| С - ( у с о ц ^ о л } M - "VST €0TCALANb BARiSBU JfcSA

4
|
w
9 b v ~
С - (у со ц ^ о л }
M - " V S T €0TCALANb BARiSBU
JfcSA)
QARACAJ OBLNASIZDAT
Mikujan-^axar л 1936
1 « ...
URLANNAN MURAT
( 8 0 — 90 ?bl m b n d a n a l q a g a§a vd a n
а1ьпьв ^ a z b l q a n 6 ?aBUvluq p j e s a )
mJ
QARACAJ OBLNASIZDAT
M i k o j a n - § a x a r — 1936
С .(К < 9 р А Ч )
Б а р и с б и й Ч отчаев
КРАДЕННЫЙ МУРАТ
,„
(П ьеса в
6 -ти
действиях. Взята из ж и з н и
К арач ая 80— 90 л ет тому н азад)
КАРОБЯНЛЦИЗДАТ
М и к о я н -Ш г х а р — 1936
1-ci caeuvda ojnarbqla:
1. Aiij 46 Qbl B olqan, oqursuz Bij, qamast,,
xazbrlarb, ere вегку, skogu, patronta§b, Ba§lbqb в 1а, saqalb gbtnbx qbr qbl bB, qolunda qamcisi.
2. Macar. 01 da апь kieik, 38 ^bl Bolqan.*
3. Murdar xan. 01 da alaca qolunda kijiz artmaqlarb, icinde arqanb, ^angavluqu.
4. Osman. Qarlb ki§i, 42 £bl eolqan.
5. Ajxora. O sm annb qatbnb, 36 дь1 Bolqan.
6. Murat. O sm annb £a§cbqb, 3 ?ь1 Bolqan.
7. Muxammat. Osmannb ga§cbqb, 1 ?ь1 B o l q a n .
8. Xarun. Qarlb $a$, 28 — 30 £bl Bolqan.
O sm a n n b y j y n y BOlumu: Bir o ru n d u q , xar k e r e g i в1а,
sbngbrda e r g e taqb lbB c o j u n , Bir cbraxdan ta qb lbB burunca o t^ a q a , qbZbl q a q b t l a в1а o t etiliB. 2 ala§a §indikclk, Bir ве?1к, ic in d e s а в i j i в1а. M u ratcb q ojnaj, O s m a n
e§ ik d e, qatbnb da Besikni
t e e r e l e , Besik
ajta turq a n la j.
£ a B u v a c b la d b .
Besik рьг
Ajxora —-0§dur-o$dur-o§dur Bolqan,
Qarlb xalqqa B O $ lu q alqan,
Ken ?erlede patar salqan,
Ki§i xaqsbz yjyn onan.
3
Anda raxat ga^armbsa,
Qanlb Biini qu§ tygynlej
Кецце-кецце cacarmbsa,
Маца $a§av acarmbsa?
Malsbz-mylksyz garlblaqa
Sen es ijie qararmbsa,
Zorcu Baj-Bij qanlblaqa
©lym (jolun taBarmbSii?
Qajaqlarbn qbzarbrla
Bingen qbzbl alma kiBik,
U n u q q an la qozqalbrla
Qer cajqalbB te e g e n kieik!
(Osman e$ikden kiredi da ajtadb).
Osman. Т ова-ю ва oi i§ni sen e§itdinmi?
Ajxora (erge qoeue). O v men xarie, endi va ne
Boldu?
Osman. Axmatnb da eltyrye, ^а§сьцьп da urlae
ketdile dee ma eusaqatda qu vq u n Boldu.
(B a n e orunduqqa mbdax olturadb).
Ajxora. O -o - o v m en xarie kim eltyrye, urlae
ketdi dejdile?
Osman. D a, kim eltyrlyk edi? Bbjaqb Bajla-Bijle
eltyrgen dile, £а§пь da ala urlaqandbla. Bijleni, Baj1апь, zalimleni 5 0 0 —600 desetina (jerleri, fa rlb q a Bir
eli <jer Bolmasa da, 4 0 0 0 —5000 qojlarb, daqbda апь
kiBik tuar, at. Ol da kellerine ?etmej, Bir <;аг1ьпь
Balasbn e m c e g in d e n ajbrmaqlbq, b u zalimlik ?er ва§ьпа sbjbnbrmb?
4
Ajxora. Ax men xarie, men gazbq! Qa§cbqlarbna
nenca дь1 Bolqan edi? (£a$cbqqa qarae).
Osman. 4 gbldan atlaqan edi.
Ajxora. Sonra qalaj eteBiz da, B izge da getermi b u qbjbnlbq? (Ajxora да$сьщъп qojununa aladb).
Osman. Da, Bizni ajaemb qojarbqdbla?
(Bek mbdax eoladb).
Ajxora. Kece qaranbmbdb?
Osman. Q aranb Bolm aj’a, Busaqatda va kezge
tyrtgenni kermejse. Nek soraen?
Ajxora. Da, qajdam ga§cbqnb ва§ха gerge eltirmedik dejem.
Osman. Da, qajrb eltirikse eltie! Turur Bblaj!..
Ajxora. Alaj eolsada Bizni M uratcbqqa qaraBmb
turadbla? (Erkeletedi).
MuratcbO]bm, Muratcbqbin!
Kynden kynne eser dejme,
Zor gol ва$ьп keser dejme,
Tilegime geter dejme!
Osman. Qoj-qoj, xarie, qoj, ol Bajla к е в garlbпь ва§ьп k e s g e n d il e , Bijle ва§1агьп s e n i да§ьца da
(Ajxora (a$cbqtib cerge saladb).
Osman (Mbdaxlan.be). А $ а г ы п da k e lm e j d i , orun
sal, k e c B o l q a n d b , g atajbm . (O lsaqatda e$ik qaojbladb,
ekisi da nek qorque, erge-erge syeledile).
Osman. Qan gavdu, ga§Cbqnb да§ы\
(Ajxora fa$cbqnb orunduq tyeynde (a$bradb da alIbna syeledi, e$ik daqbda qaojbladb. Osman вагьв acadb da Alij, Macar, M urdar-xan kiredile).
Alij Oj yjygyzge igilik!
k e s d ir m e z le .
5
Osman. Kelgenlege da igilik, sav keligiz! (Qol
tutadbla da olturadbla).
Alij. Q onaq syjmegen qonaqsajca e§ik acmaj,
t aB Biz Bir polaxxa kelgenca etdigiz.
Osman. O qaj tejri qonaq syjmegenlik etmejeiz,
kec Bolqanbnda gata teeregen edik (qorqmaj, raxat).
Qonaqla, atbqbz Barmbdb, eygece Bblaj qalbrsbz,
tuz gbr^bnbBbznb a§arsbz.
Alij. Oqaj, asbqb§Bbz, B ir suvsae icirsegiz, ketdik. AtlarbBbz da Bardb. (T ert рапьпа qarajdb, saeij
tau$ cbqadb. Hir-eirine qarae b$aradbla. Ajxora syelie
turqan ferinden qozqalbe, suvsae icirirge y j tyeyne earadb. O lsaqatda Muratcbq cbqadb, ycysy da kyledile).
M— xan. Toea-toBa, bu £a§cbq qajdan cbqbB
keledi?
Osman (ь?агьв). Ojnaj вагьв orunduq tyeyne
kiriB, andan CbqbB keledi. (Osman ca$cbqqa uzaladb, A j­
xora da ajaq ela suvsaeb y j tyeynde, M —xati fa?cbqtib Osтапца ijm ej sermee qolundan tutue, sekirie erge qoeadb, earbda qoeadbla).
M — xan. Alij, ma izlegenin. (Ajxora ajaqtib ijedi, earhda qamalarbti cbqaradbla).
Alij. Tuqum un, atbn nedi, kimdi?!
Osman. Da, ne etesiz meni atbmb
tuqum um u
da? Men da в|г garlb (qorque).
(Alij, M —xan, M acar kyledile).
Alij. Qarlb esen, Bytyn da igi, atbnb, tuqumunu ajt! (Qa/папь qannbna trejdi, A jxora pblajdb).
Osman. Ajtajbm, eltyrmegiz! Tuqum um Qavraqladandb, atbm Osmandb. (Kezlerine qarae).
6
Alij. M — xan , al artm aqlanb, al $a§Cbqnbda.
(M —xan sermee (а^сьдпь а1ъе, A lij ela M acar da qamala
ela Osmannb, Ajxoranb a lla n n a turue ijmej, A jxora ptlae fa$cbqqa caeadb, A lij Ajxoranb хьпь tyrtedi da A j­
xora fbqbladb. Osman da acuvlam e caeadb, M acar Osтаппъ qama ela nradb da Osman fbqbladb. £а§сьд da
fblaj, M —xan artm aqqa atbe, auzcuqun fa n fa vlu q ela
eajlajdb. A jxora tarahe, fblae caeadb, M acar Ajxoranb
orunduqnu qulaqbna eajlajdb).
Ajxora. Ij „allaxnb q u lu “ esegiz, ва1ать kekyregim den ajbrmaqbz! (bcxbnalm aj). Taraltmaqbz!
(M —xan ela M acar da artm aqm ea$bndan (а$сьупь
ва§ьп qaratbe, ol da fblaj, ketedile).
Alij. Balandan ajbrqannb qoj, ganbndan da
ajbrlbqma, „dbB“ deme! (Qama ela keriledi).
(A lij artxa qahe, $kogun qamasbn da qolqa ahe,
xa lq q a ajlame):
Alij. Min сь1 Bolsa em yrym ,
Ma Bblajdb eterim!
Qarlbnb Bblajdb keryrym ,
M uratlaqa feterim!..
К ев Bolsa da ша1ьт, gerim,
Eki-yc „qu l“ gesirim,
Mijik tav kiBik kelym ,
Esimded garlb keserim!
(Osmannb kekyregine minedi, Ajxoranb kelyne caea­
db, taqblbe turqanlaj salbnadb).
A lij. Seni kieik keeleni,
Qbzbl qanbn tegerme!
Men ajaB e§ekleni,
Qa§cbqbnb ^egerme!
7
(Qamasbti дьпьпа salbe, skogim da eojununa ata, ee§ikni da ala teerejdi, daqbda ва$ьп асьв qarae, qolun da
silkie, guzaea qojue ketedi).
Xarun (kiredi, qollarbti fajbe, qalaj ajtbrqa eiltnej
qarae turue). Ne qan gavdu B blaoja? (O smanm qatbna вагьв). 0 1у вш у turadb, savmudu eken?
(Савьв
A jxoraqa earadb, ва$ьп erge keltyrye qarajdb, Osmanm
о гищ а saladb, Ajxoranb da te$ie eetin sblajdb).
Osman. Ox-o-o-ox. Ne etejim? Zorluqdu.
A jxo ra (fuqlae щапцапса eolue, (bias ajtadb):
Oj M uratcbqbm, oj Muratcbqbm!
Anan kerm ez gerge ketgen,
Qarlb atanb, garlb апапь mbdax etgen.
Adam elmez sana madar,
CbBCbq ajtmaz, senden xapar.
Esen tu rq u n qajda tursan da,
Endi men seni kerm em xarie (Qblaj
tur
qanlaj).
£ a e u v ijiledi.
2-ci caBLvria ojnarbqla:
1.
2.
3.
4.
Osman.
Ajxora.
Batman. A v ru qan na qaravcu, 65?.
Xarun. Bbjaqbnlaj qaladb.
y j al s a e u v d a c a q aladb . O s m a n o ru n d a ?atbB, A jxo­
ra o r u n d u q n u qatbiida o lt u r u e , Be?igi da q atb n d a. Qol1агьп gajaqlarbna salbB, a x s b n a - a x s b n a .
£ a e u v a c b la d b .
Osman (qujruqundan olturadb da
Bin m e n a v r u q a n lb nellaj
ajtadb).
A ra-
(Ajxoraqa qarae).
Ajxora (erge qoeue). M u rat urlannanlb m a ta• m a m geti aj в1а on k y n B oldu. Апь в1а te r g e j m e
da sana da allaj Bir B oladb. (Muratcbq esine ty$ye
mbdax eoladb).
Osman. Da, sonra b u qu § B ur unl anb amma qallaj d a r m a n в 1а sav eterge u m u t etie kyre§edi?
Ajxora. Qallai darman etedi; xar kyn sajbn
kele d a —on g a k g b , Bir g y re n k e gav, eki g y ren k e
§eker вег dej da ala da kete, men da „kertda darman
e te r ik d i “—-dej da allbna qaraj da tura. 0 1 d a— „ва 1x a m “ — dejdi — Birni ?aqa da, ol da ^агапь ^arsbta.
M en B e rgenleni da a§aj da qoja.
Bir s o l d u , B ilem ise?
9
Osman. Ej, xariB qatbn, ва1а1агьпа seni k iB i k
к е в £arlb anala taralqandbla, ol da ol eolsun, sen
mbdax Bolma, qoj. Men sana xapar ajtajbm: ,,Quru adam urlaqandan, Bir даг1ьпь Balasbn ^egie
turuB malca satxandan sonra da кев artbqlbqlarb
во1а edi. Bu харагпь tb^brbvla artbqda век aqblq a albqbz.
„ P o du rq alanb “ zamanbnda,
Paqumar eij ajlana - qaraj kelie, qatbn alqan £а§пь
areazbnda toxdaj edi. Kezy qaraqan tb§brbv eolsa,
sonra вегкуп B osaqaqa salbB, P a q u m a r eij ol
kece o to v q a erinden alqa kire edi. Alaj в1а turaturuB $aqm an-U m ar qatbn aldb. P a q u m a r Bij вегкуп saldb da ketdi. Inir в о 1а o to v q a kirdi. Bek
m bdax eolduq, alaj Bolsada § — Umar апь eltyrmej
qojmam dee ,,ant“ etdi. Bir kyn § —Umar P a q u ­
mar Bijge ajtxandb:
— B ygyn men B i r kijik kerdym, seni qollarbn
m ende Bolsa edi, men апь eltyrlyk edim. Kel,
alajqa B i r Barajbq, — degendi.
Salqandbla da Bir ullu сьпь1пь ва§ьпа e a rq an dbla.
— Ma Bblajdadbla, — degendi $ —Umar.
P a q u m a r Bijni qolunda „AltbnlbSb”. $ — Um ar
ijilie qajanb t y e y n e qaraqandb.
— Turadbla,— degendi.
P a q u m a r igi ijilie qaraqanlaj, $ — Umar artbndan taeannb eerg end i da сьпьМап ijgendi.
Ma ol kynden sonra „podurqalbq* az-az toxdaj
teeregendi. Zalimlikni qajdan ajtbB в о зды п .
10
Xarun (m bdax kiredi).
Osman,
dunja
quvqun
B o lq a n b n d a n xap ar B ilem ise?
Osman (qorqaraq)- Ne Bolqandb, ne q uv q u n d u endi va? Oltur, xapar ajt, (olturadb).
^ Xarun. Dudalanb Amanti§ni gol Ba§cblbqb в 1а
Emanullax „р аса” askeri в1а Qaracajnb patcax qoluna Berirge dee X asavkaqa gbjblqandb. Qaracajnb
sautu Bolmaj, aqac-ta§ в1а uru§ etedi, alaj Bolsada
Qaracajnb xorlajdb dee q u v q u n n u Bolumu Budu.
Osman. Вава-вава-вава, patcaxxamb eeredile
•Qaracajnb?
Xarun. Da, alajdb ajtxanlarb, Osman.
Osman. Aj m u q a, sav Bolsaq, Bir qarar edik
dunjanb Bolumuna. Qerli-mallb Bijleni sa v lu q u n d a n
Biz garlb xalq xar gazbqlbqqa-garlblbqqa tyeejeiz.
Endi patcax da qanbBbznb icerikdi. Alaj eolsada
k i m xorlajdb dejdile?
Xarun. Da Qaracajnb xorlajdbla. Osman, ketekete Barajbm. Dunja xapar da Bilejim (ketedi).
(Qolunda da tajaqb ela Batman kiredi).
Batman. Ne ete turasbz, Osmanlarb?
Ajxora. Kel, amma, kel, turaBbz, goqdu xataBbz.
O ltur, amma! (olturadbla)
Batman. Osman, ne ete turasa, qalajsa?
Osman. Da, goqdu xatam, turama, amma! Alaj'a
к е в gatxanbma gyregim qbjnaladb.
Batman. O-ov, B a l a m, s e n i Bir garan ваг edi; k y re§ie k y c d e n sav e t g e n m e .
Osman. Amma, дапьца da tijmesin, ezge va qaravun qolaj tyldy.
11
Batman. Endi va, вигип kiBik sav etgenimde,
san etmezse (рапьпа tijie, a/nma ketedi).
Ajxora. Oltur, amma, nek ketese? (£blaj-fblaj ,
Muratcbqnb kijim lerin а1ьв) Tatlb ealam qajda? Kimde
tyjylyB kyje Bolur xariB Bala?
(Osman da mbdax, A jxora fblaj).
£ a e u v ijiledi.
X a l q q a ajtbB an,blatbrqa: M uratcbq urlanbB k e t g e n l i
20 дь1 Boldu. 3 £blda u r l a i m a n d b da, ma t a m a m 23 дь1ь
g e t ge n да? e o l q a n d b . M u r a t t u r q a n B i j n i qbzb N a r ga n .
01 B ijd e q a r a va ? boI ub t u r q a n M arijam da M urat d a tendile.
3-cy paeuvda ojnarbqla:
1. Alij. Bij, imBa§larbnda omaq pagonlarb.
2. Aitbncac. Bijce, Alijni qatbnb, 40-42 q. b o Iqan.
3. Narcan. Alijni qbZb, вигипса £en uclarb, 222.3 (jbl.
4. Murat, y s y -ва^ь век aman, galan ajaq.
5. Marijam. y s y -ва^ь век aman, 21-2Я g. eo lq.
6 . Xorasan. Qart ,,qarava§“ qatbn, 74-80 9 . Bolqan.
7. Maxmut. Qarlb, g e g iliB turqan ?a$, ysy aman,
2 2 ?ь 1.
8 . Macir. Ba§xa Bijni да§ь, Nar^annb syjedi, 25
£bl B olq an .
9. Ajpajaq. Bijni qbZb (ва?ха Bijni), qoBuzcu в и ­
гипса.
10. D a q b d a 4 — 5 qbz fa s da. 3 — 4 Bij, Alij kieikle.
Alij Bijni y j y gasalbn, xar B i r zatb, B i r q a m c i da t a ­
Alij o r u n d a ta ja n b B , q bz d a yj t y z e t e . y j n y b o I u m u u u ru n ca gasalbB.
qblbB .
£ a B u v a c b la d b .
Aitbncac (e$ikden guzaea kiredi). Narzan! Ne ete
turasa andan Beri? Hajda, k ec Boladb, q uruqan. Ala
Busaqatdan kelirle da qalbrla (olturadb).
13
Narcan. Ij, anam, nek guzaea etese, ne Bolqandb.
Altbncac. Во1ив‘а ne eolqandb, guq Bilmegen!
B ygyn atanb tu v q a n kynydy, toj eterikdile. Qajdadb M urat ,,itden“ tu v qan? Caqbr da yj sieirt. Kesin da kijin, hajda turmaqbz!
Narcan. Anam, Muratnb qoj, men sieirirme.
Altbncac (acuvlatibe). Daur etme da Ber i caqbr
Muratnb! yj, areaz siBirillikdi, mal kesillikdi. Turma, hajda terk boI !
Alij. M urat at orunda Bolur, caqbr" (acuvlatibe).
Os-sal zat! Kesine „sbj“ tarta Bilmegen! Nek ajajsa
,itn i“! Caqbr da etme qoj!
Narpan. О — Murat! Murat! Beri kel!
(M urat qolunda kyregi ela kiredi).
A lij. 01 kyrekni va nek keltirdin Beri-?! Busaqatdan y jn y sieir! Апь BO^aqanlaj агвагпь sieir, апь
BO§aqanlaj иапькпь kes, soj, sanla, icin et, otun gar,,
ot et, xant sal, suv al, в ф г, hajda turma!
Murat. Busaqat... (puncue qalaj eterge eilmej kyrek­
ni огипца saladb).
Alij (acuvlanbe ornundan qoeue, Muratnb ва$ьпа-ва$ьпа qamci elauradb). ,,ltni“ kerm ejse, Boq kyrekni
keltiriB orunna salbvun! (M urat qorque ijiledi).
Alij. E§egim aqbllbdb senden! ,,Itni“ satxanca
satajbm da seni! „Itden“- Mit“ tuvqan! Al eusaqatdan ol sieirtgini! Sieir yjny!
(M urat y jn y sieiredi, Narpan kyrekni e$ikge atadb.
Altbncac olturadb).
A lij (Narpann,a acuvlatibe). Cbq da ket e§ikge! Bet
gojqan-Betsiz!
(Narpan cbqadb).
14
Murat. Bo^adbm, gyjysxan (mbdax
A lij. Bar, Bu s a q a td a n a jt blq an la nb
Murat. Ho, syjysxan (qorqa-qorqa
Alij (qbzbtia acuvlan.be). Bu e e ts iz
qarajdb).
tbndbr!
сьо\ъв ketedi).
munu qoruvqadar sbndbrsan,
laj a m a ls b z q a getdirdi! A lan b n e
ol qadar „sbjlb“ B olq a n b n b anblamajdb.
Altbncac. Апь , q u l “ ^ekgenden ne харагь вагdb? Anblatbrqa kerekdi, saeijdi.
Alij. © lgyncy da saeij во 1и в т и turluqdu? Ma
tamam э д ы т а ус $ь1 Boldu. Q u ru Marijam ela
M uratnb kelgen ^bllarbndan sanasan da alajdb. M a ­
rijam qajdadb?
Altbncac. 01 yjde gbr^bn Bi§iredi, saut guvadb.
Marijam (ea$ urue kirie). Syjysxan, qbzbv otdan
gb rfbn cb q arb rq a eir $uq вег. (Y sy aman-kir, tyrsyny qara).
Altbncac (acuvlanbe). Апь ajtbrqamb kelgense!?
Q arnbn avrur, qolun в1а cbqarsan! (Beri euruladb).
Marijam. Qollarbtn ot xbBBille B o l q a n d b l a da
Cbqaralmajma.
Alij. К е в yrme da ваг, anblatdb! Bar! (M arijam
fblaj-sbtbla сьщъв ketedi).
Narpan (kiredi). Atam, keldile! Navruz Bij da daq b d a eardbla Bijle, igi tanbmajrna.
A lij. Da, kele esele kelme qoj, alaj'a meni bjlbqdbrmaqbz, qaraqbz xar zatxa.
Narpan. Atam, qalqan zat в1а bjlbqmaz edik,
M uratnb ysy Bir amandb ana qalaj etejik?
Alij. Qoj-qoj! Bu Muratnb ^azbqsbiibvunu! Narдаппь anasb, ваг mar^a sen da qonaq yjge Bir kez
15
?etdir. A§aqan-icgen anda eterle, toj-ojun mbnda
eterle. Men da keigen-Barqan x a p arq a Bir qarajbm.
(A lij Aitbncac da ketedile).
Narcan. Muratnb век tezymsyz syjeme. Апь
ycyn gazbqsbnama. Marijamnb qulaqbm a da almajma. M uratnb va syjeme da-syjeme.
M urat (kiredi). Nargan, Bbjaqb sen garalarbma
Bir madar et. ©leme tamam.
Narpan. Men „ва1х ат“, inircek Bolsa da madar
etejim, sen ki§ige guq ajtma. (Narcan ketedi).
Murat. M eni, Alij ajtbv в1а Xorasan ajtbv в!а da,
y c ^blbin £ e tg e n zamanda urlaqandbla. Ma 2 3 fb l
Boldu mana. „ Q u l “ dejdile da, ,,q u ln u “ urluq atbB
Bitdirmejdile, ma Bblaj в1а etedile „qulnu '. Aj, atam,
anam. Qacar cer Bilsem, Bir qaramaj qacar edim.
(M bdax eoluB syeledi).
Xorasan (kiredi). Ne ete turasbz, qajdadbla senden qalqanla, в а 1а?
Murat. Kel, amma, kel. M enden sonra ki^iBiz
c;oqdu. Oltur, amma!
Xorasan. O q aj, oltura turmajma, keslerinden ki§i Bolmaqanlaj olturuB turqanbm b k ersele, eltyryrle. S e n ‘a, Bala, qalaj turasa? „M enden sonra ki§iBiz f o q d u “ d e e kesini e m y r ly k g e deri B blaqa sanaeт ь qojqansa?
Murat. Da, ne etejim, qajrb ketejim, amma?!
Xorasan. M en da senica urlanbB k e lg en m e . M en
k e r m e g e n qbjbnlbq qalm aqandb, eki kere satblqanma. Em artda ma Bblaqa ty § g en m e da turama. Se16
ni da qajdan keltirgenlerin B ilem e, Marijamnb Bilmejme ansb.
Murat. Qajdan, qajsb elden keltirgendile?!
Xorasan. Elin „Тевеп qaBaq“, Barlbq golun ullu
au§ в1а Barlbqsa. А п ь Ы ь п т ь ? Qarama da qac, m en
ketejim (ketedi).
(Xorasan cbqar-cbqmaz A lij, Altbncac, Narpan kiredile).
Alij (acuvlanbe). Nek kelgen edi ol qart qarava§!?
M u ra t. Qajdam, guq ajtmadb. Men da guq sormadbm, olsaqatdan ketdi.
Alij (tartbe qamcini albe, Muratnb tyjedi). Sizge
aqbl salqan eudu! „Itle“!
Narpan. Atam, qoj! Qoj urma „allax“ ycyn!
(Alij qojadb, M urat cegye qaladb).
Alij. Bu „itleni“ Bir gerde qojsan, ne o n o v etedile, ne madar i$lejdile, kirn Biledi!? M en qonaqla
в1а olturajbm, Nargannb anasb, sen da tb^brbvlaqa
ваг. Nargan, sen da Marijamnb caqbr da qoBuzcu
madar etdir. (Alij ela Altbncac cbqadbla).
Narpan. Murat, ta e x a n m a , tut Bajlajbq!
M urat. Kesime вег da qoj, kesim B ajlarm a.
(Narpan earbnda eerie ketedi. M u ra t xa lq q a qarae,
еа$ьп eir рапьпа sahe, kesini kyv yn taralbe pbrlajdb).
M urat:
Meni taexan atam, anam,
Sizge tarala-tarbqa,
17
M en elmej savma azaeda,
Qa§av qaranb B u l u td a ,
Anam, ga^ajsa taqbrda,
Тавхап ва1апь unutma!
Апаш Bilse хаНагьшь,
Ma qbjbnlbq Bblajd tam am ,
Tajaq te§ie sanlarbmb,
Sanlarbm ы хьш , gyz $aram...
К е в ?аг1ьпь kyjdyrdyle,
Artbqlbq xalqqa fajblbB.
Meni qajda esdyrdyle,
Tatlb anamdan а]ьгьв?!
T em ir avda b u I b u I, eala,
M e n ata-ana goqlajma,
QatlanbB temir Sbn^brla,
Erkinlik асхьс saqlajma...
M en eleme da-eleme,
Sen elgenimi Bilsen'a,
O j, anam, senden tilejme,
£ a ra Bajlavla ijsen’a!
Qblaj tynymde-ty§ymde
K ez suvlarbmb qurutdum,
Qbjbnlbq k ep y r ysym de
Ana tyrsynyn unutdum...
(M bdax eolue ferge olturadh, M arijam mbdax, tyrsyny qara, e$ikden kiredi).
M arijam . Mural, sen da eygyn olturur kyn tapxanca olturuBmu turasa?
M u rat. Kel, Marijam, (erge qoeadb) o ltu r Bblaj!
Murat (ekisi da olturmaj). Marijam, men, qacama,
sen ви харагпь ki§ige ajtrna!
(M arijam сerge qarae, nek mbdax eoladb).
Murat. M arijam , mbdax Bolina. Bardb mende Bir
murat. Bar da q o n a q y jd en Bir xapar ail. Sansbz ваг.
Sonra Beri qajtbrsa.
(M arijam mbdax ketedi. Narcan kiredi. M urat mb­
dax, saqb$lbdb).
Narcan. Muratcbqbin, nek mbdaxsa?
Murat. ToBa-toea, Narzan, alaj nek ajtdbn?
Narpan. Murat, (qollam i da eir-eirine qbsbe) sen
a ta m a -a n a m a
ajtbr ed im .
a jtm a z q a
ajtsan,
alaj
nek
ajtxanbm b
Murat. Ajt-ajt, ne ajtbrbq esen da, ajtmam.
Narcan. Atam seni Bir Bijge 20 b u z o v I u inekge
satarqa sele$e turadb.
Murat. Sav b o I, ne igi xapar ajtdbn.
Narpan. Murat, daqbda ajtajbm, men seni syjeme
(eir сапъпа euruladb).
Murat. 01 ne xapardb? (seir во!ив) Alaj nek ajt­
dbn, Nargan? (Bir с^пьпа euruladb).
Narpan. Murat, xblikge etmejme, век tyz ajtama.
Syjeme, Murat!
Murat. Da, m e n da s y j e m e s en i, Bir e g e c i m
kiBik da k e r e m e .
19
Narpan. M en egec, qarna§ca syjgen demejme.
Q ajd am — ва§ха syjyv dejme. Sana Barlbqma dejme,
syjeme dejme.
M urat. Da, men albrqa syjmej esem ’a?
Narpan. Da, ne xatamb kergense menialmazca, ajt?!
Murat. Bir xatanb— eki xatanb k erg en -k erm egen
esem da, mana kelmezse.
Narpan. Barlbqma, Murat, Barlbqma!
Murat. Da Bij Magir’a?
Narpan. Ma^irge ваг!ь(| tylme.
Murat. Sonra eygynne deri nek ajtmaj edin?
Narpan. Atam satarqa teereginci ajtmaj syjyB
turdum, endi ajtdbm. Allbq esen, Barlbqma.
Murat. M eni inandbrqa syje esen, вег Bir kjamar,
tyjm e, y s y n e savdan garaqan Bir qat kijim.
Narpan. Barbnda а1ьв kelejim. (Ketedi).
Murat. Endi bu kerti во1а ese, апь da alajbm da
qacajbm ( а п -eeri earadb).
Narpan. Ma, Murat, earbnda keltirdim (kjam ar,
tyjm e, eir qat kijim eeredi).
Murat. Endi tamam inandbm. Endi mana da Bir
qat kijim kerekdi.
Narpan. Sana da а 1ьв kelejim (ketedi).
(M urat kijim leni orunduq tyeynde adam kerm ezlai
asbrajdb).
Maxmut (ysy aman, fa la n ajaq kiredi). Murat, ki§i
Barmbdb? (Qordue).
Murat. Kel, Maxmut, ^oqdu adam!
(Quatibe, tansbqlaifbe qol tutadbla).
Maxmut. Qalajdb ga§avun?
20
«
M urat. Da, qalaj eolluqdu, ga§avunu eilmejmise?
Maxmut. Qajdadbla Bijle? (Qorque).
Murat. Q on aq yjde quturalla, icelle. B y g y n Bijni
tu v q a n kyn yd y, e lg e n
k yn y da Bygyn Bolsun
(a z ъ$агьв).
Maxmut. Ketejim, qarna§bm, дапып, Murat!
Murat. Maxmut, men qacaina, Hajda sav qal.
Sen da qacmaj qalma. A m m aqa sorsan, qacar gol
yretir. Unutma!
Maxmut. Da, ваг ах§ь golqa, B izge da tuvar
Bir dunja (m bdix, qol ЫЫщв, thxsbe ketedi).
Mapir. Oj yjygyzge igilik! (A va-sava kiredi).
Murat. Kel, gyjysxan, (oqsunmaj) kel! (§indik sa/ьв
olturtadb).
Macir. Qarajaq, ajaq вук da Bir teBseci! ErigiB turama, kez acmasan, ва§ьць te^erme „itn i“ вэбьп te§g en c a . Hajda!
Murat. Qyjysxan, ajaq tbrnaqlarbm getgendile da
ajaq eygelm em.
Mapir. Aj „it“! (^ и а в ть eterikse!? (Qamcini albe
ва$ьпа-ва?ьпа tartadb). Ma, qama в1а tbrnaqlarbnb kes
da teese, hajda! (Q am am eeredi).
(M urat вагьв qam am aladb, tbrnaqlann kesedi da
qam am eurun pam n eijge uzatadb).
Murat. Ma, gyjysxan!
(Mapir acuvlam e, sekirie qoeue, qamci вla tyjedi).
Mapir. J t d e n “ tu v q a n „it“! Eterini etiB во§ав,
qam anb giti р а п ь п т ь uzatbrbqsa!? B u saq at saBbn uzat!
Murat. D a, sen da alaj Bergen edin da, m en da
(eolluqu eirdi dee) alaj igi в о 1иг deB веге edim
(olym qan albe).
Mapir. Sen „itse"! Men Bijme! А п ь Ы ь п т ь ?
Murat. M en J t “ esem. ,,It“ tanbmaojan adam bn
qaexan-acbtxan etedi! Sen da bu yjden tylse! (Qaтапь M afirni qam ibna uradb da eltyredi. M afirni kijim lerin kesi kijedi, kesini kijitnlerin da M afirge kijdiredi
da te rt ( апъпа qarajdb). Senicala azdbla, meni kiBikle
век keedyle! Qat Bblaj endi! Araein Marijam ne Boldu?
(Qolunda da eir q a t erki$i kijim leri ela M arijam
kiredi. M urat elyny allbna turue, M arijam qa kergyzm ej ,
kesin tanbtadb).
M arijam . Murat, ma вь1апь Nargan Berdi.
(Marijamnb albe kelgen егкщ kijimlerin kesine kijd ired i,
orunduq tyeynde 1ь$ьгьг> kijim leni da qoltuquna eeredi).
M u ra t. Marijam, qacajbq, eirge fa§arBbz! M en
agirlerin gerlejim, qorqma! (Afirleni ferlerge cbqadb).
M arijam . Bu паэьвха Bir qara! Bijle da Bozadan
esiriB, kerti Biz da qacbB keteeizm i? (Bir (апъпа qaraey
fbqblbe turqannb keredi). Ov! M en xariB, b u kim di?
(Bek f uncue, kijimlerin ijie qojadb).
M u ra t (kiredi). Marijam, Marijam! Kel, hajda!
(M urat kijim leni da albe, Marijamnb da qolundan
tutue, guzaea cbqbe ketedile).
Narpan {kiredi). Qajdadbla bla? (Qlgenni eslee,
M uratdb— dee) Ov! M en xariB, men farlb, ne eoldu!?
(Y syne fbqbladb).
(Alij, Aitbncac, 3— 4 fa$, 3— 4 qbz qoeuz soqa kiredile.
Qbqblbe turqanlanb kerye caeadbla, alqbn N a rfa n m
огшща saladbla. Igi qarasala— Mapir в lye turadb).
Alij. Ва-ва-ва Mafirdi da! Qan gavuB turadb dal
(Narcan es fbjadh). Савьцьг! Bir agirni ferlegiz, yjyne
xapar Berejik! (Biri савьв Cbqadb da kiredi). Alij, f u q
fo q d u at orunda.
22
Alij. Da,
(Qarajdbla).
bu
kijimle Muratnbqbla Bolurla dejme?
Barbda. Aladbla, ho.
Alij. Qan $avdu, ketdile! Aj anasbrib va!
£ a e u v ijiledi.
4-cy paeuvda ojnarbqla:
1. M urat. 2. M arijam . 3. X a lit-B a j, 42 <;. e o lq . 4 . Xa­
nis — Xalitni qatbnb, 40 дь1 Bolqan. 5. M u s s a — Xalitni
^akbSb, 2 0 — 2 2 Qbl Bolqan.
y j az t y r l e n i e Bbjaqbnlaj q a la d b .
£ a e u v acbladb.
Xanis (kiredi). O v B olsun b u galcblanb yjleri.
Q adalbB: „QalbBbznb! £ a lb B b z n b !“— d e e B ezdiredile.
Вь1апь Bijleca $alsbz g e k g e n a d e t e i z g e da Bolsa,
igi Bolluq edi.
X alit (kiredi). N e k daur etese во§ипа?
Xanis. Bo$ alaj kesim. acuv b o Iu b . (Olturadbla).
M ussa (kiredi). Xalit, Bir igi fyn kencekle satbladbla, qalaj etejik?
Xalit. Satbla esele, satblma qoj!
Mussa. Axcacbq e e rim e n deB ajtxanlbqbmdb.
X alit. Daur e tm e — daur! Ахсапь ne etese?
Mussa. D a, kerese y s y m y aman Bolqanbn, axca
Bersen, Bir Sbjdam zat а1ьв kijer edim.
Xalit. A x c a Bolsa, q b zqan m az edim, ?oqdu.
Xanis. Mussa, m en eterm e Barbnda, qorqma!
Mussa. Siz mana alaj ajtbB turqanlb ma tamam
eki £bl getdi. Quqda etmejsiz.
24
Xalit. Ваг-ваг, atxa su v i c i r da Bir kel, Bir madar e t e r B i z . (Mussa ketedi).
Xalit. Endi (qatbmna qarae) axca da к ев tyldy,
кев ваг ese, 7 0 0 — 800 s o m eardb. A ndan M u ssa q a
Belmejik da ty n en e geBOx tijie Bir asbvlu иапьк
e lg e n d i, апь M ussadan davlaB ,,t e r e g e “ Berejik.
„ T e r e “ M ussanb xaqsbz eki $ь 1 tururlaj eter. „ T e r e d e “
вагь Baj, onlu, Bij— aladbla. M en alaj etejim. (Qoeue
■ketedi).
Mussa (kiredi). Xani§, Xalit ne B oldu?
Xanis. Qajdam-qajdam, Bezdirdin! © l g e n i n
B olsun! „Вег!-вег“ d e da tur!
,,it“
(Xanis сьо/ьв ketedi).
Mussa. Ej seni $avun b u azaBda ga§asbn. Tururla da alendile: „Adam xaq a§aqan, aman sele§g e n g y n a x d b " — derle da „ a vaz“ Berirle. Da, sonra
Bajlaqa ,,g y n a x “ f o q m u d u ? O q e s e ва§ха „allax"
ala q a в а § х а т ь Bujuradb? O q e s e Barbda b o §, „allax“т ь ?oqdu? Bu ne alamatdb?
(X a lit kiredi, sir qao/btnb da albe olturadb).
Mussa. Xalit, qo$xa cbqarbq в о 1и г т а , kec b o ladb. Ajtbrbnb ajt, Berligini da вег da ketejim.
Xalit. BeriB ne вегНкте!? M a ,,te r e d e n “ qaqbt,
Bir $ь1 в1а ^ агь тп ь m en d e xaq sb z turluqsa. Oldu
ajtbrbm
Mussa. Sonra nek turama, ne ycyn?
Xalit. Qarauz иапьк ycyn turluqsa. Bar, atxa a§
sal! Харагпь artda igi Bilirse.
(Mussa същьв ketedi).
Xanis (kiredi). M ussa n e k muruldaj вага edi,
^ь1агь da t b q b l b B , n e B o lq a n d b ?
25
Xalit. Xa-xa-xa! Oltur, xapar ajtajbm. Muratbmb
tolu etdim. Eki дь1 caqlbqa Mussa xaqsbz tu ru rq a
,,tered en“ qaqbt aldbm. 0 1 da апь ycyn muruldajdb.
Mussa (kiredi). Xalit, eki qonaq kelgendile, sen
yjdese dedim.
X alit. 01y d e g in y jy n e ! Mbntja goqdu— d e e
q ojsan ’a, ala da s en i eki k y n y n e
Bolluq Birni a§arla
da keterle! Qallaj ad a m la d b la — atlarb, ва§1агь, kijim leri?
Mussa. Bek alamat agirleri в1а eki omaq ga§.
Xalit. A-a-a. Da, sonra Bajla Bolurla? Bar atdan
ty^yr! (Mussa qonaqlaqa cbqadb). A qatbn, yjyne qaraj tur, marga!
(Х а п ц y j fbjadb. M urat, M arijam Mussa da kiredile).
Murat. Oj yjygyzge igilik!
Xalit. Oj kelgenne da igilik. Sav keligiz!
(Qol tutadbla da olturadbla. Х а п ц a$anq salbrqa
teerejdi, M urat unamajdb).
Xalit. Da, ajtbqbz, qonaqla, xapar! Qajdan ах§ь
goldan kelesiz?
Murat. Ollahi харагьвьг da qolaj tyldy. Q ulub u z qacxandb da апь izlej kele-keliB, e$ik allbqbzda adam k ergenik de, gol, el xapar sorajbq deB
qajtxanBbz.
Xalit. Qalajtbn q a c x a n d b , qalajqa Barlbqdb?
Murat. Barlbq eli „Тевеп qaBaqdb“.
Xalit. Da, sonra кев qalmaj g e t g e n s iz . „Тевеп
q a ea q d a “ M urat k im d i, tanbjmbSbz?
Murat. Tuqumlanb ajta B i r kelsen, B i r zat eolur..
Alajsbz t y z e tiB ajtalmam.
26
Xalit. Ш а п ь в т ь Barqan edi?
Murat. Но, иг1апьв B arqan edi.
Xalit. A-a-a Bi ldi m! Q avraqlanb Osm annb M u ­
rat dee 3 £bl Bolqan ?a§cbqb urlanbB ketgen edi.
Atb Muratmbdb?
Murat. Muratdb, atb va h o tyzdy.
Xalit. Da ol kesi e z d e n d i. Alaj’a eijle uriae
ketiB „qul“ e tg e n Bolurla?
Murat. 01 Bolurqa во1иг (ь$агьв).
Xalit. Da, b u ^ а к ь k i Bi k „Тевеп qaeaqqa* deri
a§brsbn. Bu alanb Barbnda век tanbjdb.
Murat. Da, hajda sav qalbqbz, ketejik!
(Qol tutusue ketedile).
£ a e u v ijiledi.
5 ci paBuvda ojnarbqla:
1. Osman. Asxaq B o lq a n qart.
2. Ajxora. Q art b o Iu b .
3. Muxammat. Osmannb gitge $а§ь, 20
4 . Murat.
5. Marijam. QacbB k elgen .
У] az ty rle n iB q al ad b . O s m a n
xa l da . A j x o r a d a M u r a t n b gitge
ki jimciklerin а1ьв sbtbla,
9 . b o Iu b .
olturue saqb§ etgen
zamanbndan qalqan
£авиу acbladb.
Osman. M urat urlannanlb qallaj Bir уь1 ketdi?
Ajxora. Men M uratnb kermegenli tamam 20 £b!
в1а 3 aj BOldu (kijimlege qarae fblaj).
Osman. Qoj-qoj, xaris qoj, b o § taralma. Bijle—
^erli, mylkly zalimle seni kiBik век к ев апапь
taraltxandbla. M uxamm atxa da qorq. Апь da mbdax
etme. M urat ?oqdu da— goqdu. Qajda eldy— qajrb
satbldb qajdam?
Ajxora. © I g e n ese da, Muratxa B ergen s y t y m
xalal Bolsun.
(Osman ea$xa sezge eurur xalda).
Osman. Gogurlarb kelin alqanlb nenca aj eoldu,
eskeremise? (Ajxora ajlanb sanajdb).
28
Ajxora. Qacan alqandbla? Endrejaq aj Bir, Auznu al ajb eki, auznu art ajb ус, а§ы aj tert, Хьсаmanaj ве§, lukgolaj altb. Ma ala kelin alqanlb
tamam altb aj Boldu.
Muxammat (kiredi). Atam, eki qonaq keldile!
Osman. Keldile ese va век ах§ь. Q o n a q q a da
nek tansbq в оЦ ап вьг.
(Osman asxaj-asxaj goeadb, A jxora y j fbjaroja kyre§e, Muratnb kijim lerin qaqbe orunduq qulaqbna saladb).
Osman. Muxammat, ваг qara qonaqlaqa, yjge
keltir! (M uxam m at cbqadb).
(M urat, M arijam M uxam m at da kiredile).
M u rat. yjyg>zge igilik! (Bir-eirin tam m aj).
Osman. Oj kelgenlege da igilik! Sav keligiz!
(Qol tutu$ue, uaq §indiklege olturadbla).
Murat (A jxoraqa qarae). O ltur, amma, sen da!
(A jxora e$ik artb syren olturadb).
Osman. Q onaqla, ajtbqbz xapar! AjbB e tm e g iz ,
a§atmaj-icirmej, tezelm ej sorama.
Murat. Da, BarlbqbBbz „Тевеп qaBa qqa db“.
Osman. Da,
sonra
kelgensiz!
„Тевеп
qaeaq*
k e liv d y .
Barlbq
Budu.
(M urat tavkel etie ajtadb).
Murat. K e lg e n iB iz ’a в ек t y r l y
q onaq eajbB b zn b t a e a l m a q a n B b z .
Osman. Kimdi qonaqeajbqbz, kimge earlbqsbz?
Ajxora (Muratnb auzuna савьв). Bala, dunjada Bir
eilgenin ne Bolur edi, Bizden Bir ga§cbq urlannan edi?
29
Murat. Amma, atb ne edi, atasb kimdi?
Ajxora. Bala, atb M urat edi, atasb B u d u .
Murat (sekirie erge qoeue). Atasbnb atb va?
Osman. Meni atbm Osmandb.
Murat. Da, Murat menme.
(B a n d a qoeadbla. Ajxora ( blue qucaqlajdb. Osman
da fblajdb, qucaqlajdb, M uxam m at da qucaqlajdb. M a­
rija m ujalbe, ea n d a quan.be olturadbla).
Ajxora. Men xon§ulaqa xapar ajtajbm (ketedi).
Osman. Men da Mu§durajdan syjymcylyk alajb'm!
(M urat M uxammatnb tanbmaj, Marijamnb qalaj
acbq eterge eilmej).
M urat. Sen kimse, qarna§cbqbm?
Muxammat. Men O sm annb ? а § ь т а (qarna$la
quanbe tansbqlat-idhla). Muxammatma.
Murat. Muxammat, b u da Bizdendi. Atama, anama da ajt! Qacxan zamanda erki§i kijim kijgendi.
Ma qara. (Berkyn albe, Marijamnb сась tegyledi). Ekigiz da ва§ха yjge Barbqbz (cbqadbla ).
£ a e u v ijiledi.
6-сь caeuvda ojnarbqla:
1. Mamaj. Baj ki§i, 60— 64
9.
Bolqan.
2. Toqmaq. Baj ki§i 8 0 — 8 4 9 . B o lq a n .
3. Toxdar. Baj ki§i, 56 9 . Bolqan.
4. Ajxan. Mamajnb qatbnb, 60 9 . Bolqan.
5. Samil.
(
6 . Muxdar. < QbZblaskercile.
7. Mussa. (
Umar. Mamajnb да§ь, 27 $ь1 Bolqan.
Afiser. Xar keregi ela, omaq.
У] пу BOlumu: a l q b n z a m a n d a c a , y c a j a q l a r b в1а
g i tg e teBsile, q o l a n k y j y z l e , o r u n d u q , eir-ekl s ko k , a q a c
a j a q la . M a m a j , T o x d a r T o q m a q d a o l t u r u e в о г а ice-a?aj,
A j x a n a l a q a a s a r b q веге.
£ a e u v acbladb.
Mamaj. Toqmaq, menden da „qullanb" zamanlarbndan sen igi Bile Bolursa!
Toqmaq. Ollahi Bileme, alaj’a ala ва§1агьпа во?
Bolqanlb
fyzge
?uvuq
gblla
ketdile.
А1апь
xaparlarbn qoj sen endi. Dunja век seir e o lu rq a
ea^laqan B o lu r dejme, qalaj во1а ese da?
Toxdar. Qulla ва§1агьпа вов-во§ eolqanlb ma
tamam 5 6 — 57 дь1 BOldu.
31
Mamaj. Barbda i§ tyl edi, i$ Umarnb харагьпа
tbnblasan— andadb. „Ke$evekle“ deB eirle Cbqqandbla da galcbla-^arlbla gallb b o Iub kyre§edile dejdi.
Umar da asker quraj ajlana eolur dejme.
(Ycysy da kyledile).
Toqmaq. ,,Allax“ sen saqla „sarb“ ,,gjaurnu“
zorundan! Men da e§itgenme ol харагпь, nP e lk d e n “
da teB en, i§cile, ?а1сь1а, ^aribla qbral onovnu qol1агьпа albrqa dee kyre§gen Bir adam c b q qan db
da qan tegy§edile dee век ullu q orquv eardb.
Alaj Bolsa da xorlarebz!
Toxdar. Tejri, xapar qolaj tyldy, ol eizni qartnb
da taxdadan tysyrdyle dee alaj xapar eardb.
Mamaj. Ajyne sen al харагпь ajtasa! Patcaxnb
qoratbB, o n o v n u i§cile, (jalcbla, garlbla eterikdile
dee tu rq a n la j, Bajladan p a tc a x sanaB,
K e r e n sk ij
d e g e n n i olturtx an db la, q o r q m a q b z !
(Ycysy da xa rx etie kyledile).
Toqmaq. Bir $ы1а!
(Tatarqantib Qbrlajdb, eziv etedile, Umar kiredi).
Umar. Siz gbrlaj tu rq a n lb q q a qan gavqandda
qalqandb.
(Arb-eeri earadb, an,a qarajdbla).
Mamaj. Ne B o lq a n d b , ne qan ^avdu en d i v a ?
Umar. Qalcb-^arlb b o Iub a s k e r g e ki§i Barbrqa
unam ajdb, b o Iub n e B o llu q du a n d a n sora!? M en
da ullu s a ea n d a Ba s m a q “ q u r d u r u e k e l e m e . K ery§ejik Bir! (Агь-eeri earadb).
Mam aj. Sonra ne x a p a r Bildile, nek B a r m a j d b l a ?
32
Umar. Qbral o n o v да1сьпь-даг1ьпь qoluna ty§erg e , gerleni ellede kesi urunnanlaqa, zawodlaiib, 1авrikleni §axarlada i§cilege, ma
bu
m a q a n a lb Bolumnu
Bilgendile.
Toqmaq. Da, endi va qalaj B olaB bz da?
Umar ( eek acuvlatibe). Da endi va! Ne!? Усупу
da mylk gerlerigizni sbjbrbrla da gekgen да 1сь 1агьq b z q a-g arlb laq a Berirle!
Mam aj. Qan g a v t d a - o t u e u z k e m y lt d a qaldb!vEndi askerge ki§i Barmajmbdb?
Umar. Bajla axca вепв, 700 adam a§ b rq anm a.
Bajladan asker ва§сь1а Bolm asa. Bir ga§ da в а г т а q an db , ваг deB da ajtb lm a q a n d b , ajtbrqa da garamajdb... Elni icin d e tb§bnda da B arm aq an lan b а1ьв
keiigiz— dee кев adam c a c x a n m a . Afendige da s o r q a n m a da ol da B uzuqlulanb 2 0 — 30-un asxanlbqq a „gynax" g o q d u dejdi. Тава esele, keltirlik b o lurla.
(Qazij aq askerci qollarb a rtla n n a eajlam e eki са§пь
— $atnil ela Muxdartib syrye, ces eerie kiredi).
Qazij. G aspadin afiser! Keltirdim!
Umar. Aha! Qarlb-garlbSbn! „It-itin “ keltirdin! Вьladan sonra kerm edigizm i!?
Qazij (ces eerie). Век кев dam qajtbB keledile...
('Q artlaqa qarae, Umar qartlaqa ajtadb).
Umar. Turuquz! Siz da afendile da Bolu§uquz!
(M amaj, Toxdar, Toqmaq A jxan da cbqadbla).
Umar. Nek turasbz earmaj!? O q e se asmaqnbmb
saqlajsbz!? (Geroxun cb qane, acuvlatibe, tiller in da qb~
sbe, §am ilni auzuna trejdi).
3.3
§amil. Da nege вагавьг? MylkyByzgemi qorqaBbZ?
Umar. Tuqumun, atbn, atanb atb kimdi, nedi!?
Samil. Qavraqlanb §amil, Muratnb ulanbndan
tuvqan.
(Umar qaqbt albe, Qazijni sbrtbna salbe, a rtla n n
§atnilge eurue fazadb. Sam il ela M u xd a r da $bSbrdae,
QbZhl askerge qacarqa onov etedile. Sen, earama skok
taesan,— de da qoj, qacarebz).
Umar. S e n ’a nek earmajsa?! Qalajdb aqblbn!?
M uxdar. Men Barlbqma, §kok t aes am .
Umar. A1 da вег ol §koknu! ( Q azij taqbhe turqan
$koknu albB, qollann da ijie eeredi). M unu va asmaqq a eltigiz!
(Qazij ces eeredi. M u xd a r esletmej $am i/ni qollann
ьсхьпыса etedi. Umar qaqbtnb xa lq q a ajlanbe, oque ea§lajdb).
„ P r ik a z № 55...
1. Q a v r a q l a n b M u r a t n b u l a n b n d a n t u v q a n $ ami lni, din
qazavatxa earm aj— „ d in n e “ saqat eergeni ycyn, xalqnb
QbjbB, a f e nd l le ni d a caqbrbB a s a r q a . •
2. X a l q q a ajtbB a n b la tb r q a : a) B a r m a q a n la n b BOlluq1агь B b la jd b , ?а1сь1апь d a q b d a ala k ieik le n i; в) в а г ь щ а
a d a m b e o l m a q a n f a lc b la d a n ,
a l b B , a sk e r e a s c b l a q a e e rlrg e .
garlblad an
20-sar
tym en
3. B a r m a q a n ?аг1ь1апь m y l k l e r i n c a c a r q a .
X an ulu U m a r “.
Hajda! Ma earbqbz. ($am ilni syrye qaqbtnb da
a/ье ketedile).
Umar. Bir asker da xorlamaz Bizni! Qan icerme.
(Umar acuvlanbe a n-eeri earn turqanlaj, Q azij guzaea ces eerie kiredi).
34
Qazij. ,,Gaspadin“ afiser, meni §kogumu da, qaqbtnb da sbjbrdbla da ekisi da Qbzbl askerge qacdbla da ketdile!
(Umar tartbe geroxun cbqane, ajaqlarhti ferge qaqdh).
Umar. Ma qacbB ketdile ese!
(Manblajbttdan uradb. Qazij aqbrbn fbqblbe eledi.
Umar an,a az ijilie qarae turqanlaj, M acar aq askerci
kiredi, ces eerie, qolunda da eir pismosu).
M acar. „Gaspadin" afiser! M a m u n u sana ijgendile.
(Umar pismonu albe ,elykny kergyzye).
Umar. M unu e§ikge.qorata-qorata ваг .(Qoratadb).
Endi va ne qan savdu? (Pismonu oqujdu).
„G a spadin x a n ulu U m a r q a .
A s k e r с а с ьМ ь . £а1сь-даг]ь d a q b d a a l a n b a r a l a r b n d a
Bir qa u r n eirlda qa lma j qacbB, Qbzbl a s k e r g e ket dil e. Q u ru a s k e r ва?сь!а Bolmasa, ki§i q a l m a q a n d b . Qbzbl a s k e r
getdi. Q a c a r q a j q b l b b o I , e o l u r e o l q a n d b . . .
Staexib n a c a ln ig i N. B .“
Umar. Endi b u kerti B izge elym xapar Bolurmu?
O qaj, Bir zat da B o l m a z !
Mamaj. (k im ). bj Umar! Qan ?avdu, dunja
qatb§db! Тов-§кок tau§dan dunja zbnbrdatda qaldb!
Qalaj etejik?
Umar. Bajraqlarb aqmbdb, qbzblmbdb?
Mam aj. Bajraqlarb va qbzbldbla.
(Umar aqbrbn olturue qaladb, §kok taus ullu eoladb.
Umar qoeue, e a n d a qacadbla).
35»
(jam 'll qbzbl nskerci negerleri eta, im n d a gbzblaskercileca kijinie, 6 (a§ kiredile. § ko k la n eojunlannda ariv
taqblbe, Qbzbl askerni тадать ela ей сыпь ( brlajdbla):
B u d jo n n b jn i atlblarb
Budjonnbjni
Atlblarb
O x d e m вага!
Bari в k i r g e n
(^erlerine
T y zl y k sala!
Аг а в c e k g e n ,
Кев qbjnalqan
X a l q n b kere!
Inigiv ? o l q a
© x d e m le n iB
Aqbl ве!е!
Biz cbqqanBbz
C a v l a в1а
Qanla tege,
Qarlb x a l q q a
Brkinlikni
£ o l u n веге!
Т а в х а вигив
©Sy n l en i
Q a v n u c ac db q,
RaxatlanbB
Casarl aj
T b n c l b q acdbq!
Deni ki nl e,
Wrangelle,
Кев turqanek
O n s u z xalqla
Q a v q i ete,
КеПв t y ? d y
Qbzb! Bajraq
S a v q a ete!
It Kalcakla!
Budjonnbjni
Kyclylygyn
Т а п ь в qaca!
(Qbzbl eajragtib tuvraqa tutadbla).
Samil. Qazavatcs golda^la! Budjonnsj kelginci
§taBHb Bir B u t a o i b n , prikazda Bolqanca, B b l a j d a salajbq. Xata-xajbr ne ваг ese da век saq qaraqbz.
Adam tutxanbqbz Bolsa, Bblajqa keltirirsiz.
(Stol salbe, stolqa qbzbl faeuv cajadbla, ( ara$adbla.
§am ilden galqanla ketedile. §am il qaqbt fa za turqanlaj,
U m ar afiser kijim lerini tb^bndan osal kijim le kijie, дьгь1■askerci fa$la da bzbndan kiredile).
Muxdar.
(^olda§
k om an d ir,
Barqanlaj tutim k eleeiz!
bu
ad am n b
qacbB
Samil. Ne adamsa?
Umar. Da-a-a ma k e r e s e , m e n da Bir garlb. Qolovcu q a q b t alajbm d e e k e lg e n le j, вь1апь к егугв
ьгьта
tbrajdb).
36
B urulqaniajbtna
tutuB
k e le d ile
(gorgue gal-
Samil. Da, ala va tutarla. Qajda fanbnda ne
tyrly da qaqbtbn Barmbdb?
Umar. O qaj, foqdu. Маца qaqbt Bermegendile.
§am il. Sen, Umar degen afiserni Xan ulun tanbjmbsa?
Umar. O qaj, tanbm ajm a, B ilm ejm e.
Samil. Muxdar, qaqbtb ваг ese, te§indir da
qaracb.
Umar. „Ij “ qojuquz, te§indirmegiz. Ysym cij qbmbzadb, eolqanbin ась1ьв qallbqdb. ,,Allax“ ycyn
tilejme, te§indirmegiz.
(M uxdar te§indiredi, kijimleri, pagonlarb, geroxu
acbladbla. §am il sekirie erge qoeue, geroxun cbqaradb).
§amil. Aha! Kerti da ?аг 1ь, kerti da qbim za kereme. Тав kerti Bolqanbn ась1ьв qallbq kere edim.
Muxdar, sautun al!
(M uxdar geroxun albe, stolqa saladb ).
§amil. M en ’a tanbdbm seni. Sen meni tanbjmbsa, oqese tanbmajmbsa?
Umar. Tanbmajma, kerm egenm e.
Samil. Da, tanbmaj esen, men xapar ajtajbm:
(alqbn Umar fa z q a n prikaztib oqujdu).
Samil. M unu sen gazqan Bolursa dejme! Saqb§
etci igi, esine ty§emidi?
Umar. O q a j-o -o q a j, m en gazm aqanm a.
Samil. M eni qollarbmb tartbB sbrtbma Bajlaqan
zamanda, meni asarqa sy r d yrgen zamanbnda 23
?а 1сьпь, ?аг 1ьпь asdbrqan zamanbnda, ^arlblanb
mylklerin cacxan zamanbnda, kesi-kesini век tanbj
edin, Bizni da tanbj edin- B y g y n Bizni oqaj, kesini
da tanbmajsa. Eltigiz, ga§la!..
37
(01 alaj ajtbr-ajtm az qbzbl otrjadtib sir qaumlarb
•daqbda 3-4 afieserni—urjadniktii tutue albe kiredile. Sam.il
eblatib da tin tiv yl etie, dokumentlerin sbjbrqandan sonra
fa§laqa ):
Samil. Eltigiz, pa§la, вьЛапь $uruq taBanlarb
endi ?аг1ь xalqnb kekyregin teelemezca etigiz, eujruqnu tolqanbndan mana xapar Berirsiz. Alqbn kyre§ aldadb, Bir taqsjqanb da murukgu eterge zamaпьвьг foqdu, hajda! (dee alam syrdyrtye atdbrtbrqa<eltyryrge cieeredi. Kesi xalq taea ajlatibe).
Bu kyre§de eki gol sard:
Ne xorlamaq, ne elyv,
Biz хог1агвьг em quanbr
U runnan xalqnb kely!..
£ a e u v ijiedi, d a q b d a ьгьп а acbladb.
(Internasionalnb Qbrlajdbla).
Отв. редактор А.-С. Гербеков. Техредактор Ш. Блимю т ов.
Лит. редактор А з. Уртенов.
Сдано в производство 10/1-1936 г.
Подписано к печати 16/11 1936 г.
Формат 11 4х1621/з2. Т и п . з н . в 1 бум. л . 51,200, печ. лист. 1,18
Тираж 600.
Зак. № 63
Обллит № 255
Типография Кароблнациздата
Кисловодск—1936
К 6Ь25 к.
у
. «
ъ
^
'ц
j
7
f i l
____На карачаево-балкарском яшке
Типография Кароблнациздата. Касловодсгг