et mua.parazıter hast.tesp.ve karar

ET MUA. KARŞILAŞILABİLEN
PARAZİTER HASTALIKLARIN TESPİTİ
VE KARAR
Doç. Dr. Ömer ÇETİN
PARAZITER HASTALIKLAR
KONAKÇI HAYVANA ZARARLARI:
 Kan emme yoluyla (Haemonchus contortus-Koyunda)
 Konakçının gıdasını kullanarak
 Konakçının dokularında mekanik etki
 Toksik ürünlerin sürekli absorbsiyonu
 Et muayenesi açısından önemli olan parazitler enfeste
hayvan etlerinin tüketilmesi ile insanlara geçenlerdir.
 Bunun dışında insana geçmemekle beraber etin ve
sakatatın yapısını bozan parazitler ayrı önem taşır
 İleri derecede SARKOSPORIDIOZIS buna örnektir.
 Nematodlar, sestodlar, trematodlar, protozoonlar ve
artropodlar içinde et muayenesi açısından önem taşıyan
parazitler vardır.
ASKARITLER
 Ascaris spp., kısa başı ve ağız etrafında 3 yumuşak
dudağı olan büyük ve uzun kurtlardır.
 Bağırsak duvarına zarar vermezler.
 Larva göçü sırasında esas zararı akciğer dokusuna
 Çok miktardaki erginler, bağır. tıkanm., colon perforsy.
 Erginler safra kanall. yayılarak sarılığa neden olabilir
 Toksik metabolitleri olabilir ve uçucu yağ asitleri
ürettiklerinden sığır ve koy. karkas.da kötü koku oluş.bil.
 Et muayenesinde en sık:
 A.suum > domuz. Gençler duyarlı. İnce bağırsakta yaşar.
Sarı-beyaz renkte, 15-38 cm. uzunluğundadır. İnsana
geçmez
 A.ovis > koyunda. A.suum’a benzer.
 Neoascaris (Toxocara) vitulorum > Sığır. İnce bağırsakta
yaşar. Kırmızımsı renkte, şeffaf. Tropikal ve subtropikal
bölg.
 Yaklaşık 55 hafta yaşar. Dişi günde 1.4-2 mia yumurta
 Yumurtalar dışkı ile atılır. Dışkı ile kont. yiyecekle enf. ol.
 Gübrelenmiş toprakta yumurtalar 4 yıl veya daha uzun yaşarlar.
 Lar.lar karac.de kronik fokal interstisyel hepatit yapabilir
 Larvalar son olarak akciğere gider. Böbr. ve diğ.org. da
 Akc.kapillar > alveol > bronş > larinks > yutul. > inc. bağ.
 Bu göçün süresi yakl. 14 gündür ve akciğer göçü sıras. ateşli allerjik reaks.,
ökürük, sol.say.artış ve pneumoni
 Sığırlarl. Neoascaris vitulorum plasenta yol.fetusa geçer
KARAR:
 Karkasın kondüsyonu iyi ise karkas serbest bırakılır
 Zarar görmüş karaciğer gıda olarak tüketilmez
 COOPER testinde negatif sonuç veren karaciğer yan
ürün olarak yada farmasötik amaçla kullanılabilir.
MIDE BARSAK KIL K.
 İleri derecedeki enf. Büyük ekonomik kayıpl. mey.get.
 Karkasl. zayıf ve ödemli olması yetersiz besl. ile berab.
 Sığır, koy. keç. ve dom.da yayg. bl. bul. kıl k.ları:
Trichostr., Oestertag., Cooperia, Namatodir.ve Haemonchu
 Haemonchus cinsi en uzun olanıdır (2,5 – 3 cm.)
 Her zaman çayırdan kaynaklanan bir re-enf. vardır.
 Yakl. 3000 parazit 600 ml. kan kaybına sebep olabilir.
 İlerleyen kilo kaybı ve kusma en belirgin semptomdur.
 Konjktiva  anemi, Deri  hidremi
 Çeşitli bölgelerde kısmen çene altı ödem
 Bazı türler (O.Ostertagi) abomasumda lezy. oluşt.
 Oesophagostomum, mukozalarda gri-beyaz kabartılar
 Domuzl. Hyostrongilus paraziter gastritis.
KARAR:
 Bütün evcil hayvanların sindirim kanalında bulunabilir
 Parazitli barsaklar sucuk kılıfı olarak kullanılamayabilir
 Et hk. karar kusma, ödem ve aneminin durumuna bağl.
 Kabarcıklı barsak hastalığında, domuz gastritisinde
mide ve bağırsaklar imha edilmelidir.
 Karkasın durumu iyi ise serbest bırakılır.
AKCİĞER KIL K.
 Bazen bronşit ve bronkopneumoni epidemileri oluşt.
 Gelişmekte olan genç sığırlarda yaz ve sonbaharda gör.
 Sığırl., Dictyocaulus viviparus; koy., D.filaria; domuzl.,
Metastrongylus elongatus
 Otlama sırasında yenilen salyangoz ve kabuksuz süm.
 Postmortem muayenede genel zayıflık, açık renkli kan,
kar.vegöğ.boşl. seröz sıvı toplanması, akciğer dokusunda
lekeli pneumoni,
 Domuzlarda, diaframatik lobun alt yüzeyinde daha
yaygın 1 cm. genişliğinde grimsi, kabarık alanlar
KARAR:
 Akciğerler tamamen bozulduğundan imha edilmeli
 Ödemli ve zayıflamış karkasın tüketimine izin verilmez.
Lung worms. Numerous greyish nodules
of M. cpaillaris in the lung parenchyma.
TRICHINELLA SPIRALIS
Trichinella spiralis larvaları konakçl. kaslarında, erişkinl.
Konakçl. (insan) bağırs.da yaş. erk.1.5 mm., dişileri 3mm.
uzunl.
 İnsanlara çiğ ve ısı işlemi görmemiş hastalıklı etin
yenmesi ile bulaşır.
 Sığır, koyun, at ve kuşlar hast. doğal olarak bağışıktır
 Domuz, insan ve ratlar 1.derece konakçıdırlar
 Enfekte etin yenmesindenden sonra ankiste olmuş
larvalar ince barsak mukozasının derin kısımlarına
yerleşirler. 7-8 gün sonra larvalar kas sarkolemine girer ve
büyümeye başlarlar
 14 gün sonra normal büyüklüğünün 8 misline ulaşabilir
e tipik spiral şekilleri ile kas lifleri içine yerleşirler
 Enf.dan 3 hafta sonra 1 mm. büy. ulaşır ve gelişme durur
 Enf.dan 2 ay sonra irritasyon ve doku reaks. Başlar
 Embriyo kist içinde kalır. 6-8 ay sonra farkedilebilir
 Trichinella kistleri dom.da solunumla ilgili kaslarda bul.
 Diyafram, dil, larinks, abdomen, interkostal kaslar
 Çoğu larva tendon yanı ve sarkolem kılıfı altında bulun.
 8-9 aydan önce çıplak gözle tespit edilemediğinden
domuz karkaslarının düzenli olarak kontrol edilmelidir.
 Bu amaçla alınan numune 30-40 büyütme ile incelenm.
 Teşhis metodları:
 1. Trişinoskopik metod: 3-6 dk. içinde yapılmalıdır
 2. Suni sindirme metodu: Pepsin+HCl / 37 -39 C’de
 3. Toplu suni sindirme metodu:
KARAR:
 Tamamen enfekte olmuş karkas imha edilmelidir.
 Lab. muay. düzenli değilse konservasyon önem taşır
 Larvalar, -25 C’de 10 saat, -18 C’de 24 h., -15 C’de 7 gün
 60-65 C’ye varan ısıtma ve kızartma larvaları öldürür.
 Irradiasyon da inaktivasyonda etkilidir.
 HSZY 98. maddede:
 Kaslara yapılan kesitlerde Trişin sayısı 9 veya az > şartlı
 9 dan fazla ise imha
SESTODLAR
 Genellikle yaşam sikluslarında ara konakçıya iht. duy.
 Bu safhada ara konakçıda kist veya kese halindedir.
 Genelde besi hayv. ve insanl.da 3 şekilde sınıflandırıl.:
 1. Sistiserkus kistleri
 2. Multiseps kistleri (Coenurus)
 3. Ekinokok veya hidatid kistler
 Et muayenesi ve insanlar açısından önem taşıyan
şeritler:
 Taenia solium
 Taenia saginata
 Diphyllibothrium latum dur.
 Et muayenesi açısından önemli diğer şeritler:
 Taenia hydatigena(marginata) > Cysticercus taeniucollis
 Taenia ovis > Cysticercus ovis
 Taenia (Multiceps) multiceps > Coenurus cerebralis
TAENIA SOLIUM
 Erginleri insanların ince bağırsağında, 1.8-4.8 m. uzunl.
 Yakl. 800-900 segment, her gün 8-10 olgun segment atıl.
 Her segment yaklaşık 30.000 yumurta içerir.
 Kist safhası C. cellulosae olarak bilinir
 Domuzda yaygın, kedi, rat, sığır ve koy.da da görülebilir
 Embriyolar portal vena yada posterior vena porta ile
 Kistler ilk 20 günde iğne başı, 60 günde nohut büy.de
 Skoleks beyaz nokta şeklinde görülebilir
 Gelişmiş kist 16 x 9,5 mm., eliptik ve yarı saydamdır.
 Kalp,diafram, dil, omuz, boyun, interkostal ve abd. kasl.
 Karaciğer, böbrek, göz ve beyinde daha az bulunur
 C.cellulosa kistleri birkaç yıl canlı kalabilir
 Kistler pişirme ile ölür. Ancak eklem boşl. can. kalbl.
 Etler küçük parçalar halinde % 20’lik tuzlu suda 3-4 gün
içerisinde canlılıklarını yitirebilir.
KÖPEK BEYNİ
KARAR:
 Kistler ölü olsa bile etin görüntüsü ve yapısı bozuktur.
 Zarar görmüş karkas ve organlar imha edilmeli
 Enfeksiyon yaygın değilse pişirme ve salamura ile şartlı
tüketim kararı verilebilir
 Etler dondurarak değerlendirilmemelidir.
TAENIA SAGINATA
 İnsanların ince bağır. yaşar, 3-7 m. Uzunluğundadır
 Her olgun segmentte yaklaşık 100.000 yumurta içerir
 Larva formu Cysticercus bovis (inermis) sığırların çizgili
kasların.
 Kist yuvarlak veya çoğunlukla ovaldir.
 Etrafında bağ dokudan oluşm. y-saydam kapsül vardır.
 Kist yumurtanın alımından yakl. 4 ay sonra gelişir. İğne
başı büyüklüğünde skoleks görülmez
 Pembemsi kistler 0,5-1 cm. ulaştığında skoleks görülbil.
 Kistler 6 ay sonra teşhis edilebilir. Bu aşamadan sonra
kistler kazeifiye ve kalsifiye olarak kalın kapsüllü, tipik gribeyaz renkte, opaktır.
 Kisti dokudan ayırmak zordur.
 Larva kist içinde 9 ay – 30 ay arası canlı kalabilir
 Canlılık kontrolü % 30 sığır safrası içeren fizyolojik tuzlu
 Çoğunlukla iskelet kaslarında bulunur
 Enfekte kasların yakl. %38’i rutin muayenede teşhis edil.
 Kıyma ve sucukta UV ışığı altında kırmızı yansıma verir
KARAR:
 Kistler yaygınsa ve özellikle kaslarda bul.sa total imha
 Bazı ülkelerde şüpheli durumlarda bile imha kararı var
 Belli bölgelerde kistler varsa bu kısımlar çıkarılır ve
karkaslar -6,5 C’de 3 haftadan, -10 C’de 2 haftadan fazla
 Derin dondurulmuş etlerde -30 C’de 24 h.te canlılığ. yit.
 Az sistiserkli etler 80 C’de 10 dk. pişirerek, salamura
edilerek, pastırma ve sucuk üretiminde kullanılması ile
değerlendirilebilirler.
HSZY Madde 98:
Sığırlarda sistiserkus bovis, koyun, keçi ve domuzlarda
sistiserkus sellüloza ihtiva eden etlerde yapılan bir el ayası
kadar kesitlerde canlı veya ölmüş parazit sayısı bir adet
ise şartlı olarak el konulur. Parazitli et kısmı temizlenir.
Geri kalan vücudun tamamı pişirilir veya 21 gün
salamurada veyahut aynı müddet - 6 C derecede muhafaza
edildikten sonra serbest bırakılır. El ayası kadar yapılan
kesitlerde parazit sayısı birden fazla ise hayvanın bütün
vücudu deri hariç organlarına da el konularak imha edilir.
Parazitli etlerin gıda olarak yenilebilir hale getirilmesi için
gerekli vasıtalar mezbaha, kombina veya kesim yeri
idaresince temin olunur. Şartlı olarak el konulan etlerin
değerlendirilmesi veteriner hekimin muayene ve
kontrolünde yapılır.
T. ECHINOCOCCUS
 3-9 mm. uzunluğunda 3-4 segmentten oluşan bir şerittir.
 1.ve2. segment tam anlamı ile gelişmemiştir
 5.000 yum. içeren son segment geri kal.ile aynı boydadır
 Kesin konakçıları köpekler ve diğer etoburlar
 Kontrolsüz köpeklerde enfeksiyon kontrolü çok zor
 Kist formu sığır ve koyunda yaygındır. Dom. ve atta az
 İnsanlarda nadir fakat ölümlere yol açabilir
 Kistin büyüklüğü misket tanesinden > çocuk başına kad.
 Yavaş gelişir. Yumurta alınd. 4 hafta sonr. Beyaz nodül
 4 haftadan sonra 2,5 mm. çapında içinde sıvı
 6 ay sonra 15-20 mm. çaplı kese haline gelir
 Bu safhada skoleks geliştiğinden köpekl. İçin enfektif
 Bir kist 2 milyon skoleks taşıyabilir
 Kazeifiye ve kalsifiye olabilir
 Kistler gömülen hayv.da 7-9 gün canlı kalabilir
Echinococcosis. E. granulosus cysts in the liver.
Hydatid cysts
FASCIOLASIS
 Fasciola hepatica en yaygın etkendir.
 Dicrocoelium daha az, F.gigantica Afrika’da
 Yum.larını koyun ve sığır safra kanallarına bırakır
 Hermafrodit, hayatı boyunca 1 mio yum.oluşturabilir
 Yum.lar soğuğa dayanıklı, kurutmaya duyarlıdır.
 Yum.dan embriyo toprakta 2-6 haftada gelişir.
 Limnea truncula ara konakçıdır. Yum.dan > sporokist
 2-4 hafta sporokist > redi, 4-6 hafta redi > serker
 Otlar ve su birikintilerinde yaşamya devam eder.
 Etrafında kist oluşarak metaserker evresine geçer
 Ot yiyen hayv. tarafından alınarak bağırs.ta serbest hale
geçer ve erişkin forma geçmek için karaciğere göç eder.
 6 hafta karaciğerde kalarak safra kan.geçer ve olgunlaşır
 Fasciolasis akut, subakut ve kronik seyreder
 Oldukça yüksek sayıda genç kelebek göçü (> 5.000) akut
 Subakut: kilo kaybı, anemi. Kronik: sempt.yavaş gelişir
ET MUAYENESİ BULGULARI:
 En çok karaciğer zarar görür.Çok sayıda parazit büyüme
ve konjesyona neden olur (akut paranşimatöz hepatit)
 Karaciğer serozası hemorajik ve üzeri fibrinle kaplı
 Kesit atılıp bastır. genç kel.ler çamur kıv. kciğden dış.çık
 Karın boşluğunda kanlı bir sıvı vardır
 Kronik durumda safra kanalları genişl., kalınl., kireçl.
 Koyun k.ciğerinde kireçlenmeye sık rastlanmaz.
 Safra kanalları açıldığında ve bastırınc. erişkin paraz.
 Safra kanall. ulaşamayanlar paranşimde kapsüle olur
 Kapsüller kahver. grimsi içerik ile yuvarlak çıkıntılar
 Hastalıklı k.ciğer dokusu açık esmer beyazımsı renkli
 İlerlemiş durumlarda k.ciğerde atrofi görülebilir
 Öz.le koyunlarda zayıflama ve etlerin sulu bir hal alması
 Zarar görmüş k.ciğer köp.maması ve gıda hariç yan ür.
 Ödem ve zayıflamada karkasın durumuna göre karar.
PROTOZOONLAR
SARCOSPORIDIOSIS:
 Sarcocystis cinsine bağlı türler, kaslarda kist oluşumu
 Kistler yuvarlak, oval yada kapalı ince borucuk şeklinde
 Süt beyazı renginde görülebilir büyüklüktedir
 S.tenella koyunda, en çok özafagusda bağ doku içinde
 Kist içinde beyazımsı bir içerik ve sporozoidler bulunur
 S.blanchardi, S.mirsuta, S.cruzi sığır ve mandalarda
 Kas lezyonl. 3-4 benek > 10 cm.ye kadar yeşilimsi odakl.
 Masseter kasları başta bütün iskelet kasl. bulunabilir.
 İnsanlara etle bulaşma kanıtlanmamıştır.
 Enfeksiyon hafifse, enf.dokular uzakl. karkas serbest
 Generalize durumda karkas imha
ETT Madde 23: Sarkosporidili etler hakkında karar
Parazit lokal olarak bulunuyorsa o kısım temizlenir. Et ve diğer kısımların
tüketimine izin verilir. Eğer; parazit az olmasına rağmen, etler kaşektik
veya rengi bozulmuşsa yağlar hariç, gövdenin tamamı imha edilir.
Sarcocystis gigantea in the oesophagus of a sheep.
They resemble cooked rice grains.
Kalp kasında sarcocyst
TOXOPLASMOSIS:
 Toxoplasma gondii tarafından oluşt. Zoonoz
 Kuşlar dahil bir çok tür hastalığa duyarlı
 Enfektif ookistler, hayvan dışkıları ile kontamine
gıdalarla insanlara bulaşır. Etlerde bulaşmada önemli
 Koyun ve keçide abort ve neonatal ölümler gelişebilir
 50-55 C’de 5-15 dk., sucukta 2 gün, pastırmada 4 günde
 Enfekte hayvanların akciğerinde multipl granulomlar,
pneumoni, hydrothorax, ascites ve lenfadenitis
 Kesin teşhis mikroskobik olarak yapılır
 KARAR:
 Akut devrede total imha kararı alınır
 Hafif seyirli durumlarda karkasın kondüsyonu iyi ise
etler şartlı olarak – sterilize edilmelidir- tüketilir
BABESIOSIS:
 Sığır, koyun, domuz, atda hemoglobinüri ile karakterize
 Sığırlarda, B.bovis, B.bigemina, B.major, B.bivergens
 Koyunda, Bmotasi, B.ovis, Dom.da, B.trautmanni
 Giemsa boy., eritrositler içinde, armut şeklinde, 1,5 mm.
 Kenelerin vektörlüğü ile oluşur, bu nedenle dar bölgede
 Akut devrede 7-10 günlük inkub.dan sonra ateş görülür
 İdrar normalden daha koyu, sonra kırmızı ve siyah olur
 Anemi, halsizlik, 3-4 gün sonra ölüm veya kronik form
 Her iki durumda da hayvanlar portör olarak kalır
 Semptomlarla beraber karkasta sarılık olabilir. Karkasın
dur. iyi olabilir. İlerlemiş durumda yeşilimsi portakal rengi
 İleri akut durumda karkas anemik ama pıhtı koyu renkli
 K.ciğer büyük, ikterik, böbrekl. mavimsi-siyah renk
 Dalakta belirgin büyüme görülür ancak pulpa serttir
 Bazen dalak yüzeyi ve kalp ventrikül.de ekimozlar
 İdrar kesesinde kırmızı-kahverengimsi idrar
 Uzun sür. hast., karkas kaşektik ancak sempt. bel.değil
 Sadece böbr. koyu renk alm. başka bulgu olmayabilir
 Bu durumlara daha çok mevsim dışı (Aralık) rastlanır
KARAR:
 B.bovis insana geçmez
 Karkasın kondüsyonu iyi ise sarılığın ve kanamanın dur.
 Aşırı kaşeksi ve yağlar jelatinöz halde ise imha edilmeli
THEILERIOSIS:
 Eritrosit ve lenfositlere yerleşir fakat tahribat yapmaz
 Nadiren anemi, Keneler vektördür. Ateş vardır
 Sığırlarda (East Coast Fever) yüksek ölüm oranı. T.parva
 Oval, armut veya çomak şeklinde 0,5-3 mm. Boyunda
 Shizontlar 3-10 mm. dalak, lenf nod. ve k.ciğer lenfositl.
 Lenf nodülleri büyümüş, serozlarda peteşi, lenfadenit
 Karaciğer kahverengimsi ve kolay ufalanabilir
 Böbreklerde küçük yeşilimsi-beyaz odaklar
 Orta şiddetli forml., T.annulata, T.mutans
 Koyunlarda T.ovis, T. Hirchi
ANAPLASMOSIS:
 A.marginale, riketsia olarak da bilinir. Inkuba. uzun
 Eritrositlerde bul.tahribat yapmaz. Dalak büyümesi,
sarılık, koyu bir safra bulunan büyümüş safra kes. tipik
Theileria
Anaplazma marginale
Cysticercus ovis. The heart of an old ewe showing heavy
infestation with C. ovis. The cysts have degenerated and
undergone calcification. (Courtesy Dr. D. Baucks)
Skeletal muscles of a sheep with several cysts of C.
ovis undergoing calcification. (Courtesy Dr. D.
Baucks)
Coenurus cerebralis. Thin walled cyst in the brain.
CYST.TENIOCOLLIS
CYST.TENIOCOLLIS
Cysticercus tenuicollis. Numerous subserosal
cysts in the liver
.
Cyst. teniocollis