£ 40(0

С
j
■'tt ПГ "
Cf Щ Г # ■
/1
•*> <1/ Д ,
(K te n ia n b
e fZ X C t
£ 40(0
^ • . 3 </*г>
f
'/
га
к
fc
чц
-V ,
\
Ia . ,h >*
<■\<K //b j>
4 v '" 5
T1'^
жИШI■
kГ' 4 ■
J§4i; В1
'
.
V *
J :Д£
'
V
QARACAJ
OBLNASIZDAT
MlkojttH Saxar — 1936
^
Ar
NASRA X O ^A N b
XAPARLARb
о
о
<г
о
I йшаЦшнотека
'
ТР и р У к г у
V О Г ’Мйоеь
-;,?хш
• • • .■ г . ' л ш
н я и м
QARACAJ OBLNASIZDAT
M i k o j a n - § a x a r — 1936
С-Оар)
u
п L
Яз. УРТЕНОВ
АНЕКДОТЫ НАСРА ХОДЖА
к д р о б л н я ц и з д м т
М и к о я н - Ш а х а р — 1936
^ г;
Яз. УРТЕНОВ
АНЕКДОТЫ НАСРА ХОДЖА
к я р о б л н д ц и з д а т
М и к о я н - Ш а ч а р — 1936
EKINCI BASMASbNA AL S0Z
„ N a s r a Х о ^ а п ь ха ра г1а гь“ -пь Birincl B a s m a s b n d a n ( 1 9 3 1 - c l f b l flan) вег! 4 — 5 дь1 o z du . Bu e s k e r i l g e n z a m a n n b i ci nde x a l q t wo r c e s t w o q a ( f o l k l j o r q a ) дь1 s a j b n B e k d e n - e e k aqbl в е1упув, e s i j i l i B
kel e d i .
„ N a s r a Х о д а п ь ха ра г1а гь“ da, Birinci e a s m a s b n b al s e z y n d e
[cergyzylgeni kieik, savlaj f ol kl jo rc ul a BegitiB, x a l q t w o r c e s t w o q a o i k l j o r q a s an a la d bl a .
G a z e t l e n i Bergen x a p a r l a r b n a k e r e, 1935-ci ?ь1пь ici nde N a s r a
Хо д ап ь x a p ar l a r b garibd n: or us, uz ee k, tagik, g y r g y , e r m e n , a zer eaj ;an tillede B a s m a q a u r u l u e c b q q a n d b l a .
O r u s t i l de B a s m a q a Berilgen r u k o p i s n i y s y n d e n e m d a а п ь -ne
j a d a r ke re kli is e o l q a n b i i b x a q b n d a n
„ L it e r a t u r n a j a g a z e t a * da ,
„ O g o n j o k " da, d a q b d a ala kieik к е в t y r l y g a z e t l e d e e m d a z u r n a l l a d a
alaj statijala gazbldbla.
Bu ga ze t l e ni , z u rn a ll a nb Bergen u s t a n o w k a l a r b n b N . Х о ^ а п ь x a p a r агьпь al e a s m a s b i i d a e e r i l g e n u s t a n o w k a d a n n e k e s e k B a ^ xa l bq b
;oq d u .
Bir q a u m l a „ N a s r a Х о д ап ь x a p a r l a r b " d e e g y r y t y l g e n a n e k l o t la n b k e rt id a „ N a s r a X o ?a d e e Bir a d a m B o l q a n d b , в а г ь п a l a n b ol
cesi c b q a r q a n d b " d e e Bir a d a m n b a t bn a t aqbB, u ll u ?аць1ьс a q b l q a
:y?edile.
N a s r a Х о ^ а п ь x a p a r l a r b — Bir ar bsb- eer is i B o l m a q a n xalq t w or : est wo du l a. M u n u Bblaj a n b l a r q a kerekdi.
S e z y c y n , „Lit. g a z e t a " N a s r a Х о д а п ь e m d a а п ь хар аг 1а гьп ь
y s y n d e n Bblaj gazadb:
„Nasra Ходаиь anekdotlarbn oru s tilde BasmalaB c b q a -
rbvnu tbjbn§lb BOlqanb в!а Bolmaqanbtib y sy n d e n Bizge
talaj kere sorq a n d b la . Biz Nasra Хо^апь xaparlarbn QbjbB,
Kitae etie B asm aq a urmaqlbqnb kereklige sanajBbz, апь в1а
da Birge B i r q a u m £olila§la ацьПагьп b u te e e n d e g i ajtblibql a q a Belm ekliklerin izlejeiz. £ u v u q k y n c b q q a n q brallada,
Orta Azijada em da Zakawkazijada k en ^ajblqan b u k esgin
aqbllb anekdotlanb Cbqarqan а(1ь b o I u b g y r y ty lg e n Nasra
Хо<;апь kirn Bolqanbnb, qacan, qajda (a§a q a n b n b ysyndert
w o s to k o w e d le Bir ?агь t o x d a § m a j B y g y n n e derici Bir-eiri
aralarbnda davla§adbla. Biz, b u davlasbvnu B osxa em da
ia jd asb zq a te rg ejsiz . Nasra Ходапь a n e k d o tla r b xalq tw o r cestw od u la. Bu a n e k d o t la n b aw torun ta e a r q a
kyre§m ek
B i r Ba§*bsb Bolmaj orus n art
se z ie n i n e d a n e m s a £ o m a q 1апь a w t o r u n ^ B a r q a kyre§gent;e u§ajdb.
a
Kim Bilsin eir zam anda (X-cu gy z дь1 в!а XIV-су £ yz
дь1пь arasbnda) Nasra Хода dee eir adam b o I u b , b u xaparl a q a naqbrda, mbsxbllav goruqda su zet salbv golda uelgili
eir rolnu ojnaoian da Bolur.
Alaj‘a Nasra Хода kerti ucxararaq adam BOlqanb в!а,
ga§av praktikanb cyjrelik lerine mudrbj m aq an alb ajtbvla
ajtbrlaj aqbllb adam B olqanbn folkljorcula Bajam larqa
B o l l al b q tyldyle.
Qalaj alaj Bolsa da Biz Nasra Xoganb anekdotlarbni»
дадь oru s izdaniesin alqb§lajBbz... em da N -Ходапь eir tala
anek dotuu дагьв k e r g y z z e i z 11 (L. G. № 19— 1935 g ).
„ L i t e ra t ur n aj a g a z e t a " N a s r a Х о д а п ь x a p a r b n d a n o r u s tilde
talaj х а р а г п ь bu w b s t u p l e n i e n i t y e y n e д аг ьв k e r g y z e d i .
„ O g o n j o k " z u r n a l n b g a z q a n b da ,,L— G “ -ni g a z q a n b в1а t ol u
keli?edi. А х ы ь , Х о д а п ь x a p a r l a r b n e k e s e k d a isegi BOlma qa n xalq
tworcestwodu.
B a B a s m a s b n d a d a Biz Х о д а п ь x a p a r l a r b n a s a jla v k e z d e n qa^
r a q au Bb z . Bizni q o l u e u z d a во1ипцап 4 5 0 —500 a n e k d o t d a n 3 — 4 gyz y n kijirgenBiz.
N a s r a Х о д а п ь x a p a r l a r b n d a n b o Iub x a l q d a g y r y g e n l e r i t ala
t y r l y w a r i a n t d a ajtbl adbl a, Biz q a r a e al an b p o l i t i k a g a n b n d a n err
t a q bl w a r i a n t x a salbB g a r a ? d b r w q a k y r e ? g e n B i z .
K i t a en b i c i nd e 100-ge guv uq d i n n e qar§cb, afe nd il en i , molla1апь fitnalarbn, cirikliklerin, os a ll bq la rbn a j q a q e t g e n a n e k d o t e ar db.
Bir B e l e g i d a c i n o w n i k l e n i , Ba jl a nb , Bijleni a r t b q l b q l a r b n b y s y n d e n g y r y g e n l e d i l e . Q a l q a n l a r b d a qa r al bB, q u $ n u , q a n a t l b n b y s y n d e n
s a e i j l e g e g a r a v l u i^leniB s a l b n r u m d b l a .
T e rtyncy qaum anekdotla tyz naqbrdalb-ojunlu emda adamnb
t a e l b q i a i b в1а k y l d y r g e n allaj x a p a r l a b o Iub kiredile.
Q a r a c a j l it er at ur an b i s t o r i j a s bn d a , x u d o z e s t w e n n b j p r o z a n b t exn i k a sb в1а c b q q a n e a s m a p r o d u k s i j a b o I ub etn a l q b B u r u n ( g a z e t d e
Cbqa t u r q a n „ Sy ry v c y X a m i d n i " f e lj e t o n l a r b n a j t ma j ) N a s r a Х о д ап ь
x a p a rl a r b c b q q a n d b l a e m d a gas g a z b v cu l a nb p r oz a g a z b v c u l u q n u
t ex ni k as b в1а ? a q r e j e t iv de Bizni s b n a q a n b B b z q a k e r e ullu m a q a n a 1агь B o l q a n d b .
N a s r a Х о д а п ь x a p a r l a r b kit ae b o I ub c b q q a n k e z y v d e , q u r u агь
derici q a r a t a n b m a q a n t b s b r b v l a d a n b o Iu b , 4 0 — 50 tb^brbv bu x a p a r1апь o q u r q a t a l p b n b v n u seeeBi в1а keslerini g r a m o t n o s t s u z l u q l a r b n
q o r a t x a n l a r b n kesleri a uzl ar b в1а aj tbB к е в e ^i tgenei z.
N a s r a Х о д а п ь b u g o l q u c b q b v u n d a n d a Biz ol m u r a t n b e t me j
t y l ey z.
Ki ta en b tili m a d a r b e o l q a n c aq l b Q a r a c a j n b aslb xalq t il inde
gazblqandb.
Ba§xa mi ll et le de C b q q a n k i t a e l a d a n а ! ьпц ап x a p a r l a r b n d a Bi z
x a l q n b ( Q a r a c a j n b ) ga$av u s l o w i e s i n e guvuql a?dbrbB alaj gara^dbrqanebz.
4
Bu kitaBtib icindegi 3 —4 gyz a n e k d o t n u Ba sma l a v в!а o z q a n
u lx u cu , zalimlikci, а х ы ь g a r l b l a q a , u r u n n a n l a q a t u $ m a n
s e r i q a t b , z a k o n u в!а, а п ь a r t b ql b q l a r b в1а ? a q r e j e t g e n d e n son,ra da:
a) az o qu j -g a za B i l g e n l e n i o q u v n a wb k l a r b n e s d y r y v d e , gahillikni goq e tivde ;
в) gas gazbvcu_ k a d r l a n b p r o za l k x u d o z . l ite ra tu r an b t e xn i k a s b ,
till в1а § aqr ej etivde;
w ) xa l q t w o r c e s t w o n u gbjbvda e m d a g b j q a n d a d a t y z m e t o d
в1а gbjbv g o r u q q a o q u v l u a da ml ar bBb znb а11ьп aj land br bvd a ma b u
y c - t e r t z a l d a Bir k e s e k fajda Berse, bu k i t ae nb ва? muratb t o l q a n n a
dunjanb
s a n a rb q B b z .
Izdatelstwo.
BIRINCI BASMASbNb AL S0Zy
„ N as r a X o g a “ d e g e n a t e m d a а п ь k y l d y r y v c y , k e s gi n m a q a n a l b x ap ar la rb , Bir Q a r a c a j q a tyl, savlaj k y n c b q q a n x a l q l a q a , savlaj
d u n j a q a Belgilidile. E w r o p a d a , Azi jada, t a e A m e r i k a d a g a ^ a q a n x a l q1апь a r a s b n d a d a Biz N a s r a Х о д а п ь x a p a r l a r b g y r y g e n i n ke r ee l z.
N a s r a Х о д а п ь x a p a r l a r b t y r k - t a t a r t i l l e d e n iniliz, а гав, n e m s a ,
e r m e n , g y r gy , o r u s d a q b d a ala kiBik к е в t y r l y t i liege k e c y r y l y e ,
kitae b o I ub g y r y t y l e d i l e . Xa r mi l l e t Х о д ап ь s y j e d i . А пь хараг1агьп,
a n e k d o t l a r b n s a q b n b B , ajtbB
в1а, k y l k y в1а a s b r a d b l a .
gueanadbla,
b os
s a q a tla r b n garbqlbq
Alaj BOlsada bu q a d a r x a l q q a k e s i n t a n b t x a n N a s r a Х о д а п ь
k l m BOlqanb, q a c a n t u v q a n b , q a j s b e m y r d e да?ав, q a c a n , q a j d a el g e n i B y g y n n e derici i st o r i j a q a Belgili tyldy.
Bir z a m a n d a N a s r a Хода d e e a d a m g a ? a q a n b в1а g a $ a m a q a п ь п ь x a q b n d a n a d a m i n a m e ol ur c a, s br tbn trerlaj Bir ee gi ml i zat
goqdu.
N a s r a Х од а e m d a а ца atalbB g y r y t y l g e n q b s x a - k y l d y r y v c y
x a p a r l a к е в m i l le t ge Belgili e o l q a n l a r b kieik, N a s r a Хода xa r milletni kes i a d a m b c a , а п ь x a p a rl a r b d a kesi g a s a v u n d a n а1ьпцап xap a r l a c a alaj k e r y n e d i l e .
„ N as r a X o g a “ d e g e n a t t y r l y - t y r l y f o r m a d a g y r y j d y . Bir q a u m
milletle (azereajgan tyrklyle, ermenlile) „N a sru d d in M o lla “ dejdile.
F a r s b l b l a - a r a B l b l a „Mo ll a N a s r u d d i n '1 d e j d i l e . T y r k l y l e n i nir q a u m u
d a a r t d a q b c a , Bir q a u m u va Bizni k i e i k „ N as r a X o g a “ d e j d i l e . Вь1апь q a j s b n а ^ а ц d a, Bir a t n b „ B u r d u r q a n l a r b d b l a " . Bu a t e k i s e z d e n q u r a l b B d b , Birem B a s l a rb n a f a r s b - a r a e s e z l e d i l e . A m m a Bir-Birler i n e t a q b l b v x a l il e r i t y r k til ni a d e t l e r i n в е к s a q l a j d b .
Q b s x a s b , „ N a s r a X o g a “ d e g e n at e m d a а п ь „ e u r d u r q a n l a r b "
kyncbqqan
x a l q l a n b t i l l e r i nd e n q u r a l q a n atdb. Bu Xbj sa eda n ol at
kyncbqqan
milletleni ( t yr k- tatar ,
f ar sb -a rae
de g e n c a ) xalqlanb
i cinde t u v q a n d b derikBiz. S e z qa j sb mil let niki eo lsa , a t n b a l u u r u n
C b q b v u n d a ol m i l l e t g e t a q a r q a k e r e k e ol ad b. Bblaj в1а q a r a q a n d a ,
N a s r a Хода a l q b B u r u n k y n c b q q a n x a l q l a n b
i ci nde дугув ва?1аq a n b n kereBiz. A m m a k y n c b q q a n n b istorijasb Bbllaj a d a m t u v q a n d b , ga? a q a n d b deB s a q b n s a da, Begimli z a t a jt ma jd b.
Bu a n e k d o d a g y r y g e n ha r m i l l e t N a s r a Х о д а п ь n e ger li e o l q a п ь п ь x a q b n d a n Birer t y r l y g o m a q g y r y t e d i l e . Q b r b m , q a z a n x a l q l a d a
Bir t y r l y , t y r k l e d e Bir t y r l y , d a q b s t a n x a l q l a d a d a Bir t y r l y , d a q b d a
a l a j - a l a j ta l aj t y r l y x a p a r g y r y j d y . Bu a j t b v l a k e e y s y n e esgi d u n j a n b
6
e t y r y k c y tlli t u v d u r u e k e t g e n t a m b r s b z l b q l a n b e o j a v u n a B o j a l b e d b l a .
O l x b j s a e d a n Biz ol x a p a r l a q a t a j a n b r q a B o l l u q t y l e y z .
S e z y c y n : a n a d o l l u t y r k l y l e n i a j t b v l a r b n a q a r a s a n , „ N a s r a Х од а
tyrkly B olqandb" dejdile. Nasra X o g a T y r k d e Aq-$axar d e g e n ?axarda
t u v q a n d b , a n d a g a ? a q a n d b e m d a a n d a e l g e n d i , k e s i d a § b jbx b o Iq a n d b d e g e n n e g e t d i r e d i l e . . Nasra Х а да п ь q a B b r b d b d e e qaBbr, а пь
y j y d y d e e yj e a r d b d e g e n x a p a r l a n b a j t a d b l a .
O r t a A z i j a d a g a ? a q a n tagik-farsb x a l ql a n b a j t b v l a r b n a tbtiblasaii,
вь1а d a N a s r a Х од а fa r s l b e o l q a n d b , а п ь x a p a r l a r b em a l q a fars
t i ld e c b q b B t e B r e g e n d i l e , dej di le.
E r m e n l i l e d a N a s r a Хода E r i w a n d a t u v u e , a n d a o q u e , ullu
ali m e o l q a n d b dejdi le.
D a q b s t a n x a l q l a n b a j t x a n l a r b n a k e l s e k , ala d a N a s r a Х о д а п ь
k e s l e r i n d e n e t e d i l e : „ Na sr a Хода Bir z a m a n d a D a q b s l a n d a g a ^ a q a n d b ,
Bir u l l u Bijge a c u v e o l u r c a Bir i? etiB, а п ь ul l u a s k e r i z l e e а]1апцаn b n d a t a e a l m a q a n d b , a s k e r n i N a s r a Хо д а x b j l a s b в1а x o r l a q a n d b
d e e ajt bv B a r d b “— d ej d i l e .
M a , x al q a r a s b n d a g o m a q m a t a l d a g y r y g e n bu xalili x a p a r l a d a n
агь g a n b n d a N a s r a Х о д ап ь kim B o l q a n b n , q aj da , q a c a n g a s a q a n b n
B e g i t i B a j tx an Bir tyrly Bir s e g iml i zat g o q d u .
Т а в aqbl etiB s a q b § в1а qar a san, , allaj a d a m Bir z a m a n d a d a
Bolm aqanbna, bu x a p a r l a n b x a l q kesi garatbB, kesi c b q a r b B ijgenine
k e l y n tolu a v a r b q d b . Bizni a q b l b Bb z d a a l a j d b . Ma, N a s r a Х о д а п ь
kim liginden bu q a d a r Bir Biiim eardb. A n d a n ва$ха eegim li zat
goqdu.
E n d i kitaBCbqnb gazblbv-quralbv golunu x a q b n d a n d a Bir-eki sez.
M e n , eki дь1пь i c i n d e aqb! ве1ув, q a j q b etiB, N a s r a Х о д а п ь
x a p a r l a r b n d a n 3 0 0 - g e g u v u q x a p a r g b j q a n e d i m . Bu x a p a r l a n b k e s y s y т а д а au z d a n -a u z q a k e c e tu rq an la boIub xalqdan, q a l q a n b da
B a s m a l a n b B e t l e r i n d e n t y ^ d y l e . Alaj B o l s a d a m e n a l a n b
earbSbnda
gbjbB g i B e r m e k d e n e s e , s a j l a e a l b v n u x a j b r l b k e r d y m . Bu k i t a e x a
3 0 0 x a p a r d a n q u r u 2 00 c a q l b Biri kirdi.
Bblaj в1а, a A b l a s b l q a n b n a k e r e da, m e n bu kitaBCbqqa N a s r a
Х о д а п ь x a p a r l a r b n d a n sajlaB e m igilerin, p ol i ti k a n b, sosialnbj g a s a v n u
e m d a k e s gi n m a q a n a s b вагь в1а g o q u n u g a n b n d a n d a e m magal lar b n d a n ajbrbB s a l q a n m a .
N a s r a Х о д а п ь es gi Bas malarbnda g yr y vc y: ujatsbz, m e$ ca n m a ­
q a n a l b e m d a t a l av c u k la s sx a u j u s d u r u l q a n
dincilik в1а Bajlavlu
B o l q a n zaranl b xaparlarb bu k it a ec b qd a k e s l e r i n e oru n t a e ma db l a ,
taearbq d a t y l d y l e . M a d a r b e o l q a n caqlb, bu k i t a e c b q q a ariv m a q a ­
nalb xaparlarbn s a j la e а1ьв, Bir qauml arbn d a tbjbn^lb к ег ув , talaj
„qbj bvla- laegalavla" ela kijirdik. Qb sx a sb , kesini B o l u m u n a - t y e m a q a n a s b n a k e r e , madarb во!о|ап caql b и гип да п o q u v c u x a l q l a q a garavlu
e t e r g e kyre?dik. Alaj'a bu g o l q u c b q b v u в1а ви k i ta ec b q kesini
BOjununa t y ? g e n вогсип t a m a m b e la tolturadb dejalmajBbz, gartlblbq1агь s e z s y z e o l u r l a , k e r g y z g e n , aj txan g o l d a s l a q a a ld a n B y s y r e v y e y z n y Bildireeiz.
6 . Azret.
„МА, AL“ DEGENNE YRENNENDILE
Bir golda Nasra Хода da talaj negeri da elni qatbnda
kel gaqasbna cbqqandbla. 01 kyn alajqa, kim erikgenin
ketere, kez аса, kim guvunurqa, (kim esgi guvarqa kelie
xalq к е в eolqandb.
Bir afendi kelny qbjbrbnda eet-qol guva turqanlaj ajaq1агь tajqalaqandb da kelge ty§gendi. Xalq „kim ese da su vq a
ketd i“ dee caBb§xandbla, adamla Bir-Bir afendini tuvrasbna
kelie:
— Afendi! Q o lu n u Beri uzat, Beri tu td ur !— de e kyre§sele da, afendi ki§ige qolun uzatbrqa, t u t d u r u r q a unamaj
h a m a n tbpbrdae, kesi c b q a r q a kyre§ie t u r qa nd b.
Nasra Хода munu кегув, qarae turqand b da sonra
qalqanlaqa:
— T oxdaqbz siz, апь men Busaqat cbqarajbm,— dee
afendini tuvrasbna вагьв:
— Afendi, afendi! Ma, ma, qolutnu al!— d e e qolun afendige uzatbB qbCbrqandb.
Afendi sermee Nasra Ходапь qolundan tutue, suv guqu
bo Iub cbqbB kelgeninde, qalqanla seirsinie X ogaqa sorqandbla:
— Nasra Хода, sen: „qolumu ma al!“ demej, „qolunu
Beri tutdur “ desen edi va! M unu alaj ajtxanbnb seeeei nedi?
Хода:
— Q ugur xalqsbz siz, afendi-molla qaumnu qblbqlarbn
entda eilalmajsbz, ala „веп -вег!“ degenne yrenmegendile,
,,ma, al!“ degenne yrennendileL
EKI AFENDINI BASXALbQLARb
Nasra Ходапь Bir afendi xon§usu eolqandb. Ertdende,
inirde afendige tajmazdan хьсьп1а, eerekle, s a x a n xalvala
kelie turqandb. Afendi kelgen sautlanb хьсьп1агьп, Bereklerin,
xalvalarbn yjyne salbB BO§atbB, quru s a u tl a q a qarae, qollarbn
8
gaj bB q u r a n n b асьв, ullu q b C b r b B n e ese da B i r l e n i агавса
oquqanbn Nasra Хода haman kere turqandb.
„Meni e§egim da q u ran n a qarae alaj o q u r q a yrense,
хьсьп-xalva a§aj tu rlu q Bolur edi gazbq“ deB Nasra Хода
e§egin o q u r q a yretiv q ajq b q a kiriB, saqb§ etis teBregendi.
Bir kyn -usdalaqa вагьв, qatb q aq bt lad an Bir ullu tefder
etdirgendi. Tefderni yjyne а1ьв кеНв, e§egine a§ Bergeni
sajbn tefderin асьв qaqbtlarbnb arasbna arpa qujue, e§ekni
allbna s al q an d b emd a gapraqlanb Bir-Bir avduruB arpa gajblq a n n b e§ekge a§ata da kete turojandb.
Sav ajnb u z a q b n a ol xalili a§ вепв yr et ie t u r q a n d b . Em
а х ы ь , tefderni g a p ra q l a r s n b a ra s b n a a rp a quj ue, e§ekni allbna
salbB kets e, e§ek tefde rni ariv ва§ьпс!ап Bir-Bir q a q b t l a r b n
tili в1а асьв, q u j u l q a n аграпь а§ав, апь BO§aqanlaj ekinci
q a q b t b n асьв, a r p a s b n во§ав, апь da BO§aqanlaj y c y n c y qaq b t b n асьв, alaj-alaj etiB tefde rni Ba§bndan a j a q b n a CbqbB
tojsa, tbnblaB, t o jm as a va qbCbrbB, oquB t e e r e g e n d i .
Bir kyn ertdenela Хода e§ekge a§ Berirge un u tu e qojq a n d b da, e§ek ас Bolqandb. K yn igi qu§luq qa k el g en de n
sonra, Хода q o l t u q u n a da Bir qu ran nb salbB yjynde n e§ikge
cbqqanlaj, e§ek аПьпа вагьв, qu ra nn b ijisgej teer'egeninde,
Nasra Хода:
— Bo§ auz suvlarbnb tekme, icinde arpasb goqdu, inanmaj esen, ma qara, deB qurannb асьв e§ekge tutua kergyzgendi, ac e§ek qurannb gapraqlarbn tili в1а асьв qarae arpasb
Bolmaqanbn kergeninde, xaman o q u rq a qalqandb. Alajdan
o zq an Bir talaj adam e§ekni. bu xalili quranna q ara e qbCbrbB
o quqanbn kergenlerinde, Xogaqa sorqandbla:
— Nasra Хода, e§egin alaj nek etedi?
— Q uran oqujdu, kermejmisiz, afendi Bolqandb!..
Bu sez ol kyn savlaj elge xapar bo Iub gajblqandb.
Xalq: „Ходапь e§egi quran oqujdu, Bir qarajbq" dee
дь]ь1ьв, Ходапь yjyny
allb adamdan
tbq-tbqlama tolqandb.
— Магда Хода! E§egini quran oquqanbna qararqa kel-
genBiz, Bizge da Bir k e r g y z ! ~ d e B tilegendile.
Bir zam and a Nasra Хода, e§egini ва$ьпа Bir sarx da
salbB ysyne da Bir авапь давьв, а х ы ь afendi kijimle в1а
Bavdan Cbqarqandb, xalq eki дагь1ьв, gol qojuB seirge qaraqandbla. Ходапь xon^usu afendi da alajda Bolqandb.
9
Хода ас e§ekni keltiriB, а11ьпа qurannb salqandb. E§ek
tili в1а qurannb gapraqlarbn асьв arpa izlee taBmaj haman
oquB, daqbda arb-Beri avdurim асьв, qbCbrbB oquB teeregeninde, xalq seir-tama§aqa q a l bB , Xogaqa:
— Qalaj oqujaladb, kimden yrennendi?— dee sorqandbla.
Хода xalqnb arasbnda xon§u afendini earm aqb в1а
kerg y zy B :
— Andan кегув yrennendi,— degendi.
— Da, Хода, e§egin ariv xazna qalmaj afendi во1а ket>
gendi da!
Хода:
— Ajhaj, afendidi, sezsyz afendidi, дацьг b u eki afen­
dini aralarbnda eir Ba^xalbqcbq Bardb: sizni afendigiz ac kezdy,
ol xbCbndan-xalvadan tojsa, quran
oqujdu, meni afendim
andan toq kezdy, b u ac Bolsa da oqujdu!— degendi.
0L G E N TAUQDAN £YZ £ У £ Е К QALAJ CbOlAR EDI
Nasra Хода Bir golda Bi§gen a§la satblqan Bir tykenne
kirie satbvcuqa:
— Mana tauq et, gakgb a§at, tansbq Bolqanma, Baqa1агьп вогсха qoj da axca ty§se te l e r m e ! — degendi. Satbvcu
da razb bo Iub , Ходапь а11ьпа eytevlej Bi§gen Bir tau q nu e m d a
yc ga kg bn b salbB a^atxandb.
Tert-ee§ kynden Хода axcasbn а1ьв Barqandb
da
satbvcuqa:
— Meni aerligimi terge da al, axca а1ьв kelgenme!—
degendi. Tykenci:
— Busaqatda i§im keedy, igi adambca te rg e rg e kerek
Bolluqdu, daqbda Bir kelirse,— d eg e n d i da, Хода qajtx an d b
da ketgendi.
Bblaj в1а talaj kyn ozqandb. Nasra Хода daqb d a eir kyn
satbvcuqa вагьв, „ахсапь al, unutulue qalm asbn“ degendi.
Satbvcu cot etiB tergegendi da:
— Senden gbjbrma tymen Cbqarbqdb!— degendi.
Хода:
— Alaj d e g e n ne se zd y, xajbrsbz, Bir tauq в1а ус gum u r t x a q a gbjbrma
§a§xansa!?
10
tymen
qalaj
Cbqar,
sen
aqblbndanmb
Satbvcu:
— C o t Bir ke sek
k e B g e ваг1ьцьп m e n s an a m b n d a n
a l q a k e l g e n i n d e da ajtxan edim. Men a q b lb m d a n za tda n da
c b q m a q a n m a , tbnbla, qalaj t e r g e g e n i m i ajtajbm: s en m eni tauq u m u a §a qan lb eki-yc aj Boldu. 01 ajlanb icinde, t a u q u m sav
b o I ub q o z la e tursa, k y n d e nir g a k g b taBbB Barlbq edi, bu
90 g a k g b Bolluq edi. Bu 90 g a k g b n b g u r t salbB gygekle
c b q a r t s a m , ala da nellaj Bir e oll uq lar bn k e s in Bilese! Апь
y s y n e da ol sen t a u q n u Birgesine a § a q a n y c g a k g b n b da
e y g y n n e deri g u r t salbB xa jb rl and br sam , m eni Byg yn allbmda
а гв аг ь ть tb q- tb ql a m a t o l t u r q a n Bir t au q s y r y v y m Bolluq edi.
Men s ana a n s b n d a э б ы ь az ajtxanma, gbjbrma t y m e n n e va
ne azda s e z salmaj вег!..
Satbvcunu b u tuqum ujatsbz sezleri Nasra X o g aq i век
tik tijgendile, emda ekisi da eir-Birlerine ilinis, davlarb terenle§gendi. Satbvcu Ходапь terege Bergendi. Tereni tamadasb
Bir ulxucu qadb eolqandb. Satbvcu daqbda kelie: „Sen eki
gyz somnu mana cbqarsan, on tymeni senikidi“ d ee sele§ie
qadb da satbvcu da Bir tilli Bolqandbla.
Bir kyn tereden Xogaqa da satbvcuqa da pawestkala
keliB, ekisi da qadbnb allbna Barqandbla.
Tere i§ge qarae' teeregendi da tereni etgen qadb' Nasra
Xogama acuvlu qaraB sorqandb:
— Sen b u adamnb tauq un da, gakgblarbn da a§aqanmh
edin?
—• A?aqan edim!
— Axcasbn Berrnej ketgenmi edin?
— Art вогсха alqan edim da ketgen edim!
— Entda Bermej turasa da?
— Bermegenlik etiB turmajma, alaj’a kesi...
— Toxda, toxda, qadbnb auzuna caBsan, qbsdarma da
ijerme, дацьг men senne sorqanna qbsxa диав вег! Andan Beri
nellaj Bir zaman ketdi?
— Eki-yc ajdan da artbq zaman ketdi!
— A nd an Beri ol tauq da qozlae, k y n d e Bir g ak gb taBbB
tursa, ol sen a§aqan gakgblanb ana da qo§ue g u r t salbB
gygekle Cbqartsa, ol gygekle da Bygynne deri qozlaB, yjreB
tursala, b u satbvcunu sana quvuruB a§atxan t a u q u e y g y n n e
gyzden artbq tauq Bolur edi da?
— Da Bolurqa da Bolur edi!
U
— Sonra sen Birevny Bir sy r y v tauqun da а§ав, end;
axcasnn teresiz-tyjy§syz Bermej ajlanbrqa Betini ujatb qala
getedi?
Qadb i§ni tamam satbvcuqa garavlu eterin acbq вШв,
Nasra Хода кев ojla§bB turmaj ajtxandb:
— Seni ajtxanbn Barbda tyzdy, men munu tauq syryvyn a§aqan esem, eu da men xbjsae etgen в1а meni gyz
temirli nartyxym y a§aqandb!..
Nasra Хода b u sezny ajtxanlaj, satbvcunu teBBe tyklen
erge turue, kezleri aqarbB: „Aldajsa*, men seni tuvqanlb Bir
Byrtyk nartyxyny da alm aqanma" dee cam lanbrqa qalqandb.
Qadb Xogaqa:
— Qajda Bergense nartyxyny, qacan a§aqandb?
Хода:
— Be§ дь1 mbndan al q a meni qatbnbm q uv u t eterge
Bir Bitir ajaq narty xny q u v u r u e a r e a z q a gajqanlaj, bu satbv­
cunu tauqlarb kelie andan Bir ajaqrib а§ав, qatbnbm ta§ atxanbnda, qacbB ketgen edile, ol ky n m un u tauqlarb a§aqan
nartyxny andan Beri men gerge сасьв e sd yr se m, Bbjblqa
gyz temirliden da artbq narty xym Bolluq edi, Bersin bu da
na rtyxymy, alsbn tauq syryvyn.
— Qadb Ходапь bu s e z y n xilikge etiB, rnbsxbllaB:
— Teli Хода! 01 sezyn’a nedi? Endi tuvra eetsizligindi
ansb, quvutxa deB quvurulqan nartyxny gerge cacxanlbqbna,
kyjgen nartyx’a qalaj caqarbq edi?
— Da, sonra munu quvurulqan ta u q u n d an ’a tauq syryv
qalaj cbqarbq edi da-?!
Bblaj в1а Хода qadbnb guaesbz etiB ketgendi.
BIJ BOLAMA
Nasra Хода Bir xan в1а tik boIub, tajm azdan хаппь e tg e n
artbqlbqlarbn ajqaq etiB ajlannandb.
Xan acbvlanbB Bblaj Bujruq etgendi:
—
Busaqatdan Ходапь t u t u B , ma§okga salbB, eltie
p yrny qulaqbna ta q b q b z da tamela b u zamanna deri alaj
turm a qojuquz, sonra qalaj eltyryrge kerek Bolqanbn ajtbrma!..
Bu Bujr uqn u e§ itgea в1а m w t a z a q l a izlee Ходапь t u t u B ,
ma§oknu icine s a l q a n d b l a da ва§ьп qatb qbSbB, eltie k e p y r n y
qulaqbna t a q q a n d b l a .
12
Nasra Хода ellygyn tamam BiliB, saqb§lb boIub turqanlaj, inir ala kepyrge B ir omaq atlb kiriB etye teeregendi da,
ma§oknu esleB atbndan ty§gendi. Qarasa, ma$oknu icinde Bir
qbmbldaqan...
Bu atlb xon§u elleni Birinden Bir ва]пь да§ь Bolqand.s.
Г>§пь i§den харагь B o l m a q a n d b . Ma§oknu ici nd e nesi nolqanbn Bilirge qamci в1а q a q q a n d b da icinden Birev:
— Bij Bolmajma, e lt yr se gi z da Bolluq tylm e!— deB
q bC br br qa q a l q a n d b . K i m d i e k e n ru, „Bij Bolmajma" dee
n e k qbCbradb, te§ie eir igi xapar sorajbm, d e g e n d i da ma§oknu ва§ьп te§gendi. Qarasa, icinde Bir qartbraq adarn tert
BykleniB tura.
— Sen kimse, kim salqandb ma§okga?
— Bu elni adamlarbndanma, x a n mana Bijlik BeriB „Bij
bo 1“ d e e ky re § g e n i n d e , m e n u n a m a q a n
edim, eltyrtsen da
Bij Bolallbq t y l m e d e e t o x d a q a n b m d a , m a§ o k g a аМ ы ьв вьiajqa Bajlatxandb. „Bij eolama d e e ajtxbncb turrna q o ju q u z “.
dee хаппь B u j r u q u alajdb...
Ходапь Rblaj ajtxanbn e§itgen в1а ol adam uliu seirsinuendi emda:
— Sen syjmej esen, men syjeme Bij eo lu rq a, seni orununa
men kiriB qalbB, kelm sorsala, men: „Bij в о 1 а т а “ desem
Bollua ese, kirejim da q al aj bm !- -d ege nd i.
— Ajhaj Bolluqdu, kir! — d ee Хода ol Bajnb ma§okga
kijirgendi, ва§ьп da auzBav в1а qatb qbSbB, k e p y r qulaqbna
Bajlae kesi da xazbr artxa minie, ol gerleden d u m p bo Iub ,
qacbB ketgendi.
Ekinci kynny ertdenelasbnda xan:
— B us aq at d an askerleden 3 0— 35 ada m tiziliB вагьв,
kepyr q u la qb na taqblbB turojan Ходапь har Birin keriliB uralq a n b q b z caqlb Birer u r u q u z da, elgen Bolur de g en zamanda
ma§okdan cbqarbB, s u v q a atbB ijigiz! — dee Bujruq вегgendi.
Хаппь B u j u r q a n b kisik etie, gbjbrma в1а o n - o n ве§ atlb
tiziliB k e p y r g e kirgendile. Har Biri keriliB k y c y n d e n tar tx an
caqlb Bir kim q a m c i в1а, kim CbBbq в1а m a § o k d a q b n b ва§ьпа
uruB, ozim te e r e g e n d i le .
M a§okdaqb qamci tijgeni sajbn:
— Bij Bolama, sojmaqbz, Bij во 1 а т а ! — d e e qbCbrbrqa
qalqanbnda:
13
—
He) itd en
t u v q a n Хода, B oju nu n u Bit k e s e , daqb
B izge ,,Bij“ e o l u r q a u m u t etiB tu rq an b n , ur
adambca ва§ьпа u r !“— dee
Bir-Birlerine alaj-alaj ajtbB ura
k ir g e n d ile da m a § o k d a q b n „ s o z q a n d b la " .
Bir zam anda elykny m a$okdan а1ьв s u v q a a t a r q a dee
m a § o k n u ва§ьп асьв qarasala, ва§ь-веМ q an n a BojalbB, eki
kezy cartlaB-cartlaB а11ьпа cbqbB, tili a u z u n d a n Beri cbqbB,
salbnbB, ti§leri da tiline kirie qarb§bB tu rq an Bir o m a q kijim li
adam е1ув tura!..
k e r e m i s e апь
Хода Bolm aqanbn tanbB, har kim x?nna ne ajtbrbqlarbna
saqb§lb bo Iub , elge qajtxandbla.
SORUVUM BOSALOlANDb DERME
Nasra Хода elde afendile в1а cbrt keli$megendi, alanb
ajtxanlarbna qulaq salmaj, qar§cb bo Iub gyrygendi. Bir kyn
Хода mezgit а11ь в1а ozub вага turqanlaj, qartlanb arasbndan
afendi tau§ etiB, Nasra Ходапь caqbrqandb.
Nasra Хода:
— Ne derik edin?— dee sorqandb.
Afendi:
— Ne deri km e d e e ’a, ne fitirini Bermejse neda
din
tutmajsa, Barbnda unutxansa, axbratda s o r u v albnnan za­
m an da meni век ariv esgerirse...— d e e camlannandb. Nasra
Хода olsaqat:
— M e n elsem, meni Biresgi qaBbrqa salbB q o ju q u z , —
degendi.
— N ek?— dee sorqanlarbnda, alaqa диавха:
— Munkir-Nakirle kelsele: „meni qaBbrbmb kermejmisiz,
esgidi, meni soruvum ertde albnnandb derme da qojarma"
— dee goluna виги1ив ketgendi.
EK1SINI ARALARbNDAMA
Nasra Хода ga§aqan elde eki ullu ва] eolqandbla. Bu
eki Baj Nasra Ходапь, Nasra Хода da alanb cbrt кегув во1maqandbla.
Nasra Хода ви eki Bajdan har gerde tarbqbB, alanb artbqlbqlarbn, amanlbqlarbn sanaB gyrygenin ви eki Baj e§i:
tie, Nasra Xogaqa acuvlannandbla.
14
Bir golda Nasra Хода о г а т п ь ozub вага, eki Baj da
о г а т п ь Bir ganbndan rntrnu taea kele turqanlarbn kergendi
da, gallarqa turaqlaqandb, alaj’a ala munu кегув:
— Alaj to x da !— dee qbCbrqandbla.
Nasra Хода to x d a q a n d b , b u eki Baj eki ganbndan ere
turuB, aralatbB ysyne dunjanb qujue, ась sezle sele§gendile.
S o n r a Bajlanb Biri qbza ketiB:
— Sen ne e§ek tylse neda it tylse, ne zat esen da!— deB
acuvlannanbnda, Nasra Хода:
— Tyz ajtasbz, men e§ek da, it da tylme, ekisiui aralarbndama!— degendi.
SEN ALbRSA
N asra Хода о г а т п ь ketiB вага tu rqanl aj, Bojununa zan
d e e Bir g u m d u r u q tijgendi. ElgeniB qarasa, ol t a n b m a q a n Bir
adam syeliB tura...
— Nek urasa? U r u r q a ne iijin Bardb?
— bj... m en seni §oxlarbmdan Birine u§atbB ur du m, kec
meni, m en te rsm e!— d e e ujatlb b o I u b sele§gendi, alaj Bolsada Nasra Хода b u adam nb tilegin qaBbl etoiej апь sydge
(m ax k e m eg e) Bergendi. M a x k e m e d e syd et gen qadb ol adamiv> $oxu Bolqandb. Хода ада t a r b q b v n u ajtsa da, ol q u la q q a
a im aqa ndb .
Хода da te zy e qojmaj kyre^gendi. Qadb: „0 1 seni urq a n b ycyn Bir som al da гагь bo 1“ deB ol a d a m q a Bir som
tazir salqandb, axcasbn а1ьв kelsin dee tersni yjyne ijgendi da
Bblaj в1а i§ni BO^arqa u m u t etgendi.
Nasra Хода talaj s a q a tn b saqlaqa nd b, ol ad am kelmegendi. Хода i§ni апь1ав, s ydy в1а ol ad a m n b tilleri Bir b o Iq a n b n sezie, qbSbla Barqandb da syd et gen qadbnb Bojununa
kerilie zan d e e игив:
— Meni saqlarqa zamanbm goqdu, ol somnu andan sen
albrsa,— dee cbqbB ketgendi.
MEN DA ANA BEREME
Nasra Хода в1а xan golovcu Bolqandbla.
Sezden sez Cbqa ketiB, xan Nasra Xogaqa:
— Хода, men qul Bolsam, sen meni nellaj Birge satbB
15
а1ы edin? Meni eaqam a ne nerir edin?— deB so rqand b .
Nasra Хода:
— Somgarbm eerir edim,— degendi.
— Da, xajbrsbz, somgarbm quru Belimde BeliBavum da
Bolluqdu da!..
— Da, men da som дагыппь BeliBavun ycyn вегете!
BETINE BIR £UMUSAQ TIJGENMI EDI
Sbjbxma d e e dunjanb aldae ajlannan E\irev tyaeB, Xogaqa:
— Хода! Sen nege garajsa, q u rq a q sez bo Iub eilgenin?..
— S en’a? Aldavdan ullu hunerin Barmbdb?
— Men aldarmjma, alaj desen, allaxxa assb eolursa,
eygece da kekde ucub ajlanbB keldim.
Хода:
— Sbjbx-§bjbx! Toxda, kekge cbqbB вага Bblaj Betiue^
Bir gumu§aq zat tijgenmi edi?
$b jb x kesin m axd an db rb B:
— Ajhaj-ajhaj tijgen edi, sonra va?
Хода:
— Ma, ol Bizni e§ekni qujruqu edi!
ETNI IJISIN SATXAN AXCANb TAUSUN ALbR
Bir garlb adam i§legen gerinden inirde yjy ne qajta turuB
o ram da qatb ganur gav qa nd b da qacbB Bir et satbvcunu (qasaBсьпь) tykenine kirgendi.
Bu adam alajda ajaq ys yn de q o l t u q u n d a n quru gbrgbпьп cbqarbB a§aqandb da gavum to xd a q an b n d a, ketiB teeregendi.
Et tyken tutxan bu adamnb gieermej eojununa qadalbB:
—- Ахсапь веге ваг!—dee toxdaqandb.
— Ne ахсапь, men senden guq almadbm, menden ne
izlejse?
— Nek izlemejme, tykenimde etimi ijisi в1а gbrgbnbnb
а§ав Barasa da!..
А х ы ь вь1апь i§leri Хода sydyny orununa qalbB turqan
Bir kezyvde sydge ty§gendi.
16
О
Хода i§ge qaraqandb. Ekisini da soruvlarbn etgenden
sonra, tykencige:
— Berlaq kel! — dee keltirgendi. X ur g un u nd an axca kisesin cbqarbB, cbqbrdatbB tykencige:
— Q ulaqbnb guvuq tut!—degendi. Tykenci qulaqbn kiseni axca tau§una guvuq tutue tbnblaqandb.
Nasra Хода:
— E§itemise?— dee sorqandb.
Tykenci:
— E§iteme!
— Nedi b u tau^?
— Ахсапь tau§u.
— Hajda ваг endi!..
l"
— Xaqbmb eerdir!
* Jf
— Ахсапь tau§un al da ваг!
— Ахсапь tau§u qalaj а1ьпы?..
— Etni ijisin satxan ахсапь tau§un а1ы!..
(
QAJRb gAXANIMGE SYJSE DA KETSIN
-3?
Ходапь Bir xan syjmegendi. Хода da апь Cbrt кегув
Bolmaj h am an atajpbsnb qujuB ajlannandb. M u n u e§itiB, xan
X дапь ol §axardan q o r at b qb z de e Bujruq Bergendi. Bujruqnu
Xogaqa Bildirgenlerinde, Хода:
— 01 ketsin, men ketallbq tylme!— d eg end i.
Polisijala:
— Xan qajrb keterikdi!— dee xbr§blannandbla.
— Qajrb ga x a n im g e keter ik ese da ketsin, ol Ba r q a n
gerinde q u l u-q ar ava §b ela Bir ullu el Bolluqdu, m e n ’a q a r t qat bn bm b k e l t y r y e qajsb t a v n u ва§ьпа C bq a r b q m a ? ..
,,BUL01ANADb“ DEME, „UJALAMA” DE
Bir molla qaBbrlaqa ciriB, BasbrtLiejusge ijm gy iy ge nin
Республиканская библии exa
кегув, Хода ana:
salbnnan—
Bblaj etiB пек дуг
rop Нальчик
‘
db?— degendi.
2 Nasra Ходапь xaparlarb.
Щ Вйлшш
тр iU кгу
17
Molla:
— Bu qaBbrlada adamlanb gatxanlarbn кегув, gyregim
avruB, k e ly m Bulqanadb, alaqa eu^uvdan ва§ыпь eni§ge tutama.
Nasra Хода тоИ апь „qbjdbrqan" sezyn u§atmaj, olsaqat Bblaj ajtxandb:
— O qaj oqaj, alaj deme, tyzyn ajt, bu adamlanb keBysy seni etyryk dualarbnb, garavsuz darmanlarbnb zaranb
в1а е1ув ketgendile, ol i? esime ty§yB в а § ь т ь bu qaBbrladan ujalqandan eni§ge tutam a—de!
QALMAZ EDI
Nasra Хода ga§aqan elde ulx uc ulu qu, e t y ry k c y l y g y в1а
BajtblbB“ t u r q a n Bir stamina Bolqandb. Star§ina i§i b o Iub Bir
§axarqa keliB, a n da sav bjbqnb turuB kelgendi. Bir k y n o r am d a
Nasra Хода bu star§inaqa goluque: „Ne ваг, ne g o q ? “ dee
xapar s o r q a n d b . Star§ina вагьв kelgen gerinden xapar ajtbB
aldae teeregendi:
— 01 §axarda nele Bolmadbla! Biz Barqan kyn Bir yjge
ot ty§ye adamlarb kyjye eldyle, апь ekinci k y ny nd e eki qut u r q a n it t e rt adamr.b qaedbla, ycy nc y ky n yc ada m s u v q a
ketdile, te rt y nc y ky n Bir elli а1ьпьв altb ada m n b eltyrdy, Be­
hind kyn Bir ullu yj ojuluB icindegi xalqnb Basdb, аНьпсь
kyn suv qoBUB §ахагпь talaj yjyn eltdi, getinci ky n Bir ariv
qbz tartma в1а kesi-kesin asbB eldy... Segizinci k yn Biz da andan
CbqbB qajtbB keldik— deB star§ina Nasra Ходапь k ez y n e qaгав, kesin gu reijan etiB toxda qan db.
Bu sezlege tbnblaB turue, Хода:
— $ukur Bolsun, sizni alaj genii qajtxanbq bzq a, ansb
anda endi Bir bjbq tursaqbz, ol §ахагпь ta§ y s y n d e ta§b
qalmaz edi!
HAR KYN BAJRAM BOLOJA EDI
Bir ас дь1 Хода ajlana вагьв Bir §axarqa kirgendi. Kirse, o ramla ariv siBirilis, xalq om aq kijiniB, a§arbq, icerik
erkin t e g y ly e t u r q a n b n kerg end i.
18
O zub Barqan Birevge:
—
Sav qallbq, eizde xalq acdan ele turadb, sizde
a§arbqnb qalajqa atarqa taemaj quturasbz, rnunu seeeei nedi?—dee sorqandb.
— Da, Bygyn Bizni ullu Bajram kynyByzdy, har kim qarb v u n d an kelgenni etis garbqlanadb, keflenedi, ansb Bizde
kynleni da sorma!
— Necik?
— Da, Bajla qutursala da, goqla, garlbla qbjnalbB ga§ajdbla.
— Aj, anasbnb, har kyn Bajram bo Iub tursa edi, xalq
qbjnalmaj ga§ar edi.
KIJIMNI NE ETERIKSIZ
Ходапь k e e d e n Beri asbralbB tu rq a n Bir semiz toqlusu
Bolqandb.
Areaz ga§la Bir tilli bo Iub кеНв:
— Хода „Bygyn dunja, tamela axbrat" bu toql unu ne
eterikse, kesejik da а§ав qalajbq,— degendile. Хода razb bo Iq an d b .
Qa§la toqlunu da а1ьв Xogaqa:
— Barajbq da kel gaqasbnda otnu §bnqart etejik, kesiBiz da bu дь1ь kyn guvuna-guvuna toqlunu alajda Bi^irireiz
da damlb а§агвьг,— deB elni qatbnda ullu kelny qatbna cbqqandbla.
Qa§la toql unu kesiB, erlaj tu v rae qazanna salbB, ty e yn den da §bnqartnb etiB, qbmbza boIub g u v u n u r q a ketgenlejlerine, Хода da alanb kijimlerin gbjbB, довви etie qazannb
t y e yn de gana t u r q a n otxa Basxandb.
£a § la Bir z a m a n d a guvunue во§ав qazan e m e r g e salbB
ot o r u n n a kelge nd ile, kijinirge kijim izleB Baslaqandbla, alaj
B o l s a d a ki§i kijimin t a e m a q a n d b . Sonra Xogaqa ajlanbe:
— Хода! kijimle qajdadbla?—dee sorqandbla.
— Kyjdyrgenme!
— Alaj degen nedi, telimise sen?— dee ga§la carlarqa
qalqandbla.
— Alaj degen alajdb, Bir sorajbm sizge „tamela axbrat
Bolluq“ ese, sonra siz’a kijimleni ne etesiz da?
19
QOJUOJUZ AQbLSbZ XAJVANDb
Bir kyn mezgitge Bir it kirgendi, апь e$itgen в1а mollala савьв Birer tajaq а1ьв ol itni tyjye Ba§laqandbla. Хода
bu halnb кегув, acuvlanbB:
—
Q o ju q u z , aqblsbz xajvannb allaj Bir *qbjnamaqbz,
вШв kirm egendi, ma m eni k e r c y g y z, m en агь em y r d e da
kirirm em i?— degendi.
BIR GUGURUK DA KEREK ТУЬМУОУ
El ga$la Nasra Ходапь aldarqa umutlu b o Iub , eir-Biri aralarbnda tille§gendile emda Xogadan ga§brtbn Birer gakgb а1ьв
xam am qa Barqandbla. Ходапь da eltgendile. X am am qa kirgenden sonra Birleri turue:
— Endi har kim Birer g a k g b taebqbz, g a k g b taealmaq a n х а т а т п ь axcasbn te le r g e Borcludu,— degendi. O l s a q a t
ga§la Birer gerge cegy e: ga k - ga k- g ak — de e tauqlaca
qanqbldaB Birer g ak gb cbqarbB e r g e turq and bl a. Хода bu h a l q a
qarae , qalaj eterge ailmej, em а х ы ь qanat q a q q a n kieik etis,
g u g u r u k c a qbGbrbB te eregend i.
N egerleri т ь ц а qarae:
— Ov, allajla nek etese, tauqca qanqbldaB g a k g b tass a n ’a sen da, gigit esen,— degenlerinde:
— Da, Bbllaj Bir tauqqa Bir g ug u ru k kerek tylm ydy?
— degendi.
©TYRyK ESE, SANA DA K 0R
Bir kypse дег-suv kere, Хода t u r q a n elge kelgendi.
Bu kypse kesin maxdaB: „Meni Bir eel ek s o r u v u m вагdb da ala qa диав etelgen a d a m q a men alqbn ty B e m e g e n m e “
deB sele§gendi. Alajdaqblanb Biri:
— Da se n da Bile Bolursa Bir zatla, e z g e va se n Bizni
Nasra Хода B ilm egenni taBbB s o r a l m a z q a B olursa,— d e g e n d i.
Kypse Birda u§atmaj, acuvlanbB: „Keltirigiz Beri Xogaqbzn b, диав etelmese, sonra ajbBlb Bolurqa gar arsbz"— d e e
t o x d a q a n b n d a , Nasra Ходапь caqbrbB а1ьв kelgendile.
X o ga qa so rq and b:
— Хода, gerni ortasb qalajbdb, Bile esen?
20
Хода e§egini art ajaqbn kergyzyB:
— Meni e§egimi Busaqatda art ajaqb t u r q a n gerdi!
— Alajb gerni ortasb Bolqanbn qajdan B i l e s e ?
— Inanmaj esen, elceles ker da tyz Bolmasa, alaj sele§irse.
— Ах§ь, alaj Bolsun, kekde nellaj Bir gulduz Bardb?
— E^egimi tygy caqlb Bir.
— Qajdan Bilese?
— Sezym e inanmaj esen, e§egimi tygyn da, gulduzlanb
da sana da ker.
— Век ах§ь, m eni saqalbmda nenca tyk Bardb?
— Meni e§egimi qujruqunda nenca ваг ese, anca!
— Ne в1а Begitese?
— Saqalbndan Bir tyk, e§ekni q u j r u q u n d a n Bir tyk сьq a r b B ваг da ten ta us ul m a sa , ajbB eterse!
Bu sezleden sonra kypse guaesbz bo Iub qalqandb.
BU DA GIT£ELIK ETEDI
Хода tajmazdan ganbnda Bir ullu Bbcaq gyr ytyrge ec
Bolqandb, s i r kyn Xogaqa:
— Хода, bu Bbcaqnb nek keltyrye ajlanasa?— dee sorqandbla.
— Men b u Bbcaq в1а kitaelanb xalatlarbn qbrama.
— Bbllaj ullu Bbcaq в1а кИавпь xalatbn’a qalaj qbrasa,
mbndan gitgerek Bbcaq Bolsa garamajmbdb?
— A, $ ox la, din k i ta Bl ad a allaj xa l a t l a Bardb la, alanb
q b r b r q a tae b u da g i t g e l i k et ed i.
BU ALLAJ ADAMDb, KeRDYGYZM y
Хода ga§aqan elde ullu tyken tutxan Bir Baj ad am bo Iqa n db .
Bir kyn Nasra Хода sav дь1пь u za qb na qatbnb da kesi
da yslerin g a e a r q a d e e gbjbB t u r q a n axcalarbn da а1ьв, bu
tyke nci ge kelgendi. Ala jbtaj, cerkesim deg en c a ucuz q um ac ladan qatbnbna da, kesine da kijimliklege axcadan ne Cbqaгьп t e rg e e tykencige Bergendi, tykenci ахсапь erlaj ja§cikge
salbB qumaclanb kesiB вук1ев BO§aqandb da, Xogaqa: „вег
21
axcasbrT de gen di da tox d a q an db . Хода: „Berdim da, Busaq a t d a ja§cikge saldbn" d ee kyre§gendi, alaj Bolqa nlbq qa ty ­
kenci e§ek Buzqa trelgenca trelie, otkaznb urim q o j q a n b o Imasa, Cbrt qu la qb na almaqa nd b.
Alajda ва§ха adam Bolmaqandb, Nasra Хода во1тагьп
Bilgeninde, „xajbr Bolsun" dege nd i da c b q q a n d b da ketgendi.
Bir kyn Хода yj allbnda erg e в1а eni§ge вагьв:
— Allax Busaqatda on s o m d a n ke m ахсапь k e k d e n atx a n l b qb na da almaz e d i m — dej t u r q a n b n ol Baj tykenci e§itiB sbn ar q a, Ходапь allbna esletmej xurgunna tyjye t o q u z
s o m n u atxandb. Хода s e r m e e а1ьв q a r a s a — t o q u z som.
—
A, xu rg unn u da Bir s o m q a te rge e atxan Bolur, ta m am
on s o m — degendi da x ur gu nun a sa lq an d b . O l s a q a t tykenci
getie:
— Ахсапь Beri вег!— deB Buvqandb.
— Meni senden axca alqanbm m b Bardb, sen telimi b o Iqansa?
— 01 xurgun в1а seni аПьца ахсапь Sbnar y c y n men
atxan edim, Beri вег Busaqatdan! — dee kyre§gendi, alaj b o Isada Хода eeri rge с ь й un a m a q a n d b .
Ty ken ci ахсапь davlaB Ходапь s y d g e Bergendi. P o westkala kelgendile. Хода tykencige ajtxandb:
— ysym-Ba§bm amandb, eir igi ава, eki дапь curu q
xavx eersen, s yd ge в а г ы edim!— degendi.
Tykenci Bergendi.
Ekisi da sydny allbnda davla$xan zamanda, Хода:
— Sydy, дапып, men m b nd a n axca alm aq an m a, bu
allaj osal adamdb, tae meni y s ym de а в а т ь da davlar!— degenlej, o ls aq at sekiriB tu r u e tykenci:
— Ajhaj, ава da menikidi, curuqla da menikiledile! —
d e e toxdaqandb.
Хода:
— Ma, endi, дапып sydy, kerdynm y, bu adam tae seni
zatbnb davlarqa da ujalmaz, bu allaj adam db— degeninde,
sydy, Ходапь tyzge sanae, ахсапь da, авапь da, curuqlanb
da Xogaqa cbqarbB, „ваг rahat bo1“ dee ijgendi.
22
BUSAOJATDA KIRDI DA
Хода ketiB вага, golda Bir talaj tanb§bna-§aqrejine ty
Begendi da:
— Keligiz, meni yjymy da Bir tanbqbz, Sbjlajbm! —de:
а1апь а1ьв kelie, yj allbna getgenlej:
— T o x d a q b z , m en yjge Bir kirie cbqa jbm ,—'dee kes
kirie ketgendi. Yjyne kirie qatbribna харагпь ajtxandb. Ala
Bolqanlbqo[a qatbnb alaqa a§atbr zatlarb Bolmaoianbn eildir
geninde, Хода ekinci e§ikge CbqbB qonaqlaoja k e r y n y r g e uja
1ьв, qatbnbna:
— Bar, qatbn, ol adamlanb „Хода im n d a goq d u“ d
da bzlarbna qajtar!— degendi.
Qatbnb da terezed en Beri qarae:
— Siz ne saqlajsbz, Хода mbnda goqdu,— degendi.
— Da, tuvra Busaqatda Bizni allbBbzda Beri kirdi da! —
deB qonaqla Bblaj ajtbB davla§brqa q a l q a n d b l a .
M unu e§itiB, Хода alaiib inandbrama dee, terezeden ва
§ьп qaratbB:
— Endi, nege d a v l a § b B turasbz, yjny art ganbnda e§i£
b o I l i b alajtbn C b q b B ketgen ese va!— dee qbcbrqandb.
£A R T b Sb N KESIME QOJ, £Y N CACARbQMA
Хода Ba§-saqal gylyvcyge kirie ва§ьп gylytye gartbSbn
geterge gylyvcy kesiB Ходьпь ва§ьп xalek etgendi. Cylyvc
har k esg en gerine ma m u q д а в ь ^ ы ь в вагьв aiiv Ходапь ва
$ьпь Bir gartbSb q ur u ma mu q давь§хап b o I ub qalqa nd b. Mu
nu k e r g e n i в1а Хода gylyvcyge ajtxandb:
— Endi sav во1, в а § ь т ь gartbSbn alajlaj qoj!
— Nek?
— Da, gartbSbna sen m a m uq cacdbn, endi Bir gartbSb
na da men kesim gyn cacarbqma.
BIR SORSAN EDI VA
Хода Bir e lg e qo naqq a Barqandb. Qonaqeajb Bir qb 2
q a n c adarn eolqanb seeeBli guq a§atmaj, sav kyn в1а kecen
Хода aclaj turqandb.
2
Ekinci kyn, kynorta zamanda el icine CbqbB Bir gbjb1ьв tu rq a n a d a m l a n b qatbna earqandb. Qarasa, Bir molla avaz
веге tura. Хода da qulaq salbB t b n b la q a n d b . Molla avaz ве*
re kelie:
— Issa p ajqanear kekge CbqbB ketgendi,— degendi.
Bu sezny ьгь в1а Ходапь qonaqeajb turue:
— Afendi, sonra Issa pajqanear kekde ne а§ав ga§ajdb
da?— dee sorqandb.
Bu sezny e§itgen в1а Хода da turue, alqa CbqbB:
— Issanb kekde ne a§aqanbnb qajqbSbn qojuB, Хода
sav sutkanb gerde ne a§aB- ici B ga§aqanbn Bir sorsan edi va?
— degendi.
AJbB SIZDE ТУ1Л)У, XANDADb
Nasra Ходапь e§egi kece в1а kynne tas bo Iub qalqandb da §axar qojmaj Хода e§egin izlee ajlana Bolqandb.
Bu halda ajlana вагьв Bir ва§ха §axardan kelgen Bir
a d am q a tyeegendi.
01 adam Ходапь ne ajlannanbndan, ne gyrygeninden
xapar sorqandb. Хода da e§egin tas etiB izlej ajlannanbn ajtxandb.
Sonra ol adam cam eteri кеНв:
— Da, Хода, тивагек! Sen Bblajlada b o § ajlanasa, seni
e $ e g i n Bir ullu §axarda qa d b b o I ub tu rad b , sen апь izlej
e s e n агь ваг,— degendi.
— Sonra ana ol daraganb taearqa kim Bolu^xandb eken?
— 01 g e r d e Bir xan B a r d b da ol kesi t b j b n ^ l b кегув
e§egini qadbqa s a l q a n d b .
— Aj nalat’a, Bile edim, апь qadb eolluqun men sezgen
edim, men quran oqusam, ol da eki qulaqbn mana salpb
ijie tbnblavcan edi, sonra ва?ьп eni?ge silke ketivcen edi.
M en апь qadb Bolluqun andan da Bilgen edim.
Bu sezleni ajtbB, Хода ol adam y re tg e n golnu tartbB
haman e§egi qadb eolqan gerge ketgendi. К ев gol дугув
век da qb jn alq an d an sonra §ax arqa getie, neden da alqa
q ajq b eti в §ахагпь qadbSbn izlegendi. Qadbnb tu r q a n gerine
Bir kesek zbntxb da, Bir noxda da а1ьв B arqandb. Qadbnb
kergenlej, e§ekni caqbrbvcusuca, zbntxbnb kergyzyB, ь§ага
ete caqbrbB Ba§laqandb.
24
Qadb guncuqandan ne ajtbrbn Bilmej q a r a B turqandb.
Bu halbnda Хода вагьв qadbnb ва§ьпа e § e g i n i noxdasbn sala
t e e r e g e n d i . Alajda adamla Xogaqa b u i ?ni etdirmej tbjqandbla.
Хода acuvlanbB:
— Meni e$egime d a v u q u z m u eardb, soruv'-oruv Bolmaqanlaj qolum dan e§egimi tartbB а1ьв qa d bl b qq a s alb rq a qajdan erkinlik ta exa ns bz! —deB ullu guru§xa eterge q al q an b n da, adamla:
— Biz seni eseg in i da Bilmej Biz, t a n b q a n da etmejBiz,
Biz ki§ini e§egin q a d b q a da sa lm a q an B b z, Bizge bo § g u r u § x a
e t m e , — d e g e n le r in d e , Хода ty § y n n e n c a , ва§ьп allbna ijis Bir
k e s e k tu rq an d an s o n ra :
— Kerti ajtasbz, sizni anda tersligigiz goqdu, har terslikni ва§ь sizni xanbqbzdb,— degendi.
£ O Q ESELE ARTDAOlbNA
Хода ac bo Iub keliB qatbnbna ajtxandb:
— 01 igi §aBdalladan ваг ese, Birqaedbrsan’a!
— Bo§alqandbla!
— Bo^alqanlarb igi Boldu, ti$leriBizden BO§aj edik, kesleri da aman §aBdalla edile.
— A, ki§i, m en seni qajsb s e z y n e inanbrqa Bilmejme.
— ^aedalla ваг esele— a l q b n n b q a , goq esele— artda qbq a!,.
OOJAJ, CURUQ SATbVCULADAN
Ходапь d a q b d a Bir talaj qartnb Birev q o n a q q a caqbrqa nd b. Q on aql anb curuqlarbn-carbqlarbn а1ьв a s b ra qa n adam
Bolmaqanbn кегув, Хода tas Bolurla dee qo r q u e, curuqlarbn
te§iB, ariv q a q b t x a culqaB q o l t u q u n a u r qa n db . Te es ig e olturuB a§aj t u r q a n zamanlarbnda, adamlanb Biri Ходапь qolt u q u n d a q a q b t c br m a lq an n b кегув s or qan db:
— Хода! Q o l t u q u n d a q b ne eseda Bir sbjlb kitae Bolur!
— Bek s b j l b k i t a B d b .
— Neni xaqbndan sele§edi?
— £arlblbqnb...
— KitaB satbvculadanmb al qa ns a ?
— O q aj , cu ru q satbvculadan.
25
BIZDEN ARTXA KELGENLE ASARLA
Birev o z u b вага, Хода kesini Bacxasbnda gitge-gitge t e rekcikle ornata t u r q a n b n кегув, Xog aqa s o r q a n d b :
— Хода, вь1а endi seni neue gararbqdbla? Bu gitgecikle
esye, getie aladan Biz k e g e t a§aqbncb da Bir ga§aj Ba rq a
edik, voj, voj, voj, z am an ’a! Qa^avdan qanarbq edik!..
— Neni gbrbldaB olturasa sen, allax ycyn, Bizden a l q a
ketgenle or natxannb Biz a?ajcbz da, Biz ornatxanlanb da Biz-'
den sonra kellikle a§arla!— d e e диав Bergendi.
gASDbQ LA BARDbLA
Bir xan X og aq a век acuvlannandb, yjynde oituruB сьd aj al m a q an h a l q a getgendi. E m ахы ь: „Ходапь caqbrbB
keligiz, m e n апь Betine Bir ty k y r ej im “ d e e adamla ijgendi.i
A d a m ’a вагьв Ходапь а1ьв kelgendile da хаппь kesi tur u vc u
yjyne kijirgendile.
— Alaj toxda!— deB xan Ходапь e§ikden kirgen gerde
toxdatxandb.
Ходапь allb s y r e m d e ullu or u nd uq , o r u n d u q n u ys yne
gasdbqla erge derici qalanbB, апь агь ganbnda da xan oltura.
Xan Ходапь Betine er§i tuqum qarae:
— Sen meni xaqbm dan getgen gerinde atajpbsla salbB
nek sele§ese, seni men nenca s e z y n y e§itgenme, Bir ва § х а а
Bolmaqan e§ekse. E§ek в1а seni aranda ne Bardb?— d ee
uru§xandb.
Хода o lsa q a t ekisini o rtalarb nda o r u n d u q d a
gasdbq1апь B arm aqb в1а kergyzyB, ne kesekda kefin tyrlendirm ej:
— E§ek в1а meni ara m da va ma gasdbqla Bardbla,—d eg en d i.
KESIMDEN DA QU^UROJA SANADbM
Bir golda X ogaqa sorqandbla:
— Хода, sen tuvqanlb kesinden qugur adam k ergenm ise?
Хода:
— M b n d an alqa yjymy e§igin-terezesin ganbdan saldbra
edim da, Bir yj usdanb caqbrdbm . Bu adam e§ikni kenligin^
uzunluqun e lc e le rg e ne аг§ьп neda Bir ва§ха zat almaj kelg e n edi.
26
Qulacbn kerie e§ikni kenligin elceledi, qulact>n alaj ker~
genlej, elcesini Buzulmaj вагыьпа Bytev aqblbn ijiB, eki k e zyn qollarbna qatdbrqanlaj tyken taea ketdi. Bu halda вага
turqanlaj, allbnda qu jun u kermej gbqblbB q u j u q a ty§dy, qujunu icinde da qollarbn kergenlej tura edi.
Xalq савьв Cbqarbrqa kyre§genlerinde:
—
£ a m a q a t , q o l u m d a n t u t m a q b z , elcesin Buzarsbz, saqa
lbmdan t u t u e c b q a r b q b z ! — d e e qb c br a edi.
Men bu adamnb kesimden da q u g u r q a sanadbm.
MEN QAOlbT ASAROJA ACbQ TYLME
Хода ga§aqan gerde Bahir dee Bir xan eolqandb. Bu
xan kyn sajbn eir zat ela xalqnb qbjnae turqandb. Bir golda
Bir qaum ad am q a bu xan:
— Eki kynny icinde h a r kim Biografijasbn дагьв mana
keltirsinle, — d e e eujruq Bergendi.
Bu Bujruqnu tolturuB, Bir qaum garlb Biografijalarbn
q aqbtlaqa дагьв keltirgendile.
Xan qarae atasbndan-anasbndan garlblbq в1а kelgenleni
Bergen qaq b tlarb n har kimni kesine zor в1а cajnatbB gutduгив te ereg en d i.
Хода ви харагпь e§itgenlej, kesini Biografijasbn xbcbnlaqa
дагьв Barqandb. Xan т ь п а qa ra e acuvlanbe:
— Sen Biografijanb nege u§a§ zatxa gazqansa, meni
xanlbqbmb xurmetin etmej b u ne i§indi! —dee acuvlannandb.
Хода:
— Da tyzdy, sen ullu adam sa, alaj Bolsada meni Biografijamb o q u q a n la jb n a m ana a§atbrbqsa, so n ra m en q a q b t
a§arqa q alq an laca alaj acbq adam tylme, a§asam da хьсьп1апь
a§ajbm deB Biografijamb xbcbnlaq a дагьв k e lg e n m e ,— d e a
диав Bergendi.
TALAJ ADAMOJA AJTXANMA
Nasra Хода kec ete Bir §axardan CbqbB yjyne kele b o U
qandb.
Adam gatbB BO§arqa elni qbjbrbnda k e p y r g e kirgendi.
Qarasa, al ganbndan Birev atbna qamci игив, дыьШав k e lg e27
k e r g e n d i da erlaj k e p y r t y e y n e kiriB kim во1цапьпа
да§ьйьп q a r a q a n d b , q a r a s a — ol elni afendisi o m a q b o Iub ozub
Barqaribn k e r g e n d i .
Хода ne saq b§ etie da afendini b u z a m a n d a kesi дапьг
qajrb B a r q a n b n Bil almaqandb. , A ra ein qa lajqa , ne j§ge Baradh
eken“ d e e q a j q b l b e o l q a n d b . Em а х ы ь cbdajalmaj, „ m e n b u
afendini qajrb B a r q a n b n Bilmei q o j m a m “ d ee ol da апь
bzbndan teBregendi.
Afendini qaraldbsbn k e z y n d e n bcxbndbrmaj, bu da вагьв,
ol da вагьв, Bir elge kirgendile.
Afendi elni qbjbrbnda Bir arBazqa Bur ulqandb da atbn
d a qantarbB Bir yjny e§iklerin q a q q a n d b . E§ikle acblqanlaj
afendi ть11ьк atbB yjge t b q b l q a n d b emd a zan d e e e§iklen
etiB, qblbCbn salqandb. Хода савьв kelie, terez ege q u la q b n
nin
salbB t b n b la q a n b n d a :
— Zor в1а y jy m e k ir irg e n e i§in Bardb, k e t cbqda!—
d e g e n sezle в1а Bir tb§brbv qbCbrbq e tie uru^a tu r q a n b n e§itg e n d i. Хода bu s e z l e d e n i§ni апь1ав, talaj г а т а п п ь tb n blae
a fe n d i tb^brbvqa zor e t g e n in B ilg en d i, em а х ы ь ьгьпа ajlaпьв, sekiriB afend ini atbna m in n e n d i da qajtbB e l g e k e l g e n d i .
Atnb огипца gbjbB, kesi da yjyne kirie gatxandb. Ertdenelasbnda kynorta namaznb kezyvynde mezgitni аИь в1а
ozub earqanlaj, el gbjblbB turqanbn kergendi da Хода el дьjblqanna butu Iub qaraqandb. Qarasa, adamlanb arasbnda
afendini Beti tbrnaq bz b o Iu b , qanb qacbB olturue sele$e
turqanbn kergendi.
Afendi:
— Qa ma qa t, Bizde entda uru gajblqandb. M e m Bygece
Bavumdan atbmb а1ьв ketgendile. Sarb tan atxanlb soruetintie kyre§ie ajlanama, atb cuvu da cbqmajdb. Bu at kimn
q o lu n d a taeblsa, апь ga m aq at n b а11ьпа sojlandbrbB keserge
kerekdi. U r u n u to x d a tb r q a ва§ха mad ar goqdu. Har kim
esinde tut u qu z, Bygyn meni atbmb ur la q a n tamela sizni n(
h a l q a qojarbn Bilemisiz. Вагьвьг gajblbB ur u cu n u tye yn
a ca rq a kerekeiz!— dee sele§gendi. Хода qbSbla вагьв afendige,
— Nege daur etese, atbn mendedi, Berlik da tylme! —
degendi.
.
__ Alaj degen ne sezdy, e u saq at kerti ajta esen, а1ьв
kel, sonra kerysyreyz!
Хода atxa minie а1ьв kelgendi. Afendi munu kergenlejj
28
— Seni Bojununu y z e r g e kerekdi, qart в е г у , b u nege
u s a q a n i^di!— d e e q u t u r u B t e e r e g e n d i .
— Bo§ q a § b n b - B a § b n b B i r - B i r i n e tyjme, atnb B e r l i k t y l m e !
— Atnb Bermej,
sen alaj
ajtbrqa
ujalinajmbsa,
qajdan
t y § g e n d i b u at sana?
— Sen tb§brbvla в1а qazavat etgen kece bu at т а ц а
plenne ty§gendiL
Afendi Ходапь auzundan bu s e z n y e§itgenlej, eki k e z y
g e r g e tigiliB, ва§ьп eni§ge ijis, tyB erinin ti^leri в1а qaBbB Bir
k e s e k ojla§xandan s onr a, Ходапь arlaq а1ьв:
— N asra Хода! Sen elni icinde men век syjgen a d a m ­
lanb Birise, avr un alsam, endi bu харагпь Bir a d a m q a ajtma,
at da seni eolsun, Barbda seni b o Isuii , апь ys yn e da Bygynden агь ajbrblmaz §oxla Bolajbq, Bolsunmu?— dee galbnnandb.
M unu в1а Хода atnb а1ьв yjyne ketgendi. Eki adam
«ir gerge вагьв kerse, Хода савьв bu харагпь ajtbB teere^endi. Munu afendi e§itie, век acuvlannandb, amma qarbvu
goq. Ходапь i§ etiB izleB кеНв kesine:
— Хода, men sana „Bir adamoja ajtm a“ dee nellaj Bir
t i l e g e n edim, sen ’a sav xalqqa xapar etiB qojqansa da!—
degeninde:
— Tyzdy, sen tnana Bir adam qa ajtma degen edin,
men’a minden artbq adam qa ajtxan eolurma, sen ajtxannb
e t e m e da!..— deB диав Bergendi.
BIZNI SAXARNb QAZLARb BIRER AJAQLbDbLA
Nasra Хода Bir o n o v c u q a qaz в ф п в а1ьв вага turqanlaj,
taeaqdan qaznb Bir ajaqb gerge tenereB ty § yB qalqandb.
O novcu Xogaqa sorqandb:
- Хода, qaznb Bir ajaqb qajda?
Хода ne derge Bi lmej:
— Bizni § а х а т ь qazlarb Bbjbl Birer ajaqlbdbla. ©tyryk
5j ta esem, majnama qaracb!— dee suv bzbnda qazlanb kergyz5Jendi. 01 kezyvcykde qazla kertida Birer ajaqlarbnb ysynde
oluj Bolqandbla.
Ala da seirge qara§bB turqanlaj, qazlanb Bir ganlarbndan
iir adam CbqbB, tajaq в1а serm ee qazlanb yrkytgendi.
Qazla Bir дапьпа qacxandbla. Onovcu munu kergen в1а:
29
—
Хода, q a z la n b e ir e r ajaqlarb Bardb deB b o § ajtasa d
majna eki§er a jaqlarb Bardb da!
Хода:
__ 01 adam alaqa Bergenca, tajaqnb men sana Bersem.j
seni tert ajaqbn da Bolur edi!
SENI BAJTALLARbN, QALAJ TASLADbLA
Nasra Хода ga§ syryvcy Bolqandb. Bir elni qojlarbn
kyterge дага§ьв, апь в1а ва§ kecindirgendi.
Хода s y r y v c y l y k e t g e n e l d e n g y z q b C b r b m u z a q l b q d a da
Bir prustoB g a § a q a n d b . Bu p r u s t o e Bir g o l d a x a l q q a n e S bl ta v
в1а g a s a q s a l b r q a Bi l me j, Хода t u r q a n g e r g e Bbllaj Bir q a q b t
ijgendi:
t
„ M e n i mbnda gyz xor a Bajtalbm, sizde— tavda B i r mbzbq
agir k i § n e g e n i n d e , ta§laB-ta§laB i j g e n d i l e . Bu x b j s a B d a n si2
elge min qoj, eki gyz tuar, gyz at tazir salama, yc kynny
ic in d e
bu
malla keliB m e n i
q o lu m d a
B olun m asala, e^itmedit
demegiz!"
.
Bu o q u r s u z q aq b t n b o q u q a n в1а elm Beti-qanb qacbBj
Bu^uvqa-gblavqa kirgendile. Хода b u xalqqa qarae gyregl
век qbjnalqandb.
O lsaqat el gbjblqandb. Хода xalqnb allbna CbqbB:
—
Qamaqat! U§atsaqbz bu o n o v c u q a mallanb syrdyr
meni gieerigiz,— d e e tilegendi. Xalq razb Bolqandb. Xog<
ekinci ky n y n d e eltillik таИ апь allbna s y r y e gol qa c b q q a n d b
Qolda' вагьв kirgen eli sajbn ajlanbB, it b o Iub guq qojma
qbrbB-qbrbB, on o vc u Bolqan §axarqa getgendi. PrustoB bi
харагпь e§itie, BiliB tu r q an d b .
Хода §ax arqa kirgeninde da, Bbjaqb itleni gajblbB qbrb
teBregendi. E m ахьгь, Xog aqa bu zatnb etdirmej mbrtazaql
савьв tbjqandbla, kesin da tutue, p r u s to e n u allbna а1ьв kel
gendile. P r u s t o e Ходапь qaraB kergenlej, dunjanb quju
aitxandb:
— Bu ne i§di, dunjanb itin еНугув tarbq d brbrqa, т е !
onovcu Betime allaj i§le в1а kelie q a ra rq a sana kim Bujur
q a n d b ? Ne i§in Bardb? Itleni nek q brasa sen it!?
;
— Prustoe! Sen tyz ajtasa, alaj’a meni х а р а г ь т ь Bilmj
sele§ese... Sen tbnblasan, men itleni nek qbrqanbm b seeeBi
30
m e n qo j c u m a . Bir go ld a eilmej t u r q a n l a j b m a a n d a
ta vd a m en i qo jla rb ma gallb савхап edi da xaxaj-tuaj etiB,
^аИьпь bZbndan q u v q u n salbB t e r t д а п ь т а c a e d b m , q a ra d b m ,
b u m e n q b r q a n itleni Bir Sbnarb ne q a tb m a ke lmed i, n e d a
(>хав“ d e m e d i . Ma b u xbjsae da n, ojla§dbm da, m e n i allaj Bir
k y n y m d e g a r a m a q a n itleni т а ц а ne xajbrb Bardb d e d i m da
qbrdbm!..
ajtajbm :
Bu sezleni e§itgeninde, p ru s to e mbjbq tyBden ь § агть§ ete
keliB, acuvlanbB, Burununu ucu c y g y n d y rc a qbzarbB, Xogaqa:
—
Etgen i§in век ullu Betsizlikdi! Bek ullu terslikdi
Dunjada Bolmaqanca telilik etgense. Seni ajbBsna tyeetirge,
ol itleni qanbn seni kesinden albrqa kerekdi. Endi antsbzlbqbndb ansb, seni qajda ese da Birde qojlarbna вегу савхапьп
mbnda itle qajdan Billik edile!
Хода:
Da, sonra anda qajda ese da B ird e Bir mbzbq ag ir
ki§negenlikge seni mbnda xora B a jta lla rb n ’a qalaj taslaqan
so lu rla?
Bu sez в1а Хода p r us to en u guaesbz etiв, tazirge syrgen
tnallarbii da ьгьпа qajtarbB ketgendi.
ESEKNI BASbNDAN DA ULLU BOLLUQDU
Bii afendi e§ek gua a§aj turqanlaj, Nasra Хода ysyne
aarqandb:
— Afendi, ne a§ajsa, alanb adam qa ne xajbrlarb Bardb?—
dee sorqandb.
Afendi:
— £ a v d a Bisgen guala a§ajma, вь1а a d a m n b mbjbSbn
Qsdyredile, ва§ьп ullu etedile.
— Afendi! Sonra seni ва§ьц e$ekni Ba§bndan da ullu
Rolluqdu.
K0RGENBIZ DA QORQABbZ
Qb§nb qbjambtbnda Bir Baj Ходапь yjyne caqbrbB sor°iandb:
—
Хода, Bblaj y jy m y terezesin den x a l q q a qarae tu ram a da
blaj BujuquB, n ed en ese da q o r q q a n c a Ba§bqbznb eni§ge
tl,tuB alaj nek gyryjsyz?
31
— Da, qb$db, qbjambtdb, suvuqdan qorquB gyryjeyz,
gire§iB q a lsa q ’a!..
— Suvuqnu va nesinden qorqasbz, adam suvuqdan
gire§emidi? Men Birda qorqmaj turama da!..
— Da, sen s u v u q d a n quru §xa n Baj k e r m e g e n s e , amma
Biz s u v u q d a n q u r u § x a n
garlbla k e r g e n e i z da qo rqaebz!..
...O QABNb BISIRLIKDILE
D u n j a q a ta nb qb vl u Bir e t yr y kc y xalqnb auzuna qaratba
xapar ajta tu iq anl aj , Nasra Хода da aqbrbn Bar qandb da
tbnblaqandb.
©tyrykcy:
_ g am aqat! Biz ganbnda tbnclbq esenlik Bolmasa ва§ха
xapar goqdu. Alaj’a xalqnb qbjnaqan Bir zat Bardb da, ant
ajt desegiz, ajtajbm!
— Ajt, marga, ajt!
— Biz g a §a qa n elni o q a r b ga nb nd a Bir qaB Bitgendi
Bu qaB k y n d e k e c e d e d a t o x d a v s u z esyB Baradb. Em ахы ь
Bus a qa td a allaj ullu Bolqandb, k y n n y ga rb qb ii elge ijme,
k e l e k g e etiB t o x d a q a n d b . 01 xb jsa ed an elge qb§ g a v q a n qai
e n td a gajnb a x b rb n d a da erimejdi. K y n sajt>n xalq b u q a e n i
Bir ga n b n d a n kesiB Birer qa zan a§lbq aladbla, b u da t a tb m a jd b
qaB e s g e n d e n - e s y B Bygyn d a вага tu ra d b , b u i§ge xa lq ве1|
sa qb^lbdb.
© t y r y k c y bu харагпь ajtbB BO§aqanlaj, Хода da araqi
kiriB, t e r t дапьпа qaraB, gam aqa tnb век ullu tama §aq a q a l q a
пьп кегув:
— Qamaqat! Endi bu qonaq sav eolsun, keslerini дапьп
dan seir xapar ajtdb. Men da Bujursaqbz, Bizni ganbBbzdar
xapar ajtbrbqma!— degendi.
Qam aqa t:
— Ajt, marga, ajt, ajhaj ajt!
— Da ва§ха a jtbrbm g o q d u . Bizde da B u s a q a td a ве!
seirlik Bir i§ etiledi: dunjada em usda B a q b r c b la d a n eki minn<
g u v u q B a q b rc b gbjblbB Birini cegyc tau§un Biri e§itmej, Bir
B irle rin d e n alaj k e n - u z a q o ltu ru ^ u e , Bir m azallb qazan i§lejj
dile. Bu qazan e n d i k e eg e Barmaj Biterik Bolur?..
32
Хода ви харагпь ajtxan в1а xalq век ullu seirge qalqandb.
Amma ol etyrykcy inam Bolmaj, ь$агьв, xblikge
e t g e n qan в1а Xogaqa ajtxandb:
b — Da sonra, Хода, ol qazannb ne eterikdile da!
Хода etyrykcyny kesin qaqbB:
—
Ma, ol s i z d e Bitgen qaBnb e i ^i rl ik di le !— d e e диав
Bergendi.
SENDEN QARTLA BARDbLA
Nasra Ходапь да? z a m a n b n d a Bir g e rd e дагьш p a tc a x
ва§ьпа дапь ty§yB, ana к ев a d a m gbjblbB, alqb§ ete
turqanlarbna B a rq a n d b . Har g e rd e n de le g a tla : oqa сьп1ь1а,
onov
eajla, ty lk y to n lu la, ysleri-Ba§larb gana,
B irem -Birem CbqbB
triBunada alqb§ ete kelgendile. Хода da „meni a jtbrbm B a rd b “
deB trieunaqa cartlaB m in n e n d i. Q a rb m p a tc a x m u n u y s y n ва§ьп garatm aj:
— Sen ty§ da ket,
ва§ха qartbraq
t a m a d a Bolqanladan Biri CbqbB sele§sin,
n i n d e : Хода olsaqat:
adam, дь1ь senden
sen ga§sa!— dege-
— Da, igi ki§i, i§ ga§da-qartda Bolmaz dee men u m u t
eteme. I§ ga§da-qartda Bolsa, men век syjerik edim. Alaj
ese sonra, sen da taxdandan ty§ da, kesini orununa bu
gbjbnda
senden
tamadala,
senden qartla keedyle, alanb
Birin minme qoj!— dee диав etgendi.
ALALbRMA
Bir Baj tykencini tykenin saqlae t u r q a n Bir saq majmulu
Bolqandb.
Bir kyn Хода tykencige ajtxandb:
— Tykenci, men seni tykeninden qumacbnb urlarma!
— Urlajalmazsa, majmul seni eki da atlatmaz!
Bu ekisi ece§iB, tykenci e c g e к е в axca s a l q a n d b . Хода
kyn tyk e nn e kiriB, m a j m u l n u ne etiB kyre§iB gallatalma°iandb. Ma jmulnu adam qolun-Butun qalaj etse alaj etie
Barqan q b l b q b Bo lq an db .
Хода ва§ьп qa§bsa, majmul da ва$ьп qa§bj, qolun uvsa,
da qolun uva kelgendile da, Хода eki qolu в1а kezlerin
'''
Nasra Ходапь xaparlarb.
33
qbsxandb. Majmul da Ходапь etgenin eniklee kezlerin qbsxandb. Majmul kezyn давхапЩ, Хода я е гт е в qumac toBnu
ton tyeyne u rq a n d b da ketgendi. Bblaj в1а ullu ec alqandb.
ALLbMA KELDILE
Bir afendi avaz веге кеНв:
— Bu d u n j a d a a d a m a f e n d i g e - m o l l a q a Bir ax§blbq etse,
ol a x § bl bq b ol ad amrib allbna o n qa t к ев b o Iub kelir,— d e e
ajtxanbn Хода e§itgendi da bu s e z n y kerti в1а e t y r y k b o Iq a n b n s b n a r q a syjyB, ol afendini kesine Хода sbna r ti§i tanaSbn t u t x a n d b da Bergendi.
Afendi Ходапь tanasb дапьг Bolqanbna da qaram aj,
alqandb da q o § u n a ijgendi. Nasra Хода va B e rg e n tanasb on
qat qa jtb rb n saqlaj saqlaj B ezgendi, amma Birda ana ki§i „on
q a t “ igilik etis kermegendi.
Апь tanasbn alqan afendi taB Bir kesekden Ходапь
taribrqa da unamaj teeregendi. Bu halda to qu z-o n дь1
ozqandb.
Bir golda Nasra Хода ol afendini yjyny дапь в1а ozub
вага turqanlaj, Bir adam afendini areazbnda to q u z -o n tuarnb
B a r m a q b в1а kergyzye:
— Keremise, Хода, bu tuarla seni tananb y z y g y n d e n dile,— degendi. Nasra Хода seirsinnendi. Bir k y n ’a bu tuarla
tizilie Ходапь агвагьпа kiriB Barqandbla. Хода вь1апь кегув,
afendinikile Bolqanlarbn Bilgen в1а, syryB Barbnda kesini
Bavuna u r q a n d b . lair ala tuarlanb izlej afendi kelgendi da:
— Хода, Bblaj Beri tuar кеНв k e r m e d i n m i ? — d e e s o r ­
qan db .
Хода:
— Tuarla kesime kelgendile!
— Da sonra, xajbrsbz, апь Bildirsen’a вагьв men alani
izlee ajlanama, Beri cbqar, eltme qoj!
— Q tjrb?
— yjyme!
— O qaj, eerallbq tylme!
— Nek?
— Da, Bir igilik on bo I ub allbna kelir d e e avaz Beres<
da, т а meni da Bir tanam o n bo Iub allbma keldi, endi ki§ig(
eerallbq tylme!
— ____
34
QUR01AQ-QUR01AQ KUINIB KELIR EDII4
Bir golda Bir xan ganeojlarb в!а u v q a teeregendi, Хода
da ala в1а teeregendi. Xan da negerleri da ajbrma atlaqa
minnendile. Nasra Xogaqa va Bir osal arbq а1а§апь Bergendile.
Bbla u v q a ajlana uzaq дагь Barqandbla, kynor tada n
inirge ыхь1а q o e a r q a n Bir ullu ganur kelie Ba§laqandb.
Igi atlarb Bolqanla erlaj atlarbna qamcini getdiriB, d u m p
b o I u b ketgendile, Nasra Хода alasanb tyje qalqa nd b.
So ra Bolmazbn tan bqa nbn da, canur getgenlej y s y n d e
kijimlerin te§gendi da ty e y n e salbB ganur to x d a q b n c b tu r ­
qandb. Q an u r tox daqanlaj, ariv q u r q a q kijimlerin kijie, salbB
kyn da ajazbj xanna kelgendi. Xan seirsinie:
— Bizni atlarbBbz da igile eo lq anl aj suv kbldblaca gieie
alaj kelgeneiz, sen Bblaj qurqaqlaj qalaj qaldbn?— d e e sorqandb. Nasra Хода acuvu n sezdirmej, qu an c Bet в!а:
— D a Bbllaj atnb ysynde adam gieijmidi, ol degen ne
s e z d y ! — degendi da qojqandb.
35
Bu se zn y e§itgen ela xan „ b u atxa m en d en ва§хапь
m indirm egiz, kesim m ine turluq m a“ deB Bujruq etgendi.
Ekinci golda u v q a cbq qanl arbnda, xan ol atxa kesi minie c b q q a n d b , qajta turuB Bbjaqbnlaj ganur qujuB ea^laqandb.
Igi atb Bolqanla ganur getginci qutu lq and bla , xan kycly
gieigendi. Yjyne kelgendi da, Nasra Ходапь kesine caqbrtbB
ajtxandb:
— AjbB ty lm yd y sana, meni aldae gieitdin, cij teli, j
k e r sen апь!
— Bo§ дапьпа tijmesin, seni aqblbn в а § ь Ы а п т ь qacxan
edi, sen da meni kieik ganur g a v q a n zamanda kijmlerini
ariv te§is, tyByne salbB turue, дациг toxdaqanlaj а1ьв kijinsen, yjyne q u r q a q - q u r q a q kelir edin!— degendi.
QUTULUR JV5ADAR BARMbDb
Nasra Хода в1а да§ь Bazardan elge qajtxan z a m a n d a j
да§ьп e§ekge mindiriB kesi gajav kele Bolqandb. Qolda Bir|
Belek adam goluqq an dbl a da:
— 01 ga§xa qara, kesi e$ekge miniB, q art atasbn gajavl
gyrytedi!— deB xblikge etgendile.
Qa§ ujalbB e?ekden ty§gendi da Хода minnendi. Bira 2
Barqandan sonra Bir ве1ек adam tyeee:
— Bu gblbnda ki§i e$ekge miniB saeijni gajav Bardbг ы т ь ? — dee xblikge etgendile.
Bu gol Nasra Хода да§ьп da artbna mindiriB elni qbjbrbndan kirgendile. Saeijle:
— O v Bir e§ekge ekevlen miniB e a r q a n n a q a ra !— dei
bzlarbndan xblikge eterge qalqandb la. M unu e$itgenlerindej
ekisi da e§ekden ty§ye аНагьпа sy ry e вага turqanlaj, ekevlet
tyeeB:
— Bblaqa qara, e$ek gyksyz gortuB Baradb, b u ekisi da
Buquqa e u l q a n a earadbla,— deB mbsxbllae kylgendile.
Bu sezge Nasra Хода taman guru§xa bo Iub :
— Kereinise, bu xalqnb tilinden qutulur madar Barmbdb?|
— degendi.
36
BU OL gOLOlU y c y N BOLSUN
Nasra Хода g u v u n u r q a x a m a m q a B a r q a n d b . Х а т а т п ь
q u l l u q c u l a r b Ходапь ysy-ва^ь qolaj k e r y n m e g e n i seeeBli
q a j q b e t m e g e n d i l e s an na da a l m a q a n d b l a , Bir esgi Bbsdbrnb
da BeriB ullu s u v u q zalqa kijirgendile. Хода g u v u n u e во§ав
C b q q a n d b da, eki-yc qat artbq eaqa вепв k e t g e n d i . Xamamda
qulluq e tg e n l e seir Bolqandbla.
D a q b d a ekinci da Хода x a m a m q a kelgendi. Bu gol
X o gaq a eslerin ullu ве1ув Bir taza-gblb n o m e rg e gieeriB,
guv u nd ur q an d bl a.
Nasra Хода b u gol n e k ese da xamam xaqqa c b q a r b q n b
gartbSbn uzatxandb. Munu Bblaj n e k e tg e n i n i seeeBin sorqanlarbnda, Хода диавха:
—
Bu Bergenim ol alqbn golda guvunnanbinb Baqas
b o I s u i i , ol gol Bergen axcam da b u gu v unn anb m ycyn Bolsun!
— degendi.
BASXbC QAJDA DA SATbLbR
Nasra Хода Bir mijik sarajqa easxbc s a l b B ва§ьпа ег1ев,
daqbda Basxbcnb а1ьв Reri ви дапьпа salbB terek Bacxaqa
ty§gendi da almala gulqa Ba^laqandb. Bu kezyvde terekleni
iesi salqandb da Ходапь ysyne kelgendi da qalqandb.
Terekleni iesi Xogaqa:
— Sen kimse, ne ajlanasa m bnda?— dee sorqandb.
Nasra Хода:
— Sen’a kimse?
— Men terekleni iesime!
— Men da Basxbcnb iesime!
— Sonra Basxbcnb nelikge а1ьв ajlanasa?!
— Satxan 'eteme.
— Bblajb sana Bazarmb eolqandb, mbnda Basxbc satblambdb?
— Ne telise sen, т и в агек , Basxbda sa ta rq a e n d в а г а г т ь
Boladb, Basxbc qajda da satblbr!
37
MENI QATbNbM MENDEN DA A Q bLLb
T u r ke s ta nd a Tej mur deB Bir asxaq xan Bolqandb. M u n u
ЯОО-den artbq qatbnb Bolqanlaj, d a q b d a ariv tb§brbv kergeni n Bujruq etiB keltirtie, ekinci ky n y n d e qb sdae ijie t u r ­
q a n d b . Qarlbraq eliileni qbzlarbna etgen zoru ellege к е в
fajblmasbn dee, qo§ulue BO§aqanlaj, gallatlarbna (palaclarbna)
ва§ьп kesdirtiB, uzaq дагь eltdirtie, anda gerge BasdbrtbB
tu r q a n d b .
„QbUbr i§ qbrq gbldan sonra Bolsa da Bilinir“ d e g e n lej,
ви хаппь e tg e n zorluqlarb x a lq q a Bilinie, апь atb e s g e r ilg e n
gerde xalqnb teBBe t y g y keltyrylyB, alaj eri$i к е г у в „ol
zalim, ol qan lb “ d e g e n d e n ва§ха atbn da [ajtmaj azarlae
turqandbla.
Bu xan Barqan §axarbnda, elinde Bblaj garlbraq q au m d an
„i?ekli“ adamlanb caqbrtbB: „M en terslikcimemi, o q e s e tyzl y k c y m e m i ? “ — d e e s o r u e „terslikcise'* deg enn i da, „tyzlykcys e" de g en n i da ва§ьп kesdirtiB tu rqa ndb .
Bir golda xan Nasra Хода ga§aqan gerge kelie, adam l a q a Bir-Bir caqbrbB Bbjaqb soruvlarbn BeriB, eki диавпь
38
.,ajsbn da Bolsun ajtxanlaj ва$1агьп kesdiriB teeregendi. Bir
kyn Nasra Ходапь caqbrtxandb. Nasra Хода qatbnbna keliB
х а р а г п ь ajtbB:
— Topal Tejmur meni da caqbrtadb, ana в агата, tuz
аьгдьппь orununa ullu almala а1ьв в а г ы т ь edim ?— d e B sorqanbnda, qatbnb.
— O q a j, alma eltme, ingir elt! —degendi. Хода ва§ьпа
Bir m aj me zn y da BajlaB, calma etiB, ingirle da а1ьв, Bir e g yzae da ger salbB m inie, salbB ?sxaq хаппь allbna B arqandb,
s a l a m в е п в to x d a q a n d b . •
Хаппь kylyr y da kelgendi, alaj Bolsada хьпь-хипи etie:
— Bu e g y z g e da miniB nek ajlanasa, meni allbma gajav
kelalmajmbsa, neva da at в1а kel sen’a, e§ek kieikse! Bblaj
calmandan tutuB tyjd yryr ge kerekdi seni,— d ee gekirgendi.
Хода ganbndan tynylyB, „mana eoluru da meni kieiklege
Bolqan zat tylm y d y “ dee kesin guncutmaj д ы в1а Bblaj
ajtxandb:
Qajrb вагьв qutulajbq, ajt, seni gavluqundan.
© g y z taesaq da min ?ukur, т а seni s av lu q u n d a n .
Bu xalqrib ker, qan suv guvad апь Betin, gajaqbn.
£ arlb xalqnb дапь savdan sojad zulrnun, tajaqbn!
deB gbrlaqanbnda, Tejmurge em acuv emda seir Bolqandb. Em а х ы ь xan т ь п а da:
— M en tyzlykcymemi, o q ese
terslikcimemi?— dee
sorqandb.
Nasra Хода:
— Sen tyzlykcy da terslikci da tylse, x al q qa агавха
Berilgen Birse!— de e диав etgendi.
01 kyn alajda seirge q a r a q a n xalq к е в e o l q a n b em d a
Ходапь ajtxanlarbn syjyB tu r q an l ar b seeeBli xan Xogaqa guq
eterge ol Birikgen, qanb b u z u I u b t u r q a n xalqdan q or q u e,
nsuBajb“ в1а Barqandb. Ходапь Tejmur ingirlerin acuvlanbB,
Ходапь ва^ьпа-вазьпа вепв:
— M e n sen qart Beryden it adam k e r m e g e n m e , sen
a4blsbz tylse, itse ansb,— d e e sele§gendi.
Хода:
— M enden da meni qatbnbm aqbllbdb, ansb men sana ullu
а»та1апь а1ьв кеНв eersem, meni Bygyn te$ilmegen gerim
4almaz edi!..
39
BASXALbQLARb OLDU
Birevlen Nasra Xogaqa goluqqandb da:
— Nasra Хода, dunjada sen Bilgenden, afendi в!а qasaBCbnb arasbnda ne B a § x a l b q Bardb?— dee sorqandb. Nasra
Хода кев saqb? etiB turmaj:
— Ba^xalbqlarb oldu, qasaecb xajvanlanb em alqbn
eltyredi da terilerin alaj aladb, afendi va adamlanb terilerin
aladb da keslerin alaj eltyredi!— degendi.
BUJURUOIUZ KIJIMLE
Sbj-sbr Bolqan Bir gerge Nasra Хода osal kijiniB вагq a n d b da, ki§i san etiB, qulaqqa а1ьв, ne „yjge k ir“ demegendi neda kesi kirgeninden sonra da magal teesige olturtmaqandbla.
Bu h a l q a acuvlanbB, e§ikge CbqbB yj artbnd a qa§Baqqa
kiriB Хода a r t m a q l a rb n d a n igi kijimlerin kijgendi da kelgendi.
y s y -ва^ь igi k e r y n n e n i n d e , Ходапь eki q o l t u q u n d a n ekevlen
kiriB yjge eltiB, Bajla, afendile o l t u r q a n magal teBsige olturtxandbla.
— Bujuruquz, Хода, marga!— deB acbq bo Iub sele§genlerinde, Xogaqa aur tijie:
— B ujuruquz kijimle!— dee аваБьп, вегкуп teBsige tartxandb. Alaj nek ajtxanbn sorqanlarbnda, Хода харагьп апьlatbB, meni kesime xurmet etilmej, kijimlerim ycyn etile ese,
Bujursunla kijimle!— degendi.
Q A D b AR1VLAR01A TbJbN SL bD b
Bir kyn Bir it Bir-Birlerine tuvra eki yjny arasb o r a t n q a
kir etgendi. О г а т п ь eki ganb nda qb yjleden eki qatbn CbqbB:
„Seni yjyne guvuqdu, sen arivla!“ „ O q aj , seni y jy n e guvuqdu, sen arivl arqa k e r e k s e " — dee Bir-Birlerine iliniB b o Im a qa nl ar b qalmaj uru^xandbla. I? ma xk em ege ty§yB( eki
qatbn da qadbnb allbna narqandbla.
01 kyn Хода da neden Barqan ese da anda Bolqandb.
Q adb qatbnlanb tarbqbvlarbna tbnblaB, ь§агть§ etgendi
da sonra osmaqlaB Xogaqa:
40
— Хода! Bu davnu sen syzerge garavludu, marga, Bi r
et!— degendi.
Nasra Хода sekirie turue:
— O r a m b u qatbnlanb Birini da enci mylky tyldy, ol
qbralnb-elni ortada orambdb, qadb da qbral adambdb, ol
xbjsaedan ol kirni da, meni aqblbm в1а, qadb arivlarqa tbjbn§Ibdb,— degendi.
syd
TYZ SYD ETMESEN
Nasra Ходапь Bir tykenci в1а i§i-davlaqanb b o I u b maxkemege Barqandb. Em alqbn Nasra Хода davun ajtxandb da
artbna tu rq an db . Ekinci tykenci sele§iB teeregendi.
M ax k em e ci qadb tykencini s e z y n e ajbrblbB esin вепв,
апь tyz sy nn en Bet k erg yzg en ind e, Nasra Ходапь qanb b u z u I u b , „Bbjaqb tykenci оп1ав kete §ojdu “ de e q a d b q a ga§brtbn
temircilee xu rg u n un qaqbB k erg yzg en di.
Q a d b „Nasra Хода кев ulxu eerlik bo Iub xurgunu n апь
ycyn q a q a во1иг“ deB gyregi alajqa inanbB, sy dny Nasra
Xogaqa xajbr Bolurlaj elgendi. Nasra Хода Cbqmaj artxa qa1ьв q adb qa:
—
Sen meni i§imi Bygyn ma na garavlu et me se n ed
seni ва§ьпа ma b u ta§ в1аигив teneretirik edim!— dee xurgun u n d a n Bir mazallb ta§nb cbqarbB ker gyzgendi.
SEN DA INANMA
Nasra Хода атва1 (дук keltyryvcy-ta§bvcu) bo Iub дугуgen zamanbnda, Bir alb§-Beri§ci, jascik в1а Bir mijala sautnu
а1ьв kelie:
— Nasra Хода, sen bu ja§cikni keltyryB meni tyke nime
Bir eltsen edi, sana dunjada ki§i Bilmegen yc kerti zat ajtbr
edim d eg en di . Nasra Хода da ,,ho“ deB razb bo Iub , ja§cik в1а
mijala sautlanb sbrtbna keltyryB, tykencini bzbndan te er eg en di. Biraz Barqandan sonra Nasra Хода: „01 yc kerti zatnb ajta
ваг!“ degendi. Tykenci ajtbB Ba§laqandb:
— Sana Birev: „Toqluqdan ese aclbq igidi“ dese, inanm a,— degendi.
41
|
i
Nasra Хода:
— Mardasbz tyz sezdy,— degendi.
Ekincisi:
— Sana Birev: ,,£ajav gyryv at в1а g y ry g en d en igidi*
dese ,ana da in a n m a,— d eg en in d e, Хода b u s ezg e da qol sa­
lbB razb eolqandb.
Nasra Хода:
— Qajda ycyncysyn da ajtcb!— degeninde:
— „AmBalladan sbjlb zat goqdu, alada da Xogadan teli
Bardb“ desele, ana da ina nma ,— dee tykenci апь ajtbrqa,
Хода imBa§bnda ja§cikr.i ,,zarq“ dee gerge игив:
— Sana m u n u icinde sautla s b n m a q a n d b l a deB Birev
a n t etse, sen da i n a n m a ! — dee в е п в ke tg e nd i.
TABXAN ZAMANbNDA
El icinde xalq gbjblbB sele§e turqanlajlarbna, Nasra Х о­
да da вагьв qo§ulqandb. Sezden-sez cbqa ketiB, eirevlen Birevge:
— А§пь ne zamanda a§ajdbla eken?— dee sorqandb.
Nasra Хода игив aralarbna kirie:
— Baj Bolsa— syjgen zamanbnda, garlb Bolsa— taexan za«
manbnda a§ajdbla!— degendi.
BIR SOMOIA SATARMA
v
Bir kyn Nasra Ходапь e§egi tas Boiqandb. Sav ky n ny
e r t d e n d e n inirge derici elni icinde Bir oram, Birtb qbr bq qojmaj kiriB, ger tenteriB izlee ajlannandb, alaj Bo lq an lb q qa taBalmaqandb. Kyn Batxandb, ariv k e z Bajlannadb. Nasra Хода
da arbB-talbB keliB, e§ik allbnda olturuB, acuvlanbB Bblai aitxandb:
—
Toxda seni, e§ek, allax, sen e§egimi b u gol t a e d b
san, men апь tanmla o q u n a e a z a r q a c b q a r b B Bir som qa
satmaj qojmaz edim!..
Nasra Хода alaj aj tb B Bo§arqa e§egi o q u e areazqa kelgendi. E§ekni kelgenin k e r g e n i n d e n sonra Хода antbna soqu ranaraq da Bolqandb, alaj Bolsada ertde nela ertde turuB,
Bir gieni а1ьв в й иси в1а e§egini Boju nu nd a n , Bir иси в1а d a
42
pir ki§dikni BOjunundan taojbB, eazarq a syryB Barqandb. Albv~
c u k elie:
— E§ekni Baqasb nedi? — d e B sorqandb.
— E§ekni век ucuz в е г е т е , allbqqa.
— Da ne dejse, ajt!
— Qanbz B ir som dejme!
Bu sezden sonra, albvcu e§ekni Baqasbn xurgunundan
cbqarbB, X ogaqa somnu uzatxandb. Хода:
— E§ekni Baqasb somdu, alaj’a bu ki^dikni da апь Birgesine satama, allbq esen ekisin da Birgelej allbqsa!
— Da ki§digine va ne dejse?
— Ki§dikni B aqasb to q u z tymen в1а ве§ somdu.
Albvcula bu sezny e§itgenden sonra Bir-Bir Ходапь qatbndan cacblqandbla, Хода da inirge deri turuB e?egin ki§i al­
ms j yjyne qajtbB kelgendi. yj allbnda tbrxbkga o ltu ru e:
— Keremise, albx, men seni aldam aqcnbma sav Bazar
x a l q b §aqatdb, inirge derici ajlandbrdbm, ki§i almadb,— de­
gendi.
SIZNIKI CbQOlAN BASXbC BLA
Din kitaelada: „musulmanlanb paj qa ne ar b M u x a m m a t k e k n y
tert yn cy qatbna cbqqandb, krisdenleni pajqanBarb Issa k e k n y
getinci qatbna c b q q a n d b . . . “deB et yryk g o m a q l a gazblbBdbla.
Bir kyn yc-tert Baaas (popla) Nasra Xogaqa tyeeB:
— Sana Bir i§ekli z at bBb z Bardb da апь sorurq a kelgenBiz!— d e g e n d ile . Хода da „soruquz", d e g e n d i.
— Sizni pajqanBarbqbz kekny tertyncy qatbna qalaj
cbqqandb, ne в1а cbqqandb?
Хода диавха:
— Sizni pajqa nBa rb qbz k e k n y geti qatbna Cbqqan easхьс в1а c b q q a n d b , — d ee bu galqan e t y ry k gomaqlanb Birine
da i n a nm aq an b n BildiriB, B aeaslan b da guaesbz etiB ijgendi.
ESITMEDIM DEME
Bir kece ty§ynde Nasra Ходапь xonsu qatbnla tegeregin
а1ьв, Bir tb§brbvnu kergyzye: „Biz b u ariv tb§brbvnu sana
Bek tbjbn§lb kere edik, munu almaj madarbn coqdu, ne tu-
43
qu m ganbndan da b u seni yj eterik e d i “ d ee eu v q a n d b l a
Nasra Хода Bir zam and a u j a n b B qatbnbna:
;
—
Qatbn, oj gaman qugur adamsa sen, tur yjyne,
§u qatbnla meni zor в1а yjlendire ajlanadbla, alanb ajtbB toxdatbr madar et, ansb qolund an meni qoratbrbqlarbn Bildimj
artda e§itmedim d em e!— degendi.
BIR ESIRGENDEN ALOJANMA
Nasra Хода da Bir ne ge ri da kece gassb zaman ozqandan s onra Bir gerden kele Bolqandbla. El mezgitni агвагьпа
kirgenlejlerine, esiriB gerge tenereB sarxb Bir дапьпа, tajaqb
Bir дапьпа q o l t u q u n d a n kitaelarb da Bir дапьпа аЫ ьв, сась1ьв t u r q a n Birevge tyeegendile. Kece ась qaranb Bolqanbпь seeeBinden bu ad am n b tanbjalmaqandbla. Nasra Хода esirg en n i sarxbn da, tajaqbn da, аваэьп da, kitaelarbn da gbjbB
a l q a n d b da yjyne kelgendi.
Ekinci kynynde Nasra Xogaqa Bir i§ CbqbB, afendini
aeasbn da, sarxbn da kijie, tajaqbn da qoluna а1ьв afendige
kelgendi. Kelse, afendini yjyne talaj adam gbjblbB tura. Afen­
di Ходапь ysynde kijimleni kergenlej, kezlerine qan савьв,
acuvlanbB:
1
— Meni urlannan kijimlerim sana qajdan cbqqandbla,
qart вегу kieik endi qaexbn kijirn kijerge tyzeliBmi ajlanasa!
Busaqatdan te§iB ol авапь da, ol sarxnb da B b la jq a sal, sonra
ekieiz кегу§угвуг,— dee sekirie erg e qoexandb.
v
Nasra Хода kefin ne azda, Buzmaj:
— Б а в ы bo I, afendi, kijimle mana qalaj ty§genin ajtajbm!.,
Alajda adamla da tbnblavnu ijie, b u ekisini seirlerine
qaraj Bolqandbla.
Nasra Хода:
—
T y n en e Bir n e g e rim da m en da s a e a n la q a mal
mesin d ee q arae, gassb artbn da yjge qajtbB kele, сась-ва§ь
tozurae, a u zu n d a n silegejleri kele m ezgit allbnda tenereB t u r ­
q a n Birevny y sy n e tyeed ik da qaldbq, ol esirg en Bir zatbn
Bilmej avu n da gieitiB, sarxb da Bir дапьпа tenereB gata edi.
Ne eterik edim, m en almasam da Birev allbq edi, meni davu m goqdu, д а п ь т , kijimle senikile esele, ol giogil tartbB
gatxan da sen edin esen, kim o q aj dejdi,— deB Хода aeasbn
te§iB teeregen lej, afendi qo lun silkie:
44
—
Oq^j-oqaj, menikile tyldyle, men ganblqan etgenme
kec, Хода, marga!—dee ariv ajtbB a§brqandb.
MENI QbM bZAMb AJLANDbRLbQ EDIN
Nasra Хода Bir кувуг satbvcunu tykenini allb в1а Bazarq a ozub вага, tykenci allbna CbqbB:
— Nasra Хода, bu alam at kyB yrleden al, во?а1ьв qaladbla, ekinci dunjada Bbllaj кувуг izleB da ta ea lm az sa !—deB
q adalqandb.
Nasra Хода-:
— Sonra men кувугпу ne eterikme, neme gararbqdb?
Tykenci:
— Icine kijimlerini salbrsa!
Nasra Ходапь ysyndegileden ва§ха kijimi tuvqanlb da
Bolmaqanbnb seeeBinden: Nasra Хода.
— Aj gaman aqbllbsa! Meni kijimlerimi kyeyrge gbjdbгьв, elni arasbnda qbmbzamb ajlandbrlbq edin!
SEN BIR KESEK £YZE BILEMISE
Nasra Ходапь elde Bir tijrede eki xon§u qbz syjg en d ile.
Вь1апь Birini atb G okga, Birini atb d a Asij Bolqandb.
Bu eki qbz iclerinden har Biri „Хода andan ese meni
век syje во1иг“ deB umut etiB turqan dbla.
Nasra Хода va g yreg in d e n Asij d egen qbznb syjgen d i.
A laj’a sele§gen de, ekisin da syjem e deB qoja eo lq an d b . Bir
kyn bu eki qbz k yn turu^xa olturuB Bir-Birleri в1а „Хода
meni век syjedi d ee Biri,“ „oqaj, meni век s y je d i“ deB da
Biri davla§a turqanlajlarbna Хода salq an db da yslerin e вагqandb, qbzla sekiriB ore-ere qoBUB, Nasra Ходапь ekisi da
eki Bileginden tutue, ortalarbna olturtxandbla. Хода:
— Ne u§aq etesiz qbzla?
Qbzla:
— Sen den ne да§ыьу, Хода, seni y sy n d e n davla?a tuгавьг, endi qojarbq ty le y z , ajt, qajSbBbznb век syjese!
Хода:
— Ekigizni
alaj
da syjeme, ten s y j e m e d e B
kyre§gendi,
B o lq a n lb q q a qbzla u n a m a q a n d b la .
45
Em ах ы ь
Bir qbz ajtxandb:
— Endi, Хода, sen Bizni q ajb q q a mindiriB tenizde вага
t u r q a n l a j , Biz ekiBiz da s u v q a gbqblbB ketsek, qajsbBbznb
a l q a cbq arb r e d in ?— dee qbsxanbnda, Хода cbrt gyze Bilmeg e n i esine ty § y e , sy jg e n qbzbna qarae:
— Asij, sen ne kesek da gyze Bilmejmise?— deB so r­
q an d b .
ALLAXCAMb, ADAMLA SYJGENCAMb
Nasra Хода Bazardan CbqbB kele, gol ganbnda davla§a
t u r q a n Bir talaj saeijni yslerine kelg en d i. Saeiile Ходапь kerg en lejlerine:
— Nasra Хода, BarbBbzda ortada alqan qozlanb kesi
araBbzda yle§almaj davla§a turaBbz, sen Bir yle§iB Bersen'a,—
dee tilegendile.
Хода saeijleni аПагьпа cegye:
— Allax ajtxancamb yle§ejim, adamla syjgencamb yle^ejim?—dee sorqanbnda, saBijle:
— Allax ajtxanca yle§! —degendile.
Nasra Хода da „век ах§ь“ d ee qozlanb etegine а1ьв,
kim ine кев, kimine az Bergendi, kirnine va cbrt guq da вегm eg en d i da q o jq an db . Az y ly § getgenle da, guq Berilmeg e n le da sekiriB turuB:
— Bu nege garaqan yle§ivdy, Bir qaumqa eolqannb веriB, Bir qaumlaqa guq da Bermej,— dee daurqa qalqandbla.
Nasra Хода:
— Da siz „allax ajtxanca yle§" deB kesigiz razb bo Iub
ajtxan goruq в1а men yle§gen m e, ma bu да§пь atasbnb ullu
m y lk y Bardb, bu да§пь atasbnb дапьг inegi Bardb, a... bu
ga§Cbqnb va kirirge y jy , g atarq a
y le § iv y Bblaj Boladb,— degend*.
orunu da goqdu,
allaxnb
TUROIAN £ERIN ALAJ IZLERS1Z
Bir golda Nasra Xogaqa:
— АНахпь turqan geri qajdadb eken?—dee sorqanlarbnda, Nasra Хода:
— Em alqbn kerti вагьп Biligiz da, turqan germ alaj
izlersiz,—degendi.
46
£ b R L A J-£ b R L A J IZLER
Bir golda хаппь e§egi tas Bolqandb. Апь izlerge Cbqqan adamla, Xogaqa:
— Хода, B iz b u дапьпа qarajbq, sen da ol qulaqqa Bir
qara,—degendile da ketgendile.
Хода Bir ceget q u la q q a kirie, gbrlaj-gbrlaj ajlannanbna
Birev tyBegendi:
— Хода, ne ajlanasa?
— Хаппь e§egin izlejme.
— Da e§ek izlegen senica alaj gbrlajmb izlejdi?
— Birev Birevny e§egin gbrlaj-gbrlaj izler...
MEN DA MINALMADbM
Qbjblqan gerde qartla liar kim kesini atxa-emilikge minerge usdalbqlarbndan sele§e kelgendile da sezny Nasra Хо­
да alqandb:
— Men askerde ajlannan zamanbinda, Bir komandirni
Bir oqursuz tajpan eajtalb ваг edi. Bu Bajtal cij esirik bo ­
Iub ki§ini qatbna qojmaj edi.
Bir k y n kom andirle kelie, k e z y v -k e z y v minerge umut
etiB kyre§dile, alaj Bolqanlbqqa Bir эьпагь da minalmadb.
Sonra men Belimde BeliBavumu qatb tartbB, eki genimi сьnaqa deri artbna etiB, eki etegim i da Belime qajbrbB, Bblaj
ajaqbm b tuv deginci e zen n ig e salbB, kesim i qanic kibik qatdbrbB sekirdim da... —d egenlej, ol k yn alajda qaraB tu rq an
adam ladan Biri kelgendi.
\ Nasra Хода sezyn yzmej:
— Men da minalmadbm!—degendi.
TyZELLlGIN BILIB KYLESE
Nasra Хода afendige fitirin Bermegendi, afendi da kyn
sajbn kelie Buvarqa qalbB turqandb. Bir kyn Nasra Хода te­
rezeden qaraB, Bbjaqb afendini kele turqanbn кегув, qatb­
nbna:
—
Qatbn! Bbjaqblanb Biri keledi, J i t i r Berligigizni ве
r ig iz “ dee Buvarbqdb, sen cbq da диав et, men k e ry n n y k
ty lm e !— degendi.
47
Qatbnb afendi e§ikge geterge terezeni асьв:
— Kim kerekdi? Хода imnda goqdu!—degendi.
Afendini аапь b u z u Iu b , eki qa§b Bir-eirine gete t y jy ly e ,
o q u rsu z qan alqandb:
— S iz g e kyn sajbn Bir keleBiz, ujalbrqa kereksiz, fitirigizni Berlikmisiz? O q e se guma kyn sizni Betigizni qaraltbrlaj
sele§iriBiznimi saqlajsbz, b u ne isdi!!!— dee afendi Ходапь qatb n b n a acu vlan b B qaraB toxdaqandb.
Ходапь qatbnb:
— B erlikeiz, ajhaj Berlikeiz, Хода tam eladan ва§1ав yjyвугпу дапьпа caim an i§letirikdi, elni qojlarb alajtbn o z q an
zam anda qaBbrqalarbn calmanna b§brbqdbla, aladan calm anna
iliniB talaj gyn qallbqdb, ol g yn n y а1ьв ijirlikm e da Bazarqa
eltiB satbB sana fitiriBizni Berlikeiz, Biz sizge cbqarbq zatnb
kesiBizge qaldbrbrqa izlem ejeiz,— dee диав Bergendi.
Afendi Ходапь qatbnbnb bu sezlerine Ы Ы ав turuB, вьladan fitir Cbqmazlbqbn seziB, Bir дапьпа qaraB b§arqandb.
Хода afendini ь§агть§ etgenin y jd e n qaraB eslegen in d e, caвьв keliB, terezeden qatbnbnb Sbrtbna qaelanbB:
— Aj ansbz, Betin kegerie ele edin da, i§in tyzelligin eilgeninde va, b^arasa!—degendi.
NUQSAMLbQ QADbNb ULXUCU QOLUNDADb
^ a r iq a t s y d etivcy Bir ulxucu qadb Bolqandb. Bu qadb
ulxu keltirm egen adamnb i§ine q a ra rq a unamaj turqandb.
Nasra Ходапь Bir i§i boIub апь y sy n d e n q aqbtbna ol qadb
qol salb rq a kerek Bolojandb. Nasra Хода qaqbtnb q ad b q a giBeriB sav eki y c ajnb saqlaq andb , alaj B o lq an lb q qa qaqbtbn
bzbna alalm aqandb. So nra g y ryg en adam ladan ajtdbrbB teBregendi, alaj’a andan da fajda cbqm aqandb. Qadb Ходапь
qaqbtbna qol salbB ijm egendi. Em ахы ь Хода i§ni пек сыта1ьв turqanbnb seBeein sezie, q ad b q a kesi teBregendi.
Bir ullu qo§unnu Beline derici saz topraq Balcbqnb
qujqandb, апь y s y n e da ва! q ujue q adbq a а1ьв kelgendi.
Qadb Ходапь qo§unun k e r g e n в1а inaqlae, kesi tu rq an y jg e
kijiriB ariv ajtxandb em da olsaq atd an qaqbtbna da qol salbB
BeriB a§brqandb.
48
Nasra ‘Хода ketgendi. Bir kyn qadbqa d aq b d a qajdan
ese da Birevlen u lx u q a syt ва§ь а1ьв kelgendi. Qadb Хода
keltirgen qo§unnu Bir Ba§xaqa qotarbB, k e lg e n syt ва§ьпь
qo§unna qujam a dee qarasa, qo$unnu ва§ьп Bir qat давхапdan q alq a n b saz Bakbq... M unu Bblaj k e rg e n в1а qadb acuvdan ne eterin Bilmej, m brtazaqbn caqbrtbB:
— Bar, marga, ne madar, ne xbjla в1а da Bolsun, Nasra
Ходапь m ana caqbrbB а1ьв genii kel!—deB ijgendi.
Qadbnb mbrtazaqb Xogaqa кеНв:
— Nasra Хода, seni qaqbtbnda Bir ullu nuqsamlbq ket­
gendi, kel da qadbqa tyzetme qoj, kesini da sana ajtbrbqlaгь Bardb,—degeninde, Nasra Хода:
— Meni qaqbtbmb ol gazmaqandb, ol gara§dbrmaqandb,
nuqsamlbq meni qaqbtbmda tyldy, nuqsamlbq qadbnb ulxu­
qa yrennen qolundadb!—deB nibrtazaqnb qajtarbB ijgendi.
ANA SORUOJUZ
Bir kyn Nasra Хода da, talaj xalq da el icinde oramda
u§aq ete Bolqandbla. Sezden sez cbqa ketgendi da, adamlaпь Birisi Nasra Xogaqa:
— Araein, Хода, qannb qallaj tatbvu aoladb eken, tatlbт ь Boladb, oqese tatbvsuzmu Boladb?—dee sorqandb.
Bu kezyvde elde Bir ullu Baj, ger iesi (pome§cik) е1ув
апь e ly g y n а1ьв ozub вага Bolqandbla. Nasra Хода e ly k n y
k ergyzye:
— Siz, §oxla, апь bu Barqandan soruquz! 01 e m y ry
qan iciB ga§aqandb, qannb tatbvu tatlb в1а tatbvsuz Bolqanbn
ol Billikdi!—degendi.
OL ZAMANDA MEN DA Q A J T A R b R M A
Bir golda Nasra Хода da qatbnb da Bir elge ketie qajtxanlarbnda, yjlerini e§igi Bezgisinden qoBarblbB иг1апьв ketis turqanbna kelgendile. Nasra Xogaqa bu zat aur tijie, век
mbdax Bolqandb. Bir kyn Nasra Хода огатп ь ketiB вага,
afendige tyeegendi: .
— Хода, qajrbsa?
— I§im Bardb!
4 N asra Х одап ь x a p a rla rb .
^ 9
—
—
—
—
—
—
—
—
—
Bu
Alaj Bolsada?
yjy m e e§ik i§letirge usda izlej вагата!
Esgi yjyne e§ik i§letmej endige deri turqanmedin?
Oqaj, urlaB ketgendile.
Alaj degen nedi?
Alajdb!..
Aj gjaurla degin, allax агавьп Bersin!..
Allax апь qajdan Billikdi kirn Bolqanbn?
Allax’a keredi kimni qalaj atlaqanbn...
sezden sonra N asra Хода inirde kelie m ezgitn i e§i-
g in qoearbB, keltyryB
— Хода, nedi
bu
teereg e n le j, ol Bbjaqb
afendi к е г у в :
etgenin, allaxnb yjyny e§igin а1ьв ва-
rb rq a ujalmajmbsa?
— M en i e§igim i q o e arq an n b allax Biledi dejse da, am anlbqcbla в1а tilin Bir etiB, k e rg e n zatbn ajtmaj nek turadb,
keltirtsin e§igimi, а1ы e§igin!..
MENI QOJUOIUZ DA PILLENI QOLUN TUTUOIUZ
Bir хаппь кев pilleri eolqandb.
Вь1апь Birin N asra Хода tu rq an elg e a s b ra rq a -B a q a rq a
ijgendi. Bu pil m ardanb tb§bnda xatalb pil e o lq a n b seBeeli,
ellileni васха1агьпа, saeanlarbna, tereklerine kirie teBlee, а§ав
uatbB дег в1а ten etiB savlaj elni tarbqdbrbrqa q alq an d b . Elni m ylk yn e bu qadar sbraflbq sala tu rq an laj da Bir adam guq
ajtbrqa, ol o q aj esen Bacxadan, saeandan q b sd a rq a m adartaBmaj qorquB turqandb.
Bir golda elni garlblarb gbjblbB elni star§inasbn da allaгьпа salbB xanna kelgen dile.
TarbqbB pilni qajtartbrqa-qoratdbrbrqa umut etgendile.
QbjblbB keliB xalq хаппь areazbnda to x d aqan d b da star§in aq a:
— Sen ваг, хаппь pili Bizge salbB tu rq a n xatasbn апьlat da tile, pilni ne qoratsbn neda bzbndan kesini erkinligi
в1а Bir tbjar-gbjar, qarar adam salsbn ,— d e e ijgen d ile.
Star§ina xanna kirgend i da xanna BetsiniB Bblaj ajtxandb:
— Хапьвьг, дапьвьг, seni Bir gua§ pilin Biz eldedi, xalisi-qblbqb adam kieikdi, aqbllbdan eledi, Biz апь asb rarq a
век da sy je e iz , alaj Bolsada дапьг kesi e o lq an b seBeeli eri50
т
g ed i,
e k sy z
qozuca rnbdax boIub turadb,
madarbn ваг ese,
ana n e g e rlik .eterge endi Bir ti§i pil da g ie e rt!—dee tilegendi.
Xan star§inanb bu sezy ycyn ullu razb boIub, ana savq a la da BerdirtiB, ol pilge
n e g e r g e Bir ti§i pil da
ijdirtirge
ajtbB a§brqandb.
Star§ina ellilege va:
— Xanna ajtdbm, pilni qoratbrbq Bolurla,— degendi da
qojqandb.
Усупсу kynynde elge Bir ti§i pil da kelgendi. Munu
kergen в1а el ariv savdan elgendile, garlbla fb j b l b B star§inaqa atajpbsia qujuB teeregenlerinde, Nasra Хода:
— Meni gieerigiz xanna, men B arajb m , —degendi.
Xalq razb Bolqandb, em ах ы ь Nasra Хода вагьв xan­
na ajtxandb:
— M eni ellile gieergendile. Sana tilekleri Bardb. Ellile:
ваг xanna deB meni ijgendile. Bizni k e z y e y z n y асьв tu rq an
pilni ti§i n e g e ri kelgen li star§ina Bavuna gbjbB k e z y e y z g e
kerg yz m e jd i, xalqda g y ry g e n x a p a rq a k ere, star§ina 1i§i p il­
ni xalqnb k e zyn d en ta§ada erkek pilge qoijUB ta§atbn Buaz
etdirie, ta§atbn qozlatbrqa, Balasbn kesine q b m arq a deB umutludu dejdile, Biz erigiB eleeiz, pilni Bavdan tau§un e§itsek,
kyn k e rm ej, k e z le v d e n suv icmej BorBajsbz boIub tu rq an bna
век qbjnalaBbz, m adarbn ваг ese, Bizge da Bir pil giBer, alaj
ty l ese, star§in aq a onovunu etk ma, хапьвьг, ellileni sana ti
lekleri Budu!— degendi.
Ходапь auzundan
turuB:
bu
sezleni e§itgen в1а xan sekirie ere
— Alaj degen ne sezd y, men апь кеНв Bblajda t y lk y
kiBik b§arq^nbndan da ol star§inanb Bir muratb Bolqanbn
seziB i§ekli Bolqan edim,' ol it kiBik kesine qaexbn pil ty§yr y r g e umut etiB ajlannan ke re m e , alaj ese ne elni k e z y n e , ne
star^inanb k e z y n e k e rg y z m e m men ol pilleni! Siz pil k e re m i
kelgensiz, Busaqatdan eki pilni da Beri keltirigiz, star^inanb da
ol elden qbsdajm a!— dee o lsaq at pilleni ьг1агьпа keltirtgendi.
Nasra Хода i§ni Bblaj tolturqanbna xalq kelie qolun tutarqa qalqanlarbnda:
— (^am aqat, men g u q q a da ketm ejm e, sizni в1а qalam a,
meni q o ju q u z da pilleni qolun tu tu qu z, star§inanb qolun tutuq u z , ala ketgen eted ile!— degendi.
51
ERINI BIR K 0 R
Narsa Ходапь qatbnbnb kezleri qartlbqbnda azqandbla„
ckili кегув Ba§laqandbla.
Bir kyn Nasra Хода вагьв Bazardan Bir хагвьг а1ьв yjyne kelgeninde, qatbnbnb kezy ekili кегув:
— A, ki§i, Bizni kimieiz Bardb, sen eki хагвьгпь Birden
almaj, Bir хагвьг alsnn, ekiBizge Bolmajmb edi?—degendi.
Daqbda Nasra Хода хагвьгпь kesie ekisi da a§aj teeregenlejierine, qatbnb:—A, ki§i, seni qatbndaqb qart’a kimdi,
men sizrii в1а Birge olturuB a§arlaj meni alaj adeesizgemi sanajsa?—degeninde, Nasra Хода:
— Qatbn, yjny icinde neni ekili kersen da, erini Birli
keryrge kerekse!—degendi.
SABIJNI DA gUQ LATbR
Bir kece Nasra Ходапь saeiji дь1ав guqlarqa unamaj haman tbnbSbz eterge qalqanbnda, qatbnb Xogaqa ajtxandb:
— Bu saBijge ne Boldu ese da eilm ejm e, ne etiB da
gblaqanbn toxdatbB k e z yn g u q u q a ijalmajma. Q ojunum a alsam,
unam ajdb, Be^ikge salsam, Bytyn век gblajdb. Тигив sen da
Bir q arasan ’a, Bir m adar et, Be§ikden al, ala в1а sala eki e ilegim
talbB ariv toeluq eoldula!
Nasra Хода sekiriB tu ru e „toxda m en апь guqlatbr m a ­
dar taeajbm " deB taexadan Bir melte tb§lb ккавпь а1ьв k e lie :
— Ma, qatbn,
bu
kitaenb saeijni allbna tut da gapraqla-
гьп асьв avdura teere!
Qatbnb Хода seleke etiB ajtadb d egen k e lg e вагьв, d a ­
q b d a acuvlanbB:
— M en qbjnalqan o q aj elsem da sana ne lazim, san
eterik tylse, qajdan Bolsa da Bir taza tb§brbv keltirlikse da
Barbnda unuturuqsa. A§arbq goq, icerik goq, men mbnda sav
otuz дь1пь с а с ь т ь b u y jg e sisirtki etiB turdum , m eni saeijim kiBik, seni d a saeijindi, sen da qarasan, seirm idi? M a n a
mbsxbl etiB turasa endi alajmbdb?
Nasra Хода:
— Men kerti naqbrdasbz ajtama, nek mbsxbllajma, gaп ь т , qatb sele§ie gyregimi avrutxanwndan ne cbqarbqdb!
52
Bu sezden sonra qatbnb дити§ав:
— Bu ne kitaBdb? Nege gararbqdb sonra?
Хода:
— Тьпь1а, men sana ajtajbm, em alqbn ne Bolqanbn
sil da ajtbrbnb alaj ajtbrsa, bu kitaB Burunnu kitaBdb, atbna
„quran“ dejdile, afendi munu oque teBregenlej, xalq da mez
gitde guqkrn Ba$lajdb, qartlanb guqlatxan k itae, saeijni guqlatmaj Bir madarb Bolluq tyldy!— degendi.
BES QbCbRbM OJA £ b L b V QALAJ BARDb DA
Nasra Ходапь xon§ularbndan Bir qaum ki§i, Ходапь пе
etie da e c g e ty§yryB keslerin sbjlatbrlaj Bir xbjla ta e a rq a
tille§gendile.
Bir inirde
Biri ajtxandb:
Nasra Ходапь allbna tyeegendile da ki§ileni
— Nasra Хода! Seni Biz kerti adam lbqbnb sbnar y cy n ,
g u q q a qallaj Bir cbnbqqanbnb, anda te z y m ly ly g y n qalaj boIqanbn Bilirge syjyB Bir i§ taexanBbz, sen апь etalsan, Biz
sana ec salaBbz— aldbn, alaj etalm asan’a, sen da Bizni вагьвьгпь da Bir Sbjlarqa Borclu boI! — d e ge n d i.
— Da ne zatdb, meni qolumdan
kelmezlik ne i§ ese
da ajtbqbz, men da alaj диав веп'гте!
— Ajtsaq-qalsaq da апь xazna adam etalbrlaj i§ tyldy!
— Bir ajtbqbz munu, Bir e§itejik!
— Sez ycyn , Bygece elden ве§ qbCbrbm uzaqlbqqa
qbjbrbna CbqbB, ne ot Bolqan gerge Barmaj, ne B ir b§bqqa
qbSblmaj tanna deri turalmazsa dejeiz, *oqaj tururma" dej
esen ma sen, ma Biz, e c n y aldbn, ala j’a Biieeiz, sen etalbr
i§ tyldy ви!..
Nasra Хода егфв qbZbB:
— Tururm a, ajhaj tu ru rm a!— deB sez e e rg e n d i em da
aeasbn y s y n e q aelae, elni qbjbrbna CbqbB ketiB tana derici
turqandb.
ErtdenBlasbnda Ходапь вигипи suvuqdan kegeriB elg e
kele tu rq an laj, ol ece^gen ki§ile allbna cbqqandbla da so rq and b la:
— Хода, turaldbnmb?
— Turaldbm, ajhaj.turaldbm!
— Ne ваг, ne goq, Bekrni suvuq edi?
53
|
— Suvuq edi, Bir zat da kermedim! Birda век qarant*
kece edi дапьг elni qbjbrbnda Bir yjcykden Cbraq garbq сьqa edi, ansb!..
Хода Bblaj ajtxanlaj, kisileni Biri:
— А... Хода, sezyny tutalmaqansa, i§ni b u z u b qojqansa da! Biz sen ne azda ot gblbvnu kermej tururqa kerekse
degen edik, sen’a yjde дапцап cbraqnb tuvrasbndan qaгав дь1ьпьв turqansa, hajda, §oxum, ecge ty§dyn, Bizni Sbjla,— deB toxdaqandb, qalqan ki§ile da „alajdb alaj!" deB Хо­
дапь auzundan sezyn Cbqarqa qojmaqandbla.
Inirinde Sbjlanbrqa Ходапь yjyne kelgendile.
Хода qazan qajnatbr qajqbqa kirgendi, вь1а va a§ Bi§e
Bolur, kele eolur, dee keceni tuvra arasbna derici saqlaqandbla, a§ kelmegendi. Em ах ы ь turuB Хода qazannb qa~
laj qajnata ese da qarajbq, Bbllaj Bir nek kecikdi bu d ee
turuB вагьв qarasala, Хода yj artbnda Bacxada terekni Bir
mijik Butaqbna qazannb taqbB, ty e y n d e n da Bir gav cbraqcbq
gana tu ra L
54
— Хода, ne etese?
— Qazan qajnatalmaj kyre^eme!
— Ajyne b u cbraq qazannb qalaj qajnatbr, Bir дь1пь
tursa da qajnatxan oqaj, д ьЫ ы ь§ап da etmez!
— A-a-a, kesigiz ajtxannb kesigiz ne genii unutasbz, bu
qazan в1а cbraqnb arasb ве§ аг§ьп da goqdu, sonra elni qbjbrbnda terezede garbqb cbqqan cbraq meni ве§ qbCbrbm
uzaqlbqda qalaj gblbtxan Bolur edi da?
MEN DA ORAZA TUTMAOJANLADANMA
N asra Хода Bir kyn B azarqa enneninde, Bir ermenli qaпапь y s y n e olturuB et a§aj tu rq an bn кегув, sele§m ej-sez ajtmaj вагьв qatbna c e g y e , uz al bB etden а§ав teBregendi. Er­
m enli Ходапь b u i§ine seirsinie:
— Qart, sen musulman tylmyse, ermen kesgenni а§ав!..
— Da sen’a Busaqatda ermen orazanb k e z y v y n d e et •
nek a§ajsa?
— Men ermenlileni oraza tutmaqanlarbndanma.
— Sen ermenlileni oraza tutmaqanlarbndan Bolqanbn
kieik, men da musulmanlanb millet ajrblbq tutmaqanlarbn­
danma!
MENI SbRTbM A
Tert-Be§ n e g e ri в1а Nasra Хода ajlana, ger, suv kere, Bir
elg e Barqandbla. Bir bjbqqa guvuq zamannb elde turue, Bir
inirde bzlarbna ajlana teBregenlerinde, ga§la qajdan ese da
иг1ав а1ьв eki m a§ok Budaj, Bir k e se k ва1, Bir toqlu keltirg en d ile da, kim neni k e lt y r y r g e ke re k eo lq an b n d an sele§iB
ajtxandbla:
—
—
—
—
Unnu meni sbrtbma!
Bir ma§oknu da meni sbrtbma!
Toqlunu meni sbrtbma!
Balnb da meni Sbrtbma!..
Qa§la Bblaj ajtbB keltyry§yB te e re g e n le jle rin e , Nasra Хо­
да qaraB turue u§atmaj:
— Biz Bblajdan CbqbB bu i§le x a lq q a a jq a q Bolqanlaj,
har ne am an sez, kir at ваг ese, ol da meni sbrtbm a! — d e ­
g e n d i.
_____
55
NASbBXA 0LMEDIM
N asra Хода ga§ boIub , m edirsede o q u q a n zam anbnda,
Bir k y n Birevlen afendige taBaq в1а хьсьЫа а1ьв kelgen di.
Afendi Bir a§bqb§ i§ сьцьв агь te ereg e n d i da, xbCbnladan
ki§i a§amasbn, deB ta e x a q a saldbrtbB:
— So xdala! Bu xbCbnlaqa ki?i tijm egiz, вь1апь m eni
s y jm e g e n Bir g a v u m ijgendi, iclerine e ly r ot qujuB keltirgendile, siz aladan а§ав qbrblsaqbz, menne sizni amaltbn ajbB
kelirin Biligiz, ах ы ь ganbndan to jm aq an Bblaqa tijmesin, Bir
taqbjqadan ozmaj e lly k d y ,— d e e CbqbB ketgendi.
Nasra Хода bu sezlede Bir xbjla Bolqanbn sezie, afendi
ketgenlej oquna: „Вагьв taexadan taBaqnb а1ьв keligiz, ga§la “ deB qalqan soxdalanb da caqbrbB хьсьп1апь araqa salqandb. Qalqanla a§arqa qorquB:
—
O q aj, ket, Biz e ly r otlu xantnb а§ав tbnkajbrqa tansbq t
eyz, ke re k ty ld y ,—d ee unamaj da teBregendile, alaj Bolsada, Хода:
— Inanmaqbz afendini sezyne, xbjlaqa ajtxandb,—dee
a§aj Ba§laqanbnda, qalqanla da qo§ulue хьсьп1апь BO§aqandbla.
„Endi afendi kelse B b j a q b tajaqbn uatxbncb tyjerikdi,
qalaj eterikeiz, ne ajtbrbqBbz“ deB soxdacbqla qajqblb Bol­
qandbla. Nasra Хода:
— Q o rq m aq b z, men ana sbltav taedbm ,— dee afendini
Bir век sy jg e n qami§ qalambn а1ьв, eelinden eki SbndbrbB,
хьсьп1а k e lg e n taeaqnb y s y n e salqandb .
Bbla Bblaj etiB tu rq an lajlarb n a, afendi k e lis k irg e n d i da,
q ara sa —qalam b eelinden eki эьпьв, taeaqd a хьсьп1а da b o §а1ьв tura. Afendini kezlerin e qan савьв:
— Kim etgendi B b l a j ? —dee sorqandb.
Nasra Хода дь1ав Bblaj ajtxandb:
— M en qalamnb а1ьв gaza tu rq an lajbm a sbndbrdbm da
qojdum . Q o n a rq a-g a m a rq a kyre§dim , eolrnadb. „Endi m en afen­
dini Betine qalaj q ara jb m “ deB kesim i e lty r y r g e umut etdim. Ва­
гьв q u ju q a sekirie ketejim d ee aqblbma alaj ty § y e teBredim,
alaj B o lq anlbq qa xalq suv a lq an дапьг qujunu da m urdar etiB
qojarm a da Sbnar meni amaltbn savlaj el suvsuz qalbB qbjbnlbq ceg erle d e e, e ly r otlu хьсьп1апь a§adbm, nasbB xurtdagbm Bolur edi, elm ej qaldbm!
Afendi guaBSbz b o Iu b , Ходапь bu sbltav qura§dbrqanbna acuvdan kezleri taeaqqa qatbB qalqandb.
56
TAB AJTXANbCA ETER
Bir kyn Birevlen Nasra Xogaqa oramda tyeegendi da:
— Nasra Хода! M en seni в1а u§aq eterge Bir век syjem e,
l<el meni y jy m e Barajbq, Bir k e se k oltururBUz, tuz в1а gbr^ ь п ь т ь da k e r y r s e !— dee y jy n e а1ьв Barqandb. Тав ajtxaиьса, Nasra Ходапь allbna tuz в1а nartyx gbrgbn salqandb .
Bu k e z y v d e terezeden Bir sadaqacb q arae, sadaqa tilera e q alq an d b /
Yj iesi sadaqacbqa acuvlanbB:
— Ket eezdirdin, Busaqat turuB iegilerini uatbrma!—
degeninde da, sadaqacb keterge unamaqanbna qarae, Nasra
Хода terezeni асьв sadaqacbqa:
— Ket, qarna§bm, kerti ajtadb, sen munu qalqanlaca
umut etme, ne ajtsa апь eterine i§eksiz во!!—degendi.
SEN B bL LA J HALOJA TySGENSE
Bir §axarda prustoB boIub tu rq a n Bir onovcunu Bir saandan
cbqmaj, q u llu q q a adam sallbq eolsa da, qatbnb ajtxan adam пь salbB, qatbnb ne azda u§atm aqan adamnb qulluqdan qbsdae turqan d b. 01 §ахагпь вагагьпа elleden ysleri-Ba§larb
aman, garlb ellile Barqanbn bu qatbn terezeden q ara e kerse:
—
01 gartb qalpaq, д ы т а с x a la n b meni kezyme ke
gyzmegiz!—deB ajtsa, eri olsaqat Birer Sbltav в1а ellileni
tyjdyryB, tutduruB, tutmaqqa salbB, eazardan сасьв turqandb.
Ysy-Basb gbltbraqan, cbrajlb erki^i kerse, апь erine aj^ьв q aq b tc b q a, g u m u ?cu q a neda Bir ва§ха zatxa аШыьв,
аиь в1а guvuqluq etiB, e rik gen d en sonra qbsdatbB turqandb.
Qatbnnb bu xalilerin Bir adam auzundan cbq arsa, апь е§Шв
sydsyz, golsuz tutduruB, e lty rty e tu rq an db.
Erini artbqlbqbnb y s y n e da, qatbnbndan da bu zorluqnu
Bergen xalq Bir-Biri aralarbnda tajmazdan tarbqbB ga^aqandb•a. Bu zatla Barbda Nasra X o gaq a e§itilgeninde, Nasra Хода
ajqaq etiB alanb x a lq q a Bergen qbjbnlbqlarbn ajtbB ajlannanb
Prustoenu qatbnbna e§itilgendi. Qatbn da erine ajtbB, Ходапь
sy d g e caqbrtxandb. Xapar e lg e gajblbB ol k y n X ogaqa syd
etilligin e§itgen в1а кев xalq keliB, syd y jn y allbna gbjbl°iandbla.
jaq osal qatbnb Bolqandb. Bu qatbn ne ajtsa, prustoe
57
Prustoe в1а qatbnb da kelgen d ile.
Nasra Хода kesin i y s y n e e§egini gerin salbB, ва§ьпа da
noxda kijdirie, sbrtbna da qatbnbn mindiriB, noxdanb ucun
da qatbnbna tutduruB tert ajaqlanbB syd etillik y jn y allbnai
kelg en d i da alajda toxdaB, e§ekca y c kere o q u qan d b . Xalq
seir-tam a§aq a q ara e tu rq an laj, prustoB da, qatbnb da d a u rq a
Cbqqandbla da Ходапь etis tu rq an bna qaraB seir Bolqandbla,
p rustoe kelie:
— Хода, Bblaj nek etese, sen e§ekmi Bolqansa, ва§ьпа
noxda da saldbrbB, qatbnbnb da ysyne mindiriB, bu i§ni eterge bjlbqmajmbsa?-^degeninde, Хода диав Bergendi:
— Aha! Endi sen kesin ty § y n d y n m y , Biz prostoj xalqвьг, Biz ne etsek da вага вагы... m en qatbnbma noxdanb
tutduruB y s y m e m in d irg en lik g e, xalqnb i§in qatb§dbrmajma..
A sen! Ma sen b u xalqa ty§gense da, kesini gygenini kesird
asbrb во§1ав gygenini bu sajaqqa tutduruB xalqnb qanbn вуtynda век icese, sana kesini Bolumunu eskertirge deB eteme!.
TOBLADAN QORQUB BU DA B b L A J BOLDU
N asra X o ga q a oram da Bir esgi m ezgitni qatbnda Bir e ty r y k c y tyBee, askerd en xapar ajta ke lg en d i da:
— Hej §oxum, anda itle n i qoj sen, Bizni askerde em
ва§ tulpar men edim, kom anda etgen da m en edim .
Anda ol qazavatnb qoj sen, ве§ min gyz adamnb allb
quru kesim tbja edim... Anda ol к>в1агып’а!.. Bblaj gyryldee
xavanb, tenizni wulkan cajqaqanca cajqae-qatbsdbrbB ol to
oqla ozub teeresele...—dee qollarbn keltyryB kekge qaraqan
laj, etyrykcyny kezleri mezgitni avarqa getiB turqan cirik
gampil minarasbna ilinneninde:
— Bu minara Bblaj nek e o lq a n d b ? —deB Xogaqa Burulqandb.
Хода:
— 01 sen atxan toBlanb gelinden Bolqandb! — degendi
В 0 Я К У М XANDAN SAVOlADb
Bir kyn Bazarda Bir alb§-Beri§ci N asra X ogaqa ijirilgfen
gvn qbBBa satxandb. Хода qbBBanb y jy n e а1ьв keliB qarasa
icinde Bir ullu ta§b...
58
Bari§nik Ходапь alaj aldae ketgenine Хода век seirsinnen*(ji, alaj eolqanlbqqa eterge madar taemaqandb.
Bir kyn Nasra Хода a§arqa dee Bir stolowajaqa Barqandb,
garsa—ana цьввапь satxan Bari§nik da anda tura.
Nasra Хода ga§brtbn stolowajacbqa toquz-on kere a§aГьпа Cbqarbq ахсапь Bir golqa Bergendi.
Nasra Хода stolowajaqa kirgeni sajbn а§ав, axca Bermej
в в г к у п albB, ces вепв, CbqbB ketiB turqanbn ol Bari§nik kere
da seir во1а turqandb.
Bir golda Nasra Хода kirie а§ав, axca eermej, ввгкуп
у1ьв, ces вепв ketgeninde, ol Bari§nik sorqandb:
— Nasra Хода! Sen nenca kirsen da, a§aqanbna axca
вепв kermejme, в е гк у п у а1ьв, ces вепв, CbqbB ketese, munu
sbltavu qalaj ese da Bir ajt!
Хода:
—Da, xajbrsbz, Bilmejmise? Meni в е г к у т у allaj ь§апь вагdb, bu вегк mana xandan savqadb, апь kergyzgen gerimde menden axca albrqa Bir tykenni neda stolowajanb erkinligi goqdu,
— Kertimi ajtasa?
— Kerti ajtama!
— Satmajmbsa b u вегкпу?
— Da eaqasbn taesam, satarqa da Bolurma!
— Ne dejse Baqasbna, ajt!
Bari§nik ullu qbZbB, Хода da BaqalandbrbB, em а х ы ь es~
gi вегкуп kemsiz ullu B aqaqa satxandb.
TAB BOS gUVUQLUOlUM DA £OQDU
Nasra Хода ga§aqan §axarqa uzaq garbtbn eki afendi
qonaqqa kelie kece qalbrqa Nasra Ходапь izleB teBregendile.
Nasra Хода Ba§xaladan харагпь е§Шв-вШв gallasa da, qonaqla izleB taexandbla. Birleri:
— Nasra Хода, Biz qonaqlaBbz, „qonaq allaxnb qona4bdb“ dejdile, ertdenli izlejBiz, sen Bizden nek qacasa?—deB
afendi tylkyca b§arqandb.
Nasra Хода:
— АНахпь qonaqb esegiz, siz’a allaxnb yjynden nek qacasbz, majnama агь Barsaqbz’a, men Bir garlb, meni allax в1а
qarna^lbqbm-egecligim, taB Bir b o § guvuqluqum da goqduv
"-•deB mezgitni kergyzyB ketgendi.
—=
59
TUVRAB gULDUZLA ETEDILE
Inir ala nbqb^xa xalq gbjblbB, kekde ajnb, kynny, gul
duzlanb xaqbndan u§aq ete turqanlajlarbna, Nasra Хода yslerine Barqandb. Adamlanb Biri:
— Nasra Хода! 1-i-i дапь aj Cbqsa, esgi aj qajrb ketedi
апь ne etedile?—deB sorqandb.
Nasra Хода диавха:
— £апь aj cbqsa, esgi ajnb tuvraB gulduzla etedile!—
degendi.
ICLERIN TbSLA RbN A AJLANDbROlANDbLA
©myrynde mezgit-minara kermegen Bir adam в1а Nasra
Хода ketiB вага turqanlaj, ol adam minaralanb Barmaqb в1а
kergyzye:
— Хода! Вь1а, ви giti ва§1а neledile, nege garajdbla?—
dee sorqandb.
N. Хода:
— Nege garaqanlarbn men da Bilalmajma tejri, ajtalmam!..
— Qalaj ajtalmajsa, вь1апь ne eolqanlarbn sen da ajtalmasan, kim ajtalbr?..
Qonaq qadalqandb, em ах ы ь Nasra Хода:
— Вь1а esgi qujula edile, suvlarb quruB во? Bolqanlarbnda, keedirir ycyn iclerin tb§larbna ajlandbrqandbla,—de
диав etgendi.
QUJRUQ UZAQDA ТУЬЭУ
Qanurlu, Batmaqlb Bir kynde Nasra Хода e§egin satar
innetli boIub Bazarqa teBretgendi. Qolda вага turue Nasra
Ходапь kezleri e§egini qujruquna ilinnendile, qarasa, Batmaq|
qatbB, caqmaq boIub tura. Хода ви halnb u§atmaj hajda gyregi qbjnalbrqa qalqandb, „Bazar malqa qaraB bu qujruqni
kersele, e§egin kirlidi“ dee almazla deB, Birda tbnclbq taB-j
mazqa qalqanbnda, em ах ы ь e$ekni qujruqun artbndan ke]
sie, ysynde ma§okga salbB, bu halbnda Bazarqa syryB ваг-j
qandb. Sonra Bir albvcu e§ekni albrqa кеНв qujruqun k erJ
.geninde:
€0
— Aj anasbnb va, bu igi e§ekni qujruqu Bolmaqanb qalaj amandb, ansb men munu almaj Cbrt qojmaz edim!—dee
qajqbrbB sele§gendi, Nasra Хода:
— Sen kerti allbq esen kel, Baqasbna gara§saq, qujruq
uzaqda tyldy!—dee диав etgendi.
DUNJA K 0R E CbQOJANMA
„Axbrat Bardb, adam elgen d en sonra tiriledi, anda munkar-nakir deB eki m elek soruv etedile" zat deB alaj-alaj etyryk ajtb vlaq a, afendileni aliaj avazlarbna Ходапь g y re g i inam
Bolmaqandb. 01 bu tuqum din san db raq laq a mbsxbl kezden k y ly e tu rq an d b. A dam alanb qalaj etiB sbnasbn d ee
ojla§a turqan d b. Bir kyn xon^ularbndan Bir-eki sav да§пь
caqbrbB:
— Mana Bir qaBbr qazbqbz,—dee tilegendi.
Bu ga§la da razb boIub, Nasra Xogaqa gol ganbnda qaв ы qazqandbla.
Хода ertdenela век ertde qoBUB, вагьв да§1апь Birge*
sine а1ьв qaBbrbna kiriB kesin Basdbrtxandb. T iles qaBbrnb
ysy sy re m d e d u n ja q a qaraj tu ru rq a Bir te§ik qojdurtxandb.
Bir kesekd en qaBbrqa исив keliB Bir gblbn-qu§ qonnandb. M unu кегув, Хода qolun aqbrbn te§ikden cbqarbB serm egendi da
qu§nu ajaqbndan
tutxandb.
Qu$ bcxbnalmaj,
Хода da ijmej qanatlarbn qaqbB dbgalas ete, tbpbrdaj tu rq an laj, golnu te e e n ganbndan g yk ly ulovlanb s y r y e golovcula
cbqqandbla. A ur g y k ly atla, e§ekle, qadbrla golnu y sy n d e
qu§nu qanatb tbpbrdaj turqanbn кегув, ham an Birer garb
угкув, gyklerin da o ju e x a le k g e teeregen d ile.
Qolovcula ви h a lq a seir boIub , bu ne zatdb, d e e савьв
kelsele, Bir qol te§ikden Beri CbqbB, qu§nu ajaqlarbna qada1ьв tura. Tartxandbla da qu§nu da alq and bla, qolnu iesin da
tartbB c b q a rq a n d b la .
Xogaqa: „Nek etgense Bbllajla“— d ee sorqanlarbnda:
— Men qaBbr ahlbladanma,—degendi. Апь в1а ва§ьп
albrqa umut etgendi. Amma golovcula acuv eolqanb в1а:
— M a sana qaBbr a h lb !—dee q a q a Ba§laqandbla da Xo?апь kezyn -qa§bn qan g u q u etgendile.
01 kyn’a elde Nasra Хода elgendi, Basdbrblqandb,—deB
Xapar ullu...
Erini-Burunu qan g u q u laj Хода salq an db da elge k e lg e n d i
Sav xalq: „Nasra Хода axbratdan qoeuB k elg en d i, xapar
s o r a jb q “ dee m ezgit allbna gbjblbB, Ходапь da caqbrtxandbla,
Birleri turuB:
— Хода ne kerdyn, ne ваг, ne goq?— deB sorqandb. 1
Nasra Хода:
— (^amaqat! Q olovculanb
zat da goqdu!— d egendi.
ulovlarbn y rk y tm eg en n e
Bir
MEN DA ANA SAOlbS ETE TURA EDIM
Nasra Хода k e g e tg e e c Bolqandb. Kesini te re gi bo |
m aqanbnb seeeein d en cbdajalmaj, Bir k ece Birevny tereklerin l
kiriB, ma§ok в1а Bir alm a gbjqandb. 01 da ma§oknu ва§ь|
q b sa rq a au zeavu n Bblaj a lq a n la j, artbndan terekleni iesi §il
qbrtsbz ke lg en d i da Ходапь se rm ee gaqasb ndan buvub:
— Sen kimse, ne ajlanasa mbnda?—dee sorqandb.
— M en golovcum a, хар агьть ajtajbm: tynene, inir all
seni tereklerini дапь в1а goltun a§bqb§ ketiB вага t u r q a n la j»
т а Bir qatb gel игив meni Beri atbB ijdi. M eni g y n a x b il
goqdu!
— Xajbr, bu gapraqlanb, eutaqlanb Bblaj kim uatdb?
— А1апь va gel m eni te re k g e keltiriB B ergen inde, m e l
d a sbBdbrblbB, ol Butaqdan da, bu Butaqdan da tutama d l
d a uzala, q olu m a ty§gen n i qbsa da qbrqa, dbgalas в1а uatbl
ty § y r g e n m e L
— Xajbr, da bu almalanb va Bblaj кев1ев ma§okga kim
gbjqandb da?..
— Апь va... Busaqatcbqda men da ana saqb§ ete tuA
edim!
ANb QOJUOJUZ DA ANA SUKUR ETIGIZ
Quma kyn g a m a q a t m ez g itg e gbjblbB namaznb во§1
tu rq an laj, k e c ig e re k da boIub Nasra Хода getgendi da ki§|
g e tbnblamaj, патагьп da etmej, terezeden tb§bna-arBazof
qaeraB harnan: „§ukur, §ukur“ d e rg e qalqandb.
t
62
£ a m a q a t пашагпь во§ав dua ele teereg en zam anda,
afendi агавса oque:
— Bizni soqur, asxaq etmegen allaxxa §ukur degiz!—
deB sele§e Ba§laqanlaj, Nasra Хода sekiriB turuB:
— Oj, afendi, toxdaqbz, allax so qur asxaq da etedi, апь qoju q u z da (earm aqb в1а terezeni k e r g y z y e ) агь qaracbqbz, ol
tyeni kerem isiz, ma апь qanatlarb B olm aqanbna §ukur etigiz,
ansb ol qanatlb eolsa edi, ucub kelie yjlerigizni ва§ьпа qonama d ee ojue-ojuB salbr e d i,— degendi.
QAJOJbRMAZ, ANb DA BER
Nasra Хода guqlaB turqanlaj, ty§ynde Birev ада
som axca eergenca Bolqandb. Alaj’a Nasra Хода:
— On som getdirmesen, allbq tylme!—dee albrqa
maqandb.
Bir kesekden Nasra Хода ujannandb, sekiriB turuB,
duqda olturuB qarasa, yj ici qaranb, ki§ida goq, som
kapek Bergen da kerm egendi.
Olsaqat ва?ьп gasdbqqa salbB, kezlerin дитив,
toquz
unaorunoqaj,
qolun
uzatbB:
— Ber, qajqbrmaz, toquz somnu da alajbrn!—deB qbcbrqandb.
OL CbQOlAN NE EDI EKEN
Xalqnb одип а1ьв, игив, gegiB ne taexan artbqlbqbn
etie tu rq an Bir Bij Bolqandb. Bu Bij ga§aj turuB kynleden
sir k y n d e а1ьпдап etgendi. Adamla kelie Xogaqa:
— Хода! E§itdinmi харагпь, xalqnb qanbn icie turuvcu
Bij albnnandb!—dee xapar ajtxandbla.
— Qalaj albnnandb?
— А1ьпдап qalaj albnadb, teli boI ub Ba§bndan aqblb
qalmaj cbqqandb!..
— Asdo, men апь Ba^bnda aqbl kermegen edim, araein
ol Cbqqan’a ne zat edi eken?
63
BbLAJ TUTUB TURU01UZ
Nasra Хода в1а Bir cinownikni aralarbnda ullu dav сьн
qbB, Ходапь sy d g e Bergendi. S y d q ara e Ходапь tutmaq агавн
xa Bujurqandb. Хода ви харагпь esitgenlej, ol elden Bit
ва§ха elge qacbB go lq a cbqqandb. Ходапь alaj qacxanbnj
sezie, bzbndan mbrtazaqla q uv a teBregendile.
Хода Bir zamanda es etiB ьгьпа qaraqandb. Qarasa ar-j
tbndan Bir syryv mbrtazaq syrye getie kele turqanlarbn k e j
гув, golnu tarbnda в;г gampil qajaqa sbrtbn tireB toxdaqan­
db. Birazdan mbrtazaqla Xogaqa getie:
— Sen kimse, Bblaj агь Bir adam ozub kermedinmi?deB sorqandbla.
— B u sa q a td a Bblajdan агь tasajdb, ol qbjbn ty ld y , ant
geteriksiz. Amma qara ealax ma Bblajdan ozmaqlbqdb. Qajaj
пь sbrtbmb treB men tutue turam a ansb, ojuluB ваэьв qoja3
rbqdb!
— Da qalaj Bolsun, endi ne madar?
— Siz Bblaj keliB ви qajanb sbrtbqbznb
tree kyclj
tu tu q u z da avdurm aj tu ru q u z , men erlej в'г tirev madaf
etejim. Ijie qojue kesigizni BasdbrtbB xalek etdirirsiz, saq bo lu q u z! M brtazaqla sbrtlarbn tree q a ja q a gaBb§xandbla, Ходг
da nam an qacbB qutulqandb. M brtazaqla q a ja q a q a d a lq a n la j
kec boIub , ke z Bajlannbncb tu rq an d b la, ala j’a ki§i da alaq s
tirev keltirm ezin esleB, qajadan Bir-Bir ajbrblbB gallaq andb h
QbJNALSAM DA ORUNUNA SALDbM
Aj garbq kecede Nasra Хода celek в1а suv a h r q a arj
eazda qujuqa kelgendi.
QaraB ajnb suratbn qujunu icinde (suvda) кегув, kesj
kesine „aj gazbq’a, ne terenlikge ty§gense!“ dee gyregi qbjnalqandb.
So nra celegin qujunu icine дьдып в1а salbndbrbB, ajqa
ilinnen Bolur d e g e n zam anda, ham an qara тьИькпь salb^
tartxandb.
Celekni icine suv tolue cbqa kelgendi da qujunu tamaqbn;)
da aqaclaqa iliniB toxdaqandb. Хода ana da qaramaj, kyc etii
ajaqlarbn tireB tarta ketie дьдьтпь yzgendi da д ьд ьт yzylj
64
geni в1а Хода дьць1ьв ketiB sbrtbndan ty§gendi, qaraB k e k de ajnb eslegenlej:
—
bhb... qbjnalqan da etdim, alaj Bolsada ajnb ornu
saldbm,—degendi.
BIZNI BERI KQCyRMEJMISIZ
Kece Nasra Ходапь y jy n e urucula kirgend ile. Nasra Хо­
да вь1апь kelgenlerin em da y jy n d e Bolqanbn gbjbB ketiB tebregen lerin Bile turqanlajbna Bir guq ajtm aq and b .
Urucula cbqqanlaj, bu da а!апь bzlarbndan kesi gatxan
te§egin guvurqanbn da keltyrya cbqqandb. Ala da вага, bu
da вага, ala da вага, bu da вага, em ахы ь urucula elni teвеп qbjbrbnda Bir yjge kirgendile, bu da вагьв ol yjny bosaqasbndan агь kirir onov etgenlej, uruculanb Biri к е г у в ,
т ь п а ajlanbB:
— Sen kimse, sana mbnda ne Bardb? —dee sorqandb.
Nasra Хода qbzmaj, acuvlanmaj:
— Da, siz meni Beri kecyrmejmisiz?—degendi.
BEK IGI SbLTAVDU
Nasra Ходапь Bir xatersiz xon§usu e§ik allbna кеНв, gie
xavx tilegendi.
Nasra Хода yjge kiriB ketiB, Bir kesek turqandan sonra
cbqqandb da:
— ф в т ysyne a§lbq gajqandbla, bo§ tyldy,—degendi.
Xon§usu munu sezyne ку1ув:
— Хода, giegeva qalaj a§lbq gajadbla? 0 1 ‘a nege u§aqan
sbltavdu?—degeninde Хода:
— Soxum, Bermezge syjsen, a§lbq oqaj tarb da gajbladb,—
degendi.
BILIB SALOJANDbLA
Nasra Хода golovcu boIub Bir elni qbjbrbndan kirgendi.
Bek suvsae eolqandan Bir y jn y
агвагьпа qajtbB, „suv
icirigiz“ deB tilegendi. Adamlanb Biri:
- N asra Х одап ь x a p a rla rb .
— SautuBUz goqdu, ansb m ajna B ecgede suv! —d ee arBazda ici suvdan tolu Becgeni k e r g y z g e n d i. Хода qaraB ty Bynde te^igine a q a c cyj salbnbB tu rq an bn кегув, aqac c y j-i
n y cbqarbB suv icerg e umntlu boIub, auzun te§ikge tuvra
eltiB c y jn y Beri cb q arq an la j, su v §ьгьШав Betine k y c ly u r-j
q andb . Nasra Хода bu i§ge qaraB acuvlanbB:
— Seni Bblaj adeesiz cbqqanbn ycyn urqan e o lu rla Buj
cyjny,— degendi.
SOL AJAOJbMb ABDEZI £OQDU
OJid namazoia Barqan gerlerinde N asra Ходапь sol aja-,
q b q an a q a n d b da sonra qaz kiBik Bir ajaqbnb y s y n d e e re j
turuB, nam az qblbB Ba§laqandb.
— Хода, Bbllajla nek etese, eki ajaqbnb y s y n e minii
turalm ajm bsa?— deB so rq andb la.
Хода:
— Sol ajaqbm b aBdezi goqdu! — deB диав Bergendi.
BU BOSLANSA
Nasra Ходапь eki tanasb Bolqandb, вь1апь Biri qalaj es*
da orundan CbqbB ketgen d i da Хода izleB ajlanbB tanasbr
taemaqandb. Sonra qajtbB kelie Bavda tananb haman tyjyt
Ba^laqandb. Xogaqa:
— Хода, ви gynaxsbz tananb va nek tyjese?—dee sor-j
qanlarbnda:
— Bu bcxbnsa, andan da век qacar, tyjyB tatbvun eildirirge kerekdi,—degendi.
MAMA KEREK TYLDY
Bir m olla Bir golda avaz ве ге кеНв:
—
Наг adam B ygece eki reket namaz qblbB, afendi
zekatbn-fitirin в е п в gatsa, allax axbratda ol a d a m q a allaj u lltl
hu r qbzla Berir, alanb ajaqlarb gerde, ва§1агь k e k g e gete b o II
lu q d u — d e ge n in e§itiB, N asra Хода e re tu rq an d b da:
66
4
— Afendi, men ol reketleni qblbrqa oqaj demejme, amma ol qbzla mana kerek tyldyle!
— Nek? Alaj ne ycyn ajtasa?
— Da, ol qbznb ва§ь qojunumda turqanlaj ajaqlarbndan
харагып Bolluq tyldy, andan ese qart qatbn в!а qojuquz meni!..
AX, £ASLbQ
Nasra Хода Bir дагь Barlbq boIub areaz d a atxa minerge
silkiniB kyre§gen di-kyre$gen di, am m a m inalm aq and b . Мьпа
bjlbqbe:
— Ax, anasbnb ga§lbqa, ga§ г а т а п ь т , qanic г а т а п ь т
qajrb ketdi?—dee sele^gendi, sonra tegeregine qaraB ki§i
Bolmaqanbn kergeninde, kesi-kesine:
— Aj seni, oqese... ga§lbqbnda da аэьгь qolajlb zat tyl
edin!—degendi.
NE BASXALbOJb BARDb
Bir kere Nasra Ходапь terilte ketie sydge galqan §aqatxa
eltgendile.
Daviarb eudaj urlannannb ysynden Bolqandb.
Sydyny allbnda Nasra Хода дапь1ьв ,,Budaj“ derini orununa ,,arpa“ dee dav ajtxandb.
Syd BO§alqandan sonra Ходапь galqan §aqatxa eltgen
adam:
— Хода, e§igimi давьв qojdun da! Budaj derini orununa
arpa deB, i§ni sezdirdin—dee eBgelegendi.
— ga lq a n §aqatxa earqandan sonra, syjse Budaj, syjse
arpa Bolsun, ne Ba§xasb Bardb!—degendi.
QALOJAN XALQ NE ETER
Bir mollanb axcasb kelge ty?gendi, molla tajaqb в1а haman kelny suvun arb-Beri qatb§dbra turqanbn кегув, Хода
mollaqa:
— Alaj etiB nek turasa?—dee sorqandb.
67
Molla:
—- Axcam tysgendi, kim Bilsin tajaqbmb ucuna давь§ьв
cbqarmb dee ete turama!
Хода:
—
Siz, mollala, Bbllaj telilikle etgen zamanda, sizden o
qadbla, myxdyle qallaj zatla ete Bolurla?
HAR NENI DA ET ALESE
Bazardan Nasra Хода et а!ьв кеНв qatbnbna:
— Mbndan ne tuqum a§ eterge eolur?—dee sorqandb
Qatbnb:
— Ne tuqum da eolur!..
Хода:
— Alese вагьп da e t !
BIR £ANbNA AVUB KETER
Nasra Xogaqa:
— Хода, ertdenela e o lq an laj Bblaj qaraB, sbnae tursan,
bu adamlanb kimi агь, kimi Beri Bblaj nek cyryid yle?—d es
sorqandbla.
Хода:
— Adamla earbda Bir дагь вагьв tursala, gerni Bir gaпь aur boIub avuB keterge Bolluqdu, andan ese alaj gyryrge
kerekdile.
MEN DA ANb SATAROJA KELTIRMEDIM
Nasra Хода e§egin satarqa Bazarqa syrgendi.
Albvcula кеНв e§ekni дь1ьп Bilir ycyn ti§ine qararqa
umut etsele da, e§ek qaearqa, taeanlarqa qalbB, ki§ini qatbna
qojmaqandb.
Albvculanb Biri:
— Bu e§ekni ki§i alambdb, qblbqsbzdan ti§ine qararqa
da qojmajdb sonra!
Хода:
— Men da апь satarqa dee keltirmegenme, meni ne
агав cegiB turqanbmb xalq kersyn dee keltirgenme,—degendi.
68
QALAJbNDA DA BOLUOIUZ
Bir qaumla afendige:
— AraBin, afendi, ajbB etme sorqanbBbzqa, e ly k n y Basdbrbrqa а1ьв Barqan zam anda §eriqat в1а sal aq ac n b qajsb
ganbnda, qalajbnda Barbrqa tbjbn§lbdb?—dee so rqand b la.
Afendi saqalbn sblrij, kezlerin k e k g e qaratbB qalaj aldae
диав e terge cem erlee icinde saqb§xa kirgenlej, Хода:
— Icinde Barmaqbz ansb, qalajbnda da Barbqbz!—dcgendi.
ENTDA QbLbQMb ETGENSE
N asra Хода Bazardan Bir e?ek satbB а1ьв, Bojunundan
uzun gie в1а taqbB gisni da sozub ucundan tutuB y jy n e kele
tu rq an laj, golda Bir ве1ек ga§ tille§iB, Biri e§ekni Ba§bndan
gieni cbqarbB, kesini ва§ьпа salbB Ходапь bzbndan kelg en d i.
Bir ga§ da e§ekni а1ьв ketgendi.
Агвагьпа kirgenind en sonra, Хода ьгьпа ajlanbB qai;asa: e^ekni orununa Bir adam giBge taqblbB tura. N asra Хода
adamnb qatbna keliB seirsiniB:
— Sen kimse, e§ek ne Boldu?—dee sorqandb.
— Men adamma, anam mana иги§ив: „Seni e§ek boIub
kerejim" dee qarqaqanbnda, e§ek Bolqan edim. Endi seni
qoluna ty^genlej, ganbdan adam eoldum, Bereket eersin!..
Хода:
— Bar, qora, bu goldan sonra апапь acuvlandbrbB aman
qblbq ete turma!—deB ea§bndan giBni а1ьв ijgendi.
Bu sez в1а adam ketgendi. Ekinci kyn Хода ertdenni
aazarda Bbjaqb e§ekni satbla ajlannaribn кегув, aqbrbn qbSbla вагьв, e§ekni qulaqbna:
— Aj gjaur adeesiz, entda Bbjaqb sen aman qblbqmb
etgense?—dee §bBbrdaqandb.
gOLOVCULUQDA
Хода uzaq golovcu Bolur muratda e§egine minie golqa
Cbqqandb. Alaj eolqanlbqqa ne kyre§ie e§egin kesi ajtxan
9oltun eltalmaqandb, e§ek kesi syjgen дагь аТьв teeregendi.
69
Ceget caulladan da etye, Bir talaqa cbqarqa Xogaqa eki
aqac ete turqan adam tyBee:
— Хода, qajrb Barasa?—dee sorqandbla.
Хода:
— E§ekni kefi tartxan дагь в а г а т а !—dee диав Bergendi.
SENI SAV QALOJANbNA £bLAJM A
U §xuvurqa Ходапь qatbnb §orpa etgendi da issilej teB­
sige salqandb. Har kimden a lq a kesi colpu в1а Birni urtlajma dee auzu k y cly kyjgendi, alaj Bolsada bjlbqbB Xogaqa
Bildirmegendi. Qatbnbnb kezlerinden gblamuqla aqbB-aqbB
Barqanbn кегув, Хода:
— A, qatbn, nek gblajsa, ne eolqandb ?— deB sorqandb.
Qatbnbnb Хода в1а naqbrda eteri kelie:
— Anam xarie §ограпь век syjyvcen edi da, ol esime
ty§yB gblajma!—degendi.
Bu sezny ьгь в1а Хода da colpu в1а Bir §ограпь keltyr y s urtlaqandb, auzu k y jy e, haman dbgalasxa qalqandb, k ez­
lerinden gblamuqla teneregendile. Qatbnb munu esleB:
— A, ki§i, sana va ne Boldu, nek g b la js a ? - d e e sorqandb.
— 01 igi anan е1ув, sen sav qalqanbna gblajma,—d e a
b§arqandb.
NEGE SORUB TURASA
A
Хода yjyne вага, xon§ularbndan Biri tyBee:
— Bygece sizni yjde ol topuldaqan tau§la ne edile,
Хода?—dee sorqandb.
— Bo§... alaj qatbn acuvlanbB meni а в а т а Bir-eki gumduruqnu Berdi ansb, guqda goq edi.
— Хода! Yjyne, quru авапь adam qalaj urur?!
— Qoj munu nesin sorue turasa, icinde men da ваг edimt
SYJSEM DA A JbBb £OQDU
Хода ga§aqan elde Bir ullu Baj, qbzqanc, adam Bolqan­
db. Qalcblarbna it tegenede a§ eerdiriB, alaqa ajaqiib; qa§bqпь gyrytdyryrge kezy qbjmaj ,turqandb.
70
Ceget caulladan da etyB, Bir talaqa cbqarqa Xogaqa eki
aqac ete turqan adam tyBee:
— Хода, qajrb earasa?— deB sorqandbla.
Хода:
— E§ekni kefi tartxan дагь в а г а т а !—dee диав Bergendk*
SENI SAV QALOJANbNA £bLAJMA
U §xuvurqa Ходапь qatbnb §orpa etgendi da issilej teB>:
sige salqandb. Har kimden a lq a kesi colpu в1а Birni urtlaj-j
т а dee auzu k y cly kyjgendi, alaj Bolsada bjlbqbB Xogaqa;
Bildirmegendi. Qatbnbnb kezlerinden gblamuqla aqbB-aqbB
Barqanbn кегув, Хода:
— A, qatbn, nek gblajsa, ne eolqandb ?— deB sorqandb.*
Qatbnbnb Хода в1а naqbrda eteri кеНв:
— Anam xarie §ограпь век syjyvcen edi da, ol esime
ty§yB gblajma!—degendi.
Bu sezny ьгь в1а Хода da colpu в1а Bir §ограпь kelty-i
rye urtlaqandb, auzu kyjye, haman dbgalasxa qalqandb, kez-j
lerinden gblamuqla teneregendile. Qatbnb munu esleB:
— A, ki§i, sana va ne Boldu, nek gblajsa? - d e B sorqandb J
— 01 igi anan е1ув, sen sav qalqanbna gblajma,—d e a
b§arqandb.
NEGE SORUB TURASA
Хода yjyne вага, xon§ularbndan Biri tyBee:
— Bygece sizni yjde ol topuldaqan tau§la ne edile,
Хода?—deB sorqandb.
— Bo§... alaj qatbn acuvlanbB meni а в а т а Bir-eki gumduruqnu Berdi ansb, guqda goq edi.
— Хода! Yjyne, quru авапь adam qalaj urur?!
— Qoj munu nesin soruB turasa, icinde men da ваг edim!
SyJSEM DA A JbBb gOQDU
Хода ga§aqan elde Bir ullu Baj, qbzqanc, adam eolqandb. Qalcblarbna it tegenede a§ Berdirie, alaqa ajaqiib; qa§bqпь gyrytdyryrge kezy qbjmaj ,turqandb.
70
Bu Baj Bir golda Xogaqa tyeeB:
— Nasra Хода, ахсапь sen da syjemise?—dee sorqandb.
Хода диавха:
— Adamnb qbzqanc, osal adamlaqa да1ьпцьс etmegeni
ycyn syjsem da ajbBb goqdu!—degendi.
SONRA KISDIG A QAJDADb
Хода eki gyren ke et а1ьв keliB qatfcnbna хьсьп eterge
Bujurqandb. Qatbnb хьсьп qajqb qa kirginci, etni ki§dik qoratxandb.
Irjirde Хода:
— Qatbn, хьсьп etdinmi?
— Oqaj, etni ki§dik a§aqand?>!
Bu sezny e§itgeni в1а Хода Bir ki§dikni tutue kelie, eazmanna salbB cekgendi da, ki§dik tamam eki gyrenke tartxandb.
Nasra Хода ви isge seirsinie kesi-kesine:
— Endi bu eki gyrenkeni ki§dik tarta ese, et qajdadb
da, ne va bu aurluq etniki ese, sonra ki§dig’a qajdadb?—dee
saqb§xa qalqandb.
BIR KERE TYZYNE DA BIR BARAJbM
Nasra Хода да§ zamanbnda Bblaj et d eg en zatbnb tyz
tersine etiB, Bblajtbn ваг desen, апь tersine вагьв tu rq a n d b .
Ходапь atasb апь ви qblbqbn вШв, Bir zatnb etdirirge syjse,
,,e tm e “ dee etdirtie, etdirm ezg e syjse va „et“ dee etdirtm ej
turqandb.
Bir kyn Хода da atasb da, tirmenden ulov в1а un keltire, golda Bir suvqa getgendile.
Ходапь atasb ajtxandb:
—
Хода, да§ып, men oqarlaqda ta§ kecyvden etejim
sen eijekni suvnu sajb в1а etdyrme da tereni в1а etdyr!
Хода ojla§xandb da: „Men quruda atam ajtxan n b tersine
вагьв turama, Bir k ere tyzyne da Bir B a ra jb tn “ dee e§ekni
eltie suvnu em teren gerine игив, gygyn da kesin da k e m e ylge k e m g e n d i.
71
KESIM TYSERIK EDIM
Хода e§ekge miniB ketiB вага turqanlaj, saeijle cbqana
nla tyrtye e§ekni cocutxandbla.
Хода ysynde turalmaj e§ekden gbqblqandb.
Bu kezyvde saeijie haman tert ganbndan:
— Vov, e§ekden gbqblqan, e?ekden gbqblqan!—dee
k yly e samarqav etiB Ba§laqandbla. Хода Bblaqa диавха:
— Nege daur etesiz, yjyme getgen edim, gbqblmasam
da, kesim ty§erik edim!—dee qojqandb.
BbLAJ IGIDI
Nasra Хода Bir talaj negeri в1а e§egin da а1ьв otunna
cbqqandb. Qolda e§egine tersine (artb allbna) "miniB Barqaпьп кегув negerleri sorqandbla:
— Хода, e§ekge artbnb allbna ajlandbrbBr nek minese?
— Men tyz minsem. siz meni artbmda qalasbz, siz alqa
cbqsaqbz, men sizni artbqbzda qalama. Andan ese Bblaj minnenim igidi,— degendi.
_____
72
BESIM BARDb
N asra Хода acbraq boIub , Basdanb qolu в!а uvucuna
а1ьв au zu n a Bu§duqlaj turqan bna Birev кеНв so rq an d b :
— Хода, Basdanb ве§ Barmaqbnb da Bytevden tbqbB
alaj nek a§ajsa?
Хода:
— Meni altb Barm aqbm goqdu, Be§im Bardb!
S0ZYM E TbNbLAMAZ
Nasra Хода ga§aqan elni star§inasb в1а Хода har quru
иги§ив, davla§bB turqan dbla. K ynleden Bir kyn b u star§ina
e lg e n d i.
Basdbrbrqa eltgen kezyvde Ходапь caqbrqandbla:
— Kel, Nasra Хода, marga, talqan oqumasan Bolluq
tyldy!—dee Ходапь ganazbqa tartarqa umut etgendile.
Хода kefin Buzmaj:
— Oqaj, ol meni в1а daviulaj qalqandb, ekieiz gav edik,
men ana talqan oquqanlbqqa, sezyme tbnblamaz!— d e B qojqandb.
CbOJARTXANDAN IGl DARMAN gOQDU
Bir syjmegen adamb allbna ty e e B , Nasra Xogaqa:
— Nasra Хода! Sen Bilgenden kez avruvqa em igi darman nedi?—dee sorqandb.
Nasra Хода:
— Mbndan alqa meni ti§im avruqanbnda, cbqarbB ox etdirdile, cbqartxandan igi darman goqdu!—degendi.
QACAN BERIRSE QAJDAM
Nasra Хода Bir kyn cegetden qozla gbjbB kelie Bazarqa
Cbqarqandb. Кев вогс etivcy Birevlen keliB:
— Хода, art вогсха Bir kesek qoz Bersen’a!—deB tile§endi.
— Ne eterikse?
— Qozla в1а, orazama, auz acarbq edim!
73
— Bu ne orazadb?
— Ketgen gbldan qalqan telev orazamdb. Bu adam ety«j
ryk sezly, k e s i’da вогсха qbjbn adam Bolqanbn Хода вШв,]
Bermezge syjye:
— Ket, дапьт, ket! Allaxnb вогсип Bblaj k e cig ie tele
g en , meni вогсити, kim Bilsin, ne z am an laq a e ltirse L
QABXANDAN DA OZAR
Ходапь yjyn y allbnda eki saeij ajlana keliB, daur-syjyr
etie, tyjy§ cbqarqandbla.
Daurqa Хода da cbqqandb. Saeijle Ходапь kergen в1а
davlarbn ajbrtbrqa ада tarbqbB teeregendile.
Biri:
— Хода, bu meni q ulaqbm b q ae x an d b ,— deB tarbqqandb_
Ekincisi da:
— Aldajdb, men qaemaqanma, kesi-kesin qaexandb,— I
degendi.
Bu sez в1а ekisi davqa kirgen zamanda, Хода:
— T o xdaqb z, men e u s a q a t cbqajbm ,— deB y jg e kirie,
ad am kesi q u laq b n kesi qaeallbqm bdb deB Sbnae teB regendi.
Ва§ьп eni§ge ijie, q u laq b n auzu taea tartbB, sozub k y re § e
turqan laj, Bir ajaqb yj tyB ynde uru q azb lqan n a tajbB gbqbl-|
q an d b . Betin sbdbrqandb, ва§ьп te§gendi.
Bu halda saeijlege CbqbB qarasa, Bbjaqb saeijle davm^
qbzbvunda. SaBijleni Biri:
— Endi, Хода, bu т а д а „kesi qulaqbn kesi qaB xand b“-j
dejdi, adam kesini qulaqbn kesi q ae alb rm b ?— dee sorqanbnda,.
Хода:
— Qaear, Balam, qaear, qaBxannb qoj tae gbqblbB ва-fl
§ьп da te§er!— deB диав etgendi.
OJNAROJA CbOlAR
Nasra Ходапь qatbnb icli bo Iub , saeij taearqa avruaj
gatxandb. Alaj’a taealmaj кев qbjnalqandb.
Qatbnla харагпь Xogaqa ajtxanlarbnda, Хода:
—
T o xd aqb z, men апь ата1ьп Bileme!— d ee ketiB ty
kenden ty rly - ty rly ojunla, g o k g a la а1ьв kelie, qatbnbnb qatb'
na salq an d b .
74
— Хода, вь1а nelerindile, вь1апь
Bblaj
nek etese?—dee
s o rq a n d b la .
Хода:
— Saeij tylmydy, вь!апь kerse, ojnarqa cbqar da kelir!
QATbN SEN DA TYZSE
Хода qallajla ese da sydy ny orununa qalbB Bir az zamanпь turqandb.
Мьпа Bir kyn Bir-Biri gaqalarbndan
davlarbn a jtb rq a k elg e n d ile. Bu eki davcu
kiriB, dav ajtbB Ba§laqandbla.
tutuB, eki davcu
B o lq a n y jg e
sydy
Birinci кев tarbqbvla ajtxandan sonra Xogaqa:
— Men tyzme da o q a j!—degendi. Хода da:
— Tyzse, дапып, tyzse!—dee диав Bergendi. Ekinci
davcu da kesini davun ajtxandan sonra Xogaqa:
— Oqaj, Хода tyzme da ha?—dee sorqandb.
Хода т ь п а da:
— Tyzse, дапьт, ajhaj tyzse!—dee диав Bergendi.
Хода eki davcuqa da bu xalili „tyzse“ dee диав Bergenin e§itie turue, qatbnb da aladan sonra кеНв:
— Хода, sen eki gavnu ekisine da „tyzse" dee nek
Bardbn. Dunjada allaj syd Bolambdb? —dee qadalqatibnda,
Хода диавха:
— Qatbn sen da tyzse!—degendi.
QALOJANb QALAJ TYRLENDI
Bir golda Nasra Ходапь e§egini Ba§bndan noxdasbn urlaqandbla. Bir-eki kynden sonra Хода noxdasbn Bir ва§ха
e§ekni Ba§bnda кегув:
—
Asdoprilla, bu e§ekni ва§ь, noxdasb Bizni e§ek
sun, sonra qalqan tyrsyny, terisi va qalaj в1а tyrlendi da?—
deB kyldyrgendi.
AT TYL QUS DA gETM EZ EDI
Хода at caBdbrqan gerge e g y z g e minie Barqanbnda,
xalq tert ganbndan k ylyrge, xblikge eterge qalqandbla.
75
boI-
Birevlen:
— Хода, Bbllaj zatxa genii ajaqlb xajvan kerekdi, bu a u j
egyz ge mi ni B ne etese?
Nasra Хода:
— E-e-e §oxum, men munu on дь1 mbndan alqa Bir
савхапьп kergenme da, at tyl qu§ da getmez edi!— degendi.
SEN DA TySYRMEJ AJTSAN EDI VA
Nasra Хода onovcula t u r q a n Bir mijik y j g e kesi qulluq u в1а minie вага t urqanlaj , Basxbcnb t y ey n d e n Bir tau§ e§it|
g e n d i . AjlanbB q a r a q a n b n d a , tyBynde Bir adam eni§ge ty§ des
ь§ап et geni n кегув, ьгьпа ajlanbB Basxbcdan ty§gendi.
Barsa—Bir sadaqacb: „Ij, allax razblbqb ycyn Birsadaqa
в е г“— dee tilegendi.
Хода:
— Kel erge!—dee CbqbB teeregendi, sadaqacb da ьгьп-]
dan cbqqandb. Basxbcnb ва§ьпа erlegenden sonra:
— Bar endi, sana Berirlaj zatbm goqdu,— degendi.
Sadaqacb:
— Da, meni bu qadar mijikge sozmaj sadaqa в е гт е zini tyeynde ajtsan edi va!
Хода:
— Da, sen sadaqa izlegenini meni eni§ge tyeyne ty§yr-|
mej Basbnda turqanlajbma ajtsan edi va!
INANMAJSA
Xogadan хоп§и1агьпь Biri e§egin xavx tilej kelgendi.
Хода:
— E§egim mbnda goqdu!—dee Bermegendi. Bu sezny;
ajtxanlaj e§ek Bavda oqurqa qalqandb.
Xon§usu:
— Хода, sen goqdu dejse, e§ek Bavda turqanlaj!— dee
Ходапь ujaltbrqa tbrma§xandb.
Хода:
— Menica aq saqallbnb sezyne inanmajsa da, e§ekni tau§una inanasa, sen ne tuqum adamsa?
76
SEN BILMEJSE, AUZUNU QbS
Хода Bir golda inegin satarq a umut etiB e a z a r q a e ltg e n di, am m a satalmaj qajtbB kele tu rq an laj, sa v d y g e rc ile d e n Biri
[увев:
— Ber inekni, men век genii satajbtn,—dee ьгьпа qajtarqandb.
Ekisida eazarqa Barqandbla. Bu adam:
— Inek Buaz, sytly inekdi, qarbnbnda altb ajlbq buzovu
aardb,— deB qbCbrbB inekni qaraB-qaraqbncb Baqa
satxandb.
Bir kyn Ходапь qbzbn tilej kelecile kelgendile. Ходапь
aqblbna inekni satxan ki§ini sezieri ty§ye, kelecilege:
— QbZbBbz semiz qbzdb, qarbnbnda altb ajlbq Balasb
da Bardb!— dee maxdaqandb.
Bu sezleni e§itgenlej, kelecile ку1ув, Bir-Bir CbqbB ket-gendile. Qatbnb getis ala cbqqanlaj:
— Teli-xonta! Bu sezlerin'a nege u§aqan sezledile!—dea
qadalqandb. Хода kefin Buzmaj, kesin tyzge sanae:
— Qatbn, sen Bilmegen zatbna auzunu getdirm e. 01
sezle Bolmasala edi, Bizni Bazarda inegiBizni ki§i almaz edi,
Bu sezle в1а qbZbBbznb da albrla! —degendi.
OL KESINI AJbBbN BILEDI
N asra Ходапь Bacxasbna Bir e g y z kirgendi. Хода egyz>
ny t y j y s q b sd a rq a tajaq izleB kelginci, e g y z CbqbB e e rie
ketgendi. Ekinci k y n y n d e goltun ozub Barqan Bir aread a
e g y z n y tanbB, савьв bZbndan getiB, tyjyB teeregendi.
Iesi:
— £ а п ь т , sen telimi Bolqansa, e g y z n y nek ty je se ?—
degeninde, Хода:
— Sen tbnc tur, ol kesini ajbBbn kesi Biledi!—degendi.
KIMGE DA KORyN
Nasra Ходапь tijresi-xon§usu gbjblbB kene§ boIub, Xoga­
qa qatbn albrqa onov etgendile. A laj’a, kesine guq Bildirmej,
Bir-ekileri вагьв Bir tul qatbnna sez tausue kelgendile. Q a­
tbn eri§i qatbn Bolqandb. I§ Bblajqa kirgenden sonra Xogaqa
ajtxandbla. Хода da oqaj demej, qatbnnb keltirie Ходапь y j y ­
ne salqandbla.
71
ErtdenBlasbnda Хода yjd en сьцьв
qatbnb Ходапь toxdatbB sorqandb:
teeregen* zamanda,
— A, ki§i, endi men seni guvuqlarbnb tanbmajma, Bil.
mejme, sen ajt, kimge kerynejim, kimge kerynmejim?
Хода aram-qaram etmej:
— Kimge kerynsen da keryn, mana kerynme ansb!—I
degendi.
В У Т У Ш А QbSXA BEK IGIDI
Bajladan Biri-eir gerde ullu yj saldbrqandb. Bu adam X o l
^апь qonaqqa caqbrqandb, Xogaqa teesi keliB Sbjlannandb.l
sele§e, u§aq ete keliB Birleri:
— Хода, bu yj qb§xamb igidi, gajqamb igidi?— dee sor­
qandb.
Хода Biraz saqb § etgen d en sonra:
— Qb§xa igidi!
— Nek dejse?
— N ek dejm e deB, se z y c y n , Bizni y jn y Bir terezesi в1а
Bir дапьг e§igi Bardb, Biz qb§da ol e§ik в1а terezeni etsek,!
y jy e y z дь1ь boIu b , zauq eteBiz. Bu y jn y va y c -te rt e§igi, to-J
q u z-o n terezesi Bardb, вь1апь Barbnda etsegiz, qb§ sizni y j y i
g y z Biznikinden d a дь1ь Bolluqdu.
Bu xbjsaedan qarasaq, bu yj gajdan ese qb§xa igidi.
MEN DA TAS BOLUR EDIM
Хода Bir golda e§egin tas etgendi. Kyn uzunu izlegendi,]
taBmaqandb. Qatbnb, xon§ularb qo§ulue izlegendile, taemaH
qandbla.
Sonra Хода Betin sblaB, haman §ukur eterge qalqandb.j
— Хода, alaj nek etese?—dee sorqandbla.
— $ukur Bolsun degiz, men e§ekni ysynde eolm aqaj
п ьт а, ansb men da tas Bolur edim,—degendi.
78
AQbLbMA KELGENNI ETDIM
Ходапь eki m y jy z y da gaja boIub Bir qart e g y z y boIqandb. Хода апь k e rg e n i sajbn:
— Aj anasbnb, ol eki m y jy z n y arasbna o ltu ru e Bir golo v c u lu q q a g b q q a ed im ,— dee suqlana tu rq an d b. Bir kyn
e g y z n y gatbB tu rq an bn кегув, вагьв eki m y jy z y n y агаэьпа
olturam a d egen lej, e g y z ва§ьп silkiB, Ходапь atbB ijgeninde,
Хода cartlae u z a q q a ty§yB gbqblqan db.
Ходапь k e ly ketiB areazda gbqblbB turqanbna qatbnb
савьв кеНв, Ba§bnda olturuB gblaj Ba^laqandb. Хода esin дь]ьв, ва§ьп keltyryB:
— Qoj, qatbn, gblama, kertidi Bir kesek qbjnaldbm, amma kelym e kelgenni da etdim!—degendi.
79
£AJNb ARASbNDABbZ
Bir adam Хода в1а cam eteri кеПв:
— Хода, sende nenca s a q a td b ? —deB sorqandb.
Хода da апь selekesin sezie:
— Bir ganbz saqatbm eardb!—degendi.
— Oqaj, alaj demejme, nencaqa kelgendi?
— Ус tymenne.
— Oqaj, апь sormajm a, Busaqatda Biz ne zamandaBbz.
— Qajnb arasbnda!
TANNb ATXANbN BILGEN
Хода Bazarqa Bir g u g u ru k Cbqarqandb. Qolda kesi-kesine:
„Bu
xajvannb ajaqlarbn Bajlae, агавьп вепв Barqandan ese, во§1ав allbma syrejim " dee g erg e BO^laqandb. Gugu­
ruk golnu e arm aj, ham an агь-веп g allarq a q alqan d b . 01 zam anda N asra Хода Bir tajaqnb da Bojununa salbB, g u g u r u k n i
bZbndan Bblaj ajtbB sy rg en d i:
—
Aj gjaur, keceni arasbnda tannb atarbn BiliB qbCbr
sa da, ullu golqa kesini tyzetiB вага Bilmejse!
BIRIN КЕМ BERIG1Z
Хода on soqur golovcunu Birer s o m q a suvnu Bir ganbndan Birsi дапьпа keltyryB e t d y r y r g e deB gara$xandb. BbJ
1апь Birem-Birem k e ltyryB to q u zu n suvnu агь дапьпа cbqar-]
qandb, onuncularbn qalaj ese da suvnu ortasbnda gbqbB ijg end i. N e g e rle ri bu halnb k e rg e n в1а X ogaqa acuvlana, е в g e le g e n sezle ajta Ba§laqandbla. Хоса диавха:
—
B irigiz gbqbldb ese, endi anda ne zaran eardb, B
somnu kern Berirsiz, Bitdi, ketdi ossalam !—d e g e n d i.
QOZLAOJAN 0 L S E SEIRMID1
N asra Хода хоп§и)агьпь Birinden Bir qazannb а1ьв xavi
tuta tu rq an d b da sonra Bir kyn icine da Bir gitge qazancbt
salbB, iesine eltgen di da Bergendi.
80
Iesi:
— Bu qazancbq’a ne zatdb!—degendi.
Хода:
— Qazanbqbz qozlaqan etgendi.
Qazannb iesi eki qazannb da век quanbB alqandb.
Bir azdan daqbda Bir kyn Хода qazannb xavx deB а!ьв
iesine eltmej qojqandb.
Iesi keliB, Ходапь esigin qaqbB: „Qazannb Berigiz*, de­
geninde, Nasra Хода:
— Qazanbqbz elgendi, ea§bqbz sav Bolsunl-'degendi.
Iesi seirsiniB:
— Qazan qalaj eledi!—dee sorqanbnda, Nasra Хода:
— Qozlaqan qazan else, seirmi etese?—deB диав вег-
ANDAN SANA NE BARDb
Birev, Ходапь т в а § ь п а q a q b B :
— Хода, kerem ise, B e rek le а1ьв B arad b la!— deg^di— Andan шаца ne fajda?
— Sizge eltedile.
— Sonra sana ne fajda?
ЬНЬ ENDI QUSXA USADbN
Хода otunna Barqan gerinde Bir uzun ajaqlb cille tutTegeregine a j l a n b B qaraB, qu§nu har nesi
ar’v i
amma Birda ajaqlarbnb alaj caqij i§lennenin garatniacqandb.
Elte вагьв cbdajalmaj eki ajaqbnb eazuklarbndan salta в1а
игив yzye, dlleni qazbq ysyne salqandb da:
— bhb, endi Biraz qusxa u§adbn!—degendi.
xandb.
ICI DA £AZbLMA01ANDb
Bir gerde kelin kelgenin, ullu toj-ojun, artbqsbzda sbjsbra, Sbjlav ullu воЦапьп Xogaqa esitdirgendile. Masra Х о­
да „caqbrlbq Bolurla" deB umut ete da turqandb, alaj boIsada caqbrblmazbn Bilgendi.
6 N a s ra Ходапь xaparlarb
Хода eki kynden Beri da acbraq turqanb seeeBli a§bq
Bu§uq etiB, Bir bo§ qaqbtnb da bo§ kon w ertge salbB, haman
kelin kelgen gerge савьв Barqandb.
— Ne xapar, Хода? Nek guzaBasa?— deB sorqandbla
— J/jny iesine qaqbt а1ьв kelgenm e! —Оев qaqbtnb а§ь
qb§ Bir halda yjn y iesine uzatbB kesi da erlaj y jg e kiriB tee
sige olturqandb. Yjny iesi konwertge adres gazblmaqanbt^
кегув:
— Хода, munu tb§bna guq gazblmaqandb da!—degeninde1
— Bek a$bqb§ kelgenini seeeBinden tb§bna oqaj icine
da gazblmaqandb,—dee диав etgendi.
ALbS-BERISGE YRENEME
Хода Bazarda Bir gakgbnb on kapekge а1ьв, on kapek
ge satarqa qalqandb.
Bari§nikle кегув:
— Bblaj nek etese?—deB sorqanlarbnda:
82
— Siz m enden ylgy albqbz,
/reneme!—deB диав Bergendi.
men
xalal
alb§-Beri?ge
BbLAJ BOLLUQ ESE, gUQDA OOJAJ
Хода Bir gel kyn ty e g e m inie g o lq a atlannandb. Qolda
ac boIub auzuna quvut ata, апь da gel u cu ra da ala da kete
вагцапьп Bir q au m la esleB:
— Хода, a^aqanbn nedi?— dee so rq an d b la. Хода:
— Bblaj Bolluq ese, guqda oqaj!
MENI КУСУМ ALOJbNCA TURADb
Xalq gbjblqan gerde har kim kesini qarbvundan-kycynden sez асьв sele§e kelgendile da, Хода sekiriB turuB ajt­
xandb:
— £amaqat, meni qart Bolqanbma qaramaqbz, meni
kycym tyrlenmej alqbn ga§ zamanbmdaca turadb!
— Qajdan Bilese?
— Meni y jy m y qatbnda Bir ullu ta§ eardb da, men апь
ga§ zamanbmda da keltyralmaj edim, entda keltyralmajm a,
andan Bileme!
M yjyZLER I BARMb EDI
Nasra Хода ertdenden inirge derici yzmej ф ев turqan
adam eolqandb. 01 i§de tamam агьв, talbB kelie gatxanb sajbn
ol areazda mezgitge miniB muqazin ertden nam azqa azan
Яьсьгьв, Nasra Ходапь guqusundan ве1ув turqandb. Nasra
Хода talaj kere muqazinne oramda tyBee: „Meni guqusuz
etese, toxda, men seni tbnc toxdatbrma" dej turqandb, alaj
Bolqanlbqqa muqazin Bytyn ась qbCbrbrqa qalqandb.
Bir ertdenela m uqazin tamaqbn во?1ав qbcbra turqanlaj, Хода elgeniB ujannandb, acuv boIub, Baltasbn qoluna а1ьв,
minaraqa cbqqandb, muqazin в1а alajda daur-syjyr Bolqan­
dbla, muqazinni auzu ot caqbB Xogaqa tajaqb в1а kerilgenlej, Хода вака в1а urqandb da muqazinni Bojunun ty§yrtgendi, ва§ьп а1ьв yjde ma§okga salqandb.
83
Qatbnb b u i§ni k e rg e n le j, Beti-qutu ketgendi, erine uru§->
xandb, alaj Bolsada ne eterik edi.
Nasra Хода el icine cbqqanlaj, qatbnb Xogadan да§ьг«
tbn adam ва§пь uzaq qoratbB, апь orununa кев Bolmaj kesgen
tekelerini ва§ьп salqandb. Хода oram d a elykny izlegenlege
tyBee:
— Апь men eltyrgenme, inanmasaqbz ва§ьп da kergyzyrm e!—degendi.
— Qajda, k e rg y z !
— H ajdaqbz y jg e , — deB а1ьв kelgen di. „Siz Bblaj e §ikd e
saBbr Boluquz, men Basnb а1ьв Cbqajbm" — dee y jg e kiriB, .;ma-l
$okga qolun tbqqanlaj, qollarbna m yjyzle ty rty lg en d ile . QajtbB e§ikge CbqbB sorqandb:
— Toxdaqbz,
в а г т ь edi, oqese?..
Bir
sorajbm, sizni muqazinni myjyzleri
Izlegenle: „Oj s e n ; kesg en n i y j y q u ru su n “ deB qajtbB ket-'
gend ile.
BU ANDAN DA SbJLbDb
Nasra Хода Bazarda Bir Bajgus qu§nu (popugajnb-sele§irg e yren n en qu§nu) ullu B a q a q a satblqanbn кегув, kesi-kesine:.]
— Bu qanatlblanb B aq a larb u llu q a k e tg e n k erem e, m en
da tauquBuznu keltirejim dee y jy n e kelgendi.
Bek a§bqb§ Bir halda tauqlarbnb Birin tutue а1ьв Bazar­
qa sa ta rq a eltgendi. Хода bu ta u q q a dunjada B o lm a q a n c a
m ax d avla salbB, e a q a sb n da t o q u z -o n qat k e lty rty e , qbCbrbB,
агь-веп gyrytyB teBregendi.
Alaj Bolsada xalq а$ыь Baqasbnnandan ку1ув qojqan;
Bolmasa, виги1ив da qaramaqandb. Nasra Хода em а х ы ь
tauqun ol kyty qu§nu qatbna eltie:
— Bu andan da ullu, andan da qarbvlu emda sbjlbdb,
munu albqbz!—dee maxdarqa qalqandb.
Adamladan Biri Xogaqa ajtxandb:
— Хода, qoj Bbllaj Bir qbCbrbB ajlanma, bu bo § ta u q n u j
allaj B a q a q a kim allbqdb?
— Апь mbndan nesi artbqdb, nek alm ajla?..
— 01 k y ty qu?du, sele§e Biledi.
— 01 sele§e Bile ese,
84
bu
da tbnblaj Biledi!
ADAM BIR S0ZD E TURUR01A KEREKDI
Nasra Ходапь tanb§larbndan Birev tyeeB:
— Хода, sana nenca дь1 Boldu?— dee sorqandb. Хода
da:
— Eki gbjbrma дь1!—deB диав etgendi.
Munu в1а qalqandb. Toquz-on дь1 ketgenden sonra вьjaqb adam qalaj ese da Xogaqa tyeee:
— Хода, entda savmusa, xarie, nenca дь1 Boldu eken
sana?—dee sorqandb. Nasra Хода кев saqb? ete turmaj:
— Eki gbjbrma!—deB диав etgendi.
— Ajyne, Хода, alaj degen nedi, m en mbndan t o q u z -o n
дь1пь a lq a sana tyBee s o rq a n b m d a da, „eki gbjbrm a" degen
edin, en tda alaj ajtasa, b u qalaj Bolur?
— Qalaj Bolluqdu, tyzdy, §oxum, adam Bir sezde tururqa kerekdi.
0LYMDEN QACADb
Хода Bir k y n tykenden qozla а1ьв, ta§ y s y n e salbB, ta§
в1а игив uata kelgen lej, Bir qoz ta§nb ty e y n d e n cartlaB ketgendi.
Хода qoznu artbndan qarae:
— Seir tylmydy, qoz da elymden qaca Biledi,—degendi.
MUNU DA
ASAR
Nasra Хода Bir golda Bazardan хагвьг а1ьв kelgendi da:
— Qatbn, munu inir u§xuvurda a§atbrsa, asbrae qoj,— dee qaЬпьпа вепв, kesi oram qa cbqbB ketgendi. Inirde Xogaqa
хагвьг qalmaj во§а1ьв turqanbna kelgendi. Ekinci golda da
alaj etiB, Xogaqa хагвьг yly§ qalmaj turqanbna keliB, qatbпьпа sorqandb:
— Qatbn, menne хагвьг getdirmej nek qojasbz?
— Kimge da getmejdi, Bir ki§dik tyzelgendi da а1ьв keledi.
Хода ви sezny e§itgen в1а Baltalarbn а1ьв, kyeyrge sa­
lbB kiritin etgenin qatbnb кегув: „Ne etese?“ dee sorqandb.
Nasra Хода:
85
— Ki?dik а1ьв ketse, Baltasbz qalbrebz!—deB eteme.
Qatbnb:
— Sonra Baltanb ki§dik а1ьв ва^ьпашь uradb, ne eterikdi?—degeninde:
— Sorri garbmlbq хагвьгпь eltgen ki§dik eki somlu$
ваИапь eltalmazmb?
QATbN, ERSIZ QALbR EDIN
Kece gatxanlarbndan sonra, Хода aj garbq в1а terezeden
qaraB Bacxada terek ysynde adamca Bir qaraldbnb kergendi.
QaBbrqada taqblbB turqan gajanb а1ьв, qaraldbqa tutuB atxandb.
Ertdenela kimni urqanbn k e ry rg e turue qarasa, gajanb.
oqu Ходапь qatbnb guvue terekge gajqan aeasbnb Belinden>'
tijie te^ik etiB CbqbB tura...
Munu kergen в1а Хода gerge olturue haman §ukur eterge qalqandb.
Qatbnb!
— Хода, allajla nek etese?— dee sorqandb.
— Qatbn, sen da §ukur de, men авапь icinde Bolmaqanbm qalaj nasbBbBbz edi, ansb sen ersiz qalbr edin.
TYSGyNCy SAQLASjbN
Nasra Xogaqa Bir kyn yc adam kelie sorqandbla-— Хода, tert somnu ycyByzge qalaj yle§ej:k?
— Ekigiz eki§er som albqbz, Birigiz da axca ty§gyncy
saqlasbn!..
SENIKI BOLOlANbN BILMEJ ALDbM
Хода n e g e rle ri в1а ketiB вага, golda Bir Sbnnan kyzgy
taexandb. А1ьв qaraq an laj, icinde kesini suratbn кегув, Bir
ва§ха adamdb dee:
—
AjbB etme, men seniki Bolqanbn Bilmej aldbm
dee k y z g y n y ьгьпа gerge salbB qojqandb.
86
£ARTbSb KESI СУЬУЫУВ EDI
Хода Ba§-saqal gylyvcyge kiriB ва§ьп gylytgendi. Qylye
HO§aqanlarbnda, дагып Baqasbn c tq arb B Berirge turaqlaqandb.
Ходапь ва§ь va qa§xa Bolqandb.
Qylyvcy:
— Хода, дагып Baqasbn nek Berese, tolusu в!а вег!
— M eni ва§ьш ь gartbSb kesi allbna gylynyB dy.
TUTUB BOSAOJANMA
Bir molla Bir kyn avaz веге кеНв:
— A§ura k ynleni Birini orazasb eki
ajlbq
orazadan
sbjlbdb, bu k yn led e oraza tu tu q u z ,— d egend i.
Хода munu e§itiB, a§ura kynleni Birinde k y n o r t a q a
tutxandb.
Oraza ajda а§ав ajlannandb. Munu kergenle:
— Хода, sen oraza tutmajnibsa?
— Men a?ura ajnb kynlerini Birinde дагып kynny ora­
za tutuB sav ajnb Balahbndan qutulqanma.
d e ric i o r a z a
QbRQ AUZUM gOQDU
Bir alim Xogaqa kelie:
— Qbrq soruvum Bardb, alanb sana sorajbm, sen kertida Хода esen, вагьпа da Birden диав вег!—degendi. Хода
ajtxandb:
— B arbnada Birden диав Berirge meni qbrq auzum
goqdu.
MEN KESIM MINNEN ESEKNI SANAMAJMA
Хода toquzuncularb boIub, Bir qaum adam otunna teere g e n d ile . O tunna har adam ва§ьпа Birer e§ek eltgendile. E§ekleni to q u z u n da Ходапь allbna etiB negerleri:
—
Sen sy r da вага tur, Biz bzbndan getejik,— degendi
da kesleri ne ese da artxa qalqandbla.
Nasra Хода kesini e§egine miniB, qalqanlanb allbna syrgendi. Bara turqanlaj ne ese da esine ty§yB, e§ekleni sana87
q an d b da Barbda segiz Bolqandb, sekirie e§eginden ty§yB
te rt дапьпа qaraB, Beri ajlanbB sanasa, e§ekle toquz!
— Нь, Barbda turadbla— dee rahat boIub, e?egine minie goluna atlannandb. Bara tu rq an laj d aq b d a sanaq an d b,
e§ekleni sanb Bbjaqbnlaj segiz Bolqanbn кегув, ва$ ty k le ri
e r g e turuB, e§eginden ty§yB, te rt дапьпа e$ek izlee caexandb,
am m a guqda k e rm eg en d i. QajtbB keliB sanasa— e§ekle Ba­
rbda tura.. „Нь, tura §ojdulafc dee d a q b d a e§egine m inie goluna atlannandb.
E§ekde вага turqanlaj daqbda sanae e§ekleni sanb s e ­
giz Bolqanbn kergeninde, tamam aqblbndan cb q arq a getiB,
e§eginden ty§ye: „Bir e§ek getmejdi* deB gblaj turqanlajbna negerleri kelgendiie.
— Ne Boldu, Хода, sana?
— E§ekleni Biri goqdu!
Barbda qajqb bo Iub sanaqandbla da e§ekleni toquzu
da tura.
Daqbda Хода da e n g i n e miniB atlannandbla. Хода сьdajalmaj d b q b da sanae e§ekle segiz Bolqanbn к е г у в :
88
— Toxdaqbz, Bir kerekdi,— dee qbcbrqandb.
Negerleri toxdae sanaqandbla da e$ekleni toquz etgendile.
Em ах ы ь Хода kesi minnen e§ekni sanarqa u n u t u B , ojunnu andan cbqqanbn anblatxandbla.
BIR £U01U DA T0G yLM EQ EN EDI
Хода Bazarqa satsm a deB Bir te?ikli ma§oknu cbqarqandb.
Adamla:
— Хода, mbnda myrzev toxdarbq tyldy, bu te§ikli ma§oknu kim allbqdb, bo § keltirgense ansb!—degenlerinde:
— Oqaj, te§ik Bolqanlbqqa Bir Byrtyk da aqmajdb, anam
Busaqatda gynyn qotarqanbnda qaraB turdum , te§iklerinden
s ir u sd u k gu su da aqmaqan e d i,— degendi.
SENI ANANb DA CbRT SABIJI BOLMAOJANMbDb
Bir дапь kelin Xogaqa кеНв:
— Хода, s a Bi j im g o q d u , q a r a t o n m a , m a n a Bir d a r m a n
Bir m a d a r etsen’a ! - deB tilegendi.
Хода kesin kertda usda kergyzem e dee:
— QbZbm, seni апапь da Cbrt saeiji Bolmaqanmb edi?
— deB sorqandb.
ANDAN ESE QbRbLbB KETGENl IGIDI
Muslimanla saqal gylytm egen Bir zamanda, Хода saqaibn har bjbqdan gylytyrge qalqandb. Bir golda:
— Хода, sen kesin qartaja teeregen Bir esli qart, saqalbnb во§1ав esm ege qojmaj, gylytyB melekleni ujalarbn
nek cacdbrasa?— degendile.
— M elek meni em yrym d e saqalbna, ва^ьпа mindirgenni
qoj, yjyne qonaq etiB da kerm egenme, sonra meni saqalbmda
tnelekni ne i§i Bardb, qoraqanlarb ig id i!—deB диав Bergendi.
89
ENDI TABDbOlbZ
Bir qaum saeij ajaqlarbn Bir-Birlerine calb§dbrbB, s u v q a
salbB davia§a turqanlajlarbna, Х ода yslerine Barqandb. Biri
cjtxandb:
— E ndi ajaqlarbBbznb qalaj taBarbqebz, qatb§dbrqanBbz
da qojqanBbz?
Ekinci saeij:
— M en ajta edim da siz g e , endi ajaqlarbBbz Barbda BirBirlerine qatb^dbla da qaldbla.
Хода вь1апь qatlarbna kelgenlejine, saeijle:
— Хода! Хода! Bizni ajaqlarbBbz qatb§xandbla da Bir-Bi-j
rinden ajbrbB tanbjalmaj turaBbz, sen Bir ajbrbB B ersen ’a mar-,
да!— d e e osmaqlaqandbla.
— M en sizni ajaqlarbqbznb век genii taedbrajbm,— dei
Bir sipi cbBbq в1а Хода saeijleni sbrtlarbna tartbB teBregendi. Sasijle qbCbrbqdan а1ьв, Birer дагь turue qacxandbla, Xo-]
да b u halqa qarae:
— Endi ajaqlarbqbznb taBdbqbz da!
MENI TYJERLE, SENI SYJERLE
Tanb^ladan B ir i keliB, Xogadan e§egin xavx tilegendi. Х о­
да o lsa q a t turue:
— Вагьв e§ekge Bir sorajbm, razb Bolsa, Berirme,— d ei
B avqa kiriB k etg en d i da Birazdan kelie:
— E§ekge s o r d u m da una maj db ; „sen men i x a lq q a ве-rie a jl a n d b rb v c u Bolsan, em seni syjerle e m d a m e n i tyjerle*
dejdi,— deB диав Bergendi.
T Y Z yN DA TABMAZSA
N asra X ogaqa:
— M anblajbn qalajbndadb?— deB s o rq a n d b la .
Nasra Хода gelkesin k erg yzgen di.
— Xajbrsbz, Хода, tuvra tersin k erg y ze se da!
— Bir zatnb tersin taBmasan, tyzyn da taemazsa!:
90
BASb BARMb EDI
Bir golda Хода в1а Bir cinow nik в егу u v q a cbqqandbla. Bir в егу вьЛапь allarb в1а qacbB eir te§ikge kirgendi. Ходапь
n egeri da вегу п у bzbndan quvuB вагьв, Belinden oqarbSbn
te§ikge tbqbB kirirge umutlu Bolqandb. Хода seirsiniB, saq1ав qarae turqandb. Bir zamanda o n o v c u n u qbm bldaqanb toxdaqandb da qalqandb.
E m а х ы ь Хода kelie adamnb ajaq b n d an tartbB в е п сьq a rsa , ва§ь yzylyB ketiB, kesi da е1ув tura. Saqb-jlb boIub
elge k e lgen d i da e lg e n n i qatbiibna вагьв sorqandb:
—
Q atbn, m bndan c b q a
edi, o q e s e goqtnedi?
turim
seni
erini
ва§ь
вагть
MEN DA ANA QARAJMA
Bir kyn Хода в1а Bir n e g e r i kep yrd en
etyB
вага,
ne­
geri:
— Хода, ol ca e a q la q a qara!— d ee e a rm a q b n tutuB, suv*
nu k erg y zg e n d i.
Хода da kezlerin gandbrbB, ol adam nb Barm aqbna q a ­
ra q a n d b .
— M eni B arm aqb m da ne Bardb, апь qoj da k e lg e qara!
— D a, sen mana Barmaqbnb tutd un, m en d a ana qarajma!
OL KELMEJ ESE, MEN BARAMA
Хода Bbjaqb qajdan esine ty§gen ese d a Bir kyn:
— P a jq a n e a r B olqanm a!— d eg e n d i da tu rq a n d b .
Xalq ку1ув so rq an d b :
— P a jq a n e a rlb q b n b ne в1а Begitese?
— T avnn , ta§nb, terekni ь§ага etiB caqbrsam , qatbma
keltireme!
— C aqb r alese, т а ol allbBbzda terekni kellik ese, k e rejik.
Хода ь§ага etiB terekni caq b rq a n d b , am m a terek kesi
oqaj, g a p ra q b d a q b m b ld a m a q a n d b .
Хода o ls a q a t ki§ige qaram aj, sekiriB turuB, te re k taea
ketiB teeregend i. Xalq m u n u кегув:
91
— Хода, qajrb Barasa, terekni caqbr da keltir! —d e g e n - |
lerinde:
— M en te re k g e в а г а т а , m e n d e ullu kellylyk goqdu, o l
m ana kelmej ese da, m en ana Barajbtn, — d egendi.
SEN BbLA JD A TUR
N asra X o g aq a Birevlen golda tyeeB:
— Sen gigit esen, meni aldacb, meni em y ry m d e adam!
a ld a m a q a n d b !— d ee q ad alq an d b .
Хода:
— A ld arm a, m axdanm a!
01 adam:
— Tejri aldaqannb qatbna da Barmazsa, qalaj aldarbq
e s e n da, ma Bir kerejim!
— Alajmbdb?
— Ajhaj, alajdb!
— T o x d a alese, meni aldavcu q a e cb q b m yjde qalqandb,,]
B usaqat а1ьв getejim, am ma sen Bblaj tur, ketme!..
Bu sez в1а Хода ketgendi. Keledi goq, keledi goq, savl
Be§-altb s a q a tn b ol adam alajda saq laq a n d b . Sonra Birazdan Ходапь aldaB ketgeni $arq d ee esine ty§yB, turuB т ь -i
d ax -m b dax goluna atlannandb.
gy R E G IG IZ D E NE BA R bN BILEME
Хода Bbjaqb Bir kyn „men §bjbxma“ d erge Bolqandb.]
Bir qaum xalq Ходапь ви s e z y n e§itie sorqandbla:
— Хода, §bjbxlbqbna Begimin Barmbdb?
— Ahaj eardb!
— N edi?
— H ar kimni g y reg in d e ne Bolqanbn Bileme.
— Bizni gyr e g ie iz d e ne Bardb, Bile esen , ajt!
— Sizni Barbnbda gyregigizd e Busaqatda: m eni §bjbxlb-i
q b m ety r y k d y d e g e n Bir i§eklik Bardb.
"92
UJALbB BU01UN14ANMA
K ece, xalq gatbB BO§aqandan sonra, Ходапь y jy n e urucula k irg en d ile. Хода u ruculanb k irg en lerin B ilgen в1а вагьв
esik artbnda B u q u n n a n d b .
Urucula хавдук izlee, tintie, qarae kyresgen d ile, amma
Ходапь yjynde q o lq a allbq zat taemaj CbqbB teBregendile.
Birleri artxaraq qalbB, qolu в1а uzalbB guq izlej Barqanlaj*
qolu Bir ad am q a tijgendi da sesgek len ie:
— Bu k i m d i, ne etese B blajda? — d e e sorqandb.
Хода:
— M e n m e , siz meni yjym de Bir guq tameaj CbqbB вагq a n b q b z q a ujalqandan e§ik artbna kiriB turama!— d egendi.
[Y J N Y ICI Q A R A N b BOLOJANb YCYN BbLA JD A IZLEJME
Хода n e g e ese da saqb§lb boIub, Bir golda yjyn d e q olundan g y z y g y n cbqarada sala, Bulguj turqanlajbna qolundan
ty§ye t e n e r e g e n d i da, gyzyk tas Bolqandb. Хода gyzykny
m utxuz, qaranb yjde izlegen di izlegendi, taem aqandb. Sonra
e§ikge cbqbB areazda izlej Ba§laqandb. Xon§ularbndan^ Biri
Ходапь ne zatnb ese da izlegen in кегув:
— Хода, areazda ne izlejse? — d e e sorqandb.
— Qyzyk.
— Qajda ty§yrgense?
— Yjde!
— S onra a re a z q a CbqbB izlemej y jd e izlesen’a!
— y j d e qaranbdb, k erm ejm e, апь y c y n Bblajqa garbqq a CbqbB izlejme.
BU ADAM KELIB QALMASA
X ogaqa uzaq g erden Bir qonaq kelgendi. Xapar ajtb§a
k eliB , ol qonaq:
—
Bizde Bir Baj Bir yj i§letedi, eni gyz аг§ьп, Boju gyz
в1а д ы ы т а аг§ьп Boladb, — deB xapar ajtxandb.
Хода:
. 93
— Bizni elde Bir yj i§lenedi da, eni ве§ m in аг§ьп|
boju— degenlej, ol elde ga§aqan adam lanb Biri to e d ee e§ik|
den ty§gendi.
Хода харагьп kesmej:
— 01 yjny Boju gbjbrrna аг§ьп Boladb,— deg end i.
— Хода, alaj d e g e n in nedi, ol ne tu q u m yjdy, eni Bojul
na keli§megen?
— Bu adam кеНв kirm ese, m en апь Bojun enine keliM
•diriB ajtbrbq edim!
MEN KESIM'A KIMME DA
Ходапь y jy nd en aBasb urlannandb.
Bir kyn о г а т п ь ketiB Barqanlaj, urlannan аваэьп B ire v |
n y y s y n d e k e r g e n d i da Bblaj ajtxandb:
—
ToBasda, endi ol ki§i m e n Bolajbm , sonra m en k
sim'a kim m e da?!
£ U Q U M U IZLEJME
Хода Bir golda k e c e a r a sb n a d e r ic i n e k y re§ iB g u q l a j a |
m a q a n d b . Q atbnb m u n u e s l e e : „ Q u q u n qa cbB e t e B o lu r s a , n |
ese da g u q la ja lm a jsa k i § i ? “ d e g e n i n d e , N asra Хода orundan
qoBU B, o r a m q a CbqbB вага t u r q a n la j b n a , B ir e v tyBeB:
— N e ajlanasa, Хода bu z a m a n d a ? — deB s o rq a n d b . X o g f
— £ u q u m qacxandb da апь izlej ajlanama!— deB gua?
Bergendi.
BU g O L T U N B A R bV C A N EDILE
N asra Хода te re k g e ег1ев, Bir q u v Butaqnb allbna oltuгив artbndan kese tu r q a n b n Birev k e r g e n d i da, X ogaqa:
—
(^bqblbrsa, Хода, alaj k esm e!— deB kyre§gen d i. Xo
qulaqqa almaj kese k elgen d i d a em а х ы ь Butaq da, Х о д а щ
terekden qbrblbB ty§gen d ile. Хода o lsa q a t sekiriB qoBUB,
adam nb bzbndan getie ajtxandb:
94
— Sen m eni terekden д ьц ь1ы ы п ь Bilgen, qacan e lly g y m y da Bilese, hajda ajt!— d e g sn d i da Buvqandb. Bu adam
ва§ьп albrqa kyre§se da, alalmaj em ах ы ь:
— Seni agalbn otunna вагьв a q a c x a y c Balta urqanlaj
geterikdi, ajaqlarbn-qollarbn suvuq anlaj e lgen in i вП,— d e g e n d i‘ da ketgendi.
£ S £ E k i n c i kyn Хода, ol ajtxanca, otunna вагьв aqacxa y c
kere Balta urqanlaj, sermeB qolu в1а Butun, ajaqbn tutue
k e r g e n d i da, qb^xbda ariv buz ta§ca boIub turqanbn кегу в
endi ,,e ld y m “ d e e gbqblqandb. Хода yjyne kelm egen in d e,
adamla izlej Barqandbla da Ходапь c e g e td e gerge avn ae turqanlaj taexandbla. Sal a q a c x a salbB elni qbjbrbna keltirgendile.
Elni icine kirgen gerde gol talaj Butaqqa ajbrblqanbiib
seBeeinden, adamla Ходапь yjyn e qajsb gol Bla Barbllbqbnb
y s y n d e n s e z boIub davla§xandbla. Вь1апь Bblaj davlasxanla-
95
гьп
e§itgeninde,
Хода
sal
aqacda Cbdamaj ва§ьп
keltyrye
ad am laq a:
•
— M en sav zam anda bu goltun earbvcan edik!— degendi
TAB SKOLOIA DA BARbR
X o g a q a alq an qatbnlarb y cy n cv ajbna q ozlae ulan tasxandb. U lan tu v q a n b n e^itgenlej, Хода савьв ty k e n n e вагьв
qalam, tefder, т е г е к е в d a q b d a ala kiBik talaj zatnb alqandb
da kelgendi.
X ogaqa sorqandbla:
— Qanb tu v q a n saBijge вь1а n e ^ e kerekdile, nek а§ь
°lasa?
— T o q u z ajnb y c g e
§kolqa вагьв da teBrer!..
ty ^ y r g e n
saBij,
jendi y c
,
л
kynder
NE ETERIMI BILEME
Хода Bir e lg e q o n a q q a sarqaiibnda, el ga§la Ходапь
e§egini doreasbn а1ьв gasbrqandbla.
Хода doreasbn sorue, izleB kyre§gendi, alaj B o lq a n b q q a
taem aq an d b , elni gbjbB:
•
D o r s a n b taBsaqbz
ta.Bbqbz, alaj Bolmasa da ne
eterimi m en kesim Bileme!— d e e sele§gendi.
Bu s e zd en savlaj el qorqqandb, Bbjaqb Хода e iz g e Bir
ojun etm esin d e e Barbda gbjblbB izleB, doreanb taBbB keltirg e n d ile . Birevlen X ogaq a sorqandb:
— Хода, dorBanb taem asaq, ne eterik edin?
— YjyByzde Bir e sg i ma§ok ваг edi da апь tigie dorBa
eterik edim .
DAM Lb ETIB ASAJ BILLIK TYLSE
Хода et а1ьв kele, Birevlen g o l u q u e :
— Хода, etni qalaj Bi?irlikse?— deB so rq a n d b .
7 Nasra Х о^/пь xaparlarb.
97
— £ o r u q u qalaj ese alaj!..
— O q a j, tatlb a§ ete Billikmise?
— Billik tylme.
— M en ajtajbmmb?
— Ajtma da дагьв вег, ansb u iiu tu e qojarbqm a!
Bu adam etni qalaj Bi$irilligin qaqb txa дагьв, X og aqa
ee rgen d i. Etni а1ьв keliB, e§ik allbnda e aq an ad a c y jg e taqqanlaj, olsaq atda Bir qarqa ucub kelie, etni k e ltyrgen d i da
ketgendi. Хода munu кегув, qarqanb bZbndan:
— Bo§, etni а1ьв Barqanlbqbna Birda m axdanm a, damlb
etiB a§aj eillik tylse, qaqbt m en d e qalqandb!— d e g e n d i.
MISIROE BA R bR QA RbV U M £ O Q D U
Birevlen keliB Xogadan:
— М аца, M isirge ijerik edim, Bir qaqbt
tilegendi.
gazsan’a!— deB
Хода:
— M isirge вагьг qarbv um goqdu!..
— Ajyne, Хода, men sana M isirge ваг dem ejm e, Bir q a ­
q b t gaz d e e tilejme!
— M eni qaqbtbm b, xatbmb an d a oqujallbq adam goqdu,
gazqanbm b kesim вагьв o q u r q a kerek Bolluqma, апь y cy n
ajtam a ,— d eg en d i.
MENI y j Y M E DA BIR KEL1R EDI
Xon^ularbndan Biri keliB Xogaqa:
— Хода, ol qatbnbn seni necik aman kalakdb,
m e g e n Bir yj qalmaj ajlanadb, — d e e til etgendi.
ol
kir-
Хода:
— A jtxanbn tyz ese, ol meni y jy m e da ajlana keliB Bir
kirir edi,— d ee диав Bergendi.
MAOJbZ AXCA
Хода да§ zam anbnda ketiB вага, о г а т п ь Bir ganbnda
tizilie o ltu r q a n yc so q u r s ad aq ac b q a ty e eg en d i.
X urgununa qolun salbB , silkiB axcalarbn zb q b rd atx an d b
em d a ala t a e a ajlanbB:
98
— Ma, axca albqbz!— d e e guq Bermej ketg end i. Ус soqur d a qollarbn uzatbB qalq an dbla, ol arlaq k e te rg e so q u rla
eir-Birleri в1а:
— Sana Berdi, sen aldbn, ga§brasa!— dee uru§a-davla§a
qalqandb la.
AJHAJDA SA B A N C b
X o g aq a so rq an dbla:
— P atcax m b ulludu, o q e s e saBancbnib ulludu?
— Ajhajda saeancb ulludu! Бавапсь m y rzev s y r y B в е г т е se, patcax acdan d a elyr!
KYNDEN ESE AJ X A J b R L b D b
X ogaqa:
— N asra Хода! Ajmb xajbrlbdb, k y n m y xajbrlbdb?— d ee
s o rq a n d b la .
— K yn k y n d y z cbqadb, апь qaranblbqrib keterirg e fajdasb Bolmajdb, aj kece CbqbB garbtxanb ycyn k y n d e n ese
к е в da xajbrlbdb!— degend i.
Q bJN A LM A O lbZ, SAV BOLUOIUZ
Ходапь qatbnb avrue gatxandb da:
— Bar, Хода, eelim Bir am an canca
в а § Ы ь , d o k to rn u
keltir!— d e e ijgendi.
Хода a r B a z d a n t y g e l ta§ajqbncb, qatbnb daqbda bZbndan
qbCMbB Ходапь qajtarqandb.
— N ek qbCbrasa?
— С а п с х а п ь т toxdadb, endi d o k to rn u caqbrma d e e
qbCbrama.
Хода bu s e z n y e§itgen e la d a to x d a m a j, d o k torq a k e tgen d i.
Вагьв d o k to rn u e§ikge qaratbB ajtxandb:
__ Qatbnbinb cancxbSbtutxan edi da seni caqbra Cbqqan
edim . Qatbn bZbmdan qbCbrbB, сапсхапь toxdaqanb n, seni
caqbrbrqa kerek Bolm aqanbn ajtdb. M e n da sana Bildirirge
keldim, sav boI, endi кейв qbjnalma!
99
MENI ANDA ISIM £O Q DU
Bir kyn Ходапь yjyne ot ty$yB, kyjyB Ba§laqandb. B l
харагпь кеНв nbqb§da olturuB turqanlaj X ogaqa ajtxandbla.
Хода Cbrt q u laq q a almaj, диавха Bblaj ajtbB qoiqandbrj;
—
Yjny icinde meni i§im goqdu: ekiBiz y le§ g e n e iz
yjny ic qajqbSb qatbnbma, e§ikde i^lensiz mana getgen d i.
M en апь i§ine qatb^brbq tylme.
K 0 Z -Q A S QALMAZ EDI
Хода в1а Bir n e g e r i ajlana вагьв, Bir к е в tereklege kirs
gen d ile. Terekleni t y e y n d e sbrtlarbndan gatbB, Bir-Birlerine:
9
— Bu qoz terek, bu alma, ol da kertme terek, aj ana-1
б ь п ь va tereklede alma, kertme Bitgenca, х агвь г- xaun Bitse
edi, qalaj igi Bolluq edi,— deB sele§gendile.
*
Bu k ezy v d e Ходапь Basbna te re k d e n Biralma ty§ye tijgendi. O ls a q a t Ходапь Beti-qutu ketiB, sekiriB tu rd u em d a
n e g e rin e qaraB:
100
—
Т о ва de, ви tereklede alma-kertm e Bitgenca хагвьг,
чаип Bitse, m en d e qa§-kez qalmaz e d i,— d egen d i.
O TUNDAN
Хода otunna Bir qalbn c e g e t g e ketgen di. A q a c d a Bir igi
gilekle к е г у в а1апь qaea turqanlaj, oqarb ganbndan Bir ajy
апь taBa kele turqanbn esle g e n d i da q o rq u e Bir terekm
за§ьпа erlegendi. Ajy da ol terekni ty e y n e gatbB, ax§am qa
deri turqandb. Ajy ax§am Bolqanlaj ter e k g e erlej teoregendi.
Ajy er g e cb q a earqanb sajbn, Хода da e r g e d e n -e r g e cbqa
Barqandb. T erekden у гу в а1ьв, ajy kertme a§aj k e lg en d i da
al ajaqbn e r g e tutxandb. Хода m unu „sen da а1ьв kertmeleni
nek a§amajsa“ d e g e n n e eltiB, ol qorq u e turqanb в1а:
— A§amajma!— d e B ullu tau§ в1а qbC brbB i j g e n d i .
Bilmej turqanlaj ви ась tau§nu e§itgenlej, ajy kesin
terekni ea§bndan atxandb da ici buzuIub elgen d i.
Хода ajyny terisin sojub, Bojununa keltyryB, maxdanbB elni
tcin д ы ь в yjyne kelgendi.
NE s e z
BA R D b
Bahir d ee Bir xan в1а Хода cbrt Bir-Birin к е г у в во1m aqandbla.
Хаппь ajaqb asxaq B o l q a n d b .
Be§ gyzden artbq qul, allaj Bir da qarava§ gege Bolqandb.
Bu хаппь Cingiz d e e Bir e z y r y (zamestiteli) da B ol­
qandb. Ходапь Bytyn ьг1ав, дапьп iciB turojan bu Cingiz
d e g e n в1а апь mbrtazaqlarb Bolqandbla.
Хода ta§ada хаппь qullarbna ty e e s e , хаппь amanlaj tur­
qandb. Bir golda хаппь qullarbndan Bir q a u m q a tyBee, u§aq
ete kelgendi da, alanb Bir anbSbzlarb хаппь gaqlaB sele§gendi.
Хода acuvlannandan ne ajtbrqa Bilmej:
— Seni im anbn-dinin earm b d b ?— deB uru§xandb.
—■ Bardb, sen den ese meni im anbm igidi.
— Nedi, ol igi im anbnb Bir ajt!
— Im anbm Bahir хаппь imanbdb!
Хода ва$ eni§ge qaraB, acuv boIub toxd a q a n d b . Ходапь
n e g e r i ть эх ьП ав:
101
— M unu pajqaimarbn da Bir s o r sa n ’a axbrda da!— de~
■
gendi. Хода mbjbq ty ey n d e n ь§агьв:
— N en i sorluqsa, imanb topal Bahir eo lq a n n b pajqan*
вагь C ingiz Bolluquna ne i§egin Bardb!
A N b TAUSU ERTDENBLA CbOlAR
Хода в1а n eg eri kecge qalbB y jge kele, o ra m d a u ru c u la
Bir e§ikni qadavun kese tu rq an lajlarb n a yslerine Barqandbla.
Q u q d a ajtm aq a n d b la da o zq an d b la. N egeri:
— Хода, tau§un cb q arm aj ol q ad avn u qalaj keseledil
ek en ?
— Q a jq b rm a sen, апь tau^u ertd e n ela cbqar!
T O JO lA N b BLA Q bJN A M A JbM
1
Ходапь e§egin вегу а§ав Bblaj ajbr blqanlaj, ysy ne в а гq a n d b . A m m a o l s a q a t olturuB q a l q a n Bolmasa, ne qbCbrbB.
q u v q u n e t m e g e n d i n e d a q u v m a q a n d b . X ogaqa s o r q a n d b l a
— Alaj nek etese?
— Q oj gazbqnb to jq a n b n d a n sonra qbjnamajbm .
BIRIN BIRINI X A Q b N A TIJME
X og aq a sy dylyk q a lq a n Bir k e z y v d e eki davcu kelgendile.
Вь1апь Birisi dav a j t o n b n d a , Bblaj ajtxandb:
— M en kece k esi y j y m d e gatbB guqlaB turqanlaj, ty § y m d e
bu keliB g y z s o m u m u г ь п ы - г ь ц ы etdiriB а1ьв k etd i. Endi '1
andan Beri talaj za m an o z s a da, qajtarbB B e r m e jii.
Хода b u d a v q a tb n b la e seir e o l q a n d b . 01 Birinden gyz ]
som alb B .taB aq q a qujduruB dbnbrdatbB, d a v c u q a ajlanbB:
— M en B ilgen в1а bu sen d en axca a lm a q a n d b , ахсапьЛ
tau§un alq a n d b . Sen d a bu axcalanb tau^larbn al da k e L §
Ekinci Bir-Birini xaqbna tije tu rm a q b z !— d e e a§brqandb.
102
BER, MEN DA
BIR KERE 0LEJ1M
Birev Ходапь q o n a q q a ca q b rq a n d b
sini da аИьпа ajran salqandb. A m m a kesi
X ogaqa $aj qa§bqnb tu td u r q a n d b . Yjny
sajbn „voj allax eld y m " deB alaj ajtb rq a
da Ходапь da keullu co lp u n u а1ьв,
iesi har u rtla q a n b
q alq and b.
A m m a Хода ajranna guq asbv etalm aqan db . S o n ra em
а х ы ь B olm aqanbnda:
— Alan! Berci m en da ol qa$bq в1а Bir kere Bir elejim !—
d e e q o lu n d a n colpunu а1ьв ajranna gara§xandb.
SIZDEN TELI K 0 R D Y M ESE
Eki xon§u kyn allb в1а ekisi da yj аНагьпа CbqbB qo!1агьп gajbB dua ete turqanlajlarbna, Хода yslerine Barqandb da
q u la q b n salbB tb n blaqand b. Biri:
— Allax, sen mana min qoj вег!
Ekincisi da k e k g e qollarbn gajbB:
103
— Allax, mana da m in в е г у вег, апь m in qojun qbrd b rb rq a !— deB sele§genlerin e§itgendi.
Bu s e z n y y s y n d e n ol eki xon§u Bir-Birlerine caBxandbla
da hajda gaqala^brqa, hajda tyjy§yrge qalqandbla.
Хода o r c a q a савьв ky resgend i, Bir-Birlerine qarb§bB
qalq an larb n b seBeBinden ajb rb rq a qarbvu getm egendi.
А гьв tamam а х ы ь п а getgeninde, acuvdan e§egini y s y n d e
qaecbqnb а1ьв keliB uzununa дагьв:
— M en da niunuca garblajbm, sizden teli adam k e rd y m
ese,— degend i.
CEGIB NEK ASAMAJMA
Хода tykenden xurmala satbB alqandb da yjyn e keltirie
a§aqan zamanda c e g ie a§arqa qalqandb. M unu e sle g e n adamladan Birev:
—
Хода, хигта1агьць asaqan zamanda k ese k -k ese k ве1у
n e g e c e g ese ?
104
Tykenci m ana alq an z a m a n d a cegiB B ergendi
nen a?a q a n zam an da cegrn n e k a§ am ajrna!..
sonr
N 0 G E R I B O L O lA N b l^ b BlLMEDIM
X °?a q aebrlanb ici в 1а o z u b B a r a Bir it eir t v k e n n V
:1авьгьпь qatbnda c e g e le s tu r q a n b n k e r « „ S Tas a L b h ? rr£
dee kyre§ gend i, am m a it х ы ъ Ш ав tufoian so lm a sa k e te r c e
imam aqandb. Х ода kesin а)ьв1ьЧ а sa n a B4 Bb,aj ajtbs ketgen d i:
—
K ecm ek h g ig izm tilejme, m en сапь bsdbm
sen
adam nb n e g e r i в о Ц а п ь п ь Bilmej edim
KESINIKIN KESIN A SASA N ‘A
Хода Bir n e g e ri ela g o lo v c u h ,q q a Cbq0|andb. Az
o x d a q a n zam anda, Хода g brgbnbn enci а!ьв enci а 5ав B a t
laqandb. N e g e r i т ь п а :
9
?
—
Хода, k elsen ’a Birge olturim a§a ibq'
a?a s a * ! B ir ХЬ' 1аП ' ° 4
eS6' k6Sini g b r tb " bnb
k e s in o ltu ru B
BILIRGE S y j y j j
Ходапь § а х ь т den sir adam qa Berligi Bolqandb. A xcasb
aHannandb
$ а х ь т 0 1а ‘УВ|№
d e e q o rq q an d an gallas
B ir kyn о г а т п ь e r g e gol salbB Хода ra h a t ketiB вага,
§ а х ь т Ходапь allbna cb q q a n d b da q alq a n d b , Anb k e r g enlei
Хода geml-genil atlaB, $ а х ь т п ь allbna вагьв— Alan, sen $ а х ь т d e g e n n i keremise? S avm udu e k e n ? _
аев апь ta n b m a q a n c a etiB kesin-kesine s o rq a n d b
Saxbtn:
— K er e m e , nek izlej edin?
— M eni ana uerligim Bardb, ausaq atda axcam s o lm a Qian k e z y v d e t y B e e qalbr d e e qorque sorama!
105
n
BIR KESEK ET QALSA
Nasra Хода Bazardan et а1ьв k elgen di. Alaj Bolsada qatbnbn yjde taBm aqandb da olturue, ot etiB, kesi etni Bi§iriB Ba§laqandb. Bu k e z y v d e xon§ularbndan Bir qaum ga§.
kelie qazandan Bireri Birer kesek et а1ьв k e r g e n sbltav в1а
a§aj tee r e g en d ile .
Birleri ajtxandb:
— Aj anasbnb va, b u etni tuzu g o q d u ansb, qalaj igi
Bolluq edi.
Ekincileri da q azandan Bir kesek etni cbqarbB а1ьв_
qaBa-qaea:
— Alania, b u e tg e Bir kesek sirkesuv q o § a rq a ne век
kerek edi, igi Bolluq edi!
Y cyncyleri da uzalbB qazandan Bir ullu kesekni а1ьвг
— Siz B i l m e j s i z , b u etg e
Bi r k e s e k
§eker
atblsa, gam an
igi B o l l u q e d i .
Хода вь1а Bblaj ete qazannb icinde et qojmaj BO§arbq1агьп BiliB, erlej qazannb sbngbrdan а1ьв, g e z e n n e salbB cbqber
— Bizni q azanda kesieizge da Bir k esek et qalsa, igiden
da igi Bolur!— d e g e n d i . _________
S A P b N b N - S U V U N Q A J S b £ A N b I4D A ESE— A R b
X o g aq a sorq an dbla:
— N asra Хода! A dam g uvunnan zam anda q alajq a ajlanbB
g u v u n u rq a k erekdi?
— Sapbiib-suvu qajsb ganbnda e s e — alajqa!
QALAJ ARIV TIILERI BA R D b
Ходапь ga§ zamanbnda, atasb: „Bi§gen qoj ва§ al da
k e l!“ deB et satxan tykenne giBergendi. Хода qoj ва§пь alf
q a n d b da golda k e z y qararqa qalqanbnda, olturqandb da
a§aqandb. Bo^aqanbndan sonra quru a q a r q a n ва§ syekni
а1ьв yjlerine k elgen di. „Qajda aldbnmb?" deB sor qanlarb nda
quru ва§ syekni tutdurqandb.
Atasb:
— M u n u eti q ajd ad b ?— d ee s o rq a n d b .
— A rbq qoj Bolqandb, eti B olm aqandb.
— Tili qajdadb?
106
1
—
—
—
—
—
Tilsiz Bolqandb.
K e z y qajdadb?
S o qur qoj Bolqandb.
D a so n ra m u n u n e g e а1ьв keldin da?
Atam , qaracb, alaj’a qalaj ariv ti§leri eardb!
MOLLALAOJA SORUCqUZ
X og aqa sorqand bla:
— Хода, elg e n adam ekinci tirilirmi?
— Siz m u n u m ollalaqa s o ru q u z , tirilse-qalsa da mana
Ba§xalbqb goqdu, mollala апь keslerine garavlu ajta Bilirle!
BAZAROJA BARAMA
X ogaq a axca
zarqa teBregendi.
ty§gen
kezyvy
bo Iub ,
xaraket albrqa ва-
1апь§ ad am ladan Biri Ходапь a§ b q b s atlaB ketiB B arqaпьп кегув:
— Q ajrbsa, Хода?— deB so rq a n d b .
— B a z a rq a xaraket-xadek a lb rq a в агата, taex anb m b
а1ьв Baj Bolluqma!
— BIn§allah“ de, „in§allah“ de!
— Q u gursa sen, axcam qojunum da, Bardbm, Bazardan
taexanb m b aldbm da qajtdbtn, m bnda allaxnb ne i§i Bardb?
MEN SAV BOLDUM, Q A J T b O lb Z
Хода avruB gatxanbnda, Ходапь g u v u q u , teni gbjbIbB,
yjyn tbq-tbqlama e tgen d ile. K elgen oltura da qala, keterge
unamaj, yjny xavasbn Biizqandbla, Ходапь da BezdiriB, easbn
avrutuB, ganbndan etgendile.
Хода tamam Bolmaqanbnda:
—
Endi sav Boldum, siz da y j y g y z g e Barbqbz!— deB s e
kiriB orunundan qoBxandb.
107
BOLURMU OOJESE
Хода в1а qatbnb otgaqada olturuB u§aq ete turqandbla
da Bir zam and a otnu otunu tausula Ba^laqanbnda, qatbnb
turuB otxa salbrqa garqala keltirgendi.
— Qatbiib:
— Хода, ket, arlaq tur, otxa otun salma qoj, eki ajaqbnb
eki tbBbr ta§xa salasa d a turasa!— degendi.
Хода turuB, carbqlarbn kijie, yjden CbqbB ketgendi. Elni
qbjbrbna geterge Birevge tyBeB:
— Alan, Barsan, m eni qatbnbm a Bir sor, Bolurmu, o q e s e
entda arlaq ketejim m i?— d ee ajtd brqan db .
N A S b B b M DA BAR EDI
Хода Bir kyn §ахагпь tamadalbqbn gyrytgen Bir o n o v c u q a t e e s ig e salbB s a v q a q a y c q o z ijgendi. O n o v c u qalaj
e s e da ш ьп а quanbB, X ogaq a ullu sa vq ala Bergendi. Ekinci
gol Bbjaqb o n o v c u q a cyg y n d y r le а1ьв Barqanlaj, апь gumu§cularbndan Biri tyBeB:
— Qoj, eltme, acuvlannbqdb, gyzym le elt, g y z y m n y век
syjedi,— d e e g y z y m le eltdirtgendi. A m m a o n o v c u n u g y z y m d en
syjm ezi Bolm aqandb. QaraB teBside gyzym leni kergenlej, BirBir а1ьв, Ходапь Betine ururqa Bujruq etgen d i. Ходапь Betine
gyzym tijgeni sajbn,
,,sukur“,
,,§ukur“ d e r g e qalqandb.
N ek ,,sukur“ degen in sorqandbla.
— M en c y g y n d y r le keltire edim, nasbBbma qajtartdbla,
ansb m en d e B ygyn kez-qa§ qalinaz e d i!— d eg e n d i.
BIR ZAT K 0 R Y B QACA BOLURLA
Bir inirde Ходапь n aq brdacblbqb кеНв:
— O -xa-x-x-x-aj asker getdi, Bizni qbradbla!— deB elni
te e e n ganbndan q u v q u n etiB oqarb дапьпа cbqqandb. Xalq
Birden qozqalbB qacbB, elde Bir adam qalm aqanca c e g e t g e
kirgendi.
Вь1апь bzlarbndan qaraB turuB:
— Kertida xalq Bir guq кегув qaca Bolur,— d e e eteklerin дапьпа игив, qacbB xalqnb bzbndan kesi da c e g e t g e
kirgendi.
108
TEBLEMEJIM DEB Q AC AM A
£anur
gava
tu r q a n k ezy v d e Bir afendi савьв вага
tu r q a n b n te re z e d e n N asra Хода кегув:
— A fendi nek c a e a s a ? —deB sorqandb.
— „Rahm atdan" (ganurdan) qacama!
— Kesin afendi b o Iub rah m a td a n q a c a r q a ajbB ty lm y d y ? —
Aj— jajaj!!.
Bu s e z d e n afendi ujalbB, gortxanbn qojim, aqbrbn-aqbrbn
atlaB, ajaqb-Ba§b qara Batmaq boIub, y s y giBiB yjyn e alaj
kelgendi.
Ekinci Bir qatb ganur gavqan kyn, Ходапь савьв вагqanbn bu afendi кегув, terezeden qbCbrqandb:
— Хода, nek caeasa?
— „R ahm atdan" qacama!
— M u su lm an adam rah m a td an qacarm b?
— M en ra h m a td a n qacmajma, rahm atnb ajaq bm в1а
BasbB g y n ax lb Bolama d e e qacama!
NE Q A DA R DA BEREJIM
Birev кеНв:
— Хода, ty m en e n k y c вег, Bajrbm k yn den q a ld b rm a z q a
m en da sez в е г е т е , — d eg en in d e, N asra Хода:
— A xca Bermejme, ansb, век soxum sa, sez ne q ad ar
kerek ese, m en da Berejim!
£ b R L A V U BbLAJ BOLUR
Хода о г а т п ь o z u b вага, golnu ganbnda Bacxada Bi§gen
saedalla к егу в , k e z y qaraB, ne Bolluq ese da dee ty§yB terekge minnendi. QbZbv §aBdal a§aj turqanlaj, iesi кегув
getiB:
— T ere k g e nek m in n en se, kim se s e n ? — degendi.
— M e n buIbuI e b B e b q m a , gb rlaqan eteme!
— Q ajda д ь гксь , buIbuI esen, kerejik!..
Хода ta m a q b n во§1ав gbrlaqandb.
— Ejt gaman, buIbuI alajmb gbrlajdb?!
— Q o r q q a n buIbuIhu gbrlavu alaj Bolur!..
109
B 0 R y ASAR
Хода e§egin t a s . etiB izlee ajlannandb, am m a tasm a•qandb. Qatbnb acuvlanbB, X ogaq a Bblaj ajtbB uru§xandb:
—
Teli zbmpbq, дацьг esegini da gyrytalmajsa,
iemise, allax ajbB etm esin ansb, sen ana ie tylse!
Хода bu sezd en , „m en ie tylme, во? kesimi qbjnae ajlanama a n s b “ d e g e n m a q a n a n b a n b la q a n d b em d a cbrt izlemej
toxdaqandb .
jtes Bir kyn X o g aq a e§egin в е гу a§ aqanbnb харагьп ajtxandbla.
Хода Cbrt kefin-halbn Buzmaj:
—
A§asa d a ajbBb goqdu, iesiz malnb ajhajda в
asar,— degendi.
ESLI SABIJDI
Ходапь ga§cbqb Bir k y n quvu§xa kiriB anasbna:
—
A nam , m en atamb tu v q a n b n Bileme, e y g y n c a q
tura edim!— degendi.
110
B u s e z g e anasb acuvlanbB, saBijine uru§ue teBregendi.
Хода qatbnbna ajlanbB, quannan halda:
—
Q oj, qatbn, n eg e uru^asa, guqnu unutm aj tu rq a n b
igidi, saeij esli saeiidi!— degendi.
QALAJ TURASA
Хода век ac boIub, uzaq gol дугув, Bir §axarqa kirgendi.
Kirgenlej ic Bazarda Birevlen дь1ь Berekle Bi^irie satarqa tiziB
turqanbna tyBee sorqandb:
— Bu Berekle kimnikiledile?
—
—
—
—
Kimniki Bolluqdula, k erese, menikiledile!
K ertda?
Alajdb!
S o n ra alanb а§ав BO§amaj qalaj tezyB turalasa da!?
SEN MANA, MEN SANA
Хода в1а qatbnbn Bir §aqrejleri q o n a q q a caqbrqandb.
QonaqBaj вь1апь Bir tar yjge gbjbB, allarbna Bir ajaq xantus
salq andb em da yjny uzu n lu q u n a gete saelarb Bolqan eki
colp unu ekisini qoluna tutduruB cb qqan db.
Хода в1а qatbnb ne kyre§ie colpulanb saelarb tar yjcyk n y
qaBbrqasbna trelie qalqan eolm asa, colp u n u ucun auzlarbna
eltalmaqandbla.
Q on aq eaj da, bu muratnb etiB, ala a§ajalmaz y c y n i§
etiB allaj colpulanb апь y c y n Bergendi.
N e kyre§iB q arbv etalmazlarbn Bilgenlerinde, Хода q a ­
tbnbna ajtxandb:
—
Qatbn! Ajaqnb yjny tyz ortasbna sal, k esin da yjny
a r q b m yjy§yne oltur, m en da e e rg i m yjy§yne olturajbm da,
sen co lp u n в1а xan tu sdan m ana uzatbB icir, m en d a colpu m
в1а sana uzatbrma!— d ee a§arqa gara§xandbla.
Bu amal в1а keslerin to jd u ru e k etg en dile.
QonaqBaj xantusnu tausulue turqanbna kiriB, seir bo Iub
qalqandb.
Ill
NEK ALOJANDb DA
Bir golda X ogaqa s o rq an d b la:
— N asra Хода, adam tu v q a n e g e c in albrqa B olluqm udu?
— Bolluqdu!
— Qalaj Boladb, zakon апь unamajdb?
— D a, sonra meni tu v q a n atam tu v q a n а п а т ь a lq a nbnda, zakon qalaj u n a q a n edi da?
ICIRIB IJERIK EDIM
Хода e§ik allbnda Bir issi kyn salqbnna olturue, qaraB
turqanlaj, Bir g o lo v c u aur artmaqlanb sbrtbna keltyryB ваг-j
qanb n кегув, дапь avruqandb, gyregi qbjnalqandb, ol ad a m q a
tau§ etiB, Beri qajtarqandb da, yjyne kirie ketiB e ir ta la jn b d a
turuB, qoluna da Bir goBBannb а1ьв cbqqandb:
— M a bu goBBannb ici quru Bolqanbn k erem ise?
—
—
—
—
gOBBan
K erem e.
Ullu gOBBandb da?
UHudu. sonra va?
Sen su v sa e в о Ц а п ь п ь BiliB caqbrqanm a. Tejri
в1а Bir ajranbm Bolsa, sana iciriB ijer edim.
bu
QURMACLA gAVOJAN KECE
N asra Хода Bir kyn Bir kalak itni caqbrbB, tojdurus^
ijgendi da ekinci kyn ty e e g e n in d e , itni а11ьп а1ьв:
—
T y n e n e to jd u rq a n b m b Baqasbn tele!— deB toxd
qandb.
It диав Berm egeninde, Хода tajaq а1ьв s y rgen d i. It Xo-4
gadan qacbB вагьв Bir §bjakb te^ikge kirgendi. Хода da ьгьп-|
dan kiriB вагьв qarasa: te§ikni artb ullu d oreu n , icinde вигип-|
dan qalqan к е в altbnla Bolqanbn kergen d i.
QajtbB kelie харагпь qatbnbna ajtxandb.
K ec ete, qatbnb bzbndan, Хода da allbnda dorBunna!
k elgen d ile da э д а к ь п ь altbn Bolqanbn alqandbla. Te§ikden
Cbqa turuB, qatbnb xotasbndan qurmaclanb uvucu в1а а1ьв,1
Ходапь ва§ьпа-ва§ьпа Byrkgendi.
Хода seir boIub:
112
— Qatbn! B ygece qurm aclanib gavadbla?
— D a, kerese, qurmacla gavqanbn!..
M u n u в1а yjlerine qajtbB kelgendile. Хода Bir kyn
x a lq q a maxdanbB:
— M eni Bbllaj Bir а И ь п ь т Bardb, — d e e xapar ajtxandb.
Харагпь xanna getdirgendile. Xan Ходапь altbnlarbn sbjbrbrqa um ut etiB caqbrtbB sorqandb:
— N asra Хода! Sen qb rald a n -zak o n d an ga§brtbn altbnla
taBbB, yjyn de да§ы ьв turasa dejdile, bu kertim idi?
— Kertidi, altbnla taexanma, am ma ki§iden da ga§brmajma,
ajtbB ajlanama da, inanmaj taB д а п ь т а tijgenle da Boladbla! .
— Q acan taexansa?
— Q u rm acla g av q an kece!
Ходапь bu s e z y n y seeeBinden xan inanmaj:
— Bar, ket, sana ta§ gavsun o q e s e , aldaj tu ra esen!— deB
Ходапь qbsdaB ijgendi.
MEN KESIM ALAMA
Nasra Хода Bir kyn qart e§egin satarqa d e e Bazarqa
Cbqarqandb. Bazarda Birevlen, X ogaq a: „E§egini sen igi satalmazsa, mana вег, m en апь век genii o q u n a satarma", d e e
alqandb. Bu adam вагагпь icinde e§ekni агь в1а Beri syryB,
dunjada taexan m axdavun salbB, ^ ь с ы ь в gyrytyB teBregendi.*
Bu m axdavlanb e§itgen в1а xalq e§ekni te g e r e g in e gbjblqandb.
Хода da qatlarbna Barqandb da qaraqandb. Bbjaqb adam
gbjblqan xalq q a e§ekni maxdaB teeregen d i. Хода e§egine
salbnnan bu maxdavlanb e§itgeninde, савьв xalqnb агь-веп
tyrtyB, aralarbna kiriB, e§egini Baqasbn вепв:
— M en kesim alama!— dee to x d a q a n d b .
BERLIGIGIZNI BERIGIZ DEB KELGENME
Bajram Bolurnu al k y n yn d e gam aqat gbjblbB:
—
Хода, bu kyldyrgenini, с а т ь ц ь qoja esen, har yj
ва§ьпа Birer s a v q a eterBiz!— deB tilegendile. Хода razb Bol­
qandb. Ekinci k y n yn d e gam aqat q id nam azqa ujub turq an ­
laj, Хода Bir qolan g a gige da ger salbB, ma§okla qaecbqla da
а1ьв, tyz gamaqatnb allbna вагьв:
8 Nasra Ходапь xaparlarb.
113
—
M ana Berligigizni Berigiz d e e kelgen m e! — d egenlej
^am aqat k y ly e , dbrbn bo Iub qalqandb.
B A S b N b SUV TABA ATARSA
Хода Bir kyn e§egine salam дук1ев s y r y e t e l e turqanlai, salamnb qaBbndbrbB k e r y r g e esine ty§gendi. Sernek tartbB e$ekni y s y n d e k y lte g e getdirgenlej, olsaq at §uvuldaB
сапьв e§ekni art дапь qbZbB ham an савьв, bu da апь sy ry e
te e re g e n d i. Amrna e§ekni Хода getelm egeninde, bzbndan
ЧаГаВ_ A qblbn ваг ese, ва?ьць Bir suv e o l q a n gerge atarsa!—
degendi.
114
ARbRbQ EDIM DA SOLUMADbM
Talaj adam arqalarb в1а otu n keltirirge ce g e tg e e a r q a n dbla. Xogadan q alq an la ham an ве§-акь atlaqanlarb sajbn
gyklerin gerge ty^ y rye soIub, d a q b d a arqalarbna k elty ry e
albB, alaj в1а talaj k ere so lu qandbla. Хода va cbrt solumaq an laj elge kelgendi. X ogaqa n eg erleri seir boIub so rq and bla:
— Хода, sen Biznica etiB Bir s o lu q a n da etmej qalaj
keldin?
Х ода а1апь zbqblbqlarbn qaq b B -.
— M en anca sajbn g y g y m y gerge sala, e rg e ala t u r s a m , '
arbrbq edim da, апь ycy n solum adbm !— degendi.
MUNU BLA T 0 R T BIR TEMIRL! BO L A D b
Хода otunna earq an gerinde Bir qojan tutxandb. M axdanbB x a lq q a k e r g y z y r g e d e e e lg e а1ьв kelgendi. M a§okga
salbB, ва§ьп qbsxandb,— sen qaraB tur— deB qatbnbna amanat
etiB, kesi adamla caqbrbrqa ketgendi.
Хода e§ikge cbqqanlaj, qatbnb ma§oknu ва§ьп асьв qarajma degenlej, qojan cartlae CbqbB, qacbB ketgendi.
N e eterge Bilmej, Xogadan qorquB qojannb orununa Bir
Bitir ajaq salqandb. Хода xalqnb gbjbB, ganvarbn k e r g y z y r g e
keltirgendi. Yjny e§iklerin etdirie, xalq da t e g e r e g in e Basbпьв xazbrlannadbla. Хода ma§oknu ва§ьп gerge qaqqanlaj,
Bitir ajaq dbqbrdaB ty^gendi. Хода qarae turuB, ajaqrib qoluna alqandb, xalqqa k e r g y z y e , gu ncuq an qbzarqan da etmej:
—
d eg en d i.
Q am aqat! M a m u n u в1а
___
te rt
Bir temirli
Boladb! —
BA R bN D A BU £ A R L b X A JV AN N A QALAROJA £ A R A R M b
Nasra Хода g o lo v cu lu q q a zatxa cbqsa, xaegyklerin k e si­
ni Bojununa artmaq etiB salbB, sonra kesi e§egine alaj m inivc y Bolqandb.
— Bblaj nek etese, Хода? £ y k n y , e§egini Beline salsana,
Bojununa nek k elty rese? —d eg en lerin d e, ajtxandb:
— Kesim m in n en azm bdb, вагьп da b u garlb xajvanna
qalaj qalajbm, en d ig e derici allaj telilik e tm e g e n m e !— degendi.
115
BUAZ ESEKNI TASLATDbN ESE
Хода
qum da saBan syre turqanlaj,
adamlanb Biri
sorqandb:
— Q u m d a saBan syryB ne eterikse?
— M bn dan c b q q a n a§lbqqa Bir Buaz e§ek allbqmaL
— Хода! М аца da Bir k ere в е п в Bir gekdirim ise?
— Хода bu a d a m q a ol s aq at:
— Buaz e§ekni gegie ta§latdbn ese,— deB u ru su e te e re ge n in d e , ol adam aqbrbn да11ав ketgendi.
BIR TOJD UR A JbM
Хода кев qonaqla caqbrbB Barbnda Bir g o lq a eir tojduruB ijerge syjgendi, am ma a§atbrbq taem aqandb.
Bir inegi Bolqandb. Апь da Bir g o lq u syty qonaqlanb
а § ы ы с а кев Bolm aqandb. Em а х ы ь inegin „qonaqlanb caqbrq a n k y n y m d e savarma", d e e sav on k y n n y uzaqbna savmaj
turqandb. O n u n cu kyn ol ketgen kynleni sytyn Bir g o lq a
albrqa um ut etiB, inekni em ceklerin so z q a n d b , amma | inek
quruB qalbB guqda taem aqand b.
MENI ADEBLI ETGEN N 0 G E R IM BOLDU
Bir xan, N asra Ходапь da daqbda Birevny da gam eojqa
а1ьв, дег-suv kere cbqqandb. Qolda azbqqa toxdaqan zaman­
da, Bir gamBoj xantnb yle§iB, har kimge ten etiB salqandb.
Xan munu кегув:
— Sen it, m ana ва§ yly? cb qarm aj, kesin в1а tenm i
kerese, m en sana kim Bolqanbtnb tanbtajbm da!— deB §арапь
auzun-Burunun qan etginci tyjgendi.
Ekinci golda §apalbq eterge X o g aq a B ujurqandb.
Хода xant Bolqannb хаппь allbna salqandb da keslerine век kesek Bir zatcbq alqandb. Xan Ходапь bu i?ine
razb boIub ajtxandb:
— Хода, seni Bblaj „aqbllb", adeeli kim etdi?
— Bilemise, хапьвьг, „ n e g e r n e g e rn i k y z g y s y d y “ dejdile,
m eni adeeli, aqbllb etg e n seni adeesizligin в1а aqblsbzlbqbtx
Boldu!
116
OTUNLADA 1JNE BAR EDI, AL
Nasra Хода e§egin da otundan дук1ев, c e g e td e n qaj1ьв kele turqanlaj, golda Bir qbrbv ijne taexandb. QuanbB ijneni а1ьв „qatbnbma eltejim, ol ijneni в ек sy je d i“— deB e§ekni sbrtbnda garqalanb arasbna salqandb. Y jge getgenlej, qatbnbna
qbcbrqandb:
— Q atbn, Beri kel, sana s a v q a keltirgenm e!
— N e keltirgense?
— Ijne!
— Qajda?
— E§ekni sbrtbnda garqalaqa salq an edim, qara da al!
— Aj, seni yjy n q urum asbn, ki§i allajnb k e k y re g in e
tyjrejdi, teli. A nsb ijne otun gykden ty§mej tururm u?!
Izlegendile, ijneni taem aq a n d b la.
Nasra Хода otunna ekinci gol earqanbnda, Bir esg i qama taBxandb. Qatbnbnb ajtxanb esine ty§yB, qamanb севgenini k e k y r e g in e сапсьв, а1ьв kelgendi.
Ходапь qatbnb m u n u kergenlej:
— Aj teli, ceB genden во?ав qojqansa da, alaj necik etese,
adam Bbllajnb Beline taqbB keltiredi, — d e e quturqandb, uru§xandb.
У супсу golda da Хода Bir it kycyk taBxandb. It k y c y k n y
Bojunundan Beline BeliBavu в1а taqbB, yjge qansbta-qansbta
а1ьв kelgen di. M unu k e r g e n в1а qatbnb:
— It k y c y k n y k esin i Beline taqmaj, e§ ek n i artbndan taqs a n ’a!— deB uru§xandb.
D a q b d a Bir golda Хода Bir esgi qazan taBxandb, qazannb
e^ekni artbna taqbB syjretie, zbnbrdatbB e lg e а1ьв kirgendi.
A N D A N B O S A R b Q EDILE
T yrly-tyrly curumla в1а garlb xalqnb qanbn icie
Bir Baj Bolqandb.
turqan
Bir kyn X o g a q a adam la сав ьв kelgendile da:
— Хода! Baj Bilmej tu rq an laj kece в1а купце k ezleri
araldb d a eldy da qaldb!— d egendile.
Хода cbrt qulaqbna almaj:
—
Alajsbz da xalq qacan Bolsa da andan BO§arbq ed
nasbBb da ваг edi, kesi e lg e n i!— d eg e n d i.
-= = -
*
117
SALAM BERGENMIDILE
Хода Bir tyzd e ketiB вага tu rq an laj, Birevlenni:
— „Talqb в1а e cgi, talqb в1а e c g i “— d e e Bir д ы ды1аqanbn e§itiB, Хода da апь qatbna вагьв:
— „Altb в1а eki, altb в1а e k i...“— d e e qbCbrqandb.
0 1 adam seir bo Iu b :
— Xajbrsbz, Хода „altb в1а e k i“ d e g e n ’a ne se zd y ,
Cbrt m aqanasb Bolmaqan!..
Хода:
— „Talqb в1а ecgiden" к е в da taqbl s e z d y ,
„altb в1а
e k i “ Birda qurusada sanav qarna§ladbla, talqb в1а e c g i va
Bir-Birlerine tuvqanlb salam Bergenmidile?
BITDI, KETDI, OSSALAM
Ходапь Birevge 10 som Berligi Bolqandb.
01 adam Bir kyn Ходапь o ra m d a tu rq anlaj аПьп a l q a n d b da:
— А х с а т ь вег! d e e daur eterge qaiqandb. Хода tamam дипсив:
— Endi on som u nu Bazar kyn Be$in в е г е т е . Be§in da
qolum a axca ty§genlej в е п в BO§ajbm. Seni m en de вогсип
qalmajdb, Bitedi. Sonra xalqnb arasbnda mana „ а х с а т ь вег!“
deB ujaltbrqa sana ajbB ty lm y d y ? — d egen d i.
BER DA QUTUL
S ele§gen gerde adam la N asra X ogaqa:
— Nasra Хода! D u njad a sen Bilgen в1а вогсха ne m a d a r Bardb? A n dan q u tu lu rq a Bir amal g o q m u d u ? — d e e s o rqanlarbnd a:
— Ajhaj Bardb, вогспи amalb oldu, вег da qutul!—
d eg en d i.
N E A J T b R b M b BILEMISIZ
Bir §axarda xalqnb arasbnda: „N asra Хода alamat x a p a rla ajtadb, апь xaparlarb m ardasbz seirlikledile, adam tbnblaq a n d a n to jm ajdb "— deB ullu sez gyryj tu rq a n d b . Bir golda
118
N asra Хода salq an d b da bu §axarqa earq a n d b . $ахагпь xalqbna Ходапь kelgeni xapar Bolqandb, gbjblbB keliB, X ogaqa:
— Bizge Bir xapar ajtsan’a!— d e e tilegendile. Хода razb
Bolqandb.
— Xalqnb gbjbqbz, men ajtbrbmb xazbrlajbm ,— degendi. j
Xalq к е в gbjblqandb. N asra Хода ne ojla§bB kyre^se da,
alaqa ajtbrqa Bir xapar taealm aqandb. Xalq ullu gbjblbB, N as- f
га Ходапь auzuna qarae turqanbn кегув, век dbgalasxa qal- J
q andb, ojla§xandb, saqb§ etgend i da ajtbrqa guq taem a q a n - !
db. N e eterge Bilmej, amalsbz boIub, xalqnb andan к е в saq- |
latbrqa da ujalbB, gbjblqan gam aqatnb allbna CbqbB, t e g e r e - |
gin e qaraj keliB, sonra Bblaj sorqandb:
— Q am aqat, m eni ne ajtbrbqbmb Bilemisiz?
— O q a j, seni ne ajtbrbqb nb qajdan Bilejik, Bir zat ajt ||
d ee tb nblarqa, e§itirge kelgenBiz!
— E n td a meni ne ajtbrqa cbqqanbm b Bilmej esegiz, |
e m y r d e da B illik tylsyz!
Bu se z в1а xalqdan ajbrblqandb da ketgendi.
Ekinci da Bir el gbjblqanda Хода sele§sin d e e q b s a r q a
q alq an larb n d a, Хода tu r q a n d b da:
— Q am aq a t, meni ne ajtbrbmb Bilemisiz?— dee s o r ­
qandb.
Q am aqat ,,BilmejBiz“ desek, alqbn goldaca guq ajtmaz da
qojar d e e qorque:
— Bileeiz, ajhaj! degendile.
Хода:
— Bile esegiz, m en da ajtbB ne etem e!— d eg en di da k e t­
gen di.
Bu xalqnb daqbda Bir ullu gbjblbvlarb Bolqandb. Bu дьjblbvqa Хода da Barqandb. Bbjaqbla X ogaqa: „Bir guq ajt! “
d e s qadalqandbla. Хода Bilmejme d erge ujalbB, daqb da Cbq-|
qandb:
— Q amaqat, bu gol m eni ajtbrbmb Bilmejmisiz?
I
Bu so ru v n u e§itgen в1а xalq Bir-Biri aralarbnda qu§-mu§
Bolqandbla „Bileeiz d esek da, BilmejBiz desek da Bolmajdb,
andan ese gartbBbz Bileeiz dejik, gartbBbz'a BilmejBiz dejik,
sora X ogaq a Sbltav taBblmaz, а х ы ь ajtbrbq ese ajtbr “ d e e
kene§ Bolqandbla. Хода gam aqatnb allbna CbqbB, B b ja q b sor u v u n sorqandb . Bu k e z y v d e gbjblqan xalqnb idnden:
119
— „Bileeiz, BilmejBiz, BileBiz, Bilmejeiz"— deB ham an
allaj tau§la e$itilirge qalqandbla. Хода m unu e^itgenlej, xalq-- *
пь „toxd aq bz!" deB toxdatbB:
— Aha, sizni araqbzda Bilgenle da Bilm egenle da ваг
k erem e, век ах§ь, Bilgenle B ilm egenlege ajtbqbz da Bildirigiz!— d e e daqbda вепв ketgen di.
TUT DA K 0ZLER IN E KYL QUJ
Q ajqb k y n n y issisinde Byrceleni y s y n d e n sez Cbqa k e ­
tiB, Birev X ogaqa so rq a n d b :
— Хода! N e kece guqlarqa qojm aqan, ne kyndyz raxatIbq Bermej adam qa агав cekdiriB turqan bu e y r c e le g e Bir
darman y r e ts e n ’a!
— А пь darmarib oldu: tut da kezlerine kyl q u j !
MEN DA TELI
Хода о г а т п ь ketiB вага, e kevlen uru§a turqanlarbna
tyBegendi. Вь1апь Biri teli Bolqandb. 01 Biri da har s e z ajtхапь sajbn: „Teli ketlek, teli k e tle k h d e B sele§gen in Хода
е§Шв, qatbna вагьв:
—
Telige k e zy n e qaraB „teli!“ d eg en sen andan da tel
seni teliligini k ezy n e tu txan men senden da teli!— d e g e n d i
TA B D bM -T A B D bM
N asra Ходапь Bir §oxu q o n a q q a caq b rq an d b . АПьпа
ajaq в1а Bir Begene salqandbla da, Хода век syjye a§aqandb.
S onra Хода qonaqeaj qatbnna so rq a n d b :
— 1-i-i, sav q a l q b n , bu x a nt nb atbna ne dejdile? M en
bu x a n tn b alaj в ек s yjd ym ,
e m y r d e u n u t m a z c a gara td bm ,
q a t b n b m a ajtsam, ol m ana Bbllaj xant ete da a§ata t u r u r edi!..
— M u n u atbna „Begene" dejdile.
Хода turuB, unutuB qojarma d e e qorque, „Begene, веg e n e “ deB qbzbv-qbzbv ajta, yjyne tee r e g en d i. Bara tu r q a n ­
laj, golda Batmaq k e ld e n sekirem e dea gbqblqandb da, gunc u q an b в1а ,,B egen en i“ unutxandb da qojqandb. Hajda ol
120
a q a t alajda cegyB, Balcbqnb агь -Beri eulqaB, saqb§ etis esine ty§yre teeregendi. Birev kelie, Ходапь alaj ete tu rq a n b n a
qaraB:
— Хода, gu q u n u m u tas etgense, nek ete turasa allajla? —
deB sorsa da, Хода:
— „N em eni, n em en i" d e e tu r q a n Bolmasa, „nem eni"
ne Bolqanbn ajtmaqandb. Berlaq, Ходапь qatbna kelie:
— Хода, yjyne, ne tas e tgenini Beri Bir ajt, Balcbqnb
Begeneni B u l q a q a n c a Bulqaj tu r m a da!-—d e g e n le j, Хода s e k i ­
riB turuB:
— TaBdbm, taBdbm, tas
ham an yjy ne савьв ketgendi.
etgenim ol edi, taedb tn,— dee
Q A J Sb £ A N b DA BOLSUN
Ходапь yjy qapaq gerde B o lq a n d b . Yjy esgiden ojuluB,
1евеп дапьпа avuB teeregeninde, Хода o q a r b ganbndan trev
salq an d b :
— Хода! T rev n y teBen ganbndan salsan’a!— degenlerinde:
— Salmaj qojm a ansb, qajsb ganbndan da sal, ne ва§xasb Bardb,— d e e диав Bergendi.
XALVA A LbB ASARSbZ
N asra Хода e § e g in e da дук дук1ев, Bir uzaq garbdan
kele Bolqandb. E§egi da k esi da suvsae boIub, gol ganbnda
Bir k e l g e qajtxandbla, s u v ice k e lg e n d i da e§ekni eki al aja­
qb tajbB, k e l n y te ren in e teB r eg en lej, m aqala xurulda§xandbla.
l:$ek se s g e k le n iB , m aq a tau§dan у г к у в ьгьпа Cbqqandb. Xo?a quannandan tartbB а1ьв xurgunundan Bir talaj uaq ахсапь
k e lg e atxandb.
—
Aferim, suv qu§laqa, m aqbz, m u n u
xalva а1ьв a§ar-
Sbz!— degendi.
TEREKDEN A R b £ O L C b Q S A VA
Tijre ga§la kesi aralarbnda naqbrda eterleri keliB, Ходапь
fia§maqlarbn urlarqa qalaj madar taBblbr d e e sele§e Bol­
qandbla.
121
S o n ra да?1апь Biri sekiriB tu ru e:
— M en madarbn Bileme, g y r y g y z ! — deB да§1апь а1ь&
Ходапь yjyn e gol earqan gerde Bir mazallb qart kertm e terekni t y e y n e eltgendi. Nasra Хода da ol k e z y v d e alajtbn vivne ozub teBregendi.
O ls a q a td a n ga§la:
— Sbnar Bir adam bu terekni ва§ьпа cbqalm ajdb, ej...
allaj ad am qajda!— deB kesi aralarbnda qbzbv davla§brqa qalqandbla. Вь1апь Bblaj sele§genlerin e§itie, Хода:
— M un u Ba§bnda ne Bardb, m en Cbqajbm!— degendi.
— Bblaj qaraqanda k e z g e tbnc kieik k eryn n en lik ge, ада
Cbqmaqlbq кев adam etallbq i§ tyldy.
Bbllaj sezle в1а Ходапь eri§dirgendile. Хода tartbB а1ьв
erlaj y sy n d en gaBrajbn, ajaqlarbndan ea^m aqlarbn te§gendi da
gaBrajbn da, Ba§maqlarbn da q o ltu q u n a а1ьв, te re k g e ilinie
C bqarq a Ы тпа§ьв teBregendi.
Qa§la:
— Хода, Ba^maqlanb q o ltu q u n a а1ьв n ek cb qasa?
N asra Хода да§1апь „q arb n avruvlarb" ne Bolqanbn sezgendi, alaj Bolsada acbq ajtmaj:
— T erekd en агь gol cbqsa va, galan ajaqmb Barlbqma!—
d ee диав Bergendi.
gUVUROJAN KETDI, TYJYS DA BITDI
K eceni arasbnda N asra Ходапь y jy n y qatbn da ekevlenni
tyjy§gen daurlarb N asra Ходапь da, qatbnbn da ujatxandbBu tyjy§ge N asra Хода g u v u rq a n b n da ysyne c u l q a e CbqbB,
orca ete teeregenlej, tyjy§genleni Biri Ходапь y s y n d e n g u v u r ­
q a n b n sermeB a lq a n d b da qacxandb da ketgendi. D aur-syjyr
to x d a q a n d b . N asra Хода suv u q d an qaltbraj y jy n e kirgenlej,
qatbnb s o rq a n d b :
— Хода, ol tyjy§ ne zat edi, endi toxdadbla Bolqaj, neni y s y n d e n gaqala§a edile eken?
Хода s u v u q d an eki qo lu n q o ju nun a qbSbB, qaltbraj-qaltbraj, o r u n d u q d a gatbB tu r q a n qatbnbnb y sy n e syelie a jtx an d b
— Tyjy? B i z n i g u v u rq a n n b y s y n d e n c b q q a n kereerfl,
g u v u rq a n ketdi, tyjy§ da Bi t di .
122
QbRQ g b L L b Q SIRKESUV BOLMAZ EDI
Nasra Ходапь qbrq gbldan qalqan sirkesuvu Bolqandb..
M unu har gerde ajtbB, maxdanbB turqandb. Bir kyn tanb§larbndan Biri keliB sorqandb:
— Хода, sizde qbrq gbtdan qalqan sirkesuv Barmbdb?
— Ajhaj Bardb...
— Bizge da Bir kesekcik Bersen’a, marga!
— O qaj, §oxum , Berallbq tylm e.
— N ek dejse?
— Da, har k elgenne m en Birer kesek sirkesuv веге tursam, meni qbrq gbldan Beri t u r q a n sirkesuvum Bolmaz edi.
BAR, ESEKGE AS SAL
Nasra Хода e§ekge a§ Bergenden erikgendi da sonra Bir
kyn qatbnbna:
— Qatbn, men endiden sonra e§ekge a§ Berlik tylme,
ganbmdan da andan da ariv Bezdim, mbndan агь sen a§ в е ­
ге tur! — degendi.
Alaj Bolsada qatbnb razb Bolmaqandb. Bu zatnb ysyn den se zd en s e z cbqa ketiB i§ terenlesgend i, aralarb aman B olq an ­
db. Ekisi da: „Endi auzundan s e z cbqarbB eir-Birine kim alq a sele§se, e§ekni а§ьп o l sala tururqa" deB Begitgendile.
O lsaq at Nasra Хода otgaqanb Bir дапьпа qbSblbB olturuB, kezlerin ot orunna s y z y e sele§m ej toxdaqand b. Q atb'
пь da gavluqun ва§ьпа atbB, хоп§и1апь qajsbna ese da сьqbB ketiB, a§xam qa derici olturqandb.
Xon§uda sele§e keliB, qatbnb:
—
Хода Bir qugur adamdb, eri§se, olturqan gerinden
qbmbldamaz ycyn acdan е1ув qallbqdb. A na Bir ajaq issi §orpa ijerge kerek e d i,— d e e xon§unu ga§cbqbndan Bir ajaq §orpa ijdirgendi. Qa§cbq §orpa keltirirden alqa, i§ Bblaj Bol­
qandb:
Qatbnb x on §u q a ketgenlej, Xogalanb yjlerine Bir urucu
kiriB, Bolqanlarbn k e lty r y e cbqa t e e r e g e n zamanda da, Хода
cbrt sele§m ej, guq ajtmaj turqandb. S o n ra urucu Ходапь ва§bnda sarxbn alqandb, ana da Хода ,,bh“ deB Bir s e z ajtm aqandb.
123
Qa§cbq
urucu
Bblaj etiB
k etgend en
son ra
k e lg e n d i
Ходапь allbna ajaq §ограпь sa lq a n d b . N asra Хода auzu в1а
s e le § m e j ga§cbqqa q o lu в1а ь§ага eliB Ba§laqandb. Qa§Cbq ne
ajtxanbn a n b la m a q a n d b . Хода Barrrtaqb в1а yjn y, g b j q ^ n b
k e r g y z e keliB, „urucu Ba§btnda ca m a m a derici а1ьв ketgendi"
d e g e n m a q a n a n b anblatbrqa m urat etiB, ва§ьпа q o lu n yc ke­
re ajlandbrbB b§ara e tg e n d i. £а§ сь а, апь b§arasbndan „§orрапь Ba§bmda y c kere ajlandbr da ва§ыпа q u j“ dejdi, dee
alaj апь1аь, issi $ограпь Ходапь ва§ьпа q u jq a n d b . Ходапь
ва§ь, Beti qaBbrcaqlannandb, alaj B o lq a n lb q q a d a q b d a sele§irge u n a m a q a n d b .
Qa§cbq CbqbB k etgend i da Ходапь qatbnbna харагпь ajt­
xandb. Q atbnb o ls a q a td a n tu ru e kelie qarasa, yjleri tonalbB
Хода d a o ltu r q a n gerinden qbmbldamaj ва§ь qaBbrcaqlanbB,
tbnblavnu BasbB tura. Q atbnbnb Beti-qanb tyrlenie:
— A, ki§i, bu ne i§di!— deB qbCbrqanbnda:
Хода:
— Qenil boI, qatbn, e§ekge a§ sal! Terslikni а х ы ь вьlaj Bolur!— degendi.
_________
ADAM А Л Х А Щ А ТЫЧЬЬА
N asra Ходапь Birda век Bir a§b q b § i§i boIub ketiB вагqanlaj, tijre ga§la tille§iB allbn a lq a n d b la da ajtxandbla:
— Хода, qajrb вага e s e n da to x d a, Bizni a rt d a Bir sbп агьвьгпь da taBarbq tylse, sen kimiBizni atasbnb esgi §oxu*
sa, kimiBizni xon§ususa, kimiBizni t u q u m qsrna§bBbzsa, s e ­
ni Bir q o l d a n ariv BasdbrbB q o ja rq a syjeBiz, qaBbrbnb qazbB
xazbrlaq anBbz, icin m a m u q kieik gumu §aq etgen eiz .
— Qa§la, B ygvn Bir век a§bqb§ i§im Bardb, qojsaqbZ
Bolluq e d i,— d e e Nasra Хода kyre§gendi, alaj B olq anlbq qa
qojm aqandbla. M e zg itd en sal aqacnb а1ьв, Ходапь da te§indiriB icine salbB, oram q a keltyryB cbqqanlajlarbna, Ходапь
§oxlarbndan Biri tyB egendi. Qa§la ol adamnb bzbndan:
— Marga, qajrbsa, Хода e l g e n d i da B asdbrbrqa вагавьг,
sen da kel! — d e g e n d ile .
0 1 adam:
— A § b q b § i§im Bardb, cbrt Bo§arbq t y l m e , — d e e qajtbr-
q a unamaj ketiB t e e r e g e n in d e , N asra Хода sal a q a c d a n ва§ьп
■keltyryB ol a d a m q a:
124
—
Ajtxanlarbna tbnbla da qajt, m eni sen d en da а§ьць§
i§irn ваг edi, alaj B olqanlbqq a ne madar, k e z y v getse, eter
madarbn goqdu ansb!— degendi.
SUV D ESEN MA BbLAJ B O L A D b
Nasra Хода tenizni gaqasb в1а Bir e lg e вага Bolqandb.
£ o ld a mardasbz su vsaq an d b da b u t u I u b tenizden suv icgen di. Tenizni suvu tuzlu-ась Bolqanb seBeeli Ходапь tam aqbn
kyjdyrgendi, qarbnbn qozqaB icin etd yrgen d i. D a q b d a ваганагьв suvsaB Bolqanbnda, Bir ariv qara-su vqa qajtbB, anctan suv icgendi, sonra qara-suvdan Bir ajaq suv а1ьв, eltie
tenizge qujuB:
—
Bo§una kesini k o e d y r y B , c e k d y r y e maxdanm a, ma
suv d e s e n Bblaj Boladb!— d eg e n d i.
125
ТУВУЫ BEGITIGIZ
Nasra Хода Bir gerge Barlbqb bo Iub gelken k e m e g e min«
nendi. Biraz Barqandan sonra, gel ullu bo Iu b , tenizde ullu
tolq u n la CbqbB, k em e haman gonurcxaca cajqalbrqa qalqandb.
K em ecile kem en i ва§ьпа CbqbB,-gelkenlerin BajlaB Ba§laqanlarbnda, Nasra Хода:
—
Siz qallajla etesiz, ha! K em e ty e y n d e n cajqaladb,
ва§ьпа ег1ев ajlanasbz, kem eni cajqalmazbn izlej esegiz, tyв у п Begitigiz!— d egendi.
XAQbMb BER DESE VA
Bir golda Nasra Хода Bazarqa вагьв, Bir Belek qatb-qutu zatla а1ьв, Bir a m e a lq a k e lty r tg en d i da, ekisi da kele turqanlajlarbna, anrnal adamlanb qalbnbnda aga^xandb «da qal­
qandb.
T o q u z -o n kyn d en sonra, adamla Nasra Xogaqa:„M ajnama,
Хода, seni zatlarbnb а1ьв aga§xan а т в а П " deB Birevny kerg y z g e n d ile . Nasra Хода bu adarnnb k e r g e n в1а Bir tykenne
kirie Buqunnandb. Adamla „alaj nek e t e s e ? “ deB sorqandbla.
Хода:
—
Q o ju q u z , k e ry n m e g en iin xajbrlbdb,
„sav to q u z ky n n y xaBgyklerini keltyryB ajlannanbm y cy n xaqbm b вег!“
dese, qajdan taBarbqma!— d ee диав etgendi.
К0ВУВ QALQMAZMb DEB SAQLAJMA
Bir kyn Nasra Хода g e g e n в1а su v albrqa Bir k e lg e вагqandb. G e g e n in агь игив, suvdan tolturuB ьгьпа alama dee
tartxanlaj, g e g e n qolundan bcxbnnandb da k e lg e Batxandb.
Хода olturuB, g e g e n i Batxan gerge qaraB, saqb§lb boIub turqanlaj, y s y n e Birev kelie sorqandb:
— Хода, ne saqlajsa?
— G e g e n im s u v q a Batxandb da endi icine suv kiriB
keBse, su vnu ва§ьпа qalqbB cbqm azm b eken d e e saqlajma!
— degen di.
126
BIZNI £ULDUZLA SIZDE DA BARDbLA
Bir golda Nasra Хода Bir §axarqa Barqandb da k e k g e
qaraB turuB, x a lq q a ajlanbB:
— £ a m a q a t, sizni §ахагпь havasb da Bizniki da Bir k e reme!— d e g e n d i.
— N ek dejse, qajdan B ild in ?— dee so rq an larb n d a :
— Bizni §ахагпь k e g y n d e ваг gulduzla bu §axarda
Bardbla, andan Bilem e!— d eg e n d i.
da
XATER BLA AJTAMA A N S b
Oraza ajda xalq orazanb genii keterine a§bqbB, haman
Xogaqa, daqbda апь kioik qartlaqa: „ B y g y n nencasbdb, oraza
qacan acbladb?" d e e sorurqa qalqanlarbnda, Nasra Хода,
orazanb altbncb k y n y n d e altb ta§nb а1ьв k elie, qazanna atxandb em da kyn sajbn Birer ta§ atbB, kynleni xbjsaBbn tyz
Bardbrbrqa um ut etgendi.
Bir golda Ходапь qbzb atasb qazanna ta§ atxanbn kergendi da uvucu в1а Bir uaq ta§nb а1ьв keliB qazanna qujqandb. Bir kyn Bbjaqb adamla „ajnb mbncasbdb, ancasbdb“
с!ев eri§irge qalqanlarbnda, Хода: „T oxd aq b z m en s iz g e tyzyn
вШв keliB ajtajbm" d e e qazanda ta§lanb sanaB ea^laqandb.
Qyz gbjbrma ta§ cbqqandb. Хода, bu sannb ajtsam, adamla
inanmazla d e e , saqb§ etiB, „ B y g y n eki gbjbrma в1а Be§idi“
—d egen d i. Xalq:
— Xajbrsbz, ajda quru 3 0 kyn Boladb, sonra va?— degenlerinde:
— A nsbnda m en sizge adeB etiB ajtama ansb, qazanda
1а§1апь xbjsaBbna qarasan, e y g y n ajnb tamam gyz в1а gbjbrт а п с ь k y n y d y !— d egendi.
Q O L U N A A L bB SEN TURURSA
Bir tanb§b tyBeB X ogaqa:
— Seni q o n a q q a caqbrlbq
-iatxa qarajma!— degendi.
Хода s o rq a n d b :
— N e zatxa qarajsa?
edim , alaj
B olqanlbqq a
Bir
127
— А $ ы ь gut a§ajsa, auzunda цавьпьпь cajnaB gutxuncu„
ekinci qaBbnbnb da qoluna а1ьв хагы1ав turasa!..
— Xajbr Bolsun, m en kesim qolum a almam, m en caj­
naB во§ацьпсь sen oojuna а1ьв xazbrla ekinci qaBarbmb,
m en ana razbma, апь y c y n tbjblma, caqbrlbq esen !— degendi.
BETIN BIR QbZA R TA JbM
Nasra Ходапь агвагьпа Bir inirde Bir tana кеНв, tana
deri qalbB ketgen di. ErtdenBlasbnda Хода tananb el icine
qbsdaqandb, alaj Bolsada inirinde daqbda qajtbB kelis, Ходапь
arsazbnda gatxandb. Хода qbsdaj, tana qajta
da kele, ol
qbsdaj, b u kele ariv eezdirgendi. Kece va Ходапь yj васхаcbqbna sekire da васхапь uata, a§aj, ariv eo§arqa getdirgendi..
Хода tananb iesin soru§duruB da kergendi, ie cbqmaqandb. Bir k y n ’a tananb kesgendi.
M u n u в1а qalbB, Bir bjbq caqlb Bir zaman ket g en d en
sonra, tananb iesi izlej kelgendi. N asra Хода: „Тапапь men
k e s g e n m e " d e g e n d i, alaj Bolqa nlbq qa ol adam „Bbjaqbnb
esine ne cam ty§ye ajta Bolur q a j d a m “ deB q o j q a n Bolmasa,
q u la qb na a l b rq a u n a m a q a n b n d a , Хода qatbnbna kelie:
—
Q atbn , ol tan a n b terisin Beri Berci, ,,m a“ deB k e
g y z y e iesini Betin Bir q araltajb m!— d e g e n d i .
M bN A DA TIJMEGENDI KIR
Bir kyn Хода Birgesine eki-yc хагвьг а1ьв otunna Cbq­
qandb. Qolda suvsaB boIub Bir хагвьгьп k e s g e n d i da Mtatb v su z d u “ d e e alaj агь toneretgendi. Ekinci, усуп су х агв ь г­
пь da kesie „tatbvsuzdula" deB Bir kesekcik qaBbB atxandb.
O tun da etie, kyn da qbzdbrbB, Хода ьгьпа-yjyne ajlannaribnda, golda mardasbz suvsaB b o Iu b , ol х а г в ь гк п ь atxan
gerine getg e n d i. AtbB ketgen хагвьг1агьпь y s y n e c e g e l e e :
„Мьпа da kir tijmegendi, т ь ц а da tijmegendi" d e e а!ьв
Barbnda a§aqandb.
128
g y Z G E N B A B U SL A N b SO R P A S b
Nasra Хода k e z аса, elni qatbnda k e lg e cbqqandb. K eln y
qbjbrbnda gyze turqan suv вави§1апь кегув, eni§ge ijilie,
Buqa Barqandb da, вови§1а Beri igi k e ln y qbjbrbna k e lg en lejlerine, Birini qujruqun marlaB y s y n e sekirgendi, alaj Bol­
q a n lb q q a su v вави§1а ucxandbla da ketgendile. Erlaj olsaqatdan Nasra Хода qojunundan gbrgbnbn cbqarbB, k e lg e tijiriu
a§aj teBregendi. Bu halda Ходапь y s y n e Bir qaumla kelie:
— N e etese, Хода?— deB sorq a n larb n d a :
— C y z g e n вави§1апь §огра1агьпа gbrgbnbmb tijirie a§aj
turama! — deB диав Bergendi.
QUJRUQ YZYLSE, K 6R Y R SE BUQU BLA ZA M A N N b
Хода в1а Bir n e g e r i u v q a ajlana вагьв, Bir teren qulaqq a kirgendile da, Bir в е г у Balacbq allarbndan CbqbB te§ikge
tbqblqandb. Ходапь n e g e r i da апь q u vu e, bzbndan te§ikge
kirgendi. Bu k e z y v d e вегу ва1а1апь anasb da савьв keliB,
te§ikge mbllbgbn atbB ва§ьп suqqanlaj, Хода савьв, sermeB
qujruqundan tutxandb da giBermegendi. Hajda вегу te§ikge
ва§ьп suquB tbrnaqlarqa, Хода da qujruqundan tutue cieerm ezge qalbB, te^ikni ici Buqudan tul-tuean Bolqanbnda, Хода­
пь n e g e r i te§ikden qbCbrqandb:
— Хода, ne ese da Buqudan kezlerim toldu!
— Q u jru q }'zylse, k e ry rs e Buqu в1а zamannb!
AXCA BERGEN SOOJAR
Bir kyn N asra Хода tyk e n n e вага turqanlaj, allbna tijre
saeijle cbqbB:
— Хода, Bizge sbBbzqb albrmbsa?— d e e qadalqanlarbnda, Хода:
— А 1 ы т а , ajhaj!— d e e диав Bergendi. Saeijleni Biri va
axca Berie:
— Хода, mana da SbBbzqb al!— d e e tilegendi. Хода tykenden qajta turue, saeijle а11ьп а1ьв:
— А Ш ь п ть , Хода, Bizge sbBbzqbla?— degenlerinde, axca
Bergen saeijge sbBbzqbnb uzatbB:
— A xca B ergen s o q a r SbBbzqbnb da!— degendi.
9 Nasra Ходапь xaparlarb.
129
SENMI SATASA, MENMI SATAMA
Nasra Ходапь вогси Buvarqa qalqanbnda, ma§ok в1а Bir
па$апь e§egine gyklee, satarqa Bir elni Ba§bndan kirgendi.
El oramda Хода: „Е-ej na§a satbladb, allbq ad am !“ deB qbс ы а teeregen lej, e§egi o q u q a n d b da Ходапь tau§un e^itdirm egen d i.
D a q b d a arlaq Barqanlaj, Nasra Хода: 4Na§a a ll b q “ dee
qbCbra t e e r e g e n l e j, Bbjaqb e§egi da oquB t e e r e g e n d i . Talaj
golda e§ek alaj etiB, Ходапь tau§un e§itilirge q o j m a q a n b n d a ,
acuvlanbB e§egini k e z le ri n e qa rae , Хода:
—
Bu па§а1апь iesi qajsbBbZBbz, па§а!апь senm i sata
o q e s e m en m i satam a?— d e e uru§xandb.
SUVOIA KIRMEM
Nasra Хода elni teBen ganbnda xalq вагьв guvunuvcu
k e lg e kiriB guvuna turqanlaj, terenine k etgen d i da qalqandb.
Cbrt gyze va Bilmegendi. Xalq савьв kelie, Nasra Ходапь
suvdan дапь savlaj alqandbla.
Ходапь suv tu n c u q d u rq a n b ась1ьв, esin gbjqanbnda:
—
Bu goldan so n ra gyzerge tam am usda e o lq u n
e m y rd e suv qatbna Basmam!— degendi.
£ A R L b X O £ A N b KIM1 BA RD b
Bir kyn ty zd e ketiB вага turqanlaj, Ходапь esine: „M e­
ni kieik garlblbqda ga§aqandan ese е1ув q oraqan tbncdb,
Biz garlblaqa sbj goq, xurm et g o q “ d e e ty § y e, kesi-kesin elg e n n e tergeB gerge gb q b lqan db. Sav sutkanb alajda gatbB
turqandb, alaj B olq an lb q q a апь goqlae ki^ida k e lm egen in d e:
„Ex... m en i kieik garlb kimnida az qulaqbnda tyldy, andan
ese kesim вагьв qatbnbma xapar e tejim “ deB turuB keliB,
e§ikden qaraB qatbnbna:
—
Qatbn, Bbl aj
etiB nek turasa, Хода
elni t e e
дапь tyzd e е1ув g a t b B tu r q a n lb kyn в1а kece Boldu, Basdbrtbr q a j q b etd irsen’a!— d e e qajtbB ketiB, B b j a q b gerinde g a t xandb.
Qatbnb m unu e§itgen в1а ва$ьп-сасьп gbrtbB, дь1ав, хоп§ulaqa kirie харагпь ajtxandb.
, ,~
130
Xon$ula so rq an d b la:
— Q ajda elgendi, qacan elgendi, kim ajtdb?
— Qarlb Ходапь kimi Bardb, kesi кеНв ajtbB
deB q a tb n b Bytynda g b l a r q a q a l q a n d b .
ketdi!—
KESI ESITMESIN
N asra Ходапь e§egi aman qblbqlb-cocuvuq e§ek Bol­
qand b. Bir kyn N asra Хода e n g i n e miniB вага turqanlaj,
Bir дапьпа угкув, Ходапь acbtbrlaj gbqqandb. N asra Хода
sekiriB turue, e§egine uru§xandb emda: „Sana m en bu goldan
sonra a§ Bermem" d egendi.
Ус k y n n y alaj etiB a§sbz tutxandb, ter ty n c y k yn yn d e
Bir gerge Barlbqb boIub, e§egin tart-soz etie kyre§gendi da
I gatxan gerinden e r g e qoearalm aqandb. Вь1апь yslerine qaиьпь kelgendi. Nasra Хода qatbnbn Berlaqqa а1ьв:
—
Qatbn, e§ekni BorBajb qbjblqandb, acdan а т а п ц а getgendi, sen a§ sala tur, kesi e§itmesin!— degendi.
EKI QAT TELI BOLLUQDU
Nasra Хода n a r t y x а1ьв ta r ta r q a t ir m e n n e Barqandb.
Barsa— t i r m e n c i в1а Bir adam d a v la § a tu r a ...
Tirmenci:
— Xalqnb nartyxynden а1ьв kesini qaBCbqbna nek ur1ав qujasa?
01 adam:
— M en telime!..
Tirmenci:
— Teli esen, kesinikinden а1ьв x a l q n b q b n a q u jsa n ’a?
Tirmenci Bblaj ajtxanlaj, B b la q a seirge qarae t u r q a n
(ода:
— Qoj, ne e tese munu! B u saq atd a ol Bir qat telidi, sen
ijtxanca etse va, eki qat teli Bolluqdu!— d egen d i.
AT SOLAOJAJDb
N asra Хода da Bir qaum negerleri da atlbla boIub Bir
,e r g e a§bqb§ teBregendile. H ar kim atlarbna minie, N asra
Ходапь atbn da ta§ дапьпа tartxandbla da X ogaqa: „M in!“
131
d egen d ile. Masra Хода atnb sol ganbndan вагьв, o n ajaqbtl
e z e n n ig e salbB tersine m innendi. Ходапь sbrth atnb ва§ьпа
ajlanbB ty§gendi. N e g erleri b u h alq a qarae kylgen d ile em da
Xogaqa:
.
— Хода! Alaj tersine nek m indin?— deg en lerin d e, Хода:
— M en tersine m in m eg en m e, at kesi solaqajdb! d e ­
gendi.
SARUVBEK £ b L
— Хода! Bbjbl ne gbldb?— d ee so rq an larb n d a , Хода:
— Bbjbl s a r u v B e k д ь И ь ,— d ee диав Bergendi.
— Хода, gbllada „дь1ап дь1“ deB Bardb, ansb Biz saruv­
Bek дь1 d e e e § i t m e g e n B i z .
N asra Хода:
— M en gitge zamanda, m en da eilem e, anam mana
„дь1ап дь1 tuvqansa" d e v c e n edi, andan Beri nellaj Bir zaman
ketdi, gblan endi saruvBek Bolqan Bolur!
TUTUOIUZ DA K 0Z LER IN E SEBIQIZ
N asra Хода qbZbl кьгрьспь uaq tyjye, un kisik etiB,
„вугсе d a rm a n s a ta m a “ deB Bazarqa c b q a rq a n d b . D arm an пь adam la ваэьпьв а1ьв, ta u s u s ketgendile. Qolda „ви darт а п п ь qalaj eteriBizni sormaj u n u tu e вагавьг, Bir sorajbq"
d ee ьг1агьпа qajtbB, Ходапь izleB ta exandb la da:
— Хода, d arm a n n b qalaj eterikeiz!— degenlerinde, Хода-.
— B yrceleni t u t u q u z d a kezlerine seeigiz,— degendi.
BbLA JO lA QALAJ ^ETG EN DI
Nasra X o g aq a qalaj ese da Bir kesek axca ty§gendi. Bu
ахсапь qalajqa salbB asbrarqa Bilmej, saqb^xa q a l q a n d b .
B a v q a kiriB gerni q azb B , ахсапь salbB Basdbrqandb da вегlaq ketiB qaraqandb. „Men urucu Bolsam, ви ахсапь taBarbq
kere e d i m “ deB alajdan da а1ьв Bir ва§ха gerge s a l q a n d b ,
alajbn da garatmaqandb. E m ахы ь Bir Btisxulqa tyjyB, b u s xulnu da Bir uzun quruqnu ucuna taqbB, quruqnu da вас'
132
Xaqa kijiriB сапсьв: „Нь... endi va ansbz edi adam B b laj q d
getm ese" d ee ketgendi.
M unu Bir urucu к егув turuB, кеНв quruqdan ахсапь
albB, e u s x u lq a Bir Sbgbn qatxannb tyjye, taqbB ketgendi.
Bir Belek zam andan N asra X o g aq a axca kerek boIub
кеНв qarasa, axcasb goq, Busxulnu icine sbgbn сьгта1ьв tura.
M u n u k e r g e n i e l a Хода seirsiniB:
— A sda, tuar Beri va qalaj c b q a lq a n d b ? — degendi.
EKIGIZNI A J T X A N b O lb Z N b DA ETDIM
Bir kyn Nasra
Barbrqa teereB:
Ходапь
anasb suv
ьгьпа
esg i guvarqa
— Хода, ва1ат, m en esgi guvarqa в а г а т а , sen bu qurmaclanb da a§aj-a§aj, cbrt e§ikden агь -в еп ajbrblmaj tur! —
de e ketgendi.
Nasra Хода e§ikni Bosaqasbna olturue qurm ac a§aj tur­
qanlaj, anasbnb e g e c i кеНв, Ходапь anasb yjde Bolur d e g e n
aqbl в1а:
— Хода, m en Bygece k ece qalbrqa sizge kellikme, в а ­
гьв апаца ajt, агь-веп ketm esin!— degendi.
O lsaqatdan Nasra Хода yjny e§igin Bezgilerinden qoвагьв, arqasbna keltyryB, salbB suv ьгьпа anasbna Barqandb.
Anasb m unu sbrtbnda e§ikni кегув:
— N ek etgen se a ga§ Bblaj?— deB s o rq a n d b .
— D a, anam, m en qalaj eterik edim, sen ,,e§ikden ajbг ь 1 т а “ d ee ketgenlejine, egecin kelie, „m en Bygece sizde
gatarbqma, апаца ajt! “ dedi, m e n ekigizni da ajtxanbqbznb tolturdum !— degendi.
_
ULAQ Q AJOJbDAN Q U TU L A JbQ
Nasra Ходапь k e e d e n Beri asbralqan ataul qoj tuqum dan
Bir sem iz irki Bolqandb.
Bu irk asbrb век s e m irg e n d e n etin, q u jr u q u n keltyryB
gyryjalm aqanna getgendi. Xon§uladan Birev kyn sajbn bu
irkni k e re da su qlan nan dan N asra X ogaqa:
—
Хода, kel irkini keseijk da gbjblbB Bir kef etejik!—
dej tu rq a n d b . Alaj B o lq a n lb q q a N asra Хода da:
133
— Q o ju q u z , margala, m en da апь в1а kellenem e, апь
в1а д и в а п а т а , эьдаг qojnu tnaua q b z q a n m a q b z !— dee unamaj
tu rq a n d b .
K ynleden Bir k y n d e N asra Ходапь xon§usu cola ty§genlej, irkni Bavuna g b jqandb da kesgendi, ki$ige da Bildirm ej да§ьйьп a ja q a n d b . N asra Хода i§ni gigine derici вШвsezie tu rq an laj da, guq ajtm aqandb, tbUblae q ojqan db .
Bblaj в1а eki дь1 ketgen di. Bir golda ol xon§unu Bir
u la q b Ходапь Bavuna kirgenlej, Хода da ulaqnb tutxandb da
kesgendi.
Ulaqnb iesi eki adam Bir gerge Barsa, alaqa ulaqbnb tas
Bolqanbn ajtbB: „Bbllaj sem iz edi, allaj ariv edi, allaj ullu
e d i “ deB m axdarqa qalqandb. N bqb§xa Barsa da, m ezgit
allbna Barsa da, ulaqnb m axdaqandan ва§ха харагь B o lm a j
ajlannandb.
N asra X o gaq a b u ety ry k maxdavlanb esitgeni sajbn ©вg e sine getgen caqlb Bir acuv во1а turqandb.
Bir golda ulaqnb iesi da daqbda Bir qaumla da Nasra
Ходапь y jy n d e a§aj turqanlajlarbna, Bbjaqb xon§u tas Bolqan
ulaqnb y s y n d e n s e z ва§1ав:
— Ej... meni ulaqbm allaj ulaq edi, tygy kem-kek kegyrcynca edi, kesi maraldan а]ьгьв tanbmazca alaj ariv ecii,
апь etinde Bir qara geri goq edi, tutu§dan qujruq kieik semiz
edi, ullu lu q u va tye kiBik edi,— degenlej, Ходапь tam am
g a e e g i n e getiB, cbdamaj, qatbnbna aj lanbB a j t x a n d b :
— Qatbn! M eni aqblbma Bblaj keledi: „Alajda gbjqbc tye y n d e m unu ulaqbnb terisin а1ьв keliB kergyzejim da, апь tye
tenli e o lq a n b в1а ki§dik tenli Bolqanbn xalq kersynle,Biz da bu
ulaq qajqbdan qutulajbq!"— d egendi.
N A SA T bR f AQ
Bir kyn N asra Хода e§egin otundan qalaB, ьгьпа elge
ajlannandb d a esek kelirge unamaj „Bbt-Bbt“ ete tururqa
qalqandb.
Хода e§ekge acuvlanbB, ura-tyje tu r q a n b n a Birev tyBee:
—
Хода! E§ek Barbrqa unamaj ese, Bir kesek na§atb
syrt, апь amalb oldu!— degendi.
134
Nasra Хода e§ekge na§att>r syrtgenlejine, e§ek gorqalaB
teBregendi, Nasra Хода da bZbndan s y r y e getalm azqa qalqandb. Qalaj eterge Bilmej, Хода агьв, saqb§lb boIub, em
а х ы ь : „T oxda kesim e da Bir kesekcik getdiriB Bir kerejim*
dea kesine da Bir kesek na§atbr gaqqandb.
Ходапь Butlarb otca qbzbB, ten§yB сав ьв teeregen d i da
e^eginden a lq a вагьв агвагьпа kirgendi. Q atbnb q arae Xoдапь Bir gerde toxdajalmaj areazdan ьгьпа ajlanbB савьв
CbqbB teeregen in кегув:
— A, ki§i, ne e o lq a n d b sana, qojan teBsevge nek earasa,
saBbr et!— deB q b cb rq an d b .
N asra Хода:
— Q atbn, meni geterge u m u t ete esen, sen da Bir kesek
na§atbr g a q a r q a kerekse!
Q A T b N , K0ZLYKLERIMI BER
Keceni arasbnda N asra Хода tyrtyB qatbnbn ujatxandb da:
— Qatbn! Tur, genii boI, meni kezlyklerim i Beri вег! —
deB Buvqandb. Q atbnb orundan turue, izlee X ogaqa kezlyklerin вепв:
— K ecegid e b u va ne guzaean d b , k e z ly k n e g e kerek
B o l d u endi?— d e B sorqanbnda, Хода:
— Bir alamat ty§ k e re turam a, дапьг Bir qaum gerlerine kezy m igi getmejdi ansb,— deg en di.
—
K 0 C G E N ETEM E A N S b
Nasra X ogaq a Bir qonaq kelgen di. Хода b u qonaqnb
век syjyB alqandb. Sbjlarqa ва§1ав qonaqnb allbna te e s i в1а
§orpa salbB, CbqbB gbrgbn а1ьв kelgendi, qarasa— §ограпь
icie во§ав tura. Erlaj gbrgbnlanb t e e s ig e salbB, §orpa keltirirge a§ yjge- ketgendi, §opra а1ьв kelirge, qonaq gbrgbnlanb
во§ав tura... Qenil o q u n a §ограпь t e e s ig e salbB, daqbda gbrдьп а1ьв kelginci, §оргапь qonaq urtlaB во§ав tura... Хода
seir b o I u b daqbda qonaqnb allbna gbrgbn salbB CbqbB, §orpa
а1ьв kelginci, gbrgbnla tausuluB tura...
А х ы ь Хода q o n a q q a gbrgbn keltirginci §ограпь во§ав,
§opra keltirginci gbrgbnlanb во§ав tururqa qalqanbnda, Хода
135
teesini q o n aq n b allbndan qoratbB, qajdan k e lg en in d en , qajrb
e a rlb q b n d a n xapar s o rq a n d b .
Q o n a q Bir elni atbn ajtbB:
— 0 1 elden kelem e, gyregim tbrkbk Bolqandb da a§
a§ajalmajma, d o k to r q a qaratbB darman albrqa §axarqa вагlbqma, seni yjyny, kesini в ек garatdbm, bu gerni havasb da
aman tyldy, sen d e qonaqBaj salbB Bir aj caqlb tururqa oqaj
demej e d im !— degen lej, Хода sekiriB e r g e turue:
— K ertida век дапып avrudu, век razb edim, alaj’a,
tam ela bu elden k e c g e n etem e ansb!— degendi.
M bN D A N DA ELTMEZ
N asra Ходапь §oxlarbndan Biri Bir kyn kesini elinden
X ogaqa q o n a q q a kelgendi. Bu adam: „M en sana un gykledim, keltirm edin, gav gykledim, keltirm edin, eudaj, arpa elt
dedim , a i b da unam adbn, Хода kieik §oxum u Betine meni
q u ru qol в1а keltirie qaratdbn!" deB e§egin ham an tyjye ва§laq an d b . N asra Хода:
—
Qoj, gazbq xajvannb urm a, qbjnama, sizden Bizge
q u ru kelgeni kieik, Bizden da sizge q u ru в а г ы ! — degendi.
й т м йкнтю
ТР при КГУ
iciaqt,
Ш
i'
Отзег. редактор A.-C. Гербеков.
Техредактор Ш. Блимют ов.
Ответ, корректор А . Джириков.
Сдано в п р оизводство 27/XII— 1935 г.
П одписано к печати 15/1—1936 г.
Формат 62x94 l/ie Тип. знаков в 1 бум. листе 39,643, печ. л. 8,5.
Тираж 2100,
Зак. № 2966.
Обллит № 267.
1