Ahmet Tolga TEK – Hüseyin KÖKER

ANMED
ANADOLU AKDENİZİ
Arkeoloji Haberleri
2011-9
News of Archaeology from
ANATOLIA’S MEDITERRANEAN AREAS
Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü
Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations
Side Arkeoloji Müzesi Numismatik Araştırması 2010
Numismatic Studies at Side Archaeological
Museum in 2010
Ahmet Tolga TEK – Hüseyin KÖKER
Side Arkeoloji Müzesi’nde bulunan 9820 adet envanterlenmiş sikke üzerinde 2010 yılında çalışmaya başladık.
Bu sikkelerin bir kısmı Side antik kentinde yapılan kazılarda bulunmuş, önemli bir bölümü ise, diğer pek çok
müzemizde olduğu gibi, satınalma, bağış ve zoralımla
koleksiyona kazandırılmıştır. Ancak bunların darphanelerine bakıldığında büyük ölçüde Side’nin yakın çevresinden geldikleri anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Kilikia
Trakheia, Lykaonia, Pisidia, Pamphylia ve Lykia bölgelerinde bulunan darphaneler müze sikke koleksiyonunda
yoğunlukla temsil edilmektedir. Şüphesiz bunların dışında, az sayıda daha uzaklardan getirilmiş sikkeler de
bulunmaktadır.
Grek ve Roma Şehir Sikkeleri (Res. 1)
Pamphylia, Lykia ve Pisidia darphaneleri ağırlıkta olan
eski Yunan koleksiyonu içerisinde 2 önemli grubu Etenna
kentinin sikkelerinden oluşan defineler teşkil etmektedir.
Bu sikkeler arasında Side, Perge, Sillyon ve Hellenistik
kraliyet sikkeleri üzerine yapılmış Etenna darpları olması, ileride bu kent sikkelerinin daha detaylı tarihlen­
dirilmesinde önemli rol oynayacaktır. İlginç küçük bir
başka define, Kıbrıs’daki Kition Kenti Kralı Melekiathon
(İ.Ö. 392-361) sikkelerinden oluşmaktadır. Pamphylia,
Phrygia, Pisidia ve Kilikia darphanelerinin yoğun bir
şekilde temsil edildiği Roma şehir sikkeleri içerisinde de,
Side yakınlarında bulunmuş, Side kentine ait AugustusDomitianus dönemi arasında basılmış sikkelerden oluşan bir define dikkat çekmektedir.
Roma İmparatorluk Sikkeleri (Res. 2)
Side Müzesi, Roma imparatorlarının büyük ölçüde temsil edildiği bir koleksiyona sahiptir. Özellikle sestertius
gibi Anadolu’da nispeten az bulunan sikkelerin bura­
daki fazlalığı, birkaç imparator dışında şehir sikkeleri
basmayarak, onun yerine Roma’da darbedilen bu
In 2010, examination began on the 9,820 coins
inventoried at Side’s Archaeological Museum. Some of
these coins were uncovered in the course of excavations
at Side, but an important number was, either purchased
or donated or confiscated. These methods of acquisition
are similar to many other museums. The minting of
these coins are mostly from the environs of Side.
Therefore, mints in Rough Cilicia, Lycaonia, Pisidia,
Pamphylia and Lycia are extensively represented in the
museum’s collection, but there are also a few coins
from distant cities.
Autonomous Greek Coins and Roman Provincial
Coins (Fig. 1)
The Greek coin collection contains mostly examples
from Pamphylian, Lycian and Pisidian mints. Two
hoards of Etenna’s coins are of importance for they bear
Etenna strikes in Side, Perge, Sillyon and other Helle­
nistic kingdoms’ coins, thus facilitating a detailed chro­
nology for those cities. Another hoard of interest com­
prises the coins of King Melekiathon (r. 392-361 B.C.)
of Kition in Cyprus. Roman provincial coins in the
museum collection mainly consist of mints of Pamphylia,
Phrygia, Pisidia and Cilicia. Among them is a hoard of
Sidetan coins struck in the Augustus – Domitianus
period.
Roman Imperial Coins (Fig. 2)
Side Museum houses a collection that is, to a great
extent, representative of Roman emperors. Particularly
the sestertii, seldom seen in Anatolia, are found
extensively here and this is related to the proximity of
Lycia, where provincial coins usually were not minted,
except during a few emperors’ reigns. Lycia chose
instead to use circulated coins minted in Rome. This
was formerly discussed in another issue of previous
242
DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI
OTHER REPORTS
Res. 1 Env. 7691, Kral Lysimakhos (İ.Ö. 305-281), Lampsakos
Darphanesi, AR Tetradrahmi
Fig. 1 Inv. 7691, King Lysimachus (305-281 B.C.), Lampsakos,
AR Tetradrachma
Res. 2 Env. 5, Iulia Paula (İmp. Elagabalus’un ilk karısı,
M.S. 219-220), Side Darphanesi, AE Assaria
Fig. 2 Inv. 5, Julia Paula (first wife of Emperor Elagabalus,
A.D. 219-220), Side, AE Assaria
sikkeleri kullanan Lykia Bölgesi’ne yakınlığı ile ilişkilidir.
Bu konuyu Arykanda ile ilgili olarak daha önce yaptığımız yayınlarda tartışmıştık. Roma İmparatorluk sikkeleri
arasında özellikle Tetrarklar ve geç Roma İmparatorluk
dönemlerine ait 2 define dikkat çekmektedir.
publications on coins of Arycanda. Among the Roman
imperial coins, two hoards dating to the Tetrarchy and
Late Roman Imperial periods stand out.
Bizans Sikkeleri
Side Müzesi koleksiyonu erken Bizans Dönemi’ne ait
çok sayıda örnek barındırmakla beraber, orta ve geç
Bizans dönemleri açısından çok zayıftır. Side ve yakın
çevresinin Arap akınları ile İ.S. 7. yy.’dan itibaren tahrip
edilmeye başlanması hiç kuşkusuz ekonomik olarak da
yerleşimlerin önem kaybetmesi ve sikke akışının azalması şeklinde kendisini göstermiştir. Hiç kuşkusuz Side
Müzesi’nde bulunan en önemli Bizans sikke grubu,
Malazgirt civarından bulunan ve Manavgat’ta jandarma
tarafından yakalanarak müzeye kazandırılan 3000 adedin üzerinde sikkeden oluşan Komnenoslar dönemine
ait bir definedir. Bu definenin buluntu yerinin belli olması ve öneminden dolayı ileride ayrı olarak bir yayın
yapılmasını planlamaktayız.
Diğer Ortaçağ ve Yeni Çağ Sikkeleri
Side Müzesi’nde çoğunluğu Side kazılarında ele geçen
sikkeler ve Prof. Dr. S. Atlan tarafından yayınlanmış çok
az sayıda Selçuklu, Kilikia Ermeni, Avrupa kontlukları ve
Osmanlı sikkesi bulunmaktadır. Müzede, Side’nin kendi
tarihiyle uyumlu sikkelerin yanı sıra Selçuklu ve sonrası
dönemde Side’ye yakın, önemli merkezlerden Alanya,
Konya ve Isparta’dan az sayıda sikke de bulunması
buluntu yeri belli olmayan sikkelerin müzeye çok yakın
çevreden geldiğine işaret etmektedir.
Byzantine Coins
Side Museum’s coin collection contains many examples
from the Early Byzantine period, but it is not rich in
middle and late Byzantine periods. Side and environs
were raided by Arabs in the 7th century, causing the
settlements to lose economic importance leading to a
decrease in coinage circulation. Certainly, the most
important Byzantine coin group in this collection is a
hoard of over 3000 Comnenian coins from Malazgirt
(Manzikert) area in eastern Turkey. It had been
confiscated by the gendarmerie. As its findspot is
known and it is of significant importance, a separate
publication is planned on it.
Other Medieval and Modern Period Coins
There are very few coins from Seljuk, Cilician Armenia,
European staten and Ottoman coins, but those
represented were mostly uncovered in Side excavations
and published by late Prof. S. Atlan. Although it
conforms with Side’s history of being in close proximity
to Alanya, Konya and Isparta, all important cities of
the Seljuk period and afterward, the number of such
coins in the collection is very few. Coins of unknown
provenances reached the museum only from very
close areas.
We plan to continue our work at Side Museum in 2011,
particularly on inventoried and study coins from Side
excavations.
2011 yılında Side Müzesi’nde bulunan envanterlik ve
özellikle Side kazıları ile bağlantılı olarak etütlük sikkeler üzerine çalışmalarımız devam edecektir.
243