Masoumeh Ebtekar Ortadoğu`nun Kadın Politikacıları Bugün birçok

Masoumeh Ebtekar
Ortadoğu’nun Kadın Politikacıları
Bugün birçok siyasi meseleyle çalkalanan Ortadoğu’da göz ardı edilen problemlerden birisi
de kadının toplumdaki statüsüdür. Cinsiyet eşitsizliği, eğitim yetersizliğinin gibi problemlerin
yanında kadınların siyasetteki yeri de bir başka sorunu oluşturmaktadır. Kadınların siyasette
en az aktif olduğu, meclislerdeki kadın sayısının en düşük olduğu ülkeler Ortadoğu ülkeleri
olmakla beraber Ortadoğu’nun her ülkesinde kadınların politik konumları birbirinden farklı
koşullardan etkilenmektedir. Bu yazıda farklı Ortadoğu ülkelerinden kadın politikacıların
siyasi yolculuklarına değinip, Ortadoğu’nun farklı bir yüzünü görmeye çalışacağız.
Masoumeh Ebtekar, İran’ın ilk kadın Başkan Yardımcısıdır. Ebtekar oldukça iyi bir eğitim
geçmişine sahiptir. Üç yaşındayken babasının Pensilvanya’da doktora yapması üzerine
ABD’ye taşınan Ebtekar, 6 yıl sonra İran’a döndü ve eğitimini Tahran Uluslararası Okulu’nda
devam ettirdi. Ardından Tarbiat Modares Üniversitesi’nde immünoloji alanında doktora
yapan Ektebar, aynı üniversitede öğretim görevliliği yaptı ve 40’tan fazla bilimsel makale
yayınladı. Ebtekar ilk olarak ABD karşıtı tavırlarıyla göze çarptı; 1979’da İran’daki ABD
elçiliğini işgal eden öğrencilerin arasındaydı. Zira Ebtekar, “İmamın izindeki müslüman
öğrencileri” adlı gruba katılmış, hatta bu grubun sözcüsü olmuştu. Ebtekar’ın Amerika-İran
ilişkilerini oldukça olumsuz yönde etkileyen bu olaya karşı ilerleyen yıllarda herhangi bir
özür açıklaması olmamıştır.
Görüşleri başlarda tutucu ve Batı karşıtı bir çizgide seyretse de, kadın hakları ve çevre
konusunda dikkat çekici işler yaptı. 1991’de Institute for Women’s Studies and Research
kurucuları arasında yer aldı. Başkan Yardımcılığı dönemi süresince İran Çevreyi Koruma
Ajansı’nın başına geçti ve yapısında radikal değişiklikler yaptı. Ayrıca, 2005’te Barış ve Çevre
Merkezi kurucuları arasında yer aldı. 2006’da Birleşmiş Milletler tarafından çevreye olan
duyarlılığı sebebiyle Yeryüzü Şampiyonu ödülüne layık görüldü.
İlk Başkan Yardımcılığı dönemini 2005’te tamamladıktan iki yıl sonra, reformcu görüşlerini
bir blogda yazıya aktardı. Özellikle kadın hakları, çevre ile ilgili konulara değindi ve
Ahmedinejad yönetimi eleştirdi. Blog İran hükümetince sansürlendi. Ebtekar ise yazmaktan
vazgeçmedi ve yeni bir blogda hükümetin hoşuna gitmeyen yazılarını devam ettirdi. Barışçıl
protestolarda ölen insanların ailelerini ziyaret ettiğindeyse tutucu kesim tarafından
provokatör olmakla suçlandı.
2013 seçimlerinde Hasan Ruhani’yi destekleyen Ebtekar, Ruhani kazanıp başkan olduğunda
yeniden Başkan Yardımcılığı görevine getirildi. Görüşleri 1979’dekilere göre oldukça
değişmiş olan Ebtekar, 2015’te İran ve 5+1 arasında yapılan nükleer programıyla ilgili
anlaşmayı barış yolunda atılan bir adım olarak değerlendirmesiyle dikkat çekti.
Birçok Ortadoğu ülkesiyle kıyaslandığında, İran parlementosunun %5.9’luk kadın oranı çok
düşük kalmaktadır. İran’da kadınlar için siyasette yer almak bu kadar zorken, Ebtekar 35
yıldır bu yolda başarıyla ilerlemektedir.
Toujan al-Faisal
1993-1997 yılları arasında milletvekilliği yapan Toujan al-Faisal, Ürdün parlamentosuna
giren ilk kadındır. Seçilirken hiçbir politik partiye üye değildi. Politik konuşmalarıyla
popülaritesini yükselten al-Faisal, görevi boyunca yolsuzluklarla savaştı. Görevinden sonra
da bu tavrını sürdürerek 2002’de Kral 2. Abdullah’a açık bir mektup yazdı. Mektupta
dönemin Başbakanı Abu al-Ragheb’i ekonomik yolsuzlukla suçlayan al-Faisal’ın hayatı
bundan sonra daha zorlu bir hal aldı.
16 Mayıs 2002’de 18 ay boyunca hapse mahkum edildi. Gerekçesi ise yazdığı mektup
nedeniyle devletin itibarını zedeleyici bilgi vermesiydi. Mahkumiyet süresince açlık grevine
giren Al-Faisal, Çerkes kökenliydi ve Çerkes topluluğunun talebi üzerine mahkumiyetinin
100.gününde Kral’ın affı ile hapisten çıktı.
2003’te Seçim Komitesi tarafından seçimlere katılması engellendi. Ürdün Krallığı Asliye
Mahkemesine başvuran al-Faisal’ın itirazı reddedildi.
Politikacı Laith Shubeiat bir röportajında al-Faisal’ın mahkum edilmesine sebep olan
yolsuzluk olayını al-Faisal dışında hiç kimsenin konuşmaya cesaret edemediği bir olay olarak
anlatmıştır.
Toujan al-Faisal’ın politik kariyeri yolsuzluk karşıtı aktivizmi nedeniyle engellerle tıkandı.
Hanin Zuabi
İsrail parlamentosuna bir Arap Partisinden seçilen ilk kadındır. İsrail’in Filistinli
vatandaşlarının haklarını savunmasıyla dikkat çeken Hanin Zuabi, Filistin’deki İsrail işgalinin
son bulmasını savunmaktadır. Arap nüfusunun fazla olduğu Nasıra’da doğan ve genç
yaşından beri politikaya ilgi duyan Zuabi’nin İsrail’de Arap kökenli bir vatandaş olması ve
Arapların İsrail’de ayrımcılığa uğraması, politikacı olmasında önemli rol oynamıştır. Zuabi,
hem kadınların, hem de Filistinlilerin ayrımcılığa uğramasını eleştirmektedir.
1995’te kurulan Balad Parti’ye bir yıl sonra dahil olan Zuabi, 2009’dan beri İsrail
Parlamentosunda milletvekilliği yapmaktadır. İsrail’deki Filistinlilerin İsrail vatandaşlarıyla
aynı haklara sahip olmamasını “Ben bir göçmen değilim, burası benim yurdum. Buranın
yerli halkıyız ve İsrail’e göç etmedik, İsrail bize göç etti” sözleriyle eleştirmektedir.
2010 yılında Mavi Marmara yardım gemisine katılan Zuabi gemideki tek İsrail milletvekiliydi.
Gemide bulunmasından dolayı Parlamento üyeleri tarafından hainlikle suçlandı. O ise
gemiye saldıran askerleri katil olarak nitelendirdi. Söz konusu Parlamento konuşması
sırasında İsrail milletvekilleri tarafından üzerine yüründü. Bu olaylardan sonra Balad Partisi
Zuabi’yi listesinde üçüncü sıradan ellinci sıraya düşürdü. Bu da onun bir dahaki seçimlerde
parlamentoya girmesini engellemektedir. İsrail başbakanı Netanyahu da olaylardan sonra
Zuabi hakkında parlamentodan çıkarılması için hukuk müsteşarlığına talimat vermiştir.
Nayla Tueni
Lübnanlı politikacı ve gazeteci olan Nayla Tueni, 2009-2013 yılları arasında Lübnan
parlamentosunun az sayıdaki kadın üyelerinden biriydi. Lübnan’ın Ortodoks Hristiyan
kesiminden olan Nayla Tueni, Lübnan’ın sekülerleşmesini desteklediğini belirtmektedir.
Politikaya atılmasının en önemli sebebi ise babasının öldürülmesidir. 2005’te öldürülen
babası Gebran Tueni gazeteciydi ve Lübnan’da Suriye otoritesine tamamen karşı duruşuyla
dikkat çekmekteydi. Parlamentoya seçildiğinde Nayla Tueni, misyonunun babasının
hayalindeki Lübnan’a ulaşmak olduğunu belirtmiştir.
26 yaşında parlamentoya giren Tueni, meclisin en genç üyesiydi. Seçildiğinde hem
milletvekilliği görevini sürdürdü hem de dedesinin kurucu, babasının çalışmış olduğu alNahar Gazetesini yönetti.
Lübnan’da düşünce özgürlüğünü destekleyen Tueni, özellikle gençlerin ve kadınların siyasi
hayata katılımını oldukça önemli buluyor. Kendisi bir Müslümanla evlendiği ve Lübnan’da
evlilik dini kurallara bağlı olduğu için Kıbrıs’ta evlenebilmiştir. 2014’te Fransa’dan onur
ödülü almıştır.
Merve BİRDAL
1. 50
Iraniens
Womens
You
Should
Know:
Masoumeh
Ebtekar
http://en.iranwire.com/features/7017/
2. Jordan: Sentence against Toujan al-Faisal a blow to freedom of
expressionhttps://www.amnesty.org.uk/press-releases/jordan-sentence-against-toujanal-faisal-blow-freedom-expressionhttps://www.amnesty.org.uk/press-releases/jordansentence-against-toujan-al-faisal-blow-freedom-expression
3. Jordan:
Toujan
al
Faisal
vows
to
continue
to
fight
corruption http://www.weldd.org/our-voices/jordan-toujan-al-faisal-vows-continuefight-corruption
4. The NS Interview: Haneen Zoabi
http://www.newstatesman.com/middleeast/2010/08/israel-interview-palestinianhttp://www.newstatesman.com/middleeast/2010/08/israel-interview-palestinian
5. Hanin
Zuabi’nin
Konuşması
Knesset’i
Karıştırdı. http://www.tasnimnews.com/tr/news/2016/07/01/1119219/hanin-zuabinin-konuşması-knesset-i-karıştırdı
6. . Nayla Tueni Mixes Journalism and Politics in Lebanon’s Murky
Waters http://www.huffingtonpost.com/magda-abufadil/nayla-tueni-mixesjournal_b_1172905.html
Ortadoğu’nun Kadın Politikacıları yazısı ilk önce TUİÇ Akademi üzerinde ortaya çıktı.
[status publish]
[geotag on]
[publicize off|twitter|facebook]
[category güvenlik]
[tags ORTADOĞU DOSYASI, Ortadoğu, Kadın Politikacı]