Kelime dağarcığı açısından Flaman Türkçesi ile standart Türkçe

Faculteit Letteren & Wijsbegeerte
Katya Puype
Kelime dağarcığı açısından Flaman
Türkçesi ile standart Türkçe
arasındaki farklar
Masterproef voorgedragen tot het behalen van de graad van
Master in het Tolken
2015
Promotor Dr. Johan Vandewalle
Vakgroep Vertalen Tolken Communicatie
2
Teşekkür
Eğitimim boyunca ilminden faydalandığım ve bu araştırmanın yürütülmesi sırasında bana
bilgi ve deneyimleri ile yol gösteren danışmanım Dr. Johan VANDEWALLE’ya teşekkür
etmek istiyorum.
Veri toplamam konusunda yardımcı olan Okutman Sevdağ KAYA'ya ve akademik yazım
açısından araştırmama katkıda bulunan Dr. Feyza ALTINKAMIŞ’a müteşekkirim
Çalışmam boyunca veri toplamama yardımcı olan bütün katılımcılara yardımseverlikleri için
teşekkürü bir borç bilirim.
Ayrıca sorularımı sabırla yanıtlayan arkadaşım Kimberly VAN WETTERE’ya ve beni hep
teşvik eden Valérie DE GROOTE’ya teşekkür ederim.
Son olarak çalışmam süresince beni destekleyen ve yeni fikirler ile motive eden aileme en
içten teşekkürlerimi sunarım.
3
Özet
Altmışlı yıllarda ilk Türk konuk işçiler Belçika’ya gelmiştir. Bir süre sonra Türkiye’ye
dönmeyi planlamalarına rağmen birçoğu hâlâ Belçika’da oturmaktadır ve günümüzde
Belçika'da üç kuşak Türk vardır. Zaman geçtikçe Belçika’nın Flaman Bölgesi’nde konuşulan
Türkçe değişmiştir ve bu kullanım Flaman Türkçesi olarak adlandırılabilir. Bu araştırmanın
amacı kelime dağarcığı açısından Flaman Türkçesi ile standart Türkçe arasındaki farkları
göstermektir. Bu farkları araştırabilmek için farklı kişiler araştırmaya katılmıştır. Katılımcılar
hem standart Türkçe olmayan Türkçe kelimeleri hem de Türkçe bir konuşmada ortaya çıkan
Hollandaca, Fransızca ve saire kelimeleri aramışlardır. Toplanan kelimeler farklı kategorilere
ayrılıp listelenerek incelenmiştir. Bunun sonucunda üç tür ödünç sözcük bulunmuştur: kod
değiştirme, alıntı sözcük ve öykünme. Kelimelerin kökeni Hollandaca, Türkçe veya
Fransızcadır. Çevrilemeyen kavramlar, telaffuzun değişimi ve araştırmaya katılanların yaşı da
kısaca dikkate alınmaktadır. Hollanda’da bu alanda daha çok araştırma yapıldığı için son
olarak bu araştırma ile Hollanda’da yapılan araştırmalar arasında bir karşılaştırma yapılmıştır.
Bu tez çalışmasında Flaman Türkçesi ilk defa araştırılmıştır ve bu araştırmaya dayanılarak
gelecekte daha çok ayrıntılı araştırmalar yapılabilir.
4
İçindekiler Sayfası
1
Giriş ve amaç ...................................................................................................................... 6
2
Literatür taraması ................................................................................................................ 7
2.1 Göç.................................................................................................................................... 7
2.2 Göçmenlerin dili ............................................................................................................... 9
2.3 Dilin değişimi ................................................................................................................. 11
2.4 Dil değişiminin sebepleri ................................................................................................ 13
2.5 Dil değişimin sonuçları ................................................................................................... 14
3
Yöntem .............................................................................................................................. 15
3.1 Araştırmaya katılanların seçimi ...................................................................................... 15
3.2 Verilerin toplanması ....................................................................................................... 16
3.3 Verilerin işlenmesi .......................................................................................................... 16
4
Bulgular............................................................................................................................. 17
4.1 Kategoriler ...................................................................................................................... 17
4.2 Kelimelerin kökeni ......................................................................................................... 19
4.3 Ödünç sözcük türleri ....................................................................................................... 21
4.3.1 Kod değiştirme ve alıntı sözcükler .......................................................................... 21
4.3.2 Öykünmeler.............................................................................................................. 23
4.4 Dilin yapısı ..................................................................................................................... 23
4.5 Başka değişkenler ........................................................................................................... 24
4.5.1 Çevrilemeyen kavramlar .......................................................................................... 24
4.5.2 Telaffuzun değişimi ................................................................................................. 24
4.5.3 Araştırmaya katılanların yaşı ................................................................................... 25
4.6 Hollanda’da yapılan araştırmalar ile karşılaştırma ......................................................... 25
5
Tartışma ............................................................................................................................ 26
6.
Sonuç................................................................................................................................. 27
7
Kaynakça........................................................................................................................... 29
8
Ekler .................................................................................................................................. 31
5
Ekler
Ek 1. Tüm toplanan kelimeler
Ek 2. Kontrol edilen liste
Ek 3. Araştırmaya katılanlar
6
1
GİRİŞ VE AMAÇ
Bu araştırmanın temel amacı, Belçika’nın Flaman Bölgesinde konuşulan Flaman Türkçesi ile
Türkiye’de konuşulan standart Türkçe arasındaki farkların ne olduğunu incelemektir. Flaman
Türkçesi, Belçika’nın Flaman Bölgesi’nde oturan Türklerin konuştuğu Türkçenin bir tür
varyantıdır. Flaman Bölgesi’nde oturan Türkler ise Flaman Türkler olarak adlandırılabilir.
Türkler Belçika’ya göç etmeye başladıktan sonra göçmenlerin konuştuğu Türkçe değişmiştir.
Hollandacanın etkisi ve standart Türkçe ile karşılaşma fırsatı azaldığından dolayı kod
değiştirme, alıntı sözcükler ve öykünmeler meydana gelmiştir. Fakat, Flaman Bölgesi’nde
konuşulan Türkçe değişmesine rağmen Flaman Türklerin dil kullanımı çeşitli değişkenlere
göre farklılık göstermektedir. Bunlar; kişinin yaşı, kaçıncı nesil olduğu ve Türkiye’de veya
Belçika’da doğduğu bölgedir.
Bu araştırma ilk olarak başka araştırmalar ile karşılaştırma yapmak açısından önemlidir.
Özellikle bu araştırmanın sonuçları Hollanda’da yapılan araştırmaların sonuçları ile
karşılaştırılabilir çünkü durumlar birbirlerine benzerlik göstermektedir: Her iki durumda da
Türk göçmenler Hollandaca konuşulan bir ülkeye yerleşmiştir. Fakat, Türkçenin bir göçmen
dili olarak her zaman aynı şekilde değişip değişmediğini araştırmak için Almanya ve Fransa
gibi ülkelerde yapılan araştırmalar ile de karşılaştırma yapmak gereklidir.
Üstelik, bu araştırmaya dayanarak gelecekte Flaman Türkçesi hakkında daha fazla araştırma
yapmak mümkün olacaktır. Hollanda’nın aksine bu alanda Belçika’da çok az araştırma
yapıldığından dolayı bu yüksek lisans tezi bu konudaki ilk araştırmalardan biri olacaktır. Bu
nedenle bu araştırma oldukça genel bir yaklaşımla hazırlanacaktır. Fakat, Flaman Türkçesi ile
standart Türkçe arasındaki farklar çok geniş bir konu olduğu için bu araştırmada özellikle
Flaman Türkçesinin kelime hazinesi incelenecektir. Örneğin; Flaman Bölgesi’nde kullanılan
ama standart Türkçe olmayan kelimeler araştırılacaktır. Flaman Türkçesinin yapısı ve
dilbilgisi de çok önemlidir ve bunlar kısaca tartışılacaktır. Gelecek araştırmalarda bu konu
daha ayrıntılı incelenebilir.
Bunun yanında bu araştırma günlük hayata da uygulanabilir. Günümüzde hâlâ Türkiye’den
Belçika’ya yeni göçmenler gelmektedir. Bir göçmen Belçika’ya gelip Flaman Türkçesini
duyunca biraz zorlanabilir. Daha uzun bir zaman Belçika’da oturan Türkler ile ilişki kurarak
hızlıca yeni kelimeleri öğrenecek, fakat özellikle idari durumlarda ve resmi işlemlerde Flaman
Türkçesi kelimelerini içeren bir liste faydalı olabilir çünkü yeni gelen göçmenler Belçika’daki
kurum ve kavramları bilmemektedir. Aynı zamanda çevirmen ve tercümanlar böyle bir
7
listeden faydalanabilir. Türkçeyi öğrenenler standart Türkçe öğrenmektedir, fakat iş
piyasasına girdiklerinde Flaman Türkçesi ile karşılaşmaktadırlar.
Bu tezin araştırma sorusu şöyledir: “Kelime dağarcığı açısından Flaman Türkçesi ile standart
Türkçe arasında hangi farklar vardır”. Bunu araştırabilmek için Flaman Türklerin yardımı ile
bir kelime listesi düzenlenmiştir. Yeteri kadar kelime topladıktan sonra birkaç Flaman Türk
listeyi tekrar kontrol edip az kullanılan kelimeleri belirlemiş ve bunlar listeden çıkarılmıştır.
Böylece listede sadece en çok kullanılan Flaman Türkçesi olarak kabul edilen kelimeler
kalmıştır. Bu araştırmanın varsayımı şudur: “Standart Türkçe ile Flaman Türkçesi arasında
farklar vardır”. Veriler Flaman Bölgesi’nde konuşulan Türkçenin tam olarak nasıl değiştiğini
gösterecektir. Bu araştırma Hollanda’da yapılan araştırmaları temel aldığı için bu araştırmanın
bulguları, Hollanda’da yapılan araştırmaların bulguları ile karşılaştırılacaktır.
Bulgulara geçmeden önce literatür taramasında Türklerin Belçika’ya göçünün tarihi ve
göçmen dillerinin niye bu kadar ilginç olduğu açıklanacaktır. Sonra Hollanda’da göçmen dili
alanında yapılan araştırmaların bir özeti verilecektir. Yöntem bölümünde araştırmaya
katılanların nasıl seçildiği, verilerin nasıl toplandığı ve verilerin işlenmesi ayrıntılı bir şekilde
açıklanacaktır.
2
LİTERATÜR TARAMASI
2.1 Göç
Flaman Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasındaki farkları incelemeden önce Türkçenin
Belçika’da nasıl kullanılmaya başlandığını hatırlamak önemlidir.
Osmanlı İmparatorluğu yıkıldıktan sonra Mustafa Kemal Atatürk Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk
cumhurbaşkanı seçilmiş ve bundan itibaren ülkede çok şey değişmiştir. Türkiye bir
modernleşme ve laikleşme sürecine girmişti ve sanayi sektörü hızlıca gelişiyordu. Fakat,
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra sanayi gelişimi yavaşlayıp kıtlık ve enflasyon sorunları
ortaya çıkmıştır (Goossens, 2004). 1950 yılında, Atatürk tarafından kurulan Cumhuriyet Halk
Partisi seçimlerde yenilmiş ve eski Demokrat Parti iktidara gelmiştir. Bu durumdan Türkiye,
özellikle kapitalizme ve liberalizme çok önem verdiği için ülkenin en önemli sektörü olan
tarım çok etkilenmiştir. Makineleşmeden dolayı artık o kadar çok çiftçiye gerek
görülmüyordu ve var olan çiftçiler büyük toprak sahipleri ile artık rekabet edemiyorlardı
8
(Goossens, 2004). Bu yüzden çiftçilerin birçoğu kırsal bölgelerden şehirlere taşınmaya
başlamıştı. İşsizlik kısa bir sürede çok yükseldiği için Türkiye’nin hükümeti tüm işsizlere
yardım edemiyordu.
Aynı dönemde Belçika, bütün Batı Avrupa ülkeleri gibi, bazı problemler ile karşı karşıyaydı.
Belçika’nın sanayi sektörü çok hızlı bir şekilde gelişiyordu ve emek piyasasında yeterli işçi
yoktu. 20. yüzyılın başında Belçika’da Polonya ve İtalya’dan gelen konuk işçiler çalışıyordu
ama ellili yıllarda o ülkeler ile tekrar bir anlaşma yapmak imkânsızdı. O yüzden Türkiye ve
Fas gibi ülkeler ile anlaşma yapılmak isteniyordu. Belçika’daki ağır sanayinin kömüre çok
ihtiyacı vardı ama madenlerde çalışmak isteyen işçi bulunmuyordu. Madendeki çalışma
şartları çok kötüydü ve Belçikalı işçiler artık madenci olarak çalışmak istemiyordu. Bunun
yanı sıra, o dönemde gençler daha uzun bir süre okula gittiği için mezun olunca emek
piyasasındaki ağır sanayi sektöründe olmayan bir iş arıyorlardı.
Türkiye’den Batı Avrupa ülkelerine işçi gönderebilmek için ilk olarak Türkiye ve Almanya
arasında bir tür iş birliği doğmuştur. Belçika ve Türkiye arasında 1964 yılında iki taraflı bir
anlaşma imzalanmıştır. Başlangıçta Türkiye ve Belçika göçü iyi bir şekilde yönetebiliyorlardı
ama yavaş yavaş Türkler yasa dışı bir şekilde göç etmeye başlamıştır. Batı Avrupa’daki bir
ülkeye gidip orada çalışabilmek için çok uzun bekleme listeleri vardı (Goossens, 2004).
Pasaportu olmayan Türkler üç ay geçerli olan bir turist vizesi ile Belçika’ya gidiyordu ve bir
iş bulunca ülkede kalabiliyorlardı. Yasa dışı göçten dolayı 1961 ile 1975 yılları arası yaklaşık
olarak 120 000 ila 150 000 göçmen Batı Avrupa’ya gelmiştir (Martin, 1991).
Türkiye’den gelen göçmenler özellikle İç Anadolu’nun kırsal bölgelerinde yaşayan
erkeklerdi. Belçika’da yaşayan Türklerin çoğu Türkiye’nin Afyon ilinin Emirdağ ilçesinde
oturuyordu. Ayrıca, Türkiye’de aynı şehirde oturmuş olanlar çoğu zaman Belçika’ya gelince
de aynı yere yerleşmiştir. Bu göç türünün adı ‘zincirleme göç' veya ‘chain migration’ olarak
kabul edilir (Reniers, 2002). Örneğin Emirdağ’dan gelen göçmenlerin çoğu tekstil
şirketlerinde çalışmak için Gent’e yerleşmiştir.
Göç etmeye karar veren erkekler çoğu zaman evliydi ve Türkiye’de bir ailesi vardı.
Belçika’da para biriktirerek Türkiye’ye dönüp daha rahat bir hayat yaşamak ümidiyle
ailelerini ve akrabalarını memleketlerinde bırakıyorlardı. Türkler yurtdışında konuk işçi
olarak çalışmayı ailelerini geçindirmek için birkaç yıl süren bir proje olarak görüyorlardı
(Reniers, 2002). Fakat, Belçika’ya gelen tüm göçmenler aynı sebeplerle gelmemiştir. Faslılar
Belçika’ya gelen göçmenlerin ikinci en büyük grubudur. Fas da işçilerini gönderebilmek için
9
Belçika ile bir iş birliği başlatmıştır. Fakat, Türkiye ile Fas’tan gelen göçmenler arasında bir
fark vardır. Reniers’in araştırmasında (2002) Fas’tan gelen göçmenlerin de çoğunun erkek
olduğu tespit edilmiştir ama sadece yüzde 45’inin evli olduğu belirtilmiştir. Türklerin aksine
Faslıların çoğu Belçika’ya gitmeyi bir ‘household project’ (Reniers, 2002) olarak
görmüyordu.
Türk konuk işçilerin birçoğu sonunda Türkiye’ye dönmemiştir. Başlangıçta sistemin amacı şu
idi: ilk gelen işçiler belli bir süre çalıştıktan sonra yeni konuk işçiler gelecekti ve böylece ilk
gelenler eve dönebilecekti (Reniers, 2002). Fakat, bir süre sonra işverenler yeni işçileri işe
alıp eğitmek yerine mevcut işçilerin sözleşmelerini yenilemeyi tercih etmiştir.
Yetmişli yıllarda petrol krizi meydana geldiğinden dolayı Avrupa’da ekonomik bir durgunluk
başlamış ve işsizlik çok yükselmiştir. Artık konuk işçilere gerek kalmadığından dolayı
Belçika hükümeti konuk işçilerin gelmesini yasaklamış ve ülkeler arasındaki iş birliği sona
ermiştir. Ancak, göç hemen durmayıp yıllarca devam etmiştir. Bunun sebebi, Türklerin
birçoğunun Belçika’da kalmaya karar vermiş olması ve bunun için ailelerini ve birkaç
akrabalarını Belçika’ya getirme hakkını kullanmak istemekteydiler. Üstelik bekâr işçiler
sıklıkla Türkiye’de bir eş bulup Belçika’ya getirmiştir. Bu nedenlerden dolayı Belçika’daki
göçmen sayısı yetmişli yıllar sırasında ve ondan sonra da yükselmeye devam etmiştir.
2.2 Göçmenlerin dili
Türkçenin Belçika’da nasıl kullanılmaya başlandığını ve yayıldığını hatırladıktan sonra
göçmen dillerinin araştırılmasının neden ilgi çekici olduğunu bilmek faydalı olacaktır.
Çocuğunu iki dilli olarak yetiştirmek isteyen iki dilli çiftler genellikle bir uzmanın tavsiyesine
göre tek ebeveyn tek dil [one parent one language] yöntemini kullanırlar. Bu durumda mesela
çocuğa anne sadece Hollandaca baba sadece Türkçe konuşur. Bu yöntemi kullanarak çocuk
iki dili ayrı ayrı kullanmayı öğrenir ve daha az kod değiştirme yapar. Kod değiştirme “the
alternating use of two or more languages in one conversation by one person” [Bir konuşma
içerisinde kişinin duruma göre iki veya daha fazla dili değiştirerek kullanması] olarak
tanımlanır (Backus & Boumans, 1996, p.241). Tek ebeveyn tek dil yöntemi ile büyüyen
çocuklara bunu yapmamaları öğretilir. Fakat, göçmenler çoğu zaman bu yöntemi kullanmayıp
çocukları ile Türkçe ve Hollandacayı karıştırdıkları bir dil konuştuğundan dolayı çocuklar
aynı şekilde konuşmayı öğrenip çok kod değiştirme yapar. Bunun için göçmenler çok dillilik
alanında özel bir gruptur.
10
Üstelik, göçmen dilleri grubunda Türkçe de özel bir dildir. Diğer çok konuşulan göçmen
dillerinin aksine Türkçede language maintenance, yani dil korunması, çok yüksektir. Dil
korunması şu anlama gelir: The continued use of the ethnic language by an immigrant or
minority community across successive generations” [Etnik dilin göçmen ya da azınlık
topluluğu
tarafından
birbiri
ardına
gelen
nesiller
tarafından
kullanılması]
(http://psychologydictionary.org/language-maintenance/). Türkler Hollandacayı iyi bilmesine
rağmen evde Türkçe konuşmayı tercih etmektedir. Hollanda’da Türkçe, Arapça, Berber dilleri
ve Surinam’da konuşulan Sranan gibi göçmen dillerini inceleyen Jongenburger ve Aarssen bir
araştırmalarında (2001) Türkçede dil korunmasının en yüksek olduğunu ve Türklerin kendi
kültürüne en çok önem verdiğini tespit etmiştir. Bu araştırmada Fransa’da yapılan bir
araştırma da söz konusudur. Tribalat’ın araştırmasında (1995) Türklerin evde en çok Türkçe
kullandığını doğrulanmaktadır.
Dil korunmasının yüksekliğini açıklayan birkaç sebep vardır. İlk olarak ülkelerin tarihine
bakmak gerekmektedir (Jongenburger & Aarssen, 2001). Türkiye, Fas ve Surinam ile
karşılaştırıldığında son iki ülkenin konuk işçi politikası başlamadan önce Avrupa ile bir tür
ilişki içerisinde olduğu görülmektedir. Surinam Hollanda’nın eski bir sömürgesi ve ülkenin
resmî dili hâlâ Hollandacadır. Surinamlılar Hollanda’nın dili ve kültürü ile, Türklere kıyasla
daha erken karşılaşmıştır. Fas ise 20. yüzyılın başında ilk olarak İspanya’nın sonra Fransa’nın
bir himayesiydi. Türkiye, Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra kurulmuştur.
Osmanlı İmparatorluğu son zamanlarında Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra kısa bir süre için
itilaf devletleri arasında bölüşülmüştür. Fakat Mustafa Kemal Atatürk milli mücadeleyi
başlatıp itilaf devletlerinin geri çekilmesini sağlamıştır ve 1923 yılında Türkiye
Cumhuriyeti’ni kurmuş ve ilk cumhurbaşkanı olarak iktidara gelmiştir. Atatürk, Osmanlı
geleneklerinden vazgeçmeye karar vermiştir: artık Osmanlı döneminden farklı olarak modern
kıyafetler giyiliyordu, Arap alfabesi yerine Latin alfabesi kullanılıyordu ve yabancı kelimeler
tasfiye ediliyordu. Tüm bunlar Türkçedeki dil korunmasını etkilemiştir. Bunun yanında
başlangıçta Türk konuk işçiler memleketlerine dönmek istiyorlardı. Ancak bu durum zamanla
değişmiştir. İşçilerin birçoğu ülkesine kalıcı olarak dönmemiş ama her yıl düzenli olarak
Türkiye’ye gidip ailelerini ziyaret etmeye devam etmiştir. Son olarak, Türk medyası tüm
dünyada çok yaygın ve özellikle Türk göçmenlerinin yoğun olarak oturduğu ülkelerde Türk
gazeteleri satılır, Türk televizyon kanalları vardır ve Turkse Unie van België gibi Türk
dernekleri vardır. Türkler ülkesi ve diline çok önem verdiği için dil korunması da o kadar
yüksektir.
11
2.3 Dilin değişimi
Hollanda’da yapılan araştırmalarda Türkçenin kelime hazinesinin ve dil yapısının değiştiği
görülmektedir. Göçmen dilinin en göze çarpan niteliği herhâlde kod değiştirmedir: kod
değiştirmede iki veya çok dilli bir kişi bildiği dilleri ayrı ayrı kullanmamaktadır. Göçmenlerin
çocukları bu tür dil kullanımı ile büyüdüğü için kod değiştirmenin göçmen diline özgü olduğu
söylenebilir. Fakat, kod değiştirmenin farklı türleri vardır. Örneğin Belçika’da oturan bir Türk
Türkçe konuşurken kullandığı bir cümlede sadece bir Hollandaca kelime kullanmaya karar
verebilir ama başka bir kişi Türkçe cümleye uzun Hollandaca bir ifade ekleyebilir. Bu olgular
sırasıyla sözlüksel yerleştirme ve almaşma olarak adlandırılır.
Birinci kuşak göçmenler kelime hazinelerindeki boşlukları doldurmak için özellikle sözlüksel
yerleştirme yöntemini uyguluyordu. İkinci kuşak göçmenler de bu yöntemi uygulamaya
devam etmekteydi ama dil yeterlilikleri yükseldiği için almaşma de uygulamaya başlamıştır.
Şimdi önemli bir soruyu cevaplandırmak gerekmektedir: hangi kelimeler kod değiştirme
olarak kullanılır? Buna karar vermek için Backus’e göre (2001) sadece bir kelimenin
anlamsal özgüllüğü değil, sözlüksel alanı da her zaman dikkate alınmalıdır. Anlamsal
özgüllük, bir kelimenin başka bir kelimeye değiştirilememesi, sadece tanımlanması demektir.
Örneğin, ‘araba’ ‘araca’ değiştirilebildiği için anlamsal bakımdan çok özgül değildir. Fakat,
‘limuzin’ başka bir kelimeye değiştirilemediği, sadece ‘uzun ve lüks bir araba’ olarak
tanımlanabildiği için o kelimenin anlamsal özgüllüğü yüksektir.
Fakat, ‘pauze’ (ara) ve ‘geschiedenis’ (tarih) kelimelerinin kod değiştirme olarak kullanılması
nasıl açıklanır? Bu kelimeler ilk görüşte hiç anlamsal bakımdan özgül görünmemektedir.
Ancak, sözlüksel alana bakıldığında ‘pauze’ ve ‘geschiedenis’ kelimelerinin okul alanında
özgül olduğu görülür. Ayrıca, çocuklar bu kelimeleri herhâlde okula gitmeden önce
öğrenmemektedir. Çocuk okula gitmeye başladığında ilk defa bu kelimeler ile karşılaştığı için
kavramın Hollandacasını Türkçesinden daha iyi bilmektedir. Bu durumda sadece bir
kelimenin anlamsal özgüllüğüne bakmak faydalı değildir. Aynı zamanda o kelimenin
sözlüksel anlamının da dikkate alınması gereklidir.
Bunun yanında, bir kavram gerçekten Flaman kültürüne ait ise o kavramın Türkçesi yoktur.
Bu olgu kültürel ödünçleme [cultural borrowing] olarak adlandırılır. Fakat, tesadüfen
kullanılan bir kod değiştirme ile gerçekten dile ait olan bir alıntı sözcük arasında ayrım
yapmak gerekmektedir. Bir alıntı sözcük, bir dile ait olan ama başka yabancı bir dilde
kullanılan bir kelimedir. Bir kod değiştirmenin aksine bir alıntı sözcük tesadüfen değil bilinçli
12
olarak kullanılmaktadır. ‘Computer’ gibi Hollandacada İngilizceden gelen çok kelime
bulunmaktadır. ‘Computer’ kavramı için asıl Hollandaca bir kelime olmadığından dolayı o
kavram için artık her zaman ‘computer’ kelimesi kullanılmaktadır. Göçmen dillerinde de
alıntı sözcükler bulunabilir. Bazı Belçika veya Flaman kavramlarının Türkçesi olmadığı için
Flaman Türkler o kavramın Hollandacasını kullanmaya başlamaktadır. Fakat, bazen bir
kavramın Türkçesi olmasına rağmen Hollandaca bir kelime kullanılmaktadır. Artık Türkçesi
değil, sürekli Hollandacası kullanılırsa o kelime bir alıntı sözcük haline gelmektedir.
Backus (2010) dilbilimde iki yaklaşım izleyerek kod değiştirme ve alıntı sözcük arasında
ayrım yapmaya çalışmıştır. Art zamanlı yaklaşım, dilin evrimini incelemektedir. Eş zamanlı
yaklaşım ise dilin tarihine değil, tarihinde belli bir anda dilin niteliklerine dikkat çekmektedir.
Bu iki yaklaşım çoğu zaman ayrı ayrı kullanılmakta ama Backus’e göre kod değiştirme ve
alıntı sözcük arasında ayrım yapabilmek için bu iki yaklaşımı beraber kullanmak
gerekmektedir. Kod değiştirme eş zamanlı bir olgu olarak görülür çünkü bir kelime ilk defa
tesadüfen kullanılmaktadır. Fakat, o kelime zaman geçtikçe daha çok kullanılırsa sonunda
alıntı sözcük haline gelir ve bu bir art zamanlı olgu haline geldiğini göstermektedir.
Kelimenin ilk kullanımı innovation (yenilik) olarak, o kelimenin artan kullanımı ise
propagation (yayılma) olarak adlandırılır (Backus, 2010). Kod değiştirme ve alıntı kelimeleri
inceleyen araştırmalarda çoğu zaman eş zamanlı yaklaşım uygulanmaktadır. Örneğin Türkçe
konuşan bir grubun sadece bir defa bir ses kaydı yapılır. O verilere dayanılarak bir kelimenin
tesadüfen mi kullanıldığına yoksa gerçekten dilin ayrılmaz bir parçası mı olduğuna karar
verilemez. Bu ayrımı yapabilmek için konuşmaya katılanlara bir kelimenin sıklıkla kullanılıp
kullanılmadığı sorulabilir. Fakat, farklı anlarda aynı grubun ses kaydını yapmak çok daha
faydalıdır. Bu yöntem kullanılarak bir kelimenin sadece bir defa mı sıklıkla mı kullanıldığı
tespit edilebilir.
Kod değiştirme ve alıntı sözcüklerin yanında dil değişimine yol açan üçüncü bir olgu daha
vardır: öykünme veya calque. Bu durumda bir kelime veya ifade bir dilden birebir çevrilip
diğer dile böyle eklenir. Bunun bir örneği: Hollandaca ‘vlooienmarkt’ kelimesi ve İngilizce
‘flee market’ kelimesi Fransızca ‘marché aux puces’ kelimesinden gelmektedir. Öykünmeler
özellikle sözlüksel değişime yol açmakta ama aynı zamanda dilin yapısını da
etkileyebilmektedir (Backus, Jørgensen & Pfaff, 2010).
Aşağıdaki örnekteki (Backus, 2010, p.231) ifade Hollandacadan harfi harfine Türkçeye
çevrildiği için Hollandacanın yapısı ifadede bellidir. Hollanda Türkçesinde ‘suç’ bir nesne
13
olarak kullanılır ve 'bana' bir dolaylı nesnedir. Standart Türkçede ‘birine suç vermek’ değil,
‘birini suçlamak’ fiili kullanılır. Calqueların hem sözlüksel hem de yapısal değişime yol
açtığı söylenebilir.
Suç-u
bana
guilt-ACC
to.me
‘He accused me’
ver-di
give-PAST.3sg
(cf. Dutch: de schuld geven; ‘give the guilt’; Turkish suçlamak ‘accuse’: suç-la-mak
‘guilt-VERBALIZER-INF’)
Göçmen Türkçesinde çok rastlanan başka yapısal bir değişim do strategy olarak adlandırılır
(Backus, 2010). Türkçede ‘do’ fiilini ifade etmek için hem ‘yapmak’ hem de ‘etmek’ fiilleri
bulunmasına rağmen bu durumda çoğu zaman ‘yapmak’ kullanılır. Aşağıdaki örnek bu
stratejinin nasıl uygulandığını gösterir. Türkçe bir cümlede Hollandaca bir fiil kullanılırsa
ardından ‘yapmak’ eklenir. Bu durumda Hollandaca fiil değil, Türkçe fiil çekilir.
Kim-e
smoesje verzin-nen
yap-tı-n
lan
who-DAT
excuse make.up-INF did-PAST.2sg man
‘Hey man, who did you make up an excuse for?’
Türkçede aynı şekilde Arapça kelimeler ve Türkçe fiiller birleştirilmektedir. Örneğin
‘teşekkür’ kelimesine ‘etmek’ fiili eklenerek bir birim oluşmaktadır. Flaman Türkçesinde aynı
şekilde Hollandaca bir kelime ve Türkçe bir fiil birleştirilmektedir.
2.4 Dil değişiminin sebepleri
Belçika’da konuşulan Türkçenin sürekli olarak değişmesinin birkaç sebebi vardır. İlk
sebeplerden biri dialect levelling (Boeschoten, 2000). Buna göre az konuşulan şivelerin
özellikleri yavaşça yok olacak ve en çok konuşulan şivenin özellikleri daha çok
kullanılacaktır. Gent’te oturan Türkler çoğunlukla Afyon'un Emirdağ ilçesinden gelmekte
ama Karadeniz Bölgesi gibi başka bölgelerden gelen Türkler de vardır. O bölgelerde
konuşulan şiveler birbirinden çok farklı ve Türkler Belçika’ya geldiğinde o şiveler birbirlerini
14
etkilemiştir. Dialect levelling teorisine göre Emirdağ şivesi Karadeniz şivesinden daha çok
konuşulduğu için Emirdağ şivesi büyük ihtimalle Flaman Türkçesini daha çok etkilemiştir.
Bunun yanında dil değişimine neden olan bir başka olgu göçmenlerin göç ettikleri ülkenin dili
ile olan temaslarıdır (Backus, 2013). Günümüzde Türk mahallelerinde ekonomi başarılı bir
şekilde (Backus, 2004) geliştiği için birçok durumda Hollandaca konuşmaya gerek
kalmamıştır ama bazı durumlarda Hollandaca konuşmak kaçınılmazdır. Yetişkinlerin resmî
problemlerini halletmek için, çocukların okulda eğitimlerine devam etmeleri için
Hollandacaya ihtiyaçları vardır. Söz edilen bu durumlarda Hollandacada kullanıldığı için
günlük iletişime devam etmek Hollandaca ile mümkün olacaktır. Daha önce söylendiği gibi
sözlüksel etkinin yanında Hollandaca Türkçenin yapısını da etkilemektedir. Birleşik
cümlelerin yapısı değişmekte ve öykünmeler de dilin yapısını değiştirmektedir. Tüm bu
değişmeler Hollandaca ile temastan kaynaklanmaktadır. Bunun yanı sıra Flaman Türkçesinin
standart Türkçeden izole olması da söz konusudur (Backus, 2013). Flaman Türkleri
Türkiye’deki ailelerini sıklıkla ziyaret ettiği, Türk gazetesi okuyup televizyon izlediği için
neredeyse her gün standart Türkçe ile karşılaşmaktadır. Fakat, özellikle çocuklar standart
Türkçe değil, Flaman Türkçesi ile büyüdükleri için ebeveynlerinin kullandıkları Flaman
Türkçesine ait kelime ve ifadeleri öğrenmektedirler. Çocuklar büyüdükçe standart Türkçeden
çok, Flaman Türkçesi kullanıldıkları için standart dil hakkındaki bilgileri sınırlı kalacaktır.
Flaman Türkçesi, sürekli olarak yeni bir dil ile temas ve standart dilden izole olma gibi dil
değişimine yol açan birkaç olgu ile karşı karşıyadır. Fakat, Flaman Türkçesinin etkisi devamlı
yavaşlamakta (Backus, 2012, p.3) çünkü Belçika’da Türk medyası var, Türkiye’ye seyahat
edilir veya Türkiye’de bir eş aranır. Flaman Türkçesinin ileride nasıl gelişeceğini açıklamak
zordur.
2.5 Dil değişimin sonuçları
Son olarak, dil değişiminin sonuçları unutulmamalıdır. Flaman Türkçesi standart Türkçeden
çok farklılık gösterse de bir dil olarak değil bir dil türü veya lect olarak adlandırılabilir. Dil
türü , “a social or regional variety of speech having a sociolinguistic or functional identity
within a speech community” [Bir dilsel topluluk içinde konuşulan sosyodilbilimsel veya
işlevsel
kimliği
olan
sosyal
veya
bölgesel
dil
çeşitliliği]
(http://www.thefreedictionary.com/lect/) olarak tanımlanabilir. Dil türü iki şekilde olabilir:
15
odaklı (gefocust) ve yaygın (diffuus) dil türü. İlk durumda dil türü , kaynaklandığı dilin
aksine sadece özel durumlarda kullanılır ve bu dil türünün özel normları vardır. Yaygın dil
türü sadece göçmen dillerinde bulunabilir. Odaklı dil türünün aksine Flaman Türkçesi belli bir
durumda değil, her zaman kullanılabilir ve özel normları yoktur. Yaygın dil türü daha çok
kişinin dil yeterliliğine bağlıdır. Flaman Türkçesinde kod değiştirme ve öykünme çok
uygulanmasına rağmen kişiye bağlı dil kullanımı gene de değişebilir. Bu değişiklik topluluk
içi çeşitlili’ veya intra-community variation da olarak adlandırılabilir (Backus, Jørgensen &
Pfaff, 2010). Bir kişi sürekli kod değiştirme uygularken başka bir kişi çok az kod değiştirme
yapabilir.
Son olarak Flaman Türkler, konuştukları Türkçenin değiştiğinin farkındadır. Belçika’da aile
üyeleriyle veya arkadaşlarıyla konuşurken bir sorun ile karşılaşmazken Türkiye’ye
gittiklerinde orada oturan Türkler, Flaman Türklerin konuştuğu Türkçenin farklı olduğunu
hemen fark etmektedir.
3
YÖNTEM
3.1 Araştırmaya katılanların seçimi
İlk önce Flaman Türkler ile irtibat kurulmuştur. Araştırmaya katılanların çoğu sıklıkla
standart Türkçe ve Flaman Türkçesi ile karşılaşmaktadır. Belçika’da sürekli olarak Flaman
Türkçesi kullanan ama Türkiye’de iş gezisi sırasında standart Türkçe ile karşılaşan biri örnek
olarak verilebilir. Bunun yanında hem Belçikalı hem de Türk kökenli tercüman, çevirmen
veya başka bir meslek icra eden kişiler araştırmaya katılmıştır. Çevirmen ve tercümanların
çoğu Belçika’daki eğitimleri sırasında standart Türkçeyi öğrenmiş ama çalışırken sürekli
Flaman Türkçesi ile karşılaşmaktadırlar. Sonra Türkiye’den gelen ve Belçika’da ders veren
öğretmenler de araştırmaya yardımcı olmuştur. Onlar standart Türkçe konuştuğu için standart
Türkçe olmayan kelimeleri kolayca fark etmektedirler. Aynı nedenden hareketle Türkiye’den
gelen ve Gent Üniversitesi’nde okuyan iki Erasmus öğrencisi araştırmaya katılmıştır. Son
olarak, Belçika’nın Limburg ilinde oturan iki Flaman Türk de veri toplama aşamasına yardım
etmiştir. Araştırmaya katılanların çoğu Doğu Flaman Bölgesi’nde oturmaktadır ve
Limburg’da kullanılan Türkçe Gent’tekinden farklı olabilir.
Araştırmaya katılanları hakkında detaylı bilgi ek 3’de bulunmaktadır.
16
3.2 Verilerin toplanması
Araştırmaya katılanlar ile telefon, Facebook, e-posta gibi yollardan irtibat kurulmuştur ve bazı
kişilerden bir randevu alarak görüşülmüştür. İlk olarak Flaman Türkçesini araştırabilmek için
Flaman Türkçesi’nde kullanılan kelimelere ihtiyaç vardı. Bu kelimeleri toplayabilmek için
katılanlardan iki tür kelime grubuna katkıda bulunmaları istenmiştir. İlk kelime grubu, Flaman
Bölgesi’nde kullanılan ama standart Türkçe olmayan Türkçe kelimelerdir. Bunun yanında
Türkçe bir konuşmada rastlanan Türkçe olmayan kelimeler de aranmaktaydı. Bu kelimeler ya
bir kod değiştirme ya da bir alıntı sözcük olabilir. Kelimeleri toplamak için yardımcı olan
kişilere bir veya iki hafta süre verilmiştir.
Kelimeleri sıraladıktan sonra, Flaman Türkçesi kelimelerini içeren listede hangi kelimelerin
sıklıkla kullanıldığını incelemek için beş Flaman Türk de listeyi tekrar okuyup kontrol
etmiştir. Kelimelerin yanında üç sütun bulunuyordu: Kullanıldığını duydum ama kendim
kullanmıyorum, hiç duymadım ve ben de kullanmıyorum, kendim kullanıyorum. Kontrol
edenler listeyi doldurduktan sonra sonuçlar birleştirilmiş ve ek 2’de bulunmaktadır. Bu
sonuçlara dayanarak en az kullanılan kelimeler ek 1’den çıkarılmıştır.
3.3 Verilerin işlenmesi
Toplanan kelimeler sonunda farklı sütunlardan oluşan bir tabloda (Ek 1) sıralanmıştır. İlk
sütunda Flaman Türkçesi kelimelerin tümüne yer verilmiştir. Yanındaki sütunda Flaman
Türkçesi kelimenin Hollandaca çevirisi, üçüncü sütunda kelimenin standart Türkçesi
sıralanmıştır. Dördüncü sütunda kelimenin kökeni belirtilmiştir. Kelimelerin çoğu
Hollandacadan türemiştir ama bazılarının kökeni Fransızca veya Türkçedir. Beşinci sütunda
kelimenin kategorisi belirtilmiştir. Bu sütunda hangi kategoride en çok kelimenin bulunduğu
görülebilir. Son sütunda araştırmaya katılanlarına verilen kod yer almaktadır. Flaman
Türkçesi kelimeler ilk olarak kategori, sonra köken ve son olarak alfabetik sıraya göre
dizilmiştir.
17
4
BULGULAR
Bu bölümde sonuçlar çeşitli açılardan incelenecektir. İlk olarak farklı kategoriler dikkate
alınacaktır. Sonra kelimelerin kökeni incelenecektir. Kelimelerin kökeni Türkçe, Hollandaca
veya Fransızca olabilir. Bunun yanı sıra Flaman Türkçesi kelimelerin hangi tür ödünç sözcük
olduğuna bakılacaktır. Kod değiştirme, alıntı sözcükler ve öykünme arasında bir ayırım
yapılacaktır. En çok sayıda kelimenin hangi grupta olduğuna da bakılacaktır. Bunun yanında
ilginç olan başka değişkenler de vardır. Mümkün olduğu kadar araştırmaya katılanların yaşı
da tartışılacaktır. Sonra çevrilemeyen sözcükler de incelenecektir. Flaman veya Belçika
kültüründe var olan bazı kavramların benzeri Türkiye’de olmadığından dolayı o kavramların
Türkçesi yoktur. Son olarak Flaman Türkçesinin yapısı ile ilgili kısa bir bölüme yer
verilmiştir.
Tabii ki, bu araştırmanın sonuçları, Hollanda’da yapılan araştırmanın sonuçları ile
karşılaştırılacaktır. Böylece Flaman Türkçesi ile Hollanda’da konuşulan Türkçe arasında
farkların olup olmadığı belirlenecektir.
Ek 1’de toplam olarak 142 farklı kelime toplanmıştır. Kelimelerin asıl sayısı daha yüksektir
fakat tekrarlanan kelimeler birleştirilmiştir. ‘Frit’ gibi kelimeler farklı katılımcılar tarafından
söylenmiş ama listede sadece bir defa yer verilmiştir. Fakat, kelimenin kaç defa tekrarlandığı
tabloda görülebilir. Bunun yanı sıra bir kelimenin farklı varyantları da vardı. Hem ‘frit’ hem
de ‘firit’ şekilleri bulunmuştur. Kelimelerin tüm varyantları tabloda bulunabilir ama hepsi bir
kelime türü olarak ele alınmıştır.
4.1 Kategoriler
Bu bölümde kelimelerin sözlüksel alanı araştırılacaktır. Başka bir bölümde kelimeler daha
bireysel bir şekilde incelenecek ve kelimelerin anlamsal özgüllüğü tartışılacaktır. Çünkü
Backus’ün (2001) söylediği gibi ikisi de dikkate alınmalıdır. Kelimeler aşağıdaki kategorilere
toplanmıştır: idare, yiyecekler, zaman, ev, kurumlar, tıp, eğitim, hükümet, teknik kelimeler,
ulaşım, iş ve diğer kelimeler. Kelimelere bakmadan kategorilerin çoğunun oldukça özel
olduğu bellidir. Her ülkede idari işlemler her zaman farklıdır. Farklı yemekler ve bayram
günleri vardır. Kısacası memleketten memlekete farklı olan kavramlar için bir kod değiştirme,
alıntı sözcük veya öykünme kullanılmasının ihtimali daha büyüktür.
18
En geniş kategorinin iş kategorisi olduğu hemen göze çarpmaktadır. İlk olarak Belçika’ya
gelen Türk konuk işçiler çalışmak için göç etmiştir. O yüzden Belçika’ya gelince ilk olarak iş
ile ilgili kelimeleri duyup onları kullanmaya başlamışlardır. Bunun yanı sıra, insanların çoğu
hemen hemen her gün çalıştıkları için iş jargonu kelime hazinesini etkilemektedir. Eğitim
kategorisinin de oldukça geniş olmasının nedeni aynı şekilde açıklanabilir. Bu kategori
özellikle çocukları olan ailelerde görülmektedir. Çocuklar okula gidip yeni kelimeleri
öğrenmektedir. O yüzden anne babalar da yeni kelimeler ile karşılaşmaktadır. İş gibi okul da
günlük bir şey olduğu için kelime hazinesini etkilemektedir.
En dar kategori tıp kategorisidir ama bu, bu alan hakkında konuşulurken çok az sayıda
Flaman Türkçesi olarak adlandırılan kelime grubundan olan kelimelerin kullanıldığı anlamına
gelmemektedir. Herkes neredeyse her gün çalıştığı için o kelimeleri hatırlamak daha kolaydır.
Fakat, iş jargonun aksine insanların çoğu her gün tıp jargonu ile karşılaşmadığından dolayı bu
tür kelimeleri hatırlamak çok daha zordur.
Diğer kategorilerin büyüklüğü yaklaşık olarak aynıdır. Hükümet ve idare kategorileri
benzerlik göstermektedir. O kategorilerde kira, vergi, çocuk ödeneği ile ilgili kelimeler
bulunmaktadır. O işlemler ile herkes karşılaştığı için o kelimeler daha çok kullanılır. Ulaşım
kategorisi yine aynı şekilde açıklanabilir.
Kurumlar kategorisi için ise başka bir açıklama yapılabilir. Bu kategoride isim olarak bir
kısaltmayı
kullanan
çok
kurum
bulunabilir.
Örneğin
‘Openbaar
Centrum
voor
Maatschappelijk Welzijn’ demek için herkes ismin kısaltmasını, OCMW, kullanmaktadır. Bir
kısaltma hiç bir zaman çevrilmediği için Flaman Türkler de çoğu zaman OCMW olarak
kullanmayı tercih etmekte ve bu kısaltmanın ‘Toplumsal Refah Merkezi’ olarak çevirisine
gerek yoktur.
Teknik kelimeler kategorisinde daha özgül kelimeler bulunmaktadır. Listede böyle bir
kategorinin bulunması, Flaman Türkçesi için kelimelerin özgüllüğünün önemli olduğu
anlamına gelir.
Son kategoride başka bir kategoriye ait olmayan kelimeler bulunmaktadır. Bu bölümde bu
kategori daha fazla tartışılmayacaktır. Fakat, ödünç sözcük türleri bölümünde kelimeler daha
bireysel bir şekilde incelenecektir.
19
4.2 Kelimelerin kökeni
İlk büyük tabloda kelimenin kökenini içeren bir sütun bulunmaktadır. Kelimenin kökeni
Hollandaca, Fransızca veya Türkçe olabilir. Fakat, Türkçe kelimelerin asıl kökeni Arapça,
Farsça ve saire olabilir. Kelimelerin çoğunun kökeninin Hollandaca olması şaşırtıcı değildir.
Yıllar geçtikçe Flaman Bölgesi’nde konuşulan Türkçe Flamancanın etkisinden dolayı
değişmiştir ve bazı Flamanca kelimeler Türkçe kelime hazinesine eklenmiştir veya
Flamancadan harfi harfine Türkçeye çevrilmiştir. Hollandaca kökeni olan ve emeklilik
anlamına gelen bir kelime ‘pansyon’. O kelimenin telaffuzu biraz değişmiştir çünkü
Hollandacası ‘pensioen’. ‘Pansyon’ standart Türkçede de kullanılmaktadır ama başka bir
anlamı vardır: belli bir süre kalabildiğiniz kiralık bir ev veya oda.
Birkaç kelimenin kökeni Türkçedir. ‘Polislik’, ‘Kızılay’ ve ‘encümen’ kelimeleri ayrıntılı bir
şekilde incelenecektir. Polislik kelimesi karakolu ifade etmek için kullanılır. Fakat, standart
Türkçede polislik bu anlamda hiç bir zaman kullanılmaz. Türkçe eklemeli bir dil olduğu için
kelimelerin sonlarına ekler eklenebilir. Örneğin bir sıfata bir ek yapıştırılarak bir zarf
oluşturulabilir. Aynı şekilde ‘çöp’ kelimesinden kolayca ‘çöpçü’ kelimesi türetilebilir. -Lik
eki balıkçı kelimesine eklenirse artık mesleği icra eden kişi değil, balıkçının mesleği
kastedilir. Standart Türkçede polislik kelimesi kullanılırsa karakol değil polis memurunun
mesleği kastedilir. Bu kelimenin Flaman Türkçesindeki kullanımı standart Türkçe değildir.
Kökeni Türkçe olan başka bir örnek ‘Kızılay’. Türkiye’deki Kızılay, Uluslararası Kızılhaç ve
Kızılay Hareketi’nin bir parçasıdır. Belçika’da kızılhaç anlamına gelen ‘Rode Kruis’
kullanılır. İkisi aynı örgütün bir parçası ve görevleri genel olarak aynıdır. Genel anlamda
Kızılay insanî yardım sunmaktadır: hasta ve yaralı insanlara yardım etmektedir ve Kızılay
görevlileri savaş ve çatışma bölgelerinde de görev yapmaktadır. Fakat, araştırmaya katılanlara
göre Flaman Türkçesinde Kızılay kullanıldığında bazen OCMW (Toplumsal Refah Merkezi)
kastedilmektedir. Bu örgüt sadece Belçika’da görev yapmakta ve özellikle az para kazanan
insanlara yardım etmektedir. O kişilere ek gelir sunabilir ve sosyal konutları da vardır.
Kısacası OCMW Kızılay’dan daha küçük bir örgüttür ve iki örgütün görevleri de farklıdır. Bu
farklılıklara rağmen iki örgüt insanlara yardım ettiği için biraz birbirlerine benzediği
söylenebilir ve böylece Flaman Türkçesindeki Kızılay kelimesinin kullanımı açıklanabilir.
Encümen kelimesine bakıldığında benzer bir şey görülmektedir. Türkiye’de encümen veya
belediye encümeni, belediyeyi yöneten bir kurul ve belediye encümeni üyelerinden
20
oluşmaktadır. Fakat, Flaman Türkçesinde encümen ‘schepen’ kavramını ifade etmek için
kullanılır. Belçika’da bir ‘schepen’ belediye seviyesinde çalışmakta ve belediye kurulunun bir
üyesidir. Bir bakan gibi ‘schepen’ ulaşım, kültür ve spor gibi özel bir konu için sorumludur.
Encümen ve ‘schepen’ tam olarak aynı olmamasına rağmen ikisi de belediye ile ilgili bir
kavramdır. Böylece bu olgu açıklanabilir.
Son olarak Türkçe kökeni olan başka bir örnek incelenebilir. Ayların isimlerinin yerine bazen
birinci, ikinci, üçüncü ay ve saire kullanılır. Hollandaca, Fransızca veya standart Türkçe
kullanılmamakta ama araştırmaya katılanlara göre bu Anadolu şivesinden kaynaklanmaktadır.
Gent’te oturan ilk kuşak Flaman Türklerin çoğunun Afyon ilinin Emirdağ ilçesinden gelmesi
bu olguyu açıklayabilir.
En göze çarpan olgu, ‘şarbonaj’ ve ‘şomaj’ gibi Fransızca kökeni olan kelimelerdir. O iki
kelime Fransızca ‘charbonnage’ ve ‘chômage’ kelimelerinden kaynaklanmıştır. Günümüzde
Flaman Bölgesi’nin çoğu yerlerinde Fransızca konuşulmadığı için (Brüksel hariç) o
kelimelerin nereden kaynaklandığı bu şekilde açıklanamaz. Bazı Flamanlar günümüzde hâlâ
‘charcuterie’ veya ‘coiffeur’ gibi birkaç Fransızca kelimeler kullanmakta. ‘Goncey’ de
Fransızcadan kaynaklanan bir kelime ve Flamanlar ‘izin almak’ demek için hâlâ ‘congé’
kullandığı için Türkler bu kelimeyi herhâlde böyle öğrenmiştir. Fakat ‘charbonnage’ ve
‘chômage’ Flamanlar tarafından kullanılmamaktadır. Flaman Türkler ansolos, rekomande,
komün gibi o kelimeleri başka bir yerde duymuş olmalıdır. Türkler belki konuk işçi olarak
Belçika’nın başkenti Brüksel'e gelip oradan farklı bölgelere geçtikleri için ilk kelimelerini
orada öğrenmiştir. Bunun yanı sıra, Flaman Türkleri Brüksel, Valonya veya Fransa’da oturan
arkadaşları veya akrabalarından bu Fransızca kelimeleri öğrenmiş olabilir.
Son olarak birkaç kelimenin kökeni tam olarak belli değildir. İlk olarak sosyal hizmetlerin
yerine ‘Madam sosyal’ ifadesi bulunmuştur. Bu, Fransızca ‘Madame sociale’ ifadesinden
kaynaklanmış olabilir. ‘Madam sociale’ yardıma ihtiyaç olan kişileri desteklemektedir. Bir
sosyal hizmet görevlisinin mesleğine benzemektedir. Ek 2’de listeyi kontrol eden 5 kişiden
sadece üçünün bu ifadeyi kullandığı görülür. Kontrol edenlerin biri bu ifadenin özellikle
Brüksel’de kullanıldığını belirtmiştir. Fakat, bu ifade Limburg’da oturan bir tercüman
tarafından verilmiştir. Bu ifade Fransızcadan kaynaklanmakta ama Flaman Türklerin onu
nereden öğrendiği belli değildir.
21
‘Yumurta Bayramı tatili’ de dikkat çekici bir ifadedir. Hollandacada ‘paasvakantie’, Türkçede
‘Paskalya tatili’ ve Fransızcada ‘vacances de Pâques’ denir. Her yerde Paskalya tatili Paskalya
yumurtaları ile ilişkilendirilmektedir ama harfi harfine çevrilen ‘Eitjesfeestvakantie’
Hollandacada hiç kullanılmaz. Türkçede bu ifadenin yapısına benzeyen Şeker Bayramı ve
Şeker Bayramı tatili de kullanmaktadır. Bu ifadeye dayanarak Flaman Türkler ‘Yumurta
Bayramı tatili’ yapmış olabilir.
Tekenen etmek ve test yapmak gibi fiiller hem Flamanca hem de Türkçeden oluşur. O fiiller
do strategy ile oluşmuştur ve dilin yapısı bölümünde incelenecektir.
4.3 Ödünç sözcük türleri
Bu bölümde kelimeler daha ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. Üç tür kelime türü vardır: bir
kod değiştirme, alıntı sözcük ve öykünme. Kod değiştirme ve alıntı sözcükler biraz
birbirlerine benzediği için ikisi bir bölümde tartışılacaktır. Öykünme başka bir olgu olduğu
için ayrı bir bölümde incelenecektir.
4.3.1 Kod değiştirme ve alıntı sözcükler
Bu araştırmada ses kayıtları yapılmadığından dolayı art ve eş zamanlı yaklaşımları uygulamak
zordur. Fakat Backus’e göre (2010, p.230) araştırmalarda bulunan kod değiştirmelerin birçoğu
alıntı sözcüktür. “These words appear as codeswitches, but most likely they are loanwords.
This appearance is due to the fact that the data capture just one synchronic event, which
means they are by definition unsuitable for demonstrating recurrent usage” [Bu kelimelerin
bir kod değiştirme gibi görünmektedir, fakat büyük ihtimalle bir alıntı sözcüktür. Veriler
sadece eş zamanlı yaklaşım uygulanarak toplandığından dolayı kelimelerin tekrarlanıp
tekrarlanmadığı ispat edilemez]. O yüzden listedeki en özgül kelimeler alıntı sözcük olarak
görülmektedir. Kod değiştirme bir defalık veya tesadüfen kullanıldığı için o kelimeler daha
çok rastgele olabilir. İlk defa bir kod değiştirme olarak kullanılan bir kelime zaman geçtikçe
bir alıntı sözcük olabilir. O yüzden hangisinin bir kod değiştirme hangisinin bir alıntı sözcük
olduğunu araştırmak zor olabilir. Kelimenin özgüllüğünün yanı sıra bir kelimenin listede kaç
defa bulunduğu dikkate alınacaktır. İlk bakışta listede bulunan kelimeler oldukça özgül
olduğu için çoğu bir alıntı sözcük olabilir. Kelimelerin birçoğu bir kurumun adı veya
Türkiye’de olmayan bir kavramdır. Backus’e göre (2010) Türkiye’de benzeri olmayan bir
22
kavram çoğu zaman bir alıntı sözcük ile dile getirilmektedir. Benzeri varsa hem bir alıntı
sözcük, hem de bir kod değiştirme olabilir.
Göze çarpan ve ‘patates kızartması’ anlamına gelen ilk kelime ‘frit’. Farklı katılanlar
tarafından altı defa tekrarlanmıştır ve ‘frieten’ de listede bir defa bulunmaktadır. Bu kelimenin
o kadar tekrarlanması herhâlde çok kullanıldığı anlamına gelmektedir. Üstelik Belçika’nın
patates kızartması Türkiye’ninkine benzemediği için başka bir kavram sayılabilir. O yüzden
patates kızartması kelime grubunu kullanılmayıp ‘frit’ gibi bir kelime kullanılmaktadır. Bu
nedenlerden dolayı ‘frit’ kelimesi büyük ihtimalle bir alıntı sözcüktür.
Kurumların isimleri ve Türkçeye çevrilemeyen kavramlar da çoğu zaman bir alıntı sözcüktür.
OCMW ve onun varyantları listede altı defa bulunmaktadır. Aynı şekilde RVA ve VDAB de
iki defa bulunabilir. ‘Sinterklaas’ kavramı Türkiye’de benzeri olmadığı için ve listede iki defa
tekrarlandığı için o da bir alıntı sözcüktür. Başka bir bölümde çevrilemeyen kavramlar daha
detaylı olarak incelenecektir.
Aslında öykünmeler belki de bir tür alıntı sözcük olarak görülebilir. Belki bir öykünme
olmadan önce o kelimeler Hollandacada alıntı sözcük olarak kullanılıyordu. O alıntı sözcük
Türkçeye çevrilerek daha çok gelişmiştir. Bu açıdan öykünmeler de bir tür alıntı sözcük
olarak görülebilir.
Kod değiştirme olarak listede daha az özgül kelimeler örnek olarak kullanılmıştır. Yine de
kelimelerin kategorisi dikkate alınacaktır. Üstelik Hollandaca kavram Türkçede farklı
kelimeler ile ifade edilebilirse Hollandaca kelimenin bir kod değiştirme olmasının ihtimali
daha yüksektir. İdare kategorisinde milliyet anlamına gelen ‘nationaliteit’ bulunabilir. İdari
işlemler çok olduğundan dolayı idare kategorisi çok geniştir. ‘Nationaliteit’ kelimesi de çok
özgül değildir. Türkçede ‘nationaliteit’ anlamına gelen milliyet, uyruk ve vatandaşlık gibi
farklı kelimeler vardır. Kelime ve onun sözlüksel alanı çok özgül olmadığı için ‘nationaliteit’
herhâlde bir kod değiştirmedir. Diğer kelimelerin bulunduğu kategoride de farklı kod
değiştirmeler bulunabilir. Kelimelerin o kategoride bulunması, sözlüksel alanın çok özgül
olmadığı anlamına gelmektedir. ‘Orada gewoon yaptım’ cümlesinde ‘gewoon’ kelimesinin bir
kod değiştirme olduğu çok bellidir. ‘Gewoon’ kelimesi hiç özgül değildir. ‘Verplicht’ de aynı
şekilde açıklanabilir. O kelime hiç özgül değil ve Türkçede ‘zorunlu olmak’ ve ‘mecburi
olmak’ ifadeleri de kullanılabilir.
23
Bu bölümde araştırılanlar kelimelerin hangi kelime türüne ait olduğu hiç belli değildir.
Hangisinin bir kod değiştirme hangisinin bir alıntı sözcük olduğunu kesin bilmek için başka
bir yönteme ihtiyaç vardır.
4.3.2 Öykünmeler
Listede birçok öykünme bulunmakta ama hepsi incelenmeyecektir. En önemli ve ilginç
örnekler ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır.
‘Dıştan öğrenmek’ ilgi çekici bir örnektir. Standart Türkçede ‘dıştan öğrenmek’ de
kullanılmakta ve uzaktan eğitim anlamına gelmektedir. Bu durumda bir bölüm okumak için
okula gitmeye gerek yoktur, öğrenci evde ders çalışmaktadır. Fakat Flaman Türkçesinde
‘dıştan öğrenmek’ kullanıldığında ezberlemek kastedilir. Bunun Hollandacası ‘van buiten
leren’ ve harfi harfine çevrildiğinde ‘dıştan öğrenmek’ oluşur.
Başka bir grup öykünme de vardır: ‘bus, tram veya tren almak’ ve ‘duş almak’. Hollandacada
‘de bus nemen’ kullanıldığı için standart Türkçe ‘otobüse binmek’ yerine Flaman Türkçesinde
‘bus veya otobüs almak’ denmektedir. Ancak standart Türkçede ‘(bir) otobüs almak’
kullanılırsa ‘bir otobüs satın almak’ kastedilir. ‘Tram veya tren almak’ da Türkiye’de ‘satın
almak’ demektir. ‘Duş almak’ da Hollandacası olan ‘een douche nemen’ fiilinden çevrilmiştir.
Eskiden Türkiye’de sadece duş yapmak kullanılıyordu ama İngilizce gibi diğer dillerin
etkisinden dolayı günümüzde ‘duş almak’ da kullanılmaktadır.
‘Ev doktoru’ son öykünmedir. Belçika’da eve gelip insanları evde muayene eden bir doktor
vardır ve bu kavramın adı ‘huisdokter’. Günümüzde Türkiye’de bu kavram da vardır ama bu
yeni bir şey ve ‘ev doktoru’ kavramı için Türkiye’de ‘aile hekimi’ ifadesi kullanılmaktadır.
vardır. Flaman Türkler o kavram ile Belçika’da tanıştığı için ‘ev doktoru’ ifadesini
kullanmaktadırlar.
4.4 Dilin yapısı
Araştırmaya katılanlara dil yapısı ile ilgili hiç bir şey sorulmamasına rağmen tekenen etmek
ve test yapmak gibi do strategy ile oluşan birkaç fiil bulunmuştur. Bunlar bu bölümde kısaca
ele alınacaktır.
24
‘Test yapmak’ derken, öğretmenin bir sınav düzenlemesi değil, bir öğrencinin bir sınava
girmesi kastedilir. Bu ifadede hem Hollandaca bir kelime hem de Türkçe bir fiil bulunabilir.
Standart Türkçede ‘sınav yapmak’ veya ‘sınava girmek’ ve Hollandacada ‘een examen
afleggen’ veya ‘een test afleggen’ deyimsel ifadeler olarak görülür. Bu örnekte iki dil bir
ifadede birleştirilmiştir.
‘İnschrijven yapmak’ benzer bir örnektir. ‘İnschrijven’ bir fiil ve kayıt olmak anlamına gelir.
Bu durumda Flamanca fiil değil, Türkçe fiil çekilir ve şöyle bir örnek cümle yapılabilir: “Dün
okula inschrijven yaptım”. Bu ifadenin yapısı ‘teşekkür etmek’ ve ‘tahmin etmek’ gibi başka
Türkçe ifadelerin yapısına benzemektedir. Türkçede bu ifadeler bir birim olarak
görülmektedir. Bu ifadelere dayanarak Flaman Türkler Hollandaca bir kelimeyi Türkçe bir
kelime birleştirip yeni bir birim oluşturmaktadır.
4.5 Başka değişkenler
4.5.1 Çevrilemeyen kavramlar
Flaman Türkçesinde Flamanca kelimelerin bulunmasının başka bir nedeni daha vardır.
Türkiye’de bazı Belçika veya Flaman kavramlarının benzeri olmadığından dolayı Türkçesi de
yoktur. İlk örnek özellikle Belçika ve Hollanda’da yapılan bir bisküvidir: speculoos. Bu tür
bisküvi Türkiye’de ve başka ülkelerde bulunamadığı için bisküvinin adının Türkçesi yoktur.
İkinci örnek ‘Sinterklaas’. ‘Sinterklaas’ günü Hıristiyanlığa ait dini bir gelenek ve özellikle
Batı Avrupa ülkelerinde kutlanır. Türkiye’de ‘Sinterklaas’ günü kutlanmaz ve o yüzden o
kavramın Türkçesi yoktur. ‘Sinterklaas’ aslında ‘Sint Nicolaas’tan gelir ve harfi harfine
Türkçeye çevrildiğinde Aziz Nikola kullanılabilir. Fakat, Türkiye’de Aziz Nikola günü
kutlanmadığı için başka bir kavram sayılır ve Flaman Türkler bunu ‘Sinterklaas’ olarak
kullanmaktadır.
4.5.2 Telaffuzun değişimi
Üstelik, Flaman Türkçesinde kullanılan bazı Hollandaca kelimelerin telaffuzu Türkçe
tarafından etkilenmiştir. Araştırmaya katılanlardan alınan kelimelerin imlâsı düzeltilmemiştir.
Örneğin ‘firit’ kelimesinde f ve r arasında bir –i eklenmiştir. Türkler arka arkaya gelen bazı
sessiz harfleri telaffuz etmekte zorlanmakta ve bir sesli harf ekleyerek o kelimeyi telaffuzunu
kolaylaştırır. ‘Sıtraf’ kelimesinde aynı olgu görülür. Başka bir örnek sigorta anlamına gelen
25
‘asolons’ kelimesidir. Bu kelime Fransızca ‘assurance’ kelimesinden türetilmiştir.
Araştırmaya katılanlara göre Hollandacada ‘consul’ anlamına gelen ‘konsolos’ Fransızca
‘assurance’
kelimesini
etkilemiştir.
İki
kelime
birleştirerek
‘asolons’
kelimesi
oluşturulmuştur.
Bunun yanı sıra, bazı kelimelerin sonunda –ng sesi bulunmaktadır. Bu ses Türkçede
bulunmadığı için Türkler bazen onu telaffuz etmekte zorlanmaktadır. O yüzden ‘belastink’ ve
‘körink’ kelimelerinde olduğu gibi o sesin yerine –nk kullanılmaktadır. ‘Deurwaardink’
kelimesinde icra memuru anlamına gelen ‘deurwaarder’ın sonuna –ink sesi eklenmiştir. Bu
durumda yanlışlıkla sonunda –ng sesi bulunan bir kelime ve ‘deurwaarder’ kelimesi
birleştirilmiştir.
4.5.3 Araştırmaya katılanların yaşı
Verileri toplarken araştırmaya katılanların yaşı dikkate alınmamıştır. Hem genç hem de daha
yaşlı kişiler araştırmaya katılmıştır. İkinci liste, beş tane birinci kuşak Flaman Türk tarafından
kontrol edilmiştir. Türkiye’de doğmuşlardır ve genç yaşta Belçika’ya taşınmışlardır. Beş
kişinin hiç biri ‘bus almak’ deyimini kullanmamasına rağmen listelerden çıkarılmamıştır.
Kontrol edenlere göre ‘tram almak’ ve ‘otobüs almak’ gibi ‘bus almak’ ilk kuşak Flaman
Türkler tarafından değil, özellikle gençler tarafından kullanılmaktadır.
Kontrol edenlere göre ‘famili’ de özellikle gençler tarafından kullanılmaktadır. Beş kişiden
sadece ikisi o kelimeyi kullandıklarını belirtmiştir. ‘Familie’ akrabalardan oluşan grup
anlamına gelir ama sıklıkla aile anlamına gelen ‘gezin’ kelimesinin yerine kullanılmaktadır.
4.6 Hollanda’da yapılan araştırmalar ile karşılaştırma
Literatür taramasında açıklanan üç ödünç sözcük türü, kod değiştirme, alıntı sözcük ve
öykünmeler, bu araştırmada da bulunmuştur. Sonuçları daha çok incelemek için bu
araştırmanın sonuçları ve Backus’ün (2001) anlamsal özgüllük hakkında yaptığı araştırmanın
sonuçları kısaca karşılaştırılacaktır. O araştırmada da kelimeler farklı kategorilere toplandığı
için bu araştırma ile karşılaştırma yapmak mümkündür. Anlamsal özgüllüğü araştırabilmek
için Backus Türklerden oluşan yedi farklı grup yapıp onları konuşturmuştur. Konuşma
kaydedildikten sonra sonuçları incelenmiştir.
26
Böylece Backus de kod değiştirme veya alıntı sözcükleri içeren farklı kategorileri bulmuştur.
Örneğin okul, iş ve hastane ile ilgili çok kelime bulunmuştur. Bu araştırmada da eğitim, iş ve
tıp kategorileri bulunmuştur. Hollanda kültürüne ait olan kelimeleri içeren bir kategori de
vardır. Fakat, konuşmada ilk bakışta özgül olmayan birçok kod değiştirme veya alıntı sözcük
de kullanılıyordu. Backus’e göre onların kullanılmasını açıklamak için kelimeyi içeren
cümleye bakmak gerekmektedir. Fakat, bu araştırmada ses kayıtları yapılmadığından dolayı
kelimelerin bağlamına bakmak mümkün değildir.
Grupları yaparken Backus farklı kuşakları dikkate almıştır. Böylece Türkiye’de doğan birinci
kuşak Türkler ve Hollanda’da doğan ikinci kuşak Türkler başka bir konuşma kaydına
katılmıştı. Backus’ün araştırmasında birinci ile ikinci kuşak arasında farkların olduğu bellidir.
Birinci kuşak özellikle Türkçeye çevrilemeyen kavramlar için Hollandaca kelimeler
kullanmaktadır. Bunun aksine ikinci kuşak daha çok Hollandaca kelimeler kullanmakta ve
kelimeleri daha rastgele bir şekilde seçmektedir. Bu araştırmada bazı birinci kuşak Flaman
Türklere göre birinci ve ikinci kuşağın dil kullanımı arasında farklar vardır. Fakat,
araştırmaya katılanların yaşları ve birinci ile ikinci kuşak arasındaki farklar bu araştırmanın
odak noktası olmadığı için o farklar ele alınmamıştır. Gelecek araştırmada bu konu daha
ayrıntılı bir şekilde incelenebilir.
5
TARTIŞMA
Bu ilgili alanda yapılan ilk araştırmadır. Zaman ve araçlar kısıtlı olduğu için bu konuyla ilgili
gelecek araştırmalarda bazı şeyler düzeltilebilir. İlk olarak, bu araştırmaya katılanlar oldukça
rastgele bir şekilde seçilmiştir. Katılımcılar aranırken erkek ve kadınların sayısı ve yaşı
dikkate alınmamıştır. Sonraki araştırmalarda araştırmaya katılanların yaşlarına bakarak farklı
kuşaklar arasındaki farklar dikkate alınabilir.
Bunun yanı sıra, birkaç istisna dışında tüm Belçikalı katılımcılar Doğu Flaman Bölgesi'nde
oturmaktadır. Gelecek araştırmalarda yerel farklar incelenebilir. Örneğin Doğu Flaman
Bölgesi’nde konuşulan Türkçe ile Limburg Bölgesi’nde konuşulan Türkçe arasındaki farklar
daha ayrıntılı bir şekilde araştırılabilir. Şimdi genel bir araştırma yapıldıktan sonra Flaman
Türkçesi ve Hollanda Türkçesi de daha ayrıntılı bir şekilde karşılaştırılabilir. Bunun yanı sıra
araştırmanın yöntemi değiştirilebilir. Özellikle kod değiştirmeler ve alıntı sözcükleri
araştırabilmek için farklı anlarda ses kayıtları yapmak faydalı olur.
27
Flaman Türkçesinin tam olarak nasıl gelişeceği belli değildir. Hollandaca, Flamanca
Fransızca ve hâlâ standart Türkçe tarafından da etkilendiği için Flaman Türkçesi sürekli
olarak değişmektedir. Aynı zamanda Flamanca İngilizceden etkilendiği gibi Flaman Türkçesi
de herhâlde etkilenmektedir.
Backus’ün (2012) söylediği gibi Flaman Türkçesi hemen yok olmayacaktır. Flaman Türkler
hâlâ Türkçeye, memleketlerine ve kültürlerine çok önem vermektedir. Türk gazeteleri okuyup
Türk müziği dinlemekte ve yazın çoğu Türkiye’ye gitmektedirler. Girişimci Türklerin değişik
sektörlerde açtıkları mağazalardan dolayı Türklere ait olmayan mağazalara gitmeye gerek
yoktur. Türk süpermarket, fırın, kasap, giyim mağazası, kuaförler ve saire vardır. O yüzden
Flaman Türkçesi kullanılmaya devam edilecektir.
Flamancanın etkisinden dolayı Flaman Türkçesinin daha çok değişmesinin ve daha çok kod
değiştirme, alıntı sözcük ve öykünmeler kullanılmasının ihtimali çok yüksektir.
6.
SONUÇ
Bu araştırmada kelime dağarcığı açısından Flaman Bölgesi’nde konuşulan Flaman Türkçesi
ile standart Türkçe arasındaki farklar incelenmiştir. Bunu yapabilmek için araştırmaya
katılanların buldukları kelimeler farklı kategorilere toplanmıştır: idare, yiyecekler, zaman, ev,
kurumlar, tıp, eğitim, hükümet, teknik kelimeler, ulaşım ve iş ve diğer kelimeler. İlk olarak
Flaman Türkçesi ile standart Türkçe arasında farklar olup olmadığını araştırılmıştır.
Flaman Türkçesinde üç tür ödünç sözcük bulunmuştur. Öncelikle Türkçe konuşurken bir
defalık veya tesadüfen Hollandaca bir kelimenin kullanılmasının adı kod değiştirme. Bunun
yanı sıra, yine de Türkçe bir cümlede bulunan Hollandaca bir kelimenin adı alıntı sözcük. Bu
kelimenin Türkçesi çok az veya hiç kullanılmadığı için bu Hollandaca kelime gerçekten
Flaman Türkçesine aittir. Son olarak, Hollandacadan harfi harfine Türkçeye çevrilen
kelimeler ve kelime grupları da vardır. Bu kelimelerin adı öykünme ve bunlar dilin yapısının
değişimine yol açabilir.
Bulunan kelimelerin kökeni de değişmektedir. En büyük grup Hollandaca kökeni olan
kelimelerdir. Flaman Türkçesi Hollandacadan çok etkilenmektedir. Birkaç kelimenin kökeni
Türkçedir. Bu kelimeler ya bir Anadolu şivesinden kaynaklanmakta ya da standart Türkçe
olmayan bir şekilde kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Fransızca kökeni olan birkaç kelime de
28
vardır. Flamanlar da bazen Fransızca kelimeleri kullandığı için veya Flaman Türkler
Fransızca konuşan kişiler tanıdığı için bu kelimeler kullanılmaktadır.
Son olarak Flaman Türkçesi ile ilgili birkaç daha küçük ilginç şey de tartışılmıştır. İlk kuşak
Flaman Türkler, birinci ve daha genç olan ikinci kuşak Türkler arasında farklar olduğunu
belirtmiştir. Bunu ispatlamak için gelecekte başka araştırmaya gerek vardır. Bunun yanı sıra
Türkçenin etkisinden dolayı bazı kod değiştirme veya alıntı sözcüklerin telaffuzu da
değişmektedir.
Son olarak bu araştırmanın sonuçları, Hollanda’da yapılan araştırmanın sonuçları ile
karşılaştırılmıştır. Flaman Türkler ve Hollandalı Türklerin oturdukları yerler biraz birbirlerine
benzediği için sonuçlar da birbirlerine benzemektedir. Hollanda’da kullanılan kod değiştirme,
alıntı sözcük ve öykünmeler de Flaman Türkler tarafından kullanılmaktadır. Hollanda’da da
kod değiştirme ve alıntı sözcüklerin çoğu benzer kategorilerde bulunabilir.
Flaman Türkçesi ile standart Türkçe arasında kelime dağarcığı açısından farkların olduğu
ispat edilmiştir. Flamanca kelimeler kullanıldıkça kelime hazinesi genişlediği için standart
Türkçe kelimeler ortadan kalkmakta ve böylece kelime hazinesi daralmaktadır.
29
7
KAYNAKÇA
Backus, A. (2013). Turkish as an immigrant language in Europe. In Bhatia, T. K. & Ritchie,
W. C. (eds.), The handbook of bilingualism and multilingualism, 2nd edition (pp. 770790). Oxford: Blackwell Handbooks in Linguistics
Backus, A., Dogruöz, A. S., Sahin, H. & Onar Valk, P. (2012). Talen staan nooit stil: hoe het
Turks in Nederland vernederlandst. In VakTaal: Tijdschrift van de Landelijke Vereniging
van Neerlandici. 24, 4, (pp. 2-5) Amsterdam : Landelijke vereniging van neerlandici
Backus, A. (2010). The role of codeswitching, loan translation and interference in the
emergence of an immigrant variety of Turkish. In Working Papers in Corpus-based
Linguistics and Language Education; vol. 5 (pp. 225-241). Japan: Unknown Publisher
Backus, A., J.N. Jørgensen & C.W. Pfaff (2010). Linguistic effects of immigration: Language
choice, codeswitching and change in Western European Turkish. In Language &
Linguistics Compass (pp.481-495).
Backus, A. (2001). The role of semantic specificity in insertional codeswitching: evidence
from Dutch Turkish. In Jacobson, R. (ed.), Codeswitching Worldwide II. (pp. 125-154)
Berlin: Mouton de Gruyter
Backus, A. & Boumans, L. (1996). In Heeren, H., Vogel, P. & Werdmölder, H. (eds.),
Etnische minderheden en wetenschappelijk onderzoek. Veranderingen in taal, recht, religie
en sociaal-economische positie in Nederland (pp. 141-163). Amsterdam/Meppel: Boom.
Boeschoten, H. (2000). Convergence and divergence in migrant Turkish. In K. Matheier (ed.),
Dialect and migration in a changing Europe. (pp. 145-154). Hamburg: Peter Lang.
Goossens, A. (2004). Een Turkse droom die geschiedenis werd. De historische ervaring van
Turkse arbeidsmigranten in Antwerpen. [Online] http://www.ethesis.net/ [30-06-2015]
Jongenburger, W., & Aarssen, J. (2001). Linguistic and Cultural Exchange and Appropriation:
A Survey Study in a Multi-ethnic Neighbourhood in The Netherlands. In Journal of
Multilingual and Multicultural Development (pp. 293-308). Clevedon: Multilingual
matters
Martin, Philip L. (1991). The unfinished story: Turkish labour migration to Western Europe:
with special reference to the Federal Republic of Germany, Geneva, International labour
office. Geneva: International Labour Office
Reniers, R. (2002). On the History and Selectivity of Turkish and Moroccan Migration to
Belgium. [Online] http://onlinelibrary.wiley.com/ [08-04-2015]
Tribalat, M. (1995). Faire France. Une grande enquête sur les immigrés et leurs enfants. Paris:
Éditions la Découverte.
30
Web Sayfaları
Language maintenance (n.d.) In Psychology Dictionary [29-06-2015]
Lect (n.d.) In The Free Dictionary [29-06-2015]
31
8
EKLER
Ek 1: Toplanan kelimeler
Flaman Türkçesi
Hollandaca
Standart
Türkçe
Köken
Kategori
Kod
ansolos
verzekering
sigorta
fr (assurance)
idare
Sk
kartanti
identiteitskaart
kimlik
fr (carte d’identité)
idare
Sk
rekomande
aangetekende brief
iadeli taahhütlü
mektup
fr (une lettre
recommandée)
idare
Sk
turis
sans papier
kaçak
fr/nl
(touriste/toerist)
idare
Sk
arka ad
familienaam
soyadı
tr+tr+c.nl
(achternaam)
idare
Cf
sarı kart
identiteitskaart
kimlik
tr+tr+c.nl (gele
kaart)
idare
Sk
yeşil kart
identiteitskaart
kimlik
tr+tr+c.nl (groene
kaart)
idare
Sk
deurwaardink
deurwaarder
icra memuru
nl (deurwaarder)
idare
Sk
groene kaart
identiteitskaart
kimlik
nl+nl
idare
Lb
inschrijven yapmak
inschrijven
kayıt olmak
nl+tr
idare
Hv
nationaliteit
nationaliteit
milliyet
nl
idare
Fa
statu
statuut
tüzük
nl
idare
Rc
firit (3) / frit (3)
frieten
patates
kızartması
nl
yiyecekler
Fb,
Hv,
Mk,
Cf,
HaY,
Sk
frieten
frieten
patates
kızartması
nl
yiyecekler
Lb
kuk (2)
koek
bisküvi
nl
yiyecekler
Cf,
Sk
pannenkoek
pannenkoek
krep
nl
yiyecekler
Lb
32
rijsttaartje
rijsttaartje
sütlaç
nl
yiyecekler
Lb
speculoos
speculoos
/
nl
yiyecekler
Ch
wafel
wafel
gofret
nl
yiyecekler
Lb
witloof
witloof
hindiba
nl
yiyecekler
Lb
birinci, ikinci,
üçüncü, ...ay
januari, februari,
maart, ...
Ocak, Şubat,
Mart, ...
tr
zaman
Sk
izin
vakantie
tatil
tr
zaman
Sk
izine gitmek
op vakantie gaan
tatile gitmek
tr+tr
zaman
Sk
çiğdem tatili
krokusvakantie
bahar tatili
tr+tr+c.nl
(krokusvakantie)
zaman
Rc
Yumurta Bayram
tatili
Paasvakantie
Paskalya tatili
tr+tr+tr
zaman
Sk
krokusvakantie
krokusvakantie
bahar tatili
nl
zaman
Ch
paasvakantie
paasvakantie
paskalya tatili
nl
zaman
Ch
Sinterklaas (2)
Sinterklaas
Noel baba
nl
zaman
Ch,
Sk
vakantie
vakantie
tatil
nl
zaman
Fa
Wapenstilstand
Wapenstilstand
Ateşkes Günü
nl
zaman
Ch
banyo takımı
sanitair
banyo ve tuvalet
tr+tr
ev
Rc
duş almak
een douche nemen
duş yapmak
tr+tr+c.nl (een
douche nemen)
ev
Fe
filme bakmak (2)
naar een film kijken
film izlemek
tr+tr+c.nl (naar een ev
film kijken)
Cf,
Ea
gömme
ingebouwd
(toestellen)
ankastre
televiyona bakmak
(2)
naar televisie kijken
dampkap
diefriez / dip firis /
dipvris
tr
ev
Sk
televizyon
izlemek
tr+tr+c.nl (naar
televisie kijken)
ev
Sa,
Cf
dampkap
aspiratör /
davlumbaz
nl
ev
Sk
diepvries
derin dondurucu
nl
ev
Fb,
Sk,
HaY
33
famili
gezin
aile
nl (familie)
ev
Cf
frigo
frigo
buzdolabı
nl
ev
Lb
komün
gemeente
belediye
fr (commune)
kurumlar
Rc
Madam sosyal
sociale diensten
sosyal hizmetler
fr+fr (madame
sociale)
kurumlar
HiY
Kızılay
OCMW
sosyal hizmet
kurumu
tr
kurumlar
Rc
polislik
stadhuis
belediye
tr
kurumlar
Sk
polislik (2)
politiekantoor
karakol
tr
kurumlar
Cf,
Sk
sosyalden para
almak
uitkering krijgen van
de sociale dienst
Sosyal
hizmetten
ödenek almak
fr+tr+tr
kurumlar
Kw
körin/körink
autokeuring
araç muayene
istasyonu
nl
kurumlar
Fb,
HiY
OCMW (3)
/osemve/osemeve/
osvembe
OCMW
Tomplumsal
Refah Merkezi
nl
kurumlar
Ch,
Hv,
Sk,
Rc,
Rc,
Fb
OCMW'den para
almak
een uitkering krijgen
van het OCMW
Toplumsal
Refah
Merkezi'nden
ödenek almak
nl+tr+tr
kurumlar
Sk
revalidatiecentrum
revalidatiecentrum
rehabilitasyon
merkezi
nl
kurumlar
Ch
RVA (2)
RVA
Millî İstihdam
Kurumu
nl
kurumlar
Ch,
Sk
stadhuis
stadhuis
belediye sarayı
nl
kurumlar
Lb
VDAB (2)
VDAB
İş ve İşçi Bulma
Kurumu
nl
kurumlar
Ch,
Sk
mütvel (2)/mütüel
mutualiteit
sağlık kurumu
tıp
Mk,
Sk,
Hv
fr (mutuelle)
34
fr (massage)
tıp
HaY
/
fr (mutuelle)+tr
tıp
Hv
arbeidsgeneesheer
hekim
fr(mutuelle)+tr
tıp
Sk
doktor kâğıdı
doktersattest
doktor raporu
tr+tr+c.nl
(doktersbriefje)
tıp
Sk
ev doktoru
huisarts
doktor
tr+tr+c.nl
(huisdokter)
tıp
Hv
eyyis
aids
AIDS
nl
tıp
Fb
handikap
handicap
sakatlık
nl
tıp
Hv
10'a karşı 8 punt
aldım
ik heb 8 op 10
10 üzerinden 8
aldım
tr+nl+tr
eğitim
Rc
dıştan öğrenmek
van buiten leren
ezberlemek
tr+tr+c.nl (van
buiten leren)
eğitim
Sk
ikinciye gidiyorum
ik ga naar het tweede
leerjaar
ikinci sınıfa
gidiyorum
tr+tr+c.nl (ik ga
naar het tweede)
eğitim
Cf
sınav yapmak
een examen afleggen
sınava
girmek/katılmak
tr+tr
eğitim
Hv
teknik lise
technisch secundair
onderwijs
meslek lisesi
tr+tr
eğitim
Sk
test etmek
een test afleggen
sınava girmek
tr+tr
eğitim
Rc
test yapmak
een test afleggen
sınava girmek
tr+tr
eğitim
Rc
BLO
BLO
özel ilkokul
nl
eğitim
Sk
direktör
directeur
müdür
nl
eğitim
Sk
logopedis
logopedist
dil ve konşma
terapisti
nl (logopedist)
eğitim
Sk
pauze
pauze
ara, mola
nl
eğitim
Fa
hogeschool
hogeschool
yüksekokul
nl
eğitim
Lb
presentatie yapmak
een presentatie geven
sunum vermek
nl+tr
eğitim
Fa
rapor/raport
raport
karne
nl
eğitim
Sk,
Cf
sıtraf
straf
ceza
nl
eğitim
Hv
masaj
kinesitherapie
fizik tedavi
mütüel şeridi
klevertje van de
mutualiteit
mütvel doktoru
35
yifro
juffrouw
öğretmen
çocuk bürosu (2)
kinderbijslagfonds
çocuk ödeneği
için yetkili
kurum
çocuk parası (2)
kinderbijslag
çocuk ödeneği
için yetkili
kurum
sosyal ev
sociale woning
sosyal konut
belasting/belastink
belasting
belastingsbrief
eğitim
Fb
tr+tr
hükümet
Fb,
Hv
tr+tr+c.nl
(kindergeld)
hükümet
Sk,
Hv
tr+tr+c.nl (sociale
woning)
hükümet
Sk
vergi
nl
hükümet
Hs,
Sk
belastingsbrief
vergi mektubu
nl
hükümet
Lb
pansyon (2)
pensioen
emeklilik
nl/fr (pension)
hükümet
Rc,
Sk
pilastin büro/plastik
büro
belastingbureau
vergi dairesi
nl + nl
hükümet
Fb,
Rl
sociale woning
sociale woning
sosyal konut
nl nl
hükümet
Ch
telekomande
afstandsbediening
kumanda
fr (télécommande)
teknik
kelimeler
Rc
bormaşin
boormachine
matkap
nl
teknik
kelimeler
Fb
cement
cement
çimento
nl
teknik
kelimeler
Lb
erko
airco
klima
nl
teknik
kelimeler
Sk
ge'esem/geseme
gsm
cep telefonu
nl
teknik
kelimeler
Rc,
Rc
kompüther/kompütür
computer
bilgisayar
nl
teknik
kelimeler
Fb,
Hv
mikro
microgolfoven
mikrodalga fırın
nl
teknik
kelimeler
Sk
printer
printer
yazıcı
nl
teknik
kelimeler
Sk
tang
tang
kerpeten
nl
teknik
kelimeler
Lb
nl (juffrouw)
36
vaterkuk
waterkoker
su ısıtıcı
otobüs almak (2)
de bus nemen
otobüse binmek
bus almak (2)
de bus nemen
otobüse binmek
fits
fiets
tram
nl (waterkoker)
teknik
kelimeler
Fb
tr+tr+c.nl (de bus
nemen)
ulaşım
Cf,
Hv
nl+tr+c.nl (de bus
nemen)
ulaşım
Sa,
Fa
bisiklet
nl
ulaşım
Cf
tram
tramvay
nl
ulaşım
Cf
tram almak
de tram nemen
tramvaya
binmek
nl+tr+c.nl (de tram
nemen)
ulaşım
Hv
tren almak (2)
de trein nemen
trene binmek
nltr+tr+c.nl (de
trein nemen)
ulaşım
Cf,
Hv
envalit
invalide
maluliyet
fr (invalide)
iş
Rc
goncey
vakantie
tatil
fr (congé)
iş
Rc
goncey parası (2)
vakantiegeld
izin parası
fr(congé)+tr
iş
Mk,
Rc
şarbonaj işçisi
mijnwerker
madenci
fr(charbonnage)+tr
iş
HiY
şomaj (2)
werkloosheid
işsizlik
fr (chômage)
iş
Ch,
Sk
somaç/somaca/şomaj
/ şomaja basmak
stempelen
işsiz olmak
fr(chômage)+tr
iş
Mk,
Rc,
Mk,
Rl
iş kontratı
arbeidscontract
iş sözleşmesi
tr+tr
iş
Sk
maaş kâğıdı/mayış
kâğıdı
loonfiche
maaş bordosu
tr+tr
iş
Rc,
Sk
patrona çalışmak
in het zwart werken
kaçak çalışmak
tr+tr
iş
Rc
siyahtan çalışmak
in het zwart werken
kaçak çalışmak
tr+tr+c.nl (in het
zwart werken)
iş
Sk
afsprak
afspraak
randevu
nl
iş
HaY
A kartı
arbeidskaart
çalışma kartı
nl+tr
iş
Sk
dop (2)
werkloosheidsuitkeri
ng
işsizlik parası
nl
iş
HiY,
Sk
37
dop basmak
stempelen
işsiz olmak
nl+tr
iş
Sk
dop kağıdı
stempelkaart
işsizlik kartı
nl+tr
iş
Sk
dop parası (2)
werkloosheidsuitkeri
ng
işsizlik parası
nl+tr
iş
Hay,
Sk
ervaring
ervaring
tecrübe
nl
iş
Fa
interim bürosu
interimkantoor
Özel istihdam
bürosu
nl+tr+c.nl
(interimbureau)
iş
Sk
interimde çalışmak
werken als interim
geçici olarak
çalışmak
nl+tr
iş
Rc
interimde olmak
werken als interim
geçici olarak
çalışmak
nl+tr
iş
Rc
overuur
overuur
fazla mesai saati
nl
iş
Hs
sollicitatie
sollicitatie
iş başvurusu
nl
iş
Fa
vakantie parası
vakantiegeld
İzin parası
nl+tr
iş
Rc
encümen
schepen
belediye meclisi
üyesi
diğer
Mk
orada gewoon
yaptım
dat heb ik gewoon
gedaan
orada normal
yaptım
diğer
Fa
ters
verkeerd
yanlış
tr
diğer
Cf
bakımevi
rusthuis
huzurevi
tr
diğer
Rc
loket
loket
gişe
nl
diğer
Fa
Marokan
Marokkaan
Faslı
nl
diğer
Kw
Maroko
Marokko
Fas
nl
diğer
Sk
Marukan
Marokkaan
Faslı
nl
diğer
Sk
overschrijving
overschrijving
havale
nl
diğer
Lb
raşist/rasis/rasist
racist
ırkçı
nl
diğer
Rc,
Sk,
Sk
rijbewijs
rijbewijs
ehliyet
nl
diğer
Lb
şırt almak
een t-shirt kopen
tişört almak
nl +tr
diğer
Rl
tekenen etmek
tekenen
resim çizmek
nl+tr
diğer
Mk
tr
tr+nl+tr
38
ticket almak
ticket
bilet
nl+tr
diğer
Fa
tişort
T-shirt
tişört
nl
diğer
Rc
uitmaken yapmak
uitmaken
bitirmek
nl+tr
diğer
Hv
verplicht
verplicht
zorunlu
nl
diğer
Fa
voetballen yapmak
voetbal spelen
futbol oynamak
/ futbolla
uğraşmak
nl+tr
diğer
Rc
zak
zak
poşet
nl
diğer
Mk
39
Flaman Türkçesi
Standart Türkçe
İdare
ansolos
kartanti
rekomande
Gı
Eb
Ck
Fe
HaA
C ve
D’nin
sayısı
Ek 2: Kontrol edilen liste
sigorta
kimlik
iadeli taahhütlü mektup
d
d
d
c
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
d
5
4
5
arka ad
deurwaardink
groene kaart
inschrijven yapmak
nationaliteit
sarı kart
statu
turis
yeşil kart
Yiyecekler
firit
frit
kuk
frieten
pannenkoek
rijsttaartje
speculoos
wafel
witloof
Zaman
birinci, ikinci,
üçüncü, ...ay
soyadı
icra memuru
kimlik
kayıt olmak
milliyet
kimlik
tüzük
kaçak
kimlik
c
d
c
d
d
c
d
c
c
d
d
d
d
d
d
d
d
b
d
d
c
d
d
d
d
d
c
d
a
c
d
d
d
d
d
b
c
d
c
d
d
d
d
d
c
5
4
5
5
5
5
5
5
5
patates kızartması
patates kızartması
bisküvi
patates kızartması
krep
sütlaç
/
gofret
beyaz hindiba
d
d
d
d
d
c
a
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
d
d
d
d
a
a
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
5
5
5
5
5
4
0
5
5
Ocak, Şubat, Mart, ...
d
d
d
d
d
5
izin
izine gitmek
çiğdem tatili
krokusvakantie
paasvakantie
Sinterklaas
vakantie
Wapenstilstand
Yumurta Bayram
tatili
Ev
dampkap
diefriez
tatil
tatile gitmek
bahar tatili
bahar tatili
paskalya tatili
Noel baba
tatil
Ateşkes Günü
Paskalya tatili
d
d
b
b
d
d
b
c
d
d
d
b
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
b
a
d
d
d
b
d
d
d
c
d
d
d
d
c
d
5
5
5
4
5
5
5
5
5
aspiratör/davlumbaz
derin dondurucu
d
a
d
d
d
d
d
d
d
d
5
4
40
dip firis
dipvris
famili
filme bakmak
gömme
frigo
televizyona bakmak
derin dondurucu
derin dondurucu
gezin
film izlemek
ankastre
buzdolabı
televizyon izlemek
a
d
b
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
d
4
5
2
5
5
5
5
Öğrenci Rehberlik
Merkezi
a
d
c
b
a
2
körin
araç muayene istasyonu
a
d
d
d
d
4
körink
araç muayene istasyonu
d
d
d
d
a
4
Madam sosyal
OCMW
Sosyal Hizmetler
Toplumsal Refah
Merkezi
Toplumsal Refah
Merkezi'nden ödenek
almak
b
d
d
d
d
d
b
d
d
d
3
5
d
d
d
a
d
4
Toplumsal Refah
Merkezi
Toplumsal Refah
Merkezi
Toplumsal Refah
Merkezi
karakol
belediye
rehabilitasyon merkezi
Millî İstihdam Kurumu
sosyal hizmet
sosyal hizmetten ödenek
almak
a
d
d
d
a
3
a
d
d
d
a
3
a
d
d
d
a
3
d
b
a
d
d
a
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
b
d
d
d
d
d
d
d
d
a
5
4
3
5
5
3
stadhuis
VDAB
komün
Tıp
doktor kâğıdı
ev doktoru
eyyis
handikap
masaj
mütüel
mütüel şeridi
belediye
İş ve İşçi Bulma Kurumu
belediye
d
d
c
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
5
5
5
doktor raporu
doktor
AIDS
sakatlık
fizik tedavi
sağlık kurumu
klevertje van de
mutualiteit
a
d
d
d
d
d
b
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
d
d
d
d
4
5
5
5
5
5
3
mütvel
mütvel doktoru
sağlık kurumu
hekim
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
5
5
Kurumlar
CLB
OCMW'den para
almak
osemve
osemeve
osvembe
polislik
polislik
revalidatiecentrum
RVA
Kızılay
sosyalden para
almak
41
Eğitim
test yapmak
10'a karşı 8 punt
aldım
BLO
direktör
dıştan öğrenmek
ikinciye gidiyorum
kalındır
logopedis
pauze
hogeschool
presentatie yapmak
raport
reglement
sınav yapmak
sıtraf
teknik lise
test etmek
yifro
Hükümet
belasting
belastink
çocuk bürosu
çocuk kasası
çocuk parası
pansiyon kasası
pansyon
pilastin büro
belastingsbrief
plastik büro
sociale woning
sosyal ev
Teknik kelimeler
cement
ge'esem
geseme
tang
aligasyon
telekomande
bormaşin
erko
kompütür
mikro
sınava girmek
10 üzerinden 8 aldım
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
5
5
özel ilkokul
müdür
ezberlemek
ikinci sınıfa gidiyorum
takvim
dil ve konuşma terapisti
ara, mola
yüksekokul
sunum
c
d
b
d
b
d
d
d
b
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
cd
d
d
d
d
d
d
d
d
d
b
d
d
d
d
d
b
d
b
d
d
d
b
5
5
3
5
2
4
5
5
3
karne
tüzük
sınava girmek/katılmak
ceza
meslek lisesi
sınava girmak
öğretmen
d
a
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
a
a
d
d
d
d
d
a
a
d
d
d
d
5
2
3
5
5
5
4
vergi
vergi
çocuk ödeneği için
yetkili kurum
çocuk ödeneği için
yetkili kurum
çocuk ödeneği
emekli sandığı
emeklilik
vergi dairesi
vergi mektubu
vergi dairesi
sosyal konut
sosyal konut
d
a
a
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
a
5
4
2
a
d
a
a
a
1
d
a
a
a
a
a
d
d
d
a
d
d
d
c
d
d
d
a
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
a
a
d
5
0
4
3
4
3
4
5
çimento
cep telefonu
cep telefonu
kerpeten
navigasyon
kumanda
matkap
klima
bilgisayar
mikrodalga fırın
d
d
a
d
b
d
d
d
d
d
d
d
a
d
b
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
b
bd
d
d
d
d
d
d
d
a
a
d
d
d
d
d
d
5
5
2
3
2
5
5
5
5
5
42
printer
vaterkuk
Ulaşım
bus almak
fits
otobüs almak
tram
tram almak
tren almak
İş
afsprak
A-kartı
envalit
dop
dop basmak
dop kağıdı
dop parası
ervaring
goncey parası
interim bürosu
interimde çalışmak
interimde olmak
iş kontratı
goncey
goncey parası
mayış kâğıdı
maaş kâğıdı
overuur
vakantie parası
kablo
kablo firması
kablocu
kabloda çalışmak
şarbonaj işçisi
devlete çalışmak
patrona çalışmak
siyahtan çalışmak
sollicitatie
somaca basmak
şomaç basmak
şomaj
şomaj basmak
şomaja basmak
yazıcı
su ısıtıcı
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
5
5
otobüse binmek
bisiklet
otobüse binmek
tramvay
tramvaya binmek
trene binmek
b
d
c
a
b
b
b
d
d
d
d
d
c
d
a
d
a
d
a
d
a
d
a
d
b
d
b
d
b
b
1
5
2
4
1
3
randevu
çalışma kartı
malul
işsizlik
işsiz olmak
işsizlik kartı
işsizlik ödeneği
tecrübe
izin parası
Özel istihdam bürosu
geçici olarak çalışmak
geçici olarak çalışmak
iş sözleşmesi
tatil
izin parası
maaş bordosu
maaş bordrosu
mesai saati
tatil parası
hafriyat
hafriyat şirketi
hafriyatçı
hafriyatçı olarak
çalışmak
madenci
büyük bir kurum için
çalışmak
kaçak çalışmak
kaçak çalışmak
iş başvurusu
işsiz olmak
işsiz olmak
işsizlik
işsiz olmak
işsiz olmak
d
d
d
d
d
d
d
a
b
d
d
b
d
d
a
a
d
c
d
b
b
b
b
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
b
d
b
b
d
d
d
d
d
d
d
d
c
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
cd
cd
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
a
a
a
a
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
a
d
d
d
d
a
d
d
b
b
b
b
5
5
5
5
5
5
5
4
3
5
5
3
5
5
4
4
4
5
5
1
2
0
0
d
b
d
d
a
a
d
d
d
a
4
2
b
d
d
a
a
d
d
d
c
d
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
a
d
d
d
3
5
4
4
3
5
5
5
43
Diğer
encümen
voetballen yapmak
overschrijving
tişort
şırt almak
loket
orada gewoon
yaptım
Marokan
raşist
rasis
rasist
bakımevi
rijbewijs
tekenen etmek
ticket almak
uitmaken yapmak
verplicht
zak
lenen yapmak
ters
Maroko
Marukan
belediye meclisi üyesi
futbol oynamak / futbolla
uğraşmak
d
c
d
c
d
d
d
a
d
c
5
4
havale
tişört
tişört almak
gişe
orada normal yaptım
c
d
d
d
c
d
d
d
d
d
d
d
d
d
a
d
d
d
d
b
d
d
d
d
c
5
5
5
5
3
Faslı
ırkçı
ırkçı
ırkçı
huzurevi
ehliyet
resim çizmek
bilet
bitirmek
zorunlu
poşet
ödünç almak
yanlış
Fas
Faslı
d
a
a
d
d
d
c
a
c
c
d
b
c
a
d
d
d
d
d
d
d
c
d
c
d
d
b
b
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
b
d
d
d
d
d
d
d
a
a
d
d
d
d
b
b
d
b
c
a
d
5
4
3
4
5
5
5
4
4
3
5
2
4
3
5
a: Doldurulmadı
b: Hiç duymadım, ben de kullanmıyorum
c: Kullanıldığını duydum ama kendim kullanmıyorum
d: Kendim kullanıyorum
44
Ek 3: Araştırmaya katılanlar
İsim
E/K
Yaş
Doğduğu
ülke
İkametgâh
Meslek
Kod
Cihan Hacıoğlu
E
36
Belçika
Gent
Tercüman/çevirmen/
idari sekreter
Ch
Çağdaş Fırat
E
36
Turkiye
Gent
Öğretmen
Cf
Ertan Ağaoğlu
E
22
Turkiye
Türkiye
Öğrenci
Ea
Feyza
Altınkamış
K
41
Turkiye
Gent
Öğretmen
Fa
Hakan Sönmez
E
23
Belçika
Gent
Turkse Unie van
België görevlisi
Hs
Hatice Yücel
K
44
Belçika
Genk
Kültürlerarası
arabulucu
Hay
Hilal Yunis
K
43
Belçika
As
Tercüman/çevirmen
Hiy
Hugues
Vandegehuchte
E
56
Belçika
Gent
Kimberly Van
Wettere
K
22
Belçika
Aalter
Öğrenci
Kw
Leentje de
Bruyckere
K
27
Belçika
Gent
Eğitimci
Lb
Mazhar Köşe
E
51
Türkiye
Gent
Tercüman/çevirmen/
öğretmen
Mk
Meryem Kaçar
K
46
Türkiye
Gent
Avukat
Mk
Recep Çırık
E
63
Turkiye
Gent
Emekli Öğretmen
Rc
Refia Liman
K
22
Belçika
Menen
Öğrenci
Rl
Sena Ataş
K
22
Turkiye
İstanbul
Öğrenci
Sa
Sevdağ Kaya
K
37
Belçika
Lokeren
Öğretmen
Sk
Tercüman/çevirmen/
sosyal yardımcı
Hv
45
Facebook
/
/
/
/
/
Fb
Listeyi kontrol eden kişiler
Cemal Kaplan
E
55
Emirdağ
Gent
Tekstil işçisi
Ck
Erdal Böcük
E
45
Eskişehir
Gent
Elektrikçi
Eb
Fakı Edeer
E
61
Emirdağ
Gent
Lokantacı
Fe
Gültekin Işıklar
E
56
Emirdağ
Gent
Tekstil işçisi
Gı
Halil Altın
E
53
Turkiye
Gent
Tekstil işçisi
HaA