. Ġlde
sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir
yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler
ortaya konmalıdır.
-Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayıĢla (alan ve çevresinin sahip olduğu
doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de
önemlidir.
-Turizm geliĢimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm
potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi ve özgün bir destinasyon oluĢturması için gerçekçi
beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek turizm
değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman baĢarılı olabilir.
Özellikle hassas tabiat alanlarında taĢıma kapasitesi düĢük iken, bu alanlardan beklenen
faydalar yüksek olmaktadır. TaĢıma kapasitesinin düĢüklüğü sınırlı sayıda turist demektir. Bu
sebeple taĢıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemli olmaktadır.
-Entegre doğal alan yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı ile doğa
ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi gruplarının
etkin desteği önem taĢır. Turizm geliĢiminin karmaĢık yapısı göz önüne alınırsa, ilgi
gruplarının etkin iĢbirliği oldukça önemlidir, planın herkes tarafından sahiplenilmesi ayrıcalık
olacaktır.
-Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır.
-Pazarlama stratejisi de Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı’nın bir parçası
olup, kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaĢımlar
içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaĢımlar bu
stratejide yer almalıdır.
10
-Turizm destinasyonu yönetimi; yaygın bir stratejik yaklaĢım olup, destinasyonu rekabete
açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir Ģekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu
rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir rekabetçi yaklaĢımdır.
-Ġyi tanımlanmıĢ amaçlarla ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe,
mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iĢ planı
hazırlamak gereklidir.
-Ziyaretçinin izlenmesi ve ziyaretçi yönetim planı: Madem ki doğa gibi hassas bir sistemde
çalıĢılıyor bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim planı
lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taĢıma kapasitesinin
kontrolü için izleme programı da olmalıdır.
Geribildirimler
kalitenin
arttırılması,
sunumların
taleplere
uygun
hale
getirilmesi
(iyileĢtirilmesi) ve hizmetteki aksamaların doğadaki değiĢimlerin takibi için çok gereklidir.
ġu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaĢmak
garanti edildiği takdirde teĢvik edilmelidir.
2. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR
2.1 KAYNAK ANALİZİ
GeliĢme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması zorunludur. Bir alanın sahip
olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluĢturmaktadır. Bu
kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluĢturulmasını temin etmektedir.
Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm geliĢimi için
önemli bir temel oluĢturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin tarımsal faaliyetleri desteklemediği
durumlarda kırsal turizmin gerçekleĢtirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma
özelliğini kaybedecektir.
Gerek turizm potansiyeli gerekse taĢıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut durumuna
bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması gerekir.
2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar
a. Doğal Kaynaklar: turizmin geliĢimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu
kaynakların hâlihazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi
turizm geliĢimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir.
11
Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. EĢsiz
manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici
olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları konakladığımız evin
penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk
amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir.
Seçkin Doğal Kaynakların Hâlihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması
Doğal kaynakların çok çeĢitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk amaçlı
kullanımı, nehirler ve göllerin sportif balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları
gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düĢük etkilere sahiptir.
Bazıları ise
sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm geliĢimi için de uygun değildir.
Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur.
Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır.
Ġklim; mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneĢ ıĢığı
saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı
mevsimlerde turizm için elveriĢli olup olmadığıdır.
Turizm GeliĢimi Ġçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm
planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter
çalıĢmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin geliĢmesi ve altyapı ile
tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır.
b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara iliĢkin çalıĢmalara
benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluĢan kombinasyonlar,
turistler tarafından yüksek ilgi ile karĢılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi
konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm geliĢimine ve doğa
korumaya verilen destek artacaktır.
c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin
bileĢimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalıĢması, birbiri ile bağlantılı birçok
farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm geliĢimi için ilk bakıĢta kavranamaması
mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik
unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaĢımı, turizm sektöründe çalıĢma
isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan iliĢkisi bulunmaktadır.
Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı
kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya
koymanın yanı sıra turizm geliĢimi için de zorunlu bir Ģarttır. Alan, güvenli içme suyu,
12
donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm geliĢimi asla baĢarılı
olamayacaktır.
Altyapının farklı unsurları için Ģartlar, kalite ve gelecekteki durum değerlendirilmelidir.
Kaynak hâlihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem kaynağın turizm geliĢimi
için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri ortaya koyabilmektedir.
-
Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının
sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir.
-
ĠletiĢim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm geliĢimi için önemli olan cep
telefonlarının da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri
içermektedir.
-
Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir.
-
Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik Ģebekesi, ısınma ve yemek piĢirme için enerji
kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike
içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır.
-
Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin
sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır.
-
Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı
atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir.
-
Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir.
-
Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayiĢi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli
olmaktadır. AĢırı kar yağıĢı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok
önemlidir.
-
Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır.
Ġnsan Kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm
geliĢiminde anahtar etmenlerden biridir. Ġnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi
nitelikteki kültür ve kimliği oluĢturmaktadır.
Ġnsan kaynaklarına iliĢkin etütler aĢağıdaki unsurları içermelidir;
-
Yöre halkının nüfusu,
-
Göç vb. eğilimler,
-
Demografik yapı,
-
Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik,
geleceğe odaklanma, çalıĢma ahlakı,
-
Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme,
-
Turizm geliĢimine iliĢkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim,
13
-
Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal iliĢkilerin kalitesi ve aralarındaki iĢbirliğini
içeren sosyal yapı,
-
Yerel kurumlar, idareler, yönetiĢim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal
kaynaklar ve yönetimleri,
-
Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kiĢilerin ortak değerleri, ilgileri,
yaklaĢımları, algılama Ģekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait
olma ve o toplumda yaĢamaktan onur duyma gibi durumları içerir,
-
Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaĢma durumları, firma
sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakıĢ açısı, pazarları ve dıĢ iliĢkileri,
sektörler arası iĢbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile iliĢkili
olabilmektedir.
Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi
oluĢturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakıĢı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut
kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim
sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir
vizyon oluĢturulmasını ve turizm geliĢiminin diğer sektörlerle bütünleĢtirilmesini
sağlayacaktır.
2.2 TURİZM POTANSİYELİ
Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli
içermezler;
- Bazı doğa parçaları araĢtırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap etmektedir.
Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler,
- Bazı doğal sahalar, eriĢim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elveriĢli olmayan yerlerde
bulunurlar,
- Ekolojik kaynakların kullanımlar karĢısındaki duyarlılığı (taĢıma kapasitesi), ziyaretçi
giriĢinde kısıtlamalara sebep olmaktadır,
Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli
önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir.
Bu potansiyel sınırlıysa baĢarılı bir turizm giriĢimini baĢlatmak imkanı olmayacaktır.
Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir
talebi karĢılaması lüzumludur.
14
Turizme iliĢkin motivasyon ve istekler değiĢkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değiĢen
tüketici davranıĢları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli
tüketicinin bakıĢ açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir.
Turizm potansiyeline iliĢkin veri toplarken, istatistikî veriler, anketler gibi yöntemlerle veri
elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüĢmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde
çalıĢmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araĢtırma metotları kullanılmaktadır.
Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aĢağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir;
-
Halen yapılan turizm,
-
Hâlihazırdaki turist miktarı,
-
Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar,
-
Ortalama kalma zamanları,
-
Turist profili,
-
Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık,
güneĢ, vb.)
-
Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile
kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği,
-
Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni,
“Turizm arzı” incelemesinde ise aĢağıdaki hususlar öne çıkmaktadır;
-
Ġlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkânı
makul müdür?
-
Alan ulaĢım hangi araçlarla olur?(demiryolu, özel taĢıt, genel taĢımacılık, vd.), bunlara
yaklaĢım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi),
-
Alana ulaĢma durumu (kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli)
-
Ġle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu?
-
Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?,
-
Güvenlik ve ulaĢım açısından ne gibi problemler yaĢanabilir?
-
Alt yapı incelemesi; taĢımacılık ağı, yerel yolun durumu (toptak, asfalt), anayolla
bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taĢımacılığın yaygınlığı, program, ücretler,
hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, iĢaret levhaları, genel enformasyon
levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları,
15
-
Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta
iyi-sayısı vb.)
-
Hangi standartta yiyecek sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü)
-
Ġl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü
barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri),
-
Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü),
-
Ġlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı
mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?),
-
Alan turist gezi rotasına girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın
mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düĢük veya yakında böyle bir
potansiyel bulunmamakta),
-
Ġlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı,
farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.),
-
Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, Ģans veya
mevsime bağlı),
-
Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı,
-
Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi),
Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi;
-
doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuĢ izole
olmuĢ alanlar, Ģelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuĢ, deniz
canlıları, iklim, diğerleri),
-
kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar,
folklor ve gelenekler, el iĢleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.)
-
Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim
düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karaktestik ve geleneksel
özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan
bilgi ve beceriler, turizm geliĢimine yaklaĢımlar, misafir severlik anlayıĢı, hizmet
eğilimleri, yerel kuruluĢ ve idareler ile yönetiĢim, alanın kültürü ve kimliği,
-
Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer),
-
Altyapı; (su sistemleri, ulaĢım ağları, sağlık imkanları, ulaĢım terminalleri, enerji
kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar,
güvenlik sistemleri vd.)
16
-
İş ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satıĢ yapan
çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor
malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, diĢçiler, eczaneler,
kafe ve restoranlar, atm’ler, bankalar, diğer iĢ ve hizmetler.)
Turizm Talebi; turizmin mevcut durumunun incelenmesi;
Ziyaretçi; boĢ zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kiĢi olarak tanımlanabilir, turist ise
alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her
ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir.
Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin
de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman
geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha
yüksek olmaktadır.
Turizme iliĢkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için;
-
Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük),
-
Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değiĢimi,
-
Ortalama kalıĢ süreleri, konaklama ve ulaĢım Ģekilleri önemlidir.
(Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan;turizme iliĢkin
veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait verielr
üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır).
-
Turist baĢına ortalama harcama,
-
Grup hacmi ve düzeni,
-
Turistlerin ağırlıklı yaĢ grubu,
-
Yaptıkları faaliyetler,
-
Ziyaret edecekleri-ettikleri yere iliĢkin seçimleri,
-
Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama Ģekilleri,
-
Ġkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı,
-
Kullanılabilir ilave veriler.
17
Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il
veya illerle karĢılaĢtırmak faydalı ve yerinde olacaktır.
Turizm Arzı:
Konum Faktörü; Bir ilin baĢka turizm pazarları ile iliĢkili olarak nasıl konumlandığını,
bir turistin alana ulaĢmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir.
Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaĢılabilir değilse asla
baĢarılı bir turizm geliĢimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu
dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla
ulaĢılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düĢünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı
sayıda turist potansiyeli olacaktır.
-
Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir,
-
Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaĢımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız
turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir,
-
Tren, otobüs veya özel araçlarla eriĢim de konum faktörleri içinde önemlidir,
-
Alana ziyaret iklim Ģartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir,
-
Ġle özgü yapılan bürokratik iĢlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri
tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi,
-
Turizm arzında; iĢaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaĢma kolaylığı da önem
arz etmektedir. Haritalar, broĢürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz
faktörüdür.
-
Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik
standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeĢitliliği, ortam ve
konukseverlik önemlidir.
-
Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır.
-
Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle
hijyeniklik konaklamada çok önemlidir.
Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada
rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüĢtür. Doğal alanların alternatif
kaynak kullanımına dönüĢtürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu
yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karĢısında
koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine
18
bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve
korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalıĢan ve doğanın kıymetini bilen ekoturistler için son derece önemlidir.
2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ
- Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya
bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamıĢ etkilere sahip olmayan ve
sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek
ziyaretçi sayısı,
- Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düĢünülen değerleri, ekolojik süreç ve koĢulları
tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca
destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin
(örn: iklim değiĢikliği, kirlenme.vb.) baskısı,
- Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını
tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl,
ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı Ģeklinde tanımlanmaktadır.
TaĢıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planında önemli bir
planlama aracıdır. Turizmin geliĢimi ve korunmasında önemli bir kavramdır.
TaĢıma
kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. TaĢıma
kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elveriĢli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet
etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca
Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planındaki “sürdürülebilirlik” taĢıma kapasitesinin
aĢılmaması ile temin edilir.
Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan iliĢki vardır. Ancak alan içinde tek
tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleĢik
etkisidir.
2.3.1 TaĢıma Kapasitesinin Elemanları;
Sosyal TaĢıma Kapasitesi,
Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz
etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatıĢmalardan kaçınılmasını içerir.Bu
unsurun turizm geliĢimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse
kalkınma asla olmaz.
19
Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun
değiĢimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanıĢı, yöre halkı ile ziyaretçilerin
iliĢkileri, kullanıcı grupların davranıĢları, birbiri ile uyumu ve paydaĢ olmanın ekonomik ve
toplumsal faydalarıdır.
Ekonomik TaĢıma Kapasitesi;
Sürdürülebilir bir turizm geliĢiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleĢmiĢtir ve diğer
sektörleri de desteklemektedir.
Ekonomik taĢıma kapasitesi; turizm geliĢimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel
ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm geliĢimi anlamına gelmektedir. Yani
temel kıstas; turizm geliĢimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir.
Ekonomik taĢıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist
sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır.
Ekolojik TaĢıma Kapasitesi;
Ekolojik taĢıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler,
ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik
değerlerin, ziyaretçi akıĢlarının ve davranıĢlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi
ve veri toplanması önemli olmaktadır.
Ġdari/fiziki TaĢıma Kapasitesi;
Fiziki taĢıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müĢteri olarak alınabilecek ziyaretçi
sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki
Ģartlar (doğal, coğrafi koĢullar ve hava Ģartları) ile turizm altyapısının kapasitesine
dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkıĢıklığıdır.
Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği Ģu unsurlara bağlıdır;
-
Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi),
-
Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi,
Fiziksel kapasiteyi değerlendirmek için aĢağıdaki bilgiler gerekmektedir;
Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları: Kırmızı
liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas
türler,
20
Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa
koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme
sistemi, izleme sistemi,
Ziyaretçiler/turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler,
konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı,
özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere iliĢkin
bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleĢtirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine
iliĢkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine iliĢkin yöntemler, ölçütler ve
göstergeler.
Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür.
Psikolojik TaĢıma Kapasitesi;
Psikolojik taĢıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri
üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi
sayısıdır.
3. İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI
3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR
Ġlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda
sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen
bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler.
PaydaĢlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ve amaçlarımıza
ulaĢmak için güvenebileceğimiz kiĢilerdir.
Ġlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ortak değildir veya olmaları
gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakıĢı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaĢmak
için iĢbirliği yapmalıdır.
Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi
gruplarını iĢbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaĢ değeri verilmesi ile mümkün olur.
3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ
Turizmde ilgi grupları;
-
Yöre halkı, kiĢiler ve kurumlar,
-
Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri,
-
Bölgesel yetkililer,
-
Ulusal yetkililer,
21
-
Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar,
taĢımacılar,
-
Turizmle ilgili sektörler,
-
Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret
ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler,
-
ĠĢçi sendikaları, dernekler, STK’lar,
-
Eğitim ile ilgili birimler,
3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ
Ġlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve
uygulamasında yer alan farklı taraflara iliĢkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet
okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır,
sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler
olduğunu ve hangi tarafla çeliĢkiler yaĢayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı
seviyelerinde destek temini için de son derece elveriĢli bir analizdir.
Ġlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının
yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluĢturulmalıdır.
Sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının;
-
Genel hedeflerini,
-
Turizmden beklediği faydaları
-
Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır.
Bu süreç; Ģu adımlardan oluĢur;
1. Ġlgi gruplarının tanımlanması,
2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi,
3. Her ilgi grubunun davranıĢlarının belirlenmesi,
4. Ġlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün
tahmin edilmesi,
5. Ġlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karĢılandığının değerlendirilmesi,
6. Ġlgi grupları ile birebir iletiĢimlerin baĢlatılması ve ilgi gruplarının güveninin
kazanılması,
7. Ortak menfaatler, sinerji ve baĢarı unsurlarının tanımlanması,
8. PaydaĢların bir araya getirilmesi,
9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaĢmak için gerekli olan stratejinin ortaya
konması,
22
10. Organizasyon çerçevesinin oluĢturulması,
11. Uygulama
(zaman
çizelgesinin
ve
hedeflerin
ortaya
konması,
iletiĢim
organizasyonunun oluĢturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.)
12. Ġzleme ve geri bildirimin yapılması
3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM
Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planı’nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaĢım
uygulanması neticesinde;
-
Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak,
-
Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teĢvik etmek ve
-
Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluĢturmak mümkündür,
Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel
mirasının bozulmamıĢ ve turizmle güçlendirilmiĢ olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz
etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel
kültürlerini yaĢatma ve değerlendirmeye teĢvik etmelidir.
3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI
Ġlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi
GeliĢme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi
gruplarının resmi iĢbirliğine dayalı bir organizasyon oluĢturulmalıdır.
Bu iĢbirliği imzalanmıĢ resmi bir dokümana dönüĢebilir. Sürdürülebilir Doğa Turizmi
GeliĢme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi hususları
düzenler.
3.6 TARİHÇE
Yapılan araĢtırmalara göre eski bir yerleĢim alanı olan yöre ĠÖ 9. yüzyılda Urartu'ların
egemenliği altındaydı. Daha sonra Medler ile Persler'in yönetimine giren yörede Gürcüler ile
Ermeniler'in atası sayılan halklar yaĢıyordu. ĠÖ 1. yüzyılda yönetici Dikran yöreyi de
egemenlik alanına kattı. ĠS 1. yüzyıldan sonra Romalılar ile Partlar arasında el değiĢtiren yöre
3. yüzyılda Sasaniler'in eline geçti. 7. yüzyıldan sonra Bizanslılar'ın ve Araplar'ın
egemenliğine giren yöreye 11. yüzyılda Türkmenler gelmeye baĢladı. Daha sonra Gürcüler'in
yönetimine giren bu topraklar 13. yüzyılda Moğolların saldırılarına mağruz kaldı ve 14.
yüzyılda Timur'un eline geçti. Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Sasfeviler tarafından da
yönetilen yöre 1534'te Osmanlı Devleti'ne bağlandı. Yüzyıllarca Çıldır Eyaleti sınırları içinde
23
kalan yöre, birçok kez Ruslar'ın ve Safeviler'in saldırısına uğradı. Bir bölümüde Kars Eyaleti
sınırları içinde kalan yöre 1828 ve 1855'te Ruslar tarafından iĢgal edildi. Daha sonra Erzurum
Vilayetinin Çıldır Sancağına bağlanan bu topraklar 1876'da gene Ruslar'ın iĢgaline uğradı.
ĠĢgal,1917 Ekim Devrimi'nden sonra Rus Ordularının çekilmesiyle son buldu. Sancak olarak
yönetilmeye baĢlanan Ardahan, çevresindeki Batum ve Kars sancaklarıyla birlikte Elviye-i
Selase adıyla anılıyordu. Ruslar'ın çekilmesinden sora bu toprakların Ġngiliz desteğindeki
Ermeniler tarafından iĢgal edilmesini önlemek amacıyla Sovyet tipi yerel yönetimler kuruldu.
Ama Kars Milli Ġslam ġurası Ġngilizler, Ardahan Milli Ġslam ġurası da Gürcüler tarafından
iĢgal edildi.1921'de iĢgalden kurtulan Ardahan, öbür sancakla birlikte Cumhuriyet'in ilanından
hemen sonra il yapıldıysa da 1926'da ilçe yapılarak Kars iline bağlandı.
3.7 ARDAHAN İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
3.7.1. Ġlin Coğrafi Konumu
Anadolu’nun Kuzeydoğusunda yer alan Ardahan kuzeyinde Acaristan (Gürcistan Toprağı),
Kuzeydoğusunda Gürcistan ve kısmen de Ermenistan, Güneydoğu ve Güneyinde Kars,
Güneybatısında Erzurum ve Batıda da Artvin illeri ile çevrilidir. Ardahan ovası; Kuzey
kesiminde
Yalnızçam
dağları,
Güneybatıda
Allahuekber
dağlarının
uzantıları,
Kuzeydoğusunda Keldağ, Doğu tarafında Akbaba Dağı ve Güneyinde Kısır Dağı ile
çevrilidir. Ortasından Kura ırmağı geçen Ardahan 1800 m. rakıma sahiptir.
Şekil 1. Ardahan İli Haritası
Doğal Yapı:
24
Doğu Anadolu bölgesinin Karadeniz Bölgesine komĢu olduğu Kuzeydoğu kesiminde yer alan
il toprakları yüksek ve engebelidir. Ardahan ili sınırları içinde yüksekliği 3000 m'yi aĢan
birçok doruk vardır. Çoruh-Kelkit dağlarının en doğu kesimini oluĢturan Yalnızçam dağları
Artvin il sınırı boyunca uzanır. Ġlin kuzeydoğu kesiminde Keldağ (3.033 m.), Doğu kesiminde
ise Akbaba dağı (3.026 m.) yer alır. Ġl topraklarının güney kesiminin engebeli kısımlarını ise
Allahuekber dağları ile Kısır dağı oluĢturur. Kuzeydoğu-Güneybatı doğrultusunda uzanan
Allahuekber dağlarına bağlı Kabakdağ 3.054 m. yüksekliğindedir. Ġlin en yüksek noktası ise
Çıldır gölünün güneybatısında yer alan ve 3.197 m.'ye eriĢen Kısır Dağının doruğudur.Ġlin
orta kesimindeki yüksek düzlükler Ardahan Platosu olarak adlandırılır. Platonun deniz
seviyesinden yüksekliği 1800-2000 m. arasında değiĢir. Orta kesimdeki alçak bölüm Ardahan
ovası adıyla anılır. Ġldeki diğer düzlükler ise kısır dağının batısında bulunan bir çöküntü alanı
olan Hasköy ovası ile güneybatı kesimindeki Göle ovasıdır. Ardahan ilinin yeryüzü Ģekilleri,
yakın jeolojik geçmiĢin bir sonucudur.
Akarsular:
BaĢlıca Akarsular; Hanak Suyu, Kayınlık Deresi, Kür Çayı, Kura Nehri, Posof Deresi,
Türkmen Deresidir. Kura ırmağı, Doğu Anadolu bölgesinin kuzeydoğu kesimindeki
Allahuekber dağlarının kuzey yamaçlarından doğan Kayınlıkdere, Türkmendere (Sarmi
deresi) ve Kür (Gür) Çayının, Göle ovasının kuzeybatısında birleĢmesiyle oluĢur. Kür yada
Gür adı, bazı kaynaklarda ırmağın tümü için kullanılır. Kura, Göle ovasının kuzeybatısında
Yiğitkonağı Köyünün eski adıyla anılan dar ve derin TürkeĢen boğazına girer. GüneydoğuKuzeybatı doğrultusunda 32 km. boyunca uzanan boğaz, birer çöküntü alanı olan Göle ile
Ardahan ovalarını birbirine bağlar. Irmak, TürkeĢen Boğazını geçerken yer yer menderesler
oluĢturur. Uğurlu dağı ile Kılıç dağı arasına sıkıĢmıĢ olan boğazda, bu dağlardan gelen küçük
kollar alır. Ardahan ovasına ulaĢtıktan sonra Yalnızçam dağlarının yamaçlarında ve çevredeki
yüksek platolardan gelen pek çok dereyi de alarak, o çöküntü alanının güney kenarı yakınında
menderesler oluĢturur.Yatağın bu kesiminde kopuk menderesler ve ırmağın eskiden daha
kuzeyde aktığını gösteren terkedilmiĢ yataklar vardır. Ardahan’ın batısında yer alan Dedegül
köyünün güneyindeki terkedilmiĢ yatağın uzunluğu 2 km.yi aĢar. Ovanın doğusunda Ardahan
ile Sugöze köyü arasında bir çok terkedilmiĢ yatak ve menderes yeniği vardır. Ardahan
ovasında akarsu eğiminin çok az olması bu yüzey Ģekillerinin oluĢmasına yol açmıĢtır. Kura
Irmağı, Ardahan ovasından sonra kuzeydoğuda gene dar ve derin, ama TürkeĢen boğazından
çokta uzun olan Miyalashor boğazına girer. Miyalashor boğazı, genellikle güneybatı,
kuzeydoğu doğrultusunda 65 km. boyunca Gürcistan sınırına kadar uzanır. Kura Irmağı daha
25
önceleri olgunluğa eriĢmiĢ eski vadisi içerisinde akarken, sonradan derine doğru yatağını
Ģiddetle kazarak bugünkü boğazı oluĢturmuĢ ve geniĢ bir oluk biçimindeki eski vadilerini
tabanı yukarıda kalmıĢtır. Bunlar, günümüzdeki vadi tabanından 200-300 m. Yükseklikte yer
alan ana kaya Ģekilleri ve terkedilmiĢ akarsu yataklarıdır. Kura'nın, Ardahan ovasının
kuzeydoğusunda Miyalashor boğazına girerken 1800 m. Olan taban yüksekliği Türkiye
topraklarından çıkarken 1300 m.’dir. Boğaz boyunca fazla daralıp geniĢlemeyen vadi
tabanının ortalama eğimi % 07'dir. Bu eğim, boğazı kuzeydoğu ucuna doğru gidildikçe artar
ve özellikle Karaçay'ın Kura ırmağına katıldığı yerden sonra % 08'i bulur. Yarılmanın en
Ģiddetli olduğu ve vadi tabanının en çok derinleĢtiği kesim de burasıdır. Bu kesimden Kura
ırmağının vadisine görülmesini kolaylaĢtıran bir kırık (Fay) çizgisini izlediği anlaĢılmaktadır.
Çıldır ilçesine bağlı Kuzukaya köyünün doğusunda Kura, birdenbire yön değiĢtirerek iyice
kuzeydoğuya yönelir. Karaçay'ın, Kura'ya kavuĢtuğu yerin yakınındaki çermik yöresinden
çıkan sıcak maden suyu kaynakları da, bu kesimde akarsu vadisinin bir kırık çizgisine
uyduğunu kanıtlar. Irmağın, Ardahan’ın doğusunda Karaçay’dan baĢka aldığı önemli kollar
kısır dağından Ağıldere adıyla çıkan Ölçek Suyu ve Hanak yönünden gelen sularla beslenen
Cot Suyudur. Kura Irmağı, Akkiraz (Kertene) köyünün doğusundan baĢlayıp bir süre TürkiyeGürcistan sınırında aktıktan sonra Kurtkale yakınlarındaki TavĢan sırtı yöresinde Gürcistan’a
oradan da Azerbaycan topraklarına ulaĢır ve Aras Nehri ile birleĢerek Hazar Denizine
dökülür. Türkiye’de su toplama alanı 4852 km².dır. Ortalama debisi ise, Türkiye’deki yukarı
çığırında 25 m3/sn dır. Irmağın suları nisanda en yüksek düzeyine eriĢir. Yatağında en az
suyun bulunduğu ay genellikle Eylül ve Ekimdir.
Flora:
Havzada yöresel olarak bitki formasyonlarını zenginleĢtiren husus; kuvvetli relief, bakı ve
yükselti farklarının doğduğu dikey basamaklanmaya bağlı olarak iklim özelliklerinde
meydana gelen değiĢmelerdir. Nitekim, havzada temelden yüksek olan depresyonlarla (Göle
2000 m, Ardahan 1800-1900 m, Çıldır 2000 m) bu depresyonların çevresindeki yüksek
platolar üzerinde (ortalama 2000-2200 m) ve dağlık alanlar (Yalnızçam Dağları 2600-2700 m,
Ulgar Dağı 2918 m, Keldağı 3033 m ve diğerleri) arasında iklim ve buna bağlı olarak da bitki
topluluklarının dağılıĢı bakımından farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Ardahan Ġlinde
araĢtırmacıların tespit ettiği ve ilgili literatürlerde geçen yaklaĢık 1500 kadar bitki türüne
rastlanmıĢ olup bunlardan bazıları; sarıçiçekli orman gülü, beyaz çiçekli orman gülü, defne,
kartopu, mahlep, kadıntuzluğu, çaban püskülü, ayı üzümü, kızılcık, taĢgülü, iğde, üvez,
muĢmula, ıhlamur, gürgen, kayacık, kuĢburnu, böğürtlen, ahududu, kartopu, barut ağacı,
26
karaçalı, sumak, duman ağacı, akçaağaç, kızılağaç, huĢ, kayın titrek kavak, dıĢbudak, kayın,
sarıçam, göknar, doğu ladini, boylu ardıç, katran ardıcı kokulu ardıç, meĢe vb.(Ardahan Ġl
Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2009) Ardahan’ın %95’i ormansız, %1’i bozuk orman, %4’si ise
normal ormanlık alanlarla kaplıdır (Tablo 1). Ormanlar il içerisinde 30.752,5 hektarlık bir
alanı kaplar.
Tablo 1. Ardahan Ġli Orman Varlığı
Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü Web Sitesi, 2012.
Göller:
ÇILDIR GÖLÜ: Doğu Anadolu’nun bölgesinin Van Gölünden sonra en büyük gölüdür. 115
km2
olan
bu
göl,
Kısır
dağı
ile
Akbaba
Dağı
arasında
yer
almaktadır.
Kuzey-Batı yönünde uzanan Singer sırtları Çıldır Gölü ile Çıldır Ovasını birbirinden ayırır.
Bu halde göl her tarafından kendisine doğru dikilen yüksek dağlarla çevrilmiĢtir. Bu
bakımdan gölün Çıldır tarafı daha düzlüktür. Bu taraftaki kıyılarda ince ince düzlükler ve
kumlu plajlar vardır. Göl; kar suları, kaynaklar ve her iki dağdan inen küçük çaylarla
beslenmekte olup, suları tatlıdır. Göl güneye doğru gitgide daralır. Kamervan Adasından
sonra dar Zavot Boğazından ötede küçük bir geniĢleme daha yapar burasına Küçük Göl de
denir. Gölün fazla suları belirli bir akıntı ile bu boğaza doğru toplanır ve buradan sonra hızlı
27
bir akıĢla ve Telek Suyu adıyla gölden çıkarak Kars Çayına doğru akar. En fazla akıĢ yazın
olur (10-15 m3.), yaz sonlarına doğru ise akıĢ çok azalır, saniyede 3 m3'e kadar düĢer. Rakımı
1950 m olan Çıldır Gölünün yüzeyi kıĢ aylarında buzla kaplanmaktadır. Gölün kuzeydoğu
kıyısına yakın bir yerinde, bir dönüm kadar geniĢliğinde Akçakale veya KuĢadası olarak
adlandırılan ve bir yarımadanın kopmasından ortaya çıkan küçük bir ada bulunmaktadır. Bu
ada üzerinde çeĢitli kuĢ türleri barınır: Karabatak, Balıkçıl, Tulumboğaz ve martı bunların en
önemlileridir. Bu kuĢlar kıĢın Karadeniz’e göç ederler. Çıldır gölü balık açısından oldukça
zengindir. Kıyılarda ki dere ağızlarında alabalık bulunur. Gölde en çok bulunan balık türü
sazan balığıdır. Gölde tatlı su Kefalı de vardır.
AKTAġ (HOZAPĠN) GÖLÜ: Çıldır ovasının kuzeybatı kesiminde 22 km2’ kadar bir alan
kaplayan AktaĢ (Karsak, Hozapin) gölünün yarısı ülke sınırları içerisindedir. Yüksekliği 1794
m. olan göl kapalı bir havza halindedir ve alanı gitgide daralmaktadır. Gölün suları sodalıdır.
Gölde devamlı hareket halinde bulunan 12 adacık vardır.
28
AYI GÖLÜ: Arsiyan Dağı ile Cin Dağı arsında yer alıp 0,5 km2 kadar bir alana sahiptir. Göl
kenarından çok sayıda küçük kaynak çıkmakta ve bu sular gölü beslemektedir. Gölden taĢan
suların oluĢturduğu ve Hanak ilçemize doğru Cin dağının diplerini izleyerek akan Ayı
deresinden
yaz
aylarında
yöre
halkı
hayvan
sulamada
faydalanmaktadır.
KARAGÖL (VAKLA) GÖLÜ: Arsiyan Dağının Posof tarafında Baykent (Vakla veya
Vahla) ve Alabalık (Sayho) Köyleri yakınlarında bulunmaktadır. Düz bir alanda yer alan
gölün çevresi çimenlik olup Alabalığı boldur. Gölden çıkan küçük bir dere Posof ilçemize
doğru iner.
BALIK GÖLÜ: Posof Ġlçemiz sınırlarında Kanlıdağ'ın kuzey tarafında bulunur. Küçük bir
alanı kaplayan gölde Alabalık ve Kunduz bulunur.
KANLIGÖL: Posof Ġlçemiz Eminbey (Cilvana) köyünün batısında ( ) Zendar ve Civantel ( )
köyleri arasında sekiz dekar (8.000 m2) kadar bir alanı kaplamaktadır. Göl suları derin olup,
kenarları
sazlık
ve
bataklıktır.
Gölde
sazan
balığı
bulunmaktadır.
AYAZGÖLÜ: Posof Ġlçemizde Eminbey (Cilvana) köyünün hemen doğusunda 10 dekar
geniĢliğinde küçük bir düzlüğün ortasında ve 20-30 m. derinliktedir. Gölde balık
bulunmamaktadır.
SAĞRININ GÖLLERĠ: Posof merkezinin 6 km. kadar doğusunda Sağrı ile Al köyü
yakınlarında birbirine yakın olan Sülüklü ve KamıĢlık göllerinin genel ismine Sağrının gölleri
denir
DAVAR GÖLÜ: Posof Ġlçemizin batısında Hırkat dağının kuzey tarafında 3 dekar
geniĢliğindedir. Gölde balık bulunmamaktadır.
29
ARĠLE (BALIK) GÖLÜ: Posof ilçemizin doğusunda, Gürcistan sınırına yakın Süngülü
(Arale) köyünün yanında sekiz dönüm kadar geniĢliğindedir. Gölde Alabalık boldur. Gölün
kenarları çıplak ve kumludur. Ardahan’de yer alan önemli göller olarak Gölcük, Belevi,
Gebekirse, Çakalboğaz, Karagöl sayılabilir.
Fauna:
Fauna zenginliği ve yaban hayatı doğa turizmini destekleyen en önemli ögelerden birisidir.
Ardahan Ġli, yaban hayatı yaĢama ortamı için son derece uygun bakir bir bölgedir. Ġlde yaban
hayatı için uygun yerler oluĢturan orman, çalılık, sulak alan ve kanyon gibi doğal barınak
alanları bulunmaktadır. AĢağı Kafkasya Ormanlarında yaĢayan HuĢ Tavuğu, ülkemizde de
yalnızca Posof Ormanlarında yaĢamaktadır. HuĢ Tavuğu’nun yaĢam alanı bulduğu Posof
Ormanları; Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından Yaban Hayatı
Koruma Sahası olarak ayrılmıĢtır. Esas rengi metalik siyah olan huĢ tavuğunun erkek
bireyinin baĢ, boyun ve sırtı metalik yeĢildir. Kuyruk tüyleri uzun ve dıĢa doğru kıvrıktır. DiĢi
birey ise kahve ve siyah lekelidir. Alt kısmı gridir ve koyu lekeler taĢır. Gaga, siyah ayaklar
ve iris koyu kahvedir. Erkek bireyin baĢında kırmızı bir leke vardır.
Tepeli Pelikan, Türkiye’de sadece 5 sulak alanda kuluçkaya yatmaktadır. Ardahan
Ġlindeki AktaĢ Gölü de, Tepeli Pelikanların kuluçkaya yattığı 5 sulak alandan biridir. Çıldır ve
AktaĢ Göllerinde gözlemlenen Tepeli Pelikan ve Ak Pelikanlar özellikle yöre halkı tarafından
korunmaktadır. Kura Nehri’nin Ġl Merkezinden Gürcistan sınırına kadar oluĢturduğu kanyon
Ġldeki yaban hayatı ve yok olma tehlikesi altında bulunan bitkiler için son derece önemli bir
alanı oluĢturmaktadır. Bu kanyonda yaĢam alanı bulan en önemli türler; Kızıl Akbaba, Kaya
Kartalı, Sakallı Akbaba, Küçük Orman Kartalı, Kızıl ġahin, Ur Keklik ve Puhudur. Ġlde Ilgar
Dağı ve çevresinde, diğer ormanlık ve sulak alanlarda yaĢayan baĢlıca türler; Yaban Domuzu,
Tilki, TavĢan, Kurt, Karaca, Ördek, Doğan, ġahin, Kartal, BaykuĢ, Keklik, Orman Çulluğu,
Su Samuru, Kirpi, Telli Turna, Kırlangıç, Sürmeli KızkuĢu, Çayır Delicesi ve diğer göçmen
kuĢlardır.
3.7.2. Ġlin Jeolojik Durumu
Bölgedeki en eski kayalar Orta-Üst Lütesiyen yaĢta volkanitler ve onlarla ardalanan
çökellerden oluĢan ġavĢat Formasyonudur. Bunların üzerine açısal uyumsuzlukla, Oligosen
yaĢlı kırıntılılardan kurulu AĢıkzülali Formasyonu gelmektedir. Bu formasyonun üzerine Üst
Miyosen yaĢta akarsu ve göl kökenli kırıntılılardan meydana gelen Çamlıçatak Formasyonu
açısal uyumsuzlukla gelmektedir. Bazalt, tüf, aglomera ve bunların içerisindeki mercek ve
30
düzeyler halinde çökellerden oluĢan Üst miyosen Alt pliyosen yaĢtaki Posof volkanitleri
kendisinden önceki kayaları, açısal uyumsuzlukla yaygın olarak örtmektedir. Olivin bazalttan
oluĢan ve muhtemelen pliyosen yaĢtaki GümüĢkavak bazaltı kendinden eski birimleri keserek
üzerlerine açısal uyumsuzlula gelmektedir. Sonra akma yapılı ve bol piroksen içerikli
Ardahan andeziti (Üst Pliyosen –Alt Pleyistosen) daha sonrada akma yapısı göstermeyen ve
porfiritik dokudaki Ulgartepe andezitinin daha eski kayaları kestiğini ve açısal uyumsuzlukla
örttüğü görülmüĢtür. Damal kırıntılıları ve yüzlek çökelleri ise çalıĢma alanındaki en genç
çökel örtü niteliğindedir. Bölgedeki birinci evre volkanitler (Posof volkanitleri-GümüĢkavak
bazaltı) alkalen kompozisyon gösterirken, ikinci evre volkanitlerde (Ardahan andezitiUlgartepe andeziti) kalkalkalen bir kompozisyon görünmektedir.
Şekil 2. Ardahan İli Jeoloji Haritası
31
(Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Web Sitesi)
32
3.7.3. Ġlin Ġklim Durumu
Tablo 2. Ardahan Ġli Nüfusuna ĠliĢkin Temel Veriler (2011 Yılı)
Aralık
Kasım
Ekim
Eylül
Ağustos
Temmuz
Haziran
Mayıs
Nisan
Mart
ġubat
Ocak
ARDAHAN
Uzun Yıllar Ġçinde GerçekleĢen Ortalama Değerler (1970 - 2011)
Ortalama Sıcaklık
-8.0
-0.4
6.7
12.3
16.2
16.3
12.9
9.3
4.6
-3.5
-9.9
-11.5
(°C)
Ortalama En
-2.2
6.0
14.3
20.8
24.4
23.9
19.9
15.8
10.7
2.3
-5.4
(°C)
-3.6
Yüksek Sıcaklık
Ortalama En DüĢük
-13.2
-5.7
0.0
4.3
8.5
8.7
5.8
2.9
-1.2
-9.1
-16.0
-17.2
Sıcaklık (°C)
Ortalama
2.5
4.1
5.4
7.3
8.3
8.6
8.4
7.1
5.0
5.0
2.5
(saat)
3.4
GüneĢlenme Süresi
Ortalama YağıĢlı
9.8
9.4
10.1
7.7
10.7
11.4
15.3
17.2
14.0
11.1
9.8
9.3
Gün Sayısı
Aylık Toplam YağıĢ
22.5
29.4
38.5
34.4
60.0
72.5
92.3
83.1
51.4
30.2
(kg/m2)
21.2
18.6
Miktarı Ortalaması
Uzun Yıllar Ġçinde GerçekleĢen En Yüksek ve En DüĢük Değerler (1970 - 2011)*
En Yüksek Sıcaklık
7.8
9.2
18.4
25.0
26.0
28.6
34.3
35.0
30.6
26.0
18.2
14.3
-39.8
-38.7
-33.2
-21.0
-8.5
-4.5
-2.2
-2.8
-5.8
-15.0
-25.4
-36.3
(°C)
En DüĢük Sıcaklık
(°C)
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2012.
33
3.7.4. Ġlin Ġdari Durumu
Ardahan ili; 5 ilçe, 226 Köy ve 10 Beldeden oluĢmaktadır. Ardahan’ın Ġlçeleri Ģunlardır: Posof,
Hanak, Damal, Çıldır ve Göledir.
3.7.5. Nüfus
Tablo 3. Ardahan Ġli Nüfusuna ĠliĢkin Temel Veriler (2011 Yılı)
ġehir
Köy
Türkiye
67.803.927
44.006.184
23.797.743
Ardahan
133.756
39.725
94.031
Kaynak: Türkiye Ġstatistik Kurumu, 2011.
Tablo 4. Ardahan Ġli Nüfus Durumu (2011 Yılı)
Ġlçe
Toplam
Erkek
Kadın
17.274
10.143
7.131
Çıldır
2.415
1.456
959
Damal
2.571
1.681
890
10.478
6.451
4.027
Hanak
4.432
2.325
2.107
Posof
2.555
1.516
1.039
Merkez
Göle
Kaynak: Türkiye Ġstatistik Kurumu, 2011.
34
3.7.6 UlaĢtırma
Karayolları:
Ardahan ili sınırları içinde karayolu ulaĢımı; 273 km Devlet Yolu, 90 km Ġl yolu ile
sağlanmaktadır. (Tablo 5).
Tablo 5. Ardahan Ġli Karayolu Uzunlukları
Karayolunun ÇeĢidi
Uzunluğu (km)
Devlet Yolu
273
Ġl Yolu
90
TOPLAM
363
Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü Web Sitesi, 2012.
Tablo 6. Ġlçelerin Ġle Olan Karayolu Uzunlukları
Ġlçe
Ġl Merkezi’ne Uzaklığı (km)
Merkez
14
Çıldır
44
Damal
44
Göle
44
Hanak
29
Posof
80
Kaynak: Karayolları Genel Müdürlüğü Web Sitesi, 2012.
3.7.7. Turizm
Ardahan iline her yıl kara yolu ile çok sayıda turist gelmektedir. Ġlimizin KomĢu Ülke
Gürcistana açılan 2 kapı bulunmaktadır, Bunlardan Posof Ġlçemizde bulunan TÜRKGÖZÜ
kapısı Ģu an faaliyette olup, diğer Çıldır Ġlçemizde bulunan AKTAġ kapısı faaliyette değildir.
Ardahan’ ın Ġl Olmasından sonra 1998 yılından itibaren kayıt altına alınan TÜRKGÖZÜ sınır
kapısından giriĢ çıkıĢ yapan yolcu istatistikleri yıllara göre dağılımı,
35
Tablo:7 -Ġlimize Türkgözü Sınır Kapısından GiriĢ ÇıkıĢ Yapan Yerli ve Yabancı
Turislerin Yıllara Göre Dağılım Ġstatistiği:
YILLAR
GİREN
ÇIKAN
TOPLAM
YERLİ
YABANCI
YERLİ
YABANCI
1998
24.888
31.254
18.930
23.780
98.855
1999
16.725
26.496
17.960
17.473
78.654
2000
6.422
25.779
6.366
15.480
54.047
2001
4.552
19.023
4.301
11.339
39.315
2002
3.554
14.424
4.531
14.982
37.491
2003
5.135
10.599
4.223
12.930
32.887
2004
6.354
13.841
3.926
11.605
35.726
2005
8.867
9.964
4.442
8.470
31.743
2006
8.052
8.659
5.729
8.228
30.668
2007
6.611
6.929
5.694
7.710
26.944
(Ardahan Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Web Sitesi, 2012).
Tablo 8. Konaklama Tesisleri
Sıra
Adı Unvanı
ĠĢletme Türü
Adresi
Telefon No
No
1
Büyük Ardahan
Oteli 2 Yıldızlı
KaptanpaĢa Mah
Turizm ĠĢletme Belgeli
Kars caddesi -
0478 211 64 98
Ardahan
KaptanpaĢa Mah
2
Kura Oteli 2 Yıldızlı Turizm ĠĢletme Belgeli
Atatürk Cad -
0478 211 34 58
Ardahan
3
Klas 1 Oteli 2
Yıldızlı
Turizm ĠĢletme Belgeli
Merkez -Posof
0478 511 11 22
(Ardahan Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Web Sitesi, 2012).
36
Mevcut Kütüphaneler:
Ardahan ilinde bir Halk Kütüphanesi ve buna bağlı Posof, Göle ve Hanak Ģube kütüphaneleri
bulunmaktadır.
(Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Web Sitesi, 2012)
3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ
Ardahan’da 2013 yılı itibariyle doğa turizmi ile iliĢkili Posof Doğal Hayatı Koruma,
GeliĢtirme ve YaĢatma Derneği, Ardahan Dağcılık, Doğa Sporları ve Arama Kurtarma
Kulübü Derneği ve Ardahan’ı Tanıtma ve GüzelleĢtirme Derneği bulunmaktadır.
37
4. ARDAHAN İLİ DOĞA TURİZMİ ARZI
4.1. Ardahan Ġlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar
Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T,
Milletlerarası seviyede: M
1- Tabiat Parkı ve benzeri sahalar
Adı
Cemal Tural Fidanlığı Tabiat Parkı
Ġlçesi
Bilinirlik
Merkez
B
Ardahan Ġlinde Tabiat Parkı ve benzeri sahalara ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
-Cemal Tural Fidanlığı Tabiat Parkının Ġl -Ardahan Ġli genelinde kıĢ Ģartlarının çok
Merkezine yakın olması
ağır olması sebebiyle Cemal Tural Fidanlığı
Tabiat Parkına gelen ziyaretçi sayısının sıfıra
-Özellikle bahar ve yaz döneminde Ġl kadar düĢmesi
Merkezinde yaĢayan halkın rekreasyon
ihtiyacını karĢılayacak neredeyse tek yer -Cemal Tural Fidanlığı Tabiat Parkının
olması
mesire yeri özelliklerinin olması, cazip
özellikler içermemesi
-ÇeĢitli etkinliklere ev sahipliği yapması (Örn;
-Uzun devreli geliĢme planının henüz
Bal Festivali)
tamamlanması,
-Ekoturizm
yetersizliği
için
gerekli
olanakların
-Biyolojik açıdan az sayıda türe sahip olması,
ekosistem olarak çeĢitliliğe sahip ve ilginç
olmaması,
Fırsatlar
Tehditler
-Tabiat Parkı içerisinde yapılabilecek sosyal -Kurumlar arası koordinasyonsuzluk
tesislerin arttırılması paralelinde alana gelen
-Beklentilerin gerçekleĢmemesi ihtimalinin
ziyaretçi sayısının artması
varlığı,
-Bölgeye ulaĢım kolaylığının olması
-Korunan sahalara yerel yöneticilerin
-Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı’nın ödenek korunan alan değil de turizm alanı olarak
gönderme yönde imkânlarının olması
bakmaları
Tabiat Parkına dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve
fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine
yönelik stratejik kararlar;
38
-Cemal Tural fidanlığı Tabiat Parkı için Uzun Devreli GeliĢme Planının Yapılması
-Ziyaretçi sayısının arttırılmasına yönelik hizmet sunma yönünde gerekli çalıĢmaların yapılması
1- Ardahan Ġli Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahaları
Adı
Posof Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası
Ġlçesi
Bilinirlik
Posof
T
Ardahan Ġli Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahaları SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
-Posof YHGS’nın Yönetim ve GeliĢme Planına sahip -KıĢ aylarında ulaĢımın zor olması
olması
-Posof Ġlçesinde teĢkilat yapısının olmaması
nedeni ile insan baskısını önleme yönünde
-Çok çeĢitli yaban hayvanlarını barındırması,
fazla sayıda personel gerektirmesi
-Kaçak avcılığın fazla olmaması,
-Sahaların her yıl envanterlerinin yapılması,
-Dağ horozunun Ülkemizde yaĢadığı nadir yerlerden
olması
-Koruma, kontrol ve denetim için Ġdare ile koordineli
Ģekilde iki orman mühendisinin çalıĢtırılıyor olması
Fırsatlar
Tehditler
39
-Posof YHGS mevcut değerlerini ve potansiyelini
yansıtan ve bunlara yönelik talebe cevap verecek
dengeli ve sürdürülebilir turizm ve rekreasyon
fırsatlarının olması
-Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası içerisinde su
rejimine
yapılan
müdahaleler
(yapılması
planlanan hidroelektrik santralleri)
-Alanın yöre halkı tarafından ormancılık,
hayvancılık ve tarımsal faaliyetlerin baskısı
-Doğa dostu turizmin geliĢtirilmesi sonucu yöre
altında kalması
halkı için gelir arttırıcı bir unsur olması
-Ġlçenin tamamına yakının Yaban Hayatı
GeliĢtirme Sahası olmasıyla birlikte alanın
tamamen ava kapalı oluĢu yöredeki avcıları kaçak
avcılığa yönlendirmektedir.
Av turizmine ve av yaban hayatı değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü
yönlerin daha geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin
önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar
-Ardahan Ġl ġube Müdürlüğünün yaban hayatı bölümü mezunu personel bakımından
güçlendirilmesi
-YGHS nın mevcut değerlerini ve potansiyelini yansıtan ve bunlara yönelik talebe cevap
verebilecek dengeli ve sürdürülebilir turizm-rekreasyon fırsatlarının sağlanması,
-Türkiye’den ve yurtdıĢından bölgedeki muhteĢem hayvan türlerini doğaya hiçbir zarar
vermeksizin izlenmesi için ziyaretçi çekmek ve doğa dostu turizmi halk için gelir arttırıcı bir rol
üstlendirmek
-Turistlerin konaklama ihtiyacının nitelikli pansiyon ve benzeri küçük kapasiteli butik otellerle
giderilmesi iyi bir çözüm olacaktır
-Butik otel/pansiyon tarzı yapıların köylerde yapılmasının teĢvik edilmesi önemli kırsal
kalkınma için uygun olacaktır, bu oteller yayla turizmi ve diğer turizm çeĢitlerinin de
konaklama altyapısını temin edeceklerdir.
-Zorlu kıĢ Ģartlarında yaban hayvanlarına yem desteğinin arttırılması
Ardahan Ġli Sulak Alanlar
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Putka Gölü Sulak Alanı
Merkez
T
Çıldır Gölü Sulak Alanı
Çıldır
T
AktaĢ Gölü Sulak Alanı
Çıldır
T
Sulak Alanlara ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
40
-Putka, Çıldır ve AktaĢ Göllerinin uluslar arası -Her türlü altyapı olanaklarının yetersizliği
öneme sahip sulak alanlar olması
-Doğa turizmi konusunda deneyimin yetersiz
-Sulak alanlarla alakalı bir Ġl ġube Müdürlüğü olması
bulunması
-Yöre halkı doğa turizminin getirilerinin tam
-BozulmamıĢ ve üstün doğal kaynak değerleri olarak farkında olmaması
ve zengin biyolojik çeĢitliliği
-Bölgenin kaynak değerlerinin yeterli kadar
-Ardahan Ġlinin kuĢ göç yolları üzerinde tanınmaması
bulunması
-Yönetim Planlarının olmayıĢı
-Fiziki özelliklerinin güzelliği
-Gelen ziyaretçilerin çoğunluğunun alanın
-Özellikle Çıldır Gölünün kıĢ sezonunda biyolojik çeĢitliliğinin farkında olmaması ve
donması ile birlikte kıĢ turizmi kapsamında alanı bilinçsizce kullanma istekleri
yapılan etkinlikler (Çıldır Göl Festivali, Altın
-AktaĢ Gölü Sulak Alanının bir kısmının
at kıĢ festivali)
Gürcistan ülke sınırları içerisinde kalması ve
-AktaĢ ve Çıldır Göllerinde bahar sezonunun AktaĢ Gölünün büyük bir kısmının Askeri
baĢlamasıyla bölgeye gelen göçmen kuĢların Yasak Bölge içerisinde kalması sebebiyle
(özellikle ak pelikan ve tepeli pelikan) izlenme yapılacak faaliyet sayısının kısıtlı olması
imkânı olması
- Alanların fauna ve flora zenginliği
-Alanlarda,
birçok
bilimsel
çalıĢmanın
yapılabilecek olması ve halen bilimsel
çalıĢmaya yönelik potansiyel bulunması.
Fırsatlar
-Doğa turizmi ile yaĢanacak kırsal kalkınma
Tehditler
-Yoğun turizm ile ekolojik ve çevresel
zararlar
-Yöre halkının alan çevresinde yaĢamaya
devam ediyor olması
-Doğa turizminden beklentinin yüksek olması
-Bazı korunan alanlarda yerel halk turistlerle -Alana yönelik turizm yatırım faaliyetlerinin
alıĢveriĢ yapabilmek için, yabancı dil öğrenmek artıĢ göstermesi durumunda korumanın
durumunda kalır, okuryazarlık ve matematik güçleĢmesi
becerileri artar.
-Korunan Alan yönetiminde karĢılaĢılacak
-Çıldır ve AktaĢ Gölü Sulak Alanları güçlükler
bitiĢiğinde bulunan sınır kapılarının açılması
sonucu bölgeye gelen yabancı turist sayısında -Doğa turizmi ile oluĢacak yoğun insan
potansiyelinin kirletici unsurlarının alana
artıĢ yaĢanması
baskısı ve tehdidi
-Sulak alanlara ulaĢılabilirliğin olması
-Doğal ve kültürel değerlerin tahribi ve
bozulması
41
-Halk üzerinde olumsuz sosyo-kültürel etkiler
meydana getirmesi
-Çıldır Gölünde bulunan adalardaki insan
baskısının artması bu alanları kuluçka için
kullanan türleri olumsuz etkilemektedir.
Sulak Alan değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha da
geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine
ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar;
-Çıldır Gölü üzerinde yaz aylarında tekne turları, göl kenarında yürüyüĢ ve piknik, kano, yelken
sporları ile at kiralama projeleri, kıĢ aylarında ise donan gölde atlı ve köpekli kızak, buz sporları
ve balık tutma gibi alternatifler sunmak
-Doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik olarak Çıldır, AktaĢ ve Putka Gölü Sulak Alanlarında
değiĢik türleri gözlemlemek için kuĢ gözlem barakaları tesis etmek.
-Yöre halkına biyolojik çeĢitlilik hakkında eğitim çalıĢmaları baĢlatmak ve yöre halkında
farkındalık yaratmak
4.4. Ardahan Ġlinde Seçkin Özellikli Diğer Sahalar
JEOLOJĠK OLUġUMLAR
Mağaralar
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Övündü Köyü Mağaraları
Çıldır
B
Ortakent Mağaraları
Hanak
B
Jeolojik OluĢumlara ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
-Envanteri yapılmamıĢ ancak varlığı bilinen -Mağaraların bir kısmı henüz ziyaretçi
kabulüne uygun hale getirilmemiĢtir.
mağara sayısı
- Mağaraların doğal yapısının korunmasında
(Sarkıtların kırılması, içinde ateĢ yakılması
gibi) problemler,
-Kanyon, dağ ve mağara kurtarma ekibinin
olmaması
42
- KeĢif yapacak yeterli eleman ve uzman görevli
olmaması,
-Mağaraların
envanterinin
yapılmamıĢ
olması ve keĢif yapacak yeterli eleman ve
görevli olmaması
Fırsatlar
Tehditler
-Varlığı bilinen mağara gruplarının bulunması
-Ġnsanların mağara merakı ve mağaraları
tahrip etmeleri, kirletmeleri
-UlaĢım imkanlarının bazı mağaralar da çok
müsait olması,
-Ġnsanların mağara merakı ve tahrip etmeleri,
kirletmeleri,
- Sarkıtları kırma merakının yaygınlığı,
- Mağaraya ziyaretçi etkileri sebebi ile katı atık
sorunu,
- Sahada ve mağaralarda ölüm ve yaralanma
riskinin yüksek oluĢu
-Define avcılarının varlığı
Mağara değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha
geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin
önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar;
-Turistlerin can güvenliği sebebi ile Dağ, Kanyon ve Mağara Kurtarma Timlerinin kurulması
AFAD Ġl Müdürlüğünce eğitilmeleri lüzumludur
-Envanteri çıkarılacak mağaraların yabani hayat ve benzeri ekosistem unsurları yönünden
zarar görmeyenlerinin, ulaĢılabilir ve estetik olanların öncelikli olarak turizme kazandırılması
-Mağaraların kullanımında ekolojik sürdürülebilirlik ilkesine dikkat edilmesi
-Mağaralarda tahribat ve benzerinin önlenmesi için lüzumu halinde mekanik tedbirler
alınması, jandarmanın bu hususları da gözetmesi, muhtarların duyarlı davranmaları
Yaylalar
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Yalnızçam Yaylası
Merkez
B
Bülbülhan Yaylası
Merkez
B
43
GümüĢkavak Yaylası
Posof
B
AĢıkzülali Yaylası
Posof
B
Okçuoğlu Yaylası
Göle
B
Canibek Yaylası
Göle
B
Kısır Dağı
Çıldır
B
Akbaba Dağı
Çıldır
B
Arsiyan Dağı
Posof
B
Ilgar Dağı
Posof
B
Uğurludağ
Göle
B
Yalnızçam Dağları
Merkez
B
Dağlar Dağ Ekosistemleri
Ardahan Ġli Yaylaları ve Dağ Ekosistemlerine ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
-Çok sayıda yayla bulunması
Zayıf Yönler
-Yaylacılığın azalma trendine girmesi
-Birçok yerde yayla evlerinin sökülmüĢ
olması, eskimesi, tamiri için masraf
-Turizm için kullanılabilir nitelikte olanların gerektirmesi
varlığı
-Yaylacılık yapanların turizm altyapısı ve
-Yaylaların çok sayıda turizm çeĢidine imkân turizm fikri olmaması
-Yaylaların geniĢ sahalarda bulunması
veriyor olması
-Aktif yaylacılığın azalsa da devam ediyor
olması
-Ġnsan kaynağının çok az olması ve eğitim
seviyesindeki düĢüklük
-Yolların mevcudiyeti
Fırsatlar
Tehditler
-Yaylalarda konaklama için basit kampçılık -Yaylacılığın bazı yaylalarda tamamen
ortadan kalkması, yaylacılık kültürünün yok
imkânlarının mevcudiyeti
olma riskinin varlığı
-Misafirperver
köylülerimizin
turizmin
-Yaylalardaki eski yolların bazı yaylalarda
44
baĢlatılması için sıcak bakıĢları
bakımsızlık sebebi ile daha da bozulması,
Yaylaların bazılarında düzensiz yapıların
yapılması
Yaylalar ve Dağ ekosistem değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü
yönlerin daha geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve
tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar;
-Yaylalarda pansiyonculuk uygulamalarının geliĢtirilmesi
-Yayla evlerinin turizme uygun olanlarının tespit edilerek öncelikle sahiplerinin teĢvik edilmesi
-Yaylaların tamamında atlı, yürüyüĢ ve bisikletli gezi rotalarının tespit edilerek iĢaretlenmesi iĢlerinin
Kaymakamlıklarca öncelikli olarak yaptırılması
-Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı
uygulamaların geliĢtirilmesi
4.2. Ardahan İlinde Doğa Turizmi Çeşitleri
4.2.1. Yayla ve Festival Turizmi
Yaylalar, günümüzde önem kazanan alternatif turizmin alt türlerine imkan tanımaktadır.
Buralar Ġlimiz Merkez Ġlçesi Yalnızçam, Bülbülhan, Posof Ġlçesi GümüĢkavak, AĢıkzülali ve
Göle Ġlçesi Okçuoğlu Yaylalarıdır.
Ardahan Bal Festivali: Her yıl geleneksel olarak düzenlenmekte olan bal festivalinin amacı
yöremiz arıcılığını geliĢtirmek ve Festival yoluyla ilimizin tanıtımını yapmaktır. Bu festival
her yıl Ağustos ayının ilk haftası düzenlenmektedir. 4 önemli arı ırkından biri olan Kafkas ırkı
arı Ardahan’da yetiĢtirilmekte olup, Ardahan, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca
Kafkas Arı Irkının gen merkezi olarak ilan edilmiĢtir. Kafkas ırkı arı, kıĢı soğuk, karlı ve sert
45
geçen karasal iklimin hüküm sürdüğü bölgelerde baĢarılı bir Ģekilde çalıĢan iki önemli arı
ırkından biridir.
Çıldır Göl Festivali: Her yıl geleneksel olarak düzenlenen festival Çıldır Gölü ve Akçakale
adasının tanıtımının yapılması ve doğal güzelliklerin sergilenmesini amaçlamaktadır. Aynı
zamanda kıĢ mevsiminde gerçekleĢtirilen “Kar-Buz”
festivali kapsamında etkinlikler
yapılmaktadır.
KaĢar Festivali: Her yıl Temmuz ayının ilk haftası kutlanan bu festivalle, yöremize özgü
kaĢar peyniri baĢta olmak üzere hayvan ve hayvan ürünlerinin tanıtımı amaçlanmaktadır
46
4.2.2. Sportif Olta Balıkçılığı
Çıldır gölü, Aygır gölü, Posof Çayı, Alabalık Deresi, Ardıçdere, Cot Suyu dur. Söz konusu
dereler Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünce, orman içi sularımızın yerli
türlerimiz ile balıklandırılması, orman içi sulardaki balık popülasyonlarının arttırılması,
bozulan alabalık habitatlarının iyileĢtirilmesi, gen kaynaklarının korunması amacı
doğrultusunda sportif balık avcılığının geliĢtirilmesi sağlanabilir.
4.2.3. Doğa YürüyüĢü ve Parkur Alanları
Ardahan- Merkez Yanlızçam
Ardahan- Merkez Çamlıçatak ve Kazankale Harabeleri
Ardahan- Çıldır- Çıldır Gölü ve ġeytan Kalesi
Ardahan- Göle Acısu Mevkii, Festival Alanı
Ardahan- Hanak- Damal Ġstikametindeki Orman
Ardahan- Posof- Ilgar Dağına TırmanıĢ
47
4.2.4 KuĢ Gözlemciliği:
Ardahan havzası, AktaĢ Gölü, ve Çıldır Gölü ve Putka(GölbaĢı) Sulak Alanlarında değiĢik
türde kuĢları gözlemlemek mümkündür.
4.2.5.Tabiat Anıtı Niteliği TaĢıyan Yerler
Damal Ġlçesi Atatürk Silueti: Ġlimizin en önemli doğal güzelliği Damal Dağlarına yansıyan
Atatürk Siluetidir. Her yıl 15 Haziran-15 Temmuz tarihleri arasında Damal Ġlçemizin Yukarı
GündeĢ Köyü, Karadağ yamaçlarında oluĢan bu olay bir doğa harikasıdır. Bu tarihler arasında
güneĢ batarken dağın yamacında bulunan dere yatağının bir tarafının gölgesi diğer tarafına
yansımakta ve tamamen doğal olarak Ulu Önder Atatürk’ün siluetini oluĢturmaktadır.
Anıt Ağaçlar: Ġlimiz Posof Ġncedere köyünde tabiat anıtı niteliğinde ağaçlar bulunaktadır
4.2.6. Mağara Turizmi
Çıldır' a bağlı Kurtkale nahiyesi' nin 1 km.doğusundaki Övündü Köyü' nün yaklaĢık 250-300
m. güneyindeki kalker kaya kütlesine oyulmak suretiyle yapılmıĢ iki grup mağara
yerleĢimidir. Hanak Ġlçesi' nin 10.km. kadar doğusunda yer alan Ortakent (Büyük Nakala)
Nahiyesi' nin yaklaĢık 7-8 km. güneyinde bulunan Ortakent ( Büyük Nakala ) Mağaraları
4.2.7. KıĢ Turizmi
Ġl merkezine 12 km uzaklıktaki Yalnızçam Köyü-Uğurludağ mevkiindeki kayak tesisi
bulunmaktadır. Alp disiplini (slalom) branĢında kayak sporunun yapılacağı doğal arazilerin
dağ tepelerinden vadi tabanlarına doğru sürekli homojen eğilimli olması buranın diğer bir
avantajıdır. Gerek Ardahan Ġli gerekse Ülke turizmi açısından çok önemli olan bu tesis
Ardahan Ġlinin çehresini değiĢtirmekle kalmayacak, 6 km pist uzunluğu ve 800 m kod farkıyla
yerli ve yabancı turistlerin uğrak merkezi olacak, ayrıca Uluslararası müsabakalara ev
sahipliği yapabilecektir.
48
4.2.8. Kültür Turizmi
Ardahan Kalesi: Ardahan Kalesi çevresinde yapılan Prehistorik araĢtırmalar, (M.Ö 3500200) Ġlk Tunç Çağma ait yerleĢmenin varlığını ortaya koymuĢtur. Ardahan Kalesi, Osmanlı
döneminde 16.yy. ortalarında ( 1544), Kanuni Sultan Süleyman' in emriyle inĢa edilmiĢ ve
günümüze kadar ulaĢmayı baĢarmıĢtır. Tarihi oldukça eskilere dayanan Ardahan Kalesi'nde
yapılan kazılarda elde edilen değiĢik medeniyetlere ait kalıntılar, yörede ilk Tunç Çağı' ndan
itibaren bir yerleĢmenin varlığını ve bölgenin çeĢitli krallıkların hâkimiyetine girdiğini
göstermektedir.
ġeytan Kalesi: Alan üzerinde gerek tarihi Kalelerin bulunuyor olması, kanyon yürüyüĢüne
uygun olması ve gerekse sahip olduğu doğal manzara güzelliği açısından ilgi çekici özellikler
arz etmekte olup bu durum alanlar üzerinde yoğun ziyaretçi potansiyeli oluĢturmaktadır.
ġeytan kalesi Çıldır Ġlçe merkezinin 1 km. uzaklıktaki Yıldırımtepe Köyü’nün yaklaĢık 1,5
km. kuzeydoğusunda Karaçay Vadisinde oldukça sarp ve müstahkem bir alana kurulmuĢtur.
Yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Yörenin diğer kalelerinde olduğu gibi bu kalenin
de mimari özellikleri Urartu Kalelerini andırmaktadır.
49
Posof (SavaĢır) Kalesi: Posof Ġlçesi' ne bağlı SavaĢır ( Sancak ) Köyü' nün güney doğusun
da, üç yanı vadi ile çevrili, dil biçiminde sivri bir tepe üzerine konumlandırılmıĢtır. Posof’a
girmeden vadide ve vadiye hakim tepe üzerinde kale kalıntısı bulunmak ta ve 'Mera Kalesi'
olarak anılmaktadır. Kale kalıntılarının duvar tekniği Osmanlı dönemi yapıların özelliklerini
gösterdiği gibi, kapladığı alan itibariyle de Osmanlı kervansaraylarının büyüklüğüne iĢaret
eder.
Posof (Cak) Kalesi: Posof un Gürcistan' la sınır köyünde bulunan 'Çak Kalesi' de Posof un,
Gürcistan' dan gelen yol üzerindeki stratejik mevkiini oluĢturmaktadır. Ortaçağda önemli bir
geçidi kontrol altında tutmak için karakol mahiyetinde küçük bir kale olarak inĢa edilmiĢtir.
Kinzu Kalesi: Ardahan' in yaklaĢık 30 km. batısında BağdeĢen (Kinzodamal) Köyü' nün
kuzeyinde, Bülbülhan Yaylası'nın güneydoğusunda yer alan bir kaledir.
Kazan Kale: Ardahan' in yaklaĢık 12-13 km. kuzeydoğusunda, Kura vadisinin nehrin akıĢ
yönüne göre sağında, vadinin sınırladığı dil biçimindeki yükselti üzerinde yer almaktadır.
Kesin tarihi bilinmeyen kale çevresinde, eski yerleĢim izleri mevcuttur
50
4.2.9.Sağlık Turizmi
Yazın kullanılabilen ve romatizma hastalıklarına iyi geldiği bilinen kaplıca olarak; Ardahan
Merkeze bağlı Hasköy, Sugöze ve Göle Ġlçesi Köprülü ve Sürügüden Köyü yakınlarındaki
kaplıcaların, gerekli analizlerin ve düzenlemelerinin yapılmasıyla buralarda “sağlık turizmi”
geliĢtirilebilir.
4.2.10.Bisiklet Turizmi
Tüm Ġl Genelinde bisiklet turizmi potansiyeli bulunmaktadır.
4.2.11.Botanik Turizmi
Sarı Çiçek, Kafkas zambağı, Çıldır zambağı, Filbahri ve Ardahan Gülü gibi nadir bitkiler bulunmaktadır. Bu
anlamda Ardahan İli genelinde bulunmaktadır.
4.2.12.Atlı Doğa YürüyüĢü
Okçuoğlu Yaylası ve Göle Ormanları’nda atlı doğa yürüyüĢlerinin yapılabileceği alanlar
mevcuttur.
51
Damal Ġlçesi
Hanak Ġlçesi
Posof Ġlçesi
Çıldır Ġlçesi
Merkez Ġlçesi
Değerler toplamı
Göle Ġlçesi
Aktivite/değer
9
10
10
20
22
20
Canyoning/kanyon yürüyüĢü (C)
X
Mağaracılık (M)
X
X
Dağ bisikletçiliği (DB)
X
X
X
X
X
X
Dağ-yayla gezisi imkanı ( DG)
X
X
X
X
X
X
X
X
Peyzaj güzelliği/fotosafari (PF)
X
Yaylada konaklama/kamping (YK)
X
X
X
X
X
X
Aktif yaylacılık(AY)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
KuĢ gözlemciliği imkanı(KuG)
Sportif olta balıkçılığı imkanı(SOB)
X
X
X
Milli park vb sahalar(MP)
X
KıĢ sporları potansiyeli(KSP)
X
Aktif kıĢ sporları merkezi(KSM)
X
X
Estetik göl/baraj olan yerler(EGB)
X
X
X
Botanik gezilerine uygun saha(BOG)
X
X
X
Yabana hayatı geliĢtirme sahası(YHGS)
X
Garantili yaban hayatı gözlemi(GYHG)
X
X
X
Ormanaltı florası tanıma gezi imkanı
(Mantar ve benzeri dahil) (FGĠ)
Endemik Bitkilerin Gözlemi (EBG)
X
X
X
X
Dokusu bozulmamıĢ kırsal miras gezisi (köyler) (KMG)
X
X
X
X
X
X
Yayla gezisi imkanı (Ya)
X
X
X
X
X
X
Yaya gezi imkanı (Y)
X
X
X
X
X
X
Tarihi eserler, sit alanı (Ts)
X
X
X
Peyzaj değeri yüksek yerler,fotoğrafik yerler (P)
X
X
X
52
Kanyon görme imkanı (Cn)
X
Botanik gezisi imkanı (Bt)
Atla geziye uygun (At)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
5. CEMAL TURAL FİDANLIĞI TABİAT PARKI KORUMA ALANI
5.1.Alanın Genel Tanıtımı
Ardahan Ġli, Merkez Ġlçesi, Çamlıçatak Köyü sınırları içerisinde yer alan Ardahan Tabiat
Parkı 42˚ 46' 28'' - 42˚ 47' 16'' doğu boylamları ve 41˚ 07' 18'' - 41˚ 07' 40'' kuzey enlemleri
arasındadır. 1/100.000 ölçekli hâlihazır haritadaki plan onay sınırları içerisinde kalan alan,
poligon alan belirlemesi yöntemiyle ölçülmüĢ ve 35,36 hektar geniĢliğinde olduğu tespit
edilmiĢtir. Ardahan Tabiat Parkı Neojen dönemi volkanik fasiyesleri, kuzey bölümü ise
Holosen dönemi yeni alüvyonlardan meydana gelmektedir. Tabiat Parkı alanında Sarıçam
(Pinus Silvestris) meĢcereleri bulunmaktadır. MeĢcere içerisindeki boĢluklarda ise kuĢburnu,
böğürtlen, düğün çiçeği, sarmaĢık ve gramineler yer almaktadır. Alanın yaklaĢık yüksekliği
1930 m dir.
5.2.Cemal Tural Fidanlığı Tabiat Parkının Doğa Turizmi Potansiyelinin Öne
Çıktığı ve Sunduğu Aktiviteler
- KuĢ Gözlemciliği
- YürüyüĢ ve Sırt Çantalı Geziler
- Bisiklet Gezileri
- Atlı geziler
- Yaban Hayatı Gözlemciliği (fauna gezileri)
- Doğa Gezileri
- Aile/Yerli Turistler
53
5.3.Cemal Tural Fidanlığı Tabiat Parkının Doğa Turizmi Yönetimi Amaçları
- Her Ģeyden önce doğal çevrenin sürdürülebilirliğini garanti altına almak, yerel halka maddi
yarar sağlamak
-Gezilen yerlerde flora ve faunaya asgari zarar verecek Ģekilde hareket etmek
-Yerel kültürlerin sürdürülebilirliği ve yerel halkların doğa turizmi faaliyetinden yarar
sağlaması
-YürüyüĢ ve dağ bisikleti patikalarından oluĢan bölgesel bir ağ kurmak, Doğa ve kültür
gezileri için önemli rotalar ve noktalar belirleme ve bunlara ulaĢım ve bilgilendirme planı
geliĢtirme
Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu
Hâlihazırda ki ziyaretçi Ziyaretçi (konaklamayanlar) : Aylık ortalama 350 kiĢi
sayısı
Para harcama
Ziyaretçi Profili
GeliĢlerinin Ġlk 4 Sebebi
Kıyaslanabileceği saha
Alanda para harcayacak hizmet ve tesis yok
Bireysel gezginler : %20
Aileler : %80
1- Günübirlik piknik aktiviteleri
2- Doğa gezileri
3- Manzara-seyir, fotoğraf çekimleri
4- Yaban Hayatı ve KuĢ Gözlemciliği (çok nadir)
Kars Soğuksu Tabiat Parkı ile kıyaslanabilir özelliklere sahiptir.
UlaĢılabilirlik Analizi
Sahanın Uluslararası
havaalanına yakınlığı
Alana UlaĢım
Orta derecede yakın; 3,5 saat (3-4 saat arasında)
Özel taĢıt
( x)
Ziyaretçinin Genel ulaşım kanaati:
Diğerleri
( x)
Alana UlaĢım Kolaydır
(Bisiklet, motosiklet, yürüyüĢ,
atlı vb.)
UlaĢım için problemler: Toplu taĢıma araçları bulunmamaktadır.
Altyapı Analizi
TaĢımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taĢımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
ĠĢaret levhaları
Genel yer iĢaret
levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park
Yetersiz
X
Yeterli
Ġyi
X
X
Açıklama
Ardahan-Kars Anayolu üzerindedir.
X
X
X
X
X
X
X
X
54
kapasitesi
Bilgi alma ve tercüme
kolaylıkları
Restoran sayısı
X
Restoran bulunmamaktadır.
Yeme içme konaklama analizi
Restoranların durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Sayısı
Kategori
Açıklama
KuruluĢ Sayısı
Kategori
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
Hosteller (Misafirhaneler)
Yatak&kahvaltı oteli
Rota üstü kulübeler
Bungalov tarzı
Kamp alanı
Diğerleri: Pansiyon
Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri;
Sunduğu değerlerden
Alan turist ziyaret
döngüsüne girecek
Ģekilde turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki yabanıl
varlıklar
Var-Yok
Yok
Tek-eĢsiz olanlar
var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Evet
Bayrak türler
Diğer ilginç yaban
hayatı (fauna)
Neler?
Yok
Yok
Putka Gölü Sulak
Alanı
1.
1.
KuĢ Gözlemciliği
2.
2.
55
Taşıma Kapasitesi Analizi
Sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi Değerlendirme ġekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2- Genel Olarak
Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor 5- Hiç Sağlanamıyor
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para yatırımı
yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç, istek ve önerileri ele
alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi
Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor
Ġyi bir iĢbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden sonra
geliĢme gösterdi
Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkânı ortaya çıktı
1
2
3
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
X
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
X
X
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
X
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
5
X
X
Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiĢtir.
4
X
X
X
56
Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
X
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
X
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
X
Turizm hayat kalitesini artırıyor
X
Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Ekolojik taĢıma kapasitesi analizi
Faaliyet
Kamping&piknik
Doğa yürüyüĢü
Genel
etkiler
Müspet
/menfi
menfi
Müspet
Korunan alan
üzerindeki etki
Kabul
edilebilir
Katı atıklar
X
Kabul
edilemez
Etki
Kabul edilebilir ancak;
Katı atıklar toplanmaktadır.
Patikalar dıĢına
çıkılmamalıdır.
Ġzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aĢağıdaki Ģekilde incelenmelidir.
1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlıĢ, 5- Hiç yok,
Ekolojik taĢıma kapasitesinin etkileri;
Ekolojik göstergeler
Bitkiler turizm artıĢından etkilenmemektedir
YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır
1
2
X
X
3
4
5
X
X
X
X
Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Ekolojik göstergelerin değerlendirilmesiyle;
- Flora ve faunanın turizmden fazla etkilenmediği,
- Patika dıĢına çıkan turistlerin olduğu, bunların zararlara sebep olabileceği, uyarı ve iĢaretlemeler
ile bunların çözülebileceği,
-Turistlerin yaban hayatını az da olsa rahatsız ettikleri, bunun da etkin denetim, uyarılar,
otokontrol gibi mekanizmalar ile çözülebileceği düĢünülmektedir.
- Netice olarak, ekolojik göstergeler henüz önemli bir tehlike iĢareti vermemektedir. Ancak, saha
görevlisi, iĢaretleri, tabelalar, bilgilendirme ve uyarmalar ile iyi bir ziyaretçi yönetim programı ile
olumsuzluklar önlenebilecektir.
57
Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi;
(1-Akıcı, yeterli 2- Ġyi, 3- Fena değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü)
Fiziki/idari taĢıma kapasitesi
Altyapı
Park giriĢi
Park yeri imkanları
Bilgi imkanları
Yiyecek içecek temini
Ticaret
Kolaylık tesisleri
Patika ağı
Yaban hayatı izleme noktaları
Aktiviteler
ÇalıĢanlar
Yer
Kapasite
Korunan alana giriĢ yolları
Korunan alandaki yol ağı
Korunan alan içindeki toplu taĢıma
araçları
Park etme
akıĢ
Yer sayısı
Biletleme
yönlendirme
ĠĢaret levhaları
Yetkililer
Ziyaretçi merkezi
Ofisler
Basılı ve görsel materyal
Tedarik
Seçenekler
1
Tuvaletler
Atıkların toplanması
Yeterlilik durumu
Sayısı ve uygunluğu
Seçenekler
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
At-katır kiralama
Yeterli sayıda
Donanımlı
2
x
x
3
4
5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Fiziki/idari taşıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme;
-Ġdaremiz personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir, takviye edilmelidir,
-Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler lüzumludur, yapılmalıdır,
-Sahada tuvalet, otopark düzenlemeleri vb. temel ihtiyaçların karĢılanması için altyapı
çalıĢmalarına ağırlık verilmektedir,
-Bilgilendirme merkezi olmalıdır.
-Personelin donanımı arttırılmalıdır
Psikolojik TaĢıma Kapasitesi: Alanda yerel halk ile alana gelen ziyaretçiler arasında
herhangi bir olumsuzluğa rastlanılmamıĢtır.
58
ARDAHAN İLİ VE İLÇELERİNİN KIYAS YÖNTEMİ İLE KISA
DEĞERLENDİRMESİ
KarĢılaĢtırma yöntemi, kapsam dâhilindeki unsurun benzerleri ve rakipleri ile arasındaki farkı
görmesi ve daha ilerlemesine itici güç olması amaç edinilerek verimliliği arttırma yöntemidir.
KarĢılıklı bilgi alıĢveriĢi olarak değerlendirilen bu yöntemde, kopyalama değil, kendi
ürünlerimize yönelik ilham almak, uyarlamak hedeftir. Gelecek eğilimlerini Ģimdiden görüp,
müĢterinin isteklerini Ģimdiden karĢılamaya hazırlıklı olmayı gerektirir.
KarĢılaĢtırma yapılan ilçenin/ilin baĢarılı oluğu hususta takip ettiği yolun ilçede/ilde
alınabilirliği araĢtırılmalıdır.
KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE DOĞA TURĠZMĠ POTANSĠYELĠ YÜKSEK OLAN BAZI
ĠLÇELERĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Ardahan ili
Ġlçe
Kıyaslanan
Kıyaslama
Örnek Alınacak Deneyim
Ġl/ilçe
sebebi,
Kars-Soğuksu
Ġklim, doğa
Soğuksu Tabiat Parkı ve etrafındaki ekoturizm
Merkez
T.P.
faaliyetleri Cemal Tural Tabiat Parkı için örnek
olabilir.
KıĢ Turizmi
Merkez
Erzurum
Palandöken kayak merkezi, Yalnızçam Köyü-
Uğurludağ mevkiindeki kayak tesisi için
örnek alınabilir.
Çıldır
Isparta/Eğirdir Doğal Yapı,
Turizm
Çıldır Gölü’nde yer alan Akçakale Adasında,
Eğirdir Gölünde yer alan YeĢil Adadaki turizm
faaliyetleri örnek alınabilir.
6.ARDAHAN İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ
6.1.Gelişme Stratejileri
STRATEJĠ:1
“Doğa turizmi yatırım projelerine uygulanmak için teĢviklerin sağlanması ile Ardahan’da
turizm sektöründe yatırımların arttırılması”
STRATEJĠ:2
“Yüksek potansiyele sahip ilçelerde yerel kalkınmada turizmin güçlü bir araç olarak öne
çıkarılması”
6.2. Pazarlama Stratejisi
STRATEJĠ:1
“Milletler arası, ülke geneli, bölgesel ve yerel ölçekte markalaĢmanın hedeflenmesi, ülke
çapında tanıtım ve pazarlamaya ek olarak varıĢ noktaları bazında tanıtım ve pazarlama
faaliyetlerine baĢlanması”
STRATEJĠ:2
“Doğa turizmi ürünlerinin her bileĢeninde toplam kalite yönetiminin, sertifikasyonun etkin kılınması”
59
STRATEJĠ:3
“Toplumun farklı kesimlerine uygun fiyatta, kaliteli turistik ürün alternatiflerinin sunulması,
faydalandırmada yüksek ekonomik güç sahibi olmanın gerekmemesi ”
6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi
STRATEJĠ:1
“Koruma ilkeleri ve ziyaretçi yönetim kriterlerinin yaygınlaĢtırılması, bunun yanında, müĢteri
beklentilerine de dayalı sürdürülebilir ziyaretçi yönetiminin sağlanması”
6.4. Ġzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin
izlenmesi)
STRATEJĠ:1
“Turizmin etkilerinin izlenmesi için, izleme birimlerince göstergelerin temin edilmesi ve bu
göstergelerden yararlanılması”
NOT: Her strateji (Faaliyet) tabloları oluĢturulacaktır
60
6.1. KAPASİTE GELİŞTİRME Amaç: ilgili paydaşların turizm(ekoturizm) açısından kapasitelerini geliştirmek
Eylem no
Öncelik
Eylem
1
1
Ekoturizm eğitimi
Açıklama
Yerel halkının eko-turizm
hakkında eğitimi, Ekoturizme
sunulabilecek ürünlerin
geliştirilmesi ürünleri
geliştirilmesi konusunda
eğitilmesi.
Yapacak
kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Başlan
gıç
tarihi
İTM, OSİ,
Belediyeler,
muhtarlıklar
Ekoturizm
Dernekleri
2014
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
2
0
2
3
Bütçesi ve
Finans
kaynağı
Göstergeler
Bu konuda plan süresince her
İlçede en az 1 kurs açılarak İl
Genelinde toplam 200 kişinin
eğitilmesi.
2
1
Doğa koruma
eğiticileri yetiştirmek
Doğa eğitimi için görev alacak
eğitimcilerin eğitilmesi, plan
dönemi içinde
30 adet eğitici eğitmek,
OSİ,
ÜNİVERSİT
ELER
DKMPGM,
İlgili STK’lar
2014
3
1
Yöre halkının doğa
eğitimi
Doğayı anlatmak için yöre
halkın eğitilmesi, ayrıca
çocukların eğitimi,
Plan dönemi boyunca 3500
OSİ; ÜN,
KY, HEM
Muhtarlıklar,
belde
belediyeleri,
2013
61
yetişkin, 4000 çocuğa doğa
eğitimi verilmesi,
6.2. FĠZĠKSEL ALTYAPININ OLUġTURULMASI Amaç; altyapıyı güçlendirmek veya geliştirmek,
Yapacak kişi
ve kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Başlan
gıç
tarihi
Öncelik
Açıklama
Eylem no
Eylem
4
1
Atık yönetimi
Katı atıkların yönetimi
konusunda, vahşi depolama
yapılması engellenmesi.
Muhtarlıklar
(M)
belediyeler,(
B) İl özel
idaresi (İÖİ)
Dernekler(
D) Çevre ve
Şehircilik
md (ÇŞM)
20132015
5
1
Ziyaretçi merkezleri
Ziyaretçi merkezi vizyonunun
Katılımcılıkla oluşturulması,
favori ilçelerde ziyaretçi
merkezlerinin kurulması için
çalışmalara başlanması.
Orman ve Su
İşleri Müd.
Belediyeler,
Muhtarlıklar
20132015
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
2
0
2
3
Bütçesi ve
Finans
kaynağı
Göstergeler
62
6.3. ENVANTER, ÜRÜN OLUġTURMA, ÜRÜN ÇEġĠTLENDĠRME VE GELĠġTĠRME, SERTĠFĠKALANDIRMA, TANITIM VE PAZARLAMANIN
YAPILMASI Amaç: mevcut ekoturizm ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi,tanıtımı ve pazarlamasını yapmak.
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Başlan
gıç
tarihi
Öncelik
Açıklama
Eylem no
Eylem
6
1
Kültürel ürün
envanteri ürünleri
sunuma hazır hale
getirme
Geleneksel hayat tarzı, kültüre
ilişkin olarak doğadan toplanan,
üretilen gıda maddeleri veya
doğal materyalden üretilen el
sanatları vb. Değerlerin tespiti,
satılabilir hale getirilmesi, sözlü
değerlerin envanteri, bunların
turizme sunulabilir hale
getirilmesi.
İl Kültür ve
turizm
Müdürlüğü,
Orman ve Su
İşleri Müdürlüğü
Dernekler,
üniversiteler
2013
7
1
Patika düzenlemeleri
(trekking yol ağı
oluşturma ve
düzenleme)
İTM, OSİ, Ky, B,
İÖİ,
Dernekler
2014
8
1
Butik otel ve
pansiyonların
arttırılması
Trekking güzergâhı olarak
tespiti edilen tüm sahalarda
patika düzenlemeleri ve her türlü
tanıtıcı, bilgilendirici
elemanların yapımı ve yerine
konması.
İl ve ilçelerde butik otel ve
pansiyonculuğun arttırılması ile
ziyaretçilerin konaklama
ihtiyaçları en üst seviyeye
getirilmesi.
Ky, Turizm
İşletmeleri,
İKTM,
Kaymakamlıklar
Belediyeler,
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
2
0
2
3
Bütçesi ve
Finans
kaynağı
Göstergeler
2014
63
Muhtarlıklar
Valilik,
İÖİ,OGM,OSİ
9
2
Kırsal kesimlerdeki
yol kalitesinin
arttırılması
Köy ulaşım yollarının ve orman
yangın yollarının
iyileştirilmesiyle ziyaretçilere
kaliteli ulaşım imkânı sağlamak.
10
3
Sportif olta
balıkçılığına uygun
iskelelerin yapılması
Sportif olta balıkçılığı
meraklılarına ve sportif olta
balıkçılığı turizmine altyapı
oluşturmak.
OSİ, İl Gıda
Tarım
Hayvancılık
Müd., İl Kültür ve
Turizm Müd.
2014
11
1
Kuş gözlem
kulelerinin yapılması
Uygun sulak alanlara kuş
gözlem kuleleri yapılarak kuş
gözlemciliği ve kuş
gözlemciliğine dayalı turizm
altyapısı oluşturulması.
OSİ
2013
12
1
Turizm alanlarında seyir noktası
Turizm alanlarına
manzara seyir noktası ve seyir terasları yapılarak
cazibe arttırılacaktır.
ve seyir terasları
yapılması
Özel İdareler,
Belediyeler,
Kaymakamlıklar,
muhtarlıklar, OSİ
2013
2013
64
6.4. iZLEME VE DEĞERLENDĠRMEYE YÖNELĠK EYLEMLER Amaç: ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine ilişkin kriterlerin belirlenmesi,
izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve geri bildirimlerin yapılması.
Yapacak kişi
ve kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Başlan
gıç
tarihi
Öncelik
Açıklama
Eylem no
Eylem
13
1
Değişimin
sınırlarının
belirlenmesi
Doğal ve kültürel değerleri
etkileyen tüm turizm
faaliyetlerinin kabul edilebilir
değişimin sınırlarının
belirlenmesi, bu çalışmanın
hedefi yöresel düzeyde kabul
edilebilir sınırların tespitidir.
OSİ, İTM,
Üniversiteler
WWF,
Dernekler
2014
14
1
Çevresel etkilerin
izlenmesi
indikatörlere göre izlenecektir.
ÇŞM OSİ B
Dernekler,
KTM
2014
15
1
Ekonomik etkilerin
izlenmesi
indikatörlere göre izlenecektir.
İTM, Tarım
Md Ky B Tic
San Od.
Dernekler,
Üniv.
2014
16
1
Sosyal ve kültürel
etkilerin izlenmesi
indikatörlere göre izlenecektir.
OSİ, İTM
Üniv
Dernekler,
2014
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
2
0
2
3
Bütçesi ve
Finans
kaynağı
Göstergeler
65
17
1
Sürdürülebilirliğin
izlenmesi
indikatörlere göre izlenecektir.
OSİ; ÇŞM
Dernekler,
2014
18
1
Uyumun izlenmesi
Kurallar sistemine uyumun
izlenmesi, uyumsuzluğun söz
konusu olduğu hususları
inceleme, uzlaşma arayışı,
çözüm geliştirme, raporlama ve
değerlendirme, yaptırım
uygulama,
İTM, OSİ
Özel
girişimciler,
Hizmet
üreten
herkes,
Dernekler,
2014
19
1
İzlemenin raporlama,
değerlendirme ve geri
bildirimlere
dönüştürülmesi
Doğal ve kültürel değerlere etki
yapan Faaliyetlerin sınırlara
göre durumunun izlenmesi ve
raporlama, değerleme ve geri
bildirimlerinin yapılması,
OSİ; İTM
ÜNİV
Dernekler
2014
66
7. SONUÇ VE ÖNERİLER
KıĢ turizmi, KuĢ Gözlemciliği, Yayla ve Festival Turizmi, Doğa YürüyüĢü, Atlı Doğa YürüyüĢü, Bisiklet Turizmi, Botanik Turizmi, Av
Turizmi, Kültür Turizmi, Mağara Turizmi, Sağlık Turizmi ve Sportif Olta Balıkçılığı Ġlimizde Doğa Turizmi potansiyelinin belli baĢlı unsurlarını
oluĢturmaktadır. Ancak; doğa turizmi için öne çıkanlar alanlar baĢta Çıldır Gölü olmak üzere Yalnızçam Kayak Tesisi, ġeytan Kalesi ve Damal
Atatürk Siluetidir. Doğa-turizm potansiyeli yüksek olan çıldır gölünde son yıllarda gelenekleĢen ve kıĢ mevsiminde donan göl yüzeyinde
gerçekleĢtirilen “Uluslararası Ardahan Çıldır Gölü Kar ve Buz Festivali” ile kıĢın buz tutan gölde atlı kızaklar üzerinde yapılan gezilere ek
olarak, kuĢ gözlemciliği, yaz aylarında tekne turları, göl kenarında yürüyüĢ ve piknik imkanları, kano, yelken sporları ile at kiralama projelerinin
hayata geçirilmesi bölgeyi ziyaret eden turist sayısının artmasına önemli katkı sağlayacaktır. ġeytan Kalesi gerek tarihi kalenin bulunuyor olması
ve gerekse sahip olduğu doğal manzara güzelliği açısından ilgi çekici özellikler arz etmekte olup bu durum alan üzerinde yoğun ziyaretçi
potansiyeli oluĢturmakla birlikte alan Tabiat Parkı niteliklerini de taĢımaktadır. BaĢta Damal Atatürk Siluetinin ve yukarıda bahsi geçen alanların
ülkemiz genelindeki bilinirlilik seviyesinin arttırılmasına yönelik tanıtım çalıĢmaları büyük önem arz etmektedir.
BaĢarı, hedeflerin tutması ve sonuç olarak amaçlara ulaĢılması ile gelecektir. Her geçen yıl master planında öngörülen hedeflerin amacına
ulaĢacağı beklenmektedir. Master planı bazı eksiklikler rağmen bugünkü koĢulların hedeflere doğru daha da iyileĢerek ulaĢacağı varsayımı ile
hazırlanmıĢtır. Beklentilerin, böylelikle çalıĢmaların karĢılıklı olarak gerçekleĢtirileceği umulmaktadır. Bu çalıĢmayı daha güçlü hale getirerek
yeni çalıĢmaların yapılması temenni edilmektedir. Zaman içerisinde hazırlanan planın günün koĢullarına ve bilimsel geliĢmelere uyumunu takip
edilerek, gerekirse yenilemeler yapılarak yola devam edilmesi gerekmektedir. Bu çalıĢma sonucunda aynı zamanda doğaseverleri bilgilendirmek
ve doğaya karĢı daha sorumlu olunması ve bu doğrultuda bir turizm yapılmasını sağlamak mümkündür.
67