dosyayı indir

www.uyanis.com.tr
9 Ýhtimal
Düþündüðünüz,
Söylemek istediðiniz,
Söylediðinizi sandýðýnýz,
Söylediðiniz,
Karþýnýzdakinin duymak istediði,
Duyduðu,
Anlamak istediði,
Anladýðýný sandýðý,
Anladýðý..
arasýnda farklar vardýr
Dolayýsýyla insanlarýn birbirini
yanlýþ anlamasý için en az 9 ihtimal var.
Sylviane Herpin
TEMMUZ 2008
42. SAYI
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
ÝÇÝNDEKÝLER
Baharatýn Öyküsü 3
Ýllerimiz Neleri Ýle
Meþhur? 9
Hayata Dair 15
KARDELEN SEÇKÝSÝ
KARDELEN SEÇKÝSÝ
BAHARATIN ÖYKÜSÜ
Baharatlar, çiçek, yaprak veya kabuklarý
kurutularak, dört mevsim lezzet ve þifa
daðýtýyor. Bazen bir çiçeðin, bazen dev bir
aðaç kabuðunun, bazen de bir orkide
soðanýnýn adý olan baharatlar, insanoðlunun
çok eskilerden beri deðiþik amaçlarla kullandýðý bitkilerdir.
Baharatýn ilk kullanýldýðý yer olarak,
Uzak Doðu kabul edilir. Avrupa'da ilk tanýnan baharatlar ise, Hint Karabiberidir. O
yýllarda, birþeyin pahalý olduðunu ifade
etmek için, "Karabiber gibi pahalý" denildiði
de kayýtlarda yer almaktadýr. Avrupalý'larca
yað ve merhem yapýmýnda kullanýlan tarçýn,
Hindistan ve Seylan gibi ülkelerden, kervanlarla Ýskenderiye'ye kadar getiriliyordu.
Öyle ki, bir zamanlar tarçýnýn, Arabistan'da
Zencefil
yetiþtirildiði zannediliyordu. Ýlk çaðdan beri
Çin ve Hindistan'da kullanýlan zencefilin,
Hindistan'dan geldiðini bilmeyen Dioskorides ve Plinius'a göre, bu baharat Yunanlýlar'a
Persliler tarafýndan tanýtýldý. Zencefil, Romalý'larýn besin maddelerinde büyük rol
oynamýþtý.
Zencefilin Ortaçað Avrupasý'nda kullanýmý, karabiber kadar yaygýndý ve onun
gibi pahalýydý. Ýlaç ve boya olarak kullanýlan,
Keþmir, Ýran ve Frigya'dan gelen safran, Romalýlar tarafýndan biliniyor ve kullanýlýyordu.
Baharatýn Bizans Ýmparatorluðu yoluyla
Avrupa'ya geçmesi, 9. yüzyýldan itibaren
engellendi. Ama çok miktarda tüketilen etin
muhafazasý için, baharata duyulan ihtiyaç
ve onun güzel tadý, zengin sýnýflarýna baharatý unutturamadý.
Baharatýn yýldýzý Avrupa'da yeniden
parladý ve safran, Fransa ile Ýtalya'da ekilmeye baþladý.
Doðu Akdeniz limanlarý (Ýskenderiye)
Avrupalý tüccarlara yeniden açýlýnca,
Venedikli'ler Avrupa piyasasýnda hemen
hemen bir tekel kurdular.
Orta çaðýn sonunda, Avrupa'da baharat
tutkusu, aþýrý derecede çoðalmýþtý. Þatafatlý
ziyafetlerde baharatlý yemekler yapmak
modaydý. Alabildiðine zenginleþmiþ olan
baharat tüccarlarý, Floransa'da bu iþi sanat
haline getirdiler ve 19. yüzyýlýn baþýnda
288 çeþit baharat sattýlar. Venedik'in
tekelinden kurtulmak için baharat saðlamaya
çalýþmak, büyük coðrafi keþiflerin önemli
sebeplerinden biri oldu. 16. ve 17. yüzyýllarda, Portekiz, Ýspanya, Ýngiltere, Fransa ve
Hollanda gibi sömürgeci ülkeler, baharat
ticaretinde sýký bir yarýþa girdiler.
Ýbni Sina'nýn bahsettiði, Hindistancevizi
ve Meksike vanilyasý, 16. yüzyýlýn baþýnda
BAHARATIN ÖYKÜSÜ
3
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
4
Avrupa'ya geldi. Atlantik limanlarýna büyük
miktarda gelen baharatlara, sayýsýz iyileþtirici
nitelikler atfediliyordu. 1560 yýlýna kadar,
baharatýn fiyatý Lizbon'da sürekli bir artýþ
gösterdi. Bundan sonraki iki yüzyýl boyunca
da, baharat sürekli deðeri artan bir ürün
oldu. Baharat yetiþtiren yerlerin artmasý ve
de yemek zevkinin deðiþmesi, 19. yüzyýlýn
baþlarýnda baharatýn ticari önemini biraz
olsun azalttý.
Baharat Anadolu'ya Afrika ülkelerinden
yine kervanlarla getiriliyordu. Develerle
güney illerimize gelen baharatlar, daha sonra
oradan diðer illere ve Ýstanbul'a gönderiliyordu. Baharat çeþitlerinin Uzakdoðu'da da
yetiþtirilmeye baþlamasýyla, buradan
denizyoluyla Ýskenderun'a getirildi.
Hem getirilmesinin zor olmasý, hem de
ekonomik olmamasý sebebiyle, zamanla
birçok baharat da yurdumuz topraklarýnda
yetiþtirilmeye baþladý. Fakat, Karabiber,
Hindistancevizi gibi, iklim þartlarýnýn müsait
olmamasý sebebiyle yetiþtirilemeyen 5-6
çeþit halihazýrda ülkemize baþka yerlerden
getiriliyor.
Baharatý günümüzde en çok Hintli'ler
kullanýyor. Bunun yanýsýra, Avrupa ve Amerika'da da baharat kullanýmý çok yaygýn.
Bilhassa italyan ve Fransýz mutfaklarýnda
baharatýn büyük bir önemi var. Türkiye de,
en çok baharat kullanan ülkeler arasýnda
yer alýyor. Özellikle Güneydoðu illerimizde,
acý biber tüketimi bir hayli fazla.
Baþlýca Baharatlar
Baharat Gruplarý ve Yetiþtirildikleri Yerler
Baharatlar 7 ana grupta incelenir:
1. Köklerinden faydalanýlanlar: Kara
turp, kýrmýzý turp gibi.
2. Gövdelerinden faydalanýlanlar:
Zencefil, tarçýn gibi.
3. Yapraklarýndan faydalanýlanlar: Nane,
kekik, merzengüþ, maydanoz, defne gibi.
4. Soðan yapýsýnda olanlar: Mutfak
soðaný, sarmýsak gibi.
5. Çiçeklerinden faydalanýlanlar:
Karanfil gibi.
6. Meyvelerinden faydalanýlanlar:
Kimyon, anason, karabiber, kýrmýzý biber,
vanilya gibi.
42. SAYI
7. Tohumlarýndan faydalanýlanlar:
Hardal, küçük Hindistan cevizi gibi.
Anason
Anason: Haziran-aðustos aylarýnda, beyaz
renkli çiçekler açan, 50-60 cm yüksekliðinde, bir senelik bitkidir. Gövdesi dik,
silindir biçiminde, içi boþ, çok dallý, tüylü
ve üstü çizgilidir. Alt yapraklarý uzun saplý,
oval veya kalb biçimindedir. Çiçekler bileþik
þemsiyelerde toplanmýþlardýr.
Meyveleri armut þeklinde küçük, üzeri
tüylü, yeþilimsi sarý renklidir. Baþta Ege
bölgesi olmak üzere bütün Anadolu’da
bahçelerde yetiþtirilir. Kültür anasonunun
vatanýnýn Anadolu olduðu tahmin edilmektedir.
Meyvalarýnda niþasta, müsilaj, sabit ve
uçucu yað bulunmaktadýr. Uçucu yað
miktarlarý bitkinin cinsine ve yetiþtiði yerin
þartlarýna baðlýdýr. Uçucu yaðýn % 80-90’ý
anetoldür. Anetol, zehir etkili fakat bu etkisi
çok olmayan bir maddedir. Meyvelerinden
su buharý distilasyonu ile elde edilen anason
yaðý, hemen hemen renksiz ve karakteristik
kokuludur.
Anason týpta midevi, baðýrsak gazlarýnýn
teþekkülünü önleyici, hazmý kolaylaþtýrýcý
ve göðüs yumuþatýcý olarak kullanýlýr. Ayrýca
nefes darlýðý, öksürük ve kalb çarpýntýsý
rahatsýzlýklarýnda da etkilidir. Anason yüksek
dozda alýndýðýnda baþ aðrýsý, uyuþukluk,
görme zorluðu yapar. Daimi kullananlarda
anisizm hastalýðýna sebeb olur. Bilhassa
çocuklara uyku vermede, midede teþekkül
BAHARATIN ÖYKÜSÜ
KARDELEN SEÇKÝSÝ
eden gazlarý gidermede çok faydalýdýr.
Bebekler için bir çay kaþýðý tohum bir bardak
suya olmak üzere çay olarak hazýrlanýr.
Yemeklerden önce veya süte katýlarak
bir kaç çay kaþýðý verilir. Büyükler % 1-2’lik
çayýný günde 2-3 bardak alabilir. Kullanýlan
kýsmý, meyvalarý ve yapraklarýdýr. Meyveleri
tamamen olgunlaþtýktan sonra toplanýr ve
gölgede kurutulur
Çörekotu
Çörekotu: Haziran-temmuz aylarý arasýnda
yeþille karýþýk açýk mâvi renkli çiçekler açan,
20-40 cm boyunda bir senelik, otsu bir
bitkidir. Yol kenarlarý ve bilhassa ekin tarlalarý
içinde bulunur. Gövde dik ve kýsa tüylüdür.
Yapraklarýn alttakileri saplý, üsttekileri
sapsýzdýr.
Çiçekler uzun saplý ve tek tektir. Taç
yapraklarý iki loplu ve bal özü bezleri taþýyan
8 tâne küçük parça hâlindedir. Meyveleri
çok tohumlu olup, tohumlar siyah renkli ve
oval þekillidir. Güney Avrupa, Balkan
memleketleri, Kuzey Afrika, Türkiye ve
Hindistan’da yetiþtirilmektedir. Bitkinin
k u l l a n ý l a n k ýsýmlarý to h u mlarýd ýr.
Tohumlarý tamâmen olgunlaþtýktan sonra
toplanýr ve güneþte kurutulur. Çörekotu
tohumlarýnda uçucu ve sabit yað, tanen,
þekerler, glikozit bünyeli bir saponin ve
alkaloitler bulunmuþtur. Tohumlarý gaz
söktürücü, uyarýcý ve idrar söktürücü olarak
kullanýlmaktadýr.
Güzel kokusu sebebiyle müshil
ilâçlarýnýn içine ilâve edilen iyi bir lezzet
ve koku deðiþtiricidir. Çörekotunun Anadolu’da bulunan ve ayný þekilde kullanýlan
diðer türleri þunlardýr:
Þam çörekotu (Nigella damascena):
Yapraklarý parçalýdýr. Çiçekleri tek ve
üst yapraklar tarafýndan örtülmüþ durumdadýr. Parlak mâvi çiçeklidir.
Kýr çörek otu (Nigella arvensis): 10-30
cm yüksekliðinde mâvi çiçeklidir. Yapraklarý
sivri parçalýdýr. Tohumlarý kurt düþürücü
olarak da kullanýlýr.
Defne: 6-18 m yüksekliðinde, yuvarlak
tepeli ve sýk dallý bir aðaç veya aðaçtýr.
Almaþýk sapýn iki yanýnda karþýlýklý deðil de
aralýklý olarak bir saðda, bir solda bitmiþ
yapraklar þeklinde dizilmiþ, 7.5-10 cm
uzunluðundaki yapraklar oval biçimli, donuk
renkli derimsi ve sert kenarlarý da genellikle
dalgalýdýr.
Bitkinin sarýmsý veya yeþilimsi beyaz
renkte küçük çiçekleri, olgunlaþtýðýnda rengi
koyu mora dönen tek tohumlu, etli meyveleri
vardýr. Bitkinin kullanýlan kýsmý yaprak ve
meyveleridir. Yapraklarý uçucu yað yönünden zengindir. Baharat olarak kullanýlýr.
Defne meyvelerinde de uçucu yað ve
diðer yaðlar, acý maddeler bulunur. Meyveleri midevî ve sinir aðrýlarýna karþý kullanýlýr. Meyve yapraklarýndan elde edilen
yað cildi tahriþ edici merhemlerin içine
konur. Ayný maksat için veteriner hekimlikte
de, bundan baþka sabun ve þampuanlara
koku vermek için de kullanýlýr.
Hardal: 0,2-1,5 m boylarýnda beyaz
veya sarý çiçekli, yýllýk otsu bitkilerdir. 10
kadar türü vardýr. Türlerinin çoðu Akdeniz
çevresi memleketlerinde yetiþir. Hardalýn
beyaz hardal otu, siyah hardal otu, yabanî
hardal olmak üzere deðiþik türleri vardýr.
Siyah hardal otu (Sinapis nigra): 1-1,5 m
boyunda, bir yýllýk sarý çiçekli otsu bir
bitkidir. Yapraklarý saplýdýr. Meyveleri 1-3
cm uzunlukta 2-3 mm geniþlikte, sap üzerine
yatýk, tüysüz, hemen hemen dört köþeli,
kýsa sivri uçludur. Yassý ve köþeli olan
meyvelerinde tohumlarýn bulunduðu yerler
þiþkindir. Tohumlar kýrmýzýmsý siyah
renktedir. Bitkinin Orta Avrupa, Anadolu
BAHARATIN ÖYKÜSÜ
5
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
6
ve Ýran’da kültürü yapýlýr. Kullanýlan kýsýmlarý
tohumlarý ve tohumlarýndan elde edilen
yaðýdýr.
Bitkinin yapraklarý dökülmeye baþladýðýnda meyve salkýmlarý toplanýr. Bunlar
15 gün kadar gölgede kurutulduktan sonra
tohumlarý alýnýr. Hardal tohumlarýnda müsilaj, yað, sinapin, sinigrin isimli glikozit ve
mirozinaz fermenti vardýr. Çok eskiden beri
týpta kullanýlmaktadýr.
Dâhilen hardal tohumu unu az dozlarda
midevî, yatýþtýrýcý ve tarçýnla karýþtýrýlýrsa iyi
bir iþtah açýcýdýr. Hâricen yaký, lapa veya
banyo hâlinde romatizma ve bronþitte
mevzii tahriþ yapmak için kullanýlýr.
Hardal yaðý cildi tahriþ eder, onun için
sürüldüðü yer kýzarýr. Hafif antiseptiktir.
Dumaný öksürük ve gözyaþý getirir. En fazla
baharat olarak kullanýlýr. Deriyi tahriþ edip,
kýzarttýðýndan iç organlardaki kaný dýþarýya
toplar. Zehirlenmelerde kusturucu etkisinden
faydalanýlýr.
Hardal yakýlarý bir saatten fazla
tutulmamalýdýr. Aksi halde yýlancýða benzer
büyük þiþler meydana gelir. Yakýlar ýlýk suda
ýsýtýlýr. Sýcak su fermentleri tahrip eder.
Hardal yakýsý, hardal tozunun kâðýt
üzerine yapýþtýrýlmasý suretiyle elde olunur.
Kullanýlacaðý zaman ýlýk suda ýslatýlarak
hardallý tarafý deriye gelecek þekilde kullanýlýr.
Beyaz hardal otu (Sinapis alba): Beyaz
çiçekli hardal otudur. Vataný Akdeniz çevresi
memleketleridir. Orta Avrupa ve Kuzey
Amerika’da da kültürü yapýlýr. Önemli bir
yað bitkisidir.
Beyaz hardal otunun sarý-kýrmýzý veya
beyaz renkteki olgun tohumlarýndan hardal
yaðý elde edilir. Kullanýlýþý siyah hardal otu
ile aynýdýr.
Yabani hardal (Sinapis arvensis): 20-60
cm yüksekliðinde, memleketimizde tarla ve
nadaslarda, yol kenarlarýnda yetiþen bir tarla
otudur.
Hindistancevizi: Srilanka, Malezya ve
Afrika ülkelerinde yetiþtirilir. Baharat olarak
kullanýlan, bilinen Hindistancevizi
meyvesinden farklýdýr. Küçük hindistancevizi
olarak anýlýr fakat tamâmen farklý olan bir
42. SAYI
bitkidir. Tropik bölgelerde (Moluk Adalarý)
yetiþir. Yaz ve kýþ yeþil olur. 10 m
yüksekliðindedir. Avrupalýlar buna
muskatcevizi de derler. Çünkü Avrupa’ya
eskiden Arabistan limanlarýndan Muskat’tan
gönderilirdi. Tohumlarý týpta kullanýlýr.
Meyveleri kapsül biçimdedir. Her kapsül
irice bir tohum ihtivâ eder. Tohumun içinde
“arillus” denilen aðsý bir örtü vardýr.
Tohumlarý ve etli olan aril denilen kýsmý
kullanýlýr. Tohumlarý miristisin, uçucu yað,
niþasta ihtivâ eder. Aromatik kokusundan
dolayý bâzý ilaçlarýn bileþimine girer.
Sindirim kolaylaþtýrýcý ve gaz söktürücü
etkisi vardýr. Bu sebeple bilhassa küçük
çocuklara verilir. Etli kýsmý da aromatik
kokuludur. Yüksek dozlarý zehirlidir.
Türkiye'de yýlda 1500 ton civarýnda tüketilir.
Tatlý ve pastacýlarda yoðun olarak kullanýlýr.
Karabiber: Hindistan, Brezilya, Singapur,
Malezya, endonozya ve Vietnamda yetiþtiriliyor. Adana civarýnda deneme üretimleri
yapýldý, fakat baþarýlý sonuç alýnamadý.
Ülkemizin iklimi Karabiber yetiþtirilmesine
müsait deðil. Karabiberin, Salvak, Malabar
ve Beyaz Karabiber olmak üzere üç çeþidi
var. Bunlardan Salavak, biraz çekildiði
zaman esmer, Malabar açýk gýri ve Beyaz
Karabiber ise süt beyazý renginde oluyor.
Karabiber, baþta kebap ve köfteler olmak
üzere, birçok yemekte kullanýlýyor. Karabiberin ülkemizdeki yýllýk tüketimi 3 bin ton
civarýnda.
Karanfil: 10-20 m yüksekliðinde, yaprak
dökmeyen aðaçlardan elde edilir. Vataný,
tropik Asya (Moluk Adalarý, Zengîbar) dýr.
Karanfil bildiðimiz süs karanfil çiçeðinden farklýdýr. Yaz kýþ yeþil kalan yapraklarý, meþin gibi serttir. Çiçekleri pembedir
ve kiraz çiçekleri gibi demet hâlinde bulunurlar. Bu çiçeklerin kurutulmuþ tomurcuklarý “karanfil” adýný alýr. Kurutulmuþ tomurcuklar, 10 mm boyunda, çiviye benzer þekilde, ovaryumu hafif dört köþeli, dört taç
ve çanak yapraðýndan meydana gelmiþ olup,
kýrmýzý-kahverenklidir.
Çiçek saplarý da karanfil adýyla satýlmakta ise de ikinci kalite ürün sayýlmaktadýr.
Karanfile koku ve lezzetini veren “eugenol”
BAHARATIN ÖYKÜSÜ
KARDELEN SEÇKÝSÝ
adýndaki bir uçucu yaðdýr. Kurutulmuþ
tomurcuklar ezilip subuharý distilasyonuna
tâbi tutulursa % 14-20 kadar karanfil esansý
denilen uçucu yað elde edilir. Bu uçucu
yaðda % 80-90 kadar eugenol ve %3 kadar
da asetil eugenol bulunur. Eugenol, hoþ
kokulu, kuvvetli antiseptik ve analjezik bir
maddedir. Karanfil çok eski çaðlardan beri
baharat olarak kullanýlmaktadýr. Eskiden
saraylarda konuþacak kimseler, nefesleri
güzel koksun diye karanfil kullanýrlardý.
Týpta, diþ hekimliðinde, diþ tedâvisinde aðrý
kesici ve antiseptik olarak kullanýlýr. Gaz
Kekik
söktürücü bir etkisi de vardýr. Diþ macunlarýnýn terkibine girer. Pasta ve þekercilikte,
parfümeride ve sabun sanâyiinde kullanýlýr.
Ayrýca eugenol vanilin eldesinde kullanýlan baþlýca maddelerden biridir. Bugün
karanfilin en çok yetiþtirildiði ve ihraç edildiði ülkelerin baþýnda Zengibar ve Madagaskar gelir.
Kekik: Mayýs-eylül aylarý arasýnda çiçek
açan çok yýllýk, çok dallý, odunsu ve küçük
çalýmsý bir bitkidir. Yol kenarlarýnda kurak
bölgelerde, bilhassa daðlýk yerlerde çok
rastlanýr. Tabanda odunlaþmýþ bir gövdesi,
ince dört köþeli ve kýrmýzýmsý renkli
dallarý vardýr. Yapraklarý 1 cm kadar
uzunlukta, oval, sapsýz veya kýsa
saplýdýr. Yapraklarda, uçucu yað depo
eden salgý tüyleri bulunur. Çiçekler
küçük, iki veya çok çiçekli pembemsi, mor-beyaz veya kýrmýzý
renklerde, dallarýn uçlarýnda küresel
durumlar teþkil ederler. Çanak ve taç
yapraklarý tüpsü ve lopludur. Anadolu’da oldukça yayýlmýþ olup, birçok varyeteleri de vardýr.
Memleketimizde 37 kekik türü bulunmaktadýr. Halk arasýnda kekiðe
benzeyen mercan köþk veya merzengüþ (origanum) türleri; Ýstanbul kekiði,
Ýzmir kekiði gibi adlarla kekik yerine
kullanýlmaktadýr. Kekiðin sarýmsý
renkte bir uçucu yaðý vardýr. Bu yaðda
önemli olan ve kokusunu veren
thymol bulunur. Kekik, çay hâlinde
mide aðrýlarýna karþý, dolaþým uyarýcýsý, baharat olarak ve idrar söktürücü olarak kullanýlýr. Thymol az
dozlarda midevî, balgam söktürücü,
sinir kuvvetlendirici ve boðaz aðrýlarýna karþý kullanýlýr. Yüksek dozlarda ise antiseptik ve kurt düþürücü
olarak verilir.
Kimyon: Konya ve Polatlý'da
yetiþtirilir.
Konya'da yetiþtirilen, sarýmtýrak bir renge sahiptir.
Çekildiði zaman Polatlý cinsi
hafif esmer olur.
Sucuk ve köfte yapýmýnda
BAHARATIN ÖYKÜSÜ
7
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
8
kullanýlýr. Aromatik yapýsý sebebiyle, kýyma
ile yapýlan yemeklerde tercih edilen bir
baharattýr.
Kýrmýzý Pul Biber: Güneydoðu illerinde,
en çok Gaziantep ve ýslahiye'de üretiliyor.
Biberin yüzde 60'ý Islahiye'de üretilir. Fakat
buna Maraþ biberi denir.
Kýrmýzý Biber, kurutulup, taþ deðirmende
kalýn bir þekilde öðütülür. Yýllýk 10 bin ton
tüketiliyor.
Köfte Baharý: Bu baharat, deðiþik baharatlarýn belirli ölçülerde karýþtýrýlýp
öðütülmesinden elde edilen bir karýþým. Ana
maddesi kiþniþ. Karabiber, Tatlý Kýrmýzý Biber,
az miktarda Karanfil, Defne yapraðý ve
Kekik'ten oluþuyor.
Susam: Bir metre boyunda, yað veren
bir yýllýk otsu bir bitkidir. Baþlýca Hindistan,
Çin ve Sudan’da yetiþir.
Bitkinin alt yapraklarý karþýlýklý ve loblu,
üst yapraklar tam ve mýzrak þeklindedir.
Çiçekler beyaz veya pembe olup, yapraklarýn koltuðunda salkým durumunda
toplanmýþlardýr. Meyveleri 2-3 cm boyunda,
uzun, prizmatik ve çok tohumlu bir kapsüldür. Susam, sýcaðý çok sever. Isý miktarý
fazla olan yerlerde tohum verimi ve yað
oraný artar. Orta derecede aðýr ve humuslu
topraklarda iyi yetiþir.
Tohumlarýndan % 50 civârýnda yað elde
edilir. Yaðý hemen hemen kokusuz ve soluk
renklidir. Yemek yaðý olarak kullanýlýr.
Tedâvide müshil etkilidir. Kabuklarý
soyulmuþ susam tohumlarýnýn ezilmesiyle
tahin elde edilir. Bu da tahin helvasý yapýmýnda kullanýlýr. Ayrýca susam tohumlarý
simit ve pastalarýn üzerine konur.
Sumak: Güneydoðu Anadolu'da yetiþen,
çalý gurubundan, bodur bir aðacýn yapraklarýnýn kurutulup toz haline getirilmesiyle
elde edilir. Yapraklarý tanen, þekerler ve sarý
renkli boya maddeleri taþýrlar. Kabýz edici,
kan kesici, antiseptik etkili olup, ayrýca
yünlü kumaþlarýn boyanmasýnda kullanýlýr.
Boðaz ve diþ etleri hastalýklarýnda da
gargara hâlinde kullanýlýr.
Sumaðýn, sarý çiçeklerinin taç yapraklarý
ve meyvelerinde oldukça keskin ekþi bir
lezzet vardýr.
42. SAYI
Güneydoðu'ya has "ezme" ve çeþitli
yörelerde yapýlan mantý ile birlikte yenilir.
Tarçýn: Vataný Güney ve Güneydoðu
Asya olan, yaprak dökmeyen aromatik
kokulu aðaçtan elde edilir. Önemli olan iki
tür tarçýn en çok kullanýlmaktadýr.
Çin tarçýný (Cinnamamum cassia):
Güneydoðu Çin’de yetiþtirilen bir türdür.
10-12 m yüksekliðinde kýþýn yapraklarýný
dökmeyen bir aðaçtýr. Esas aðacýn kurutulmuþ kabuklarý kullanýlýr. Kabuklarýn dýþ
kýsmýnda mantar tabakasý bulunur ve grimsi
renklidir. Kokusu kuvvetli ve özel, tadý
tatlýmsý ve yakýcýdýr. Tanen ve uçucu yað
taþýr. Baharat olarak kullanýlýr. Meyveleri de
baharatlý lezzetli ve tarçýn kokuludur Tarçýn
yerine kullanýlýr.
Seylan tarçýný(Cinnamomum seylanicum): Kýþýn yapraklarýný dökmeyen küçük
bir aðaçtýr. Hindistan ve Doðu Hint Adalarýnda yetiþir. Kabuklarý kahverenkli, boru
þeklinde iç içe geçmiþ ve mantar tabakasý
yoktur. Özel kokulu ve tatlýmsý baharlý,
lezzetlidir. Tanen ve uçucu yað taþýr. Kabýz,
gaz söktürücü ve antiseptik etkisi vardýr.
Baharat ve koku verici olarak kullanýlýr.
Tarçýn esansý: Seylan tarçýnýnýn kabuklarýndan elde edilen bir uçucu yaðdýr.
Kuvvetli tarçýn kokuludur. Gýdâ ve parfümeri
sanâyinde koku verici olarak kullanýlýr.
Tatlý Toz Biber: Hiç acýsý olmayaný,
Geyve'de, Osmangazi civarýnda üretiliyor.
Tatlý Kýrmýzý Biberi'in kurutulup öðütülmesiyle elde ediliyor. Ayrýca, acý olan cinsi ise
Karacabiy, Kemalpaþa ve Ýnegöl'de yetiþtiriliyor.
BAHARATIN ÖYKÜSÜ
KARDELEN SEÇKÝSÝ
ÝLLERÝMÝZ
NELERÝ ÝLE MEÞHUR?
AMASYA
Amasya Elmasý, Borabay
Gölü, Amasya Kalesi, Kral Kaya
Mezarlarý, Ahþap Amasya Evleri,
Darüþþifa (Akýl hastalarýnýn müzik
ve su sesiyle tedavi edildiði ilk yer),
Þehzadeler Þehri
ANKARA
Ankara Kalesi, Anýtkabir, Tiftik
Keçisi (Ankara Keçisi), Hacý
Bayram Veli Türbesi, August
Tapýnaðý, Roma Hamamý, Gordion
(Frigyanýn Baþkenti), Atakule,
Karum Ýþ Merkezi, KýzýlcahamamAyaþ Kaplýcalarý, Beypazarý Evleri
ANTALYA
Düden-Kurþunlu-Manavgat
Þelaleleri, Dim-Damlataþ-Karain
Maðaralarý, Olimpos-Beydaðlarý-Köprülü
Kanyon Milli Parklarý, Konyaaltý-Lara-Patara
Plajlarý, Turunçgil ve Seracýlýk Üretimi ile
Alanya, Side, Manavgat, Kemer, Kalkan,
Kaþ Gibi Turizm Merkezleri, Tarihi Kaleiçi
Evleri, Altýn Portakal Film Yarýþmasý, Kesme
Çiçek Üretimi, Aspendos, Perge, Fhaselis,
Termessos, Olympos Antik Kentleri
ARDAHAN
Kaþar Peyniri, Çýldýr Gölü
ARTVÝN
Boða Güreþleri, Barhal Kilisesi, Sarp
Sýnýr Kapýsý, Çoruh Nehri, Karagöl - Sahara
ve Hatilla Vadisi Milli Parklarý
AYDIN
Deve Güreþleri, Büyük Menderes Nehri,
Afrodisias-Milet-Didim-Priene Antik Kentleri
ile Kuþadasý, Aydýn Ýnciri, Dilek Yarýmadasý
Milli Parký
BALIKESÝR
Susurluk Ayraný ve Tostu, Manyas Gölü
ve Manyas Yoðurdu, Ayvalýk ve Edremit
Hacý Bayram Veli Camii
ADANA
Pamuk (Beyaz altýn), Adana Kebabý,
Çukurova, Anavarza Kalesi, Misis Antik
Kenti, Tekir Yaylasý, Yaþar Kemal, Sakýp
Sabancý
ADIYAMAN
Nemrut Daðý, Besni Üzümü, PirinGümüþkaya Maðaralarý, Kahta Çayý
AÐRI
Aðrý Daðý, Ýshak Paþa Sarayý, Balýk Gölü,
Göktaþý Çukuru, Gürbulak Sýnýr Kapýsý,
Günbuldu Maðaralarý
AFYON
Haþhaþ, Kaymak, Afyon Sucuðu, Afyon
Mermeri, Çaðlayan Mesire Yeri, Ýscehisar
Kayalýklarý, Bayat Kilimleri, Hüdai, Gazlýgöl,
Dinar ve Sandýklý Kaplýcalarý
AKSARAY
Ihlara Vadisi, Eðri Minare, Yýlanlý Kilise,
Sultanhaný ve Aðzýkarahan Kervansaraylarý,
Acemhöyük, Manastýr Vadisi, Antik Nora
Þehri
ÝLLERÝMÝZ NELERÝ ÝLE MEÞHUR?
9
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
10
Zeytini, Kaz Daðlarý Milli Parký,
Bor mineralleri, Gönen-ManyasBurhaniye Kaplýcalarý, Kaz Daðlarý
Sarýkýz Þenlikleri, Þahin Deresi
Kanyonu, Sütüven Þelalesi,
Ayvalýk-Altýnoluk-Akçay-Ören
Turizm Merkezleri, Hasanboðuldu,
Tahtakuþlar Etnografya Müzesi,
Balýkesir Kolonyasý
BARTIN
Amasra Kalesi, Ýnkum Plajý,
Bartýn Çayý
BATMAN
Hasankeyf Türbesi ve Kalesi,
Petrol Rafinerisi
BAYBURT
Bayburt Kalesi, Þehit Osman
Türbesi, Aydýntepe Yeraltý Þehri, Sýrakayalar
Þelalesi
BOLU
Yedi Göller, Abant, Gölcük, Sünnet
Gölleri, Mudurnu ve Göynük’ün Tarihi
Ahþap Evleri, Kartalkaya Kýþ Sporlarý
Merkezi, Mengen’in Aþçýlarý, Akkaya
Travertenleri, Seben Kaya Evleri, Seben
Elmasý, Aladað Yaylalarý, Mudurnunun Sarot
ve Babas Kaplýcalarý
BURDUR
Sagalassos Antik Kenti, Ýnsuyu Maðarasý,
Burdur ve Salda Gölleri
BURSA
Yeþil Türbe, Ulu Cami, Kozahan, Ýznik
Çinileri, Cumalýkýzýk Köyü ve Evleri, Uludað
Milli Parký, Kestane Þekeri, Þeftali, Býçak,
Havlu, Gemlik ve Mudanya'nýn Zeytini,
Ýnegöl Köftesi, Çekirge-Oylat Kaplýcalarý,
Ýskender Kebabý, Ýnkaya Çýnarý, Mihaliç
Peyniri, Ýznik Gölü,Emsali zor bulunan
IRGANDI köprü, Osman Gazi ve Orhan
Gazi Türbesi, Emirsultan türbesi,Molla
Gürani Türbesi, Molla Fenari Türbesi,
Karagöz ve Hacivat, Üftade Türbesi, Hisar
ve Orta Pazar mahallelerindeki surlar ve
Osmanlýnýn Bursa'ya ilk girdiði Kapý (Saltanat
Kapý Yeni Yapýlan Deðil), Emsali zor bulunan
IRGANDI köprü
BÝLECÝK
Þeyh Edebali ve Ertuðrul Gazi Türbeleri,
Saat Kulesi, Türk Büyükleri Platformu,
42. SAYI
Cumalýkýzýk Köyü
Osmanlýnýn Kuruluþ Yeri Söðüt Ýlçesi,
Mermer Üretimi ve Bozöyük Seramiði
BÝNGÖL
Kös Kaplýcasý, Soðuksu Mesiresi, Buzul
Gölleri, Kiðý Kalesi, Yüzen Ada (Turnalar
Gölü), Kartal (Karakuþ) Halkoyunu
BÝTLÝS
Nemrut Daðý, Nemrut Krater Gölü, Ahlat
Kümbetleri, Tütün Üretimi, Süphan Daðý,
Adilcevaz Kalesi, Ýhlasiye Medresesi, ElAman Kervansarayý, Ahlat Selçuklu
Mezarlýðý, Beþ Minare (Þerefiye, Kalealtý,
Ulu, Meydan ve Gökmeydan Camileri)
ÇANAKKALE
Gökçeada ve Bozcaada, Truva ve Assos
Antik Kentleri, Gelibolu Þehitler Milli Parký,
Adatepe ve Çetmi (Yeþilyurt) Köyleri,
Dardanel Balýk Konservesi, Domates ve
Seramik Üretimi, Höþmerim (peynir tatlýsý)
ÇANKIRI
Çankýrý Kalesi, Taþmescit, Bülbül Pýnarý
Dinlenme Yeri, Kayatuzu Üretimi
ÇORUM
Yazýlýkaya, Hattusaþ, Alacahöyük Ören
Yeri, Çorum Leblebisi ve Saat Kulesi
DENÝZLÝ
Pamukkale Travertenleri, Hierapolis
Antik Kenti, Buldan Bezi, Havlu ve Bornoz
Üretimi, Güney Þelalesi, Karahayýt
Kaplýcalarý, Kýzýldere Jeotermal Kaynaðý,
Denizli Horozu
ÝLLERÝMÝZ NELERÝ ÝLE MEÞHUR?
KARDELEN SEÇKÝSÝ
Çifte Minareli Medrese
DÝYARBAKIR
Diyarbakýr Karpuzu, Malabadi Köprüsü,
Diyarbakýr Surlarý, Ergani Bakýrý, Behrampaþa
Camii, Delilo Halkoyunu, Deliller Haný,
Diyarbakýr Sokaklarý, (Küçeler) Hilar
Kayalýklarý, Çermik Kaplýcasý, Meryem Ana
Kilisesi, Sarý Saltýk Türbesi
DÜZCE
Samandere, Güzeldere, Aydýnpýnar,
Sarýyayla, Saklýkent ve Aktaþ Þelaleleri,
Fakýllý, Sarýkaya ve Aksu Maðaralarý,
Akçakoca Turizm Merkezi, Efteni Gölü ve
Kaplýcasý, Konuralp Müzesi, Sakarca, Topuk,
Kardüz, Odayeri, Torkul Yaylalarý
EDÝRNE
Selimiye Camii, Rüstempaþa Kervansarayý, Kýrkpýnar Yaðlý Güreþleri, AyçiçeðiPirinç ve Beyaz Peynir Üretimi, Uzunköprü.
ELAZIÐ
Harput Kalesi ve Þehri, Keban Baraj
Gölü, Hazar Gölü, Buzluk Maðarasý,
Çaydaçýra Halkoyunu, Aðýn Kaplýcasý,
Hazarbaba Kayak Merkezi, Arap Baba
Türbesi
ERZURUM
Palandöken Kayak Merkezi, Çifte
Minareli Medrese, Tortum Þelalesi, Oltu
Taþý, Aziziye Tabyalarý, Üç Kümbetler, Çað
Kebabý, Tepsi Minare (Saat Kulesi), Erzurum
Kalesi, Rüstem Paþa Bedesteni, Erzurum
Kongresi Binasý, Çobandede Köprüsü,
Narman Peribacalarý
ERZÝNCAN
Girlevik Þelalesi, Ekþisu
Kaplýcasý, Tulum Peyniri, Bakýr
Ýþlemeciliði, Aygýr Gölü, Buz
Maðaralarý, Eðinin (Kemaliye)
folklörü
ESKÝÞEHÝR
Lületaþý, Porsuk Çayý, Midas
Tapýnaðý, Anadolu Üniversitesi,
Yunus Emre Türbesi, Tarihi Odun
Pazarý Evleri, Yazýlýkaya Frig Vadisi
(Midas Kenti), Uyuz, Çifteler ve
Yarýkçý Hamamlarý, Çatacýk
Ormanlarý ve Mesire Yeri, Eti
Bisküvileri, Ýnönü Planör Kampý,
Sivrihisar Ermeni Kilisesi
GAZÝANTEP
Antepfýstýðý, Antep Baklavasý, ZeugmaKarkamýþ-Yesemek Antik Kentleri, Ýplik
Sanayi, Karpuzatan ve Dülükbaba Mesire
Yerleri, Antep Mutfaðý
GÜMÜÞHANE
Tomara ve Torul Þelaleleri, Satara Antik
Kenti, Kuþburnu Çayý ve Marmeladý, Ýmera
Manastýrý ve Gümüþhane Evleri
GÝRESUN
Giresun Kalesi, Fýndýk Üretimi, Hayýrsýz
Ada, Þebinkarahisar Kalesi, Kümbet, Bektaþ,
Gölyaný, Kulakkaya ve Sisdaðý Yaylalarý,
Aksu Þenlikleri, Pýnarlar Þelalesi Aygýr Gölü,
Giresun Kalesi, Gedikkaya
HAKKARÝ
Cilo ve Sat Daðlarý, Buzul Gölleri, Zap
Suyu, Ters Lale (Aðlayan Lale), Þemdinli
Balý, Sümbül Daðý, Hakkari Kilimleri
HATAY
Antakya Mozaik Müzesi, Harbiye Mesire
Yeri, Arsuz Plajlarý, Ýskenderun Demir-Çelik
Fabrikalarý, Soðukoluk Mesire Yeri, Künefe
Tatlýsý, Sen Piyer Kilisesi, Erzin Kaplýcalarý.
IÐDIR
Pamuk Üretimi
ISPARTA
Kovada Gölü Milli Parký, Isparta Gülü,
El Dokumasý Isparta Halýlarý, Eðirdir ve
Gölcük Gölleri, Isparta Elmasý,Yazýlý Kanyon
Milli Parký, Pýnargözü Maðarasý, Davraz
Daðý Kayak Merkezi
ÝLLERÝMÝZ NELERÝ ÝLE MEÞHUR?
11
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
12
ÝSTANBUL
Topkapý Sarayý, Sultanahmet
ve Süleymaniye Camileri,
Yerebatan Sarnýcý, Kapalýçarþý,
Mýsýrçarþýsý, Ýstiklal Caddesi,
Dolmabahçe ve Çýraðan
Saraylarý, Yýldýz-Gülhane Emirgan Parklarý, Çamlýca
Tepesi, Prens Adalarý, Rumeli
Hisarý, Haliç Piyerloti, Kýz Kulesi,
Ýstanbul Boðazý, Minyatürk,
Ýstanbul Surlarý, Galata Kulesi,
Sultanahmet Meydaný, Aya Ýrini
Müzesi, Eyüp Sultan Camii,
Boðaz Köprüleri, Bozdoðan
Kemeri, Fener Rum Patrikhanesi
ÝZMÝR
Ýzmir Saat Kulesi, Kadife
Kale, Meryem Ana Evi,
Kültürpark, Efes-Bergama Antik
Kentleri, Balçova Kaplýcalarý,
Kemeraltý Çarþýsý, Çamaltý Tuzlasý ve Kuþ
Cenneti, Çeþme Kalesi, Kordon Boyu,
Asansör, Kýzlar Aðasý Haný, Birgi Çakýraða
Konaðý, Ýzmir Köfte, Lokma ve Kemalpaþa
Tatlýlarý, Foça, Çeþme, Seferihisar, Selçuk,
Alaçatý Turizm Merkezleri
KAHRAMANMARAÞ
Maraþ Dondurmasý, Döngel Maðaralarý,
Afþin-Elbistan Termik Santrali, Maraþ Kalesi,
Tarhana,Sütçü Ýmamý
KARABÜK
Safranbolu Evleri, Safranbolu Lokumu,
Demir-Çelik Fabrikasý
KARAMAN
Hatuniye Medresesi, Yerköprü Þelalesi,
Karaman Koyunu, Türkiyenin Bisküvi Üretim
Merkezi, Karaman Elmasý, Karamanýn
Koyunu
KARS
Kars Kalesi, Ani Harabeleri, Sarýkamýþ
Kayak Merkezi, Kaþar Peyniri
KASTAMONU
Cehennem Deresi Kanyonu, Ilgarini
Maðarasý, Tosya Pirinci, Taþköprü Sarýmsaðý,
Ilgaz Daðý Milli Parký, Kýr Pidesi, Kürenin
bakýrý
KAYSERÝ
Erciyes Daðý Kayak Merkezi, Kayseri
42. SAYI
Pastýrma
Pastýrmasý, Bünyan Halýsý, Sultansazlýðý Kuþ
Cenneti, Kapuzbaþý Þelaleleri, Gesi Baðlarý,
Talas Kenti, Gevher Nesibe Týp Merkezi
KIRIKKALE
Silah Fabrikalarý, Petrol Rafinerisi
KIRKLARELÝ
Dupnisa Maðarasý, Alpullu Þeker
Fabrikasý, Hamitabat Doðalgaz Santrali,
Dereköy-Ýðneada-Kýyýköy-Kastro gibi Sayfiye
Yerleri
KIRÞEHÝR
Ahi Evran Türbesi, Hirfanlý Baraj Gölü,
Seyfe Gölü, Petlas Lastik Fabrikasý, Cacabey
Medresesi, Mucur Yeraltý Þehri
KOCAELÝ (ÝZMÝT)
Piþmaniye, Deðirmendere Fýndýðý,
Hannibal’ýn Mezarý, Petrokimya ve
Otomotiv Sanayi, Osman Hamdi Bey
Müzesi, Eski Hisar Kalesi, Saat Kulesi,
H e r e k e H a l ý s ý , K a n d ý r a Yo ð u r d u ,
Abdülazizin Av Köþkü, Kaiser Wilhelm
Köþkü, Ballýkayalar Vadisi ve Beþkayalar
Tabiat Parklarý, Darýca Kuþ Cenneti,
Maþukiye, Kartepe ve Kuzu Yaylasý, Çoban
Mustafa Paþa Külliyesi, Yarýmca Kirazý
KONYA
Mevlana Türbesi, Alaeddin Tepesi ve
Camii, Karatay Medresesi, Çatalhöyük Antik
ÝLLERÝMÝZ NELERÝ ÝLE MEÞHUR?
KARDELEN SEÇKÝSÝ
Kenti, Akþehir Nasrettin Hoca Þenlikleri,
Balatini Maðarasý, Ilgýn Kaplýcalarý
KÝLÝS
Kilis Yorganlarý
KÜTAHYA
Porselen ve Çini Ýmalatý, Baþkomutanlýk
Milli Parký, Kütahya Kalesi, Aizanoi Antik
Kenti, Tunçbilek-Seyitömer Linyitleri,
Tavþanlý Leblebisi, Simav ve Gördes Halýlarý
MALATYA
Malatya Kayýsýsý, Günpýnar Þelalesi,
Pýnarbaþý Mesire Yeri, Aslantepe Antik Kenti,
Karakaya Barajý, Somuncu Baba Camii ve
Balýk Gölü, Sürgü (Takaz) Mesire Yeri,
Arapgir Meydan Köprüsü, Battalgazi
Kervansarayý, Sultansuyu Harasý, Darende
Kudret Hamamý
MANÝSA
Sard Antik Kenti, Mesir Macunu, Spil
Daðý Milli Parký, Üzüm ve Tütün Üretimi,
Soma’nýn Linyiti, Aðlayan Kaya (Nyobe)
Muradiye ve Ulu Cami Külliyeleri, Vestel
Fabrikalarý
MARDÝN
Deyrul-Zafaran Manastýrý, Mardin Kalesi,
Taþ Evleri, Telkari Gümüþ Ýþlemeciliði, Dara
Harabeleri ve Zinciriye Medresesi
MERSÝN (ÝÇEL)
Kýz Kalesi, Cennet ve Cehennem
Obruklarý, Silifke Yoðurdu, Anamur Muzu,
Kelebekler Vadisi
Turunçgil ve Seracýlýk Üretimi, Göksu Nehri,
Sertavul Geçidi, Tarsus Þelalesi, Çamlýyayla
(Namrun)
MUÐLA
Bodrum, Marmaris, Datça, Fethiye,
Dalyan, Göcek Gibi Turizm Merkezleri,
Kelebekler Vadisi, Bodrum Kalesi, Beyaz
Bodrum Evleri, Bodrum Sualtý Arkeoloji
Müzesi, Saklýkent Kanyonu, Ölü Deniz,
Çamur Banyosu, Ýztuzu Plajý, Sedir Adasý,
Knidos-Letoon-Kaunos-Labranda-Keramos
Antik Kentleri, Milas Halýlarý, Halikarnas
Balýkçýsý, Marmaris Çam Balý, Sýðla Aðacý
ve Yaðý
MUÞ
Muþ Ovasý, Malazgirt Anýtý, Gaz Gölü
NEVÞEHÝR
Peribacalarý, Derin Kuyu ve Kaymaklý
Yeraltý Þehirleri, Hacý Bektaþi Veli Türbesi,
Üzüm Baðlarý ve Þarabý, Patates Üretimi,
Testi Kebabý, Avanos’un Çanak Çömlek
Ýþçiliði, Göreme Açýk Hava Müzesi, Kozaklý
Kaplýcalarý, Ortahisar ve Uçhisar Kaya
Oymasý Kaleleri, Tarihi Mustafapaþa Evleri,
Zelve
NÝÐDE
Saat Kulesi, Aladaðlar, Bolkar Daðlarý,
Türkiye’nin Elma ve Patates Deposu,
Kuþkayasý Mezarlýðý, Çiftehan Kaplýcalarý
ORDU
Türkiye’nin Fýndýk ve Bal
Deposu, Boz Tepe, Çamlýk
Mesire Yeri, Yason Burnu ve
Kilisesi, Keyfalan Yaylasý
OSMANÝYE
Toprakkale Kalesi, Hemite
Kalesi, Karatepe-Aslantaþ Açýk
Hava Müzesi, Karaçay ve Þarlak
Þelaleleri, Zorkun Yaylasý,
Haruniye Kaplýcasý, Yerfýstýðý
Üretimi
RÝZE
Çay Bahçeleri, Kaçkar
Daðlarý, Ayder ve Çamlýhemþin
Yaylalarý, Anzer Balý, Zilkale ve
Buzul Gölleri, Elevit Þelalesi,
Palovit Yaylasý, Fýrtýna Deresi
Vadisi, Rize Kalesi, Rize Bezi
ÝLLERÝMÝZ NELERÝ ÝLE MEÞHUR?
13
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
14
SAKARYA
Sapanca ve Poyrazlar Gölleri, Akyazý
Kuzuluk Kaplýcalarý, Sakarya Nehri, Patates
ve Soðan Üretimi
SAMSUN
Tütün Üretimi, Çarþamba ve Bafra Delta
Ovalarý, Havza ve Ladik Kaplýcalarý, Atatürk
Anýtý, Bafra Pidesi, Vezirköprü Ýlçesinin
Semaveri
SÝNOP
Sinop Kalesi, Boyabat Pirinci, Ýnceburun
(Türkiye’nin En Kuzey Noktasý), Ayancýk
Kerestesi, Erfelek Tatlýca Þelaleleri, Ýnaltý
Maðarasý, Akgöl, Sinop Hapishanesi, Keten
Üretimi
SÝVAS
Buruciye Medresesi, Gök Medrese,
Kangal Çoban Köpeði, Kangal Balýklý
Kaplýcasý, Divriði’nin Demiri, Pir Sultan
Abdal ve Aþýk Veysel, Divriði Ulu Camii ve
Darüþþifa, Çifte Minareli Medrese, Sýzýr
Þelalesi (Gemerek),Tödürge Gölü (Zara)
SÝÝRT
Veysel Karani Türbesi, Büryan Kebabý,
Perde Pilavý, Saat Kulesi, Siirt Yünlü
Battaniyeleri, Derzin Kalesi, Billoris
Kaplýcasý, Jirkan Kilimi
ÞANLIURFA
Urfa Kalesi, Urfa Sýra Geceleri, Halil-ül
Rahman Gölü (Balýklý Göl), Harran
Harabeleri, Ceylanpýnar Üretme Çiftliði, Çið
Köftesi, Kelaynak Kuþlarý, Halfeti Evleri,
Pamuk Üretimi, Hz.Eyüp Maðarasý, Þuayip
Þehri ve Maðarasý
ÞIRNAK
Cudi Daðý, Kasrik Boðazý, Habur Sýnýr
Kapýsý, Mem-u Zin Türbesi
TEKÝRDAÐ
Þarköy Üzümü ve Þarabý, Tekirdað
Rakýsý, Ayçiçeði, Tekirdað Köftesi, Rakoçzi
Müzesi, Rüstempaþa Camii
TOKAT
Tütün Üretimi, Niksar Ayvaz Suyu,
Almus Baraj Gölü, Ballýca Maðarasý, Topçam
Yaylasý, Zinav Gölü, Gök Medrese, Tokat
Çemeni, Sulu Saray (Sebastapolis) Tokat
Kebabý, Yazma Üretimi
TRABZON
Sümela Manastýrý, Atatürk Köþkü,
42. SAYI
Uzungöl, Zaðanos Köprüsü, Hamsiköy
Sütlacý, Kadýrga Yaylasý, Trabzon Bileziði,
Akçaabat Köftesi, Boztepe, Beton Helva ve
Vakfýkebir Odun Ekmeði, Ayasofya Müzesi,
Horon, Kisarna (Bengisu) Madensuyu, Sultan
Murat Yaylasý, Kýzlar Manastýrý, Trabzonspor
TUNCELÝ
Munzur Vadisi Milli Parký, Düzgün Baba
Daðý, Baðýn Ilýcasý, Munzur Gözeleri, Tek
diþli Munzur Sarýmsaðý
UÞAK
Deri, Kilim ve Battaniye Sanayii, Þeker
Fabrikasý (Türkiye’deki Ýlk Þeker Fabrikasý),
Akse Çamlýðý, Hamam Boðazý Þifalý Sularý
VAN
Van Kedisi, Akdamar Adasý, Van Gölü,
Hoþap Kalesi, Muradiye ve Bendimahi
Þelaleleri
YALOVA
Termal Kaplýcalarý, Armutlu Kapýcalarý,
Atatürk Köþkü Müzesi
YOZGAT
Saat Kulesi, Yozgat Çamlýðý Ulusal Parký,
Kerkenez Harabeleri (Keykavus Kalesi),
Akdað Ormanlarý,Arabaþý,Testi ve Tandýr
Kebabý, Madýmak, Çeþka Kalesi, Türkiyenin
Ýlk Dünyanýn 3. Milli Parký Çamlýk
ZONGULDAK
Taþkömürü (Karaelmas), Cehennemaðzý,
Gökgöl ve Ýnaðzý Maðaralarý
ÝLLERÝMÝZ NELERÝ ÝLE MEÞHUR?
KARDELEN SEÇKÝSÝ
HAYATA DAÝR
Zor Ýnsanla Ýletiþim
Günlük yaþam, çoðu zaman, insanlar
arasý iletiþim çatýþmalarý ve anlaþmazlýklarla
doludur.
Örneðin, kahvaltý masasýnda eþinizle
bir konu üzerinde tartýþmaktasýnýzdýr.
Siz yeni bir giriþim yapmanýn zamaný
geldiðine inanýyorken ; eþiniz "Hiç de öyle
deðil! Biliyorsun ki, þu anda ona ayýrabilecek
k a d a r p a r a m ý z y o k " d e m e k t e d i r.
Ýþyerinize gelmiþsinizdir. O gün için
tasarladýðýnýz yeni þeyler vardýr.
Düþüncelerinizi çevrenizdekilerle
paylaþmak istersiniz. O sýrada birisi:
"Buna benzer bir þeyi daha önce de denemiþtik. Biliyorsunuz yürümedi..." diyip
çýkýverir iþin içinden.
Öðle aralýðýnda, daha önce almýþ
olduðunuz, fakat kýsa sürede bozulan bir
aygýtý deðiþtirmek istersiniz. Karþýnýzdakiler
paranýzý geri ödemeye yanaþmazlar, ya da
bozuk aygýtý deðiþtirmek istemezler. "Neden
böyle davranýyorsunuz?" diye sorarsanýz;
yanýtlarý hazýrdý: "Bu maðazamýzýn prensibidir. Tersine hareket edemeyiz".
Akþama doðru, tam iþyerinizden
ayrýlmak üzeresinizdir, hiç de görmek
istemediðiniz birisi karþýnýza dikiliverir.
Sýrýtkan bir yüzle her zamanki gibi, sizden
ayný isteklerde bulunmaktadýr. Ondanda
kurtulur, arabanýzla evinizin yolunu
tutarsýnýz; bu kez de, farkýnda olmadan
kýrmýzý ýþýðý geçtiðiniz için, yolun kenarýna
çekilip trafik polisine hesap vermek zorunda
kalýrsýnýz.
Kuþkusuz, bu tür tersliklerin hepsi ayný
gün içinde baþýmýza gelmez. Ama, benzer
olaylarla karþýlaþmak mümkündür. Yaþamýmýz boyunca edindiðimiz kiþiler arasý deneyimler yukarýda sayýlan iletiþim sorunlarýný
çözmemize yardýmcý olur. Bazý durumlarda ise, deneyimlerimiz ne kadar yeterli
olursa olsun, kurduðumuz diyaloglar olumlu
sonuç vermezler. Baþarýsýzlýkla biten böyle
diyaloglarýn sonunda sýkýntýmýz, öfkemiz,
çaresizliðimiz, bir kat daha artabilir.
Ýletiþim kurmakta güçlük çeken insanlar
için, uzmanlar: "Zor Ýnsanlar" deyimini
kullanýyorlar. Zor insanlar, toplumdan
topluma, kültürden kültüre farklý tanýmlanmakla birlikte, temelde birbirlerine benzer
davranýþlar sergilerler. "Dediðim dedik,
çaldýðým düdük!" diyen cinstendirler adeta.
Ýnatçý, hýrslý, kaprisli ve kendini beðenmiþ
kimselerdir.
Böyle insanlarla nasýl bir iletiþim kurulmalý dersiniz? Ya da, sizinle diyaloga girmeyi
ta baþtan beri istemeyen bu zor þahýslarý
saðlýklý bir iletiþim kurmak üzere karþýnýza
nasýl oturtabilirsiniz? Bu tür durumlar,
sýradan iletiþim becerilerinden fazlasýný
gerektirir doðal olarak.
HAYATA DAÝR
15
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
16
HASIMLIKTAN AMAÇ ORTAKLIÐINA
"Kapýþmak için iki kiþi, karýþýk bir
durumun düðümünü çözebilmek için
yalnýzca bir kiþi gereklidir" diyor bir iletiþim
uzmaný; Ardýndan þunu ekliyor : "En zor
probleminizi çözüme ulaþtýrmak sizin
elinizdedir" Yani, zor durumun çözümü için
önce kendimiz uzlaþma niyetinde olmalýyýz.
Sonra, karþýmýzdaki zor insaný bizim bu
niyetimize katýlmasýný saðlamaya çalýþmalýyýz. Onunla uzlaþabilirsek, hasýmlýk
kendiliðinden ortadan kalkmaz mý?...
"Zor Ýnsan" ile iletiþim kurabilmenin
aþamalarý özetle þöyle sýralanýyor:
1.. Balkona çýkmak: Birinci basamak
kendi davranýþýmýzý kontrol altýna almaktýr.
Karþýtýmýz "Hayýr" dediði ya da ummadýðýnýz
bir biçimde davrandýðý zaman; istediðimizden vazgeçmeye ya da karþý saldýrýya
geçmeye gerek yoktur. Konuþmayarak ya
da tepki vermeyerek zaman kazanabiliriz,
bu süre içinde, diyalogun asýl beklenen
sonucunu dikkate alarak, sembolik bir
þekilde : "Balkona çýkma" sözlerini deneyebiliriz.
2.. Onlarýn tarafýna geçmek: Karþýtýnýz,
iletiþim sýrasýnda saldýrmamýzý beklemektedir
ya da direneceðimizi ummaktadýr. O halde,
biz tam tersini yapmalýyýz. Onu dinlemeliyiz,
görüþlerini tanýmalýyýz, mümkün olabilen
noktalarda uzlaþmaya çalýþmalýyýz.
Karþýtýmýzýn gücünü ve yeteneklerini
tanýyabilmek, onun tarafýna geçerek
mümkün olabilir.
3.. Reddetmemek, yeniden çerçevelendirmek: Bu aþama, karþýtýmýzýn düþüncelerini reddetmek yerine, ki bu onu daha
uzlaþmaz hale getirir-dikkatini her iki tarafýn
beklentilerini tatmine yöneltme dönemidir.
Bütün söylediklerini ele alýp problemi
çözmek amacýyla tekrar çerçevelendirebiliriz. Örneðin: "Bunun neden böyle
olmasýný istiyorsun?", "Sen benim yerimde
olsaydýn ne yapardýn?" ya da "Þöyle yapsak
nasýl olur?" gibi sorular sorarak, iletiþimi
engelleyen sorunlarýn isimlerini belirlemeye
çalýþabiliriz.
4.. Onunla Altýn Bir Köprü Kurmak:
Kendimizi bu aþamada bir arabulucu gibi
42. SAYI
düþünebiliriz. Onu da iþin içine katarak,
düþüncelerini ve beklentilerini öðrenip
karþýlanmamýþ gereksinimlerini bulup
çýkarmaya uðraþabiliriz. Kurduðumuz
diyalog sonrasýnda, onun da kendisi içi bir
zafer kazanmýþ olduðu kanýsýný
uyandýrabilirsek o kimseyle aranýzda altýn
bir köprü oluþturduðunuzu düþünebiliriz.
5.. Onu sað duyusuna getirmek, dize
deðil! : Bu aþamaya kadar, karþýtýmýz hala
direnmekte ve görüþme yapmadan
kazanabileceðini düþünmekte ise, biz yine
de sinirlerimize hakim olmaya çalýþmalýyýz.
Bu son aþamada yanlýþlýkla güç kullanmaya
ya da tehdit etmeye kalkýþýrsak bilelim ki
bunlar geri tepecektir. Eðer onu köþeye
sýkýþtýrýrsak bu kez de, baþka kaynaklarýný
harekete geçirerek bize karþý saldýrýda
bulunabilir. Bu nedenle konuþmayý olumsuz
bir biçimde bitirmekten ise, bir sonraki
görüþmenin davetiyesini uzatmaya
çalýþmalýyýz. Böylece aramýzdaki köprünün
açýk olduðuna inanacaktýr. Görüldüðü gibi
"Zor Ýnsan"la diyalog hiçte kolay deðil. Ama
önemli amaçlar uðruna bu yol her zaman
denenmelidir. Kiþileri dize getirmenin ya
da "Ya hep, ya hiç!" yasasý gereði kenara
itmenin deðil, ; Her iki tarafýnda olumlu
yönlerinden yararlanmanýn çareleri
aranmalýdýr.
Dr.Yusuf B. Karaosmanoðlu ©
*
HAYATA DAÝR
KARDELEN SEÇKÝSÝ
9 Ýhtimal
Düþündüðünüz,
Söylemek istediðiniz,
Söylediðinizi sandýðýnýz,
Söylediðiniz,
Karþýnýzdakinin duymak istediði,
Duyduðu,
Anlamak istediði,
Anladýðýný sandýðý,
Anladýðý..
arasýnda farklar vardýr
Dolayýsýyla insanlarýn birbirini yanlýþ
anlamasý için en az 9 ihtimal var.
Sylviane Herpin
*
HAYATA DAÝR
Hergün mümkün olduðu kadar
erkenden olumlu bir þey söyle.
Mucizelere inan ama onlara bel
baðlama.
Durum ne olursa olsun nezaketin sana
zarar vermeyeceðini unutma.
Canýn sýkkýnken asla buzdolabýný açma..
Gezinden döndüðün gün harcamalarýnýn bir listesini yap.
Bu güzel ülkede doðduðun için þükret.
Küçük þeyleri iyi yapmaktan kaynaklanan tatmin duygusunu yaþa.
Islanmak istemedikçe, elinde hortum
tutan birine yaklaþma.
Bayram ziyaretlerinde ikram edilen
çikolatayý asla reddetme.
Bir otomobil kazasýnda polisle ve sigorta
þirketinden biriyle konuþmadan önce, hiç
kimseyle kaza hakkýnda konuþma.
Hiç kimsenin seni ürkütmesine izin
verme.
Mali durumunu bir kartal gibi gözle.
Sonuçta ne elde ettiðimizle deðil ne
verdiðimizle hüküm giyeceðimizi unutma.
Baþkasýnýn arabasýnda yolcuyken
çalýnan müzikten asla þikayet etme.
Elindeki kitabý bitir.
Ýnsanlara daima bahçeleri ve
bebekleriyle ilgili iltifat et.
Fiyatta aldatýlmanýn kalitede aldatýlmaktan daha iyi olduðunu unutma.
Her yýl çocuklarýnýn okula baþladýðý ilk
günü fotoðrafla.
Çocuklarýnýn yaptýðý her sporun
kurallarýný öðren.
Bir arkadaþýn hakkýnda daha iyi söz
duyduðunda bunu ona ilet.
Doðru olduðunu bildiðin þeyi yapmakta
asla tereddüt etme.
Yolculuklarda yanýna, aðzý kapanýr torba
ile not defteri al.
Dikkat çekmek için iþ yapma, dikkat
çekecek bir iþ yap.
Bilgi ve deneyimlerini paylaþ.
Konuþmalarýnda, davranýþlarýnda ve
hükümlerinde yardýmsever ol.
Beklentilerin yüksek olduðu bir iþ
yerinde çalýþ.
Çocuklarýnýn ve torunlarýnýn seni adýnla
çaðýrmalarýna izin verme.
Ýyi bir sözün kalýcý olduðunu unutma.
Çocuklarýný kardeþleri ya da sýnýf
arkadaþlarýyla kýyaslama.
HAYATA DAÝR
17
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
18
Þükranlarýný ve övgülerini ifade ederken
samimi ol.
Birisinin fotoðrafýný çekmeden önce izin
al.
Sivil örgütlere katýl.
Büyük bir felaket ihtimali yoksa býrak
çocuklarýn bildikleri gibi yapsýn. Yaptýklarý
hatalardan baþarýlarýndan öðrendiklerinden
daha fazlasýný öðrenecektir.
Çabuk affet.
Karýna sýk sýk ne kadar güzel
göründüðünü söyle.
Yýldönümü hediyesi olarak fiþe takýlmasý
gereken birþey asla verme.
Nerede olursan ol gece yarýsýndan sonra
pek de iyi þeyler olmadýðýný unutma.
Disiplin kelimesinin "öðretmek"
anlamýna geldiðini unutma.
Her baþarýnýn bir bedeli olduðunu
unutma.
Bir fotoðraf makinesi hediye ederken
içine filmini ve pilini koymayý unutma.
Çocuklarýnýn önünde eþine asla kötü
bir söz söyleme.
Baþarýlarýnýn temelini baþkalarýnýn sýrtýna
deðil baþkalarýna hizmete inþa et.
Çocuklarýn çoktan uyumuþ olsa bile
onlara iyi geceler öpücüðü ver.
Can sýkýntýsýný egzersiz yaparak daðýt
Boðaza takýlan bir þeyi çýkarma
yöntemlerin öðren
Terbiyeli bir çocuðun ebeveynine bu
konuda iltifat et
Yolculuk ederken cüzdan, otomobil
anahtarlarý, gözlük ve ayakkabýlarýný
yataðýnýn çok yakýnýnda tut
Eleþtirmekle geçirdiðin zamanýn iki
mislini övmeye ayýr
Hayal et. Atýlgan ol.
Birisi seni hayal kýrýklýðýna uðrattýðýnda
ondan tamamen umut kesme
Þirketinin parasýný kendi paraný
harcarken gösterdiðin dikkat ve temkinle
harca
Yaþamýn büyük deðiþikliklerinin ender
olarak önceden uyarý verdiklerini unutma
Çocuklarýn özürlü bir kimseyi asla
küçümsememeyi öðret
Yapman gerekeni bütün kalbinle yap
42. SAYI
Bu konuda konuþmak istemediklerini
bilmediðin sürece insanlara kilolarý hakkýnda
asla bir yorum yapma
Gazetenin ekonomi sayfasýný düzenli
bir þekilde oku
Sevdiðin bir iþ bul ve severek çalýþ
Mali bilançonu düzenli bir biçimde tut
Yolculukta temel ihtiyaçlarýnýn listesini
yap ve bavulunda tut
Çocuklarýnýn televizyon izleme süresini
ve programlarýný sýnýrla
Saygýnlýðý popülerliðe tercih et
Kaliteyi lükse tercih et
Zerafeti modaya tercih et
Tek bir insanýn ya da yalnýzca bir
düþüncenin hayatýný deðiþtirmeye yeteceðini
unutma
Dertlerini arkadaþlarýna ya da çalýþma
arkadaþlarýna yükleme
Arada sýrada, iþini yavaþlatmalarýna
raðmen býrak çocuklarýn sana yardým etsin
Bir arkadaþýna sürpriz bir parti düzenle
Tatil için daima izin ayýr
Kendini geliþtirme konusunda, her
bulduðun fýrsatý deðerlendir
HAYATA DAÝR
KARDELEN SEÇKÝSÝ
Seni güldüren fýkra, yazý ve çizgi
romanlardan oluþacak bir Tebessüm Dosyasý
aç
Tekrar okumak isteyebileceðin makaleler
için Tekrar Oku dosyasý aç
Nasihata ihiyacýn olduðunda büyükannelerini ara
Kýzýna da oðluna da yemek piþirmesini
öðret
Her terslikte saklý olabilecek iyi bir fýrsatý
ara
Annen "piþman olacaksýn" diyorsa,
büyük ihtimalle piþman olacaðýný unutma
Karýnýn arkadaþlarýný eleþtirme
Çocuklarýný okula býrakýrken ve okuldan
alýrken gecikme
Hanýmlar ayaktayken oturma
Bir otomobil alýrken ya da eve pahalý
bir eþya alýþveriþi yaparken deneyimleri
olsun diye çocuklarýný da yanýna al
Ülkenin tarihini çok iyi bil
Arada sýrada, evde yapýlan börek ya da
kurabiyeleri büroya götür
Bir çocukla voleybol oyna
Þiir yaz
Basketbol oyna
Ayda bir kez senin iþini senden daha
iyi bilen birisini öðle yemeðine davet et
Deneyimli insanlarý asla dikkate
almamazlýk etme
Kartvizit kolleksiyonuna her gün yeni
bir isim eklemeye çalýþ
Kullanmayacaðýn indirim kuponlarýný,
baþkalarý kullanabilsin diye, maðazada, o
ürünlerin yanýna býrak
Büyüklerine saygýlý ol
Yabancý ülkelerde asla ülkeni eleþtirme
Sevdiðin insanlar ayrýlýrken otomobilleri
gözden kaybolana kadar gözle
Doðum gününde annene bir teþekkür
kartý yolla
Kadýnlarýn ve çocuklarýn yanýnda belden
aþaðý bir fýkra anlatma
Her telefonun yanýnda kalem bulundur
Yanlýþ numara çevirdiðinde telefonu
özür dilemeden kapatma
Haftada birkaç saatini iþinle ve yaþam
tarzýnla hiç ilgisi olmayan dergileri okumaya
ayýr
Baþkalarýndan beklediðin yüksek
standardý kendine de uygula
Yoluna çýkan aksiliklerin, seni yüreðinin
izlemeni söylediði yoldan alýkoymasýna izin
verme
Bugünün iþini yarýna býrakma illetine
karþý savaþ aç
Hiç kimsenin mektuplarýný açma
En sevdiðin kitabýný asla ödünç verme
En sevdiðin alýntýyý daktilo et ve her gün
görebileceðin bir yere as
Bir oyunu eþli oynuyorsan eþinin
oyununu asla eleþtirme
Ýyi bir araþtýrmacý olmanýn tekniklerini
öðren
Dedikodulara kulak kabart, katkýda
bulunma
Bir fuara katýl
Umut ver
Sözün senedin olsun
Bozuk paraný say
Evliliðin kolaylýklar esasý üzerine deðil
baðlýlýk sözü üzerine kurulduðunu unutma
Birisinden özür dilemek zorunda
kaldýðýnda bunu þahsen yap
Yazarlarýn "ilk yapýtlarý"ný oku
Projeleri vaktinden önce tamamla
HAYATA DAÝR
19
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
20
Çocuksuz bir çifte asla ne zaman çocuk
yapacaklarýný sorma
Ýstediðin þey için çalýþýrken sahip
olduklarýnla mutlu ol
Çocuklarýn yardýma ihtiyacý olanlara
cömert davrandýðýný görsünler
En küçük zaferleri bile kutla
Ayak týrnaklarýný yalnýzken kes
Gece yattýktan sonra ertesi sabaha kadar
sorunlarýnla uðraþmayý býrak
Alýþveriþ arabalarýný gösterilen yere býrak
Ýzci törenlerini izle
Bir otomobil satýcýsýna asla ne kadar
harcamak istediðini söyleme
Hediye çekleri en kýsa zamanda kullan
Þükran dolu bir kalbin her zaman mutlu
bir kalp olduðunu unutma
Düðünlere ve cenazelere katýlmaya
gayret et
Birkaç cesaret verici ve övücü sözcüðün
bir kimsenin gününü aydýnlatacaðýný unutma
Her yýl, mezun olduðun okula baðýþta
bulun
Resepsiyonculara ve sekretere daima
özel bir nezaket göster. Kapý nöbetçileri
olduklarýný unutma
Harcamadan önce parayý kazan
Çocuðunuzun okul dýþý etkinliklerini
çok yoðun tutma
Ne zaman bir ambulans sireni duyarsan
içindeki kiþi için dua et
Yaptýðýn tercihlerin sonuçlarýný tercih
yaptýktan sonra deðil yapmadan önce düþün
Veli-öðretmen görüþmelerine ve aile
birliði toplantýlarýna katýl
Karanlýkta ilaç içme
Çocuklarýný deðil karýný þýmart
Biri masana yaklaþýrken yaptýðýn iþi býrak
ve baþýna kaldýr
Ýndirim isterken ötekinin de makul bir
kar yapmasýna izin ver
Pasaportunun süresini geçerli tut
Otel odasýna girer girmez acil çýkýþlarýn
nerede olduðunu öðren
Çocuklarýnýn öðretmenleriyle tanýþ
Alçak gönüllü kal
Kendini salma
Yirmi dört saat açýk tuvaletli bir
benzinciyi nerede bulabileceðini bil
42. SAYI
Telefonda, görmeden alýþveriþ yapma
Yanlýþ bir tavýrla hayatýn bir sürü
güzelliklerini kaçýrabileceðini unutma
Misafir olarak asla yemekten, içecekten
ve yataktan þikayet etme
Topluluk önünde konuþma dersleri al
Bir hediyeyi asla eleþtirme
Sevdiðin birini asla kýzgýn býrakma
Evde, büronda ve otomobilinde
yapýþkan bant bulunsun
Çocuklarýndan kendilerine düþen ev
iþlerini yapmalarýný iste
Þüphedeysen gülümse
Yetiþkin birinin yaþýný ya da kilosunu
tahmin ederken alçaktan at
Birisinin maaþýný tahmin ederken
yüksekten at
Giyinmeyi istediðin gibi giyinen bir
tezgahtar seç
Arada sýrada telefonlarda jeton býrak
Bahçe iþlerinde sana yardýmcý olan
komþu çocuðuna bol harçlýk ver
Bir arkadaþýnýn yardýmýna ihtiyacý
olduðunda o istemeden yardým et
Otomobilin bagajýnda boþ bir benzin
bidonu bulundur
Þehir dýþýndan gelmiþ otomobillere yolda
biraz daha yer ver
Hamburger ikram ederken ekmeði
daima ýsýt
HAYATA DAÝR
KARDELEN SEÇKÝSÝ
Kendine karþý kýyýcý olma
Çocuklarýna herhangi bir iþi yapmanýn
hissettirdiði gurur, tatmin ve onuru öðret
Hamile olduðunu kesin bilmedikçe bir
kadýna bebeðin ne zaman doðacaðýný sorma
Çocuðunun okulda ilk gün yaptýðý
herhangi bir iþi çerçevelet
Her yaz sonunda arkadaþlarýnla bir
piknik yap
Otomobilin torpido gözünde acil
durumlar için daima para bulundur
Kentinin "Özürler Yarýþmalarý"na gönüllü
olarak yardýmda bulun
Yeni biriyle tanýþmak için asla çok
meþgul olma
Acýmasýz sözcüklerin derinden
yaraladýðýný unutma
Sevgi dolu sözcüklerin çabucak
iyileþtirdiðini unutma
Güzel bir sabah deðilse neþenle
güzelleþtir
Çocuðunun doðduðu gün bir aðaç dik
Telsiz telefonda ya da otomobil
telefonunda dünyanýn duymasýný
istemediðin bir þey konuþma
Bir TIR'ýn arkasýnda kalacak
pozisyondan daima kaçýn
Denginle ya da biraz yükseðiyle evlen
Özel bir defter tut. Her gece yatmadan
önce o gün gördüðün güzel bir þeyi yaz
Sabah ilk kalkan sensen, sessiz ol
Sevdiðin birine yazdýðýn mektuba ailenin
son fotoðraflarýndan birini ekle
Büyükannenden ve büyükbabandan
kendi ebeveynlerinin çocukluklarýyla ilgili
hikayeler anlatmalarýný iste
Bir gencin manevi aðabeyi ya da ablasý
ol
Beklenmeyene açýk ol… Fýrsatlar ender
olarak tertipli paketlerde gelir
Yeni bir elemaný eleþtirmeden önce
kendi ilk iþ günlerini hatýrla
Çocuklarýn iyi yetiþmesi için onlara iki
kat zaman ve yarý yarýya para harca
Çocuklarýna aile kararlarýna katýlma
fýrsatý taný. Önsezileri seni þaþýrtacaktýr
HAYATA DAÝR
21
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
22
Aile fertlerini birkaç günlüðüne bir
geziye uðurlarken onlarý sevdiðini söyle
Kiþisel adres ve telefon defterinin bir
yedeðini bulundur
Müþteri deðerlendirmesi kartlarýný daima
doldur
Tabaklarýndaki her þeyi yemeleri
konusunda çocuklarýna fazla yüklenme
Babanla balýða çýkma fýrsatýný asla
kaçýrma
Annenle yolculuk etme fýrsatýný asla
kaçýrma
Karþýdan karþýya geçerken çocuklarýn
elini tut
Hergün saðlýðýný koruyan bir þey yap
Her bahar bir kaç domates fidaný dik
Sana iyilik yapmak isteyen bir kimseyi
asla engelleme
Bir kadýna saçýný kestirmeden önce daha
güzel olacaðýný asla söyleme
Ýlk önce toz al, sonra makineyle süpür.
Birisinin otomobilinde yolculuk
yaparken otopark ve otoyol ücretlerini
ödemeyi öner.
Biri seni yemeðe davet ettiðinde bahþiþi
ödemeyi öner.
Arada sýrada bir ev hayvanlarý dükkanýna
gidip çocuklarýn hayvanlarý sevmelerini izle.
Baþarýlý bir geleceðin bugünden
baþladýðýný unutma.
Çocuðunun dert ve üzüntülerini gözden
kaçýrma.
Uzaktan ilgili olduðun herhangi bir
konuda verilen ücretsiz derslerden yararlan.
Gerçekleþmesi için uzun bir zaman
gerekiyor diye bir hayalinden asla vazgeçme.
Zaman akýp gider nasýl olsa.
Yazýlý yorumlarýnýn ciddiye alýnmasýný
istiyorsan iyi bir kaðýt kullan.
Çocuklarla denize koþan ya da havuza
ilk atlayan büyük sen ol. Sana bayýlýrlar
bunun için.
Fýrsat buldukça köpek yavrularýný, kedi
yavrularýný ve bebekleri kucaðýna al.
Patronuna senden beklentilerini sor.
Otomobildeki radyoyu cankurtaran
otomobillerinin sirenlerini duymayacak
kadar yüksek sesle dinleme.
Çocuklar aralarýnda kavga edip özür
42. SAYI
diledikten sonra birbirlerine iyi þeyler
söylemelerini iste.
Senden öncekilere olan borçlarýný asla
unutma.
Arkaný kolla.
Kilonu kolla
Dilini kolla
Yaratýcý ve yenilikçi herþeyin taklit
edileceðini unutma
Yolculuk için gerektiðini düþündüðünden daha fazla iç çamaþýrý ve çorap al
Ýçinde olduðun pozisyona deðil,
yükselmek istediðin pozisyona uygun giyin
Baþucunda kitap bulundur
Baþkasýnýn okumasýný istemediðin hiçbir
þeyi yazma
Uyuyan çocuðun kulaðýna "Seni
seviyorum" diye fýsýlda
Bir yangýn alarmýný asla dikkate
almamazlýk etme
Ne olursa olsun daima onlarýn yanýnda
olacaðýný çocuklarýn bilsin
Kýþ aylarýnda beklenmedik durumlar
için otomobilin bagajýnda bir battaniye
bulundur
Aile içi bir anlaþmazlýðýn sonunda ilk
özür dileyen ol
Bir fikrinin ya da hareketin arkasýnda
kim olduðunu öðren, parayý takip et
Bir ev yaptýrýrsan mutlaka sineklikli bir
terasý olsun
Yenilikçik ol
HAYATA DAÝR
KARDELEN SEÇKÝSÝ
Ýhtiraslý ol
Ýþine sadýk ol
Biriyle konuþma sýrasýnda saatine
bakarken yakalanma
Hayatýn en deðerli dakikalarýnýn, haber
vermeden geldiðini unutma
Hiç kimseye iyi þarký söyleyemediðini
söyleme
Hiç kimseye espri anlayýþý olmadýðýný
söyleme
Radyo programlarýna katýlarak fikrini
söyle
Ebeveynler çocuklarýný tanýþtýrdýðýnda
"Anneniz babanýz sizi o kadar övüyor ki
sizinle çok tanýþmak istiyordum" de
Annenle tartýþma
Hesap makinesini kullandýktan sonra
sil
Arka bahçene birkaç meyve aðacý dik
Çocuklarla çalýþýyorsan üzerinde çizgi
roman kahramanlarýnýn resimleri olan bir
kravat tak
Her yaþýn yeni fýrsatlar getirdiðini
unutma
Çocuklarýn bütün arkadaþlarýný taný
Bir konuþma ya da sunuþ yapmadan
önce hafif ye ya da hiç yemek yeme
Karýnla elele uzun yürüyüþlere çýk
Nisan'da bahçelerini gez
Saygý duyduðun bir yaþlýya çok ihtiyacý
olan þeyi sor
Her doðum günlerinde çocuklarýnýn
boyunu mutfak kapýsýnýn kenarýna iþaretle.
Arada sýrada býrak çocuklarýn
yaðmurda oynasýn
Huzur dolu bir ev ortamý yarat ve sürdür
Dünyanýn en düþünceli arkadaþý sen ol
Aile fotoðraflarý çekerken günlük
yaþantýyý da yansýtacak pozlar çek
Yapmaya deðer herhangi bir þeyin
düþündüðünden daha uzun zaman alacaðýný
unutma
Karýna ne kadar kýzarsan kýz asla ayrý
yatma
Rüzgarlý ilkbahar günleri için otomobilinin bagajýnda bir uçurtma bulundur
Ailenin her ferdi için yatak odalarýnda
bulunduracaklarý bir el feneri al
Hiç kimseyle ilerde deðiþeceði
umuduyla evlenme
Bir dünya küresine sahip ol
Þakadan olsa bile kimseye aptal deme
Çalýþtýðýn þirket için neyin önemli olduðunu ve o þeyi herkesten daha iyi yapmayý
öðren
Ýçinde ne olduðunu bilmiyorsan çikolataya bandýrýlmýþ hiçbir þey yeme.
Yolculuklarda yanýna daima yedek
beyaz bir gömlek ve kravat al.
Otomobilin torpido gözünde kentinin
ve bölgenin en son yol haritasýný bulundur.
Ýlk aldýðýn maaþla annene bir buket çiçek, babana da bir kravat hediye et.
Tutumlu ol.
Olumlu ol.
Nazik ol.
Ucuz resim çerçevesi alma.
Ucuz motosiklet kaský alma.
Kiþiyi deðil davranýþý eleþtir.
Baþka bir eðlence bulmak için bir
eðlenceyi asla býrakma.
Yolculuklarda gideceðin yerin adres ve
telefonunu cüzdanýnda taþý.
En sevdiðin plajdan deniz kabuklarý
topla.
Zedelenmiþ bir iliþkiyi yeniden kur.
HAYATA DAÝR
23
42. SAYI
KARDELEN SEÇKÝSÝ
24
Uzun otomobil yolculuklarýnda þoförden
baþka birisinin de uyanýk kalmasýna dikkat
et.
Ayakkabýlarýn daima boyalý olsun.
Her ay en az bir kere ter ve toz toprak içinde
kalacaðýn bir iþ yap.
Deðiþiklik olsun diye, yatarken
çocuðundan sana bir masal okumasýný iste.
Sevgililer gününde karýndan baþka
çocuklarýna da kart yolla.
Kötü talihin de iyi talihinde çok uzun
sürmediðini unutma.
Kimsenin seni tehlikeli olacaðýný düþündüðün bir hýzda otomobil kullanmaya kýþkýrtmasýna izin verme.
Yabancý bir ülkeye gitmeden o ülke
hakkýnda okuyabildiðin kadar çok þey oku.
Fiþleri sakla.
Çocuklarýna, bir þeyi bölerek paylaþtýklarýnda ilk önce öteki çocuðun seçim yapmasý
gerektiðini öðret.
Markette kasa sýrasýnda arkandaki kiþinin
bir iki parça alýþveriþi varsa sýraný ona teklif
et.
Telefonla soran bir kiþiye asla bir
arkadaþýnýzýn ya da akrabanýzýn adýný ya
da telefon numarasýný verme.
Otomobil satýn almaya giderken pahalý
saatini evde býrak.
Beynin dýþarý akacak derecede açýk fikirli
olma.
Yaþlý biri odaya girdiðinde ayaða kalk.
Karýn yolculuða çýkarken bavuluna bir
aþk mektubu sakla.
Elektrikli testere aldýðýn ilk gün çok
temkinli ol. Mahalledeki her þeyi kesmek
isteyeceksin.
Birkaç kilo verip içine sýðabileceðini
düþünerek asla bir giysi alma.
Zaferi de yenilgiyi de ayný zerafetle
kabul et.
Bir kitabýn üstüne asla bir içecek koyma.
Otomobilinin yað göstergesinin yanmasýný asla dikkate almamazlýk etme
Birisi senden özür diledikten sonra ona
nutuk atma
Yeni bir eve taþýndýðýnda, daha bir eve
benzesin diye bir gül fidaný dik ve "Hoþgeldiniz"li bir paspas koy
42. SAYI
Evlilik yýldönümünüzü gün boyunca
kutla
Sevdiðin birinden uzaklaþýrken öpücük
yolla
Yardým isteyenleri eli boþ gönderme
Kötü Türkçe konuþan biriyle asla alay
etme. Bu baþka bir dil biliyor demektir
Alýþveriþ yaptýðýn yerlerde kasadaki
kiþilerin daima hatýrýný sor
Bayramlarda dostlarýna tebrik kartý yolla
Hayatýn insanlarýn üzerindeki etkisini
asla küçümseme
Bir þeyleri açmak için diþini kullanma
Arada sýrada eski mezarlýklarý dolaþ,
mezar taþlarýný oku
Sizi gideceðiniz yere götürmek isteyen
birisini bekletme
Her günün kýymetini bil
Birisinden senin için bir þey yapmasýný
istersen býrak kendisi bildiði gibi yapsýn
Þevkini baþkalarýnýn olumsuzluðundan
koru
Uzun bir yolculuk dönüþü ebeveynlerini
ara
Çocuklarýný düzeltmenin en iyi yolunun
evliliði düzeltmek olduðunu unutma
Birbirlerini eleþtiren çiftlerle çok birlikte
olma
Birisi sana bir þey verdiðinde asla "Niçin
zahmet ettiniz, gerek yoktu" deme.
Kendine, bugün yapmakta olduðun
þeyin seni yarýn varmak istediðin yere
y a k l a þ t ý r ý p y a k l a þ t ý r m a d ý ð ý n ý s o r.
Yerde para bulduðunda al ve gördüðün
ilk kimseye ver.
Ayný davranýþtan deðiþik sonuçlar bekleme.
Habersiz gelen misafirlere daima
yiyecek ve içecek bir þeyler ikram et.
Torpido gözünde kolonyalý mendil bulundur.
Ýkiden daha çok kedisi olan bir kimseyle
çýkma.
Birisi seni sevdiðini sevdiði söylediðinde
a s l a " H a y ý r, S e v m i y o r s u n " d e m e .
Çocuklarýnla yarýþtýðýnda býrak en
sonunda onlar kazansýn.
Temel ilkelerin için tek baþýna da kalsan
diren.
HAYATA DAÝR