yesıl bına-3

YESIL BINA-3
10/22/10
10:40 AM
Page 22
GÖRÜfi
Fotovoltaik Paneller ile Elektrik Üretimi
Neden ve Nas›l Desteklenmeli?
TBMM gündeminde iki senedir bekletilen, ancak bir türlü yasalaflamayan “Yenilenebilir Enerji
Kaynaklar›n›n Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçl› Kullan›m›na ‹liflkin Kanunda De¤ifliklik Yap›lmas›na Dair
Kanun”, baflta günefl enerjisi olmak üzere tüm yenilenebilir enerji kaynaklar›n›n geliflmesinin önünde
büyük bir engel olarak duruyor...
Can Arda Moltay / Endüstri Mühendisi / Mimta Mimarl›k
üresel iklim de¤iflikli¤inin sorumlusu
olan sera gazlar›n›n kabaca yüzde 40’›
binalar ve binalar›n içinde yap›lan faaliyetlerden kaynaklan›yor. Bu oran›n yüksekli¤i, yap› sektörünün iklim de¤iflikli¤ini s›n›rlama çabalar› içerisinde kaç›n›lmaz bir görev
üstlenmesi gerekti¤ini gösteriyor. Çözüme,
“sürdürülebilirlik” kavram›n›, tüm bina yap›m
süreçlerinde temel hedef olarak ele alarak
ulaflmak mümkün.
Sürdürülebilir Bina ya da daha popüler
söyleyifliyle “Yeflil Bina” tasar›m›ndaki problemleri çözmek için, Bay›nd›rl›k Bakanl›¤› ta-
K
22
raf›ndan haz›rlanan “Binalarda Enerji Performans› Yönetmeli¤i” ile de hedef gösterilmifl
olan çeflitli çözüm araçlar› mevcut. Bunlardan bir tanesi de, söz konusu yönetmelikte
“mimari tasar›m›n yenilenebilir kaynaklar› da
de¤erlendirmesi” gerekti¤i maddesinde iflaret edilen kaynaklardan olan “Fotovoltaik
Sistemler”, yani güneflten elektrik üreten paneller...
Binalar›n çat›lar›nda, cephelerinde ya da
bahçelerinde elektrik üretecek bir fotovoltaik
panel sistemi ile ilgili karar vermeden önce,
sistemi var eden mant›¤›n ve devletlerin ne-
den bu sistemleri desteklemekte oldu¤unun
anlafl›lmas›n›n önemli ve gerekli oldu¤una
inan›yoruz.
Kendisine entegre edilmifl fotovoltaik paneller ile elektrik enerjisi üreten bir bina, düflük talep/yo¤un günefl anlar›nda, ba¤l› oldu¤u flebekeye enerji sa¤lay›c›s›; az günefl/yo¤un talep anlar›nda ise flebekeden enerji al›c›s› olmaktad›r. Örne¤in, günefl ak›fl›n›n en
fazla oldu¤u yaz mevsimi gündüz saatlerinde
bina üzerindeki fotovoltaik panellerin üretti¤i
enerji sayesinde, ayn› saatlerde yüksek kapasite ile çal›flmas› gereken bina iklimlendirme
YEfi‹L B‹NA / EK‹M 2010
YESIL BINA-3
10/22/10
10:40 AM
Page 23
santrallerinin (veya konut binalar›ndaki noktasal klimalar›n) enerji ihtiyac›, flebekede afl›r›
talebe neden olmayacak, enerji tüketicisi olan
binan›n enerji talebinin flebekeye ilave yük
getirmeden, yani ilave bir merkezi enerji üretimi yat›r›m› yapmak ya da flebekede mevcut
olan fosil yak›tlar›na dayal› bir kayna¤› devreye almak zorunda kalmadan, yerinde üretim
modelinin sa¤lad›¤› en az iletim kayb› ile bu
talebin karfl›lanmas› mümkün olacakt›r. Fotovoltaik panellerin entegre edildikleri binada
belli bir anda elektrik tüketimi mevcut olmad›¤› durumda ise flebeke yoluyla en yak›n tüketici beslenecektir.
Bu tür binalara entegre fotovoltaik panel
sistemleri, ülke çap›ndaki enerji verimlili¤inin
artmas›na katk›da bulunmakta, küresel ›s›nmaya yol açan enerji kaynaklar›n›n daha temiz bir kaynak ile ikame edilmesini sa¤lamakta ve en önemlisi bina yat›r›m› kapsam›nda finanse edilmektedirler. Nitekim binalar›n kullan›m ömürleri olarak düflünülen 25-30 sene
ile fotovoltaik panellerin 20-25 senelik elektrik üretim garantileri neredeyse birebir örtüflmektedir. Ayr›ca fotovoltaik panellerin ilave
bak›m ihtiyaçlar› neredeyse hiç yoktur. Bu durumda geleneksel yap› elemanlar›n›n yerine
fotovoltaik panellerin kullan›lmas› (örne¤in
cephe giydirme, çat› kaplama) veya mevcut
binalarda at›l çat›lara fotovoltaik panellerin
eklenmesi, toplum geneli için son derece
do¤ru yat›r›m kararlar› olmaktad›r. Bu yat›r›m›
yapm›fl olan giriflimcilere makul bir finansal
geri dönüflün sa¤lanmas› için de günümüzde
teflvik uygulanmas› flartt›r.
Fotovoltaik panellerin binalarda kullan›mlar›, ayn› zamanda enerji verimlili¤i bilincinin
bina proje müelliflerinde oluflmas›n› da sa¤layacakt›r. Binalar›n, fotovoltaik panellerin en
verimli çal›flacak flekilde konumland›r›lmas› ve
d›fl yüzeylerin tasarlanmalar›, ayr›ca fotovoltaik panellerin yap› elemanlar› olarak görülmesi, mimarl›k ve inflaat sektörlerinin bu konuda
deneyime sahip olmalar›n› sa¤layacak ve kan›m›zca bu, yurt d›fl› müteahhitler sayesinde
önemli döviz girifli sa¤layan ülkemiz için
önemli bir kazanç olacakt›r. Unutulmamal›d›r
ki müteahhitlerimiz, günefl kayna¤›n›n son
derece bol oldu¤u ve bu kayna¤›n kullan›m›
konusunda önemli planlar›n oldu¤u Ortado¤u ülkelerinde son derece faaller.
Binalarda fotovoltaik panel kullan›m›, ayr›EK‹M 2010 / YEfi‹L B‹NA
ca enerji verimlili¤i ve temiz enerji konusundaki bilincin halkta da oluflmas›n› sa¤layacakt›r. ‹nsanlar›n her gün çal›flmaya gittikleri ofis
veya fabrika binalar›nda, ayr›ca yaflamlar›n›
sürdürdükleri konut binalar›nda fotovoltaik
paneller ile karfl›laflmalar›, “yenilenebilir enerji” konusunun ayaklar›na gelmesini ve bu konuda bilinçlenmelerini sa¤layacakt›r.
Merkezi yöntemlerle üretilen elektrik
enerjisi 0,08-0,10 Euro/kWh mertebelerinde
tüketiciye sat›l›rken, fotovoltaik paneller ile
elektrik enerjisi üretimi için daha yüksek sat›nalma bedelleri ödemenin ekonomik anlamda verimsizli¤e neden olabilece¤i düflünülebi-
elektrik enerjisi maliyetlerine yans›mamaktad›r. Kömür ya da gaz yakmay› sürdürmenin,
dünya iklim dengesinin gelece¤ine olan etkisinin gelecek kuflaklara yüklenen bedelinin
etik sorumlulu¤u ise hiç dikkate al›nmamaktad›r. Dünyadaki tüm devletler, günefl enerjisinden elektrik üretimini, hem bu sorumluluk,
hem de istihdam yarat›c› bir yüksek teknoloji
sektörünün küresel ve ulusal ölçekte geliflimi
destekleme sorumluluklar› karfl›s›nda, üretilen elektri¤i sat›n alma deste¤i vererek desteklemektedirler. Bu deste¤i sa¤lamak için de
en verimli model olarak dünyada denenmifl
olan, binada üretilen enerjinin yüksek fiyat-
lir. Dikkat edilmelidir ki konvansiyonel yöntemlerle üretilen enerji için ödedi¤imiz bedel
sadece enerji üretim sürecinin görünen maliyetlerini, yani do¤rudan yat›r›m maliyeti, yak›t
bedeli, iflletme maliyeti ve yat›r›mc› kar› gibi
maliyet bileflenlerini karfl›l›yor. Yak›t bedelindeki sübvansiyonlar, hava kirlili¤i nedeniyle
katlan›lmak zorunda kal›nan sa¤l›k harcamalar›, çevre kirlili¤i ve fosil ile nükleer yak›tlar›n
ç›kar›lmas› veya bertaraf edilmesi maliyetleri
gibi enerji üretim sürecinden ayr›lmamas› gereken gizli maliyetler ise bu bedele yans›t›lmamaktad›r. Elektrik enerjisi üretimi için tahsis edilen su kaynaklar›, orman arazileri, kamuya ait arazi gibi teflvikler de parasal olarak
tan sat›n al›nd›¤›, enerji ihtiyac›n›n ise daha
düflük fiyattan temin edildi¤i model ortaya
ç›kmaktad›r.
Fotovoltaik panellerin entegre edildikleri
bina say›s›n›n artmas›, flehirlerin kendi enerjilerini fosil kaynaklar›ndan ba¤›ms›z üretebildikleri ve karbon sal›mlar›n›n azald›¤› bir gelece¤in ilk ad›m› olacakt›r. Dünya bu gelece¤e do¤ru ilerlemektedir ve Almanya, ‹spanya,
Çin gibi ülkelerde gerçeklefltirilen baz› “Günefl fiehri” örnekleri, bu hedefin genifl ölçekte yap›labilirli¤inin kan›t›d›r. Bu ülkelerin hepsinde da¤›t›m flebekelerinin sat›n alma garantileri ve yüksek teflvik fiyatlar› ile bina sahiplerinin fotovoltaik panel kullan›m› desteklen23
YESIL BINA-3
10/22/10
10:40 AM
Page 24
GÖRÜfi
•
mifl, hatta baz› ülkelerde (örne¤in Fransa) binalara entegre sistemler için daha yüksek teflvikler verilmifltir. Kan›m›zca ülkemizde de
merkezi iletim flebekelerini besleyecek günefl
enerji santrallerinin yan›nda binalara entegre
sistemlerin de desteklenmesi son derece
önemlidir.
Günefl enerjisinden elektrik üretimi, bir
toplumun enerji ile tüm iliflkisini de¤ifltirecek
bir olgudur. Türkiye’nin günefl enerjisi aç›s›ndan eflsiz potansiyelinin, her ne kadar yak›n
gelecekte elektrik üretiminde kullan›lan/kullan›lacak olan ithal fosil ve nükleer yak›tlar›n
yerine geçmesi mümkün olmasa da, bugün
uygulanan “günefle s›rt›n› çevirme” politikas›
sonucunda ülkemizin 25-30 sene sonra enerji konusunda tüm dünyan›n gerisinde kalma
tehlikesi vard›r. Binalar›n net s›f›r flebeke
enerjisi tüketecek flekilde tasarlanmas›ndan
tutun da, flehirlerde merkezi olmayan elektrik
üretiminin yayg›nlaflt›r›lmas› gibi gelece¤in
önemli enerji konular›, ancak günefl enerjisinin kullan›m› ile mümkün olmaktad›r. Günefl
enerjisinin desteklenmemesi, ülkemizin bu
konulara yabanc› kalmas›na yol açacakt›r.
Giriflte bahsedilen “Binalarda Enerji Performans› Yönetmeli¤i”, fotovoltaik panel sistemlerinin binalar çap›nda desteklenmesi konusunda herhangi bir madde içermemektedir; sadece belli bir inflaat alan›na sahip binalar için yenilenebilir enerji sistemlerini flart
koflmaktad›r. Bu, yeterli bir destek olmamak24
la beraber fotovoltaik sektörü için pozitif bir
geliflmedir ve ayr›ca yap› sektörünü bu konuda bir sorumluluk almaya yöneltmek için iyi
bir yoldur. Ayr›ca yine bu yönetmeli¤in getirdi¤i bina Enerji Kimlik Belgelerinin haz›rlanmas›nda kullan›lacak olan hesaplama metodolojisinde fotovoltaik enerji sistemleri de
göz önüne al›nmaktad›r; bu da fotovoltaik
panellerin binalara entegre edilmesi yoluyla
yüksek bir enerji s›n›f›na ulafl›lmas›na yol açmaktad›r ve yine dolayl› olarak bir destek olarak görülebilir.
Bunun haricinde tek tek veya birlikte yap›labilecekler flu flekilde s›ralanabilir:
• Tüm binalarda, bina enerji tüketiminin
belli bir yüzdesinin fotovoltaik panellerden
karfl›lanmas›na ba¤l› olarak teflviklerin
oluflturulmas› hedeflenmelidir. Bu, bina
tasar›mc›lar›n›n hem fotovoltaik panelleri
projelerde kullanmalar›n›, hem de bina
enerji verimlili¤inin yüksek tutulmas›n›
sa¤layacakt›r. Örne¤in yüksek enerji verimlili¤ine sahip bir binada toplam senelik
tüketiminin yüzde 5’ini karfl›lamak, düflük
enerji verimlili¤ine sahip bir binada karfl›lamaktan çok daha kolay ve düflük masrafl›
olacakt›r. Verilecek teflvikler, üretilen elektri¤i piyasa fiyatlar›ndan yüksek de¤erden
sat›n alma garantisi olmal›d›r. Kwh bafl›na
verilecek böyle bir garanti, mal sahiplerini
belli bir fotovoltaik panel kapasitesinden
üretecekleri elektrik miktar›n› maksimize
•
•
•
•
•
etmeye itecektir. Bu teflvik, fotovoltaik panellerin toplam enerji tüketiminin yüzde
kaç›n› karfl›lad›klar›na ba¤l› olarak farkl›
seviyelerde sunulabilir. Örne¤in toplam
enerji tüketiminin yüzde 50’sini fotovoltaik paneller ile karfl›layan bir bina, yüzde
5’ini karfl›layan baflka bir binaya göre daha
yüksek bir sat›n alma fiyat› ile desteklenmelidir.
Binaya entegre fotovoltaik paneller ile
üretilecek elektri¤in tamam›n›n flebekeye
sat›lmas› mümkün olmal›d›r. Bu, mal sahiplerine senelik gelirleri konusunda bir
güvenilirlik sa¤layacakt›r. Bina ihtiyac› fazlas› elektri¤in sat›lmas› da bir seçenek olabilmeli; ancak bu tür bir seçene¤in sadece
müstakil konutlarda veya büyük çat› alanlar›na sahip depo binalar›nda gerçekçi
olabilece¤inin fark›na var›lmal›d›r. Di¤er
tüm yap› tiplerinde bina ihtiyac›n›n tamam›n›n karfl›lan›p flebekeye verilebilecek
fazla elektrik bulunmas› söz konusu olmayacakt›r.
Binaya entegre sistemlerde, günefl enerji
santralleri kadar ölçek ekonomisi olamayaca¤› gerçe¤inden hareket ederek kWh
bafl›na daha yüksek bir sat›n alma fiyat›
getirilmelidir.
Yine fotovoltaik panellerin bina toplam
elektrik tüketiminin % kaç›n› karfl›lad›klar›na ba¤l› olarak gayrimenkul vergi ve
harçlar›nda kademeli indirimler yap›lmas›
söz konusu olabilir.
Binalarda kullan›lmak üzere üretilen veya
ithal edilen fotovoltaik panellerin ve sistemin di¤er aksamlar›nda KDV oran› düflük
tutulabilir.
Bay›nd›rl›k Bakanl›¤› taraf›ndan haz›rlanan
ve Bina Enerji Kimlik Belgesi düzenlenmesinde kullan›lacak olan metodolojide (BEPTR), fotovoltaik panellerin binalara entegre edilmesi durumunda bina enerji performans›na belirli bir %’lik “art› puan” eklenerek, bina enerji s›n›f›na pozitif bir katk›
vermesi sa¤lanabilir.
Kamu binalar›nda fotovoltaik panellerin
kullan›m› zorunlu tutulabilir; bina metrekaresine veya hedeflenen senelik enerji tüketimine göre minimum kurulmas› gereken kW kapasiteler belirlenerek, bunlar›n
tasar›m ve inflaat flartnamelerinde bulunmas› flart koflulabilir.
YEfi‹L B‹NA / EK‹M 2010