Full Text - The Journal of International Management Research

Doi Number :
ISSN :
QR
InMaR Journal
The Journal of International
Management Research
Uluslararası Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 3, Nisan 2016, s. 13-30
Nuri ÖREN1
STRATEJİK BİLGİ YÖNETİMİ
ÖZET
Bu araştırmada, çalışma konusu ile ilgili strateji yönetiminin temelindeki hedefleri
açısından; yönetim kavramı ve stratejinin tanımı, vizyon ve misyon hareket
yöntemlerinin kalıcı üstünlük için pazar rekabetinde bilgiyi yöneterek, stratejik
yönetimde organizasyonu mukayese ederek ve kullanılma yöntemlerinin
geliştirilmesi incelenmiştir. Bilginin tanı ve önemi; bilgi çağında stratejik yönetim
ve yönetim süreçlerinde rekabet avantajları, bu avantajların zayıf ve güçlü
yönlerinin tespit edilmesi. Bilimsel açıdan bilginin türleri; veri, enformasyon ve
teknik bilgi açısından anlam farklılıklarının incelenmesi, bilgi yönetiminin
organizasyonlarında insanların davranışlarına bağlı olarak bilgiyi yönetmede
değerlendirme yönü, mevcut olan bilginin kaynaksal rolü, bilgi yönetiminde
karşılaşılan engeller ve stratejik bilgi yönetim süreçleri incelenerek, bir stratejiye
sahip olmanın önemi, günümüzdeki kavramsal nitelendirmesi ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler: Stratejik, yönetim, Bilgi,
STRATEGIC KNOWLEDGE MANAGEMENT
ABSTRACT
This research examines, within the context of the goals that create the basis for
strategic management that is relevant to the research subject, the concept of
management and definition of strategy, managing information to gain permanent
market superiority with vision and mission action methods and the comparison of
the organizations in strategic management. The identity and importance of
information, competitive advantages in management and management processes in
the information age, identifying the strong and weak point of these advantages...
The types of information within the scientific context, examining the differences of
these information types within the contexts of data, information and technical
knowledge; organizational role of the information management in evaluating
information management that is subject to human behavior; resource role of the
available information; difficulties in information management and strategic
information management processes will all be examined and the importance of
having strategy and it’s conceptual definition will be scrutinized.
Keywords: Strategical, management, Information
1
South Russian University, Instıtute of Management, Busıness and Law, [email protected]
Nuri ÖREN
14
GİRİŞ
Kavram içersinde strateji, stratejik yönetim temelinde hedefleri, beklenmedik
durumlarda dışsal, içsel faktörler bağlamında vizyon ve misyon hareket yöntemlerinin
planlanması olarak nitelendirilebilir. Bilgi ise evrensel olarak birey, gurup ve örgüt biçiminde
insanların oluşturduğu kavramsal boyutlarda serbestçe dolaşmaktadır. Nesneler arasında
bilginin alış verişi, nesiller ilerledikçe bireysel uğraşları ve karşılıklı ilişkiden çıkan sonuçta
uyumlaştırılması halinde kavramlar üzerinde netleştirilebilir. Fiziksel ya da zihinsel olarak,
kalıcı üstünlük için pazar rekabetinde bilgiyi yönetme ve değerlendirme yönü olmalıdır.
Stratejik bilgi yönetimi planlama aşamalarından geçirilerek elde edilen bütün enformasyonlarda,
verimliliği esas alan yenilik yaratıcık olarak önemsenmelidir. İmkânların avantajları yüksek
olması ve en düşük maliyet düzeylerini, rekabet koşullarında kalıcı planlamaları, sonuçların
planlamasında doğan stratejinin hazırlık planlarını ve kademe noktalarını belirleyerek strateji
planlarını öne çıkarmak gerekir. Bilginin nasıl algılandığına, yön belirlemeye, amaç tespit
etmeye, bireyin çalışma hayatında kendi yetki ve sorumluluk alanı içinde bilmesi gereklidir.
Bilgiler, bölümlerin oluşumu sırasında dikkat edilecek ilkeler, kaynağına göre bağlantısı
yönünde bilginin organize edilmesi gerekir. İş deneyimleri arttıkça daha önce gördükleri
sorunlara pratik çözüm getirme becerilerin girdi olarak bilgiyi, organizasyonlarda çıktı olarak
stratejiye dönüştürülerek rekabet unsurlarına uyumlaştırılması gereklidir.
1. Stratejinin Kavramı
1.1. Stratejinin Tanımı
‘’Literatürde stratejinin kelime kökeni bakımından iki kaynağa dayandığı ifade
edilmektedir. Bunlardan biri; Latince yol, çizgi veya yatak anlamına gelen stratus kavramıyla,
ikincisi ise eski Yunanlı General Strategos ‘un adıyla ilgilidir. Bu generalin sanatını ve bilgisini
belirtmek için kullanılmıştır. Türkçede strateji, sürme, gönderme, götürme ve gütme
anlamlarında kullanılmaktadır.’’ (Ahmet Yes. Ders İçeriği Stratejik yönetim ve İşletme
Politikası 2012: ünite 1,1) 1970’lerden sonra özel sektörde kullanılan yönetim literatürden
kullanılmaya başlanmıştır. Örgütün stratejik yönetim temelinde hedefleri, beklenmedik
durumlarda dışsal, içsel faktörler bağlamında vizyon ve misyon hareket yöntemlerinin
planlanmasıdır. ‘’Bir İşletmede stratejinin amacı işletmenin risklerinin ve karlılığın dengeye
getirilmesidir. Anacak bu kolay değildir. Dolayısıyla onlara belirli bir süre tanınmalı ve süratle
uygulanmaya geçirilmelidir. Çünkü gecikme stratejinin güncelliğini kaybetmesine sebep
olacaktır.’’ (Parlak, 2011:263) Örgütün varlık sebebi, durum, hareket, kimlik
tanımlamalarından oluşan, kavramsal örgüt hareket durumları ayıran ve nitelendiren stratejik
amaçlar yöntemi ele alınmalıdır.
1.2. Stratejik yönetim
20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren isletme yönetim alanında organizasyonu mukayese
ederek kullanılmaya başlanmıştır. Stratejik yönetim ‘’Planlamayla başlayan bir süreçten
geçerek bugünkü şeklini aldığı ifade edilmektedir.’’ ( Parlak, 2011:265) Stratejik planlamalar,
dinamik yetenekleri kaynaksal açıdan işletmeleri dışsal ve çevre etkilerinden koruyarak yapısal
hareketlerini hızlandırmaktadır. Misyon, örgütün varlık sebebini daimi kılan gelecekte
ulaşılması istenen hedefe (Vizyon) netlik kazandırılması halinde varış planıdır. ‘’Ansoffa göre
Stratejik planlamanın en iyi en uygun stratejik kararları yapmaya odaklanırken, stratejik
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
15
Stratejik Bilgi Yönetimi
yönetim stratejik sonuçların üretilmesine odaklanır. Bu stratejik sonuçlar yeni pazarlar, yeni
ürünler ve yeni teknolojilerdir.’’ ( Parlak, 2011:265) ‘’Stratejik yönetimin en önemli özelliği,
organizasyonun hem kendi durumunu, hem de organizasyon dışındaki çevrenin analizine imkân
tanımasıdır. Aynı şekilde organizasyon dışındaki çevrenin de analiz edilmesi gerekmektedir. iç
ve dış durum analizi yapıldıktan sonra organizasyonun vizyon ve misyonu belirlenmekte; daha
sonra da strateji ve aksiyon planları oluşturulmaktadır.’’( Dinçer, 1997:95–99). Stratejinin
amaçları ve fonksiyonel bölümleri isletmenin temel amacına yöneltmektir. Değişken çevre,
teknolojik değişimler, rekabet ortamlarında kalıcılık, daha farklı yapıda bir şeyi yapmaya
çalışmak, stratejik yönetimdir.
1.3 Bilgi Çağında Stratejik Yönetim ve Yönetim Süreçleri
Farklı bir şeyi yapmak için strateji geliştirmek gerekir. Rekabette kalıcılık ve süreklilik
rakipten daha iyiyi yapmayı değil, daha farklıyı yapabilmeye dayanmaktadır. Günümüzün bilgi
çağında, rekabet avantajı yakalamanın en etkili yollarından biri olan stratejiyi yenileyerek
geliştirmek gerekir. ‘’Diğerlerinden farklı olan bir stratejiye sahip olmanın önemi günümüzde
gittikçe artmaktadır ve bu rakiplerle basa bas aynı şeylerle rekabet etmektense, seçimler
yapmak, kendine sınırlar koymak ve böylece belli bir konuda benzersiz olmak anlamına
gelmektedir.’’(Kırım, 1998:6) Kalıcı üstünlük işletmeler kavramında stratejidir. Strateji süreçtir,
yönetim sürecidir. ‘’ Stratejik yönetim süreci isletmenin uzun dönemde yaşamını devam
ettirmesine ve sürdürülebilir rekabet üstünlüğü sağlamasına yönelik tüm bilgi toplama, analiz,
seçim, karar ve uygulama faaliyetlerinin tümü olarak tanımlanabilir. Bu süreç süreklilik arz
etmek zorundadır. Çünkü çevre faktörlerinin, üretim, bilgi ve iletişim teknolojilerinin inanılmaz
boyutlarda geliştiği ve değiştiği, ticari sınır ve sınırlamaların kalktığı değişim ve belirsizliklerin
kaçınılmaz olduğu dinamik bir is dünyasında devamlı bir süreç olarak uygulanmadığı takdirde
stratejik yönetim çalışmaları başarılı olamayacaktır.’’
(Ülgen ve Mirze, 2004:57).
‘’Stratejik yönetim, planlama, örgütlendirme, yürütme, denetim gibi temel yönetim işlevlerini
ortadan kaldırmaz. Stratejik yönetim üst kademenin ilgilendiği özel bir yönetim tarzıdır.’’
(http://portal2010yeni.sgb.gov.tr) Stratejik yönetim süreci kalıcı üstünlük için planlamalıdır.
Tablo 1: Stratejik Yönetim Süreci
Stratejik Yönetim Süreci

Plan ve Programlar

Paydaş Analizi

GZFT Analizi

Kuruluşun varoluş gerekçesi

Temel İlkeler

Arzu edilen gelecek
DURUM ANALİZİ
MİSYON VE İLKELER
Neredeyiz?
Nereye ulaşmak
İstiyoruz?
VİZYON
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
Nuri ÖREN
16

Orta vadede ulaşılacak amaçlar

Spesifik, somut ve ölçülebilir
hedefler
HEDEFLER

Amaç ve
yöntemleri
STRATEJİLER

Detaylı iş planları

Maliyetlendirme

Performans programı

Bütçeleme

Raporlama

Karşılaştırma

Geri besleme

Ölçme yöntemlerinin belirlenmesi

Performans göstergeleri

Uygulamaya yönelik ilerleme ve
sonuçların değerlendirilmesi
hedeflere
ulaşma
AMAÇLAR VE
Gitmek istediğimiz
FAALİYETLER
VE
yere
ulaşabiliriz?
nasıl
PROJELER
İZLEME
Başarımızı nasıl
Takip Eder ve
PERFORMANS ÖLÇME VE değerlendiririz?
DEĞERLENDİRME
http://kas.meb.gov.tr/net/arge/nedir/stratejik-planlama.html İndirilme Tarihi 01.10.2012
Stratejik yönetim süreci, kalıcı üstünlük için proaktif planlamalarından sonra reaktif olarak
uygulamalarını denetlemelidir. Elde edilen ve plan stratejilerin, çevresel genişleme yapıları
incelenmeli, muhtemel etkileri üzerinde fırsat ve tehditlerin fonksiyonları gözetlenerek temel
yetenekler açısından, zayıf ve güçlü yönleri tespit edilmeye çalışılmalıdır.
2. Bilgi Kavramı
2.1 Bilginin Tanımı
Bilgi kavram olarak Latince ‘’İnformation’’ Türetilmiş olup haber verme, haber eylemi
anlamına gelmektedir. ‘’Bilgi, kelime anlamı itibariyle; bir is, konu, olay ve herhangi bir şey
konusunda bilinenler, malumat’’ (Doğan, 2001:163) ‘’Öğrenme, araştırma ya da gözlem
yoluyla elde edilen gerçek, malumat, vukuf; (bilişimde) kurallardan yararlanarak kişinin veriye
yönelttiği anlam.’’ ( http://bilgi.nedir.com/) ‘’ Evrensel olarak da çalışma, araştırma gözlem
sonunda elde edilen gerçek ya da fikir. ( Top, 2008:127) Bilgi evrensel olarak birey, gurup ve
örgüt biçiminde insanların oluşturduğu kavramsal boyutlarda serbestçe dolaşmaktadır. Nesiller
ilerledikçe bireysel uğraşları arasında karşılıklı ilişkiden çıkan sonuçta bilgi: veri, (Data)
Enformasyon ( İnformation) ve Teknik iş bilgisi (Knowledge) anlamları bulunan bilgi: ’’Tek Bir
bilgi sözcüğüyle bu üç kavramı birleştirmek, bilimsel açıdan bilginin açıklanmasında uygun
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
17
Stratejik Bilgi Yönetimi
olmadığı bir geçektir. Aslında üç kavram özünde bilgi ile ilintili olsa aralarında bazı anlam
farklılıkları Kısaca şu şekilde açıklanabilir.’’ (Güleş ve Bülbül, 2004:206)
2.1.1 Veri
‘’Genellikle analiz edilecek veya daha ileri işlemlerde kullanılabilecek ham gerçeklerdir.
Gözlem ve oluşumları ifade eden gösterimlerdir. Bu gösterimler nümerik ve alfa nümerik,
Karakter ve sembol gibi veya grafikler veya şekiller biçiminde olabilir.’’ ( Özgen ve Türk,
1998:148)
2.1.2 Enformasyon ( İnformation)
‘’Verileri Biçimlendirme, düzenleme ve amaca yönelik hale getirme gibi işlenerek anlamlı
ve kullanılabilir hale gelmesidir. (Laudon ve Laudon, 1998:8)
2.1.3 Teknik Bilgi (Knowledge)
‘’Enformasyondan elde edilen bilgilerin analiz, içerik yorum v.b ile işlenerek ona
deneyim inanç, sezgi katılarak iş bilgisine ve eylem bilgisine veya teknik iş bilgisine
dönüştürülmüş şeklidir.’’ (Duffy, 2000: 11)
Şekil:1 Bilginin Katmanları
Etkinlik
?
Henüz Tanımlanmamış Bilgi
Teknik Bilgi
Enformasyon / Bilgi
Data / Veri / Duyum
Miktar
Kaynak: TOP, (2008: 129)
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
Nuri ÖREN
18
2.2 Bilgi Türleri
2.2.1 Kullanım Biçimine Göre Bilgi Türleri
‘’Bilginin kullanılma biçimi bilginin nasıl algılandığına ve örgütlendiğine bağlı olarak
değişir. Bu açıdan yaklaşıldığında bilgi dört baslık altında sınıflandırılabilir (Bedük,
2005:204).
2.2.1.1 İdealist Bilgi
‘’Vizyon oluşturmaya, yön belirlemeye, amaç tespit etmeye, değer
yönlendirmeye ve karar vermeye katkı sağlayan bilgi türüdür. İdealist bilgi,
farkında olunmadan, varlığı ve etkinliği tanımlanmadan kullanılır. Örgütlerde
“benchmarking” ve kurum içi geliştirme çabalarında veya bilgili kişilerin
üretilir’’ ( Barutçugil, 2002:61).
ve inançları
çoğu zaman
idealist bilgi
vizyonlarıyla
2.2.1.2 Pragmatik Bilgi
Kararların alınma sürecinde kişin farkında olduğu eğitim ve emek yoluyla elde edilen,
çalışma hayatında sorumluluk alanı içinde bilinmesi gereken bilgiler.
2.2.1.3 Otomatik Bilgi
Rutin olarak alt bellekte kayıt olan, düşünce sürecinde geçen davranış çıktısıdır. Kayıtlı
olan duygu davranışlarının sonuç ilişkisi aramadan yapılan karar ve eylemlerdir.
2.2.2 İçeriğine Göre Bilgi Türleri
Bilgi içeriğine göre bireysel ve Organizasyonel bilgi olarak ikiye ayrılmaktadır. Bireysel
bilgi, Organizasyonel bilgi tabanının gelişmesi için gerekli olan kişisel bilgi, beceri ve
yeteneklerden oluşur. Organizasyonel bilgi ise, bireylerin sahip olduğu bilgilerin Toplamının
yanı sıra, diğer organizasyonlar tarafından kolayca taklit edilemeyen teknoloji, yöntem ve birey
arasında geliştirilen benzersiz bilgi kaynaklarını ifade eder. Bu bilgilerin diğer organizasyonlar
tarafından taklit edilmesi oldukça güçtür, çünkü söz konusu üç unsur (teknoloji-yöntem-birey)
arasında oluşturulan etkileşim örgütün kendine özgü tarihi ve kültürü tarafından
biçimlenmektedir (Bhatt, 2001:70).
2.2.3 Organizasyonel Bilgi Türleri
Yöntemsel, nedensel ve bağlantısal bilgi türleridir. Yöntemsel bilgi, organizasyonda
gerçekleştirilen eylemlerin etkin şekilde uyumlaştırılmasını sağlar. Nedensel bilgi “neden”
sorusunun sorulduğu bilgi türü olup bir şeyin gerçekleşmesindeki sebepleri açıklar.
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
19
Stratejik Bilgi Yönetimi
2.2.4 Kaynağına Göre Bilgi Türleri
‘’İş deneyimleri arttıkça daha önce gördükleri sorunlara pratik çözüm getirme beceriler
de artar. Yeni bir sorunla karşılaştıklarında bunları eski çözümle karşılaştırılır. Açık ve Örtük
bilgi ayrımı işletmelerde bilgi olgusunun daha doğru kavranmasını açısından çok önemli
ayrımdır. Bu sınıflamam Nonako Tarafından yapılmıştır.’’ ( Top, 2008:141)
2.2.4.1 Açık Bilgi
Açık bir şekilde ifade edilebilen, rasyonel ve sistematik olan bilginin kâğıda veya
noktasal verilerle aktarılan kolay ulaşılabilinen bilgidir.
2.2.4.2 Örtük Bilgi
‘’İnsan düşünce ve davranışlarının etkileyen potansiyel faktörleri içine alan ve zaman,
zaman da bunların tahminine, açıklamasına ve fiziksel olayların kontrolüne imkân veren algısal
sentezlerdir. Örtük bilgiler ( Sistemleştirilmemiş) nedensel belirsizliklerle karakterize edilen ve
daha çok bireylerin deneyimleri olarak ifade edilen teknik bilgileri içine alır. Örtük bilgi
deneyimlerden, sezgilerden elde edildiğinden zor bilgilerdir. (Top,2008:142)(Hall,vd.
2003’den)
2.3 Organizasyonda bilgi ve Bilgi Dönüşüm
Organizasyonda bilgi, örtük ve açık bilgi arasındaki etkili iletişimi ( Bilgi dönüşümü)
olarak tanımlanır. Bu karşılıklı etkileşim dört şekilde karsımıza çıkar;

Örtük bilgiden örtük bilgiye (sosyalleşme)

Örtük bilgiden açık bilgiye (dışsallaşma)

Açık bilgiden açık bilgiye (birleştirme)

Açık bilgiden örtük bilgiye (içselleşme)
Kaynak: Nonaka vd., (1998:43).
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
Nuri ÖREN
20
Şekil 2: Açık – Örtük Bilgi Açıklama Yaklaşımı
ÖRTÜK
SOSYALLEŞTİRME
ÖRTÜK
DIŞSALLAŞTIRMA
ÖRTÜK
ÖRTÜK
İÇSELLEŞTİRME
BİRLEŞTİRME
ÖRTÜK
AÇIK
AÇIK
AÇIK
Kaynak: Top, (2008:143)
2.3.1 Sosyalleşme
Sosyalleşme, tecrübe yolu ile aynı ortamın sunduğu bilgi paylaşımıdır.’’Kişinin
düşüncelerini ve imgeleri meslektaşlarına ve astlarına doğrudan iletimi sürecinde kişisel bilgi
paylaşımı ve ortak alan yani bu kullanılan temel vasıtadır.’’ (Nonaka ve Konno, 1998:43).
2.3.2 Dışsallaştırma
‘’Dışsallaşma, örtük bilgiyi açık kavramlar seklinde ortaya koyabilme sürecidir. Örtük
bilgi açık bilgi Haline dönüştürüldüğünde berraklaşır, böylece diğer bireyler tarafından
paylaşılmasına izin verilir ve yeni bilginin temelini oluşturur’’ (Nonaka, 2000:9)
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
21
Stratejik Bilgi Yönetimi
2.3.3 Birleştirme
‘’Birleştirme, örgüt içinden ve dışından edinilen açık bilgilerin yeniden sınıflandırılması,
sıralanması, eklemelerin yapılması gibi işlemlerin sonucunda yeni bir açık bilginin elde
edilmesi sürecidir. Mevcut kavramlar üzerinden düzenleme yaparak sistematik bilgiye
dönüştürmek Örneğin, bir organizasyonun mali denetçisinin firmanın bütününden enformasyon
derleyip bir finansal rapor hazırlaması. Hazırlanan bu rapor birçok farklı kaynaktan sağlanan
enformasyonun sentezini içeren yeni bir açık bilgi olarak nitelendirilir’’ (Nonaka, 2000:10)
2.3.4 İçselleştirme
Açık bilgi örtük bilgiye dönüştüren içselleşme sürecidir. ‘’Bilgi yaratma sürecinin diğer
yöntemlerinden kazanılan deneyimlerin kişilerde içselleştirilmesi, ortaya çıkan açık bilginin
kişilerde tekrar örtük bilgi haline dönüşmesidir.’’ (Choo, 1998:67)
2.4 Bilgi Yönetim Kavramı
2.4.1 Bilgi Yönetimin Tanımı
Organizasyonlarda insanların davranışlarına bağlı olarak ortam ve koşulların
hazırlanmasında bir süreç olarak tanımlanması, fiziksel ya da zihinsel olarak kalıcı üstünlük için
pazar rekabetinde bilgiyi yönetme ve değerlendirme yönü olmalıdır. ‘’İşletmelerin bilgi üretme
ve bilgi elde etme girişimlerini başlatmak için pek çok gerçekleri olabilir. Bilimsel olarak
yaklaşıldığında bu gerçekler üç gurupta toplanabilir. Birinci Grup gerçekler riski en aza
indirmek için öne sürülen gerçeklerdir. İkinci gurup gerçekler ise etkinliği ve verimliliği
arttırmak için gerekli olan bilgi gerçekleridir. Üçüncü gurup gerçekler yenilik arayan ve yenilik
yaratmak isteyen bilgi gerçeklerdir. Bu gerçekler işletmelerin konumlarına süreçlerine ve
yaşlarına rekabet tarzlarına ve yenilik kapasitelerine bağlı olarak birbiri peşi sıra gelebildikleri
gibi sıralarlıda değişebilir.’’ ( Krouch, Ichıjo ve Nonako 2002: 297,298)
2.4.2 Bilgi Yönetiminin Rolü
Bilgi bütünleştirildiğinde kalıcılıkta üstünlük sağlayan stratejik kaynaktır. Mevcut olan
bilginin kaynaksal açıdan getirisi kısıtlı olması, bilginin üretimine ihtiyaç olduğu görülebilir.
İşletmeler risklerini en az indirmek için, zaman ve maddi çıktılar tüketir.
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
Nuri ÖREN
22
Şekil 3: İşletmelerde Bilgi Üretiminin Gelişmesi
Süreç
Odaklılık
Yenilikçiler
Verimlilik
Arayanlar
3. Destekleme
2. Aktarma ve
İçerik odaklılık
Riski an aza
İndirgeyenler
1. Yakalama ve
Paylaşma
Yerini
Saptama
Kaynak: Top ( 2008:149)
‘’Genel olarak bir iş ortamında bilgi iki şekilde ele alınmaktadır. İşletmeye özel, özel bilgi ve
birkaç rakip işletmeye özel bilginin sürdürülebilir rekabet üstünlüğü sağlayabilmesi üç kritere
uygun olması gerekir. Bu Kriterler bilginin değerli olması, rakiplerce güçlü olması, rakiplerce
taklidi güç olması ve yerinin doldurulmasının güç olmasıdır.’’ ( Krouch, Ichıjo ve Nonako
2002: 93,94) Bilgiler çıktılarında yetkinlik sağlıyorsa faydayı sağlayan değerler bütünü
oluşturur.
2.4.3 Etkin Bilgi Yönetiminde Karşılaşılan Engeller
Mevcut işlerde unsurların, bilgiyi işlemek, depolamak, saklamak ve paylaşmamak için
kendisine ait çok sayıda karmaşık ifadelerde sorunların ana kaynağı bireysel kökenlidir.
Yaşamı sürdüren stratejilerde bilginin oynadığı rol farklıdır. Mevcut bilgi birikiminin günümüz
koşullarında güncelleştirilememesi, yenilik ve yaratıcılık yönünden yönlendirilememesi
kopukluklara sebep olmaktadır.’’ Bilgi üretiminin önünde ki zorluklar genel olarak üç
kategoride ele alınır. Bunlardan birincisi bireysel (İnsanlardan), diğeri organizasyonun
yapısından ve yönetim biçiminden kaynaklanan zorluklar. Üçüncüsü de Bilgi tuzaklarıdır.’’
(Krouch, Ichıjo ve Nonako 2002: 32)
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
23
Stratejik Bilgi Yönetimi

Bireysel Zorluklar

Örgütsel Zorluklar

Bilgi Tuzakları
2.4.3.1 Bireysel Zorluklar
Bireyin yaşam süreçleri, yenileme sürecinde içsel ve dışsal olarak yoğunlaştığı dönüm
noktaları, farklılık yapıları etkilenme veya etkileme durumları oluşturabilir. ‘’ İnsanların yeni
bilgiyi kabul etmesi ya da kullanmasında iki temel engel bulunur. Bunlardan Birincisi bireyin
yeterince bulunduğu ortama uyum sağlayamaması diğeri ise benlik imajının tehlikeye girdiğini
düşünmesidir. (Krouch, Ichıjo ve Nonako 2002: 32)
2.4.3.2 Örgütsel Zorluklar
Yapılacak olan bilgi değişiminde, bireysel yenilik ve yaratıcılık düşünme durumları
çalışılan ekip ile ters düşme ya da çatışma durum hallerinde bilginin yenilemede zorluğu
meydana gelebilir. ‘’ Herhangi kuruluş ya da işletmede gerçeklendirmenin önünde engeller şu
şekilde sınıflandırılabilir.’’ (Krouch, Ichıjo ve Nonako 2002: 32)

Kabul edilebilir Bir dil Kullanma Gereği

İşletmede daha önce yaşanmış durumlar

Prosedürler

İşletme Örnekleri (Paradigmalar)
2.4.3.2.1 Kabul Edilebilir Bir Dil Kullanma Gereği
Bilginin önündeki bireysel engeller gibi örgütsel engellerde sıklıkla insanoğlunun doğal
eğilimlerinde kaynaklanır. Yönetimlerin bilgi konusundaki yanlış tavırları bu engelleri biraz
daha arttırır. Bireysel öğrenmenin düşünmenin anahtarı dildir. Dil bireylerin kendi bildiklerini
paylaşmakta ortak bir paydadır.(Top, 2008:159)
2.4.3.2.2 İşletmelerde Daha Önce Yaşanmış durumlar
İşletmelerin kendilerine göre özgü öyküleri vardır.. Bu öyküler organizasyonda kişilerin
kendi davranışlarını ayarlamaları için örgütsel bellek olarak da işlev görür veya sağduyuyu
oluşturur. Çalışanlar bu öyküler yardımıyla hem birbirleri ile ilişkileri düzenler hem de
işletmenin değer sistemlerini öğrenirler. .(Top, 2008:159)
2.4.3.2.3 Prosedürler
Bilgi konusundaki Organizasyonel engellerden bir diğeridir. Prosedürler bir yandan
yaşanmış deneyimler ve karmaşık işlere uygulanacak başarılı çözüm yollarını temsil eder.
Çözümlerin koordinasyonunu sağlarken; Diğer taraftan planlama aşamalarını belirleyerek,
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
Nuri ÖREN
24
başarı ölçütlerini belirleyerek, denetim aşamalarını belirterek, İletişimi yönlendirerek ve
inançları herkese karşı gerekçelendirmesini zora sokabilir.(Top, 2008: 159-160)
2.4.3.2.4 İşletme Örnekleri (Paradigmalar)
Bir işletmenin vizyon, misyon, strateji bildirileri ve temel değerleri, o işletmenin dünya
görüşünü değerler dizisini oluşturur. Değerler dizisi işletmeye yeni katılan personel
davranışlarının, daha önce oluşturulmuş kültür normlarına uyulmasını sağlar, işletmenin
hedefleri açısından misyon ve vizyon hedefleri açısından gereklidir.
3. Stratejik Bilgi Yönetim Kavramı
3.1 Stratejik Bilgi Yönetimi
Stratejik bilgi yönetimi girdi olarak bilgiyi, organizasyonlarda çıktı olarak stratejiye
dönüştürme sürecidir. Stratejik bilgi yönetimi planlama aşamalarından geçirilerek elde edilen
bütün enformasyonlarda, verimliliği esas alan yenilik yaratıcılık olarak önemsenmelidir. ‘’
Strateji Bir organizasyonun ne yaptığını, varlık nedenini ve gelecekte ulaşmak istediği hedefleri
ortaya koyan bir yönetim tekniğidir.’’( Parlak, 2011:266) İşletmeler açısından bilgiyi üretme ve
denetleyici yöntemleri rekabette kalıcılık olabilmesi için bilgiyi yönetmeye bağlıdır. Strateji
yönetimi açısından gelecekte ulaşılmak istenilen hedefler, bilgi yönetme açısından kaynak
olarak üretmek ve uyumlaştırmak gerekir. Planlamanın stratejik olarak amacı, katılımcı
yaklaşım olarak zayıf ve güçlü yönlerini bilgiye uymalaştırarak katkı sağlamalıdır.
‘’organizasyonları açısından stratejik bilgi yönetimi, stratejik yönetimin vazgeçilmez bir
unsurudur. Stratejik bilgi yönetim süreci kısa vadeli ve belirli bir bölüm veya pozisyondaki
çalışanlarla sınırlı kalmayıp tüm organizasyonu kuşatır ve uzun vadeli stratejik bir bakış
açısına sahiptir. Bu yönüyle stratejik bilgi yönetiminin temel amacı organizasyonun uzun vadeli
–günümüzde ve gelecekte- bilgi ihtiyacının tespit edilerek bu ihtiyacın giderilmesine yönelik
mevcut kaynakların ve imkânların daha etkili biçimde yönetilmesine veya duruma göre yeni
kaynaklar bulunmasına yönelik stratejiler geliştirmektir’’ (Zaim, 2005:107)
3.2 Stratejik Yönetimi Süreci
Planlama aşmalarından geçerek gelecekte ulaşılmak istenen hedeflere, sonuçlara kalıcı
olarak varma istediği, var olan örgüt yapılarında süreçtir. ‘’ Örgütün etkin ve verimli bir şekilde
ayakta kalabilmesi ve varlığını devam ettirmesi amacıyla, gelecek yönelimli olarak örgütün
misyon vizyonunun belirlemeyi ve çevresel analizleri gerçekleştirip stratejik kararların
alınmasını öngören stratejik yönetimde üç aşamadan bahsetmek mümkündür. Bunlar‘’ Stratejik
Planlama’’, ‘’ Stratejinin Uygulanması’2, ‘’ Stratejinin Denetimi ve Değerlendirmesi’’ (Parlak,
2011:268)
3.2.1 Stratejik Planlama
Strateji formülasyonu olarak da adlandırılan stratejik planlamam örgütün bulunduğu
nokta ile ulaşmak istediği noktada arasındaki yolu tarif etmektir. Bu bağlamda strateji
planlama,
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
25
Stratejik Bilgi Yönetimi
Sonuçların planlanmasıdır: Girdilere değil sonuçlara odaklanır.
Değişimin planlanmasıdır: Değişim istenilen yönde olabilmesini sağlamaya gayret eder ve
değişimi destekler. Dinamiktir ve geleceği yönlendirir. Sürekli olarak gözden geçirilmesi ve
değişen şartlara uyarlanması gerekir.
Gerçekçidir: Arzu edilen ve ulaşabilen geleceği resmeder.
Kaliteli Yönetim Aracıdır: Disiplinli ve sistemli bir şekilde, bir kuruluşun kendini nasıl
tanımladığını ve yaptığı işleri niçin yaptığını değerlendirmesi ve bunlara rehberlik eden temel
kararları ve eylemleri üretmesidir.
Hesap Verme Sorumluluğu Temel Oluşturur: Hedeflenen sonuçların nasıl ve ne ölçüde
gerçekleştiğinin izlenmesine, değerlendirilmesine ve denetlenmesine temel oluşturur.
Katılımcı Yaklaşımdır: Stratejik planlama kuruluşun en üst düzey yetkilisi tarafından tam
olara desteklenmesi şarttır. Bununla beraber, ilgili tarafların, diğer yetkilerin, idarecilerin ve
her düzeydeki elamanların katkısı, ortak çabası ve desteği olmaksızın, stratejik planlama
başarıya ulaşamaz. (Parlak, 2011:268,269)
3.2.2 Stratejin uygulanması
‘’Stratejik Yönetim açısından Önemli bir aşamada belirlenen stratejilerin
uygulanmasıdır. Stratejilerin uygulanmasına yönelik, program, bütçe ve prosedürler
hazırlanmaktır. Üst yönetim tarafından kararlar alınmakta ve stratejiler belirlenmektedir.
Ancak uygulama aşamasında hemen hemen tüm örgütün katılımı gerçekleşmektedir. Stratejik
yönetim uygulanabilirliği açısından özellikle orta kademe yöneticiler. Özellikle kilitli bir role
sahiptirler. Örgüt stratejisi hakkındaki bilgiyi alt düzeylerde çalışanlara aktaracak ve onlardan
gelen bilgiyi üst yönetime iletecek ve örgüt stratejisinin uygun strateji olup olmadığını il fark
edenler orta kademe yöneticiler olacaktır.’’ (Parlak, 2011:270)
3.2.3 Stratejilerin Değerlendirilmesi ve Denetimi
‘’Örgüt faaliyetleri ve strateji sorunlarının istenilen performans, başarı ve standartlarla
karşılaştırılması söz konusudur. Karşılaştırmada gerçekleştirilen başarı düzeyi ile istenilen
başarı düzeyi arasında bir sapma olması durumunda, stratejinin yeniden ele alınıp
değerlendirilmesi ve gerekli tedbirlerin üst yönetim tarafında alınması vazgeçilmez olacaktır.
Dolayısıyla, stratejilerin değerlendirilmesi ve denetimi stratejik yönetimin son aşamasına
olmasına rağmen, Feedback mekanizması sayesinde tüm sürecin yeniden başlamasını da
sağlayacaktır.’’ (Parlak, 2011:271)
3.3 Stratejik Bilgi Yönetiminin Uygulanması
‘’Organizasyonel amaçların daha iyi bir şekilde elde edilebilmesi için bireylere,
takımlara ve bütün organizasyona bilginin kolektif ve sistematik olarak yaratılması,
paylaşılması ve uygulanması için olanak sağlayan yeni bir disiplindir.’’ ( Barutçugil, 2002.50 )
stratejik yönetim, temelinde hedefleri, beklenmedik durumlarda dışsal, içsel faktörler
bağlamında vizyon ve misyon hareket yöntemlerinin uygulanmasında, nesiller ilerledikçe
bireysel uğraşları arasında karşılıklı ilişkiden çıkan sonuç bilgisidir. Organizasyonlarda büyük
kazanç olan insana yatırım düşüncesinde aktifleştirilmelidir. ‘’Örgüt içerisindeki bilgi
paylaşıldığı zaman, birikimli hale gelir. Bu bilgi örgütün süreçleri, ürünleri ve hizmetleri
içerisine yerleştirilir. Bilgi yönetimi genellikle örgütte iş görenlerin işin nasıl yapıldığını
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
Nuri ÖREN
26
bilmeleri, yaratma yoluyla ne yaptığını bilmesi, bilgi toplama, depolama, dağıtımı ve
uyarlanması ile ilgilidir. Bilgi yönetimi örgütün deneyim ve yetenekleri aracılığıyla kazandığı
ortak bilgiyi tanımlaması ve kullanmasıdır.’’ (Sakarya, 2006:28) ‘’Hazırlanan plan
doğrultusunda gerekli taktikler belirlenir, operasyon el ve Organizasyonel değişiklikler yapılır.
Stratejik bilgi yönetimi süreci ortaya çıkan stratejinin uygulanmasıyla son bulur.’’ (Gökçe,
2006 :94)
Sekil 4. Stratejik Yönetim İle Stratejik Bilgi Yönetimi Süreci Arasındaki Etkileşim
Kaynak: (Gökçe, 2006:94) http://www.belgeler.com/blg/rrh/ indirilme tarihi 22.10.2012
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
27
Stratejik Bilgi Yönetimi
3.4 Stratejik Bilgi Yönetimin Analizi
‘’Strateji analizi, projenin soruna müdahale mantığını oluştururken bu farklı yolların farklı
boyutlarıyla ve farklı kriterlere göre değerlendirilmesidir.’’ (Gümüşel, Pdf: 2). Bilginin sunum
biçimlerinden noktasal kriterlerin, özellikleri dikkate alınarak ve fonksiyonel olarak
değerlendirmelere gidilmelidir. ‘’Projenin etkin yönetimi, başarıyla uygulanması ve
sonuçlandırılabilmesi için gerekli koşulları üç seviyede incelememiz gerekir: (Gümüşel, Pdf: 3)

Kendi kuruluşumuz

Yakın çevremiz

Makro çevre
3.4.1 Kendi Kuruluşumuz
Örgüt planlamamlar açısından stratejileri, kalıcılık olgusunda rekabet unsurlarının kısa
döneme ait taktik planlamaları, uygunluğu, uzun döneme ait programları ve nitelendirilmiş
yöntem çalışmaları yapılmalıdır. Kuruluşun yapısı, beşeri kaynaklar, kurum kültürü, Teknolojisi
ve mali durum dikkate alınmalıdır.
Kendi kuruluşumuz: Gerekli kapasiteye ve isteğe sahip miyiz?

İnsan, mali ve teknik kaynaklar

Karar alma süreçleri (kim ve nasıl?)

Kurumsal kültür

Diğer projelerimiz

Strateji, kuruluşumuzun misyonu ile uyum (Gümüşel, Pdf: 3)
3.4.2 Yakın Çevremiz
Örgütün içsel kurum kültürü koruyucu iç duvar olarak kuvvetlendirmeli, program proje
ve politikalarını içselleştirerek katılımcı oranını arttırmalıdır.

Mikro-çevremiz: Yakın çevremiz projeye doğrudan katılıma hazır mı?

Kaynaklar (olası donörler ya da müşteriler)

Bağlantılar

Sosyo-kültürel ortam

Bilgi (Gümüşel, Pdf: 3)
3.4.2 Makro Çevre
Faaliyetleri sürdürebilmek için göze aldığı riskleri iyi hesaplanmalı ve dağıtmalıdır. Daha
geniş çevrede gelecekteki değişimlerle başa çıkabilmek için öğrenmeli ve yenilenmelidir.
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
Nuri ÖREN
28
Makro-çevremiz: Daha geniş çerçevede göz önünde bulundurmamız gerekenler?

Toplumsal: ( Çevreye olan hassasiyet, Tüketici eğilimleri, Yeni ihtiyaç ve istekler,
Toplumun yaş ve eğitim dağılımı, Doğum artış oranı ve ortalama ömür, Toplumdaki
etik değerler)

Politik ve Yasal: ( İlgili yasalar, Vergi sistemi, Hükümetin öncelikleri, Hükümetin
değişmesi, Hükümet politikaları, Mevcut hükümetin durumu, Devletin müdahalesi,
Uluslar arası ilişkiler )

Ekonomik ( Dünyadaki genel ekonomik durum, Uluslar arası ekonomik kuruluşlar,
Ticari döngüler, Enflasyon ve değişim oranları, Ekonomik büyüme İş gücü
mevcudiyeti, Para ve kredi kaynakları
SONUÇ
Değişen iş koşullarında bilgiyi dinamik çevreye uyumlaştırılmasında bilginin
üretilmesi, farklı bir şey yaparak katkı sağlamalıdır. Farklı duruma geçme değişimi, sanayi
toplumları yerini bilgi toplumlarına bırakmaktadır. Dinamik yetenekler kavramında kalıcı
ulaşılmaz rekabet avantajları kazandıran bilgi üretildiğinde, stratejinin güncellenmesine
verimliliği esas alan yenilik ve yaratıcılık olarak nitelendirir. Rekabet avantajı elde etmek için
Stratejik bilgi yönetimi, bölüm veya pozisyondaki çalışanlarla sınırlı kalmayıp tüm
organizasyonun dışsal, içsel faktörler bağlamında vizyon ve misyon hareket yöntemleri
planlanmalıdır.
Bilginin üretilmesi ve geliştirilmesi istenen hedefe (Vizyon) netlik kazandırılması
halinde varış planıdır. Bilginin transferinde ilişkili eğitim faaliyetleri, takım çalışması gibi
yöntemlerle sosyal süreçlerden ve yüz yüze ilişkilerden olabildiğince yararlanılmalıdır.
Gerçekleştirilen başarı düzeyi ile istenilen başarı düzeyi arasında bir sapma olması durumunda,
stratejinin yeniden ele alınıp değerlendirilmesi ve gerekli tedbirlerin üst yönetim tarafında
alınması vazgeçilmez olacaktır. Bilgi yönetim stratejisinde kişiye bağlı rekabet yöntemi
geliştirilmeli ve stratejilerine yön vermelidir. Rekabet unsurlarının kısa döneme ait taktik
planlamaları, uygunluğu, uzun döneme ait programları, nitelendirilmiş yöntem çalışmaları
yapılmalıdır. Stratejilerin uygulanmasına yönelik, program, bütçe ve prosedürler
hazırlanmalıdır. Bilginin rekabet ortamında koşullara uygun güncelleştirilememesi, yenilik ve
yaratıcılık yönünden kopukluklara sebep olmaktadır. Örgütlerin konumlarına, süreçlerine,
yaşlarına, rekabet tarzlarına ve yenilik kapasitelerine bağlı olarak bilginin örgütte iş görenlerin
işin nasıl yapıldığını bilmeleridir. Yaratma yoluyla ne yaptığını bilmesi, bilgi toplama,
depolama, dağıtımı ve uyarlanması ile ilgilidir. Bilgi uygulanabilirliğinde analiz edilip,
geliştirilen yöntemlerin uygulamadaki değerlendirmeleri esas alarak uyumlaştırılmalıdır.
Zihinsel bir süreçte arzulanan bir durumla içinde bulunan durum arasındaki farkların
oluşması, örgütlerde bilginin üretilerek, örgüt içindeki birimlerin, çalışanların yaptıkları işler ve
iş analizleri araştırmalar yardımıyla ortaya çıkartılmalıdır. Nesneler arasında bilgi düşüncesinin
iletimi, enformasyonlarda stratejiye dönüştürülmelidir.
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
29
Stratejik Bilgi Yönetimi
KAYNAKÇA
Ahmet Yes. Ders İçeriği (2012) Stratejik yönetim ve İşletme Politikası ‘ünite (1.1)
BARUTÇUGİL İsmet, (2002) ‘’Bilgi Yönetimi’’ Kariyer Yayıncılık, İstanbul.
BEDÜK, Aykut,(2005), Bilgi Yönetimi, ‘’Modern Yönetim Teknikleri’’ Editör: Aykut Bedük,
Gazi Kitabevi, Ankara.
CHOO, Chun Wei (1998) ‘’The Knowledge Organization: How Organizations Use
İnformation to Construct Meaning, Create Knowledge and Make
Decisions’’Newyork, Oxford University Pres.
DİNÇER Ömer, (1997), ‘’Stratejik Yönetim ve İsletme Politikası’’ 4. Baskı, Beta Yayınları,
İstanbul.
DUFY ‘’ Knowledge Management: What Every İnformation Prfesionel Should Know’’
Information Management Journal Vol:34 N0:3 July 2000
DOGAN Mehmet,(2001) ‘’Büyük Türkçe Sözlük, Gerçek Hayat, Ankara.’’
GÖKCE Şükran, (2006) “Bilgi Çağının İş Organizasyonlarında Stratejik Bilgi Yönetimi:
Teori ev Bir Uygulama”. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi) Konya: Selçuk
Üniversitesi.http://www.belgeler.com/blg/rrh/ indirilme tarihi 22.10.2012
GÜMÜŞEL Deniz,’’Strateji Analizi’’
https://www.rec.org.tr/indirilme tarihi 10.01.2016
GÜLEŞ Hasan Kürşat, BÜLBÜL Hasan ( 2004) ‘’ Yenilikçi İşletmeler için Stratejik Rekabet
Aracı’’ Yayın no:328 Nobel Yayın Dağıtım, Ankara
HALL Richard, ANDRIANI Pierpaolo (2003) Managing Knowledge With İnnovation ‘’
Journal of Business Research’’ Vol:56 (145–152)
KIRIM Arman, (1998) ‘’Yeni Dünya’da Strateji ve Yönetim’’ Sistem Yayıncılık, İstanbul,
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30
Nuri ÖREN
30
KROUH George Von, Kazio ICHIJO ve Ikujıro NONAKO (2002) ‘’ Bilginin Üretimi’’ (
Enabling Knowledge Creatıon) Çev: Günham Günay Rota Yayın Yapım Tanıtım,
İstanbul
LAUDON Kenneth C, LAUDON Jane P (1998) ‘’ Management İnformation Systems’’ 5th
Edition Prentice Hall, New Jersy
NONAKA, Ikujiro, KONNO, Noburu , (1998), “The Concept of “Ba”: Building a Foundation
For
Knowledge Creation”, California Management Review, Vol: 40, No: 3, 40–54.
ÖZGEN Hüseyin, TÜRK Murat (1998) ‘’ Bilgi Toplumunda Yeni Bir Yönetim Felsefesi
Bilgiye Dayalı Organizasyonlar ‘’ Cilt 2 Verimlilik Dergisi
PARLAK Bekir,(2011) ‘’ Yönetim Bilimi Ve Çağdaş Yönetim Teknikleri’’ 1 Baskı Beta
Yayınları İstanbul
SAKARYA Mustafa, (2006) “Bilgi Yönetimindeki”. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi)
Konya: Selçuk Üniversitesi.
TOP SEYFİ, (2008) ‘’ İşletmelerde yenilik ve Yaratıcılık Yönetimi’’ 1 Baskı Beta Yayınları
İstanbul
ÜLGEN Hayri, MİRZE Kadri, (2004) ‘’ İşletmelerde Stratejik Yönetim’’ Literatür Ders
Kitapları, İstanbul
ZAİM Halil (2005) ‘’Bilginin Artan Önemi ve Bilgi Yönetimi’’ İşaret Yayınları, İstanbul.(
http://bilgi.nedir.com/) İndirilme tarihi 06.10.2012
http://kas.meb.gov.tr/net/arge/nedir/stratejik-planlama.html İndirilme Tarihi 01.10.2012
http://portal2010yeni.sgb.gov.tr/İndirilme Tarihi 02.10.2012
http://www.ceis.org.tr/dergiDocs/makale İndirilme Tarihi 03.02.2016
The Journal of International Management Research, Year 2, Number 3, April 2016, p. 13-30