Piyasanın Kötüye Kullanılmasına İlişkin Yeni SPK

Piyasanın Kötüye
Kullanılmasına
İlişkin Yeni SPK
Tebliğ Taslakları
Neler Getiriyor?
10/10/2013
www.gsghukuk.com
Piyasanın Kötüye Kullanılmasına İlişkin
Yeni SPK Tebliğ Taslakları Neler Getiriyor?
Yeni Sermaye Piyasası Kanunu’nun yürürlüğe girmesini takiben Sermaye Piyasası Kurulunca
(‘‘SPK’’) hazırlanan ikincil düzenlemeler yürürlüğe girmeye devam etmektedir. Bu düzenlemeler
kapsamında hazırlanan piyasa dolandırıcılığı , bilgi suistimali ve piyasa bozucu eylemlere ilişkin
Tebliğ Taslakları 04.10.2013 tarihinde Sermaye Piyasası Kurulu’nun (‘‘SPK’’) internet sitesinde
yayımlanarak kamu oyunun görüşüne açılmıştır .
Söz konusu Taslaklar sermaye piyasalarının tüm aktörlerini etkileyebilecek önemli nitelikte
düzenlemeler getirmiş olup, bu düzenlemeler aşağıda özetlenmiştir.
Piyasa Dolandırıcılığı & Bilgi Suistimali & Piyasa Bozucu Eylemler
Geçtiğimiz yıl sonunda yürürlüğe giren Yeni Sermaye Piyasası Kanunu (‘‘Yeni SPKn’’ veya ‘‘Yeni Kanun’’),
piyasa suçları (market abuse) olarak adlandırılan piyasa dolandırıcılığı ve bilgi suistimali suçları açısından
yeni bir rejim getirdi.
Yeni Kanun, ilk olarak, yaygın olarak manipülasyon olarak bilinen suçu, piyasa dolandırıcılığı, insider
trading ya da içeriden öğrenenlerin ticareti olarak bilinen suçu ise bilgi suistimali olarak adlandırdı.
Öte yandan, bu suçların tanımları genel olarak önceki düzenlemelere paralel olmakla birlikte, cezalarda
bazı değişiklikler ve bir tür pişmanlık düzenlemesi getirildi.
Ayrıca, bu suçların varlığına ilişkin bir şüphe doğması halinde hangi tedbirlerin alınabileceğine ilişkin
özel bir düzenleme de Yeni Kanun’da yer almaktadır.
Bunlardan başka, Yeni Kanun’un getirdiği bir başka yeni düzenleme de belirttiğimiz bu suçlar için,
yatırım kuruluşları ve belirlenecek diğer sermaye piyasası kurumları için, bu suçların işlendiğini tespit
etmeleri halinde ilgili mercilere bildirim yükümlülüğü getirilmesine ilişkin düzenlemesidir.
Nihayet, piyasalarımızı ve piyasa aktörlerini ilgilendirebilecek en önemli düzenlemelerden birisi de Yeni
Kanun’un getirdiği ve idari para cezasına tabi olacak piyasa bozucu eylemler düzenlemesidir. Bilgi
suistimali veya piyasa dolandırıcılığı suçlarını oluşturmayan ama piyasanın işleyişini bozan eylemler SPK
tarafından somut olarak belirlenecek ve bunlar yüksek tutarlı idari para cezalarına tabi tutulacaktır.
Bu genel çerçevede SPK geçtiğimiz hafta üç yeni Tebliğ Taslağını kamuoyunun görüşüne açmıştır. Bunlar;
 Piyasa Bozucu Eylemler Tebliği Taslağı
 Bilgi Suistimali ve Piyasa Dolandırıcılığı İncelemelerinde Uygulanacak Tedbirler Tebliği
Taslağı
 Bildirim Yükümlülüğü Tebliği Taslağı
Söz konusu Taslaklar hem yatırım kuruluşlarını hem de sermaye piyasalarının diğer tüm aktörlerini
yatırımcılar ve şirketler kesimi dahil olmak üzere etkileyebilecek niteliktedir. Bu çerçevede bu
Bültenimizde, söz konusu taslaklar ana hatlarıyla özetlenmiştir.
2
Piyasa Bozucu Eylemler Tebliğ Taslağı Neler
Getiriyor?
1- ‘‘Piyasa Bozucu Eylem’’ ne demektir? Bu fiillerin işlenmesi halinde
yaptırımı nedir?
İlgili SPK Tebliğ Taslağı piyasa bozucu eylemleri; ‘‘makul bir ekonomik veya finansal gerekçeyle
açıklanamayan, borsa ve teşkilatlanmış diğer piyasaların güven, açıklık ve istikrar içinde
çalışmasını bozacak nitelikte olan ve bir suç oluşturmayan fiiller’’ olarak tanımlanmıştır. Ancak
bu genel bir tanımdır. Söz konusu Taslak detaylı bir tipik piyasa bozucu eylemler listesi
içermektedir.
Piyasa bozucu eylemleri gerçekleştirenler 20.000 TL ile 500.000 TL arasında idari para cezası ile
cezalandırılırlar. Ayrıca, bu eylemlerden menfaat elde etmişler ise, ceza miktarı bu menfaatin iki
katından az olamaz.
2- Hangi fiiller piyasa bozucu eylem olarak sayılmaktadır?
Taslak, piyasa bozucu eylemleri 4 ana başlık altında sınıflandırmıştır:
a) İçsel bilgiye dayalı eylemler
•
İçsel bilgiye sahip olan kişilerin bu bilgiler kamuya açıklanmadan evvel 3. kişilere
aktarmaları,
•
İhraççıların finansal tabloları ile bağımsız denetim raporlarının kamuya
açıklanmasından önceki 30 gün içerisinde, içsel bilgiye sahip olan kişiler ve bunların
yakınlarının ilgili sermaye piyasası aracıyla işlem yapması,
•
İçsel bilgilerin kesinleşmesinden sonra ve fakat kamuya duyurulmasından önceki
süreçte, içsel bilgiye sahip olan kişiler ve bunların yakınlarının ilgili sermaye piyasası
aracıyla işlem yapması.
b) Emir ve işlemlere ilişkin piyasa bozucu eylemler
Sermaye piyasası araçlarının fiyatları, fiyat değişimleri, arz ve talepleri hakkında yanlış veya
yanıltıcı izlenim uyandıran veya yatırımcıların adil ve dürüst işlem yapmalarını zorlaştıran ya da
piyasanın rekabetçi bir ortamda işleyişini ve fiyatın adil bir şekilde oluşmasını engelleyen yahut
ilgili sermaye piyasası aracının fiyatı, işlem hacmi, iletilen emir miktarı gibi veriler dikkate
alındığında süreklilik arz edecek şekilde veya nispeten büyük tutar veya adetlerde;
•
Alım veya satım yapmak, hesap hareketi gerçekleştirmek, emir vermek, emir iptal
etmek veya emir değiştirmek,
•
Farklı fiyat kademelerine emir iletilmek,
3
Piyasa Bozucu Eylemler Tebliğ Taslağı Neler
Getiriyor?
•
Bir dakikadan daha az zaman dilimlerinde piyasadaki en iyi alım fiyatına eşit veya
piyasadaki en iyi alım fiyatından daha düşük fiyatlı satım emri ya da piyasadaki en iyi
satım fiyatına eşit veya piyasadaki en iyi satım fiyatından daha yüksek fiyatlı alım emri
iletmek şeklinde yön değiştiren emirler vermek,
•
Kendinden kendine veya karşılıklı işlemler gerçekleştirilmek
•
Açılış veya kapanış fiyatlarını etkilemeye yönelik işlemler yapmak,
•
Gün sonu veya vade sonu uzlaşma fiyatlarını etkilemeye yönelik işlemler
gerçekleştirilmek,
•
Fiyat yükseltici, fiyat düşürücü veya fiyatı sabit tutmaya yönelik işlemler yapmak,
•
Vadeli işlem ve opsiyon piyasasında bir hesap için belirlenen açık pozisyon limitini
geçmek,
•
Vadeli işlem ve opsiyon piyasasında, ilgili dayanak varlık piyasasında gerçekleştirilen
işlemlerle aynı yönlü işlemler gerçekleştirmek.
c) İletişim ve haberleşme yoluyla işlenen eylemler
•
Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini, yatırımcıların yatırım kararlarını
etkileyebilecek nitelikte veya bunlara etki edebilecek piyasa göstergelerine ilişkin yalan,
yanlış veya yanıltıcı bilgi vermek, söylenti çıkarmak, haber vermek, özel durum
açıklaması yapmak, yorum yapmak, rapor hazırlamak,
•
Sayılan hususların yalan, yanlış, yanıltıcı olduğunu bilenler tarafından yayılması,
•
Sermaye piyasası araçları hakkında gazete, televizyon, internet veya benzeri iletişim
araçlarıyla yorum ve tavsiyede bulunduktan sonra, tavsiyenin değiştirinceye kadar veya
herhalükarda 1 ay içinde tavsiyesinin tersi yönde işlem yapmak.
d) Diğer piyasa bozucu eylemler
•
Sermaye piyasası araçlarının fiyatını veya değerini etkileyebilecek büyüklükteki
emirlerin yatırım kuruluşlarına, ilgili borsaya iletilmesinden önce, yatırımcıların emir
bilgilerine vakıf olarak emre konu olan sermaye piyasası aracında veya bu araçla ilgili
diğer sermaye piyasası araçlarında emir vermek, değiştirmek veya iptal etmek, bu emir
bilgilerini 3. kişilere aktarmak,
•
Vekaletname olmaksızın başka bir şahsın hesabını kullanmak,
•
Vekaletname vermeksizin bir başka şahsa hesabını kullandırmak.
4
Piyasa Bozucu Eylemler Tebliğ Taslağı Neler
Getiriyor?
3- Gazeteciler yaptıkları haberlerden sorumlu olacak mıdır?
Gazeteciler, faaliyetlerini basın meslek ilkeleri ve etiğine uygun olarak yürütmeleri kaydıyla,
yaptıkları haberlere konu yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgilerin yayınlanmış olmasından dolayı
sorumlu olmazlar. Ancak bu tür haberler dolaysıyla doğrudan veya dolaylı olarak haksız kazanç
temin etmiş olmaları halinde idari para cezası ile cezalandırılabilirler.
4- Bir fiil hem piyasa bozucu eylem hem de bilgi suistimali (insider
trading) veya piyasa dolandırıcılığı suçunu (manipülasyon) oluşturabilir
mi?
Piyasa bozucu eylemler idari para cezasına tabi birer kabahat niteliğindedir. Bilgi suistimali ve
piyasa dolandırılığı ise hapis ve/veya adli para cezasına tabi birer suçtur. Bu çerçevede, yukarıda
sayılan piyasa bozucu eylem tiplerinin bir çoğu aynı zamanda bilgi suistimali veya piyasa
dolandırıcılığı suçlarını da teşkil edebilir. Bu durumda, Kabahatler Kanunu ve Türk Ceza Kanunu
uyarınca, bu fiiller suç olarak kabul edilerek işlem yapılması gerekir. Bu nedenle, idari para
cezası uygulamasının söz konusu olmaması beklenmektedir.
5
Bildirim Yükümlülüğü Tebliğ Taslağı Neler
Getiriyor?
1- ‘‘Şüpheli İşlem Bildirim Yükümlüğü’’ hangi durumlarda doğacaktır?
Bildirimerin içeriği ne olacaktır?
Her türlü sermaye piyasası mevzuatına aykırılık hali bildirim yükümlülüğünün kapsamına
girmemektedir. Sadece bilgi suistimali ve piyasa dolandırıcılığı suçlarının işlendiğine ilişkin bir
bilgiye sahip olunması halinde bildirim yükümlülüğü doğacaktır. Buna göre, yatırım kuruluşları
faaliyetleri sırasında karşılaştıkları bir işlemin, bilgi suistimali veya piyasa dolandırıcılığı
suçlarını oluşturduğuna dair bir bilgiye sahip olduğunda, bu bilgileri derhal ilgili yerlere
bildirmek zorundadır.
Yapılacak bildirimler soyut, muğlak ve gerçeğe aykırı iddia ve bilgileri içermemelidir.
Bildirim yapılırken;
• Bilgi suistimali suçuna ilişkin ise; içsel bilgi, içsel bilgiye dayalı olarak yapılan işlemler
ve ilgili kişileri,
• Piyasa dolandırıcılığı suçuna ilişkin ise, ilgili işlemler, işleme konu paylar, birlikte
hareket eden kişiler, kullanılan hesaplar, hesapları kullanan şahıslar ve bunların
ilişkilerini,
gösteren mevzuat uyarınca tutulan her türlü bilgi, belge, doküman, ses kaydı, kimlik bilgisi ve
diğer delillerle birlikte yapılmalıdır.
2- Kimler bildirim yükümlüsüdür? Yükümlü kurumlarda bildirimlerden
kim sorumlu olacaktır?
İlgili Tebliğ Taslağı, bildirim yükümlülüğünü, yatırım kuruluşları için öngörümüştür. Buna göre,
yatırım kuruluşları, yani, aracı kurumlar, bankalar ve ayrıca yatırım hizmeti sunan diğer
kuruluşlar (örneğin; portföy yönetim şirketleri) bir işlemin, bilgi suistimali veya piyasa
dolandırıcılığı suçlarını oluşturduğuna dair bir bilgiye sahip olduğunda bunu derhal bildirmek
durumundadır. Bunların dışındaki kişi ve kurumlar bu Taslağa gore böyle bir yükümlülük
altında değildir.
Öte yandan, merkezi yurtdışında bulunan yatırım kuruluşlarının Türkiye’deki şube, irtibat
bürosu, acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimleri yükümlü sayılır.
Ayrıca, merkezi Türkiye’de bulunan yatırım kuruluşlarının yurt dışındaki şube, irtibat bürosu,
acente, temsilci ve ticari vekilleri ile benzeri bağlı birimleri bu Tebliğ hükümlerine uymakla
yükümlüdür.
Yatırım kuruluşları, bu bildirimler ve konu kişiler hakkında, mahkeme, savcılık ve Mali Suçları
Araştırma Kurulu Başkanlığı dışında, işleme taraf olanlar dâhil, üçüncü kişiler ile kurum ve
kuruluşlara bilgi veremez.
6
Bildirim Yükümlülüğü Tebliğ Taslağı Neler
Getiriyor?
3- Bildirim nasıl ve nereye yapılacaktır?
Şüpheli işlem bildirimleri Borsa İstanbul A.Ş.’ye, Taslak Tebliğ’de örneği bulunan bir yazılı form
ile yapılır. Bu forma, destekleyici bilgi ve belgeler de eklenmelidir. Yatırım kuruluşları yapmış
olduğu bir bildirime ilişkin ilave bulgular elde ederse, bunları da derhal bildirmek zorundadır.
Borsa İstanbul bu bildirimleri gözetim faaliyetleri çerçevesinde değerlendirecektir. İncelemeleri
sonrasında konuyu başta SPK olmak üzere ilgili mercilere aktarması beklenmektedir. Borsa
İstanbul bu bilgileri gizli bir biçimde en az 8 yıl saklayacak ve arşivleyecektir.
4- Bildirim yapılmasından kimler sorumludur?
Şüpheli işlemlerin bildirimlerinin yapılmasından ve uygunluğundan nihai olarak yükümlü
kuruluşun yönetim kurulu sorumludur. Yönetim kurulu, bu kapsamda bildirimle yükümlü yeterli
sayıda personel görevlendirmek ve bunların görevlerini etkin bir şekilde yerine getirip
getirmediklerini kontrol etmekle sorumludur.
Yönetim kurulunu bu yetkilerini belirli yönetim kurulu üyelerine devredebilir. Ancak bu devir
yönetim kurulunun sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
5- Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmemenin yaptırımı nedir?
Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmemek bir SPK düzenlemesine aykırı fiil oluşturacağından
idari para cezasına tabi olabilecektir. Yeni SPKn’ye göre, böyle bir durumda 20.000 TL ile
250.000 TL arasında idari para cezası uygulanması söz konusu olabilir.
7
Piyasa Dolandırıcılığı ve Piyasa
Dolandırıcılığı İncelemelerinde Uygulanacak
Tedbirler Tebliğ Taslağı Ne Getiriyor?
1- Tebliğ Taslağı hangi hallerde alınacak tedbirleri düzenlemektedir? Tebdirler
nelerdir?
Söz konusu Taslak, piyasa dolandırıcılığı veya bilgi suistimali suçlarını işlendiğine dair makul bir
şüphenin söz konusu olduğu hallerde SPK tarafından alınabilecek tedbirleri düzenlemektedir.
Bu durumlarda SPK şu tebdirleri alabilecektir:
•
Piyasa dolandırıcılığı veya bilgi suistimali suçlarını işlediğine dair haklarında makul bir
şüphe bulunan kişiler hakkında borsalarda geçici veya sürekli olarak işlem yasağı
kararı,
•
Hakkında işlem yasağı getirilen sermaye piyasası lisanslarının iptali,
•
Kişi veya sermaye piyasası aracı bazında brüt takas uygulaması
•
Kişi veya sermaye piyasası aracı bazında kredili alım, açığa satış, ödünç alma ve verme
işlemlerine ilişkin sınırlamalar getirilmesi,
•
Kişi veya piyasa bazında işlem veya pozisyon limiti getirilmesi,
•
Kişilere önceden depo şartı getirilmesi,
•
Sermaye piyasası araçlarının seanslarının durdurulması,
•
Piyasa verilerinin dağıtım kapsamının sınırlanması,
•
Sermaye piyasası araçlarının farklı pazar veya piyasalarda işlem görmesine karar
verilmesi veya farklı işlem esaslarının belirlenmesi.
2- ‘‘Geçici ve Sürekli İşlem Yasağı’’ ne demektir?Bu tedbirler için ne kadar süre
öngörülmüştür?
Geçici işlem yasağı, piyasa dolandırıcılığı veya bilgi suistimali suçlarının işlendiğine dair makul bir
şüphe olduğunun SPK tarafından somut bilgi ve belgelerle tespit edilmesi veya bir kişi hakkında
bu suçlardan ötürü suç duyurusunda bulunulması hallerinde ilgili kişiler hakkında borsalarda 6
ay süre ile geçici olarak işlem yapma yasağı getirilebilir.
Bir kişi hakkında piyasa dolandırıcılığı veya bilgi suistimali nedeniyle verilen mahkumiyet kararı
kesinleşmesi halinde bu kişi hakkında borsalarda sürekli işlem yasağı kararı getirilebilir. Ancak
bu yasak sürekli olarak nitelendirilmekle birlikte azami süresi 5 yıldır.
8
Piyasa Dolandırıcılığı ve Piyasa
Dolandırıcılığı İncelemelerinde Uygulanacak
Tedbirler Tebliğ Taslağı Ne Getiriyor?
3- İşlem yasağına uymayanlar hakkında ne tür işlemler uygulanacaktır?
Hakkında işlem yasağı kararı alınmış bir kişinin dolaylı yollardan işlem yaptığının tespit edilmesi
halinde, bu kişiler hakkında idari para cezası uygulanabilir. Bu kişilerin işlem yapmalarına imkan
sağlayan yatırım kuruluşları, bunların çalışanları ve yöneticileri ile hesaplarını bu kişilere
kullandıranlar hakkında da idari para cezası uygulanabilir.
4- Taslak Tebliğ’de işlem yapma yasağı kararına ilişkin diğer hangi hususlar
düzenleniyor?
Taslak, işlem yasağı uygulamalarına ilişkin olarak işlem yasağına konu sermaye piyasası
araçlarının neler olduğu, kapsam dışı sermaye piyasası araçları, vekalet ve müşterek hesaplar,
işlem yasağını sona ermesi, yasaklı payların satışı, kredi borçlarının kapatılması gibi hususlarda
da düzenlemeler getirmektedir.
9
Finans Hukuku ekibimiz
Umurcan Gago
Gündüz Şimşek Gago Avukatlık Ortaklığı
Şirket Ortağı
T: +90 (212) 326 6472
[email protected]
Bekir Emre Haykır
Gündüz Şimşek Gago Avukatlık Ortaklığı
Avukat
T: +90 (212) 326 6813
[email protected]
Pınar Karamahmutoğlu
Gündüz Şimşek Gago Avukatlık Ortaklığı
Avukat
T: +90 (212) 326 6868
[email protected]
GSG Hukuk
Gündüz Şimşek Gago Avukatlık Ortaklığı ("GSG Hukuk") pek çok farklı sektörde faaliyet gösteren
yerli ve yabancı sermayeli müşterilerine kuruluşlarından itibaren tüm hukuki işlemlerine yönelik
hizmet vermektedir. GSG Hukuk, 29 avukat barındıran 43 kişilik deneyimli ekibiyle gerek genel
hukuk gerekse vergi ve gümrük uyuşmazlığı alanındaki tecrübesini aynı çatı altında toplamıştır.
GSG Hukuk olarak müşterilerimiz için oluşturduğumuz ekiplerde ilgili sektörde yetiştirdiğimiz
deneyim sahibi ve uzmanlaşmış avukatlar bulundurmak önceliklerimiz arasındadır. Söz konusu
yaklaşımla çeşitli sektörlere geniş bir yelpazede hukuki danışmanlık ve avukatlık hizmeti
sunmaktayız.
© 2013 Gündüz Şimşek Gago Avukatlık Ortaklığı. Tüm hakları saklıdır.
Bu dokümanda “GSG Avukatlık Ortaklığı” veya “GSG Hukuk” ibaresi,
Gündüz Şimşek Gago Avukatlık Ortaklığı’nı ifade etmektedir.