Irak Pazar Araştırması

Transkript

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI
SERBEST BÖLGELER YURTDIŞI YATIRIM
VE
HİZMETLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
IRAK PAZAR ARAŞTIRMASI RAPORU
Aralık 2011
Açıklama
Sayfa No
1.
GİRİŞ
3
1.1.
Çalışmanın Amacı ve İçeriği
3
1.2.
TürkMMMB
3
2.
ÜLKEMİZDE TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜ
4
2.1.
Sektörün Tanıtımı
4
2.2.
Türk Teknik Müşavirlik Sektörü Üzerine Genel Değerlendirmeler
6
2.3.
Sektörün Güçlü ve Zayıf Yönleri
6
2.4.
Sektörün Geliştirilmesine Yönelik Değerlendirmeler, Öneriler
7
3.
TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜNE SAĞLANAN DEVLET DESTEKLERİ
11
3.1.
Destekler
11
3.2.
Desteklerin Önemi
11
4.
HİZMET İHRACATI
12
5.
IRAK
14
5.1.
Coğrafi Bilgiler
14
5.2.
İklim Özellikleri
15
5.3.
Nüfus
15
5.4.
Demografik Özellikler
16
5.5.
İdari Yapı
17
5.6.
Siyasi Yapı
18
5.7.
Ekonomi
21
5.8.
Irak Mevzuatı
25
5.9.
Yardımcı Bilgiler
25
6.
TEKNİK MÜŞAVİRLİK HİZMETLERİ PAZARINA YÖNELİK BİLGİ VE
DEĞERLENDİRMELER
29
6.1.
Genel
29
6.2.
Pazar Büyüklüğü, Potansiyel İş Hacmi
30
6.3.
Talebi Etkileyebilecek Değişkenler, Firmalarımızı Bekleyen Engeller ve Kısıtlamalar:
31
6.4.
Ortalama Rayiçler:
32
6.5.
Alıcı Kuruluş ve Firmalarla İletişim Yolları:
32
6.6.
Rekabet Koşulları:
32
6.7.
Irak Pazarı ve Ekonomisi Üzerine Çeşitli Notlar:
33
6.8.
Türkiye ile Ekonomik İlişkiler
41
6.9.
İhale ve Proje Bilgileri
46
7.
IRAK SAHA ÇALIŞMALARI
47
7.1.
Birinci Saha Çalışması
47
7.2.
İkinci Saha Çalışması
47
7.3.
Toplantılarda Görüşülen/Ortaya Çıkan Konular
49
7.4.
Saha Çalışmalarının Yeterliği
51
8.
DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER
52
8.1.
Değerlendirmeler
52
8.2.
Öneriler
53
1
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1 Irak Ülke Kimliği .......................................................................................................................................................... 14
Tablo 2 Nüfus Yapısı Yaş ve Cinsiyete Göre........................................................................................................................... 15
Tablo 3 Önemli Şehirlere Göre Nüfus Dağılımı........................................................................................................................ 15
Tablo 4 Irak Nüfus Yapısı(Dini, Etnik) ...................................................................................................................................... 16
Tablo 5 Irak Eyaletleri ve Başkentleri....................................................................................................................................... 17
Tablo 6 Irak Kabinesinde Yer Alan İttifaklar ............................................................................................................................. 18
Tablo 7 - Irak Kabinesi ............................................................................................................................................................ 19
Tablo 8 Ekonomik Faaliyetler................................................................................................................................................... 24
Tablo 9 Irak 5 Yıllık Kalkınma Planı (2010-2014) Yatırımları İle Ülkemiz Teknik Müşavirlik Sektörü İçin Oluşması Beklenilen
İş Hacmi ................................................................................................................................................................................... 31
Tablo 10 Taşıma Sektörü Projeleri........................................................................................................................................... 38
Tablo 11 - Elektrik Sektörü Projeleri......................................................................................................................................... 38
Tablo 12 - Petrol ve Gaz Sektörü Projeleri............................................................................................................................... 39
Tablo 13 Konut ve İnşaat Sektörü Projeleri.............................................................................................................................. 40
Tablo 14 Türkiye-Irak İkili Ticaret İstatistikleri (000$) ............................................................................................................... 42
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1 Irak Nüfus Yapısı.......................................................................................................................................................... 16
Şekil 2 - Irak Eyaletleri ve Başkentleri Haritası ........................................................................................................................ 17
EKLER LİSTESİ
Ek 1 Irak’taki T.C. büyükelçilikleri, konsoloslukları, ataşelikleri ...........................................................................................55
Ek 2 Irak bakanlıkları listesi ...................................................................................................................................................56
Ek 3 Projelere dair iletişim kurulabilecek makamlar .............................................................................................................57
Ek 4 Vize başvuru formu ........................................................................................................................................................58
Ek 5 İş adamları için danışmanlar/avukatlar .........................................................................................................................59
Ek 6 Irak bankaları..................................................................................................................................................................60
Ek 7 Irak yatırım yasası.........................................................................................................................................................63
Ek 8 Irak şirketler yasası .......................................................................................................................................................75
Ek 9 Gelir vergisi kanunu ................................................................................................................................................... 114
2
Ahmet Rasim Sokak No:35 / 2 Çankaya 06550 ANKARA
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
web: www.tmmmb.org.tr
e-posta: [email protected]
1.
GİRİŞ
1.1.
Çalışmanın Amacı ve İçeriği
Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği (TürkMMMB)’nin hazırladığı bu çalışmanın amacı; farklı alanlarda teknik
müşavirlik hizmeti sunmakta olan kuruluşlara, inşaat sektöründeki işbirliği kuruluşlarına, sektör ile ilgili çalışmaları
gerçekleştiran kamu kesimi görevlilerine teknik müşavirlik hizmeti ihracatı açısından Irak’ı ve Irak pazarını olabilen
yönleriyle tanıtmak, bölgede var olan potansiyel hakkında genel bir tablo sunmaktır.
Çalışmanın ikinci bölümünde Türk Teknik Müşavirlik sektörünün sorunları, güçlü ve zayıf yönleri ve sektörün
geliştirilmesine yönelik öneriler, genel bir bakış açısı ile irdelenmektedir.
Üçüncü bölümde, teknik müşavirlik alanında sağlanmakta olan devlet destekleri, bu desteklerin önemi ve dinamik bir
anlayışla giderek geliştirilmelerinin gerekliliği üzerinde durulmaktadır.
Dördüncü bölümde yeterli düzeyde ve nitelikdeki bir teknik hizmet ihracatının sektör ve ülke ekonomisi açısından
yaşamsal önemi üzerinde durulmakta, konu üzerinde genel değerlendirmelere yer verilmektedir.
Irak’a ait genel bilgilerin, ekonomik göstergelerin yer aldığı beşinci bölümü, yatırım olanaklarına dair bilgilerin, Irak’ta
sektörlerin ihtiyaçlarına ait verilerin ve Türkiye ile Irak arasındaki ekonomik ilişkilere ilişkin bilgilerinin yer aldığı altıncı
bölüm izlemektedir.
Raporun bundan sonra gelen yedinci, sekizinci ve dokuzuncu bölümlerinde Irak’ta yerinde yapılan çalışmalar,
gözlemler, Irak Ticaret Müşavirliği ile birlikte çeşitli Bakanlıklarla yapılan görüşmeler, Irak’da iş olnakları yaratılmasına
yönelik öneriler ve Irak pazarının genel değerlendirilmesi yer almaktadır.
1.2. TürkMMMB
Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliği (TürkMMMB), 25 Nisan 1980 tarihinde kurulan bir sivil toplum
kuruluşudur. Merkez ofisi Ankara’da olan Birlik, 1987 yılında Müşavir Mühendisler Uluslararası Federasyonu - FIDIC'e
ve 2001 yılında Avrupa Müşavirlik Mühendislik Birlikleri Federasyonu - EFCA'ya üye olmuştur ve her iki
organizasyonun da Türkiye’deki tek temsilcisidir.
TürkMMMB, Tüzüğünde ve FIDIC Ahlak Kuralları’nda belirtilen tanımlara uygun, bağımsız teknik müşavirlik hizmeti
veren, Türkiye’nin yüksek nitelikli ve deneyimli bireysel veya kurumsal üyelerine sahiptir. Birlik üyeleri ve üyelerin
firmaları, mühendislik ve mimarlık alanlarında çok çeşitli disiplinlerde hizmet vermektedirler.
TürkMMMB’nin amaçları; bağımsız Müşavir Mühendislik ve Mimarlığın çalışma alanlarını oluşturan Teknik Müşavirlik
hizmeti sunumlarını geliştirmek ve yaygınlaştırmak, FIDIC etik kodlarına ve genel iş ahlakına uygun hizmet vermekte
olan üyelerinin mesleki ve kurumsal kapasitelerini arttırarak iş olanaklarını geliştirmek, yurtiçinde ve yurtdışında
üyelerini temsil etmektir. Birliğin halen 130 üyesi bulunmaktadır. TürkMMMB üyesi firmalar arasında yapılan son
araştırma, firmaların %90’ının yurtdışı projelerde deneyim sahibi olduklarını ve bu firmaların toplam 60 ülkede
gerçekleştirilen yatırımlar ile ilgili hizmet sunmuş ya da halen sunmakta olduklarını göstermiştir. Ancak bu hizmetlerin
büyük çoğunluğunun bu ülkelerde yapım işi üstlenmiş olan yüklenici firmalar için projeler hazırlanması olduğu göz
3
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
önünde tutulursa, sınırlı istisnalar dışında bu deneyimlerin esas hedef olan teknik müşavirlik firmalarının yabancı
ülkelerdeki kamu ya da özel sektör yatırımcı kuruluşlarından doğrudan iş almalarına yönelik dışa açılmalar olmadığı
görülmektedir.
2.
ÜLKEMİZDE TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜ
2.1.
Sektörün Tanıtımı
Teknik Müşavir, uluslararası kabul görmüş şekliyle "doğal veya inşa edilmiş çevre üzerinde teknolojiye dayalı fikir
hizmeti veren kişi veya kuruluş" şeklinde tanımlanmaktadır. Aslında tanımın, merkezinde mühendislik, mimarlık
meslekleri olsa da, yatırım fikrinin ortaya çıkışından itibaren, teknik hizmetler yanında; finans, sigorta, risk yönetimi
alanlarından, uyuşmazlıkların çözümlerine kadar, teknik olmayan çeşitli alanlarda da sorumluluk üstlenilerek, geniş bir
yelpazede gerekli olan hizmet bileşenlerini sunan ticari bir kategori olarak hizmet verir olması, daha doğru bir hizmet
sunumu olacağı da düşünülebilmektedir. Sektörün geleceğine dönük olarak hizmet boyutunun bu nitelikte
tanımlanması büyük olasılıkla gerçekleşecektir.
Teknik müşavirlik ile ilgili şu tespitleri yapmak bu sektörü anlamak açısından doğru olacaktır:
 Gelişmiş ekonomilerde Teknik Müşavirlik, başta inşaat sektörü olmak üzere pek çok sektörün ihracatta
öncüsü konumundadır. Yabancı ülkelere önce teknik müşavirler giderler, yatırımları planlar projelendirir,
ihaleye hazır hale getirirler, bu çalışmalarda kendi ülke kuruluşlarının koşullarını da göz önünde tutarlar,
ardından çok daha avantajlı koşullar ile yükleniciler ihalelere katılır, büyük olasılıkla alırlar, büyükölçüde kendi
ülkelerinin işgücünü, malzemelerini ve diğer hizmet sektörleri hizmetlerini kullanırlar. Bu nedenle yurt dışına
açılmada, teknik müşavirlik firmalarımızın, yabancı ülkede yatırım planlaması ve projelendirilmesi hizmetlerini
doğrudan üstlenmeleri konunun esası olmaktadır.
 Bir ülkenin, gelişmesinin temel şartlarından birisi de o ülkede gelişmiş bir teknik müşavirlik sektörünün var
olması, nitelikli teknik hizmetlerin sunulabilmekte olmasıdır.
 İnşaat sektöründe bilgi ve teknoloji kullanımının artması, inşaat sektörü için Teknik Müşavirlik sektörünün
önemini çok artırmıştır. Özellikle ülke ihracatına katkı boyutlarına bakıldığında USTDA (U.S. Trade and
Development Agency) verilerine göre Teknik Müşavirlik ticaretinin girdiği bir pazarda etkilediği sektörlerle
birlikte cirosunun 30 -70 katı ihracat artışı sağlamaktadır. Teknik hizmet bedelinin ortalama bir değer olarak
yatırım tutarının %2~3 ü kadar olduğu düşünülürse, bu değerin doğruluğu açık olarak ortaya çıkmaktadır.
Diğer bir deyişle 2~3 birimlik bir bedeli olan teknik hizmet sunumu, ülke firmalarının 100 birimlik bir yatırımı
üstlenmeleri potansiyelini yaratabilmektedir. Bu, hiçbir mal veya hizmet ihraç kaleminin rekabet edemeyeceği
bir seviyedir.
 Dünya ülkelerinde alt ve üst yapı tesislerinin planlanmasından, tasarımından, hizmete konulmasından,
bakımından ve hizmetlerin sürdürülebilirliğinden sorumlu olan teknik müşavirlik sektörü yiyecek, su temini,
sıhhi tesisat, sağlık, barınma-korunma, ulaştırma, enerji vb. ihtiyaçların giderek artmakta olduğu bir dünyada
4
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
kritik bir rol üstlenmektedir. Sürekli artan nüfus ve azalan doğal kaynaklar, sektörün dünyadaki önemini göz
ardı edilemez bir biçimde arttırmaktadır.
Bu bağlamda ele alındığında teknik müşavirlik hizmetlerinin çok geniş bir yelpazesi bulunmaktadır:
Teknik Müşavirlik Hizmetleri:
 Yatırım öncesi etüdler (Fizibilite etüdleri, finansal analiz de dahil proje değerlendirme çalışmaları, ön planlama
çalışmaları, vd.),
 Danışmanlık Hizmetleri (Teklif değerlendirme danışmanlığı, işletme ve bakım danışmanlığı, işletmeye alma ve
işletmeden çıkarma danışmanlığı, vd.),

Yönetim Hizmetleri (sağlık ve güvenlik yönetimi, risk analizi ve yönetimi, maliyet ve finansman yönetimi, kalite
yönetimi, inşaat yönetimi, sözleşme yönetimi, proje/program yönetimi, vd.),
 Denetim Hizmetleri (Ürün belgeleme, kalite güvence denetimi, tasarım denetimi, yapım denetimi, vd.),
 Planlama, tasarım, değerlendirme çalışmaları (Bölgesel-kentsel-kırsal planlama çalışmaları, mimarlık ve
mühendislik tasarım hizmetleri araştırma ve geliştirme (ARGE) çalışmaları, sürdürülebilirlik çalışmaları,
çevresel etki değerlendirme çalışmaları, , değerlendirme hizmetleri, hasar araştırmaları, vd.)
 Deneyler, saha çalışmaları, testler(Model testleri, uzaktan algılama (GIS) hizmetleri, topoğrafik haritalar ve
zemin etüdleri, malzeme testleri)
 İhale evrakı hazırlanması
 Teknik eğitim
 Tahkim, arabuluculuk, bilirkişilik
ve benzeri diğer teknolojik esaslı fikir hizmetlerini kapsamaktadır. Sektör, geniş bir yelpazede çeşitli işverenlere hizmet
sunarak sürdürülebilir gelişmeye önemli katkılar sağlamaktadır. Bir projenin başarısında bilgi, yetenek, geçmiş
deneyim, yönetim becerisi ve iyi bir isim sahibi bir müşavirlik firmasının da önemli payı olmaktadır. İşverenlerin
hedeflenen sonuçları elde edebilmek için birlikte çalışacakları müşavirin niteliklerini ve Proje için yeterliklerini yeterince
araştırmaları önemlidir. Müşavir seçimi; yatırımın kalitesi, toplam maliyetin optimizasyonu, hedeflenen başarı ve
sonuçta elde edilen değer yönünden çok belirleyicidir. Bugün Türkiye’de, bağımsız müşavir mühendislerce, dünyada
kullanılan en yeni teknikler uygulanabilmekte ve ileri teknoloji ürünü yapıların tasarımları Türk müşavir mühendis ve
mimarları tarafından başarıyla gerçekleştirilebilmektedir.
Yukarıda belirtilmiş olduğu gibi Teknik müşavirlik hizmetleri ihracatının, müteahhitlik ve malzeme ihracatında öncü rolü
bulunmaktadır. Özellikle son yıllarda Türk müşavirlik firmaları uluslararası finans kuruluşlarınca finanse edilen
yurtdışı/yurtiçi hizmetlerde ve yurtdışındaki yatırım projelerinde müşavirlik hizmetlerini, olması gerekenin çok altında
bir iş hacmi düzeyinde de olsa doğrudan işveren idarelere sunmaya başlamışlardır.
5
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
2.2.
Türk Teknik Müşavirlik Sektörü Üzerine Genel Değerlendirmeler
Son yıllarda dünyada sıklıkla rastlanan küresel ekonomik krizlerin ülkemizi de bir ölçüde etkilemekte olduğu gerçektir.
Bu krizlere karşı müşavirlik sektörünün temel hizmet konusu olan planlama çalışmaları en gerekli çalışmalar olarak öne
çıkmaktadır. Kriz ortamlarında kötü etkileri en aza indirmenin yolu planlama yaklaşımının kapsamının genişletilerek
kararlı bir biçimde uygulanabilmesidir. Daha uzun vadeli, daha özel amaçlı planlamalar yapılarak kriz dönemleri daha
sağlıklı atlatılabilir. Bu çalışmalara en yakın olan, en etkin hizmetleri hemen her kesime sunabilmesi gereken sektör,
teknik müşavirlik sektörü olmalıdır.
Son yıllarda planlama çalışmalarının öneminin kabul edilmesi sonucunda teknik müşavirlik sektörünün ülkemizde de
değeri daha da artmaya başlamıştır. Türk teknik müşavirleri, kullandıkları ileri teknoloji ve geliştirdikleri, uyguladıkları
projeler ile yurtdışında da dikkat çekmeye başlamışlardır.
Bu kapsamda gelişmeye başlayan sektörü daha da ileri seviyelere taşıyabilmek için uluslararası alanda ofis, pazara
girme, fizibilite ve konferanslara katılma, yurtdışından alım heyeti getirme gibi birçok başlık altında devlet destekleri
sağlanmaktadır. 2010 yılında 30 milyon US$ ayrılan bütçe 2011 yılında 50 milyon dolara çıkarılmıştır. Sektörün
geliştirilmesi yönünde gerçekleştirilen tüm çalışmalar ülkemiz açısından son derece önemlidir.
Sektörün yurtdışında başarılı olabilmesi için yurtiçerisinde de güçlü olmasının gerekliliği kabul edilmektedir. Sektör
firmalarının yurt içerisinde de çeşitli yollar ile desteklenmeleri sektör için yaşamsal önemdeki konular arasındadır.
Amaç, müşavir mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin ilerlemesi ve gelişmesi sağlanarak bir yandan ülkemiz kamu ve
özel sektör yatırımlarında en nitelikli hizmetlerden en ileri düzeyde ve en verimli bir şekilde yararlanılmasının
sağlanması, diğer yandan başta inşaat sektörü olmak üzere hemen her sektörün dışa açılmasında, gelişmiş ve
uluslararası deneyim ve rekabet gücü kazanmış bir teknik müşavirlik sektörünün lokomotiflik işlevi görebilmesidir.
2.3.
Sektörün Güçlü ve Zayıf Yönleri
Güçlü Yönler:
 Bugün Türkiye’de, bağımsız teknik müşavirlik firmalarının önemli bir bölümü organizasyon kapasitesi ve
parasal olarak yeterince güçlü olmasalar da, çok deneyimli, çok bilgili, çok iyi yetişmiş mühendis ve diğer
teknik elemanlara sahip olup, dünyada kullanılan en yeni teknikleri uygulayabilmekte ve ileri düzeyde nitelikli
hizmetler sunabilmektedirler.
 Sektör yurt içinde oluşturduğu; tecrübeyi, mimarlık, mühendislik altyapısını, Türk mühendislik markasını, yurt
dışında da kullanabilmektedir.
 Teknik Müşavirlik sektörünün başta inşaat sektörü olmak üzere pek çok sektörün ihracatta öncüsü olması
gerekmektedir. Sektörün yurt dışında gelişmesinin paralelinde bu işlev ortaya çıkmaya, etkin olmaya
başlayacak, sektöre ilgi ve destekler artacaktır.
6
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
 Son yıllarda Türk müşavirlik firmaları uluslararası finans kuruluşlarınca finanse edilen yurtdışı işlerde ve özel
yatırım projelerinde yeterli düzeyde olmasa da müşavirlik hizmetlerini doğrudan işveren idarelere sunmaya
başlamışlardır.
Zayıf Yönler:
Türkiye’de bankacılık ve finans sektörünün müteahhitlik ve müşavirlik sektörü üzerindeki baskısı kaldırılmalı

en azından olabildiğince azaltılmalıdır. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de Müşavirlik kuruluşlarından
ihalelerde istenen teminat mektupları kaldırılmalıdır.
 Telif hakları ve lisans yazılımları alanındaki sektörler arası yasal dengesizlik de gözden geçirilmelidir. Bu
yasalar telif hakları amacıyla, sanatçıların, mühendislerin, mimarların yararına ve son derece iyi niyetle
çıkarılmasına rağmen uluslararası yazılım tekelleri tarafından aşırı ölçüde kendi menfaatlerine dönük olarak
kullanılmaktadır. Teknik müşavirler benzer korumacı yasaları kendileri için de talep etmektedirler.
 Türkiye’de müşavirlik büroları arasında uzmanlaşma sağlanamamaktadır. Bunun en büyük nedeni sadece iş
pazara yönelik olarak çalışıldığında işlerin sürekliliğinin olmamasıdır. Bir proje veya müşavirlik bürosu özellikli
bir işi yaparken çalıştırdığı elemanları, o proje bitiminde elde aynı özel konuda yeni işi olmadığından
bünyesinden çıkartmakta, bu da uzman eleman yetişmemesi sonucunu getirmektedir. .
 Yurtdışında teknik hizmetler için yeterli süreler tanınmakta, yeterli bedeller ödenmektedir. Ülkemizde ise bir
yandan projelerin çok kısa sürelerde tamamlanmaları beklenirken, teknik hizmetler için çok düşük bedeller
ödenmek istenilmektedir. Bu da haksız rekabetleri getirmekte, niteliği çok düşük teknik hizmetler ortaya
çıkartmaktadır.
 Teknolojik ve mühendislik alanında başarılı olan firmalarımız kurumsallık, iş geliştirme, iş takip etme gibi
firmalarını geliştirecek, vizyon gerektiren alanlarda çok yetersiz kalmaktadırlar.
2.4.
Sektörün Geliştirilmesine Yönelik Değerlendirmeler, Öneriler
Teknik Müşavirlik Sektörünün iç ve dış pazarlarda gelişmesi ve güçlenmesinin önemi önceki bölümlerde
vurgulanmıştır. Bu konu teknik müşavirlik firmaları ile ilgili kamu ve özel sektör kuruluşlarının ortak bir çaba içerisinde
ancak sonuç alabilecekleri açıktır. Konunun çeşitli boyutlarıyla incelenmesi, çok yönlü ortak çabalar ile alınması
gereken önlemlerin, olası çıkış yollarının belirlenmesi, bunların etkin bir koordinasyon ve izleme sistematiği içerisinde
yakın, orta ve uzun dönemli uygulamalar olarak planlanmaları gerekecektir. Beklenilen sonuçların ancak orta vadede
elde edilebileceğinin kayda değer sonuçlar getireceğinin bilincinde olunarak çok planlı çalışmaların sebatla
sürdürülmeleri sağlanmalıdır.
Bu konudaki değerlendirme ve öneriler aşağıdaki gibi özetlenebilecektir:
- İlköğretimden başlayarak eğitim sistemimiz öğrencileri düşünmeye, araştırmaya yöneltmemekte, özgüvenlerini
geliştirecek bir sistem uygulanmamaktadır. Aile içerisindeki çocuklara karşı davranışlar da azımsanmayacak oranda
onların özgüvenlerini geliştirecek yönde olmaktan uzaktır. Uygulanmakta olan sınav sistemi zeki ve yetenekli
7
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
çocuklarımızı dahi öğrenerek, düşünerek çözüm bulma yerine şablonlar uygulayarak sonuca gitme eğilimine
yöneltmiştir. Bu eğilimin olumsuz yansımaları mühendislik eğitimi sırasında, daha da ötesi,
meslek
uygulamalarında ortaya çıkmaktadır.
 - Türkiye’de mühendislik eğitimi veren 70 kadar üniversite bulunmaktadır. 30 bin den fazla öğrencinin
okuduğu bu üniversitelerin çoğunda, çokyönlü özellikleri olan mühendislik eğitimlerinin sağlıklı verilmekte
olabildiğini düşünmek zordur.
 - Teknik Müşavirlik Sektörünün dışa açılmasında hedef ülke olarak belirlenebilecek ülkelere verilebilecek en
etkili teknik müşavirlik hizmetleri, genel yatırım planlaması, master plan, temel kalkınma yatırımlarının fizibilite
etüdlerinin hazırlanması ve benzeri hizmetler olacaktır. Yurt dışına verilecek bu teknik müşavirlik hizmetlerinin
ülkemiz inşaat sektörüne getireceği avantaj ve katkıların yüksek olması beklenilmelidir. Ülkemizde bu tür
planlama çalışmaları genel olarak yatırımcı devlet kurumlarınca kendi bünyelerinde gerçekleştirilmektedir.
Farklı bir yaklaşım ile bu konularda çok sayıda hizmetin ülkemiz teknik müşavirlik firmalarından alınması, bir
yandan bu firmalara yurt dışında bu konularda çalışmalar yapabilmeleri için bilgi birikimi/deneyim ve referans
kazandırırken diğer yandan yurt içerisinde sektör için önemli bir iş hacmi artışı yaratılmış olacaktır. Aynı
durum bazı kamu kurumlarının kendi bünyelerinde gerçekleştirmekte oldukları diğer teknik müşavirlik
hizmetleri için de geçerlidir.
 - İlgili Devlet kuruluşları, iç piyasada yatırımların azalmakta olduğu dönemlerde sektöre iş olanakları
yaratılmasının gerekliliğini önemsemeli ve bu konuda yaklaşımlar getirilebilmelidir.
 - Teknik müşavirlik sektörü firmalarının ve ilgili kuruluşların birlikte davranma, dayanışma, katılım ve işbirliği
eğilimleri geliştirilmelidir.
 - Teknik müşavirlik hizmetlerinin çok düşük fiyatlar ile yapılmaya çalışılmasını önleyecek önlemler
geliştirilebilmelidir. Bununla yakından ilgili olarak teknik müşavirlik hizmetlerinin kapsamı ve kalitelerinde bir
hizmet standardı oluşabilmesine yönelik çalışmalar ilgili kuruluşlar tarafından işbirliği içerisinde
gerçekleştirilmeli, bir kalite kontrol sisteminin oluşması sağlanmalıdır. Bu konuda alınacak etkili sonuç, çok
düşük fiyatlar ile hizmet üstlenilmesine karşı verilecek mücadelede de etkili bir silah olacaktır.
 - Teknik müşavirlik sektörünün geleceğine yönelik vizyonlar oluşturulmalı, bu vizyonlara uygun olarak
sektörün gelişmesi için planlamalar yapılmalıdır.
 - Yukarıdaki konularda, sektörün güçlendirilmesine katkısı olacak diğer çalışmalarda ve sektörle ilgili gerekli
görülecek düzenlemelerin yapılmasında ilgili tüm kuruluşların işbirliği ve eşgüdüm içerisinde çalışmaları
sağlanmalıdır. Bu amaçla ilgili kurum ve kuruluş temsilcilerinin katılımları ile periyodik olarak toplanacak bir
izleme-koordinasyon komisyonu oluşturulmalıdır.
 Bu bağlamda daha geniş bir çerçevede bir İnşaat Sektörü Gelişimi Programı da hazırlanmalı, sektörün tüm
paydaşlarının bu programın başarısı için dayanışma içerisinde çalışmaları sağlanmalı, ilgili yasalar gözden
8
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
geçirilmeli, gerek görülen yeni düzenlemeler önerilmeli, gilişim programının gerçekleşebilmesine dönük
çalışmalar yapılmalıdır.
 - Yurt içerisinde, daha da önemlisi yurt dışına açılımda daha güçlü olunabilmesine dönük olarak sektör
firmaları biraraya gelerek güçlü yapılar oluşturmalı, bu yapılanmalar desteklenmeli, firmalar bu konuda
yönlendirilmeli, özendirilmelidirler. Ülkemizde teknik müşavirlik sektöründeki az sayıda firma kendi olanakları
ile yurt dışında iş almak için çalışmalar yapabilmekte, projeler üstlenerek bunları başarı ile yerine
getirebilmektedir. Ancak ülkemizde sektörün omurgasını, eleman sayısı ve cirosu açısından orta hatta küçük
sayılabilecek ancak deneyimi ve teknik eleman niteliği yüksek çok sayıda firma oluşturmaktadır. Bu firmaların
yurt dışına açılma çabalarının desteklenmesinde, kobiler için öngörülen ve özellikle desteklenen “ Sektörel
Dış Ticaret Şirketleri” modeli , sektörümüzün desteklenmesine yönelik mevzuatta da bir ölçüde yer bulan,
Teknik müşavirlik sektörünün orta boy, hatta küçük sayılabilecek nitelikli firmalarının yurt dışında başarılı
olabilmeleri için denenmesi gereken, başarılı olabilecek bir modeldir.
 - Teknik müşavirlik hizmetlerinin kalitesinin yeterli düzeyde olması sağlanmalıdır. Yurt dışında hangi ülkede
teknik hizmet üstlenilmiş olunursa olunsun, o ülkede sürdürülebilir bir şekilde var olmanın kaçınılmaz koşulu,
verilecek hizmetin yeterli kalitede olmasıdır. Bu konuda bir kalite kontrol sistemi oluşturulması önemlidir.
 - Yurt dışında iş alınabilmesi için sonuç alıcı çabalar gösterilmesi, desteklerden ve diğer olanaklardan ileri
düzeyde yararlanılmasına yönelik çalışmalar içerisinde olunması önemlidir. Bir süre için Türk Müşavir
Mühendis ve Mimarlar Birliği’nin sektörü destekleyen öncü ve etkili çalışmalar üstlenmesi konuya bir ivme
getirebilecektir.
 -
Yurt içerisinde de teknik müşavirlerden istenilen hizmetlerde Projeler olabilen ölçüde
teknik, sosyal,
ekonomik ve çevresel parçaları ile bir bütün olarak düşünülmeli, çok boyutlu hizmetler talep edilmeli, firmaların
bu yönde gelişmeleri sağlanmalıdır. Sadece teknik yönden ele alınan projelerle elde edilen sonuçlarda eksik
kalan hususlar olmakta, hedeflenen sonuçlar bu eksikliklerden etkilenebilmektedir.
 - Müteahhit firmalarının yurtdışında yakaladıkları başarıları bilinmektedir. Bu başarının çok daha ilerilere
taşınabilmesi için onların yaygın üstlenebildikleri, teklif verip başarılı olabildikleri daha sınırlı teknik özellikleri
olan işlerin ötesinde, katma değeri daha yüksek, teknik yönden daha özellikli olan projeleri de sağlıklı teklifler
vererek üstlenebilmeleri, işleri de sağlıklı bir şekilde gerçekleştirebilmeleri gerekmektedir. Bu konuda teknik
müşavirlik firmalarımızın onlara çok önemli desekler sağlayabilmeleri sözkonusudur. Teklif hazırlanması
aşamasından başlayacak bu işbirliği için ortak bir hizmet anlayışı geliştirilmeli, müteahhit firmalarımız teknik
müşavirlik firmalarımızın destekleri ile daha teknik ve daha özellikli işler üstlenerek bunları başarı ile
gerçekleştirebilmelidirler.
 Daha özel uygulamalara dönük öneriler aşağıda sıralanmaktadır:
9
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Yurt İçerisinde Gerçekleştirilecek Dış Kredili İşlere Yönelik Uygulama Önerileri:
 Yerel Firma tanımı yeniden yapılmalı ve bu tanımlamada sermaye yapısı esas alınmalıdır.
 Yabancı firmalar için yerel firma ortaklığı zorunlu hale getirilmeli ve yerel firmanın ortaklık payının %30 un
üstünde olması sağlanmalıdır.
Ülkemiz Kamu Kuruluşlarının Yurt İçerisinde Gerçekleştirilecek Yatırımlarına Yönelik Uygulama Önerileri:
 Kamu Yatırımlarının gerçekleşme aşamasında Teknik Müşavir kullanımı zorunlu hale getirilmelidir.
 Kamu Yatırımlarının gerçekleşme aşamasında yerel Teknik Müşavirlerin payları ve nitelikleri ön planda
tutulmalıdır.
 Bağımsız Teknik Müşavir kullanımına ve müşavir seçiminde kalitenin gerçekci bir ağırlığının olmasına dikkat
edilmelidir.
Yasal Düzenleme Yapılarak Alınması Gereken Önlem Önerileri:
 Yapı Denetim Yasası ile kurulan Yapı Denetim Şirketleri’nin hizmet alanları sınırlandırılmalı ve özel sektör
yatırımlarının belli bir büyüklüğü aştığı hallerde denetim yetkisi Teknik Müşavirlik sektörüne devredilmelidir.
 Bağımsız Teknik Müşavirlik Yasası çıkartılmalı ve bu yasanın hazırlanışında sektör kuruluşları rol almalıdırlar..
 Mühendislik alanlarının ve uzmanlıklarının belirlendiği bir Mühendislik yasası çıkarılmalı veya eski yasalar
(Mühendislik ve Mimarlık hakkında Kanun v.s.) güncellenmelidir.
Teknik Müşavirlik Sektörü Kuruluşlarınca Gerçekleştirilmesi Gerekenler:
 Firmalar, yapılarını uluslararası kabul görmüş esaslara göre yeniden düzenlemelidirler. Kurumsal yapı, mali
denetim sistemi, gerçek sorumluluk alma, kalite ve güvence sistemi, haberleşme sistemi, ortak yazışma dili,
hukuk vs. konularda uluslararası standartlara ulaşmalıdır.
 Teknik alt yapılarını ve öz kaynaklarını güçlendirmeye önem vermelidirler. Bu bağlamda diğer firmalar ile etkin
işbirliği gerçekleştirerek, olabiliyorsa birleşerek daha güçlü yapılara gidilmelidir.
10
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
3.
TEKNİK MÜŞAVİRLİK SEKTÖRÜNE SAĞLANAN DEVLET DESTEKLERİ
3.1.
Destekler
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca 2011/4 sayılı “Teknik Müşavirlik Şirketlerine Sağlanacak
Devlet Yardımları Hakkında Tebliğ” 16 Mayıs 2011 tarih ve 27936 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe
girmiştir.
Bu Tebliğ, teknik müşavirlik, müteahhitlik şirketlerinin yurtdışında tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinin arttırılmasının
sağlanmasını, Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından hedef pazar olarak belirlenen ülkelerde bu faaliyetler sonucunda,
Türk malı ve hizmetleri ihracatının artırılmasına yönelik olarak Teknik Müşavirlik Şirketleri, Bağımsız Teknik Müşavirlik
Şirketleri, Müteahhitlik Şirketleri, Ortak Girişimler, Sektörel Müşavirlik Şirketleri, İşbirliği Kuruluşları ve Sektörel
Kuruluşlarca yurt içi ve yurt dışında gerçekleştirilen bazı faaliyetlere ilişkin harcamaların çeşitli oranlarda Destekleme
ve Fiyat İstikrar Fonu’ndan (DFİF) karşılanmasını amaçlamaktadır.
Desteklenecek faaliyetler arasında “Yurtdışı Ofis Desteği” , “Reklam, Tanıtım ve Pazarlama Desteği”, “Pazar
Araştırması Desteği”, “Fuar Desteği”, “Seminer, Konferans Desteği”, “Fizibilite Etüdü ve Nazım (Master) Plan
Hazırlanması Desteği” ve “Sözleşme Desteği” bulunmaktadır.
8 Haziran 2011 tarihli 637 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın tüm hizmet birimleri ile
Hazine Müsteşarlığı’nın Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlükleri birleştirilerek Ekonomi Bakanlığı
kurulmuş, Bakanlıkça düzenlenen 2011/4 sayılı Tebliğ’e ilişkin “Uygulama Usul ve Esasları” ile tüm bu teşviklere ilişkin
kapsam, prosedür ve sınırlar detaylandırılmıştır.
3.2.
Desteklerin Önemi
Sektörde yurt dışında rekabet edebilmek için, öncelikle yurt içinde yeteri kadar güçlenmiş olmak gerekmektedir. Türk
teknik müşavirlik sektörü iç pazarı, yabancı firmaların da pazara ağırlıklarını koymuş olmaları, hizmetlerin karşılıklarının
çok düşük olması, sektörün diğer paydaşlarının nitelikli müşavirliği ve geniş çerçevesini tanımalarının yeni olması
nedeni ile firmalarımız açısından zorlu bir pazardır. Çoğu firmamız iç pazarda bugünün koşullarında güç
kaybetmektedirler. Rekabet koşullarının sınırlı olduğu, yadsınamaz konjonktürel avantajlarımız bulunan bazı dış
pazarlarda devlet desteklerinin de katkısı ile iş yapmak, başarılı olmak, dolayısıyla giderek güçlenmek olasıdır.
İlk aşamada ne ile karşılaşacağını bilmeyen, kültürüne, diline, iş ahlakına, mevzuatına yabancı olunan bir pazara
girmek, bu pazarı araştırmak, firmalar için risk teşkil edebilmektedir. Bu noktada devlet teşvikleri önemli rol
oynamaktadır. Pazar araştırması ve yurt dışı ofis açma destekleri ile çalışmak istenilen ülke ile ilgili araştırmalar
yapılabilmekte, yurt dışında ofisler açılarak ülkede daha etkin bir şekilde var olunması sağlanabilmektedir. Fuar ve
seminerlere katılabilme desteği, sektör temsilcilerinin yurt dışında neler olduğunu, hangi yeniliklerin ön plana çıktığını
11
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
yakalayabilmeleri ve sektörde kendilerine yer edinebilmeleri, kendilerini tanıtabilmeleri açısından çok önemli
olmaktadır.
Büyük firmaların çoğunun yararlandığı ya da bu teşvikler olmaksızın kendilerini kanıtlayabildikleri ortamda, küçük ve
orta bütçeli firmaların da bir araya gelerek oluşturdukları belki sadece bir projeye yönelik belki de daha uzun dönemi
içeren birleşmeler desteklenmekte bu anlamda daha köklü girişimler özellikle özendirilmektedir.
4.
HİZMET İHRACATI
İhracat bir malın yabancı ülkelere döviz karşılığı yapılan satışıdır. Teknik müşavirlik sektöründe satışı yapılan mal ise
“hizmet”tir. Bu malın, hizmetin, ihracatı, yurt dışında iş yapabilmek, yurt dışında projelerde mühendislik, tasarım,
kontrollük, planlama, raporlama alanlarında faaliyet gösterebilmek, bu alanlardaki yeterlilik ve donanımları sunarak,
bedeli karşılığında projelerde bu hizmetlerin kullandırılmasını sağlamaktır. Gelişmiş ülkelerde teknik müşavirlik
sektörünün de çok gelişmiş olmasına karşın ülkemizde bu sektör son 10 yıllarda değer kazanmaya, gelişmeye
başlamış, halen uluslararası pazarlarda etkin rekabet etme şansına sahip sayılamamaktadır.
Azgelişmiş ülkelerde dahi müşavirlik ve mühendislik danışmanlık sistemlerinin olmadığı işlerde ne yatırımların
fizibilitelerini kontrol edebilmek, ne de rasyonel ve doğru yatırımları iyi koşullarda gerçekleştirme olasılığının
bulunmadığı kabul edilmektedir. Bu nedenle özellikle kalkınmakta olan ülkeler, yatırımları ile hedeflemekte oldukları
sonuçlara erişebilmek amacıyla kendi ülkelerinden sağlayamadıkları teknik hizmetleri uluslararası pazarda yeralan ve
istenilecek hizmeti verebilme açısından yeterli görülen firmalardan satın almaktadırlar.
Ülkeler ve ülkelerin teknik müşavirlik firmaları açısından Teknik Hizmet İhracatı aşağıdaki nedenler ile vazgeçilemezdir:
 İç pazarda belli bir düzeye gelmiş firmalar dış pazarlara da açılarak iş hacimlerini geliştirmek, daha yüksek
kazançlar sağlamak, iş istikrarı açısından avantaj sağlamak istemektedirler.
 Dış pazarlara açılan firmalar, rakiplerinin yabancı ülkelerde neler yapmakta olduklarını görmekte, kendi iç ve
dış pazarlardaki rekabet koşullarını geliştirmektedir.
 Dış pazarda da iş yapabilen müşavir firmalar, iç pazara bağımlı kalmaktan kurtulmakta, kendi ülkelerinde ya
da iş yaptıkları herhangi bir ülkede ortaya çıkabilecek olumsuzluklardan daha az etkilenme şansını
kazanmaktadırlar.
 Yurt dışında iş hacmini geliştiren firmalar yeni elemanlar istihdam ederek, ülkeleri inşaat sektörü firmalarına iş
hacmi yaratarak ülkelerinin ekonomilerine katkıda bulunmaktadır.
 Aşağıda hizmet ihracatının dünya ticaret hacmi içerisindeki payı, önemi, riskleri ve faydaları üzerine genel
değerlendirmeler de yeralmaktadır.
Dünya toplam ticaret hacminde mal ticaretinin payı özellikle son 30 yıldan buyana hizmet ihracatı lehine azalmaktadır.
Ülkemizde ise gayrisafi milli hâsılanın %60’ını hizmetler sektöründen elde edilmektedir. Dünya Ticaret Örgütü verileri,
1980-2010 yılları arasındaki 30 yıllık süreç içinde dünya mal ihracatının 6,5 kat, buna karşın dünya hizmet ticaretinin 9
kat arttığını göstermektedir. Aynı dönemde hizmetlerin dünya ticareti içindeki payı %15’ten %20’lere yükselmiş
12
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
bulunmaktadır. 2010 yılı itibariyle dünya mal ticaretini 15,2 trilyon dolarken, dünya hizmet ticaretinin ise 3,7 trilyon
dolara çıktığı görülmektedir.
Ülkemiz de, dünya ticareti içerisinde hizmetler ticaretindeki artış eğiliminden önemli kazanımlar elde etmektedir. Mal
ticaretinde dış ticaret açığı veren ülkemizde 2010 yılında 114 milyar dolar ihracat, 185 milyar dolar ithalat
gerçekleştirilmiştir. Ancak hizmet ticaretine bakıldığında dünyada 2010 yılında 3,7 trilyon dolarlık toplam hizmet
ticaretinden Türkiye 34 milyar dolarlık bir pay elde etmiştir. Hizmet ticareti içinde özellikle müteahhitlik, bankacılık,
lojistik sektörleri olmak üzere mal ticaretinin tam aksine dış ticaret fazlası veren, neredeyse yapmış olduğu ithalatının
iki katı ihracat yapan bir ülke olmuştur.
Günümüzde reel sektörden kamu sektörüne kadar tüm aktörler için ihracatta güç birliğinin çok gerekli olduğu bir
ekonomik süreçten geçilmektedir. İnşaat sektörümüz, bugüne kadar büyük başarı ile önemli bir ihracat hacmi yaratmış
olmakla birlikte, bu koşullarda sağlanabilecek iş hacminin sınırına gelinmiş olduğu ilgili tüm kesimler tarafından ifade
edilmektedir. Sektör firmalarının bu sınırı aşabşlmek için daha teknik özellikli, katmadeğeri daha yüksek projeler
üstlenmeleri gerekmektedir. Bu yönde sonuç alınabilmesi için de müteahhitlik firmalarının teknik müşavirlik firmaları ile
etkin bir işbirliği yapmaları önem kazanmaktadır.
13
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
5.
IRAK
Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Irak toprakları son yıllarda büyük savaşlar ve işgallerle karşı karşıya kalmıştır.
Kuveyt ve İran ile savaşan Irak, 2003 yılında da ABD işgali ile karşı karşıya kalmıştır. Saddam Hüseyin dönemi sona
ermiş ancak farklı etnik gruplardan oluşan ve dünya petrol rezervinde 2.sırada olan ülkeye büyük bir kaos egemen
olmuştur.
Mart 2010’da yapılan seçimler sonrasında hükümet ancak Aralık 2010’da kurulabilmiştir. Bu da ülkedeki karmaşa ve
istikrarsızlığın bir göstergesidir. Ülke artık savaşların ve işgallerin izlerini silmeye çalışmaktadır.
Tablo 1 Irak Ülke Kimliği
Resmi Adı
Irak Cumhuriyeti
Resmi Dili
Arapça (Kürt Bölgesinde Kürtçe)
Yüz Ölçümü
434 128 km2
İl
18 adet
Başkent
Bağdat
Önemli Şehirleri
Musul, Basra, Erbil
Doğal Kaynaklar
Petrol, doğal gaz, sülfür, fosfat, demir
Kaynak: CIA Irak Raporu
5.1.
Coğrafi Bilgiler
Kuzeyde Türkiye; Güneyde, Suudi Arabistan, Kuveyt ve Arap Körfezi; doğuda İran; batıda ise Suriye ve Ürdün ile
çevrili olan Irak’ın kuzeyi dağlık; batısı çöl toprakları; orta ve güney kısımları ise geniş bereketli araziler ile çevrilidir.
Körfez ülkeleri arasında İran ve Suudi Arabistan’dan sonra en geniş yüz ölçümüne sahip ülke olan Irak’ın Körfez ile
ilgisi denize çok kısa olan cephesinden kaynaklanır. 924 km2 su alanına (kara suları) sahiptir. Bu görünümü ile tipik bir
kara devleti olarak Irak, sınırlı bir stratejik derinliğe sahip olan Kuzey Irak’taki dağlık arazi dışında her taraftan
savunmasız sınırlarla çevrili ve denize ulaşımı ise yetersizdir. Körfez’in üç büyüklerinden Irak’ın komşuları İran (1.458
km), Suudi Arabistan (814 km), Suriye (605 km), Türkiye (331 km), Kuveyt (242 km) ve Ürdün (181 km) ile olan toplam
sınır uzunluğu 3.631 km’dir.
Irak’ın güneyinde yer alan verimli araziler, Türkiye’den doğan 1850 km uzunluğundaki Dicle Nehri ve yine Türkiye’den
akan 2350 km uzunluğundaki Fırat Nehri tarafından sulanmaktadırlar. Bu iki nehir Kurna şehrinde buluşurlar ve Şat El
Arap adını alırlar. Bu birleşimden doğan nehir Arap Körfezi’ne ulaşana kadar (185 km) akar.Sahip olduğu petrol
rezervleri ve tarıma elverişli toprakları ile jeopolitik öneme sahip olan Irak; Orta Doğu ve Körfez’in stratejik hassasiyete
ve öneme sahip önemli bir ülkesi durumundadır. Ülkede başkent Bağdat'taki Bağdat Havalimanı başta olmak üzere altı
adet uluslararası uçuşlara açık havalimanı bulunmaktadır.
14
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
5.2.
İklim Özellikleri
Irak’ta, soğuk ve kurak kışlar; sıcak, bulutsuz yazlar görülür. Topraklarının çoğunlukla çöl olması bu sayılan iklimsel
sonuçları doğurur. İran ve Türkiye sınırı boyunca uzanan kuzeydeki dağlık bölgeler, yoğun kar yağışı altındadır. Bazen
Orta ve Güney Irak’ta sel görülür. Toz ve kum fırtınaları da diğer doğal afetler arasında yer alır. Çoğunlukla geniş
düzlüklerden oluşan bir arazi yapısı vardır. İran sınırında büyük bataklıklar görülür.
5.3. Nüfus
Ocak 2011’in tahmini verilerine göre Irak nüfusu 30 399 572 olarak belirtilmiştir. Genç nüfusa sahip yıllık büyüme oranı
%2.4 olan ülkede nüfusun yarıdan fazlası 20 yaşın altındadır.
Tablo 2 Nüfus Yapısı Yaş ve Cinsiyete Göre
Yaş aralığı
%
Erkek
Kadın
0 – 14 yaş arası
38
5 882 682
5 678 714
15 – 64 yaş arası
58.9
9 076 558
8 826 545
65 ve üstü
3.1
435 908
499 138
Kaynak: CIA Irak Raporu, National Investment Commision
Tablo 3 Önemli Şehirlere Göre Nüfus Dağılımı
Bağdat
5 571 000
Musul
1 447 000
Erbil
1 009 000
Basra
923 000
Kaynak: National Investment Commision
15
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
5.4.
Demografik Özellikler
Farklı etnik kültürlerden ve farklı dinlerden insanların yaşadığı ülkede Şii Araplar Irak'ın güneyinde yaşarken, Bağdat
civarında Sünni ve Şii Araplar, Irak'ın kuzeyinde ise Sünni, Yezidi Kürtleri ve Irak Türkmenleri yaşamaktadır.
Tablo 4 Irak Nüfus Yapısı(Dini, Etnik)
Nüfus Yapısı (Dini)
Nüfus Yapısı (Etnik)
% 55-60 Şii Müslüman (Arap-Türkmen)
% 51-54 Şii Arap
% 37-40 Sünni Müslüman (Arap-Kürt-Türkmen)
% 20-21 Sünni Arap
% 2-3 Hristiyan (Süryani,Keldani,Asuri-şabak-diğer)
% 16-20 Kürt
% 5-6 Türkmen
% 2-3 Hristiyan (süryani-keldani,asuri)
Kaynak: www.wikipedia.org
Şekil 1 Irak Nüfus Yapısı
16
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
5.5.
İdari Yapı
Irak, idari olarak 18 eyalete ayrılmıştır. Herbir eyaletin de bir başkenti vardır. Irak eyaletleri içerisinde Kuzey Irak
Bölgesi olarak belirlenen bölgeler Duhok, Erbil ve Süleymaniye’dir. Bu illerin yanısıra Selahaddin, Diyala ve Kerkük
illeri de bu Kuzey Irak Bölgesi’ne katılacaklardır.
Tablo 5 Irak Eyaletleri ve Başkentleri
No
İl
Başkent
1
Bağdat
Bağdat
2
Selahattin
3
No
İl
Başkent
10
Babil
Hilla
Tikrit
11
Kerbela
Kerbela
Diyala
Bakuba
12
Necef
Necef
4
Vasit
Kut
13
Anbar
Ramadi
5
Maysan
Amara
14
Nineve
Musul
6
Basra
Basra
15
Duhok
Duhok
7
Zi Kar
Nasiriye
16
Erbil
Erbil
8
Mutanna
Samava
17
Kerkük
Kerkük
9
Kadisiye
Divaniye
18
Süleymaniye
Süleymaniye
Kaynak: www.wikipedia.org
Şekil 2 - Irak Eyaletleri ve Başkentleri Haritası
17
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
5.6.
Siyasi Yapı
Savaşlar, işgaller ile geçen uzun yıllardan sonra 7 Mart 2010’da yapılan seçimlerin ardından hükümet 21 Aralık 2010
tarihinde kurulmuştur. Bu seçimde birinci gelen El Irakiye Partisi olmasına rağmen, hükümet kurma yetkisi Kanun
Devleti Koalisyonu’na verilmiştir. Meclis Şiiler, Kürtler ve Sunniler olarak üçe bölünmüştür.
Yeni hükümette, başbakan yardımcılığı, hükümet sözcülüğü, Bataklıklardan sorumlu Devlet Bakanlığı ve dört devlet
bakanlığı olmak üzere yedi yeni bakanlık bulunmaktadır.
Hüseyin ŞEHRİSTANİ, Casim Muhammet CAFER, SEfaaddin El-Safi, Hoşyar ZEBARİ ve Liva SUMEYSİM önceki
hükümette de görev alan bakanlardır.
Tablo 6 Irak Kabinesinde Yer Alan İttifaklar
Kanun Devleti Koalisyonu
Irak Ulusal İttifakı
Irak’ın Birliği
Kürdistan İttifakı
Şii Kürtler çoğunlukta.
Çok sayıda
Mesut Barzani ve Celal
Başbakan Nuri El Maliki bu çoğunlukta.
küçük grup ve
Talabani’nin liderliğinde
koalisyondandır.
partilerden
kurulan ittifak.
Şii
Araplar
El Irakiye Listesi
çoğunlukta, Sunni Araplar
oluşmaktadır.
Kaynak: Ortadoğu Analiz Raporu’2011
18
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Tablo 7 - Irak Kabinesi
BAKANLIĞIN ADI
BAKANIN ADI
BAĞLI OLDUĞU LİSTE
PARTİSİNİN ADI
Başbakan
Nuri El-Maliki
İslami Dava Partisi
Başbakan Yardımcısı
Salih Mutlak
El Irakiye Listesi
Ulusal Diyalog Cephesi
Hüseyin El Şehristani
Bağımsızlar
Roj Nuri Şıveys
Kürdistan Demokratik Partisi
Dışişleri Bakanı
Hoşyar Zebari
Ali El-Dabbağ
Bağımsızlar
Petrol Bakanı
Abdülkerim El Lueybi
Teknokrat
Teknokrat
Adalet Bakanı
Hasan El Şammari
Fazilet Partisi
Kültür Bakanı
Sadun El Duleymi
Irak’ın Birliği
Irak’ın Birliği
Bilim ve Teknoloji Bakanı
Abdülkerim Yasin El-Samarrai
El Irakiye Listesi
Yenileme Listesi (İsavi Grubu)
Nassar El-Rubai
Sadr Grubu
İnsan Hakları Bakanı
Muhammet Şeya El Sudani
Eğitim Bakanı
Muhammet Tamim
El Irakiye Listesi
Irak Ulusal Diyalog Cephesi
İletişim Bakanı
Muhammet Allavi
El Irakiye Listesi
Irak Ulusal Listesi
Sağlık Bakanı
Mecit Hamit Emin
Kürdistan Yurtseverler Birliği
Göç ve Göçmenler Bk.
Dindar Necman
Kürdistan İslami Birliği
Çevre Bakanı
Sergon Sleyva
Gençlik ve Spor Bakanı
Casim Muhammed Cafer
Irak Türkmen İslami Birliği
Maliye Bakanı
Rafi El Isavi
El Irakiye Listesi
Gelecek Hareketi
Ulaştırma Bakanı
Hadi El Amiri
Bedir Örgütü
Sanayi Bakanı
Ahmed Nasır Deli
El Irakiye Listesi
Çözüm Partisi (Kerbuli Grubu)
Tarım Bakanı
İzzettin Devle
El Irakiye Listesi
Irakiyun Listesi (Nuceyfi Gr.)
İmar ve İskan Bakanı
Muhammed SahipEl Darraci
Sadr Grubu
Ali El Edip
Muhannet Selman El Saadi
Sadr Grubu
Liva Sümeysim
Sadr Grubu
Muhammed Sahip El Darraci
Sadr Grubu
(Enerji İşleri )
Devlet Bakanı ve Hükümet
Sözcüsü
Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanı
Yüksek Eğitim ve Bilimsel
Arş.Bakanı
Su Ürünleri Bakanı
Turizm ve Tarihi Eserler
Bakanı
Belediye Bakanı
Hıristiyan
19
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Ticaret Bakanı
Roj Nuri Şıveys
Elektrik Bakanı (vekaleten)
Hüseyin El Şehristani
Bağımsızlar
İçişleri Bakanı (vekaleten)
Nuri El-Maliki
Nuri El-Maliki
Nuri El-Maliki
Hasan El-Sari
Irak Hizbullahı
Devlet Bakanı
Büşra Hüseyin
Fazilet Partisi
Devlet Bakanı
Ziya Necim
Devlet Bakanı
Abid Hasan Mıtayri
Sadr Grubu
Devlet Bakanı
Salah Muzahim Derviş
Turhan Hasan Müftü
El Irakiye Listesi
Ali El Sacri
Sefaaddin El-Safi
Bağımsızlar
Ali El Edip
Hoşyar Zebari
Kürdistan Demoratik Partisi
Dindar Necman
Kürdistan İslami Birliği
Savunma Bakanı
(vekaleten)
Ulusal Güvenlik Bakanı
(vekaleten)
Bataklıklardan
Sorumlu
Devlet Bakanı
İllerden Sorumlu Devlet
Bakanı
Dış İşlerinden Sorumlu
Devlet Bakanı
Parlamento
İşlerinden
Sorumlu Devlet Bakanı
Uzlaşıdan Sorumlu Devlet
Bakanı
Kadınlardan Sorumlu
Devlet Bakanı
Sivil Toplum Örg. Sorumlu
Devlet Bakanı
Irak Türkmen Cephesi
Kaynak: Ortadoğu Analiz Raporu’2011
20
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
5.7.
5.7.1.
Ekonomi
Ekonomik Durum
1980’lerde Irak-İran savaşı, 1990’larda Kuveyt’in işgali üzerine başlayan uluslararası askeri harekât ve 2003 yılında
Amerika’nın askeri müdahalesinin dönüm noktalarını teşkil ettiği son 30 yılda Irak ekonomisi oldukça istikrarsız bir yapı
sergilemiştir. Çeşitli dönemlerde yürürlüğe konan ekonomik ambargolar da Irak’ın küresel ekonomi ile bütünleşmesini
güçleştirmiştir.
1991 – 1995 yılları arasında BM tarafından Irak’a sunulan petrol karşılığı gıda ithalatı önerisi, Irak Hükümeti tarafından
kabul görmemiş ve petrol geliri elde edilemediği için ülkede fakirlik hızla artmıştır. 1996 yılında, Irak Hükümeti, BM
tarafından önerilen Gıda Karşılığı Petrol Programı önerisini kabul etmek durumunda kalmıştır. Bu programla, Irak
hükümetine sınırlı miktarda petrol ihraç etme ve bunun karşılığında gıda ve insani malzeme ithal etme izni verilmiştir.
22 Mayıs 2003 tarihinde, BM Güvenlik Konseyi 1483 sayılı kararı kabul etmiş ve Irak üzerindeki tüm ticari yaptırımların
bittiğini ilan ederek, Gıda Karşılığı Petrol Programını yürürlükten kaldırmıştır.
Amerika’nın askeri müdahalesinin ardından kurulan Irak’ın Yeniden Yapılandırılması ve İnsani Yardım Kurumu (ORHAThe Office of Reconstruction and Humanitarian Assistance) ülkede idari ve ekonomik yapıyı yeniden oluşturmakla
görevlendirilmiştir. Bununla birlikte, 2003 yılında Irak ekonomisi savaşın ve savaş sonrası güvenlik durumunun
kötüleşmesinin yanı sıra ülkedeki devlet kurumlarının tamamına yakınının tasfiye edilmesi, gerekli idarelerinin tesis
edilememesi ve artan istikrarsızlık gibi nedenlerle kötüye gitmiştir.
Savaş sonrası dönemde de Irak ekonomisi temel olarak petrol gelirlerine dayanmaya devam etmiştir. Irak’ın ihracat
gelirlerinin % 98’i petrolden sağlanmaktadır. 2010 yılı bahar aylarında gerçekleşen seçim sonrasına Aralık 2010
ayında kurulmuş olan Hükümet ile birlikte Ülkenin siyasal istikrara kavuştuğu kabul edilebilmekte olup ekonominin
yeniden yapılandırılması çalışmaları da hızlanarak devam etmektedir.
IMF, 2004 yılında Irak hükümetine savaş sonrası acil yardım desteği programı çerçevesinde kredi vermiştir. 2009
yılında ödemesi gereken 470 milyon Amerikan doları tutarında borcunu 2007 Aralık ayında ödeyen Irak Hükümeti, IMF
ile yeni bir Stand-By anlaşması imzalamıştır. Yeni imzalanan Stand-By anlaşması ile Irak Hükümeti’ne 744 milyon
Amerikan doları tutarında yeni kredi desteği sağlanmıştır. Yeni Stand-By Anlasması ile makroekonomik istikrarın
sürdürülmesi, ülkede yatırım ortamının iyileştirilmesi, petrol sektöründe üretimin artırılması ve 2005 yılında imzalanan
bir önceki Stand-By anlaşmasındaki reformların yerine getirilmesi öngörülmüştür.
Oldukça yüksek bir büyüme oranı yakalanmış olmasına rağmen Irak bütçesinden yatırımlara ayrılan payın etkin bir
şekilde kullanılamaması halen önemli bir sorun teşkil etmekte ve petrol dışı alanlarda büyümenin gerçekleşmesine
engel olmaktadır.
Irak’ta son yıllarda sağlanmaya başlamış olan ekonomik istikrar sonrasında mevcut ekonomik durum ile ilgili olarak:
21
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
 IMF, 2008 yılında hazırladığı “Irak Ülke Raporu” içeriğinde ekonominin toparlandığını ve Irak için güçlü bir
büyüme öngördüğünü belirtmiştir. Ayrıca IMF, 2009 yılı boyunca %6. 7 büyüme gösteren Irak ekonomisindeki
bu büyümenin devam eden beş yıl boyunca da süreceğini bildirmiştir.
 Merkez Bankası kayıtlarına göre, Irak hükümeti petrol dışı büyüme oranının 2010 yılında %7 olmasını
hedeflemiştir.
Bu iyileştirme çalışmaları ve olumlu beyanatlar sonucunda ülke nüfusu yıllardan beri ilk kez ekonomik özgürlükten
yararlanmaya başlamıştır. Finansal servislerden ticari mallara kadar üretim için tüm alanlarda doğan büyük talep bu
pozitif havanın göstergesidir.
Ancak geçmişte yaşanmış tüm bu sıkıntılı dönemler sonucunda Irak’taki 8 milyon kişilik genç nüfus arasında işsizlik
oranı %20’li seviyerlere dayanmış bulunmaktadır.
Yabancı Yatırım;
Ülkeye her geçen yıl daha fazla sayıda yabancı kaynaklı yatırımlar sağlanmakta, bu da ülke ekonomisinde yabancı
yatırımın gücünün her geçen yıl daha da arttığını göstermektedir. I2007 yılında 3 Milyar US$ olan Irak’taki yabancı
kaynaklı yatırım tutarı, 2008’de 47.6 Milyar US$ olmuştur. Bu artışta petrol ve gayrimenkul sektörünün çok büyük payı
bulunmaktadır.
Irak pazarına önce girerek, rakiplerinin önüne geçen bazı yabancı yatırımcılar; Lafarge Çimento (Fransa), Merchant
Köprü, Mezopotamya Petrol ve Gaz (İngiltere), Orascom İnşaat (Mısır) gibi dünyadaki sayılı şirketlerdir.
Irak hükümeti 2006 yılında modern ve açık bir yatırım yasası yayımlamıştır. Bu yeni yasa yabancı yatırımcıları daha da
cesaretlendirmiştir. Bu yasaya göre;
 Kabul edilen projeler En az 10 yıl boyunca çeşitli vergiler ve ücretlerden muaf tutulmaktadır.
 Yatırımcıların yatırım ve karlarını ülkelerine geri götürmelerine izin verilmektedir
 Yatırımcıların, tüm yatırım süresi boyunca arazi kiralamalarına izin verilmekte, bu süre bazı durumlarda 50
yıla kadar uzatılabilmektedir.
 Yatırımcıların ulusal veya yabancı bir sigorta şirketinde projelerini sigortalatmalarına müsade edilmektedir.
 Yatırımcıların yabancı veya Irak parası üzerinden Irak’ta veya Irak dışında bir bankada hesap açmalarına izin
verilmektedir.
 Ihtiyaç olan durumlarda yabancı işçi istihdam edilmesine izin verilmektedir.
 Yabancı işçilerin maaşlarının Irak dışına yollanmalarına izin verilmektedir.
 Hükümetin yatırımı kamulaştırmaması veya haczetmemesi garanti edilmektedir
.
22
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Ulusal Zenginlik
Irak’ın bilinen 115 milyar varillik petrol rezervi, dünyada Suudi Arabistan’dan sonra ikinci petrol zengini ülke olduğunu
göstermektedir. Bazı tahminler daha keşfedilememiş petrol kuyuları ile bu rezervin neredeyse iki katı olduğunu
söylemektedir. Dünyanın giderek artan petrol ihtiyacı ve bu ihtiyacın yakında en üst düzeye çıkacağı gerçeği bu
rezervlerin startejik önemine dikkat çekmektedir. Ve dünyada bu ihtiyaç arttığında üretimi arttırabilecek tek ülke belki
de Irak’tır. Ülke gelirinin büyük bir kısmını ham petrol ihracatı ile sağlamaktadır.
5.7.2.
Ekonomi Politikaları
Irak’ta çalışanların yaklaşık üçte biri kamuda istihdam edilmektedir. IMF’nin 2007 yılı tahminlerine göre petrole dayalı
sanayinin GSYİH içindeki payı % 60 olarak gerçekleşmiştir. Petrole olan bağımlılığın ilerleyen yıllarda da sürmesi
beklenmektedir. Sanayinin gelişimi ise güvenlik kaygıları nedeniyle yavaştır.
İşgal sonrasında altyapının çökmesi nedeniyle bazı ürünlerin temin edilememesi, BM gibi uluslararası yardım
kuruluşlarının yardım paketlerini dağıtmada karşılaştıkları güçlükler ve Amerikan dolarının değerindeki dalgalanmalar,
2003 yılı sonrasında enflasyonist baskılara yol açmıştır. Yeni Irak Dinarı’nın piyasaya sürülmesinin ilk etkileri
deflasyonist olmuştur. Yeni Irak Dinarı itibar kaybetmiş olan eski dinarın yerine geçmiş ve enflasyonunu hafifletmiştir.
İşleyen bir kamu sektörünün kademeli olarak yeniden kurulması ve altyapı hizmetlerinin yavaş da olsa yenilenmesi
çeşitli darboğazları ortadan kaldırmaktadır. Özel sektör ücretlerinin artması sonucunda ülke genelinde ve özellikle
kırsal alanlarda satın alma gücünün ani şekilde yükselmesi ile tüketici talebi artmıştır. Rafineri ürünlerde karaborsanın
üstesinden gelmek için yurt içinde uygulanan yakıt sübvansiyonları da enflasyona yol açmış olup 2006 yılının sonunda
enflasyon oranı % 65 sınırına dayanmıştır.
Irak hükümetinin ekonomi politikası, petrol üretiminin sürdürülebilir düzeyde artırılması ile sağlanacak gelirlere dayalı
olarak ekonomik büyüme ve istihdam hedeflerine ulaşılması esasına dayanmaktadır. Ülke ekonomisindeki en önemli
sorunlardan biri işsizliktir. Irak kaynaklı resmi verilere göre ülkede % 15-20 oranında seyreden işsizliğin temelinde,
ülkede faaliyet gösteren yabancı şirketlerin sayısında 20 yılı aşkın süredir yaşanan azalma, devlet şirketlerinde yeni
üretim metotlarının kullanılmaması dolayısıyla çalışanların iş hacminin artmaması yatmaktadır.
5.7.3.
Ekonomik Veriler
Gelişmekte olan orta sınıf ülke statüsündeki Irak, sahip olduğu geniş doğal kaynakları ile ticaret için önemli bir ülkedir.
Özellikle güvenlik konusunda giderek daha iyi bir konuma gelmesi, petrol ihracatı ve iç ticarette ilerleme sağlanması
sonucunda GSYH miktarında artışlar göze çarpmaktadır. 2006 yılında 57 milyar US$ olan miktar 2008 yılında 131
milyar US$’ a yükselmiştir. Kişi başı GSYH miktarının 2013 yılında 2800 US$, 2014 yılına kadar ise 4500 US$
seviyesine çıkacağı hedeflenmiştir.
Irak artık yeniden dünyaya açılmaya başlamıştır. Giderek artan sayıdaki anlaşmalar Irak ekonomisine katkı sağlamaya
başlamıştır.
23
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Bu anlaşmalardan bazıları;

Paris Kulübü’nin Kasım 2004’teki açıklamasına göre Irak borçlarının %80’ini silinecektir ve bu anlaşma tam
olarak uygulandığında Irak’a 100 milyar US$’lık rahatlama sağlayacağı beklenmektedir.
 Şubat 2004’ten beri Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) gözlemcisi olan Irak, Aralık 2004’te üyelik görüşmelerine
başlamıştır.
Tablo 8 Ekonomik Faaliyetler
Elektirk üretimi (2009)
46.39 milyarkWh
Elektrik tüketimi
52 milyar kWh
Elektrik ithalatı
5.6 milyar kWh
Petrol üretimi
2.4 milyon varil/gün
Petrol tüketimi
687 000 varil/gün
Petrol ihracat
1,8 milyon varil/gün
Petrol ithalatı
116 900 varil/gün
Bilinen Petrol Rezervleri
115 milyar varil
ihracat
49.1 milyar US$
İthalat
42.56 milyar US$
Kaynak: National Investment Commission
Ülkenin;
 Ihracat ürünleri; ham petrol, doğal gaz
 İhracat ortakları; ABD %27.62; Hindistan %14.45; İtalya %10.14; Güney Kore %8.62; Tayvan %5.61; Çin
%4.23; Hollanda %4.13; Japonya %3.99
 İthalat Ürünleri; gıda, ilaç
 İthalat Ortakları; Türkiye %24.99; Suriye %17.36; ABD %8.66; Çin %6.79; Ürdün %4.17; İtalya %3.98;
Almanya %3.97
 Önemli Tarımsal Ürünleri; Buğday, Arpa, Pirinç, Sebze, Pamuk
 Önemli Ekonomik Sektörleri; Petrol, Gaz, Petrokimya, Tekstil, Deri Ürünleri, İnşaat Malzemeleri, Metal
Fabrikasyon Ürünleri
24
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
5.8.
Irak Mevzuatı
Irak’ta iş yapmak isteyen Teknik Müşavirlik firmalarının yararlanabilecekleri ülke mevzuatları, raporun eklerinde
verilmiştir. Irak mevzuatında yer alan Şirketler Yasası Ek 8’de; Gelir Vergisi Yasası Ek-9’da yer almaktadır.
5.9.
Yardımcı Bilgiler
Irak ile Türkiye arasında saat farkı bulunmamaktadır. Ülke tatil günleri ve mesai saatleri bakımından Türkiye’den
farklılıklar göstermektedir.
Mesai Saatleri
Pazar Perşembe günleri arası 07.00-14.00 saatleridir.
Hafta Sonu Tatili:
Cuma ve Cumartesi günleri hafta sonu tatilidir. (Cumartesi günü firmalar ve dükkanlar açıktır)
Resmi Tatiller
*Ordu Bayramı : 6 Ocak
*İşçi bayramı : 1 Mayıs
*Ulusal Gün: 14 Temmuz
Türkiye – Irak Uçuşları
Ankara – İstanbul – Bağdat
İstanbul – Bağdat
İstanbul – Basra
İstanbul – Erbil
İstanbul – Necef
Bankacılık
Irak’ta faaliyet gösteren bankalar, devlet bankaları, özel bankalar, yabancı bankalar ve İslami bankalar olarak
gruplanabilir. Irak’ta faaliyet gösteren Türk Bankaları, T.C. Ziraat Bankası, Türkiye İş Bankası ve Al- Baraka Türk
Bankasıdır.
Irak Bankaları listesi Ek-6’da sunulmuştur.
Vize Uygulaması
Tüm pasaportlara (lacivert - umumi, yeşil - hususi, gri - hizmet, kırmızı - diplomatik) vize uygulanmaktadır.
Lacivert pasaporta sahip vatandaşlarımız Türkiye’den Irak’a havayolu ile geldiklerinde Irak havaalanında 10 günlük
vize alabilmektedirler.
25
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Resmi (gri, yeşil, diplomatik) pasaporta sahip olanlara Irak havaalanlarında vize verilmemektedir. Resmi pasaport
sahiplerinin Irak'a gelmeden önce, mutlaka Irak'ın Ankara Büyükelçiliği veya İstanbul Başkonsolosluğundan vize
alması gerekmektedir.
Karayoluyla Habur Gümrük Kapısından Irak'a giriş yapacakların Türkiye'deki Irak Büyükelçiliğinden veya
Başkonsolosluğundan vize alması gerekmektedir. (Karayoluyla Habur Gümrük Kapısından Irak’a girişlerde gümrük
kapısında (Irak tarafında) vize verilmekle birlikte, bu işlem, Irak'ın kuzey bölgesi yerel yönetimi dışında geçerli
olmamaktadır.)
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Sınır kapılarında ibraz edilmesi gerekebileceğinden tüm seyahatlerde davetiye, otel rezervasyonu ve uçak bileti gibi
evraklar yolcunun yanında bulunmalıdır.
Pasaport süresi en az 6 ay olmalıdır.
Irak Hükümeti pasaportların 2. sayfasındaki hamilinin imzası kısmının pasaport sahibi tarafından mutlaka imzalı
olmasını istemektedir.
Vize İçin Gerekli Evraklar:
3 Adet vesikalık resim
Kalacağı süre içinde maddi evrakları
Bulaşıcı Hastalığı bulunmadığına dair noter tasdikli Sağlık Raporu
İşveren Vize Başvurusu İçin Gerekli Evraklar
Şirketin antetli kağıdına kaşeli ve imzalı olarak, konsolosluğun vize departmanına hitaben yazılmış, seyahat detaylarını
ve vize talebinizi belirten dilekçe
Ticari Sicil Gazetesi Fotokopisi
Vergi Levhasının Fotokopisi
İmza Sirküleri Fotokopisi
Yeni Tarihli Faaliyet Belgesi Fotokopisi
Hesap Cüzdan Fotokopisi
Gayrimenkul Tapu Fotokopisi
Kredi Kartları Fotokopisi
Otel Ve Uçak Rezervasyonları,
Ticari Seyahatleriniz İçin gideceğiniz ülkedeki Firmadan Davetiye ( Gideceğiniz ülkeden gönderilen davetiyenin bir
sureti sizde diğerininse konsolosluğun vize departmanında olması gerekmektedir.)
2 Resim ( Arka Fonu Beyaz, Yeni Çekilmiş ve Rötuşlanmamış )
Pasaport ( Vize bitiş tarihi itibarıyla en az 6 ay süresi olan, varsa eski pasaportlarınız )
Seyahat Süresini Kapsayan 30.000 € Teminatlı Seyahat Sağlık Sigortası
26
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Bordrolu Çalışan Vize Başvurusu İçin Gerekli Evraklar
Şirketin antetli kağıdına kaşeli ve imzalı olarak, konsolosluğa hitaben, işveren tarafından yazılmış şirketteki görevinizi,
seyahat detaylarını ve vize talebiniz belirten dilekçe.
Şirketin imza sirküleri
Vergi levhasının fotokopisi
Yeni tarihli faaliyet belgesi fotokopisi
Ticari sicil gazetesi fotokopisi
Sigorta işe giriş bildirgesi fotokopisi (SSK giriş bildirgesi tekrar ve yeni işe giriş ise eski SSK işe giriş bildirgesi)
4 aylık sigorta bildirgesi fotokopisi
Son üç aylık bordro fotokopisi
Şirketin hesap cüzdan fotokopisi
Gayrimenkul tapu fotokopisi
Kredi kartları fotokopisi
Turistik gidenlerden otel ve uçak rezervasyonları,
Ticari Seyahatleriniz İçin Gideceğiniz ülkedeki Firmadan Davetiye ( Gideceğiniz ülkeden gönderilen davetiyenin bir
sureti sizde, diğerininse konsolosluğun vize departmanında olması gerekmektedir. )
2 Resim ( Arka fonu beyaz, yeni çekilmiş ve rötuşlanmamış )
Pasaport ( Vize bitiş tarihi itibarıyla en az 6 ay süresi olan, varsa eski pasaportlarınız )
Seyahat Süresini Kapsayan 30.000 € Teminatlı Seyahat Sağlık Sigortası
Türkiye’den Irak'a uçakla seyahat edecek olan normal (lacivert) pasaport hamilleri, Irak havaalanlarında vize
alabilmekte olup, vize için havaalanında doldurulması gereken "Irak Vize Başvuru Formu (Ek-4) ‘nun Irak'a varmadan
önce doldurulması, havaalanında beklemeyi ve karşılaşılabilecek olası sıkıntıları önlemektedir. Diplomatik (kırmızı),
hizmet (gri) ve hususi (yeşil) pasaportlara Irak hava alanlarında vize verilmemekte, vize işlemlerinin mutlaka Irak’a
varmadan önce tamamlanması gerekmektedir.
Yabancı Şirketlerin Irak'ta Ticaret Siciline Tescil İşlemleri
 Başvurunun yapılacağı (yetkili) kurum Irak Ticaret Bakanlığı'dır.
 Şirket
temsilciliği/şubesi
veya
şirket
kurulum
işlemleri,
sadece
Irak'lı
avukatlar
tarafından
yapılabilmektedir.(Dolayısıyla Irak’lı bir avukat ile anlaşılması gerekmektedir)
 Yabancı müteahhit firma, ilk aşamada “temsilcilik ofisi” açabilmekte olup, bir kamu ihalesi almasını müteakip
ilgili Kurumun Ticaret Bakanlığına göndereceği yazıya istinaden “temsilcilik ofisi” “şubeye” dönüşebilmektedir.
27
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Tescil için gerekli belgeler:
 Şirketin bulunduğu ülkesindeki tescil belgeleri
 Şirket hissedarlarının hisse dağıtım oranlarını gösterir belgeler
 Firmanın en son bilançosu
 Üyesi olduğu Ticaret Odasına kayıt belgesi (İngilizce kabul edilir)
 Firma karar defterinde ortakların görev dağılımını gösteren “karar yazısı” ve firma organizasyon şeması
 Firma karar defterinde Irak'ta temsilcilik/şube açılması için alınmış “karar yazısı”
 Irak'ta şirket kurulumunu yapacak olan Irak'lı avukata vekaletname (avukat sicil numarası ve ismi tam olarak
yazılacaktır)
 Irak sınırları içerisinde ofis kurduklarına dair "kira kontratı veya satın alma belgesi"
 Irak'ta tayin edilecek müdür için firma karar defterinde buna yönelik alınmış karar yazısı ve müdür tayin
edilecek kişinin pasaport fotokopileri

Firma ortaklarının resimleri ve varsa pasaport fotokopileri(Yatırılacak harç ve vergiler makbuz karşılığında
firma tarafından ödenecektir)

Firma tarafından hazırlanacak belgeleri, Türkiye'de yeminli tercümanlar Arapça'ya çevrilecek, noter tasdiki ile
Türkiye'de Dışişleri Bakanlığı’na ve Irak Büyükelçiliği’ne/Başkonsolosluğu’na onaylatılacaktır. (Tüm bu belgeler,
onay tarihinden itibaren 3 ay içinde Irak'ın yetkili makamlarına ulaştırılması gerekmekte olup, aksi takdirde ilgili
tüm belgeler yeni tarihli olarak firmadan tekrar istenecektir)
Yabancı işçi istihdamı:
 Şirketlerin, yabancı istihdamı için Irak Çalışma Bakanlığına (Sosyal Güvenlik İdaresi) başvurması
gerekmektedir.
 Çalışanın maaşı, dört ayda bir ödenmek üzere, %17'si sosyal güvenlik prim kesintisine tabidir. Bunun %12'si
çalışanın, %5'i ise istihdam edenin (firmanın) sorumluluğundadır.
NOT: Şirketlerde çalışanların yarısının, Irak vatandaşı olmasını zorunlu hale getirmeye yönelik bir mevzuat çalışması
Irak Hükümetinin gündemindedir (2011 haziran).
Oturum izni
 Irak İçişleri Bakanlığına bağlı İkamet Dairesine başvuruda bulunulur.
 İkamet izni yatırımcılara veya devletten ihale alanlara verilmektedir.
 Başvuru esnasında pasaport fotokopisi, 4 adet fotoğraf ile birlikte 1 Iraklı kefile ihtiyaç duyulmaktadır.
 Uygulamada oturum izninin güçlükle alındığı ve uzun zaman alındığı görülmektedir.
 Oturum izni alamayanlar vize tarihini aşan günler için çıkışta günlük 6 dolar ödemektedirler.
28
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
6.
TEKNİK MÜŞAVİRLİK HİZMETLERİ PAZARINA YÖNELİK BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER
6.1.
Genel
Irak’da uzun yıllardan bu yana savaş koşulları altında bulunmanın getirmiş olduğu ileri düzeydeki kayıpların
giderilmesine dönük sistemli bir devlet işleyişinin, 2010 yılı Aralık ayı sonlarında kurulmuş olan yeni Hükümet ile
gelebileceği kabul edilmelidir. Bu hükümet öncesinde 2009 yılında hazırlanmış, 2010-2014 dönemini kapsayan 5 yıllık
bir kalkınma planı mevcuttur ve geçerliğini korumaktadır. 2009 yılı Kasım ayında dönemin Planlama Bakanlığı
tarafından açıklanan beş yıllık plan ile ekonominin çeşitlendirilmesi, devlet yönetiminin fazlasıyla ağırlıkda olduğu bir
ekonomiden kapitalist anlayışla yönetilen, özel sektörün ağırlıkta olduğu bir ekonomiye geçilmesi, petrol, enerji, tarım
ve sanayi alanlarında önemli gelişmeler sağlanması yeni iş olanakları yaratılması hedeflenmektedir. Beş yıl içerisinde
toplam 186 Milyar ABD $’ı tutarındaki yatırımların 100 Milyar ABD$ tutarının (%53.7) ulusal bütçeden, kalan 86 Milyar
ABD $ (%46.3) kadarının da yerli ve yabancı özel girişimcilerce karşılanması planlanmakta, gerçekleştirilmesi
öngörülen 2700 proje ile 3.5~4.5 milyon yeni iş yaratılması beklenilmektedir. Plan açıklandığında projelerin ve
hedeflerin yeterince tanımlı olmadığı yönünde eleştirilmiştir.
Mayıs 2011 de, kalkınma planı çerçevesindeki gelişmelerin planlananların çok gerisinde kaldığı, uygulama hızının çok
düşük olduğu ilgililerce beyan edilmiştir. Bunun nedeni olarak bürokrasideki yozlaşma ve hükümetin plan hedeflerini
gerçekleştirme çabalarının yetersizliği gösterilmiştir. Programının önemli ölçüde gerisinde olan Projeler ile ilgili
ödeneklerin kesileceği, desteklenmelerinin durdurulacağı, Projelerinin yerel yönetimlere iade edilecekleri belirtilmiştir.
Plan hedeflerine uyulamamasındaki belirleyici etken projelerin finansmanında ve yatırımların planlamalarında görülen
yetersizliklerdir. Bu ölçüde programının gerisinde kalınmış olması planın revize edileceği anlamına gelmektedir.
Yatırım gereksinimlerine karşın kaynak yetersizliğine önemli bir örnek konut konusunda çarpıcı olarak ortaya
çıkmaktadır. Toplam konut açığı 2.500.000 birim olarak belirtilirken 2011 yılının programında devletin gerçekleştireceği
konut adedi 2500, 2012 için öngörülen ise 5000 adettir.
Bugün için Irak Merkezi Hükümet bütçesinin %40’ı enerji üretiminde kullanılmakta, bunu savunma, sağlık ve eğitim
sektörleri izlemektedir. Günlük 2.5 milyon varil kadar olan ham petrol üretiminin 2016 yılında 6.0 milyon varile çıkması
beklenmektedir ve üretim miktarının gerçekleşmesi durumunda, yatırım bütçesinin büyük ölçüde rahatlayacaktır. Bu
petrol üretimi miktarı ile, 2016 yılında milli gelirin iki katından fazla artması beklentisi, idarelerin “ertelenmiş
ödeme”(deferred payment) olarak adlandırılan sistem ile gerçekleştirilen yatırımlara öncelik tanımalarına neden
olmaktadır. Bu sistemde, yatırımların gerçekleştirilmesini üstlenmek isteyen yapım yüklenicileri, bir finansman
kuruluşunun işbirliği ile yatırımın bedeli ve ödeme koşulları için teklif vermekte; teklif üzerinde idare yetkilileri ile bir
anlamda pazarlık edilmekte, anlaşılmaya çalışılmaktadır. Burada amaç, yatırımla ilgili yapım çalışmalarına hemen
başlanılmasını ancak ödemenin finansman giderleri de karşılanarak bir süre sonunda periyoda yayılmış olarak
ödenmesini sağlamaktır.
29
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Diğer yandan tüm yabancı yatırımcı beklentisine karşın Irak’ın yasal sistemi yabancı yatırımcılara tam anlamıyla açık
değildir. Irak, Dünya Bankası’nca hazırlanan “2011 İş Yapmaya Uygunluk” sıralanmasında186 ülke arasında 166.
sırada yer almıştır. Ancak yeni yasal düzenlemelerde bu durumun kısa sürede aşılması çabaları bulunmaktadır.
Bu çerçevede değerlendirildiğinde bugün Irak’da oluşmuş bir pazarın ve işleyen bir sistemin olduğunu kabul etmek çok
zordur. Ancak özellikle siyasi istikrarın devam etmesi halinde bütçe gelirlerindeki artışın paralelinde daha planlı bir
gelişim süreci, istikrarlı yüksek kalkınma oranlarının gerçekleşebileceğini ümit etmek hayal olmamaktadır.
Pazar’ın niteliğindeki belirsizliklere karşın önemli bir teknik müşavirlik işi hacmi olduğu da yadsınamaz bir gerçektir. İlgi
konumuz ülke, uzun yılların savaş ve olağandışı koşulları ile altyapısı, tesisleri, şehirleri önemli ölçüde tahrip olmuş,
çok yeni yakaladığı siyasi istikrar ile hızlı bir rehabilitasyon ve kalkınma sürecine girme çabasındaki bir ülkedir. Tüm
gereksinimlerin doğru tanımlanması, iyi planlanması, önceliklerin doğru verilmesi, çok önemli teknik müşavirlik
hizmetlerinin gerçekleştirilmelerini gerektirecektir. Bu hizmetlerin sunulmalarında hizmet üstlenilmesi açısından ülkemiz
firmalarının en avantajlı durumda oldukları kabul edilmelidir. Bu avantajımıza karşın firmalarımızın yurt dışında proje
üstlenilmesine yönelik çabalar ortaya konulmasında yeterince atak ve girişken olmamaları aşılması gereken bir engel
olarak değerlendirilmelidir.
İzleyen bölümde çeşitli varsayımlara dayalı olarak pazarın büyüklüğü ve potansiyel iş hacmi konusunda kestirimlerde
bulunulmaktadır. Daha ileriki bölümlerde ise Irak Pazarı ve ekonomisi üzerine çeşitli bilgiler ve notlar ile saha
çalışmalarına da dayalı olarak Irak’da Teknik Müşavirlik Hizmeti üstlenmek isteyen Ülkemiz firmalarına yönelik öneriler
sunulmaktadır.Pazar Büyüklüğü, Potansiyel İş Hacmi
Irak’taki Teknik Pazarın niteliği ve büyüklüğünün kestirimi yapılırken aşağıdaki yaklaşımlarda/varsayımlarda
bulunulacaktır:
(1) Planlama dönemi için öngörülmüş olan toplam yatırımın bellibaşlı sektörlere oransal olarak dağılımı kalkınma
planında verilmiştir. Ülke yatırım potansiyeli ve buradan da teknik müşavirlik iş hacmi kestirimine geçilirken bu
değerlerden yararlanılacaktır.
(2) Özel sektör tarafından karşılanması beklenilen yatırım tutarının planda öngörülenin %40 kadarı olacağı, bu değerin
%20sinin Türk firmalarınca gerçekleştirileceği kabul edilecektir. Türk firmaları tarafından gerçekleştirilecek özel
yatırımların %70’inin Teknik Müşavirlik sektörümüz için bir iş hacmi yaratacağı, yabancı yatırımcıların yatırımlarına
ilişkin teknik hizmetlerden pay almayacağımız varsayılacaktır.
Kamu tarafından finanse edilecek yatırımlarda ise planda öngörülmüş olan yatırımlarda gerçekleşme oranı %60 kabul
edilecek, bu yatırım tutarının da %50 sinin Teknik Müşavirlik sektörümüz için bir iş potansiyeli oluşturacağı
varsayılacaktır.
Ayrıca 2011 yılı sonunda yatırım programı planlanan sürecin iki yıl gerisinde kalmış olacaktır. Bu dönemde
gerçekleşen yatırım tutarının, planda beş yıl için öngörülen toplam yatırımın %20 si olduğu varsayılacaktır. Her
sektörde Teknik Hizmet iş hacmi ortalama bir değer olarak yatırım tutarının %3 ü kabul edilecektir. Yukarıdaki
30
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
varsayımlara dayalı olarak çeşitli sektörlerdeki kamu ve özel sektör yatırımları ile Ülkemiz Teknik Müşavirlik Sektörü
için oluşacağı varsayılan potansiyel iş hacmi aşağıdaki tabloda özetlenmiştir. :
Tablo 9 Irak 5 Yıllık Kalkınma Planı (2010-2014) Yatırımları İle Ülkemiz Teknik Müşavirlik Sektörü İçin Oluşması
Beklenilen İş Hacmi
Sektör
Gerçekleşecek Yatırım
Potansiyel Teknik M. Hizmeti
Payı
Tutarı (x106 ABD $)
Tutarı(ABD $)
(%)
Özel
Kamu
Sektör
Sektörü
Tarım
Özel Sektör
Kamu Sektörü
Yuvarlatılmış
Toplam
(ABD $)
9,5
2.614
4.560
10.978.800
68.400.000
80.000.000
Endüstri
30,0
8.256
14.400
34.675.200
216.000.000
251.000.000
Petrol
15,0
4.128
7.200
17.337.600
108.000.000
125.000.000
Enerji
10,0
2.752
4.800
11.558.400
72.000.000
84.000.000
Endüstri Dönüşümü
5,0
1.238
2.160
5.199.600
32.400.000
38.000.000
Ulaşım ve İletişim
9,0
2.477
4.320
10.403.400
64.800.000
75.000.000
İnşaat ve Hizmetler
17,5
4.678
8.160
19.647.600
122.400.000
142.000.000
5,0
1.377
2.400
5.783.400
36.000.000
42.000.000
100,0
27.520
48.000
115.584.000
720.000.000
837.000.000
Eğitim
TOPLAM
Kabul edilebilir varsayımlara dayalı olarak hazırlanmış olan bu tablonun gerçekleşebilmesi büyük ölçüde Türk Teknik
Müşavirlik firmalarının her türlü konjonktürel avantajlarını büyük bir dinamizm içerisinde kullanarak iş alma şansları
yaratabilmelerine dayalı olacaktır.
6.2.
Talebi Etkileyebilecek Değişkenler, Firmalarımızı Bekleyen Engeller ve Kısıtlamalar:
Talebi etkileyecek en önemli değişken, Irak’da siyasi istikrarda olacak olumsuz gelişmelerdir. Bu türde bir gelişme
yatırımların durmasına, ertelenmelere, ödemelerin aksamasına, iletişimin kesilmesine, en önemlisi de güvenliğin
ortadan kalkması gibi sonuçlara yol açabilecektir. Benzer, ancak etkileri daha az vahim ve daha kısa sürede
düzelebilecek gelişme, ülkemiz ile Irak Hükümetinin ilişkilerinde ortaya çıkacak gerginliklerdir.
Yukarıda belirtilen siyasi nedenlerin dışında Türk Teknik Müşavirlik firmalarının iş alma potansiyellerini orta vadede
etkileyebilecek önemli gelişme, verilecek hizmetlerin kalitesi ile ilgili dikkati çekecek ölçekte yetersizliklerin ortaya
çıkması halidir. Sözkonusu olabilecek Teknik Müşavirlik Hizmetlerinin büyük bölümünün çok kompleks, ileri derecede
bilgi ve deneyim gerektiren hizmetler olması beklenilmemelidir. Bu nedenle, çok düşük orandaki istisnalar ile
firmalarımızın deneyimlerinin üstlenecekleri hizmetleri iyi bir şekilde tamamlayabilmelerine yeterli olacağı kesindir. Yine
de bu konuda firmalarımızın performansların bir sistem dahilinde izlenilmesi ve olumsuzlukların oluşmamasının
olabildiğince kontrol altında tutulması, ilgili kamu kuruluşlarımız ve ülkemiz sektör kuruluşlarınca ele alınmasında yarar
olacaktır.
31
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
6.3.
Ortalama Rayiçler:
Teknik Müşavirlik sektörüne yönelik olarak Pazarın belirli/istikrarlı bir iş hacmi ve bunlara ilişkin bir rayicin oluşmadığı
görülmektedir. Teknik Hizmet bedelinin belirlenmesine yönelik olarak aşağıdaki yaklaşım ve belirtilen değerler ipucu
verebilecektir:
 Özellikle bina türü yapılarda, tüm projelendirme hizmetleri bedeli, yatırım tutarının %3’ü olarak kabul
edilebilmektedir. Toplu konut projeleri gibi bir ünitenin çok sayıda tekrarının olduğu rutin işli projeler ile; yapı
sistemlerinin bir ölçüde daha az kompleks olduğu projelerde bu hususun ülkemizdekine benzer bir şekilde
göz önünde tutulması gerektiği de düşünülmelidir. Bina türü yapılarda yapım maliyeti, sosyal konutlarda 450500 US$/m2, normal kalitedeki konutlarda 700 US$/m2, hastane gibi özel yapılarda ise 1200-1500 US$/m2
kabul edilebilir.
 Altyapı projelerinde ise proje bedelleri ülkemiz rayiçlerinin %30-50 arası üzeri olarak düşünülmesinin uygun
olacağı görünmektedir.
 Yapım kontrolluğu ya da genel planlama çalışmaları, masterplan, fizibilite etüdü çalışmalarında da ülkemiz
rayiçlerinin yine %30-50 arası üzerindeki bedellerden yola çıkılabilir. Yerel teknik eleman istihdamı çok özel
pozisyonlar dışında sınırlı tutulmadır. Mühendis niteliğinde deneyimli, bir elemanın aylık maliyetinin 5000 US$
olarak düşünülmesi uygun olacaktır.
6.4.
Alıcı Kuruluş ve Firmalarla İletişim Yolları:
Irak’da yapım işleri yükümlenmiş olan Türk yüklenicilerinin bu işler ile ilgili projelendirme çalışmaları konunun dışında
tutulursa, Irak pazarında Teknik Müşavirlik Hizmeti satın alımı konusunda önemli kuruluşlar Irak Yatırımcı Bakanlıkları
olmaktadır. Esasen Ülkemiz teknik müşavirlik sektörünün yurtdışı pazarlarda teknik müşavirlik hizmetleri üstlenmesi
sözkonusu olduğunda önde gelen bir hedef de, ülkemiz yapım hizmeti yüklenicileri ve malzeme üreticileri için de iş
hacmi oluşturulmasına yol açılmasıdır. Bu hedefe yönelik gelişmeler sağlanabilmesi için teknik müşavirlik
firmalarımızca doğrudan devlet yatırımlarına yönelik planlama/projelendirme hizmetlerinin üstlenilmesi, yatırımlarda bir
ölçüde karar verici durumunda bulunulması esastır. Sektör firmaları yurt dışında devlet yatırımları ile ilgili teknik
müşavirlik hizmetleri üstlenilmesini ön planda gözetmelidirler.
6.5.
Rekabet Koşulları:
Daha önce de belirtilmiş olduğu gibi ülkemiz firmalarının Irak ile olan ticari ilişkilerinde önemli konjonktürel avantajları
bulunmaktadır. Irak’da Ülkemiz gelişmiş, sanayileşmiş örnek ülke olarak görülmektedir. Bir ölçüde kültürel ve
geleneksel yakınlığımız bulunması, aynı dinden olunması gibi avantajların ötesinde Devletimiz Irak ile olan ilişkilerine
özel önem vermektedir. Iraklılar için İstanbul ziyaret edilecek en önemli şehir, kültürel bir merkez kabul edilmektedir.
Çoğu gelişmiş ülke için Irak halen yeterli ölçüde güvenli değildir. Ancak gözlemlerimiz, bugün için Irak’da güvensiz bir
ortam bulunmadığı yönündedir. Uluslararası rekabette Irak pazarı ile ilgili önemli bir avantajımız da çoğunlukla ileri
32
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
teknolojiler, özel bilgi ve birikim gerektiren konular olan yatırım işlerinde firmalarımızın kullanmakta oldukları yazılımlar,
donanımlar ve iletişim olanakları, hizmetlerini en iyi bir şekilde sunmalarına olanak verecektir.
Bu durumda Ülkemiz firmaları yeterli deneyim ve referansları ile teknik açıdan değerlendirildiklerinde diğer ülke
firmalarının gerisinde bulunmayacaklardır. Daha uygun fiyat verebilecek olmaları ve diğer tercih edilme unsurları ile
birlikte değerlendirildiklerinde ileri düzeyde rekabetci bir konumda oldukları görülecektir.
İran teknik müşavirlik firmalarının Irak pazarında önemli rakiplerimiz olma olasılıkları sözkonusudur. Yakın konjonktürel
avantajlarının bulunması, firmalarımızca dikkat edilmesi gereken bir husustur.
6.6.
Irak Pazarı ve Ekonomisi Üzerine Çeşitli Notlar:
 Irak geçmiş yılların tahribatları nedeniyle bugün birçok alanda – kanalizasyon, atık su, içme suyu, elektrik,
enerji vb.- yenilenmelere, modernleştirme ve rehabilitasyon çalışmalarına veya yeni inşa edilecek tesislere,
konutlara ihtiyaç duymaktadır.
Bu nedenle ülkeye hem yurt içinden hem yurt dışından geniş çaplı yatırımlar yapılması; şirketlerin, firmaların
ülkedeki bu ihtiyaçlarla ilgili projeler sunmaları beklenilmektedir.
Irak National Investment Commision (http://www.investmentpromo.gov.iq) verilerine göre; Irak nüfusunun
yıllık büyüme oranı %2,6 olup, bu oranın, işgal nedeniyle ülkelerini terkeden göçmenlerin ülkelerine geri
dönmeleri ve şehirleşme oranının artması ile yükselmesi öngörülmektedir. Dolayısıyla ülkede konut ve inşaat
sektörüne yönelik diğer yatırımlara olan ihtiyaç artacaktır. Bu ihtiyaçlar ülkenin yatırım talebini artırmaktadır.
Özellikle devletin yatırım projelerinde “deferred payment” beklentisine uyulabilmesi bu talepden önemli
paylar alınabilmesine olanak sağlayacaktır.
 Yine Irak’ın iş alanındaki en güvenilir kurumu olan “National Investment Commission”, Irak'ta 2015 yılına
kadar 2.000.000 konut ihtiyacı olduğunu belirtmiştir. Hükümet bu konut ihtiyacının %85'inin özel sektör
tarafından karşılanacağını öngörmektedir.
 Irak'ta şu anda gayrimenkul, inşaat ve inşaat malzemesi sektörleri yatırımlar için gözde sektörlerdir. Mevcut
içmesuyu arıtma tesisleri nüfusun sadece %6’sının ihtiyacını karşılamaktadır. Mevcut kanalizasyon sistemi
de büyük ölçüde kullanılamaz durumdadır. Uzun yıllardır ülkenin yaşadığı savaş ve işgal döneminde
yaşananlar nedeniyle, birçok kamu binası zarar görmüş veya yıkılmıştır; yol altyapıları modernleştirmeye ve
onarıma ihtiyaç duymaktadır.
Bunların dışında, Irak’ta yatırım yapılmasını çekici kılan faktörleri aşağıda sıralayabiliriz;
 Uygun stratejik lokasyonu: Arap Körfezi ve Orta Doğu’da baskın bir konumda bulunan Irak, önemli limanlara,
havalimanlarına sahiptir.
 Birçok sektörde çok sayıda fırsat: Tüm ülke yatırımlara ihtiyaç duymaktadır. Irak hükümeti inşaat, tarım,
turizm, konut, telekomünikasyon gibi birçok sektörde 750 den fazla yatırım fırsatı belirlemiştir. Bu yatırımların
çoğu hemen kullanılabilir durumdadır,.
33
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
 Yerel Pazarların Karşılanmamış İhtiyaçları: Irak’ın stratejik konumu, nüfusunun fazla oluşu, fiyat rekabeti
açısından avantajlı durumu ülkeyi bölge ve dünya ülkeleri gözünde ihracat açısından cazip bir ülke durumuna
getirmektedir.
 Nüfusu ve İhtiyaçları Artan Orta Sınıfın Yeni Ürün ve Hizmetler İçin Talep Yaratması: Irak’ta istikrar ve iç
güvenlik açısından koşulların iyileşmeye başlamasının ardından dış ülkeler göç etmiş yetişkin insangücü
ülkelerine dönerek iş dünyasında yer almaya başlamışlardır. Irak’ta orta sınıfın nüfusundaki bu artış ile
harcanabilir gelire sahip kişiler daha iyi servis ve ürünler talep etmektedirler.
 Eğitimli, Yetenekli ve Ulaşılabilir İş Gücü: Irak’ta eğitim görmüş insanlar oldukça fazladır. %11’den fazlası
üniversite mezunu veya lisansüstü derecelerden mezun olmuş, %20’si ise yüksek akademik ya da teknik
yeterliktedir. Irak mühendislik, tıp ve tarım alanlarında geçmişten beri ileri ülke konumundadır.
 Güçlü yatırım teşvikleri ve vergi muafiyetleri: Irak yatırımcılara 10 yıllık periyod boyunca bütün vergilerden
muafiyet sağlamaktadır. Eğer proje Iraklı paydaşın daha çok ortaklığı bulunan bir ortak girişim ise bu periyod
15 yıla kadar uzatılabilir.
 Düşük kurumsal vergi oranları: Vergi muafiyeti dönemi tamamlandıktan sonra bile yatırımcılar Irak’ın sadece
%15 olan şirket vergi oranlarından yararlanmaya devam edeceklerdir. Hem düşük vergi oranları hem de vergi
muafiyeti dönemi yatırımcıların kısa sürede kara geçmesine ve yeni yatırımlara yardımcı olacaktır.
 Yerel ortaklıklar için yeterli imkanlar: Irak ekonomisi, kamu iktisadi teşebbüslerine ve servis sağlayıcılarına
sahiptir. Ülke yatırım çevresini düzenler ve politik, güvenlik ve ekonomik alanlarda istikrar sağlamaya
çalışırken yerel ortaklar da Irak’ın yasal, düzenleyici ve fiziksel alanlarına dair servisler sağlarlar. Yerel
ortaklar hayati pazar bilgilerine erişebilirler, düzenleyici gereklilikleri bilirler, rekabetçi fiyatlarda işgücü ve diğer
gerekenleri sağlarlar, önceden kurulmuş satış ağlarını kullanırlar ve diğer iş ilişkilerini sürdürürler.
 Bol ve kullanılmayan doğal kaynaklar: Irak dünyanın en önemli hidrokarbon rezervlerinden birine sahiptir.
Bunun yanı sıra Irak sülfür, fosfat ve demir gibi diğer minerallerce de zengindir.
34
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
6.6.1.
Sektöre Yönelik Bilgiler
Irak’ta Teknik Müşavirlik sektöründe uygulanmakta olan rayiç bedeller %3 civarındadır.
Irak Özel Sektörü ve Özelleştirme Hareketleri
Irak Özel Sektörü ülkenin dönem dönem yaşadığı siyasi, askeri ve mali sıkıntılar nedeniyle gelişememiştir.
Normalleşmenin etkisini sürdürmesi ile devlete ait fabrikaların ve bankaların özelleştirilmesi, zamanla devletin asli
fonksiyonlarına dönmesi beklenmektedir. Irak’ta bulunan petrol arıtma istasyonları, petrol boru hatları, montaj
fabrikaları, çimento ve demir-çelik fabrikaları, enerji santralleri devlete ait olup, özel sektörün elinde marketler, dokuma
tezgahları, şehir içi nakliye, deri işleme atölyeleri, tamir-bakım-onarım atölyeleri, dikiş-nakış tezgahları ve tarıma dayalı
küçük ve orta ölçekli sanayi işletmeleri bulunmakta, özel sektörü diğer esnaf ve sanatkarlar tamamlamaktadır.
Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu yatırımcılara vergi muafiyeti, kredi kolaylıkları, arsa temini, enerji indirimi, yatırım ve
sermaye garantisi gibi bazı kolaylıklar sağlamaktadır.
Ayrıca Irak’ta iş dünyasına ait kuruluşlar bulunmaktadır. Bu kuruluşların çoğu kamu bağlantılı olarak faaliyet
yürütmektedirler. Ancak son dönemlerde özel sektörde çalışan şirketlerin oluşturduğu meslek kuruluşları da
gelişmektedir. Bunların en bilinleri; "Irak İşadamları Derneği", "Irak Sanayiciler ve Yatırımcılar Derneği" ve "Irak
Uluslararası Ekonomi Merkezi"dir.
Devlet Şirketleri (Kamu İktisadi Teşebbüsleri - KİT'ler)
Irakta hemen her bakanlığa bağlı devlet şirketleri bulunmaktadır. Devlet ülkenin ihtiyaçlarını bu şirketler kanalıyla temin
etmektedir. Bu şirketlerin 200 civarında olduğu ve bazılarında çok az hisselerle (%5-10) özel şahısların paylarının
bulunduğu bilinmektedir.
Özellikle müşavirlik sektörünü yakınen ilgilendiren İmar ve Konut Bakanlığı kapsamında faaliyet gösteren bazı şirketler;
Al-Mansour Devlet Sözleşme Şirketi:
1987 yılında yayımlanan şirketler yasasına (no.66) göre kurulmuştur. Montaj işleri, konut kompleksleri, hastane, ilaç
fabrikaları, tahıl ambarları, banka, cami, gaz istasyonları yapımı alanlarında faaliyet göstermektedir.
Al-Rasheed Devlet İnşaa Sözleşme Şirketi:
1987 yılında kurulan şirket 1999 yılında okul binaları yapan bir şirket ile birleşerek 2003 yılından itibaren Al Rasheed
adını aldı.
Ashour Yapısal Sözleşme Şirketi:
1988 yılında kurulan; yol ve köprü yapımında uzmanlaşmış olan şirket, baraj ve sulama alanlarında da faaliyet
göstermektedir.
35
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Al-Fao Genel Mühendislik Şirketi:
tasarım, köprü, konut, beton kuleler, ticari ve endüstriyel binaların inşası, su ve su iyileştirme çalışmaları alanında
uzmanlaşmış olan şirket, projelerde çalışmaların başlangıcından tamamlanmasına kadar görev yapmaktadır.
Saad Devlet Şirketi:
1997 yılında kurulmuştur. Mühendislik ve inşaat şirketidir. İnşaat tasarımı ve endüstriyel projelerin yönetimi alanlarında
uzmanlaşmıştır.
Al-Salam Devlet Şirketi:
Elektronik, mekanik, fizik ve kimya alanlarında faaliyet gösteren şirket özellikle elektronik güvenlik sistemleri, araştırma
geliştirme faaliyetleri, elektronik ve mekanik dizayn alanlarında uzmanlaşmıştır.
Hamorabi Devlet İnşaat Şirketi:
Kamu şirketidir. Irak’taki mühendislik ve inşaat işleri ile ilgilenir kamu şirketi olmasına rağmen bir çok alanda özel şirket
gibi işleyen şirket özelleşmeye yönelmektedir.
Irak Özel Sektörünü Destekleyen Yaklaşımlar
 Ekonomide dışa açılım sağlanmasına dönük politikalar,
 Özel sektörün geliştirilmesi politikaları,
 Dünya ile bütünleşme sağlanması politikaları,
 Devlet yönetiminin şeffaf olmasına yönelik politikalar,
 Fakirlikle mücadelenin sürdürülmesi politikaları,
Irak Özel Sektörünü Tehdit Eden Unsurlar
 Güvensiz ortamının halen bir ölçüde devam etmesi. Bugün için yeterli düzeyde kabul edilebilecek güvenli
ortam mevcuttur. Bizler için güvenli sayılabilecek bu ortam batılı firmaların çoğunluğunca güvensiz kabul
edilmekte, bu da diğer açıdan bakışta firmalarımız için önemli bir fırsat olarak ortaya çıkmaktadır.
 Yasal belirsizlikler, yasal boşluklar olması(yasalar Osmanlı, İngiliz dönemleri ve 1960 lı yıllara
dayanmaktadır)
 Irak’ın bu zamana kadar edindiği nitelikli kadrolar, müteşebbis insanlar ülke dışına göç etmiş olduğundan
kamu ve özel sektörde kalifiye eleman, teknik kadro yetersizliği bulunmaktadır.
 Finansal yetersizlik (özel kesimin sermaye birikimi yetersizdir), aktif bankacılığın temelini teşkil eden elektronik
bankacılık henüz gelişmemiştir.
 Teknik altyapı (yol, su, elektrik, teknik alet ve ekipman) yetersizdir.
36
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
6.6.2.
Sektöre Yönelik Yatırımlar
Irak birçok alanda yenilenmeye, modernleşmeye ve yeni yatırımlara ihtiyaç duymaktadır. Teknik Müşavirlik sektörünü
etkileyen belli başlı sektörler ulaştırma, telekomünikasyon, enerji ve inşaat sektörleridir.
Teknik Müşavirlik uğraşları kapsamında ulaştırma sektörünün alt sektörleri demiryolu, karayolu, denizyolu ve havayolu
olarak belirlenebilir. Enerji sektörüne yönelik etkin alt sektörler ise, elektrik ve petrol-doğalgaz alanlarıdır. Teknik
Müşavirlik uğraşlarını ilgilendiren yatırımların en başında ise altyapı ve üstyapı alt sektörleri olarak gruplandırılabilecek
inşaat sektörü yeralmaktadır. Altyapı alanında, kanalizasyon, içmesuyu temini, su arıtma tesisi ve atıksu arıtma
tesisleri projeleri önceliklidir. Üstyapı alanında ise, düşük gelir grubuna yönelik toplu konutlar, lojman ve bina, hastane,
okul, cami ve endüstriyel tesisler yeralmaktadır.
Tasarım ve inşaat kontrollüğü işlerinin yanısıra Teknik Müşavirlik hizmetleri; sondaj, haritalama, jeoteknik etüd,
laboratuar çalışmaları, çevresel etki değerlendirme çalışmaları, tesisat, borulama ve diğer elektromekanik çalışmaları
da kapsamaktadır.
6.6.2.1.
Ulaştırma ve Haberleşme
Telekomünikasyon
Irak yakın geçmişde yaşadığı ekonomik yaptırımlar nedeni ile birçok sektörde olduğu gibi telekomünikasyon
sektöründe de büyük zararlar görmüş ve teknolojinin gerisinde kalmıştır. Ancak şu anda telekomünikasyon sektöründe
hızlı büyüme sağlanmaktadır.
Yeni dönemde ilk özelleştirme hareketi mobil telefon ihalesinde yaşanmıştır. Telekomünikasyon sistemi üç bölgeye
ayrılmış olarak üç ayrı firmaya devredilmiştir. Bu yakın dönem için ilk özelleştirme başarısı olarak görülmektedir.
Yaklaşık 20 milyon abonesi olan Irak telekomünikasyon sektörü rehabilitasyon ve modernizasyona ihtiyaç
duymaktadır.
Taşıma
Irak’ta 2003 yılından itibaren hava, deniz, karayolu ve demiryolu servislerine duyulan talep katlanarak artmaktadır. Irak
Türkiye ve bazı Körfez ülkeleri ile Avrupa-Körfez hattı demiryolu için görüşmeler yapmaktadır.
37
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Tablo 10 Taşıma Sektörü Projeleri
Proje Tipi
Proje Sayısı
Hava alanı inşası
7
Hava yolculuğu servisleri
4
Bölgesel demiryolu inşası
45
Feribot servisleri
68
Liman inşası ve işletmesi
7
6.6.2.2.
Enerji
Elektrik
Irak’ta elektrik tüketimi her yıl %15 artmaktadır. Irak’ta şu anda elektrik talebi yaklaşık 14 000 MW olmasına rağmen
2010 yılı itibariyle elektirk üretimi 8 000 MW kadardır. Kapasiteyi 24 000 MW’ye çıkaracak çeşitli alanlar belirlenmiştir.
Bu alanların 4 yıllık periyod için yatırım tutarı 4.5 milyar US$’dır.
Projeler, enerji talebi gözönünde tutularak Elektrik Bakanlığı tarafından belirlenmektedir.
Üretim; 1990 larda 9 295 MW gücünde kurulu kapasite 120 adet enerji santrali ile (termal, gaz türbini ve hidroelektrik
santraller) sağlanmıştır. Irak elektrik üretim sistemlerinin yaklaşık %70’I 1991 Körfez Savaşı sırasında zarar görmüştür.
Bu tarihten sonra sadece 2325 MW kurulu güçde 50 tesis kullanılabilmiştir.
Irak enerji santrallerinin çoğunluğu 1970-1980 yılları arasında inşa edilmiştir. Genel olarak termal santraller şeklinde
olan enerji santrallerinden bazıları; Yousfiyya Santrali (660 MW), Diwaniyya Santrali
(250 MW), Rumaila Santrali (500 MW), Samawa Santrali (60 MW)’dur. Bağdat’ın kuzeydoğusunda bulunan; tam
kapasite ile çalıştırıldığında 10 ünite ile 800 MW kapasiteye sahip olan Al Quds enerji santraliise petrol santralidir.
Enerji açığının kapatılması için Türkiye, Ürdün ve İrandan enerji alınmaktadır.
Tablo 11 - Elektrik Sektörü Projeleri
Proje Tipi
Proje Sayısı
Enerji Santrali inşası veya yenilemesi
12
Enerji santrali işletmesi
19
38
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Petrol ve Gaz
Şu anda günlük 2.4 milyon varil olan üretimin 2016 yılında 7 milyon varil olması öngörülmektedir.
Irak bütün bu zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarının çıkartılma ve işlenmesine yönelik olarak önemli miktarda boru
hatları, ihracat altyapıları ve rafineri yatırımlarına ihtiyaç duymaktadır.
Tablo 12 - Petrol ve Gaz Sektörü Projeleri
Proje Tipi
Proje Sayısı
Ham petrol rafineri inşaası
4
Çeşitli kimyasal ve petrokimyasal alan iyileştirmeleri ve inşaataları
6
6.6.2.3.
İnşaat
Altyapı
Irak’da 150 milyar US $ değerindeki altyapı sisteminin yenilenmesi öngörülmektedir. Ayrıca çok yüksek tutarlarda
yeniden yapılanma harcamaları sözkonusudur. 2003 yılından sonra Irak’ın güç ve su tesislerinin, yollarının,
okullarının, köprülerinin onarılması/yenilenmesinde hizmet veren yabancı inşaat firmaları bugün sektöre egemen bir
görüntü vermektedirler. Yerel inşaat sektörü de bu büyük yabancı şirketlerin yanında büyümeye, güçlenmeye
başlamış ancak çok azı hedefledikleri büyümeyi sağlayabilmiş durumdadırlar.
Irak’ta inşaat sektöründe büyükten küçüğe bir çok projenin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Yeni barajlar, çeşitli
altyapı tesisleri, modern iş binaları, endüstriyel parklar, yeni üniversiteler spor stadyumları, vb.
Irak’ın yeniden inşası süreci deneyiml firmalara
ve sermayeye büyük ihtiyaç duyulmaktadır. Yatırımcılar için
gayrimenkul sektöründeki gelişim, inşaat ve bina malzemesi endüstrisi cazip yatırım alanları olarak görünmektedir.
Konut ve İnşaat
2025 yılında 40 milyona ulaşması öngörülen Irak nüfusu için 2015 yılına kadar 2 milyon yeni konuta ihtiyaç
duyulmaktadır.
Hükümet konut projelerinin çok önemli bir bölümünün özel sektör tarafından gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.
Irak’ta konut alanındaki ciddi boyutta olan açık, sektörü canlandıracak en önemli faktördür. Irak’ta konut alanında bu
kadar açık olmasının nedenleri;
 Yüksek nüfus artış oranı
 Göç edenlerin geri dönmesi
 Evsiz insanların önemli oranda bulunması
 Şehirleşmenin gelişmesi
39
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Tablo 13 Konut ve İnşaat Sektörü Projeleri
Proje Tipi
Proje Sayısı
Büyük, çoklu kullanıma uygun yerleşim kompleksleri/şehir geliştirme
6
1500 birimlik site inşaatları
5
1650 birimlik site inşaatları
28
Diğer büyük yerleşim siteleri
13
Küçük yerleşim siteleri ve iyileştirmeler
5
Diğer ticari, çoklu kullanıma uygun, hükümet veya genel inşaatlar
19
6.6.3.
Sektöre Yönelik Engel ve Kısıtlamalar
 Irak şu anda geçmiş döneme göre çok daha istikrarlı ve güvenli bir ortama sahiptir. Ancak sektöre girecek
olan Teknik Müşavirlik firmalarını bazı kısıtlamalar ve engeller beklemektedir.
 Irak ekonomisinin henüz istenen seviyelere ulaşamaması ve özellikle ülkenin geçim kaynağı ve zenginliği olan
petrol alanında yeterli söz sahibi olamaması nedenleriyle, Irak’ta yatırımlara ayrılan bütçe kısıtlı durumdadır.
 Irak’ta iş yapmak isteyen firmaları kısıtlayan faktörlerin başında, ülkede çalışılan kurum ve firmalarla yeterli
iletişimin sağlanamaması, bilgi taleplerinin geri dönüşlerinin geç olması ve projelere yönelik bilgi akışının
yetersiz olması sayılabilir.
 İngilizce dili, birçok kurum ve firmanın yetkilileri tarafından iyi derecede kullanılmasına rağmeni resmi dil olan
Arapça’nın günlük hayat ile iş hayatında kullanımı iletişimi zorlaştırabilmektedir.
 Ülkede güvenlik ortamı sağlanmış olmasına rağmen, sigorta şirketlerinin ülkeyi riskli bölge ilan etmeleriyle
sigorta primlerinin yüksek olması maliyet artışına neden olmaktadır. Sigorta primlerinin yükseliği, aynı
zamanda uçak bilet fiyatları ile nakliye ücretlerinde de artışa sebebiyet vermektedir.
 Teminat mektubu nedeniyle birçok işte sıkıntılar yaşanmaktadır. Firmaların geçici teminat mektubu için bile
birkaç ay beklemeleri gerekmektedir.
 Pojelere ilişkin kabuller tam olarak ve zamanında yapılmadığından işlerde aksamalar olmakta bu da projeyi
geciktirmekte ve firmaların maddi yükünü arttırmaktadır.
 Irak’ta çalışmak isteyen firmalar bazı konularda beraber çalışmak veya danışmak istedikleri Iraklı firmalara
kolaylıkla ulaşamamaktadırlar. Firmalara air bilgiler sağlıksızdır.
 Irak’ta sektöre dair açılan ihalelerde ve alımlarda rüşvet ve yolsuzluk konularının varlığı göze çarpmaktadır.
 Bankacılık ve finans sektörünün zayıf olması nedeniyle para transferi gibi basit işlemler bile yapılamamakta
veya çok zor yapılmaktadır.
 Yasal olarak yer almasa da projeler dahilinde, yabancı firmaların Iraklı firmalarla çalışması gerekliliği pratikte
yer almaktadır.
40
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
6.7.
Türkiye ile Ekonomik İlişkiler
Dış Ticaret ve Yatırımlar
Irak, 1990 yılındaki Birinci Körfez Savaşı öncesinde yıllık 5,5 milyar ABD Dolarına varan ikili iş hacmi ile ülkemizin en
yoğun ekonomik ve ticari ilişkiler içinde bulunduğu ülkeler arasında yer almıştır. Ancak, 1990 yılında Kuveyt’i işgali
nedeniyle BM Güvenlik Konseyi tarafından Irak’a karşı alınan ekonomik ambargo kararı, ülkemiz ile Irak arasındaki
ekonomik ve ticari ilişkilerin durmasına yol açmıştır. Bununla birlikte, Irak, 1996 yılı sonunda uygulamaya konulan
“Petrol Karşılığı Gıda Programı” çerçevesinde, BM Güvenlik Konseyi denetiminde önce sınırlı miktarlarda, 2000
yılından itibaren ise herhangi bir üst sınır olmadan ülkemize ve ülkemiz üzerinden diğer ülkelere yeniden petrol ihraç
etmeye başlamıştır.
Irak’a 2003 yılında yapılan askeri müdahaleden sonra, ülkemiz ile Irak arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler yeniden
artış dönemine girmiştir. Bunda, Irak’a uygulanan ekonomik ambargonun tamamen kaldırılması ile Irak’ın ekonomi
dahil yeniden yapılanmaya başlaması etkili olmuştur. Bir yandan ülkemizin Irak’a ihracatı artarken, diğer yandan Türk
müteahhitleri tekrar Irak pazarına girmişlerdir. Ancak, bu dönemde Irak’ta yaşanan yaygın şiddet ve terör olayları,
ülkemiz ile Irak arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin daha fazla gelişmesini engelleyen bir faktör olarak ortaya
çıkmıştır. Bu nedenle, yakın zamana kadar Türk müteahhitlerinin Irak’taki faaliyetleri büyük ölçüde nispeten daha
güvenli olan Irak’ın kuzeyi ile sınırlı kalmış, Irak’ın geri kalan kısmı ile ticaret de bu bölge üzerinden gerçekleştirilmiştir.
2007 yılı sonundan itibaren ise Irak’taki güvenlik durumunun giderek iyileşmesi üzerine, Türk müteahhitleri Irak’ın diğer
bölgelerinde de iş almaya başlamışlardır.
Türk müteahhitleri 2003-2009 yılları arasında Irak’ta toplam 7,5 milyar ABD doları değerinde 495 proje
gerçekleştirmişlerdir. Yıllık bazda üstlenilen iş miktarı 2003’te 242 milyon ABD dolarından 2009’da 1,3 milyar ABD
dolarına yükselmiştir. Firmalarımız, yeniden yapılanma sürecindeki Irak’ta çeşitli konut projelerinden askeri tesislere,
yol, köprü, baraj gibi altyapı projelerinden okul, hastane gibi sosyal tesislere pek çok alanda faaliyet göstermektedirler.
41
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Tablo 14 Türkiye-Irak İkili Ticaret İstatistikleri (000$)
YILLAR
İHRACAT
İTHALAT
HACİM
DENGE
2003
829
112
941
716
2004
1.820
467
2.288
1.353
2005
2.750
458
3.208
2.291
2006
2.589
375
2.965
2.213
2007
2.811
645
3.456
2.167
2008
3.912
1.320
5.233
2.591
2009
5.126
952
6.078
4.174
2010
6.042
1.354
7.396
4.688
Kaynak: T.C. Dışişleri Bakanlığı
İhraç edilen mallardan birçoğu Irak'ta müteahhitlik projesi üstlenen firmalarımızın malzeme, makine ve inşaat ürünleri,
temel gıda ve temizlik maddeleri ile elektrik ve elektronik ürünlerdir. Buna karşılık, Irak’tan ithalatımızın tamamına
yakını ham petrol ve fuel oilden oluşmaktadır.
Irak’ın zengin petrol ve doğalgaz kaynaklarına sahip olması nedeniyle, ülkemiz ile Irak arasında özellikle enerji
alanında büyük bir işbirliği potansiyeli mevcuttur.
İkili İşbirliği Mekanizmaları
7 Şubat 1976 yılında imzalanan Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması ile ülkemiz ile Irak arasında bir Karma
Ekonomik Komisyonu (KEK) mekanizması oluşturulmuştur. Bugüne kadar toplam 20 ye yakın KEK toplantısı
yapılmıştır.
Türkiye-Irak İş Konseyi ise 2001 yılında kurulmuştur. Halen Konseyin Türkiye’deki eşbaşkanlığını YaPa Dış Ticaret
A.Ş. Başkanı Ercüment Aksoy, Irak tarafındaki eşbaşkanlığını ise Thamir A-Shikly yürütmektedir.
Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi
10 Temmuz 2008 tarihinde ‘Türkiye Cumhuriyeti ile Irak Cumhuriyeti Hükümetleri Arasında Yüksek Düzeyli Stratejik
İşbirliği Kurulmasına İlişkin Ortak Siyasi Bildirge’ imzalanmıştır. Anılan Bildirge, iki ülke arasındaki başta siyasi,
ekonomik, enerji, su kaynakları, kültür, güvenlik ve askeri alanlar olmak üzere tüm alanlardaki ilişkilerin geliştirilerek iki
ülke arasında uzun vadeli bir stratejik ortaklık kurulmasını hedeflemektedir. Konsey'e iki ülke Başbakanları başkanlık
etmekte olup, iki ülkenin Dışişleri, Enerji, Ticaret, Tarım, Ulaştırma, Yatırımlar, Güvenlik ve Su konularından sorumlu
Bakanları Konsey'in üyelerini oluşturmaktadır. Konseyin çalışmalarının eşgüdümünden ve her toplantının gündemine
42
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
nihai şeklin verilmesinden iki ülke Dışişleri Bakanları sorumludur. Ortak Siyasi Bildirgede Konseyin Başbakanlar
başkanlığında yılda en az bir kez, bakanlar düzeyinde ise yılda üç kez toplanması öngörülmüştür. Ayrıca, üst düzey
yetkililer arasında üç ayda bir toplantılar yapılması ve Konseyi oluşturan bakanlıklar arasında işbirliğine ilişkin eylem
planları oluşturulması öngörülmüştür.
“Türkiye-Irak Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi”nin Başbakanlar düzeyindeki ilk toplantısı ise 15 Ekim 2009
tarihinde Bağdat’ta gerçekleşmiştir. Bu vesileyle iki ülke arasında, ulaştırma, sağlık, dış ticaret, bayındırlık ve iskan ile
tarım ve hayvancılık konularında çeşitli işbirliği mekanizmaları öngören toplam 36 mutabakat zaptı ve çalışma
protokolü imzalanmıştır.
Yasal Zemin
23 Mart 2009 tarihinde Bağdat’ta Türkiye ile Irak arasındaki ekonomik ilişkilerin çerçevesini belirleyecek ve Irak’la
imzalanması planlanan Serbest Ticaret Anlaşması’nın altyapısını oluşturacak “Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması”
imzalanmıştır. Anlaşma ekonomik ve ticari ilişkilerin yanı sıra, madencilik, yatırım, turizm, ulaştırma, gümrük, KOBİ’ler,
enerji, müteahhitlik, su, sanayi ve bilim-teknoloji alanlarında işbirliği konularını kapsamaktadır. Anlaşmanın onay
işlemleri her iki ülke açısından devam etmektedir. Irak’la Serbest Ticaret Anlaşması’nın yanısıra Çifte Vergilendirmenin
Önlenmesi Anlaşması ve Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması imzalanması öngörülmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti ile Irak Cumhuriyeti Hükümetleri Arasında Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi'nin
Kurulmasına İlişkin Ortak Siyasi Bildirge
Türkiye ile Irak arasındaki ilişkiler, ortak bir tarihsel birikimin getirdiği güçlü toplumsal kültürel bağlar ve kardeşçe
komşuluk ilişkileri temelinde şekillenmiştir.
Türkiye ve Irak, bölgeye yönelik hedefleri çerçevesinde ortak idealleri paylaşmaktadır ve bu hedefler barış, istikrarın
güçlendirilmesi, özgürlük, refah, ekonomik işbirliği ve eşgüdüm için geliştirilmiş diyalog mekanizmalarıdır.
Türkiye ve Irak ortak hedeflerinin yanı sıra, birlikte ve uyum içerisinde çaba göstermelerini gerektiren sınamalarla karşı
karşıya bulunmaktadır. Bu sınamalar ve beraberinde getirdiği fırsatlar, Irak Cumhuriyeti Başbakanı Nuri El-Maliki ve
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 7 Ağustos 2007 tarihinde Türkiye'de imzalanan
"Türkiye Cumhuriyeti ile Irak Cumhuriyeti Arasında Mutabakat Muhtırası"na temel teşkil etmiştir.
Taraflar, Mutabakat Muhtırası'nda benimsenen ilke ve esaslara bağlılıklarını ve ortak bir geleceğe yönelik vizyonlarını
yineleyerek aralarındaki işbirliğini Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani tarafından 7-8 Mart 2008 tarihlerinde Ankara'yı
ziyareti sırasında ilk kez gündeme getirilen bir "Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi"nin kurulması aşamasına
taşımak hususunda mutabakata varmışlardır.
Türkiye Cumhuriyeti ve Irak Cumhuriyeti hükümetleri, iki ülke halkları arasındaki dayanışmanın güçlendirilmesi
amacıyla uzun vadeli bir Stratejik Ortaklık ilişkisi geliştirmeyi bu vesile ile taahhüt etmektedir.
43
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Konsey'e Türkiye Cumhuriyeti ve Irak Cumhuriyetinin Başbakanları başkanlık edecektir. Konsey'in çalışmalarının
eşgüdümü ve her bir toplantının gündemine nihai şeklinin verilmesi, iki ülke Dışişleri Bakanları tarafından
gerçekleştirilecektir. Enerji, ticaret, yatırımlar, güvenlik ve su kaynakları konularından sorumlu Bakanlar da Konsey'in
üyesi olacaklardır. İşbirliği, ortak menfaatlerin bulunduğu diğer iktisadi alanları da kapsayacak şekilde zenginleştiği
ölçüde; Başbakanlar, ilgili konudan sorumlu Bakanların da Konsey'e dahil edilmesi yönünde karar alabilirler. Yüksek
Düzeyli İşbirliği Konseyi, iki ülke Başbakanlarının eşbaşkanlığında yılda en az bir kez toplanacaktır. Konsey ayrıca,
yılda üç kez de Bakanlar düzeyinde toplantılar gerçekleştirecektir. Taraf ülke başkentlerinde her üç ayda bir kez üst
düzey yetkililer toplantıları düzenlenecektir. Taraf ülkelerin Bakanları, görev alanlarına giren konularda işbirliğini
geliştirmek için Eylem Planları geliştirileceklerdir.
Stratejik Ortaklık, aşağıda maruz ilkeler temelinde başta, siyasi, ekonomik, enerji, su kaynakları, kültürel, güvenlik ve
askeri alanlarla ilgili konular olmak üzere çok çeşitli işbirliği alanlarını kapsayacaktır:
Ekonomi ve Enerji ile ilgili alanlar
İki ülke arasında aşağıdaki işbirliği başlıkları sözkonusudur:
 iki ülke arasında stratejik ekonomik işbirliği ve entegrasyon anlaşmalarının 2008 yılı sonuna kadar
sonuçlandırılması,
 Türkiye ile Irak arasında turizmin gelişmesi için iki yönlü tur operasyonlarının kolaylaştırılması konusunda
işbirliğinin teşvik edilmesi,
 Her iki ülke vatandaşlarının ortak yararı için ticari ilişkileri zenginleştirmeye yönelik işbirliğinin geliştirilmesi
amacıyla Türkiye ile Irak arasında Serbest Ticaret Anlaşması imzalanması,
 Irak'taki yerel istihdam ve yatınmlann artmasına katkıda bulunmak üzere hem serbest ticaret ve yatınm
bölgeleri oluşturacak ortak programların teşvik edilmesi hem he komşu ülkeler arasında ticari ilişkilerin
geliştirilmesi,
 Irak halkının temel ihtiyaç ve hizmetlerini karşılamak amacıyla yeniden yapılandırma çalışmalannda işbirliği
yapılması,
 Irak'ın tarımsal ihtiyaçlarının ve sulama dahil su gereksiniminin karşılanmasına yardım etmek amacıyla, su
kaynakları ve ziraat alanlarında işbirliğinin Türkiye'nin bu alanlardaki zirai gereksinimleri ve su ihtiyaçları göz
önünde bulundurularak teşvik edilmesi,
 Irak'ın Türkiye üzerinden Avrupa ile entegrasyonunun sağlanması amacıyla Irak ile ulaştırma altyapısı
alanında işbirliğinin desteklenmesi,
 Irak ile Türkiye arasında ticari ilişkilerin ve yatırımların artırılmasını teminen, kamu ve özel sektör
kuruluşlarının her iki ülkede yatırım alanlarında işbirliğini arttırmaları yönünde teşvik edilmesi,
 Küçük ve orta büyüklükteki şirketlerin istihdam ve refahın yükseltilmesi alanlarında artan rolünü dikkate alarak,
her iki ülkedeki bahse konu şirketlerin ekonominin tüm alanlarındaki işbirliğinin desteklenmesi,
44
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
 Her iki ülkede ilgili iktisadi ve mali sektörlerde faaliyet gösteren kuruluşlar arasında değişim programlarının
başlatılması; bahse konu kuruluşların finans ve bankacılık alanlarında ortaklıklar geliştirmeleri hususunda
teşvik edilmesi,
 Irak'ın serbest piyasa ekonomisine geçiş çabalarının ve Irak'ın ekonomik kalkınmasının yardım programları
aracılığıyla desteklenmesi,
 Türk ve Iraklı şirketler arasında ortaklıklar kurma yoluyla enerji alanında işbirliği yapılması; bu kaynakların en
uygun ihraç yolları üzerinden dünya pazarlarına ulaşmasının sağlanması; bu çerçevede, Kerkük-Yumurtalık
petrol boru hattının ihya edilerek mevcut kapasitesinin arttırılması ve Irak doğal gazının Türkiye üzerinden
uluslararası pazarlara taşınması için bir boru hattı ağının inşa edilmesi,
 Her iki ülkenin elektrik ihtiyacının karşılanmasına yardımcı olacak projelerin gerçekleştirilmesi; bunun yanında
elektrik sektöründe görevli Iraklı personelin eğitilmesi için programlar düzenlenmesi,
 Türkiye ve Irak arasında yeni sınır kapılan açılması yönündeki çalışmaların hızlandırılması.
Irak-Türkiye İkili İlişkilerinde Son Dönemde Meydana Gelen Gelişmeler
 2008 yılı başı itibarıyla Kerkük-Yumurtalık petrol boru hattı yeniden faaliyete geçirilmiştir. Kısa süreli kesintiler
olmakla birlikte, bu hattan şu anda günde ortalama 800.000 varil petrol akışı sağlanmaktadır.
 Irak Petrol Bakanı Hüseyin Şehrestani, Şubat 2008’de, IKYY'yle sözleşme imzalayan şirketlerle Petrol
Bakanlığı arasındaki anlaşmaların iptal edildiğini ve yeni düzenlemeyle söz konusu şirketlere yapılan ham
petrol satışının durdurulacağını, işbirliği mutabakatlarının iptal edileceğini, gelecekte de Irak ham petrollerinin
ve petrol ürünlerinin satışı konusunda anlaşma yapılmayacağını bildiren bir mektubu ilgili Irak makamlarına
göndermiştir.
 Cumhurbaşkanı Talabani 3 Şubat 2008 tarihinde yaptığı açıklamada, Kerkük’e yaptığı ziyarete atıfla,
Türkmenlerle görüştüğünü, Türkmenlere Kerkük’teki idari kadroların üç ana unsur arasında eşit şekilde
paylaştırılacağı garantisini verdiğini, şehirdeki kadroların %32 Arap, % 32 Türkmen, % 32 Kürt ve %4
Hıristiyanlar olmak üzere paylaştırılması fikrine katıldığını ve Kerkük’ün Anayasa’ya göre bir Irak şehri
olduğunu ifade etmiştir.
 Eski Irak bayrağındaki Baas Partisini sembolize eden üç yıldızın silinmesiyle oluşan yeni Irak bayrağı 10
Şubat 2008 tarihinde IKYY Parlamento Binası önünde göndere çekilmiştir.
 Basra şehri, Irak’taki 9 büyük petrol sahasından 7’sine; Irak’ın ispatlanmış petrol rezervlerinin %60’ına; Irak’ın
toplam petrol ihracatının %80’ine ve Irak’ın petrol gelirlerinin %90’ına sahip olup, Irak’ın Bağdat’tan sonraki
ikinci büyük şehridir. Şii nüfusunun fazlalığı nedeniyle İran’ın Basra’da hissedilir bir etkinliği bulunmakta ve
şehir İran ile Irak arasında güç mücadelesine sahne olabilmektedir.
45
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
 Bağdat'ta Petrol Bakanı Şehrestani, Cumhurbaşkanı Talabani'nin huzurunda Başbakan Maliki'nin de onayını
almak suretiyle, TPAO'nun Irak'ta enerji alanında yatırım yapan şirketlerle konsorsiyumlar kurmak suretiyle
ihalelere katılabilecek şirketler arasına alındığını yazılı olarak teyit etmiştir.
6.8.
İhale ve Proje Bilgileri
İhaleler genellikle gazete duyurusu ile yapılmaktadır. İş geliştirme alanında çalışan bir personelin görevlendirilerek, iş
takibinin lokal olarak yapılması önemlidir. Projelere yönelik en güvenilir bilgiler T.C. Büyükelçilikleri nezdindeki
temsilciliklerden takip edilebilir. Bu kurumların listesi için Ek-1 Irak’taki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçilikleri,
Konsoloslukları, Ataşelikleri bölümüne bakınız.
Ayrıca “Iraq Bussiness News” sitesi (http://www.iraq-businessnews.com) ile Ek-3’de verilen “Projelere Dair İletişim
Kurulabilecek Makamlar” bölümünde Irak yatırım projelerine yönelik Yatırım Komisyonlarını takip etmek faydalı
olacaktır.
46
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
7.
IRAK SAHA ÇALIŞMALARI
Pazar Araştırması saha çalışmaları çerçevesinde birincisi Mart 2011 ortalarında ikincisi Temmuz 2011 ayı sonlarında
olmak üzere iki kere Bağdat’a gidilmiş, Ticaret Müşavirliğimiz ile yakın işbirliği içerisinde ve sağlanabilen olanaklar
çerçevesinde saha çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Aşağıda bu çalışmalar ile ilgili bilgiler yer almaktadır:
7.1.
Birinci Saha Çalışması
Pazar Araştırması çalışmalarına başlanılması ile birlikte Irak’a birkaç günlük
bir seyahat yapılarak çalışma
koşullarının, devlet yapısının, güvenlik ile ilgili konuların yerinde gözlenilmesi, çalışmaların bu konularda sağlıklı
değerlendirmeler çerçevesinde geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu çerçevede projenin danışmanlığını da üstlenmiş olan
Yönetim Kurulumuz üyesi İnş. Y. Mühendisi Alp ACAR Bağdat’a gitmiş, özetle aşağıdaki
çalışmalar
gerçekleştirilmiştir:
 Irak’da devlet mekanizmalarının işleyişleri, genel usul ve teamüller, gündelik yaşam koşulları vb üzerinde
Ticaret Müşavirimiz ve Müşavirlikdeki yerel elemanlardan bilgiler alınmıştır.
 Türkiyedeki inşaat sektörü firmaları açısından en önemli yatırımcı Bakanlık olan İmar ve Konut Bakanlığı
yetkilileri ile yarımşar gün süreli iki toplantı yapılmıştır. Bunlardan ilki Planlama ve İzleme Genel Müdürü ve
Müdürlük üst düzey yetkililerinin katılımı ile gerçekleşmiş, Bakanlık ve yatırımları üzerinde bilgi alınmış,
işbirliği yolları değerlendirilmiştir. İkinci toplantıda ise Ulusal Konut Komisyonu üst düzey yetkilileri ile
toplanılmıştır. Toplantıda Irak’taki konut açığı, Bakanlığın konut yapımına dönük politikaları, imar mevzuatı,
yapılması gereken genel planlama çalışmaları ve olası işbirliği konuları değerlendirilmiştir.
 Toplantılarda görüşülen konulara ve edinilen izlenimlere 7.3 bölümünde, genel değerlendirme ve önerilere ise
8. Bölümde yer verilmektedir.
7.2.
İkinci Saha Çalışması
İlk saha çalışmasının olumlu izlenimleri sonucunda, Irak’ın üyelerimiz, genelde sektörümüz ve inşaat sektörünün
diğer kuruluşları için önemli bir Pazar oluşturma potansiyeli bulunduğu kanısı masabaşı çalışmalarının
yürütülmesini de olumlu etkilemiştir. Masabaşı çalışmalarının sonuçlanmasına yakın bir dönemde, Haziran 2011
sonlarında ikinci saha çalışmasının gerçekleştirilmesi, daha sonra da gerek duyulursa Ağustos ayı içerisinde son
bir seyahat ile saha çalışmalarının tamamlanması planlanmıştır. Beş tam işgünü sürmesi, gerekirse uzaması
beklenilen seyahatte 6 ayrı bakanlık/kuruluş yetkilileri ile görüşülmesi planlanmıştır. Gereken randevuların
alınması için Bağdat Ticaret Müşavirliğimiz ile temas kurulmuştur. Ramazan ayında aktivite tempolarının ve
yoğunluklarının düşecek olması nedeni ile Bakanların (Ek-2 Irak Bakanlıkları Listesi) ve çoğu üst düzey yetkilinin
Ramazan öncesinde Bağdat dışında olduğu görülmüş, bu nedenle hedeflenen randevuların alınması zorlaşmıştır.
47
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Randevuların beklenilen şekilde alınamaması üzerine iki kez ertelenen seyahat 2011 Temmuz ayı sonuna doğru,
Ramazan ayından kısa bir süre önce gerçekleşmiştir.
Bu seyahatte dört ayrı Bakanlık üst düzey yetkilileri ile görüşmeler/toplantılar yapılmıştır. Özetle:
 İlk toplantı Bağdat Ticaret Müşavirimizin de katılımıyla Sanayi ve Mineraller Bakanı ile gerçekleştirilmiştir.
Toplantıda Sanayi Bakanı konusu ile ilgili sorunları ve programlarını, düşüncelerini açıklamıştır. Bazı önemli
ve onlar için yararlı çalışmaları Türk Teknik Müşavirlik firmalarının, karşılığını Türk Devletinden alarak
gerçekleştirebileceklerini, bunun için bir ilişki/koordinasyon elemanının yetkilendirilmesi ve onunla hemen o
gün ilk görüşmeyi gerçekleştirmemiz halinde çok yararlı gelişmeler sağlanabileceğinin tarafımızdan
belirtilmesi üzerine Sn. Bakan ilgili olabilecek üst düzey bürokratlarını belirleyerek onlar ile bir toplantı
yapmamızı sağlamıştır. Kısa süre içerisinde hepsi iyi derecede İngilizce bilen ve konularına hakim bürokratlar
ile iki saat kadar süren yararlı bir toplantı gerçekleştirilmiştir.
 İkinci toplantı Enerji Bakanlığı Büyük Projelerden Sorumlu Müsteşar Yardımcısı ile gerçekleşmiştir. Sn.
Müsteşar Yardımcısı Irak’ın enerji alanındaki bütün büyük projelerinin kaderlerinin Türk firmalarının elinde
olduğunu ifade etmiş, en yüksek kapasiteli iki enerji santralının bir Türk firması tarafından yükümlenilmiş
olmasının yanısıra yine yüksek kapasiteli iki santralın yapımı için iki ayrı Türk firması ile görüşmelerin
sürdüğünü ifade etmiştir. Yakın vadede başka büyük santral projelerinin olmadığını, daha küçük ölçekli
projelerin de kendi sorumluluğu dışında olduğunu ifade ederek diğer projelerden sorumlu Müsteşar yardımcısı
ile bir görüşme yapılmasnı sağlamıştır. Görüşmede Türk Teknik Müşavir Firmalarının Türk Devleti tarafından
da desteklendiği belirtilmiş bu çalışmalarında ilgi gördüğü gözlenmiştir.
 Üçüncü toplantı Su Kaynakları Bakanı Baş Danışmanı ve Bakanlığın üst düzey yetkililerinin katılımları ile
gerçekleştirilmiştir. Bakanlık yetkilileri sulamalı tarımın bugün için Irak’ın en önemli konusu olduğunu, en
öncelikli yatırım konusunu oluşturduğunu Türk firmaları ile çok etkin işbirliğine açık olduklarını ifade
etmişlerdir.
 Son toplantı Konut Komisyonu yetkilileri ile gerçekleştirilmiştir. Türk firmaları tarafından devlet destekleri
çerçevesinde gerçekleştirilebilecek master plan ve fizibilite çalışmaları üzerinde durulmuştur..
 Toplantılarda görüşülen konulara ve edinilen izlenimlere 7.3 bölümünde, genel değerlendirme ve önerilere ise
8. Bölümde yer verilmektedir.
48
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
7.3.
7.3.1.
Toplantılarda Görüşülen/Ortaya Çıkan Konular
İmar ve Konut Bakanlığı
 Irak’ta konut açığının 2 000 000 ünite olarak belirlendiği, bu açığın yaklaşık dörtte birinin Bağdat’daki konut
açığı olduğu belirtilmiştir.
 Konut açığının giderilmesine yönelik olarak farklı konut üretimi biçimleri üzerinde durulmakta olunduğu
belirtilmiştir. Bunlar arasındaki bir yaklaşımın da yatırımcılara bedelsiz araziler tahsis edilerek projeler
geliştirmeleri ve hedef kitlelerine yönelik olarak pazarlamaları olduğu, ancak umutla başlanılan bu yaklaşımın
istenilen şekilde gelişmediği, gelişemeyeceği kanısında olunduğu ifade edilmiştir.
 Irak’lı yetkililer tarafından Bağdat’ta gecekondu bölgelerinin yaygın olduğu, çok değerli kentsel alan olarak
geliştirilebilecek olan bu arazilerin üzerindeki düzensiz yapılaşmanın işgal sürecinde yapıların çoğunun tahrip
olmaları ile daha da yetersiz bir duruma geldikleri, arazi sahiplerinin tahrip olan yapılarını yenileyecek hatta
onaracak parasal güce sahip olmadıkları belirtilmiştir. Türkiye’de büyük kentlerde benzer gecekondu bölgesi
sorunlarının çok başarılı “kentsel dönüşüm projeleri” ile çözümlendiği, artan kentsel rant ile finanse edilen bu
dönüşüm projelerinin benzerlerinin sonuç alıcı etkin işbirlikleri ile Bağdat’ta da
gerçekleştirilebileceği
kendilerine ifade edilmiştir.
 Konut açığına karşı sistemli ve planlı bir yaklaşıma temel olabilecek bir dizi araştırmanın, master planı
çalışmalarının Türk Devleti destekleri ile Türk teknik müşavirlik firmaları tarafından İmar ve Konut Bakanlığı
ile etkin işbirliği içerisinde gerçekleştirilebileceği tarafımızdan belirtilmiştir.
 Bakanlık yetkilileri, bu çalışmaların yürütülmesi sırasında bu konulardaki çalışmalara katılacak Iraklı teknik
elemanların bilgilendirilmeleri ve eğitilmelerinin de kendileri için önemli olduğunu belirtmişlerdir. Bu konunun
istenilenin ötesinde sonuç getirici olarak gerçekleştirilebileceği kendilerine bildirilmiştir.
 Bakanlık elemanlarının özellikle planlama ve proje yönetimi konusunda bilgi ve deneyimlerinin yetersiz
olduğu, bu konularda desteğe/hizmete ihtiyaç duyacaklarını belirtmeleri üzerine, bu konularda Türk teknik
müşavirlik firmalarının çok deneyimli oldukları, verimli işbirliklerinin gerçekleştirilebileceği kendilerine ifade
edilmiştir.
 Bakanlığın şehirlerarası yollar, köprüler vb. yapıların yapılmasından da sorumlu olduğu, bu konularda gerek
duyulacak hizmetlerin zaman içerisinde ortaya çıktığını, alınacak hizmetlerin yerel gazetelerden ve Bakanlık
web sitesinden duyurulduğu öğrenilmiştir. Konut konusunda sağlanabilecek yakın işbirliği ve ilişkiler
çerçevesinde bu konuların da yakından izlenilerek bu yatırımların da planlanmaları konusunda rol
üstlenilebileceği, en azından yatırım ve ihale bilgilerine ilan edilmelerinden once erişilebilmesinin
gerçekleşebileceği izlenimi edinilmiştir.
49
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
7.3.2.
Sanayi ve Mineraller Bakanlığı:
Verilen bilgiye gore, Irak’da işgal sonrasında kullanılmayan durumda 3000 in üzerinde sanayi tesis bulunmaktadır.
Bunların önemli bir bölümü işgal döneminde uğradıkları tahribat nedeni ile, bir bölümü de üretim teknolojisinin geriliği
ve üretimde rekabet koşullarının sağlanamıyor olması nedenleriyle çalışmamaktadır. Bu tesislerin önemli bir bölümü
devlete aittir.
Bakanlık elemanları Türkiye’nin kalkınmış ve sanayileşmiş bir kardeş ülke olduğunu vurgulayarak, Türk yatırımcıların
Irak’a gelmelerini, bu tesisleri incelemelerini, onarılma ve teknolojik açıdan yenilenmesinin yapılabilir (feasible)
olduğunu belirleyecek tesisler için yatırım yapılmasını beklediklerini belirtmişlerdir.
Bakanlığa bağlı SIDCCO (Ministry Of Industry And Minerals, State Industrial Design And Consultation Company)
Bakanlık ve talep eden diğer bakanlıklara ile ilgili teknik hizmetleri sağlayan bir kuruluştur. Kuruluşun Genel Müdürü,
Sn. Bakan ile yapılan görüşmenin bir bölümü ile sonrasında bakanlık üst düzey bürokratları ile yapılan toplantıya da
katılmış, kuruluşunu tanıtarak teknik hizmet ve müşavirlik hizmetlerinin yanısıra yapım işlerinin de SIDCCO aracılığı ile
gerçekleştirilme yolunda olunduğunu bildirmiş, doğrudan yüklenici olunması yerine SIDCCO’nun üzerinden yapım işleri
yüklenilmesinin özellikle vergilendirme açısından çeşitli avantajlarının olduğunu belirtmiştir. Birliğimiz aracılığı ile
başvuracak (SIDCCO’ya kayıt olacak) Türk Teknik Müşavirlik firmalarının proje ihalelerine çağrılacakları ifade
edilmiştir.
Bakanlık yetkilileri yukarıda belirtilen tüm konularda sonuç alıcı ve verimli bir çalışmanın gerçekleştirilmesine yönelik
olarak Bakanlık, Irak Türk Ticaret Müşavirliği ve Müşavirler Birliğimizin katılımı ile üçlü bir iletişim sisteminin
oluşturulmasını önermişlerdir.
Irak’da hizmet üstlenecek Türk firmalarının yeterliği konusunda Devletimizce yetkili kılınacak bir kuruluşun referansına
önem verecekleri, özellikle bu konuda yanılmak, sorunla karşılaşmak istemedikleri gözlenmiştir.
7.3.3.
Enerji Bakanlığı
Bakanlık yetkililerince Enerji Bakanlığının büyük enerji yatırımlarının Türk firmalarınca gerçekleştirilmekte olduğu ifade
edilmiştir.
Bakanlığın diğer çeşitli konularında Türk firmaları ve Müşavirler Birliği ile etkin işbirlikleri gerçekleştirebileceği
belirtilmiştir. Bu konuda Bakanlık bürokratları ile bir çalışma toplantısı yapılması yararlı olacağı üzerinde görüşbirliği
sağlanmıştır. Sn Müsteşar yardımcısı bu toplantının görüşmeyi izleyen gün yapılmasını önermesine karşın ertesi gün
başka görüşme randevuları olduğundan toplantı gerçekleşememiştir. İleride uygun bir zamanda toplantının yapılması
dileği iletilmiştir.
50
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
7.3.4.
Su Kaynakları Bakanlığı
Bakanlık yetkilileri tarafından, Irak’daki mevcut sulama sistemlerinin 70 li ve 80 li yıllarda Türk müteahhitlik firmalarınca
başarı ile gerçekleştirilmiş olduğu, Türk firmalarına güvendikleri belirtilmiştir.
Bakanlık yetkilileri, sulamalı tarımın Irak için yaşamsal önemi vurgulamışlardır. Su kaynaklarının yetersizliğine
değinilerek uygulanacak sulama sistemlerinin yağmurlama, damla sulama gibi önemli su tasarrufu sağlayan modern
sulama sistemleri olması gerektiğini, ellerindeki sulama projelerinin çok su tüketen geleneksel sulama sistemlerine
göre olduğunu, bu projelerin uygulamaları gerçekleştirecek yükleniciler tarafından modern sistemlere gore revize
edilmelerini beklediklerini belirtmişlerdir.
Çok sayıda proje için Türk yüklenici firmalarının, üstlenmek istedikleri projeleri de seçmiş olarak Bakanlığa
başvurmalarını bekledikleri ifade edilmiş, ilgili teknik müşavirlik hizmetlerinin, özellikle sulama sistemleri ile ilgili proje
revizyonlarının Türk teknik müşavirlik firmalarınca, yapım çalışmalarını üstlenecek Türk yüklenici firmalar adına
gerçekleştirilmeleri önerilmiştir.
Yüklenici firmalara gerçekleştirecekleri hizmetlerin karşılığının ancak “Deferred Payment” (ertelenmiş ödeme)
sisteminde ödenebileceği özellikle ifade edilmiştir. Irak’ın bugün için petrol gelirlerinin sınırlı bir bölümünden
yararlanabildiğini ancak kısa süre sonra bu miktarın çok artacağı, dolayısı ile bankacılık (finansman) sistemi içerisinde
ödemelerin ileriye ertelenmesinin çok makul olduğu, firmaların bu konuda finans kuruluşları ile hazırlık yapmış olarak
Bakanlığa başvurmalarında yarar olacağı da belirtilmiştir.
Ayrıca Müşavirler Birliği ve/veya teknik müşavirlik firmalarının herzaman geçerli olabilecek öneriler ile bakanlığa
başvurabilecekleri de ifade edilmiştir.
7.4.
Saha Çalışmalarının Yeterliği
Gerçekleştirilen iki seyahat ve bu seyahatlerde Irak’da çeşitli Bakanlıklarda Iraklı yetkililer ile yapılan
görüşmeler
üzerine özet bilgiler yukarıda verilmiştir. Bu seyahatlere ve görüşmelere dayalı olarak Türk Teknik Müşavirlik
Firmalarının Irak’da iş yapabilme potansiyelleri üzerine değerlendirmelerimiz ve Irak’da iş yapmak isteyen firmalara
önerilerimiz izleyen bölümde verilmektedir. Bu bilgilerden yola çıkarak diğer Bakanlıklar ve/veya kurum ve kuruluşlar ile
ilişkilerin nasıl gelişebileceğine, geliştirilebileceğine dönük geçerli tahminlerde bulunulabileceği görülmüştür.
Çalışmaların son döneminin ramazan ayına rastlaması, Ramazan ayında bakanlıklar ve diğer kurumlardaki
çalışmaların büyük ölçüde yavaşlayacağı, randevular alınmasının zorlaşacağı ancak elde edilecek sonuçların tahmin
edilenden farklı olmayacağı değerlendirmesi ile gerçekleştirilmiş olan saha çalışmaları yeterli bulunmuştur.
51
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
8.
DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER
8.1.
Değerlendirmeler
Irak ile Türkiye arasında gelişmiş ticar ilişkiler bulunmaktadır. Irak’da Türkiye kalkınmış ve sanayileşmiş bir ülke olarak
kabul edilmektedir. Özellikle çok sayıda inşaat firmasının başarılı çalışmaları Türk firmalarına itibar kazandırmıştır.
Irak’lılar Türkiye’yi ziyaret etmeyi, tatillerini Türkiye’de geçirmeyi, İstanbul’u görmeyi önemsemektedirler.
İşgal sırasında ortaya çıkmış olan tahribatın izleri yeni yeni silinmekte, etkileri yeni yeni geçmektedir. Buna siyasi
yapıdaki tahribat da dahildir. Bugün için istikrarlı görünen hükümet, Mart 2010 daki seçimlerin ardından ancak 9 ayda,
21.12.2010 tarihinde kurulabilmiştir. Bakanlıkların programlarının
daha tam olarak kesinleşmemiş olduğu
görülmektedir. Farkli etnik guruplarca paylaşılmış olan bakanlıklar arasında koordinasyonun sağlanmasında, iletişim
kurulmasında zorlukların yaşanmakta olduğu bakanlık mensuplarınca ifade edilmektedir. Ancak yaygın olarak kısa
sürede bir kalkınma hamlesi içerisine girilmesi isteği olduğu da gözlenmektedir.
Bakanlık ve diğer devlet kurumlarındaki bürokrasi kadrolarının bir devlet geleneğinden geldikleri, iyi eğitimli,
konularında bilgili ve deneyimli oldukları gözlenmektedir. Bürokratların çoğu yeterli düzeyde İngilizce
konuşabilmektedirler. Bu hususlar, devlet kesimi ile teknik ve idari konularda anlaşılabilmesini çok kolaylaştırmaktadır.
Irak’da işgal döneminin, can güvenliğinin de olmadığı ileri düzeydeki kaotik ortamı bugün büyük ölçüde ortadan
kalkmıştır. Kabul edilebilir düzeyde can güvenliği bulunmaktadır. Yaşamın normal koşullar içerisinde seyretmeye
başladığı kabul edilebilmektedir.
Devlet kadroları tanımadıkları ve güvenilir bir kaynaktan referans almadıkları özel kuruluşlara karşı temkinli bir duruş
göstermektedirler. Irakta teknik hizmet sunacak Türk firmaları için Türk hükümeti ya da ilgili bir devlet kuruluşunun
referans vermesinin çok yararlı olacağı ifade edilmiş, Müşavirler Birliğimiz de görüşülen bazı bakanlıklar nezdinde
referansı kabul edilebilir bir kuruluş olarak kabul edilebileceği görülmüştür.
Irak, hemen hemen tüm diğer sektör firmaları için olduğu gibi Teknik Müşavirlik sektörümüz için de çok önemli bir iş
potansiyeli oluşturmaktadır. Bu potansiyelin doğru adımlar ve yöntemler ile Devletimizin de uygun destekleri
sağlanarak çok iyi değerlendirilmesi gerekmektedir. Hemen tüm Bakanlıklarda yeni yapılanmalar, planlamalar,
uygulamalar başlatılmakta olduğundan, bu konularda hizmet alınmasına çok fazla gereksinim duyulmaktadır. Master
Plan ve Fizibilite Etüdü destekleri, bu konularda işbirlikleri başlatılabilmesine yönelik önemli olanaklardır. Başlatılacak
işbirlikleri, pek çok yatırım kararına ortak olunmasını, bu yatırımlarda Türk firmalarının önemli paylara sahip olmalarını
getirebilecektir.
Çeşitli ülke firmaları açısından değerlendirildiğinde Irak’da bugün için yeterli can güvenliği bulunmamaktadır. Bu
değerlendirmeleri Türk firmaları için büyük bir fırsattır. Bugün için rekabet koşullarının, rakiplerin az olduğu bir Pazar
sözkonusudur. Yine de Enerji Bakanlığında iş görüşmesi yapmaya gelmiş kalabalık bir Amerikan heyeti ile
karşılaşılmış, Ulusal Konut Komisyonu ile toplantıya gidilirken bir görevli İran’lı zannetmiş, nedeni sorulduğunda
“bugünlerde buralarda ençok İran’lılara rastlanıyor” yanıtı alınmıştır. İyimser bir değerlendirme ile bu uygun koşulların
52
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
ençok iki yıl kadar daha sürmesi beklenilmelidir. Bu süre içerisinde Teknik Müşavirlerimizin ve ihracat hedefleyen
diğer sektör kuruluşlarının Irak’ı işgal edebilmeleri önemli bir hedef olmalıdır.
8.2.
Öneriler
 Özellikle Irak pazarı için Müşavirler Birliğimiz’in üyelerimiz ve sektörümüz yararına bir süre öncü bir rolü
üstlenmesinin gerekli olduğuna inanılmaktadır. Bu çerçevede Bağdat da büro açılmalı, yerel bir elemanı
olmalı, Ankara da 2-3 teknik elemandan oluşacak profesyonel bir kadro kurulmalı, Irak’daki hemen her
yatırımcı Bakanlık ve Kuruluş ile iyi ilişkiler sağlanmalı, bu konuda Ticaret Müşavirliğimiz ile etkin bir işbirliği
içerisinde olunmalı, Irakdaki hemen her yatırımcı idare ile, Devletimiz destekleriyle gerçekleşebilecek master
plan/fizibilite etüdü niteliğinde önemli, idarenin gerek duyacağı ve içeriğinin birlikte belirlendiği projelerin
yapılıyor olduğu bir noktaya gelinmelidir. Bu projelerin, üyemiz olan ya da olmayan teknik müşavirlik
firmalarınca çok nitelikli olarak gerçekleştirilmeleri sağlanmalıdır. Bu hizmetleri geçekleştiren firmaların
giderek idareler tarafından tanınmaları/bilinmelerinden sonra onların doğrudan idarelerden iş alabilmeleri,
hizmet sunabilmelerinde de yardımcı olunabilmelidir.
 Yerel gazetelerde ve yatırımcı kuruluşların web sitelerinde yayınlanan teknik müşavirlik ihale ilanları, iyi
ilişkiler çerçevesinde yatırımcı Bakanlıklardan elde edilerek yatırım/ihale bilgileri, Müşavirler Birliği aracılığı ile
üyelerimize duyurulmalıdır. Bu ihalelere ve/veya diğer bir şekilde haberdar oldukları ve/veye çağrıldıkları
ihalelere katılacak teknik müşavirlik firmalarına gerekli formaliteleri tamamlamaları, gereksinim duydukları
bilgilerin sağlanması konularında ileri düzeyde yardımcı olunmalıdır.
 Üyemiz ve üyemiz olmayan teknik müşavirlik firmalarına devlet destekleri, Irak’da iş yapabilme olanakları ve
koşulları konularında bilgiler sağlanmalı, bir araya gelerek ve daha güçlü oluşumları gerçekleştirerek yurt
dışına, özellikle Irak’a açılmaları teşvik edilmeli, olabilen her şekilde desteklenmelidir.
 Bu yakın çalışmalara dayalı olarak teknik müşavirlik hizmetlerinin desteklenmesi mevzuatında, daha iyi
sonuçlar alınmasına yönelik iyileştirmeler gerekiyorsa bu konularda Ekonomi Bakanlığı ilgili mercilerine
talepler götürülmeli, daha etkin desteklerin sağlanmasına çalışılmalıdır.
 Irak’daki yatırımcı kuruluşlarının teknik elemanları için gerek duyacakları, yararlanacakları konularda İstanbul
da eğitim programları sağlanmalı, bu programların turistik ve kaynaşmayı sağlayacak boyutları da olmalı,
böylece süreç içerisinde önemli sayıda Türk dostu Iraklı bürokratlar oluşması hedeflenmelidir.
53
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EKLER
54
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EK 1 IRAK’TAKİ T.C. BÜYÜKELÇİLİKLERİ, KONSOLOSLUKLARI, ATAŞELİKLERİ
ELÇİLİK/
TELEFON
FAX
E-MAİL
WEB
ATAŞELİK
Bağdat Büyükelçiliği
ANKARA:
(Murat ÖZÇELİK)
312 218 60 10
312 218 61 10
[email protected] www.bagdat.be.mfa.gov.tr
[email protected]
IRAK:
Görev bölgesi:Irak
+964 790 190 94 06
+964 790 191 24 01
+964 770 270 11 42
Bağdat Ticaret
+ 964 1 719 44 19
Müşavirliği
+ 964 1 718 65 70
(Metin KIRKIN
+ 964 790 316 75 81
+9641718 02 15
[email protected]
Harun KOÇAK)
T.C. Basra
IRAK:
Başkonsolosluğu
+964 781 247 44 27
[email protected]
http://basra.bk.mfa.gov.tr
Görev Bölgesi: Basra,
Meysan, Dhi-Qar ve
Muthanna
Basra Ticaret Ataşeliği
+964 781 843 25 60
[email protected]
Erbil Başkonsolosluğu
+964 66 224 62 32
[email protected]
Görev Bölgesi: Erbil, Dohuk
+ 964 750 336 10 21
ve Süleymaniye
Erbil Ticaret Ataşeliği
+964 750 717 43 45
Musul
(964-60)
Başkonsolosluğu
780588,780589
Görev Bölgesi: Ninova
ANKARA:
(Musul) ve Ta’mim (Kerkük)
+90 312 292 26 98
[email protected]
964-60) 780591
[email protected]
http://musul.bk.mfa.gov.tr/
Vilayetleri
55
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EK 2 IRAK BAKANLIKLARI LİSTESİ
BAKANLIK
WEB
Tarım Bakanlığı
www.moagr.com
İletişim Bakanlığı
www.iraqimoc.net
İnşaat ve Konut Bakanlığı
www.moch.gov.iq
Kültür Bakanlığı
www.ministryofculture.gov.iq
Göç ve Göçmenler Bakanlığı
www.modm-iraq.net
Eğitim Bakanlığı
www.moedu.gov.iq
Elektrik Bakanlığı
www.moelc.gov.iq
Finans Bakanlığı
www.mof.gov.iq
Dış işleri Bakanlığı
www.mofa.gov.iq
Sağlık Bakanlığı
www.moh.gov.iq
Yüksek Eğitim ve Bilimsel Araştırma
Bakanlığı
www.moheiraq.org
İnsan Hakları Bakanlığı
www.humanrights.gov.iq
Endüstri ve Mineral Bakanlığı
www.industry.gov.iq
İç işleri Bakanlığı
www.moi.gov.iq
Çalışma Bakanlığı
www.molsa.gov.iq
Belediyeler ve Genel İşler Bakanlığı
www.mmpwirq.com
Petrol Bakanlığı
www.oil.gov.iq
Turizm Bakanlığı
www.mot.gov.iq
Su Kaynakları Bakanlığı
www.mowr.gov.iq
56
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EK 3 PROJELERE DAİR İLETİŞİM KURULABİLECEK MAKAMLAR
National Investment Commision General
[email protected]
– Başkan Dr. Sami Al ARAJI
For One Stop Shop
Baghdad Investment Commision
[email protected]
[email protected]
m
Basrah Investment Commision
[email protected]
Ministry
[email protected]
of
Industry
and
Minerals Investment Department
Ministry of
To Contact his Excellency Minister
[email protected]
To Contact Ministry
[email protected]
Construction&Housing
57
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EK 4 VİZE BAŞVURU FORMU
58
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EK 5 İŞ ADAMLARI İÇİN DANIŞMANLAR/AVUKATLAR
AD – SOYAD
TELEFON
1- Zian Abdin A. Akbar
+964 790 352 35 75
E-MAIL
WEB
+964 770 185 29 82
2- Emel Ahmed Beyati
+964 790 150 56 79
[email protected]
964 770 757 54 45
3- Hızır Şamhi Musa
4- Hayder R. Muhsin
+964 790 222 70 18
[email protected] www.mizanorg.org
+964 770 435 25 55
[email protected]
+964 770 434 54 03
[email protected]
www.saiflaw.com
[email protected]
5- Hussain Ahmed Al +964 790 134 58 10
[email protected]
www.azzawilaw.com
Azzawi
6-Abdullah Ferhad (Erbil' +964 750 445 02 70
de faaliyette)
7-Mehmet Salih Miha El +964 750 445 92 32
[email protected]
Ravi (Dohuk'ta faaliyette
59
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EK 6 IRAK BANKALARI
DEVLET BANKALARI
BANKA ADI
1
ADRES
Rafidain Bankası
Bağdat Al-Rashid Sok. Tel: +964 1 8160068
EMAİL & WEB
[email protected]
www.rafidain-bank.org
2
Rashid Bankası
3
Industrial Bankası
4
Tarımsal
Bağdat Al-Rashid Sok.
[email protected]
Tel: +964 1 8853411
[email protected]
Fax:+964 1 8826201
www.rasheedbank.net
Bağdat Al-Kolani Bulvarı
[email protected]
Kooperatif Bağdat Al-Sinak Facing Al-Atesalat
Bankası
Tel: +964 1 8189081
[email protected]
www.agriculturalbank.gov.iq
Tel: +964 1 8189084
5
Gayrimenkul Bankası
Bağdat Al-Salhiya Karada Marem
[email protected]
www.reb-iraq.com
6
Irak Bankası
Bağdat Al-Mansour 14 Ramadan Sok.
[email protected]
Facing Mosque Saadia Al-Aumare
Tel: +19143604287
7
Irak Ticaret Bankası
Bağdat 608 Al-Yarmouk Sok. No.1 Building
[email protected]
No. 20
www.tbi.com.iq
Tel : +964 1 5433561
Fax: +964 1 5433560
60
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
ÖZEL BANKALAR
BANKA ADI
ADRES
1
Bağdat Bankası
2
Irak Ticaret Bankası
3
Irak Ortadoğu Yatırım
Bankası
Irak Yatırım Bankası
4
5
Dar Al-Salam
Bankası
6
Yatırım ve Gelişim için
Musul Bankası
Babilon Bankası
7
8
Yatırım
9
Basra Uluslar arası
Yatırım Bankası
Ulusal Yatırım Bankası
10
Irak Kredi Bankası
11
Ekonomi Yatırım ve
Finans Bankası
Körfez Ticaret Bankası
12
13
Al-Warkaa Yatırım ve
Finans Bankası
14
Kuzey Yatırım ve finans
Bankası
15
Ashur Uluslar
Yatırım Bankası
16
Mansur Yaıtrım Bankası
17
Emerald Bankası
18
Al-Huda Bankası
19
Erbil Yatırım ve Finans
Bankası
arası
Bağdat Karada Kharij Near Al-Masrah Al-Watane P.O. Box
3192
Tel:+964 717 5007 - +96479 03373008
Fax:+964 717 5006
Bağdat Al-Sadoon Sok. Building 121
Tel: +964 1 7405583 - Fax:+964 1 7184312
Bağdat Arasat Al-Hindyia District 929 sok. 30 Building 65
Mob:+9647708860864 - Tel:+964 1 7173743
Bağdat Hay Al-Wihda Near Badalat Al-Alwea District 902/Alley
2 Building 27
Tel: +964 1 7192094
Al-Sadoon Park Sok. Al-Nedhal Section 103, Str. 41 Building 3
PO Box 3067 Elawiya, Bağdat
Tel:+964 1 7196488 - Mob:+9647901241171
Mosul Al-Sahel Al-Aisar Markaz Sok. P.O. Box 1299
Tel: +964 6081 3090 - Fax: +964 6081 5411
Bağdat Al-Sadoon Sok. M-101/Z-91Building 22
Tel: +964 1 7185150
Bağdat Hay Al-Wihda
Tel: +964 1 7199063 - Tel: +964 1 7192694
Bağdat Al-Sadoon Sok. Near Al-Firdaws bulvarı Beside
Mahatat Tabiat Al-Wekood
Tel: +964 1 7177735
Bağdat Al Sadoon Sok. Aimart Al-Alwea PO BOX 3420
Tel: +964 1 718 2198 - Fax: +964 1 717 0156
Bağdat Al-Mansour 14 Ramadan St.
Tel: +964 1 5427329 - Mob:+9647901444404
Bağdat-Karada Kharge Sok.
Tel: +964 1 7760107 -Tel: +964 1 7760170
Bağdat Al-Kolani bulvarı
Q 902, St. 14 Building 50
Tel: +964 1 7172828 - Fax: +964 1 7179555
Bağdat Al-Fateh Bulvarı Sok. 99 Building 51
POB 3377 Alawite
Tel: +964 1 7178425
Bağdat Akaba Bin Nafa'a Bulvarı
Al-Tufaha Binası P.O.Box 3636
Tel: +964 7187492 - Fax:+964 7193479
Bağdat Al-Wihda Area
District 904 Sok. 14 Building 51
Erbil Sheikh Cholee Sok.
Tel: +964 66 2227557
Bağdat Al-Karadah Hay Al-Wihda Section 209/Alley 12
Building 14
Erbil Iskan main sok.
Tel: +964 662235490
Tel: +964 662235489
EMAİL & WEB
[email protected]
www.bankofbaghdat.org
[email protected]
www.ahliunited.com/bh_aub_cbiq.html
[email protected]
www.imeib.com
[email protected]
www.ibi-bankiraq.com
[email protected]
www.desiraq.com
[email protected]
www.mosulbank.com
[email protected]
www.babylonbank-iq.com
[email protected]
www.basrahbankfz.com
[email protected]
www.nbirq.com
[email protected]
www.nbk.com/nbknetwork/Iraq_en_gb.aspx
[email protected]
www.economybankiraq.com
[email protected]
www.gulfbankiraq.com
[email protected]
www.warka-bank.com
[email protected]
www.northbankiq.com
[email protected]
www.ashurbank.com
[email protected]
[email protected]
www.emeraldbank.net
[email protected]
www.alhudabank.com
[email protected]
www.erbilbankiq.com
61
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
İSLAMİ BANKALAR
BANKA ADI
1
2
3
4
5
6
7
8
Irak Yatırım ve
Gelişim
İslam
Bankası
Ilaf Islam Bankası
Kürdistan Yatırım
ve Gelişim Uluslar
arası Bankası
Ulusal
Islam
Bankası
Fırat
ve Dicle
Yatırım ve Gelişim
Bankası
Bölgesel İŞ ortaklığı
Yatırım ve Gelişim
İslam Bankası
Al-Bilad Yatırım ve
Gelişim
İslam
Bankası
Ceyhan Yatırım ve
Gelişim Bankası
ADRES
EMAİL & WEB
Bağdat Al-Mansour Alanı 609/St.18 Bina 67
[email protected]
www.iraqiislamicb.com
Bağdat Al-Wihda Alanı 902/Alley 99 Bina 14
Tel:+964 1 7173201
Tel:+964 1 7189747
Tel:+964 1 7182599
Erbil Abdulsalam Barzani Sok. Bina 70
Tel: +964 66 2230822
Fax: +964 66 2531369
Bağdat Arasat sok.
Tel: +964 1 7185107
Fax: +964 1 7182043
Bağdat Al-Wihda Alanı 904 Bina 10/13
[email protected]
Bağdat Arasat Al-Hindyia Al-Masbah 929/Str. 17 Bina 59
[email protected]
Bağdat Karadah Al-Sharqiya Bulvarı
Tel: +964 1 7780283
Fax: +964 1 7784365
Erbil
Abdulsalam Barzani Sok.
Tel: +964 66 2262816
Fax:+964 66 2262819
[email protected]
www.bilad-bank.com
bağ[email protected]
[email protected]
www.kibid.com
[email protected]
[email protected]
www.dfdi-bank.com
[email protected]
www.cihanbank.com
YABANCI BANKALAR
BANKA ADI
1
Arap Bankacılık Şirketi
(Irak Şubesi)
2
Türk Ziraat Bankası
(Irak Şubesi)
İran Melli Bankas
(Irak Şubesi)
3
4
Lübnan Kıtalararası Bankası
5
Beyrut ve Arap
Ülkeleri Bankası
Abu Dhabi İslam Bankası
6
7
8
Al-Baraka Türk Katılım
Bankası (Irak Şubesi)
Türkiye İş Bankası
(Iraq Branch)
ADRES
Bağdat Sok. Al-Sadoon Al-Firdaws Bulvarı
Tel: +964 1 7173774
Fax: +9641 7173364
Mob:+9647903600518
Bağdat Waziriyah 301 Bina 19
Tel: +964 7904181390
Bağdat Arsat Al-Hindyia 929/Alley 27 Bina111
Tel: +964 1 7171722
Tel: +964 1 7171723
Tel: +964 1 7173697
Fax: +964 1 7170996
Erbil Ainkawa Mahala 319/Bakhteary
Tel:+964 66 2100100
Mob:+9647504243876
Erbil Sok. 60 Iskan Tuneli sonu
Tel: +964 66 2574300
Bağdat Arsat Al-Hindyia 929 Sok. 30/Bina 20
EMAİL & WEB
www.arabbanking.com
[email protected]
www.ziraat.com.tr
[email protected]
www.bmi.ir
[email protected]
[email protected]
www.ibl.com.lb
www.bbacbank.com/bbac
Erbil
[email protected]
www.adib.ae
www.albarakaturk.com.tr
Erbil
www.isbankasi.com.tr
62
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EK 7 IRAK YATIRIM YASASI
In the name of the people
The Presidency Council
Pursuant to what was approved by the Council of Representatives and endorsed by the Presidency Council and based on
the provisions of paragraph (First) of Article (61) and paragraph (Third) of Article (73) of the Constitution, the following law is
promulgated:
No ( 13 ) of 2006
The Investment Law
Chapter One
Definitions
Article (1)
The following terms, wherever mentioned in this Law, shall have the following specific meanings unless the context indicates
otherwise:
The Council: The Council of Ministers
National Commission for Investment: The Commission established in accordance with this law responsible for drawing up
the national policy and laying out its guidelines and monitoring the implementation of these guidelines and instructions in
investment. It shall specialize in investment projects of a federal nature exclusively.
Region’s Commission: The investment commission of the region responsible for granting investment licenses in the region.
Governorate Commission: The investment commission of the governorate not organized in a region responsible for
investment planning and granting investment licenses in the governorate.
The Commission: The National Commission for Investment or the Region’s Commission or the Governorate Commission as
the case.
Chairman of the Commission: The Chairman of the National Commission for Investment
The Project: The economic activity subject to the provisions of this law.
The Assets: The tools, apparatuses, equipments, machineries, requirements,
gear, transportation means and office furniture specified for exclusive use in
the project, and the furniture, furnishings and the requirements of the hotels,
tourist cities, hospitals, schools and colleges
The Foreign Investor: Is the investor who does not hold the Iraqi nationality in the case of a real person, and is registered in
a foreign country in the case of a juridical or legal person
63
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
The Iraqi Investor: Is the investor who holds Iraqi Nationality in case of a real person and is registered in Iraq in the case of a
juridical or legal person.
Taxes and Fees: All types of taxes and fees levied in accordance with the applicable laws.
The designed production capacity: Is the production capacity designed within a specific unit of time (hour, unit, day … etc) in
accordance to what is fixed in the documents incoming with the machines of the supplier.
Investment Portfolio: A collection of investments in shares and bonds.
Investment: Is the investment of capital in any economic or service activity or project that results in a legitimate benefit for
the country.
Goals and Means
Article 2
This law aims at the following:
First: To promote investment and transfer modern technologies in order to contribute to the process of developing and
enhancing Iraq, and expanding and diversifying its production and service base.
Second: To encourage the Iraqi and foreign private sector to invest in Iraq by providing the required facilities for establishing
investment projects and enhancing its competitive capacities in the local and foreign markets for projects included in this
law.
Third: To develop human resources based on market demands and provide work opportunities for the Iraqis.
Fourth: To protect the rights and properties of investors.
Fifth: To expand exports and improve the balance of payments and the balance of trade of Iraq.
Article 3
The following means shall be adopted to realize the objectives of this law:
First: To grant projects covered by the provisions of this law the necessary privileges and guarantees for its continuation
and development by providing support in a way that enhances the competitive capacities of these projects in the local and
foreign markets.
Second: To grant projects that obtained an investment license from the Commission, additional facilities and exemptions
from taxes and fees in accordance with the stipulations of this law.
Chapter Two
The National Commission for Investment and the
Investment Commissions in the Regions and Governorates
64
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 4
First: A Commission shall be established and called the “The National Commission for Investment”. It shall enjoy a juridical
personality and shall be represented by the Chairman of the Commission or the person authorized by him. It shall be
responsible for drawing up the national policies for investment and drawing up its plans, regulations and guidelines as well
as monitoring the implementation of these guidelines and instructions in investment. It shall specialize in strategic
investment projects of a federal nature exclusively.
Second: The National Commission for Investment” shall be managed by a Board of Directors comprised of nine members
who must be competent and specialized, and hold a college degree that suits the specialty of the Commission. They must
not have been sentenced for a felony or misdemeanor of moral turpitude, or have declared their bankruptcy
Third:
Upon a request by the Prime Minister, the Council of Ministers shall nominate a Chairman of the Commission at a grade of
Minister and a Deputy Chairman at a grade of Deputy-Minister for a period of five years and present them to the Council of
Representative for approval.
The Prime Minister shall appoint four members for a period of five years at a grade of Director General.
The Prime Minister shall select three members from the private sector for five years after their nomination by Chairman of
the Commission and specifying their compensations according to the bylaws.
At the conclusion of the membership of any member of the Commission referred to in Paragraph (A and B) of this Article in
cases not involving dismissal and resignation, the Prime Minister shall assign them to any governmental entity at the same
grade. Those mentioned in (A) of this article shall be retired on pension when not assigned to a government position
equivalent to their grade.
The Council of Representatives may directly dismiss the Chairman of the National Commission for Investment and his
Deputy, or upon a request by the Prime Minister for compelling reasons.
The Council of Ministers may dismiss or replace any member of the Commission or replace him with others in case he does
not adhere to the standards and regulations of the Commission.
The Board of Directors of the National Commission for Investment shall meet at the invitation of its Chairman. A bylaw
issued by the Commission shall specify the quorum, decision taking, making recommendations and the course of work of the
Commission and any other issue.
The National Commission for Investment shall be connected to the Prime Minister.
The salary scale and entitlements of the Commission’s employees shall be determined by a decision of the Prime Minister
based on a proposal from the Chairman of the National Commission for Investment.
Fourth:
The Commission’s headquarters shall be in Baghdad and it may appoint representatives in the regions and governorates.
Fifth: The National Commission for Investment shall draw up an overall national strategic policy for investment identifying
the more important of the sectors and shall prepare a map of investment projects in Iraq in the light of the information it
65
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
receives from the regions and governorates. It shall also prepare lists of investment opportunities in strategic and federal
investment projects with initial information about these projects and making it available to those wishing to invest.
Article 5
First: The regions and governorates not organized in a region may form investment commissions in their areas. The latter
shall enjoy the powers of granting the investment licenses, investment planning, promoting investment and opening
branches in their areas within the provisions of this law in consultation with National Commission for Investment to
guarantee the availability of the legal conditions.
Second: the Investment Commissions of the regions and governorates shall be composed of at least seven members
including the chairman and the vice chairman of at least seven years of experience and competence and with a university
degree appropriate to the specialization of the commission and not convicted in a felony or a misdemeanor involving
turpitude or has declare his bankruptcy.
Third: The regions and governorates not organized in a region shall establish a mechanism of forming the investment
commission of the region and the governorate and removing the Commission’s members in case he/she does not adhere to
the standards and charters of the Commission in a way which is not in conflict with the provisions of this law.
Fourth: The Investment Commissions of the regions and governorate shall coordinate their work with the National
Commission for Investment, and shall coordinate and consult with local governments regarding investment plans and
facilities.
Fifth: The regions and governorates commissions shall draw up their investment plan in a way that does not contradict with
the federal investment policy and shall prepare list of the investment opportunities in the areas that are subject thereto, with
initial data about these projects and offer it to those wishing to invest.
Sixth: The region’s Commission shall be connected to the Prime Minister of the region and is subject to the scrutiny of the
region’s Council. The governorate commission shall be connected to the Governor and is subject to the scrutiny of the
governorate council in way that does not contradict with the provisions of this law.
Seventh: Regions and Governorates
Commissions board of directors shall convene upon an invitation from their chairman. The quorum of convening and
adopting resolutions and recommendations shall be determined by absolute majority. The conduct of work shall be
organized by by-laws issued by the Commission.
Article 6
In addition to ordinary correspondence, the Commission may adopt electronic mail with the official entities connected with
the work and activity of the Commission through local networks or the Internet according to guidelines set by the
Commission.
66
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 7
The Commission shall accept investment license requests for projects whose capital is not less than the minimum amount
determined by the Council of Ministers or the Council of Ministers of region as the case, by a regulation issued based on a
proposal by the Commission.
The Commission must obtain the approval of the Council of Ministers before granting the license if the value of the
investment project is more than two hundred and fifty million dollars.
The Commission shall make its final decision concerning the requests of investment license within a period not exceeding
(45) forty five days from the date of filing a request.
The decisions of the Commission regarding the approved investments projects shall be obligatory for the purposes of this
law.
Article 8
The Commission shall have an independent annual budget whose revenues shall be made up of its allocated amounts in the
State General Budget.
Article 9
The Commission shall promote investment by working on the following:
First: Building confidence in the investment environment, identifying investment opportunities, and promoting and
stimulating investment in them.
Second: Simplifying the procedures for registration, issuing of investment projects licenses, and following up on existing
projects and giving them priority in processing with the official entities. Completing the procedures of answering investor
requests and obtaining the required approvals for the investor and the project.
Third: Establishing one window at the National Commission for Investment and the Regions and Governorates
Commissions, which includes authorized representatives from the ministries, and members nominated by the Councils of the
regions and governorates as the case and the concerned authorities to undertake issuing licenses and obtain the approvals
of other authorities in accordance with the law.
Fourth: Providing advice, information, and data to investors and issuing special manuals in this regard.
Fifth: Setting forth and implementing programs to promote investment in different areas of Iraq in order to attract investors.
Sixth: Facilitating the allocation of the needed lands and renting them out for establishing projects for a sum to be
determined by the Commission in coordination with the concerned authorities.
Seventh: Establishing secure and free investment areas with the agreement of the Council of Ministers.
67
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Eighth: Encouraging Iraqi investors (residing in Iraq) through providing them with easy loans and financial facilities in
coordination with the Ministry of Finance and with the assistance of Banking Institutions, provided that the investor obtaining
the loan shall employ a number of unemployed Iraqis proportional with the volume of the loan.
Ninth: Any other tasks related to its work and assigned by the Council of Ministers.
Chapter Three
Privileges and Guarantees
Article 10
The Investor irrespective of his/her nationality shall enjoy all privileges, facilitations and guarantees and shall be subject to
the obligations stated in this law. The Iraqi and foreign investor shall have the right for, the purposes of housing projects, the
use of the land for a sum to be determined between him and the land owner without land speculation according to conditions
set forth by the National Commission for Investment and the approval of the Council of Ministers. The Commission shall
facilitate the allocation of the required lands for the housing projects. The housing units shall be allocated for ownership by
the Iraqis after the completion of the project.
Article 11
The investor shall enjoy the following benefits:
First: The investor shall have the right to take out the capital he brought into Iraq and its proceeds in accordance with the
provisions of this law and pursuant to the instructions of the Central Bank of Iraq in an exchangeable currency after paying
all his taxes and debts to the Iraqi Government and all other authorities.
Second: The foreign investor shall have the right to:
Exchange shares and bonds listed in the Iraqi Stock Exchange.
Form investment portfolios in shares and bonds.
Third: Renting or leasing lands needed for the project for the term of the investment project, provided that it does not
exceed 50 years renewable with the agreement of the Commission, and provided that the nature of the project and its
benefit for the national economy is taken into consideration when determining the period.
Fourth: Insuring the investment project with any foreign or national insurance company it deems suitable.
Fifth: Opening accounts in Iraqi or foreign currency or both at a bank inside or outside Iraq for the licensed project.
Article 12
This law shall guarantee the following for the investor:
68
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
First: Priority in recruitment and employment shall be given to Iraqi workers. The right to employ and use non-Iraqi workers
in case it is not possible to employ an Iraqi with the required qualifications and capable of performing the same task in
accordance with guidelines issued by the Commission.
Second: Granting the foreign investor and non-Iraqis working in the investment projects the right of residency in Iraq and
facilitating his/her entry and exit to and from Iraq.
Third: Non-seizure or nationalization of the investment project covered by the provisions of this law in whole or in part,
except for projects on which a final judicial judgment was issued.
Fourth: Non-Iraqi technicians and administration employees working in any project shall have the right to transfer their
salaries and compensations outside Iraq in accordance with the law after paying their dues and debts to the Iraqi
government and all other entities.
Article 13:
Any amendment to this Law shall not have any retroactive affect regarding the guarantees, exemptions, and rights
recognized by this Law.
Chapter Four
Investor Obligations
Article 14:
The investor shall observe the following:
First: To notify the National Commission for Investment (inserted in handwriting ), the Region or Governorate Commission
in writing immediately after the installation and equipping of the fixed assets for the purposes of the project and the date of
the beginning of commercial activity.
Second: To keep proper records audited by a certified accountant in Iraq in accordance with the law.
Third: To provide an economic and technical feasibility study for the project and any information, data or documents
required by the Commission or other competent authorities regarding the budget of the project and the progress made in its
execution.
Fourth: To keep records of the project’s duty-free imported materials in accordance with the provisions of this Law and
specifying the depreciation periods of these materials.
69
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Fifth: To protect the safety of the environment and to adhere to the valid quality control systems in Iraq and international
regulations accredited in this field, also the laws related to security, health, public order and values of the Iraqi society.
Sixth: To adhere to the valid Iraqi laws regarding salaries, vacations, work hours and conditions and others as a minimum.
Seventh: Commitment to the correspondence of the work progress schedule submitted by the investor with reality provided
that the time difference shall not exceed six months, and that the National Commission for Investment shall set forth punitive
conditions in case of exceeding the six-month period and that the Commission shall have the right to withdraw the license.
Eighth: To train and rehabilitate its Iraqi employees as well as raising their efficiency, skill and capabilities. Priority in
employment and recruitment shall be given to the Iraqis.
Chapter Five
Exemptions
Article 15
First: The project that has obtained an investment license from the Commission shall enjoy exemption from taxes and fees
for a period of (10) ten years as of the date of commencing commercial operations in accordance with the areas of
development defined by the Council of Ministers at the suggestion of the National Commission for Investment based on the
degree of economic development and the nature of the investment project.
Second: The Council of Ministers shall have the right to propose draft laws to extend or grant exemptions in addition to the
exemptions stipulated in paragraph (First) of this Article, or provide incentives, guarantees or other benefits to any project or
sector or region and for the years and percentages it deems appropriate in accordance with the nature of the activity, its
geographical location and its contribution to manpower employment and its effect on driving the economic development, and
for considerations of national interest.
Third: The National Commission for Investment has the right to increase the years of tax and fees exemption in a way
directly proportional to the increase in the Iraqi Investor share in the project to reach fifteen years if the Iraqi Investor share in
the project was more than 50%.
Article 16
If the project is moved during the granted period of the exemption from a development area to another, the project shall
receive, for the purposes of the exemption mentioned in paragraph (First) of Article (15) during the remaining term, the
treatment of the projects in the development areas it is moving to, provided that the Commission is informed of such move.
70
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 17
The project that obtains an investment license shall also enjoy the following:
First: Assets imported for the purposes of the investment project shall be exempted from fees, provided that their entry to
Iraq is made within (3) three years from the date of granting the investment license.
Second:
The imported assets required for the expansion, development or modernization of the project shall be exempted from fees in
case they led to an increase in the designed capacity, provided they are brought in within three years from the date of
notifying the Commission of the expansion or development. Expansion, for the purposes of this law, shall mean adding fixed
capital assets aimed at increasing the designed capacity of the project in commodities or services or materials by a
percentage exceeding (15%) fifteen percent. Development, for the purposes of this law, shall mean replacing project
machines with more developed ones, totally or partially or making a development on the standing devices and equipments of
the project by adding new machines and devices or parts thereof with the aim of raising the productive efficiency or
improving and developing the quality of the products and services.
Third: Spare parts imported for the purposes of the project shall be exempted from fees if the value of these parts does not
exceeded (20%) twenty percent of the fixed assets value, provided that they are not be used for any other purpose.
Fourth: Hotels, tourist institutions, hospitals, health institutions, rehabilitation centers and educational and scientific
organizations projects shall be granted additional exemptions from duties and taxes on their imports of furniture, furnishings
and requisites for renewing and updating purposes at least once every four years, provided that these items are brought into
Iraq or used in the project within (3) three years from the date of the approval decision of the Commission on the import lists
and their quantities, and provided that these items are not used for purposes other than the imported purposes.
Article 18
If it is found that the fixed assets exempted, in whole or in part, from taxes or fees were sold in violation of the provisions of
this law or were used in anything other than the project or for purposes other than the authorized purposes, the investor
must pay the taxes, fees, and fines incurred pursuant to the law.
Chapter Six
Procedures for Granting Investment and
Project Establishment License
Article 19
First: The investor shall obtain the license in addition to obtaining the rest of the licenses for the purpose of enjoying the
privileges and exemptions provided by the Commission.
71
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Second: The Commission shall grant the license for investment or project formation based on a request submitted by the
investor according to conditions facilitated and prepared by the Commission. The request submitted by the investor shall
include the following:
Filling a request form prepared by the Commission
Financial competency from an accredited bank
Projects performed by the investor inside or outside Iraq
Details of the project intended to invest in and its economic feasibility.
A timetable for completing the project.
Article 20
First: The Commission must issue the establishing license through establishing one window in the region or the governorate
not organized in a region that includes authorized representatives of the ministries and relevant bodies. The Commission
shall grant project formation license and obtain approvals from the entities in accordance with the law.
Second: The Commission must help the investor to obtain licenses by approaching the competent authorities and exploring
the opinions of the entities concerning the issuance of the formation license. These entities must issue the decision to reject,
approve or request amendment within 15 days from the date of being notified. The failure to reply from the entity from which
the opinion is solicited shall be deemed as an approval and in case of a rejection there must be cause for it.
Third: In case of disagreement between the National Commission for Investment decision and the other relevant entity
regarding the granting of the license other than the Region’s Commissions, the dispute shall be brought before the Prime
Minister for settlement.
Fourth: In case the request for registration is rejected, the requestor may file a complaint to the Chairman of the region or
the governorate Commission concerned within (15) fifteen days after receiving notification of the rejection decision. The
Chairman of the Commission concerned shall take a decision concerning the complaint in question within a period of seven
days. The petitioner may appeal the decision of the Chairman of the Commission concerned rejecting his complaint to the
authority to which the Commission concerned is connected to within 15 days from the date the complaint’s rejection and its
decision is deemed final.
Chapter Seven
General Provisions
Article 21
The project capital subject to the provisions of this law shall be made up of the following:
First: Cash transferred to Iraq through financial banks and companies or any other legal means with the aim of investing it
for the purposes of this law.
72
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Second: The in-kind assets and incorporeal rights imported to Iraq or purchased from the local markets by the cash
transferred into Iraq:
In-kind assets related to the project.
The machinery, tools, equipment, buildings, constructions, transportation means, furniture and offices appliances required
for establishing the project.
The incorporeal rights that include patents, registered trade marks, technical know-how, engineering services, administrative
and marketing services and the similar.
Third: Profits, proceeds and reserves resulting from the capital invested in Iraq in the project if the capital of such a project
was increased or was invested in another project covered by the provisions of this law.
Article 22
The foreign investor shall enjoy additional privileges in accordance with international agreements signed between Iraq and
his country or multilateral international agreements which Iraq has joined.
Article 23
If the project ownership is transferred during the granted period of the exemption, it shall continue to enjoy granted
exemption, facilities and guarantees until the end of that period, provided that the new investor continue to work on the
project in the same specialization or in another, with the approval of the Commission. The new investor must take the place
of the former investor in the rights and obligations consequent to the provisions of this law.
Article 24
First: The investor, with the approval of the Commission, may sell exempted fixed assets or relinquish it to another investor
benefiting from the provisions of this law, provided that he uses them in his project.
Second: The investor, after informing the Commission, may sell the exempted fixed assets to any person or other project
not subject to the provisions of this law after paying the outstanding fees and taxes.
Third: The investor, with the approval of the committee, may re-export the exempted fixed assets.
Article 25
In the event two or more companies or enterprises merge, the new company or entity resulting from the merger must set up
separate accounts for each project before the merger in order to register and apply exemptions and facilitations stipulated in
this law during the remaining period of the exemption.
Article 26
Any project approved in accordance with the provisions of the previous applicable laws shall continue to benefit from all
exemptions granted to it pursuant to that law and until the expiration of the exemption period and under the same terms.
73
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 27
Disputes arising between parties who are subject to the provisions of this law shall be subject to the Iraqi law unless
otherwise agreed, contrary to the cases that are subject to the provisions of the Iraqi law exclusively or the jurisdiction of
Iraqi courts.
Disputes arising from the work contract shall exclusively be subject to the provisions of the Iraqi law and the jurisdiction of
Iraqi courts. Non-Iraqi laborer shall be exempted if the work contract stipulated otherwise.
If parties to a dispute are non-Iraqis and in disputes not arising from a crime, the opponents may agree on the law to be
applied, the competent court or any other agreement to resolve their dispute.
If a dispute between the partners or between the owner of the project and others in a project subject to the provisions of this
law resulted in the stoppage of work for a period exceeding three months, the Investment Commission may withdraw the
license and ask the owners of the project to settle the dispute within a period not to exceed three months. If such period
elapsed without settling the dispute between the partners or between the owner of the project and others, the commission
may take legal measures to liquidate the project and notify the owner of the project or one of the partners of such action. The
liquidation money shall be deposited in one of the banks after paying the dues of the State or any other dues after final
judgment of their entitlement is rendered.
If one of the parties to a dispute is subject to the provisions of this law, they may, at the time of signing the agreement, agree
on a mechanism to resolve disputes including arbitration pursuant to the Iraqi law or any other internationally recognized
entity.
Disputes arising between the Commission or any governmental entity and any of those subject to the provisions of this law
on matters not related to violations of one of the provisions of this law shall be subject to Iraqi law and courts on civil matters.
As for commercial disputes, parties may resort to arbitration provided that such an arrangement is stipulated in the contract
organizing the relationship between parties.
Article 28
In case the investor violates any of the provisions of this law, the Commission shall have the right to warn the investor in
writing to remove the violation within a specific period. In case the investor does not remove the violation within the specified
period, the Commission shall summon the investor or who represents him to state his position and grant him other respite to
settle the issue. Upon repeating or not removing the violation, the Commission shall have the right to withdraw the investor’s
license it issued and order stoppage of work on the project and retain the State’s right to deny the investor the granted
exemptions and privileges from the date of the violation and allow others to retain their rights to demand compensation for
the damage caused by this violation, without breaching any punishments or other compensations stipulated in the applicable
laws.
Article 29
All areas of investments shall be subject to the provisions of this law except:
First: Investment in Oil and Gas extraction and production.
Second: Investment in banks and insurance companies sectors.
74
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 30
The Council of Ministers shall have the right to:
First: Issue regulations to facilitate the implementation of the provisions of this law.
Second: Issue bylaws defining the Commission’s formations, divisions, tasks, process of its work, its authorities, financial
affairs, employee affairs and any others matters.
Article 31
The Committee may issue instructions to facilitate the implementation of regulations issued by the Council of Ministers
pursuant to the provisions of this law.
Article 32
The Provisions of this law shall be applied to the existing and operating projects of the mixed and private sectors which have
commenced before the issuance of this law and upon a request from its management and the approval of the Commission
with no retroactive effect.
Article 33
No text shall be valid which contradicts the provisions of this law.
Article 34
The (dissolved) CPA Order No. 39 of 2003 shall be revoked.
Article 35
The Arab Investment Law no (62) of 2002 issued by the dissolved Revolution Command Council shall be annulled.
Article 36
This Law shall enter into force from the date of its publication in the Official Gazette.
Justifying Reasons
For the purpose of driving the process of economic and social development and bringing technical and scientific experience
and developing human resources, and for creating work opportunities for the Iraqis by encouraging investments and
supporting the process of establishing investment projects in Iraq and their expansion and development at various economic
levels and by granting privileges and exemptions for these projects, this law is legislated.
75
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EK 8 IRAK ŞİRKETLER YASASI
Company Law 21 of 1997 & Registration Instructions No.196 of 2004
LAW No. 21 of 1997 (as amended in 2004)
In the name of God the merciful, the compassionate
The Republic of Iraq
In the name of the people
Company Law No. 21 of 1997
Chapter I: Main Rules
Section One: The Aims, Bases, and Validity Scope of the Law
Article 1: The objectives of this law are to.
1. organize companies;
2. protect creditors from fraud;
3. protect shareholders from conflicts of interest and related abuses by company officials, majority owners, and others with
practical control over the affairs of the company; and
4. promote the provision of full information to owners in connection with decisions affecting their investment and their
company.
Article 2: Suspended.
Article 3: This law applies to mixed and private companies and to all investors. Its provisions shall apply to banks to the
extent they do not conflict with Coalition Provisional Authority (CPA) Orders including CPA Order No. 40 promulgating the
Banking Law, CPA Order No. 18 prescribing Measures to Ensure the Independence of the Central Bank of Iraq, the Central
Bank of Iraq Law No. 64 of 1976, as amended, and regulations issued under the foregoing orders. This law shall apply to
securities transactions, financial investment companies and insurance and re-insurance companies to the extent it does not
conflict with legislation applicable to these transactions and entities or the jurisdiction of the competent state authorities for
those sectors. Decisions of the Registrar of Companies (hereinafter "Registrar") hereunder shall be based upon this law and
not upon considerations of economic planning or development policy. Decisions by the Registrar shall not in general
foreclose a claim for compensation arising from violation of the law by an injured third party against those responsible for the
violation.
Section Two: The Company in General
Sub-Section One: The Company's Contract and Owners' Mutual Obligations
76
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 4: First: The company is a contract binding two or more persons. Each person shall subscribe to the economic
project by a quota of the capital or service in order to share the resulting profit or loss.
Second: With the exception of the provisions of Paragraph First of this article:
1. A company may be established by one natural person in accordance with the provisions of this law. Such a company will
henceforth be referred to as a "sole owner enterprise."
2. A limited liability company may be formed with one owner in accordance with the provisions of this law.
Third: Owners of capital in a company may not exercise their voting or other authority in the company to cause it to do or
consent to acts that:
1. harm or disadvantage the company to benefit themselves or those associated with them at the expense of other owners
of the company; or
2. jeopardize the rights of creditors by causing withdrawal of capital or transfer of assets when insolvency is imminent or
when prohibited by law.
Article 5: The company shall acquire the corporate status in accordance with the provisions of this law.
Sub-Section Two: Types of Companies
Article 6
First: The mixed or private joint-stock company shall be formed by not less than five persons, who will participate in it by
owning shares through public subscription and will be responsible for the company's debts in so far as the nominal value of
the shares to which they subscribed.
Second: The mixed or private limited liability company shall be formed by no more than 25 natural or juridical persons, who
will subscribe to its shares and will be responsible for the company's debts in so far as the nominal value of the shares to
which they subscribed.
Third: The joint liability company shall be formed by not less than two and not more than 25 persons, each owning a quota
of its capital. They shall jointly assume personal and unlimited responsibility for all of its obligations.
Fourth: The sole owner enterprise is a company formed by one person, who owns the one quota in it and assumes personal
and unlimited responsibility for all of its obligations.
Article 7:
First: The mixed company shall be formed by the agreement between one or more persons from the state sector and one
or more persons from outside this sector. The state sector's share in the mixed company's capital must not initially be less
than 25 percent. A mixed company may also be formed by two or more persons from the mixed sector. When the state
sector's share falls below 25%, the company shall be treated as a private company, as permitted in article 8, paragraph
Second, point 2.
Second: The mixed sector company can be a joint-stock company or a limited liability company.
77
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 8: First: The private sector company shall be formed by the agreement between two or more persons from outside
the state sector with private capital.
Second: With the exception of the provisions of Paragraph First of this article, it is permissible to:
1. Form a sole owner enterprise of one natural person or a sole owner limited liability company of one juridical or natural
person.
2. Include the state sector in the private joint-stock company or limited liability company with a share of less than 25 percent
of the capital. Those excluded from this percentage are: Government insurance and reinsurance companies, the Labor and
Social Security Department, and any other investment quarter which the cabinet may add under this sub-paragraph.
Third: The private sector company can be a joint-stock company, a limited liability company, a joint liability company, a sole
owner enterprise, or a simple company.
Article 9: First: The Financial Investment Company is a company organized in Iraq whose main activity is to direct savings
toward investment in Iraqi financial securities, including shares, bonds, treasury bills and fixed deposits.
Second: The Financial Investment Company is considered one of the intermediary financial establishments for the purposes
of Iraqi Central Bank Law No. 64 of 1976. The bank is the sectoral quarter, which will be concerned with its activity and
exercise the authority of its supervision and control, in accordance with an ordinance which will be issued for this purpose
within 180 days from the date of the publication of this law in the Official Gazette.
Article 10: First: Suspended.
Second: Companies engaging in any of the following activities must become joint-stock companies:
1. Insurance and re-insurance.
2. Financial investment.
Article 11: Any economic project, which is not covered under the provisions of Article 10 of this law can take the form of one
of the companies stipulated in this law.
Section Three: Membership in the Company
Article 12: First: A juridical or natural person, foreign or domestic, has the right to acquire membership in the companies
stipulated in this law as founder, shareholder, or partner, unless such person is banned from such membership under the
law, or due to a decision issued by a competent court or authorized governmental body.
Second: Suspended. Third: Suspended.
78
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Chapter II: Establishment of the Company
Section One: Requirements of Establishment
Article 13: The founders shall prepare a contract for the company which is signed by them or their legal representative. The
contract shall contain at a minimum:
First: The company's name and corporate form, with the word "mixed" added if it is a mixed sector company, and any other
acceptable elements.
Second: The company's head office, which must be in Iraq.
Third: The purposes for which the company is established and the general nature of the business to be transacted.
Fourth: Suspended. Fifth: The company's capital divided in quotas and shares.
Sixth: The method of distributing profits and losses in the joint liability company.
Seventh: The number of elected members in the board of directors of the private joint-stock company.
Eighth: The names of the founders and their nationalities, professions, permanent addresses, and the number of shares
they own as well as their percentage of the capital.
Article 14: The founder of a limited liability company when there are no other founders, or the founder of a sole owner
enterprise shall prepare a statement, which shall serve the purpose of a company contract and shall
be subject to the provisions that are applicable to the contract whenever they occur in this law.
Article 15: The founders of the company shall subscribe to the company's capital in accordance with their agreed to
contributions.
Article 16: First: The founders shall deposit the amounts of the company's capital specified in Article 28, paragraph First of
this law with one or more banks authorized to operate in Iraq. It is permissible for the
company capital to include contributions in kind as stipulated in Article 29 of this law.
Second: Suspended.
Third:
1. The joint-stock company's members, who must not be more than 100, shall elect from among themselves a committee
which
shall be called the "Founders Committee." The committee, which will consist of not less than three and not more than seven
members, will undertake the following duties and tasks:
a. Conclude a contract with specialized and experience for the purpose of conducting an economic and technical
feasibility study of the business to be carried out by the company.
b. Follow up on the procedures for establishing the company and submit the contract of association and the
subscription document to the Registrar of Companies including the names, signatures, addresses, and
nationalities of the founders as well as other requirements.
c. Disburse expenditures until the procedures for the establishment of the company are completed.
d. Open a joint account in the name of the committee with one or more banks authorized to operate in Iraq.
79
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
e. Keep the records, including the decisions that have been made and the duties and tasks that have been fulfilled.
f. Obtain a license, if necessary, for the project and conclude the necessary contracts for its establishment,
following the issuance of the decision approving its establishment.
g. Prepare the founders' report, specify the establishment expenditures, and call a meeting of the General Assembly.
2. The Founders Committee's duties shall end with the election of the board of directors.
3. The members of the Founders Committee shall be jointly answerable to the founders.
Section Two: Establishment Procedures
Article 17: The application for establishment shall be submitted to the Registrar with the following attachments:
First: The company's contract.
Second: The subscription document of the joint-stock company signed by the founders.
Third: A statement from the bank or banks proving that the capital required in Article 28 has been deposited.
Fourth: The technical and economic feasibility study on the joint-stock
company.
Article 19: The Registrar shall approve the application unless it finds it contrary to a specific provision of this law and shall
issue the approval or
disapproval of the establishment application within 10 days from the date of receiving it. Except for joint stock companies,
the certificate shall be issued at the time of the approval and shall be the evidence of the
company's establishment. If the Registrar disapproves an application, it shall issue a written decision stating the reasons for
its disapproval. In the case of a joint stock company, the Registrar shall issue a written
notice of its decision at the time of approval or disapproval. No certificate shall be issued without payment of the applicable
fee.
Article 21: First:
1. The Registrar shall publish the decision approving the establishment of the company in the special bulletin published
under the provisions of Article 206 of this law, which henceforth will be referred to as "the Bulletin.".
2. In the case of the joint-stock company, the certificate of establishment shall be issued after the public subscription to its
shares and within 15 days from the date on which the founders submit the data stipulated in Article 46 of this law.
Second: Suspended.
Article 22: The company acquires corporate status from the date of the issuance of its establishment certificate. This
certificate is considered proof of this status.
Article 23: A company which is established in Iraq in accordance with the provisions of this law is considered an Iraqi
company.
80
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 24: If the Registrar rejects the application for the establishment of the company, it must state in writing the legal
provisions violated and the facts underlying each violation. The applicant for the establishment has
the right to contest the Registrar's rejection before the Minister of Trade within 30 days from the date of notification. The
Minister of Trade must consider the rejection within 30 days from the date of its submission. If
the Minister also rejects the application, the applicant has the right to appeal the Minister's decision before the competent
court within 30 days.
Article 25: The founders may submit a new application for the establishment of the company once the reason for its
rejection has been eliminated.
Chapter III: The Company's Funds
Section One: The Capital
Article 26: The company's capital shall be specified in Iraqi dinars.
Article 27: The capital shall be allocated to carry out the business specified in the company's contract and to fulfill its
obligations. It is impermissible to dispose of the capital in any other way.
Article 28: First: The capital of a joint stock company shall not be less than two million (2,000,000) dinars. The capital of a
limited liability company shall not be less than one million (1,000,000) dinars. The
capital of all other companies shall not be less than fifty thousand (50,000) dinars.
Second: A joint stock company's, liabilities may not exceed 300 percent of its total capital and other equity rights .
Section Two: Division of Capital
Sub-Section One: Division of Capital in the Joint-Stock Company and the Limited Liability Companies
Article 29: First: The capital of the joint-stock company and the limited liability company shall be divided into shares of
equal cash value. The shares shall be indivisible.
Second: In the joint-stock company and the limited liability company, the capital may include shares that are offered in
exchange for tangible or intangible in-kind property contributions by one or more of the founders.
1. In the case of a joint stock company, property-in-kind shares shall be evaluated by a committee approved by the Registrar
as to expertise and objectivity, and including experts in law, accounting and the company's line of business.
2. In the case of the mixed joint-stock company, the committee established pursuant to sub-paragraph 1 of this paragraph
shall submit its report to the Registrar within 60 days from the date of its formation. The Registrar shall submit its report to
the Financial Control Bureau for endorsement within 30 days from the date of its
submission. In the case of non-approval, the Registrar shall return the report to the committee established pursuant to
subparagraph 1 for further consideration.
3. In the case of the private joint-stock company, all founders shall agree on the value of property-in-kind shares as
assessed in the manner stipulated in sub-paragraph 1 of this paragraph. A joint-stock company's or limited liability
company's contract must state the type of property-in-kind share and its value as approved by the rest of the founders, the
81
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
name of the founder who offered the share, and the percentage of his contribution to the capital through this share. The
founder offering the property-in-kind shall be accountable to any person for its assessed and accepted value. If it is proven
that the assessed value is less than the a ctual value, he or she must pay the
difference in cash to the company. The other founders may also be asked to cooperate in paying the difference.
4. In the case of the joint-stock company, the committee's report must be submitted to the constituent meeting of its general
assembly, provided the founders deposit the aforementioned report with the quarter conducting the subscription so the
subscribers can read it. And, if the assessment is higher, the subscriber of the property-in-kind share must pay the difference
in cash. The other founders may also be asked to cooperate in paying this difference.
Article 30: The nominal value of the share shall be one dinar. It should not be issued higher or lower than that except as
provided in Articles 54 through 56.
Article 32: First: Suspended. Second: Suspended. Third: It is impermissible for the Investment Company to invest more than
5 percent of its capital in the shares of any company. It is also impermissible for it to own more than 10 percent of the capital
of any company, while taking the previous percentage into consideration. Its cash liquidity must not, at any time, be less than
10 percent of the paid-up capital.
Article 33: The shareholder is answerable to the company's debts to the extent of the nominal value of the shares he owns.
Sub-section Two: Division of capital in the Joint Liability Company and the Sole Owner Enterprise
Article 34: The capital of the joint liability company is divided into quotas among the partners according to the company's
contract. The sole owner enterprise consists of one quota.
Article 35: Whoever has a share in the joint liability company or the sole owner enterprise assumes personal and unlimited
responsibility for the debts of the company. His responsibility is collective in the joint liability
company.
Article 36: If the company becomes insolvent, every partner in it becomes insolvent.
Article 37: First: The creditors of a joint liability company may take legal action against the company or any partners who
were members when the obligation occurred. The partners are obligated to honor the joint liability.
It is impermissible to sequester the partner's funds before warning the company.
Second: The creditors of a sole owner enterprise may take legal action against it or the owner of the quota in it. His or her
funds shall be
considered as a guarantee for debts on the enterprise. It is permissible to seize his or her funds without warning the
enterprise and in accordance with applicable legal procedures.
Section Three: Public Subscription in the Capital
Article 38: Public subscription shall take place in the capital of a jointstock company only.
Article 39: First: The founders in the mixed joint-stock company shall subscribe by not less than 30 percent and not more
than 55 percent of its nominal capital, and this should include the minimum 25 percent fixed
82
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
for the state sector.
Second: At the establishment of the company, the founders in the private joint-stock company shall subscribe by not less
than 20 percent in its nominal capital.
Third: The remaining shares shall be offered for public subscription within 30 days from the date of the approval of the
establishment of the company in a statement issued by the founders and published in the bulletin and at least two daily
papers, after obtaining the approval of the Registrar, which shall be granted within that time unless the Registrar finds the
registration materials submitted would be materially misleading to investors. In the latter case, it shall refer a matter within its
jurisdiction to the competent state authority for the securities markets.
The statement shall include the following:
1. The text of the company's contract.
2. The number of shares offered for subscription, the value of each share, and the sum which must be paid toward each
share.
3. The minimum and maximum number of shares one can subscribe for.
4. The place and period of subscription.
5. The expenses of the establishment of the company.
6. The contracts and agreements which the founders have undertaken in the interest of the company.
7. Any other information which the founders may want to add.
8. The report of the committee formed under Paragraph Second of
Article 29 of this law in the case of the existence of a property-inkind share.
Fourth: Founders shall not subscribe to the shares while they are being offered for public subscription, except after the end
of 30 days from the beginning of the subscription or during the extended period stipulated in
Article 42 of this law.
Article 40: The founders are jointly responsible for any damages caused to any subscriber due to an error or shortcoming in
the subscription statement.
Article 41: First: The subscription shall take place in a bank authorized to operate in Iraq in a form bearing the name of the
company and containing the following:
1. The request to subscribe to a specific number of shares.
2. The subscriber's approval of the company's contract.
3. The subscriber's name, address, profession, and nationality.
4. Any other information which the founders may want to add.
Second: The form shall be submitted to the party handling the subscription signed by the subscriber or his legal
representative. The required payment shall be paid against a receipt.
Third: The subscriber shall be given a copy of the company's contract andits technical and economic feasibility study,
subject to Section 47, paragraph Third of this law.
Article 42: The subscription period shall not be less than 30 days or more than 60 days. If the subscription period expires
without the subscribed shares reaching 75 percent of the nominal capital, including the shares owned by the founders, it is
83
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
permissible to extend it for a further period of not more than 60 days. The founders shall again publish the subscription
statement and make the extension announcement.
Article 43: First: If the subscription does not reach 75 percent of the nominal capital at the end of the extension period, the
founders must decrease the company's capital, so that the value of the subscribed shares will be equal to 75 percent of the
decreased nominal capital, unless the founders cancel the establishment of the company. The founders shall inform the
Registrar of such a decision.
Second: Suspended. Third: If it is decided to cancel the establishment of the company under the provisions of Paragraph
First of this article, the founders shall notify the bank and jointly bear the expenses for establishing the company. The bank
handling the subscription shall return the money paid by all subscribers in full upon notification and within a period of not
more than 30 days.
Article 44: First: The bank shall be responsible for the soundness of the subscription process and undertake the following:
1. Close the subscription at the end of its period, announcing the closure in two daily papers, and also notify the Founders
Committee.
2. Keep all the money received from the subscribers and not give any to the founders.
3. Return any surplus funds to the subscribers within 15 days from the distribution of the shares among the subscribers in
accordance with Paragraph Second of this article.
Second: If it transpires after the closure of the subscription that the shares offered have been over-subscribed, the shares
must be distributed among the subscribers according to the percentage of subscription allotted for
each subscriber..
Article 45: First: Any person whose lawful rights would be infringed by violations of the subscription rules, the Registrar and
the competent state authority for the securities market has the right to contest the soundness
of the subscription process before the competent court and ask for its cancellation within 15 days from the closure of the
subscription. The court must examine such cases urgently. The court's decision can be contested before the court of appeal,
which shall sit as a court of cassation, and its decision in this capacity shall be final.
Second: If the subscription is ruled to be in violation of the law, the founders must carry it out anew.
Article 46: The founders shall, within 30 days from the end of the period for contesting the subscription, provide the
Registrar with all data on the subscription process, including the names of subscribers, the number of
shares subscribed by each one of them, their addresses, professions, nationalities, and the sums they paid against the value
of the shares.
Article 47: First: Once the company has been established and some shares are still not subscribed for, the board of
directors may, after six months from the date of the issuance of the establishment certificate,
pursue one of two courses:
1. Sell those shares in the Baghdad Stock Exchange market; or
2. place the shares for public subscription in accordance with the procedures followed during the constituent subscription.
Second: If the shares are not sold in the market or subscribed by the public, the company's nominal capital shall be
decreased by the value of the unsold shares.
84
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Third: The company shall be liable for materially misleading assertions or omissions in sales or subscriptions as shall be its
responsible directors, employees and agents.
Section Four: Payment of Capital
Article 48: First: In the joint-stock company, the subscription shall require payment in full for issued shares. Unpaid shares
already outstanding under previous law shall be governed by this Article.
Second:Suspended. .
Third: The outstanding installments are considered a privileged debt which must be paid to the company. A deferment
interest of not less than 5 and not more than 7 percent shall be charged on the debt annually for
any delay in paying the installment on the date set by the board of directors. No dividends shall be paid on the debt.
Fourth: The company shall continue to withhold the dividends due to the shareholder in order to cover the value of the
overdue installments and the interest on them until all installments and their interest have been
paid.
Article 49: If the shareholder does not pay the installment on his shares on the set date without a legitimate reason, the
board of directors may take steps to sell those shares as follows:
First: The company shall notify the shareholder in two daily papers, the bulletin, and the Baghdad Stock Exchange Market,
to pay the overdue installment within 30 days from the date of publication. The notification
shall state the number of shares he owns and the amount of the installment which must be paid and its due date.
Second: If the shareholder does not pay the installment within the above respite, the company shall offer his shares for sale
by public auction in the Baghdad Stock Exchange Market.
Third: The company shall announce the sale in the bulletin, one Daily paper, and the Baghdad Stock Exchange Market, its
date and place, and the number of shares offered for auction, provided the period between the
announcement and the sale is not more than 15 days.
Fourth: The shareholder whose shares have been announced for sale can pay the debt up to one day before the auction
date. In such a case the sale will be canceled and the shareholder will bear all the company's expenses
on the sale procedures.
Fifth: The shares shall be sold at the highest price reached at the auction. The company shall deduct from this price its
debts, including the
installments, the interest, and the expenses, and return the remainder to the shareholder. But, if the price of the sold shares
does not cover the debt, the company shall obtain the difference from the shareholder.
Sixth: The company's records on the sale shall be considered correct unless they are proven otherwise.
Article 50: The subscriber to the joint- stock company shall be given-- after paying all due installments and producing the
receipts as proof—a temporary certificate with a serial number signed by an authorized person
in the company. The certificate shall state the name of the shareholder, the number of shares he owns, the amount paid
toward their value, and the remaining installments and their due dates. The installments paid
shall be ticked in this certificate.
85
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 51: Every shareholder in a limited liability company and every subscriber who has fully paid the value of his shares in
a joint-stock company shall be given a permanent certificate including the data contained in the temporary certificate, plus a
declaration that the shares have been paid. Any temporary certificate should be cancelled.
Article 52: The shareholder may pay one or more installments toward the value of his shares before their due date. In such
a case, they will be considered as still due even if the same installments have not yet been paid by the other shareholders.
No dividends will be paid for installments which are paid before their due date.
Article 53: In the case of the limited liability company, the joint liability company, and sole owner enterprise, the capital must
be paid up before the issuance of the certificate of establishment.
Section Five: Increase and Decrease of Capital
Sub-Section One: Increase of Capital
Article 54: First: A company may increase its paid-up capital.
Second: In the joint-stock company and the limited liability company, the increase of capital must be in accordance with a
general assembly decision to amend the contract and issue new shares.
Third: Suspended.
Fourth: The Registrar shall within fifteen days of a lawful request approve the increase. The Registrar shall be deemed to
approve the increase, and to give notice of the approval, unless it rejects the request, giving the legal and factual basis for
the determination in writing.
Article 55: The general assembly of the joint-stock company and the limited liability company may cover the increase in the
capital by any of the following methods:
First: Issuing new shares whose value is paid in cash.
Second: Transferring funds from the accumulated surplus or the issuance allowance reserve into shares to be distributed
among the shareholders in the ratio of their subscription to the capital.
Third: Withholding part of the company's profits as a reserve for expanding and developing the enterprise instead of
distributing them as dividends. When this reserve is added to the capital and new shares equivalent to it are issued, the
shares shall be distributed among shareholders in the ratio of their subscription to the capital.
Fourth: In cases where the shares will be offered in exchange for cash, such decision must specify the number of shares to
be issued and theprice at which they will be offered for sale or the means of establishing
that price. Shares may be offered at a price equal to or greater than theirnominal value in accordance with the general
assembly's decision and priced in light of the company's performance and, where applicable, the
prices of its shares in the Baghdad Stock Exchange market. The proceeds reflecting the difference between the issue price
and nominal price, which is considered issuance allowance, shall be recorded in the account of the
issuance allowance reserve, after deducting all issuance expenses. This reserve may not be distributed as profits. In the
case of the joint-stock company, the company shall submit to the Registrar a decision by its
general assembly to increase the capital, backed by an economic study giving the justifications for this increase and the
fields in which it will be expended, as well as any other essential data. It shall be furnished to purchasers, subject to the
86
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
liability in the second paragraph of article 47 of this law, unless the Registrar finds it materially misleading. In this case, it
shall refer a matter within its jurisdiction to the competent state authority for the securities market.
Article 56: First: In the joint-stock company, the new shares must be placed for public subscription within 30 days from the
date on which the company is notified of the Registrar's approval of the increase in the capital. The subscription shall remain
open for a period of not less than 30 days and not more than 60 days, which may be renewable once for a similar period,
provided the value of the shares is paid during subscription. The increase in the capital is achieved by the number of shares
subscribed and paid up on the closure of the subscription.
Otherwise, and in so far as it does not conflict with the nature of the increase in the capital, the original provisions on
subscription shall be applied on the new shares, including the provisions of Articles 44 and 47 of this law.
Second: In the limited liability company, the value of the new sharesmust be paid within 30 days from the issuance of the
general assembly's decision to increase the capital. The increase is achieved by the number
of shares whose value is paid up at the end of the period.
Third: Every shareholder has the priority to buy shares at the subscription price proportional to the number of the shares he
owns. Shareholders shall be allowed to exercise this right within a period of 15 days from the
date they are invited to do so. The invitation must state the beginning and end of the subscription period and the nominal
value of the shares. If some shares are not subscribed after the period stipulated in paragraph First of this Article, the board
of directors may place the shares for sale in the Baghdad Stock Exchange market in the manner it deems suitable.
Fourth. In the case of banks increasing capital by a sale of shares for cash, the company may issue shares without public
subscription and/or without offering existing shareholders the right to participate, provided
the following conditions are met:
1. The issuance is approved by a majority of the votes of the subscribed shares whose due installments have been paid; and
2. The Central Bank of Iraq concurs that the sale is for fair value, in view of all the circumstances, and is fair to shareholders
not entitled to participate, in view of the benefit to the company as whole.
Article 57: In the case of the joint liability company and sole owner enterprise, the increase of the capital occurs in
accordance with a decision by the general assembly to amend the contract, provided the increase is paid within 30 days
from the date of the issuance of the decision.
Sub-section Two: Decrease of Capital
Article 58: A company may decrease its capital if it exceeds its needs or incurs losses. A decrease in capital that is part of
an arrangement to achieve a net increase in capital through additional investments shall not be subject to the requirements
in Article 59, paragraph Third, and Articles 60-63. Article 59: First: In the case of the joint stock company and the limited
liability company, the capital is decreased by canceling shares which are
equivalent in value to the sum to be deducted from the capital. Thecancellation shall be in the ratio of each member's
subscription in the company, to the nearest correct share.
Second: The decision to decrease the capital shall be made by the company's general assembly which shall state the
reasons for the decrease.
87
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Third: After making the decision on the decrease, the following steps shall be taken:
1. The chairman of the board of directors in the joint-stock company and the managing director in the limited liability
company shall refer the decision on the decrease to the Registrar coupled with a certified statement by the chief accountant
including the company's debts and the names and addresses of the creditors, as well as an economic and technical study on
thereasons for the decrease.
2. Suspended.
3. If the Registrar finds the decrease lawful, it shall announce the approval in the bulletin and two daily papers. It shall also
give every creditor to or claimant on the company the right to object to the decision on the decrease within 30 days from the
date of the publication of the announcement.
Article 60: First: If an objection is made during the legal respite by a creditor to or a claimant on the company, the Registrar
must seek an amicable settlement of the objection in the manner he deems suitable within 30 days from the end of the
objection period.
Second: If the Registrar is unable to settle the objection, he must refer it with all the pertinent documents and papers to the
competent court within 15 days from the end of the amicable settlement period. The examination
of such objections is an urgent matter.
Article 61: First: If the court reaches a settlement on the objections, or if it is satisfied that the assurances given by the
company are adequate, it shall issue its decision supporting the decision on the decrease. But, if a settlement is not reached
on the objections and the assurances given by the company are not adequate, the court shall decide on canceling the
decrease or approving only a partial decrease that does not adversely
affect the rights of the objectors. Its decision shall be final.
Second: Irrespective of the decision made by the court, the company must deposit a copy of the decision with the Registrar
within 15 days of its issuance.
Article 62: If there is no objection to the decision on the decrease, or the decision has been signed and settled before the
Registrar or the court, the company's contract shall be considered amended by law. A copy of the
amendment shall be sent to the Registrar for registration and publication in the bulletin and one daily paper.
Article 63: In the case of the joint liability company and the sole owner enterprise, any decrease of the capital must take
place through a decision by the general assembly to amend the contract. .
Section Six: Disposal of Shares and Quotas
Sub-section One: Transfer of Ownership
Article 64: In the case of the joint-stock company and the limited liability company, the shareholder may transfer ownership
of his shares to another shareholder or outsiders, while bearing in mind the following considerations:
First: Founders of joint-stock companies may not transfer ownership of their shares except in the following situations:
1. The lapse of at least one year since the establishment of the company.
2. The distribution of dividends that are not less than five percent of the paid up nominal capital.
Second: Suspended.
88
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Third: The shareholder from the private sector cannot transfer ownership of his or her shares:
1. If they are mortgaged, seized, or sequestered under a court decision.
2. If their certificate is lost and a replacement has not been issued.
3. If the shares to be transferred owe debts to the company.
4. If the transferee is prohibited to own shares in the company under a law or a decision issued by a competent quarter.
Article 65: Shareholders in a limited liability company prefer to sell their shares to outsiders. If a shareholder wishes to sell
his or her shares, he or she must follow the following steps:
First: The seller must notify the other shareholders through the managing director of his desire to sell his or her shares. He
or she must mention the number of shares, the number of their certificate, and the price he wants
or that has been offered by a buyer supported by evidence.
Second: If after 30 days of notification, none of the other shareholders have come forth to buy the shares, or have offered a
price lower than the required one, the buyer shall be free to sell his or her shares to others at a
price higher than the one offered by the shareholders. If he sells the shares at the lower price offered by the shareholders,
the sale shall be considered null and void.
Third: If several shareholders want to buy the shares at the same price, the shares shall be divided among them in the ratio
of their subscription, to the nearest correct share.
Article 66: First: The sale of shares in a joint-stock company or a limited liability company shall take place at a meeting
between the seller and the buyer, or their legal representatives, in the presence of the representative
of the managing director. A contract shall be made mentioning the names of the seller and the buyer and their addresses,
the number of the certificate of the shares, the date of the transaction, the price, a statement
from the seller that he received the price, and a pledge by the buyer that he approves of the company's contract. The
transaction contract shall be recorded in the company's special register for transferred shares along
with the signatures of the contractors and the representative of the company. Any transaction that is concluded outside the
board shall be considered null and void and shall not be recorded in the company's register.
Second: Ownership of shares in the joint-stock companies trading in the Baghdad Stock Exchange market shall be
transferred in accordance with the market's by-laws and the guidelines issued on its basis.
Article 67: If an Iraqi shareholder in a joint-stock company or a limited liability company dies, the ownership of the shares
shall revert to his or her heirs in accordance with the ratios specified by the Shari'a law. In cases in which the shareholder is
a citizen of another country, the shares shall revert to the shareholder's heirs in accordance with the applicable law of that
country. In each case, the following shall be taken into consideration:
First: If the heir is prohibited to own shares in the companies or has received more than the maximum limit of shares
allowable under the law, he or she must take steps to transfer their ownership within 90 days from
the date they become transferable. If he or she fails, the board of directors in the joint-stock company and managing director
in the limited liability company shall announce their sale through public auction.
Second: If the distribution of shares among the heirs will result in an increase in the number of partners in the limited liability
company over the number set by the law, the shares shall be considered a joint ownership by the heirs in accordance with
89
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
the ratios specified under applicable inheritance law and considered as one person. In such a case, one of the heirs will
represent the rest before the company. They shall be asked to choose this representative within 60 days from the date of the
registration of the shares in the company's ledger.
Article 68: Any transfer of ownership of shares other than through the sale method must be recorded in the company's
register on the basis of a decision issued by the competent court. Article 69: First: In the joint liability company, the partner
may transfer ownership of his share of the capital to another partner. It is impermissible to transfer ownership to outsiders
without the unanimous approval of the general assembly. In all cases, this is done by amending the company's contract.
Second: In the sole owner enterprise, the owner can transfer ownership to another person by amending the company's
statement. If it is to be transferred to more than one person, or if only a part of the ownership is
to be transferred, this can be done only by changing the enterprise into another type of company, such as those stipulated in
this law.
Article 70: First: If a partner in a joint liability company dies, the partnership shall continue through his heirs. But, if the heir,
or his legal representative if he is underage, or the other partners in the company object to that; or if that is prevented by any
legal obstacle, the company shall continue among the remaining partners. The heir shall get only the share of his inheritor.
This share shall be determined on the basis of its value on the day of the death and shall be paid in cash. The heir shall not
have any rights on the company afterward except those resulting from
operations prior to the death. In all cases, the company's contract must be changed to a sole owner enterprise, if only one
partner remains.
Second: If the owner of the single quota in the sole owner enterprise dies and he has several heirs wishing to join the
enterprise and there is no legal objection to that, the enterprise must be changed to any of the types
of companies stipulated in this law.
Third: If a partner becomes insolvent or if his assets in the joint liability company are sequestered, the company shall
continue among the remaining partners and the share of the insolvent and sequestered partner
shall be liquidated. His share shall be assessed on the basis of its value on the day the insolvency or sequestration ruling is
issued. He shall not have any rights on the company, other than those resulting from operations prior to the insolvency or
sequestration. In all cases, the company's contract must be changed in accordance with its new condition or transformed
into a sole owner enterprise, if there is one owner left.
Sub-Section Two: Mortgage and Sequestration of Shares and Quotas
Article 71: First: It is permissible to mortgage shares owned by the private sector in a joint-stock company or a limited
liability company, provided the mortgage contract is recorded in the company's special register. The mortgage will only be
deleted from the register after the mortgagee acknowledges its release, or after the competent court has issued its decision
on it.
Second: It is impermissible to mortgage quotas in the capital of a joint liability company, sole owner enterprise, or a simple
company. Article 72: First: It is permissible to sequester the shares owned by the private sector in a joint-stock company or
limited liability company as a security against a debt on their owner, provided the sequestration decision issued by a
90
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
competent quarter is recorded in the company's special register. The sequestration will only be deleted from the register
after a decision by a competent quarter.
Second: It is impermissible to seize the quotas in the capital of a joint liability company, simple company or a sole owner
enterprise except against a privileged debt. It is permissible to seize its dividends.
Section Seven: Profits and Losses
Article 73: The company's net profit shall be distributed after making all the legal deductions as follows:
First: At least five percent as compulsory reserve until it reaches 50 percent of the paid-up capital. It is permissible under a
decision by the general assembly to continue deducting for the compulsory reserves even
if it exceeds 100 percent of the paid-up capital. .
Second: The remainder of the profit or part of it shall be distributed among the members according to their quotas or shares.
Article 74: First: The reserve shall be used for the purposes of expanding and developing the company's business, and
improving the conditions of its workers, participating in projects relevant to the company's activity,
and contributing to the protection of the environment and social welfare programs. Dividends shall not be distributed from the
reserve.
Second: The reserve shall be used to meet the company's debts, providedthey do not exceed 50 percent of the reserve.
Any increase over that limit shall be subject to the approval of the Registrar. . Article 75: The losses of the joint liability
company shall be divided according to the ratios stipulated in its contract which are similar to the
ratios for the distribution of profits.
Article 76: First: If the company's losses amount to 50 percent of its capital or more, it must notify the Registrar within 60
days from the day the losses are established in the balance sheet.
Second: If the losses amount to 75 percent of the capital or more, the company must take one of the following steps:
1. decrease or increase the capital of the company or
2. recommend liquidation of the company.
Section Eight: Credit Bonds
Article 77: The joint-stock company can seek a loan by issuing nominal bonds in accordance with the provisions of this law
and inviting the public to buy these bonds. The subscriber shall be issued bonds against the sums of money he loans to the
company. He has the right to charge an interest, which shall be paid to him at fixed periods. The value of the bonds shall be
re-paid from the company's funds. These bonds will be of one nominal value. They will also be exchangeable, but not
divisible. Each bond issue will have separate serial numbers and shall be stamped with the company's seal.
Article 78: It is impermissible to issue credit bonds before meeting the following conditions:
First: The company's capital must be fully paid.
Second: The total amount of the bond issue must not exceed the company's capital.
Third: The general assembly's approval of the issuance on the recommendation of the board of directors must be obtained
in advance.
91
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 79: The company shall submit to the Registrar the general assembly's decision on the issuance of the credit bonds
backed by an economic study stating the reasons for the issue, the fields in which the credit will be expended, and any other
essential data. It shall be furnished to purchasers, subject to the liability in the second paragraph of Article 47 of this Law,
unless the Registrar finds it materially misleading. In the latter case, it shall refer a matter within its jurisdiction to the
competent state authority for the securities markets.
Article 80: The invitation to subscription to the credit bonds shall be published in the bulletin and two daily papers and shall
include the following details, which shall also be noted in the credit bond upon its issuance:
First: The company's name and capital.
Second: The date of the general assembly's decision approving the issuance of the credit bonds.
Third: Information on the company's financial condition and results of operations, including earnings.
Fourth: The rate of interest and its due dates.
Fifth: The value of the issue, its maturity date, and nominal value of each bond.
Sixth: Method and duration of subscription and method of payment.
Seventh: Maturity dates of the nominal bonds.
Eighth: Purpose of the loan.
Ninth: Guarantees of re-payment.
Tenth: Credit bonds previously issued by the company.
Eleventh: Any other details and information.
Article 81: The bank undertaking the subscription process for the credit bonds must close the subscription at the end of its
period, or once all
bonds have been subscribed and announced in two daily papers. It shall then immediately provide the Registrar with the full
information on the subscription process, including the names of subscribers; the number of bonds subscribed by each of
them; their addresses, professions, and nationalities; the sums paid; and the value of the bonds.
Article 82: First: The subscriber to the credit bonds has the right to contest before the competent court the soundness of
the subscription process and ask for cancellation of the payment if the company did not comply with the procedures for the
issuance of bonds or the subscription to them, or if it invited subscription seven days before the closing date. The court must
consider the appeal urgently. Its decision can be appealed before the court of appeal, which shall sit as a court of cassation,
and its decision in this capacity shall be final.
Second: If the court decision is to cancel the subscription to the credit bonds, the bank must, as soon as it is notified of the
cancellation, return the money to the subscribers in full within a period of not more than 30 days.
Article 83: The company shall sell the outstanding bonds in the Baghdad
Stock Exchange Market at less than the nominal value.
Article 84: The debtor company must re-pay the value of the credit bonds in accordance with the conditions set during or
before the issuance. It is impermissible to delay the maturity date.
92
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Chapter IV: The Company's Management
Section One: The General Assembly
Sub-Section One: The Formation of the General Assembly and its Meetings
Article 85: The general assembly shall consist of all the members of the company.
Article 86: The general assembly in the joint-stock company shall meet at least once a year. In the other companies, it shall
meet at least once every six months.
Article 87: The invitation to a meeting of the general assembly shall be issued by one of the following bodies or persons:
First: The founder of the company for the purpose of holding the constituent meeting within 30 days from issuance of the
company's certificate of establishment.
Second: The chairman of the board of directors of the joint- stock company under a decision by the board, and the
managing director in other companies; or at the request of company members who own not less than 10 percent of its paidup capital.
Third: The Registrar on its own initiative or at the request of the accounts controller.
Article 88: First: In the case of the joint-stock company, the invitation to attend a meeting of the general assembly must be
announced in the bulletin, two daily papers, and the Baghdad Stock Exchange Market. The invitation in the case of the other
companies shall be sent out in registered letters through the members' postal addresses or by informing them through the
company's administrative office. The invitation shall fix the place and date of the meeting. The period between the date of
the invitation and the day of the meeting must not be less than 15 days.
Second: If the founders or the chairman of the board of directors in the joint-stock company or the managing director in the
other companies fail to address the invitation to a meeting of the general assembly at the
legally scheduled date, the Registrar shall address them directly to the members--in the case of the joint-stock companies-by announcing that in the bulletin, two daily papers, and the Baghdad Stock Exchange Market and fixing the place and date
of the meeting.
Third: It shall be unlawful to manipulate notice of a meeting or dissemination of information concerning it in order to bias the
outcome of its decisions.
Article 89: Every invitation to a meeting of the general assembly must include the agenda of the meeting. It is impermissible
to overlook the agenda during the meeting unless it is proposed by the representatives of at least 10 percent of the
company's capital and approved by the majority of the voices represented in the meeting and the unanimity of all the
members in the joint liability company. The provisions stipulated in Paragraph Second of Article 92 of this law are excepted.
Article 90: The meetings may be held at the company's head office or any other place in Iraq if necessary, provided
inconvenience to the owners is minimized.
Article 91: First: The member may, under a certified power of attorney, appoint a proxy to attend, speak, and vote on his
behalf in the meetings of the general assembly. He can also appoint another member for this purpose.
Second: The Registrar shall issue guidelines specifying the form to be used for the power of attorney, its contents, and the
method of its preparation.
93
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Third: In the case of the joint-stock company:
1. Suspended.
2. The representational power of attorney must be deposited at the company's administrative office at least three days
before the meeting. The company's administrative office shall check them to make sure that they are correct. The power of
attorney will remain valid for any other meeting to which the first is adjourned.
Article 92: First: The meeting of the general assembly shall be held with the attendance of the members owning the majority
of subscribed shares whose installments have been paid, in the case of the joint-stock company; the majority of paid-up
shares in the limited liability company; and the majority of quotas in the joint liability company. If a quorum is not reached,
the meeting shall be postponed to the same day on the following week and in the same place. A quorum is considered
attained in the second meeting if 25% of the number of such shares or quotas is represented. The company may apply to
the Registrar for waiver of the 25% minimum if, in view of the agenda and other circumstances, the minimum requirement
would disserve the interests of the owners generally. The company's contract may require more stringent conditions for a
quorum.
Second: If the agenda calls for amending the company's contract, increasing or decreasing its capital, dismissing the
chairman or a member of its board of directors; or deciding on its merger, transformation, sale of more than half its assets in
a transaction outside its ordinary business, a transaction under paragraph Fourth of Article 56,or liquidation, the quorum
required for the first meeting must be attained.
Article 93: In the case of the joint-stock company, the meeting of the general assembly must be attended by the
representative of the Registrar. It must also be attended by most members of the board. If representatives
of the Registrar or board members fail to attend after being notified, the meeting can be held in their absence within half an
hour after the scheduled time of the meeting. The representative of the Registrar will withdraw after confirming that a quorum
is present unless his or her continued presence is requested by a shareholder.
Article 94: First: Prior to the beginning of the meeting, the name of the participant in the meeting shall be recorded along
with the number of the shares he or she owns or represents, provided he or she produces the certificate of the shares or the
power of attorney if he or she represents a shareholder in the company. Share certificates submitted to a depository for
book-entry transfer need not be presented, provided adequate evidence of ownership is furnished under the rules of the
depository approved by the competent sectoral quarter for the securities market. The participant shall put his or her
signature against the name of the shareholder he or she represents.
Second: A member of the board of directors shall be entrusted with recording the names of the participants in the meeting.
The board shall be responsible for what is recorded in the minutes.
Third: The participant shall be given a card to enable him to join the meeting. The card shall state number of votes he is
allowed to cast.
Article 95: First: The meeting shall be headed by the chairman of the board of directors or the chairman of the Founding
Committee in the case of the joint-stock companies--and the managing director in the other companies-- until the president
of the general assembly is elected.
94
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Second: The chairman of the meeting shall choose from among the participants a reporter to record the minutes and a
controller to establish the quorum and collect the votes.
Third: The quorum must be established within 30 minutes from the start of the meeting. If the chairman of the meeting finds
that the quorum has been attained, he shall declare the meeting open and call for electing the
president of the general assembly.
Fourth: The elected president shall assume his responsibilities immediately after being elected. He will immediately call for
a discussion of items in the order in which they are listed in the agenda.
Article 96: First: The meeting's discussions, proposals, and decisions, including the conflicting opinions shall be recorded in
the special minutes book. The minutes shall be signed by the president of the general assembly, the reporter, the controller,
and the representative of the Registrar if present. It shall be stamped with the company's stamp and a copy shall be sent to
the Registrar.
Second: The general assembly's decisions shall be recorded in a special record book, stamped with the company's seal,
and signed by the president of the general assembly.
Third: Any member of the general assembly has the right to contest the soundness of the meeting's procedures-from the
date of the issuance of the invitations to the meeting to the date of the issuance of the decisions-- before the Registrar within
three days after the end of the meeting. The Registrar must consider the context within seven days from the date of its
submission. He has the power to cancel those procedures, if they conflict with the law, and compel the company to repeat
the procedures. His decision in this respect is final.
Article 97: First: In the joint-stock company and the limited liability company, every shareholder shall have a number of
votes equal to the number of shares he owns.
Second: In the joint liability company, the votes are calculated on the basis of each partner's quota in the capital.
Article 98: First: The voting shall be open except on matters relating to the election or dismissal of the chairman or a
member of board of directors, in the case of the joint-stock company, and the dismissal of the managing director in the case
of other companies; or when requested by several members who own not less than 10 percent of the shares or quotas and
are represented in the meeting, regardless of the subject to be voted on. In such a case the voting will be secret.
Second: Unless the company's contract requires a higher proportion, decisions on amending the contract of the company,
increasing or decreasing its capital, selling more than half its assets in a transaction outside its ordinary business, approving
a transaction under paragraph Fourth of Article 56, merging the company, transforming it, or
liquidating it must be based on: The majority of the votes of the subscribed shares whose due installments have been paid,
in the case of the joint-stock company; the majority of the votes of the paid-up shares at the time of calling the meeting, in
the case of the limited liability company; and the unanimous vote of the quotas, in the case of the joint liability company. In
the case of a tie vote in the limited liability company, and the impossibility of obtaining a unanimous vote in the joint liability
company, it is permissible to resort to the competent court to
settle the matter. Decisions on other matters, shall be made on the basis of the majority of the votes of shares or quotas
represented in the meeting, unless the company's contract requires a higher proportion.
95
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 99: The general assembly's decisions shall be sent to the Registrar within four days from their adoption. The certified
copy issued by the Registrar shall be an acceptable document to any quarter.
Article 100: Holders of five percent of the shares of the company can object to the general assembly's decisions before the
Registrar within seven days from their adoption. The Registrar shall issue his decision 15 days from the submission of the
objection. His decision can be contested before the competent district court within seven days from the date of notification.
The court must examine such objections urgently, and its decision on them shall be final.
Article 101: In the sole owner enterprise, or a limited liability company having one owner, the owner replaces the general
assembly and the provisions stipulated in this law, other than those pertaining to meetings, apply to him, her or it.
Sub-Section Two: The Jurisdictions and Powers of the General
Assembly
Article 102: The general assembly is the highest authority in the company. It decides on all matters that serve its interest;
and, it is empowered to do the following:
First: Discuss and approve the founders' report on procedures pertaining to the establishment of the company at the
constituent meeting.
Second: Decide on the election of the representatives of shareholders from outside the state sector -in the board of
directors of the mixed company, and the representatives of all shareholders in the board of directors of the private joint
stock company, as well as on their dismissal.
Third: Discuss the reports of the board of directors of the joint-stock company, the managing director of the other
companies, and the accounts controller, as well as any other reports reaching it from competent quarters and make the
necessary decisions on them.
Fourth: Discuss the company's final accounts and approve them.
Fifth: Discuss and approve the proposed annual plan and the budget for the following year in other than joint-stock
companies.
Sixth: Appoint the accounts controller and specify his remuneration in the case of private companies.
Seventh: Discuss proposals pertaining to loans, mortgage, and securities and make decisions on them in the case of the
limited liability company and joint liability company.
Eighth: Approve the percentage of profit to be distributed among the members and specify the percentage of compulsory
reserve and any other reserves it deems appropriate.
Ninth: Fix the remuneration of the chairman and members of the board of directors in the mixed and private joint-stock
companies commensurate with their efforts in fulfilling their tasks and achieving company plans and profits.
Tenth: Approve employment rules in the mixed joint-stock company as worked out by the board of directors.
96
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Section Two: The Board of Directors in the Joint-Stock Company
Sub-Section One: Formation of the Board of Directors
Article 103: First: The board of directors in the mixed joint- stock company shall consist of seven original members who are
chosen as follows:
1. Two members representing the state sector who are appointed under a decision by the competent minister or his deputy
in the sector to which the company belongs, unless at the time of the selection, the state sector's share in the mixed
company's capital exceeds 50%. In such a case, the competent minister or his deputy in the sector to which the company
belongs shall appoint three members representing the state sector.
2. Five members representing shareholders from outside the state sector elected by the company's general assembly,
unless at the time of the selection, the state sector's share in the mixed company's capital exceeds 50%. In such a case, the
company's general assembly shall elect four members representing shareholders from outside the state sector
.3. Suspended.
Second: The board of directors in the mixed joint-stock company shall have seven reserve members, who will be selected
in the manner and ratio used in the case of the original members.
Article 104: First: The board of directors in the private joint-stock company shall consist of not less than five and not more
than nine original members to be elected by the company's general assembly.
Second: The board of directors in the private joint-stock company shall have reserve members, who will be chosen in the
manner and ratios used in the case of the original members.
Article 106: First: The member of the board of directors must:
1. Enjoy legal qualification.
2. Not be banned from managing companies under the law or any decision issued by a legal quarter.
3. Be owner of not less than 1,000 shares, if he represents the private sector. If his shares drop below this level, he must
make up the difference within 30 days from the date of becoming member of the board of directors. Otherwise, he will be
deemed as having lost the board membership at the end of the above respite.
Second: If a member of the board of directors loses any of the conditions stipulated in Paragraph First of this article, he
shall lose his membership in the board as of the date of losing that condition. Any decision made
during his attendance shall be considered null and void, if his vote has influenced the decision.
Third: The period of membership in the board of directors is three years from the date of the first board meeting. This period
is renewable.
Article 107: First: If the elected shareholder declines to accept membership in the board of directors, he should inform the
board within seven days from his election to the board, if he was present during the election meeting; and, from the date of
being notified, if he was absent.
97
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Second: If a member of the board of directors resigns, his resignation must be in writing. The resignation will be considered
valid only from the date of its acceptance by the board.
Article 108: First: If a vacancy occurs in the membership representing the state sector in the board of directors, the council
shall invite a reserve member--in the order of the reserve list in the sector--to fill the vacancy
and attend the board meeting.
Second: If a vacancy occurs in the membership representing the private sector in the board of directors, the chairman shall
invite the reserve member with the majority of votes to attend. And, if several reserve members have an equal number of
shares, the chairman shall choose one of them.
Third: If several vacancies occur in the membership representing the private sector in the board of directors and the reserve
members are not enough to fill all the vacancies, the chairman of the board shall call a meeting of the general assembly in
order to elect original members to fill any vacancies in the board of directors, after including the reserve members; and, to
also elect reserve members in their place within 60 days from the occurrence of the vacancies.
Fourth: If the board of directors in a private joint-stock company loses half of its members at once, it shall be considered as
dissolved. In such a case, a meeting of the general assembly shall be convened within 30 days
from this loss to elect a new board.
Article 109: If a member of the board of directors fails to attend meetings, the steps outlined in Paragraphs First and
Second in Article 108 of this law shall be applied, depending on the circumstances. A reserve member shall replace the
original member during his absence.
Article 110: First: A person cannot be a member in the boards of directors of more than six companies at the same time.
But, he can also assume the chairmanship of one or two other boards at the same time.
Second: The chairman or member of a board of directors of a company cannot become a chairman or member in the board
of directors of another company that engages in similar business, unless he has been authorized
by the general assembly of his company.
Sub-Section Two: The Meeting of the Board of Directors
Article 111: The board of directors shall meet within seven days of its formation. It shall elect from among its members by
secret ballot its chairman and his deputy, who will replace him in his absence, for a oneyear
term, which is renewable.
Article 112: First: The board of directors shall meet at least once everytwo months at the invitation of its chairman or at the
request of any of its other members.
Second: The board meetings shall be held at the company's head office or any other place in Iraq that is chosen by the
chairman, if it is not possible to hold the meeting at the head office.
Article 113: The quorum shall be counted 30 minutes after the board has convened. It shall meet with the attendance of the
majority of its members.
Article 114: First: Board decisions shall be made on the basis of the absolute majority of the members present. In the case
of a tie, the side supported by the board chairman shall prevail.
98
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Second: Suspended.
Article 115: If the chairman of the board or his deputy fails to attend three consecutive meetings without a legitimate reason,
or if he fails to attend successive meetings for a period of more than six months without
a legitimate reason, he shall be considered as having resigned.
Article 116: First: The minutes of the board meeting shall sum up the subjects discussed, the proposals made, and the
opposite opinions expressed. The minutes shall be signed by the members.
Second: The board's decisions shall be entered in the records book and signed by the chairman.
Third: Certified copies of the board's decisions from the records book are valid documents to present to any quarter,
provided the Registrar keeps his copies of these decisions.
Sub-Section Three: The Jurisdictions and Powers of the Board of Directors
Article 117: The board of directors shall handle the necessary administrative, financial, planning, organizational, and
technical duties for running the company's business, other than those that fall within the jurisdiction of the general assembly.
It shall, in particular, assume the following jurisdictions:
First: Appoint the managing director, specify his wages, remunerations, jurisdictions, and powers, supervise and guide his
work, and also decide on his dismissal.
Second: Carry out the general assembly's decisions and follow up on their implementation.
Third: Prepare the final accounts of the previous year within the first six months of each year, write up a report on them and
on the results of implementing the annual plan, and submit them all to the general assembly for discussion and approval.
These shall include:
1. The general budget.
2. The profit and loss account.
3. Any other statements requested by the competent quarters.
Fourth: Discuss and approve an annual plan for the company's activity in the following year. This plan must be prepared by
the managing director during the last six months of the year in light of the company's aim. The plan shall include a full report
on the company's activity and a draft budget outlining:
1. Cash reserves.
2. Sales.
3. Purchases.
4. Manpower.
5. Capital investments.
6. Production.
Fifth: Follow up on the implementation of the annual plan and submit periodic reports to the accounts controller and an
annual report to the general assembly on the results of the implementation.
Sixth: Prepare statistical studies with the view to developing the company's business.
Seventh: Make the decisions on loans, mortgages, and securities.
99
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Eighth. The board of directors shall establish committees of its members to make recommendations as to (a) selection of
the company's external, independent auditors (audit committee); and (b) compensation form and
amount for the board and the managing director (compensation committee). Members of these committees shall not be
officers or employees of the company nor holders of 10% or more of the company's shares, nor related to any of these by
blood, marriage or personal or economic interest in a degree likely to materially bias their judgment. Any departure from the
recommendation of such a committee, and the reasons for it, shall be announced at the shareholders meeting and recorded
in its minutes. The audit committee shall meet privately with the company's external auditors and have special responsibility
for ensuring the accuracy and reliability of their work. It shall ensure that a record is kept in the course of the year of all
material related-party transactions,
within the meaning of international accounting standards, for discussion with the company's external auditors.
Article 118: First: Any decision made by the board of directors must be signed by its chairman and stamped with the
company's seal.
Second: The decisions of the board of directors must be carried out as soon as they are issued in accordance with the
provisions of the law.
Third: The majority members of the board of directors in a mixed jointstock company have the right to object to the cabinet
against any measures or guidelines that are not consistent or harmonious with the
provisions of the law.
Fourth: The chairman of the board of directors is responsible for following up on the implementation of the board's
decisions.
Article 119: First. It is impermissible for the chairman or a member of the board to have direct or indirect interests in deals
that are concluded with the company, except after obtaining the permission of the general assembly with full disclosure of
the nature and extent of such interests. The chairman or board member shall be liable to the company for any damage to it
arising from violation of this article. Compliance with this Article shall not exclude liability under Article 4, paragraph Third.
Second. It is impermissible for the chairman or a member of the board to vote upon or participate in a matter in which he or
she has direct or indirect interests without disclosing the nature and extent thereof to disinterested members and receiving
the permission of a majority of them. If no members are disinterested, all may act. In either case, however, the details of the
matter shall be recorded in the minutes of the board and made available to the general assembly and the company's
external auditors.
Article 120: The chairman and members of the board of directors shall do their best to serve the interests of the company
as they would serve their own personal interests, and run the company in a sound and legal manner.
They are responsible before the general assembly for any work they undertake in this capacity.
Section Three: The Managing Director
Sub-Section One: The Appointment and Dismissal of the Managing Director:
Article 121: First: Each company shall have a managing director, who can be from within the company or an outsider who is
specialized and experienced in the company's activity. The managing director shall be appointed and his jurisdictions,
100
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
powers, wage, and remunerations shall be fixed by the board of directors in the joint- stock company, and the general
assembly in the other companies.
Second: It is impermissible to combine the post of chairman or deputy chairman of the board of directors of a joint-stock
company with the post of managing director in it. It is also impermissible for a person to serve as
managing director in more than one joint- stock company.
Article 122: The managing director is dismissed under a decision by the quarter that appointed him, while citing the reasons
for the dismissal.
Article 123: First: The managing director shall undertake all the necessary tasks for the management of the company and
its activity within the jurisdictions and powers assigned to him by the quarter that appointed him and according to its
directives.
Second: Taking into consideration the provisions of Paragraph First in this article, the managing director in the limited
liability company, the joint liability company, or the sole owner enterprise shall enjoy the jurisdictions of the board of directors
in the joint-stock company, as stipulated in Paragraphs Second, Third, Fourth, Fifth, and Sixth of Article 117 of this law.
Article 124: In the exercise of his jurisdictions and powers, the managing director is subject to the provisions of Articles 119
and 120 of this Law.
In addition, the compensation of the five most highly compensated employees of the company, in whatever form received,
shall be disclosed in writing to the general assembly.
Chapter V: Control of Companies
Section One: The Aim of Control and its Requirements
Article 125: Control is aimed at guaranteeing that the company is applying the provisions of its contract and the law.
Article 126: The board of directors in the joint-stock company, and the managing director in the other companies, shall
prepare in the first month of each year a list containing the following data:
First: The name of the company; the address of its head office; and the addresses of its branches, if they exit.
Second: The amount of capital and the quotas and shares making up this capital.
Third: The installments which were paid from the value of the shares in the joint stock company; the shares which were paid
during the year; and the shares which were not paid, but are due for payment.
Fourth: The total number of shares whose owners have no right to hold.
Fifth: The names, nationalities, professions, and shares or quotas held by the following:
1. The members of the company and the members who have gained membership or whose membership has expired since
the preparation of the last annual list, or since the registration of the company, when preparing the first annual list.
2. The chairman and members of the board of directors and the managing director in the joint-stock company, and the
managing director in the other companies.
Article 127: First: A copy of the invitation to the general assembly meeting held to discuss the final accounts shall be sent to
the Registrar.
The following shall be attached to the invitation:
101
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
1. The annual list;
2. The final accounts for the previous year and the accounts controller's report on them;and
3. The managing director's report on the company's progress in implementing its plan for the previous year.
Second: In the case of the joint-stock company, the invitation shall be sent to the Registrar , along with the statements and
reports mentioned in sub-paragraphs 1 and 2 of paragraph First in th is Article as well as the
board of directors' report on the company's progress in implementing its plan for the previous year. As for members, they
have the right to obtain copies of the annual report and the other statements and reports.
Article 128: The Registrar has the right to obtain any statements, clarifications or documents from the company in order to
implement its duties under the law.
Article 129: The joint-stock company, the limited liability company, and the joint liability company shall each prepare a
register for its members, which shall be kept in its head office. The register shall contain the
following information:
First: The names, nationalities, professions, and addresses of the members, the number of quotes or shares they own, and
the dates of their ownership.
Second: The shares owned by each member, the sum paid for each share in the joint-stock company or limited liability
company.
Third: The expiration of membership and the reasons.
Article 130: If a person's name has been erroneously entered in or deleted from the members' register, or if there has been
an undue failure or delay in entering those who qualify for membership or deleting those whose
membership has expired, that person or member has the right to demand the rectification of the records. And, if the
company declines, he has the right to ask the Registrar to oblige the company to make the rectification,
without also prejudicing his right to demand compensation from the company for any damages.
Article 131: All that is included in the members' register is considered correct unless proved otherwise.
Article 132: First: A company member has the right of access to the members' register. If he is prevented from doing so, he
has the right to ask the Registrar to oblige the company to permit him to have such access.
Second: In the joint-stock company, the limited liability company, and joint liability company, records must be made
accessible to members for 10 days prior to the meeting of the general assembly and also while the
assembly in session.
Section Two: Financial Control
Article 133: First: The accounts of the mixed company shall be subject to control and audit by the Financial Control Bureau.
As for the accounts of the private company, they shall be subject to control and audit by auditors
appointed by the company's general assembly. Accounts should be consolidated with those of related companies in
accordance with international accounting standards unless specifically modified by
standards in force in Iraq.
102
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Second: The accounts controller shall submit a report to the company on the accounts within 30 days from the
accomplishment of these accounts.
Article 134: The board of directors' report on the final accounts in the case of the joint-stock company, and managing
director's report in the case of the other companies shall include detailed statements on the
company's activities, especially on the following:
First: The significant contracts concluded by the company during the previous year and the businesses in which owners of
10% or more of the company's shares, the members of the board or the managing director
had interests, including interests of their families, entities under their control and any other interest that would render the
transaction a relatedparty transaction under international accounting standards insofar as
permissible to apply these in Iraq.
Second: The results of operations (including earnings) and distribution of net profit.
Third: The reserve balance and its uses.
Fourth: The sums received by current and previous members of the board of directors and the managing director in the
form of wages or awards in cash or in kind, which they enjoy
Fifth: The sums which have been spent on publicity, travel, entertainment, and donations.
Article 135: The general assembly shall hold a meeting to discuss and approve the final accounts within 60 days from the
date the audit is complete.
Article 136: The accounts controller shall give his opinion on the final accounts of the joint-stock company before its general
assembly. The same can be done in the other companies. In all cases, the controller must give his opinion on the following:
First: The soundness of the company's accounts, the correctness of the statements in the final accounts, the access
allowed to the data on the company's activity, and the board of directors' report.
Second: The extent of the company's application of modem accounting
procedures, especially those dealing with book-keeping, accountancy, and stocktaking of company assets and liabilities.
Third: The extent to which the final accounts express the true financial status of the company and the results of its business
at the end of the year.
Fourth: The extent to which the accounts comply with the provisions of this law and the company's contract.
Fifth: Violations of the provisions of this law or the company's contract which have adversely affected the company's
business and financial status, including a statement indicating if the violations still existed at the
time of auditing the final accounts.
Article 137: The accounts controller shall be questioned about the truth of the statements contained in his report in his
capacity as the company's agent for controlling and auditing its accounts.
Article 138: The final accounts shall be signed by the chairman of the board of directors and the managing director in the
case of the joint-stock companies and by the managing director in the case of the other
companies. Each signatory shall be responsible for the truth of the statements contained in these accounts.
Article 139: Copies of the final accounts, the annual plan, and the reports on them as well as the general assembly's
decisions on them shall be sent to the Registrar.
103
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Section Three: Inspection
Article 140: The company shall be subject to inspection by one or several professional inspectors, who will be chosen by
the Registrar, in the case of a justifiable claim made by any of the following quarters that the
company has violated the provisions of this law, its contract, or the decisions of its general assembly:
First: Suspended.
Second: Members of the company who hold at least 10 percent of the value of subscribed quotas or shares.
Third: A member of the board of directors in the joint-stock company and the managing director in the other companies.
Article 141: The Registrar has the right to appoint an inspector when necessary without asking the permission of any
quarter. If the company believes that the Registrar has exercised its powers under this section for improper purposes, it may
apply to the competent court to prove this and obtain an order restraining any improper action.
Article 142: First: The Registrar shall specify the inspector's task and scope of work in detail and the kind of report to be
prepared on the subject.
Second: The appointed inspector shall submit his or her report on the inspection to the Registrar, who shall send copies of
the report to the company and the person making the claim referred to in Article 140.
Article 143: The company's general assembly can appoint its own inspector to inspect the company's work. It shall also
specify his task, the scope of his work, and the type of report he must submit, provided a copy
of the report is sent to the Registrar.
Article 144: Company employees must allow the inspector to have Access to all of their books, documents, and records.
The inspector may also interview the employees and those connected with the company on the
case which is being investigated.
Article 145: If the inspector's report shows that a member of the board of directors, the managing director, or any other
company official is questionable on something, now or in the past, the Registrar must inform the responsible authorities so
that appropriate action can be taken.
Article 146: The Registrar shall carry out the appropriate steps to steer and guide the company in light of the proposals
contained in the inspector's report.
Chapter VI: Termination of the Company
Section One: Reasons for Termination
Article 147: A company is terminated in accordance with the provisions of this law for the following reasons:
First: Failure to start its activity without any legitimate reason despite the lapse of one year since its establishment.
Second: Suspension of its activity for more than one year without any legitimate reason.
Third: Completion of the project for which it was established or the impossibility of completing it.
Fourth: Merger with another company or transformation into another type of company under the provisions of this law.
Fifth: Loss of 75 percent of its nominal capital and its failure to take the steps stipulated in sub-paragraph 1 of Paragraph
Second of Article 76 of this law within 60 days from the time the loss is established in the budget.
Sixth: The general assembly's decision to liquidate it.
104
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Section Two: Merger of Companies
Article 148: It is permissible to merge one company into another company or several companies in order to form one
company.
Article 149: For the merger to be valid:
First: Suspended.
Second: It should not lead to:
1. The joint-stock company losing its corporate status in favor of a limited liability company or joint liability company.
2. The limited liability company losing its corporate status to a joint liability company.
3. The joint-stock company, the limited liability company, the joint liability company, or the sole owner enterprise losing its
corporate status in favor of a simple company.
Third: It should not increase the members of the merged company above the limits set under the law for different types of
companies.
Fourth: Suspended.
Article 150: For the purposes of the merger, the following measures shall be taken:
First: An economic and technical study shall be made of the joint-stock companies to be merged, including the aims,
reasons, conditions of the merger, and any other studies. The studies shall be submitted to the
general assembly of each company.
Second: The merge decision shall be made by the general assembly of each company separately. The decision shall specify
the name and type of the merger company as well as its capital, members, and activity. The
decisions and the studies shall be sent to the Registrar within 10 days from their adoption.
Third: If, within 15 days of receiving them, the Registrar has not found that the decisions are inconsistent with the law, it will
promptly issue its permission and inform the companies concerned of this decision; the companies will then cause it to be
published in the Bulletin and one Daily paper.
Fourth: Suspended.
Fifth: Suspended.
Sixth: The companies receiving the Registrar's permission for their merger will call their general assemblies to a joint
meeting within 60 days from the date of the publication of the merger decision in order to amend
the contracts of the existing companies or draw up a new contract for the merger company, depending on the
circumstances. The contract shall be sent to the Registrar within 10 days for endorsement and publication in
the bulletin and one daily paper.
Article 151: The merger shall be considered effective as of the last publication date of the amended or new contract,
depending on the circumstances. On this date, the corporate status of the companies merging into the new company shall
be terminated. The Registrar's endorsement of the contract is tantamount to a license of establishment
Article 152: All the rights and commitments of the merger shall be transferred to the company with which it was merged, or
the company resulting from the merger.
105
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Section Three: Transformation of a Company
Article 153: A company can be transformed to any of the types stipulated in this law, with the following exceptions:
First: It is impermissible to transform a joint-stock company into a limited liability company, a joint liability company, or sole
owner enterprise; or the limited liability company into a joint liability company.
Second: It is impermissible to transform the limited liability company or the joint liability company into a sole owner
enterprise, except when they are short of one member.
Third: It is impermissible to transform the joint-stock company, the limited liability company, the joint liability company, or the
sole owner enterprise into a simple company.
Article 154: First: The company shall prepare an economic and technical study containing the aims and reasons for the
transformation and submit them to the general assembly.
Second: The transformation shall take place under a decision to be issued by the company's general assembly which will
also amend the contract consistent with the new status. The decision, coupled with the study and
the amended contract, shall be sent to the Registrar within 10 days of its issuance.
Third: The transformation to a joint stock company can take place by including new members, issuing new shares for public
subscription, and applying the original subscription provisions to the new shares, including
the provisions of Articles 44 and 47 of this law.
Article 155: First: If, within 15 days of receiving it, the Registrar does not find that the transformation decision and the
amended contracts are inconsistent with the law, it shall
Second: Suspended. Third:
Suspended. promptly endorse the transformation decision and the amended contract. It shall also notify the company of the
permission ; the company shall publish the permission in the Bulletin and a daily paper.
Article 156: The transformation shall be considered valid as of the last date of publication of the transformation decision and
the amended contract.
Article 157: In the case of the transformation of a joint liability company or a sole owner enterprise into a joint stock company
or a limited liability company, the responsibility of the members for its obligations before the
transformation shall be an unlimited personal responsibility. The obligations shall be a joint liability responsibility in the case
of the members of the joint liability company.
Article 158: First:
1. If the general assembly decides to liquidate the company, or if
any of the reasons stipulated in paragraphs First,
Second, Third,
and Fifth of Article 147 of this Law materialize and the general assembly recommends liquidation of the company, the
company must appoint one liquidator--or more--and specify his jurisdictions and remuneration and send the decision or
recommendation to the Registrar.
2. The liquidator shall be considered the representative of the company within the limits of his jurisdictions during the
liquidation period.
106
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Second: Suspended.
Article 159: The liquidation decision or recommendation shall be backed by reasons and sent to the Registrar within 14 days
of its adoption. The latter has the right to request additional information or discuss matters
with the company's general assembly to ascertain the reasons.
Article 160: If the Registrar has verified that the reasons for the liquidation are not fraudulent or unlawful, it shall issue the
company's liquidation decision and appoint a liquidator within 10 days of the verification. The Registrar shall communicate
this information to the company; the company shall then cause the information to be published
in the Bulletin and one daily newspaper.
Article162: Suspended.
Article 163: Once notified of the liquidation decision, the company must stop making any changes in its membership or
assuming any new obligations. But, it will continue to operate in so far as fulfilling its
obligations under the liquidation process.
Article 164: First: The company shall retain its corporate status during the liquidation period, provided it states that it is under
liquidation whenever its name is mentioned.
Second: The company's general assembly shall continue to function throughout the liquidation period, its board of directors,
if it still exists, shall be considered dissolved, and the managing director's duty shall stop
from the date of receiving the liquidation decision.
Article 165: The liquidation does not acquit the company founders, members, or management staff of any responsibility
resulting from the exercise of their functions in the company.
Article 166: Any interested party has the right to confirm before a competent . court any financial obligation that the company
has taken upon itself within the last six months prior to the issuance of the liquidation decision.
Article 167: If the company's general assembly does not appoint a liquidator within 30 days from its notification of the
liquidation decision, or if the liquidation decision has been issued by the Registrar in accordance with Paragraph Second of
Article 158 of this law, the Registrar has the right to appoint the liquidator and specify his
jurisdictions and remunerations, which must be borne by the company.
Article 168: As soon as he is appointed, the liquidator shall seize all the company's assets, including records, documents,
and papers, make an inventory, and write a full report on the company's condition including its
debts and rights as well as other parties' rights on it, and send a copy to the Registrar.
Article 170: The liquidator shall, within 10 days of his appointment, call the company's creditors and whoever has claims on it
through an advertisement in two local papers to meet with him at a fixed date and place in order to settle the debts and
claims on the company, without impinging on the right of any party to take legal proceedings.
Article 171: The liquidator shall submit a report to the Registrar on the progress of the liquidation process every three
months at least. The Registrar may call the liquidator for deliberations on any legal matter relating to the liquidation process.
107
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 172: If the quarter which appointed the liquidator finds that he is failing in his assignment, it has the right to dismiss
him and appoint another one. It also has the right to appoint another liquidator or more at any stage of the liquidation
process, if it thinks that the liquidation process demands that, provided the dismissal or appointment decision is published in
the bulletin and one daily newspaper.
Article 173: The liquidator shall call the company's general assembly to meet during the first two months of each fiscal year
in order to discuss and approve the previous year's annual budget and accounts, the accounts controller's report, the annual
report on the progress of work, and the appointment of an accounts controller for the new year. He may also call the
assembly at any time, if the liquidation process demands that.
Article 174: The liquidator shall settle the company's debts in the following order, after deducting the liquidation expenses:
First: The sums that are due to the company employees.
Second: The sum that is due to the state.
Third: Any other sums that are due under existing laws, in the order of priority.
Article 175: First: Submission of the request for liquidation, and the liquidation decision itself, are considered a declaration of
the debtor's insolvency with regard to safeguarding the rights of creditors.
Second: Any transfer, concession, or disposal of the funds of the company, which is under liquidation, shall be considered
null and void, if it is an attempt to favor some creditors at the expense of others by way of fraud.
Third: All mortgage contracts or contracts which constitute a lien on the company's property and assets that have been
concluded only three months prior to the beginning of the liquidation process, shall be considered null and void, unless it is
proven that the company will again be solvent after the liquidation process. In such a case, the provision on the nullity of
those contracts shall only apply to anything extra to the sums paid to the company for the said contracts during its
establishment or afterward, and the legal interest on them.
Fourth: Any sequestration of company funds after the initiation of the liquid ation process shall not be valid except under a
decision by the competent court, except for sequestrations that are carried in the interest of the state, the state sector, or
employees in order to pay their wages. Article 176: As soon as the liquidation process is accomplished, the liquidator shall
prepare the final report and final accounts backed by the report of the accounts controller. He shall then call a meeting of the
general assembly to discuss and approve them. He shall send a copy of the meeting's minutes and decisions, coupled with
the final report, the final accounts, and the accounts controller's report to the Registrar.
Article 177: First: The Registrar shall issue his decision to delete the c ompany's name from his records and publish the
decision in the bulletin and one daily newspaper within 10 days, under one of these two conditions:
1. If it has been established that the liquidation has been completed in accordance with the law.
2. If the liquidation process has continued for more than five years after the issuance of the liquidation decision and that the
Registrar has become certain that it will be impossible to finalize it.
Second: The company's corporate status shall be considered expired as of the issuance of the decision to delete its name.
Article 178: First. The liquidator shall distribute the rest of the company's funds among its members in accordance with their
shares and quotas within 30 days from being notified of the decision on the deletion of thecompany's name. But, he may
108
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
disburse some of these to the members even during the liquidation phase, provided that this will not affect the company's
obligations.
Second. Distributions to foreign investors in the company shall conform
to CPA Order Number 39, section 12(2).
Article 179: It is impermissible to claim a debt or right on the company after the issuance of the decision on the deletion of its
name. If a creditor shows up with a claim and the liquidator has no knowledge of it, the creditor may ask the company
members to honor it according to the ratio of their quotas and shares in the capital within three years from the date of the
deletion. Any claim after this period shall not be considered.
Article 180: The liquidator shall keep the company's records for five years from the date of the deletion of its name.
Chapter VII: The Simple Company
Article: 181: The simple company shall consist of several partners, who are not less than two and not more than five and
who have contributed shares to the capital. In such a company, one or more may contribute services, and others funds.
Article 182: The simple company's contract must be notarized by the public notary. A copy of the contract must be deposited
with the Registrar, otherwise the contract will be considered null and void.
Article 183: The simple company shall acquire a corporate status as of the date of the deposition of a copy of its contract
with the Registrar.
Article 184: The contract shall specify the share of each partner in the simple company's capital. Otherwise, the shares shall
be considered equal. If the share is service, then its nature must be stated in the contract.
Article 185: First: If the contract specifies the partners' share in the profit only, then this shall be considered as their share in
the loss also. And, if it specifies it in the loss only, this shall be considered as their share in the
profit also. But, if the contract does not specify the share in the profit or loss, the share of each partner shall be in the ratio of
his subscribed share in the company's capital.
Second: If the contract does not specify the share of the partner who contributes with service, his share in the profit or loss
shall be assessed on the basis of the company's profit in that service. If, in addition the service, he contributed funds, he will
have a share of profit for the service and a share for the funds.
Article 186: First: If it is agreed that one of the partners will not have a share in the profit or loss, the company's contract shall
be considered null and void.
Second: It is possible to agree on excluding the partner, who has contributed with service only, from the loss, provided it has
not been agreed to pay him a wage for his service.
Article 187: The company's contract shall specify the method of management and the appointment of the managing partner.
It shall also specify his powers, otherwise the contract shall be considered null and
void.
Article 188: The managing partner shall assume the management of the company within these powers under the guidance
of the quarter that appointed him.
Article 189: The managing partner will do his best to take care of the company's interests the way he takes care of his own
interests.
109
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 190: The simple company can be terminated for any of the reasons stipulated in Paragraphs First, Second, Third, or
Fourth of Article 147 of this law. It can also be terminated for any of the following reasons:
First: A unanimous decision by the partners to dissolve it.
Second: The withdrawal of either partner from a company consisting of two partners.
Third: The issuance of a final decision by a competent court.
Article 191: The partners may ask for a court decision to exclude a partner, whose behavior could be a cause for dissolving
the company, provided the company can continue to exist with the remaining partners.
Article 192: If a partner withdraws, he has the right to transfer his share of the capital to another person with the approval of
the remaining partners. If they do not approve, they must accept the value of the withdrawing partner's share as decided by
the court.
Article 193: In the case of the death, insolvency, or interdiction of a partner, the provisions stipulated in Article 70 of this law
shall be applied, depending on the circumstances.
Article 194: The simple company shall be liquidated in accordance with the provisions of its contract. If there are no such
provisions, it shall be liquidated in the manner agreed upon unanimously by the partners.
Otherwise, it shall be liquidated in accordance with a decision by the court.
Article 195: The powers of the managing partner are terminated with the dissolution of the company. However, the corporate
status of the company shall remain as long as necessary and until the liquidation is accomplished.
Article 196: First: When necessary, the liquidation will be carried out by all the partners or by one or more iquidators
appointed by the majority of the partners. If they cannot agree on appointing a liquidator, the court
shall undertake his appointment.
Second: In the cases where the company is considered null and avoid, the court shall automatically, or at the request of the
interested party, appoint a liquidator and specify the method of liquidation.
Third: The managing partner shall be considered the liquidator before others until a liquidator is appointed.
Article 197: First: The liquidator has no right to initiate any new work in the company except what is essential to complete
previous work.
Second: The liquidator may sell the company's movable and immovable property directly or through an auction, unless he is
restricted by his appointment order. He has no right to sell the company's property except to the extent that it is necessary to
honor its debts, with the approval of the partners.
Article 198: First: After paying the creditors and deducting the sums needed to honor other undisputed debts or cover
expenses and loans, which any partner may have undertaken in the name of the company, the remaining funds shall be
divided among the partners.
Second: Each partner shall get a share equivalent to the value of the quota he contributed to the capital as stated in the
contract, or equivalent to the value of this quota at the time of its payment if it is not stated in the contract, unless the partner
has contributed services only. The remaindershall be divided among the partners according to each one's share in the profit.
If the company's net funds are not sufficient to cover the shares of the partners, the loss shall be divided among them.
110
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Chapter VIII: Miscellaneous Rules
Section One: General Rules
Article 200: The company's registered address shall be deemed the official address for correspondence and notification. The
company must notify the Registrar about any change in the address within seven days of
the change.
Article 201: The company must state its full name and capital, with all its descriptions, in the head office, the branches if
there are any, and the other businesses. These must also be printed on the letterheads, certificates, documents, and any
statements that are issued by it. All these should be in Arabic. However, it is permissible to use a foreign language as an
addition.
Article 202: The company shall have a special seal with which to stamp its , businesses, correspondence, documents,
certificates, and any other statements it issues. The stamp can only be used by an authorized person.
Article 203: The company's contract is not considered valid until it has been endorsed by the Registrar in accordance with
Article 19, except as otherwise provided in this law.
Article 204: It is permissible to object to the decisions of the Registrar before the Minister of Trade within 30 days from the
date of notification.
The Minister's decision may be appealed as provided in article 24 of this law.
Article 205: If the company members are less than what is stipulated in the law for its type, the number must be completed
within 60 days from the occurrence of the shortage. If this period expires and the Registrar
does not grant a respite, the company must be transformed into a type that is permitted by the law.
Article 206: The Registrar shall issue a special bulletin for the companies in which he will publish, at their expense,
everything that pertains to their affairs in accordance with the provisions of this law.
Article 207: The Ministry of Trade, in cooperation with the Ministry of Finance, the Financial Control Bureau, and the
Planning Board, shall issue guidelines for the accounting system to be adopted by the companies and everything that
pertains to their final accounts.
Article 208: First. The minister of trade shall issue guidelines to facilitating the implementation of this law.
Second. The Agency Registration Law No. 4 of 1999 shall be inapplicable to the registration of a company, and a company
is not required to retain a commercial agent to register, though it may choose to do so. Furthermore, no certification of tax
compliance or of the absence of tax delinquency shall be required for the registration of a company. The Minister of Trade is
hereby authorized to issue instructions to coordinate the activities of the Registrar of Companies and the Chamber of
Commerce regarding the registration and approval of commercial trade names, notwithstanding anything to the contrary in
The Law on Establishment of Chambers of Commerce No. 43 of 1989.
Article 209: The fees for the paperwork pertaining to this law shall be charged in accordance with the chart attached to this
law. The Ministry of Trade may amend the chart in accordance with changes in costs and to
align the fees with processing costs .
111
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Section Two: Temporary Rules
Article 210: Within 90 days from the enforcement of this law, the economic projects stipulated in Article 10 of this law must
take the form of a company. The competent sectoral quarters shall supply the Registrar with their lists of the registered
economic projects that are subject to this law in the period between the publication of the law and its enforcement.
Article 211: First: The branches and offices of foreign companies and establishments shall be subject to the provisions of
CPA Order No. 39 and regulations and administrative instructions issued thereunder.
Second: The penalties stipulated in Articles 216, 217, 218, and 219 shall apply to these branches, offices, and their officials
for any proven offense.
Article 212: The provisions on bankruptcy due to insolvency wherever they occur in this law shall apply until the
promulgation of the law on insolvency.
Section Three: Penal Rules
Article 213: First: Any economic project that does not take the form of a company shall be punishable by a fine of 1,000
dinars for every day of delay after the grace period stipulated in Article 210 of this law.
Second: The punishment stipulated in paragraph First of this Article shall apply to every company branch or office that must
be re-registered or liquidated, for every day of delay after the periods stipulated in regulations and administrative instructions
issued under CPA Order No. 39Article 214: If three months of daily fines elapse without the parties
mentioned in Article 210 of this law taking the necessary steps to change or rectify their conditions, the Registrar shall
approach the competent sectoral quarter in order to take the appropriate measures against the defaulting party, while
continuing to levy the daily fine on it.
Article 215: First: Anyone carrying out a business in the name of a jointstock company, limited liability company, joint liability
company, or sole owner enterprise without obtaining registration of its establishment shall be subject to a fine of not more
than 3,000,000 dinars, while taking into consideration the severity of the violations and the provisions of
paragraph First of Article 210 of this law.
Second: Anyone carrying out a business in the name of a branch or an office for a foreign company or economic
establishment without obtaining the registration required shall be subject to the penalties provided in paragraph First of this
Article unless otherwise provided in applicable legislation.
Article 216: Any company that does not prepare the records stipulated under this law shall be subject to a fine of not more
than 10,000,000 dinars, depending on the severity of the violation.
Article 217: Any company failing to submit the required statements and information to a competent official quarter at the
times fixed under the provisions of this law shall be subject to punishment of a fine of not more than 300,000 dinars for every
day of delay, depending on the severity of the violation.
Article 218: Any company official who purposely gives inaccurate statements or information to an official quarter on the
company's business, results of operations, financial condition, member shares and quotas, and distribution of dividends shall
be subject to punishment of imprisonment for a period of not more than one year, or a fine of not
112
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
more than 12,000,000 dinars, or both, depending on the severity of the violation.
Article 219: Any company official who bars a competent quarter from seeing the company's records and documents shall be
subject to punishment of imprisonment for a period of not more than six months or a fine of not more than 12,000,000 dinars,
or both, depending on the severity of the violation.
Section Four: Final Rules
Article 220: First: Company Law No. 36 of 1983 is hereby canceled. The regulations and guidelines issued under that law
that do not conflict with the provisions of this law shall remain valid until they are replaced or canceled.
Second: Any provision contrary to the provisions of this law is invalid. Article 221: This law shall be enforced within 90 days
from the date of its publication in the Official Gazette.
Annex
Fee Chart
First: As provided in regulations to be issued by the Minister of Trade, the Registrar of Companies shall charge a fee of
200,000 dinars for the registration of a joint stock company, and a fee of 20,000 dinars shall be payable for all other forms of
company.
Second: As provided in regulations to be issued by the Minister of Trade, the Registrar shall charge a fixed fee of 200,000
dinars for the registration of branch for a foreign company or economic establishment.
Third: The Minister or Trade shall publish regulations or schedules of such other fees as he or she may deem appropriate for
other services provided by the Registrar of Companies.
113
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
EK 9 GELİR VERGİSİ KANUNU
INCOME TAX LAW NO. 113 OF 1982
(Law #113 of November 22, 1982, as amended through 2003)
(Amendments brought by CPA Order 37, 49 and 84 are in italic red characters)
Chapter 1- Definitions, page 2.
Chapter 2- Sources of taxable income, page 3.
Chapter 3- Tax imposition and assessment, page 4.
Chapter 4- Exemptions, page 6.
Chapter 5- Deductions, page 9.
Chapter 6- Transfer of source of income, page 10.
Chapter 7- Losses, page 11.
Chapter 8- Allowances, page 11.
Chapter 9- Tax rates, page 13.
Chapter 10-Tax chargeable on companies, page 14.
Chapter 11-Duties of employers on behalf of their employees, page 15.
Chapter 12-Duties of a person representing others, page 16.
Chapter 13-Partnerships, page 19.
Chapter 14-Submission of returns and information, page 20.
Chapter 15-Assessment, page 21.
Chapter 16-Objection to assessment, page 22.
Chapter 17-Appeal, page 22.
Chapter 18-Appeal Committee and Cassation Panel, page 23.
Chapter 19-Notices, page 24.
Chapter 20-Collection, page 25.
Chapter 21-Refunds, page 26.
Chapter 22-Tax on means of transport, page 27.
Chapter 23-Guarantee of tax payment on departure from Iraq, page 27.
Chapter 24-Provisional attachment, page 27.
Chapter 25-Information prohibited to be disclosed, page 28.
Chapter 26-Rewards for informants, page 28.
Chapter 27-Courts prohibited from hearing tax cases, page 28.
Chapter 28-Offenses and penalties, page 28.
Chapter 29-Regulations and instructions, page 30
114
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER ONE
DEFINITIONS
Article 1.
The meaning of the following expressions are as follows unless the context stipulates otherwise:
(1) Tax: The income tax imposed by this Law.
(2) Income: The net income of the taxpayer earned from sources specified in Article 2 of this Law.
(3) Assessment year: The period of 12 months starting the first day of January of each year - with due consideration to
special periods referred to in this Law.
(4) Person: Natural or juristic persons.
(5) Juristic Person: Any administration or State Organization to which juristic personality is extended by Law, such as
associations of all kinds and companies as defined in paragraph (6) of this Article.
(6) Company: Joint Stock or Limited Liability Companies incorporated in or outside Iraq but undertaking commercial
enterprises or having offices or control centers therein.
(7) Partnership: Companies other than those referred to in paragraph (6), such as collective companies.
(8) Taxpayer: Any person subject to taxation in accordance with this Law.
(9) Married person: A natural person bound by a permanent legal marriage contract recognized by Iraqi laws, provided that
the spouses are alive, not divorced or separated.
(10) Resident:
(a) The Iraqi who has been resident in Iraq for a period of not less than 4 months during the year in which the income has
arisen or resided temporarily outside Iraq with a permanent domicile or place of business in Iraq.
(b) The Iraqi official, employee or pensioner of the official departments and establishments of socialist sector who is resident
outside Iraq or whose services have been loaned by the Government to a juristic person outside Iraq, if he is exempted from
tax in his place of work.
(c) Nationals of Arab countries working in Iraq regardless of the period of their residence.
(d) Non-Iraqi person other than a national of other Arab countries who:
(i) resided in Iraq during the year in which the income arose, for a total period of not less than 6 months or he resided in Iraq
for a period of not less than four consecutive months.
(ii) is residing in Iraq regardless of the period of his residence if he is employed by a juristic person in Iraq or he has a
scientific or technical specialization and he is being employed for an industrial project which has the right to enjoy the
exemptions of the Encouragement of Industrial Projects Law.
(e) Any juristic person incorporated under Iraqi Laws or other laws having its place of management and control in Iraq.
(11) Non-resident: The person who does not meet the residence qualifications stated in paragraph (10) above, even if
income has arisen for him in Iraq from any source.
(12) Minister: the Minister of Finance
(13) Financial authority: An official or a body of officials authorized by the minister to exercise the powers provided for in this
law.
115
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER TWO
SOURCES OF TAXABLE INCOME
Article 2.
Tax shall be imposed on the following sources of income:
(1) Profits from commercial activity or from activity having a commercial nature, vocations and professions, including
contracts, undertakings and compensation for non-fulfillment thereof if not for making good a loss sustained by the taxpayer.
(2) Interest, commissions, discount and profit arising from trading in bonds and securities.
(3) Rentals of agricultural land.
(4) [This item (4) suspended by Resolution #120] Profits arising from transfer of ownership or usufruct of immovable
property, even only once, by any means whatsoever of acquiring ownership or usufruct or transfer thereof, such as sale,
exchange, compromise, renunciation, donation, partition, liquidation of waqfs, and long-leases.
(5) Salaries, pensions, bonuses, wages for specified work in a limited period of time, allowances for workers including
payments in cash or allowances for the taxpayer against his services, such as housing, food and accommodation1.
(6) Any other source not exempted by law and not liable to any tax in Iraq, provided that dividends, notwithstanding what is
contained in this Article, are not income liable to tax if a company has deducted or is entitled to deduct tax there from under
Article 15 of this Law. However, distributed dividends by Limited Liability Companies which are not exempted by the Law of
Promoting and Organizing Industrial Investment must be taken into consideration as a base to determine the graduated tax
rates applicable on other income.
All income tax for assessed income assessed income resources detailed in Article 2 is suspended from January 1, 2003
until March 31, 2004. Income tax for assessed income resources with regard to individuals detailed in Article 2 are
suspended from January 1st 2003 until April 30, 2004.2
1Modified by paragraph (1a) of Article 11 of CPA Order dated of February 19th 2004 as followed:
The phrase in paragraph (5) of Article 2 of the Income Tax Law No. 113 of 1982 "other than those working for government
offices, socialist and mixed sector companies" is deleted.
2 Added by paragraph (a) of Section 2 of CPA Order 37 dated of September 19th 2003, later modified by paragraph 5 of
Article 8 of CPA Order 84 of April 30th 2004 and paragraph (1) of CPA Order 49.
116
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER THREE
TAX IMPOSITION AND ASSESSMENT
Article 3.
(1) Tax shall be imposed on income referred to in paragraphs 1, 2, 3, and 6 of Article 2 on the amount arising in the year
directly prior to the year of assessment.
(2) Tax shall be imposed on income mentioned in paragraph 5 of article 2 on the amount arisen during the year of
assessment itself if such amount is known. However, where it is not possible to determine the amount of income, wholly or
partly, the Financial Authority may take the income of the previous year as basis for assessment.
(3) If the source of income ceases to exist during the year of assessment, the Financial Authority shall assess, impose and
collect the tax and record it as final income for the same year, as an exception from the provisions of paragraph 1 of this
Article.
(4) The Financial Authority may assess provisionally the income referred to in paragraph 1 of this Article before the
beginning of the assessment year and collect the tax as a deposit on account of the related assessment year.
(5) As for income of non-resident, tax shall be imposed on it in the year of its receipt or its registration in his account, except
the one whose income has already been assessed in the previous year in accordance with paragraph 1 of this Article.
Article 4.
If a taxpayer fixes a particular date to close his accounts, other than the day preceding the assessment year, the Financial
Authority may allow him to present his income account for the year ending on the day he has fixed to close his accounts of
the preceding year, and in case the Financial Authority approves this rule in any year, they may then follow it in the
assessment of tax for the following years, and they may also make any other fair reconciliation.
Article 5.
(1) Tax shall be imposed on the income of the Iraqi person resident which arises inside or outside Iraq regardless of place of
receipt.
(2) Tax shall be imposed on the income of the non-resident which arises in Iraq even if he does not receive it in Iraq.
(3) Tax shall not be imposed on income arising outside Iraq for the non-Iraqi persons who are resident in Iraq.
(4) Income tax paid to a foreign country on income earned in that country may be credited against tax paid to Iraq. The
amount of the credit may not exceed the amount of tax assessed in Iraq on the income earned in the foreign country at the
rate in effect in Iraq. If taxes paid to a foreign country exceed the amount of this limitation then the excess taxes may be
carried forward to credit in 5 consecutive years subject to the limitation in those years. The taxes paid in the carried forward
year will be credited first. If, during a taxation period, income is earned in more than one country, the credit allowed by this
paragraph will be applied on an individual basis to the income earned in each foreign country. To be credited, the amount of
foreign tax paid to the foreign country must be confirmed by either a copy of the tax paid receipt or a confirmation of the
amount of tax paid from the tax collection agency of the foreign country.3
Foreign companies that are registered in Iraq or otherwise have a permanent establishment in Iraq will be subject to tax at a
fixed rate of 15% on their income in Iraq.4
117
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 6.
(1) The wife shall be considered as an independent taxpayer, and shall enjoy the legal allowance granted to her before
marriage, and shall be given the legal allowance for her husband in addition to the allowance given to her if the husband is
incapacitated from work and he has no income.
(2) The two spouses may apply together, within the period of submitting returns as prescribed in Article 27 of this Law, for
the incorporation of their incomes and the imposition of the tax in the name of the husband in either of the following cases:
(a) If the husband has no taxable income;
(b) If the husband's income is below the legal allowance.
(c) If the wife's income I below the legal allowance which is determined for her as an independent taxpayer.
(3) When any of the cases stated in (a), (b) and (c) of paragraph (2) of this Article s applicable, the husband shall be granted
the legal allowance determined for himself, his wife, and his children.
(4) The income of unmarried children who have not attained the age of 18, shall be incorporated with the income of their
father in whose name the tax shall be assessed.
(5) In case of death of the father, or non-existence of the parents, the income of children under 18 years of age, shall be
considered as independent taxpayers and tax shall be assessed on each one of them in the name of the mother, guardian or
trustee.
3Added by Section 12 of CPA Order 49.
4Added by paragraph (3) of Section 3 of CPA Order 49.
118
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER FOUR
EXEMPTIONS
Article 7.
The following income shall be exempted from tax:
(1) Agricultural income arising to cultivators and cattle breeders from agricultural and animal products, including cattle
breeding.
(2) Real estate income which is subject to Real Estate Tax Law [Note: Law #162].
(3) Income of Al-Awqaf, places of worship, religious institutions, which are legally recognized, charitable and educational
establishments formed for the public interest, if such income has not arisen from a vocation, profession, or trade.
(4) Salaries and allowances paid by foreign diplomatic delegations to their diplomatic officials, whereas payments to their
non-diplomatic officials who are not Iraqi may be exempted by decision of the Council of Ministers, provided there is
reciprocal treatment.
(5) Deleted by paragraph (5b) of CPA Order 495.
(6) Income of pensioners or the children thereof arising from the following sources:
(a) Pension salary
(b) Pension bonus
(c) End-of-service indemnity
(d) Salaries for annual leave.
(7) Salaries and allowances paid by the United Nations from its own budget to its officials and employee.
(8) Profits of establishments and enterprises, including municipalities and Local Government, of the socialist sector.
(9) Any lump-sum paid as remuneration or compensation to the family of a deceased person or any compensation paid to
the taxpayer for injury or death.
(10) Any income exempted from tax by a special law or an international agreement.
(11) Income of owners or lessees of means of marine transport provided for in Article 50 of this Law, if these means of
transport are used for oil transport.
(12) Income of cooperative societies.
(13) Income of DeLuxe and First Class hotels erected in Baghdad, during their construction and within the first 5 years of
business. Similar hotels erected outside the City of Baghdad the exemption period is 7 years from the state of business,
provided that places attached to those hotels and which are not connected to the hotel business, such as shops and showrooms, shall not benefit from the exemption, whether these places are leased by the hotel owner or exploited by him directly.
(14) Commissions arising in Iraq for local banks correspondents abroad which exempt Iraqi banks from tax on commissions
arising for them in their countries, upon confirmation of the competent Iraqi bank.
5This paragraph is deleted by CPA Order 49. Previously this paragraph was read as follows: Salaries, wages and
allowances received by employees of the Government, socialist and mixed sectors, for their work therein. This exemption
does not apply to income arising from other sources
119
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
(15) Income of individuals arising from interest on their deposits and accounts in Iraqi banks and savings funds.
(16) Income of aviation organizations, wholly or partly, by decision of the Minister, provided reciprocal treatment and the
existence of an air route or interest to Iraq in the country to which such organizations belong.
(17) Income of Arab and International Organizations working in Iraq in respect of their deposits and accounts in Iraqi banks
and savings funds, whether these deposits are kept in Iraqi currency or in foreign currencies.
(18) Incentive rewards granted by the Government to citizens.
(19) [Cancelled] One house for dwelling for each of the husband and wife, or wives, and minor children; but if either of the
parents or any minor child has already been exempted on one dwelling house, then this exemption will not apply for a
second dwelling house of any of them. For the purpose of applying the exemption under this paragraph, the value of the
house shall not exceed 40,000 dinars; if it exceeds that amount the excess shall be subject to tax after deduction of the
proportion-cost from the balance of sale after exemption.
(20) [Suspended by Resolution #120.] Profit from the sale of certain real estate exempted from the income tax.
(21) Profit arising to the taxpayer from poultry farms which he owns or manages.
(22) Amounts paid by the government or socialist sector for writing, translation, copyright or typing assistance.
(23) Surrender of share transactions, which take place among the martyr's inheritors, who eventually own the dwelling house
or apartment for dwelling or piece of residential land, which has been given to the martyr's family.
(24) Income of non-Iraqi owners of land transport with agreements with the General Establishment for the transport of oil and
gas into and out of Iraq.
(25) Amounts due to Iraqi beneficiaries as a result of expropriation of real estate and the rights of usufruct and its other
original material rights regardless of its kind or category, whether this was called expropriation, compulsory purchase,
replacement or write off, or any other similar expression.
(26) Donation to public institutions and charitable, cooperative, cultural, and scientific associations.
(27) Bakeries which produce bread of the weight 120 gm. And 165 gm. respectively after being baked.
(28) Children's day nurseries.
Supplementary exemptions added by Section 5 of CPA Order 49:
1) The CPA, Coalition Forces, forces of countries acting in coordination with Coalition Forces, and departments and
agencies of Coalition Forces' governments, are not liable for any tax or similar charge within the territory of Iraq.
2) Governments and international organizations are not liable for any tax or similar charge within the territory of Iraq.
3) Foreign (non-Iraqi) employees and foreign (non-Iraqi) contractors and subcontractors of the CPA, Coalition Forces, forces
of countries acting in coordination with Coalition Forces, and departments and agencies of Coalition Forces' governments,
that are providing technical, financial, logistical, administrative or other assistance to Iraq, and foreign employees of such
contractors and subcontractors, shall not be liable to pay any tax on income or similar charge within the territory of Iraq on
income from foreign sources or on income from or paid on behalf of the CPA, Coalition Forces, forces of countries acting in
coordination with Coalition Forces, or departments or agencies of the governments of Coalition Forces.
4) Foreign (non-Iraqi) employees and foreign (non-Iraqi) contractors and subcontractors of foreign (non-Iraqi) governments,
international organizations, and non-governmental organizations registered pursuant to CPA Order Number 45, that are
120
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
providing technical, financial, logistical, administrative or other assistance to Iraq, and foreign employees of such contractors
and subcontractors, shall not be liable to pay any tax on income or similar charge within the territory of Iraq on income from
foreign sources or on income from or paid on behalf of such governments, international organizations, and nongovernmental organizations.
5) In addition to the foregoing, the following persons shall be exempt from payment of income tax:
a) Members of foreign diplomatic missions to Iraq, as well as members of their households, if they are not citizens of Iraq;
b) Members of consular offices, as well as members of their households, if they are not citizens of Iraq;
c) Honorary consuls of foreign countries, but only for income received from the country that has appointed them honorary
consul.
6) In accordance with administrative guidance to be issued by the Ministry of Finance, non-governmental organizations
registered pursuant to CPA Order Number 45 and non-profit organizations that are not required to register as nongovernmental organizations that are not engaged in political activities are not liable for tax on income or similar charge within
the territory of Iraq.
Supplementary exemptions added by Section 10 of CPA Order 17 as amended on June 27, 2004:
1) The MNF, Sending States and Contractors shall be exempt from general sales taxes,Value Added Tax (VAT), and any
similar taxes in respect of all local purchases for official use or for the performance of Contracts in Iraq. With respect to
equipment, provisions, supplies, fuel, materials and other goods and services obtained locally by the MNF, Sending States
or Contractors for the official and exclusive use of the MNF or Sending States or for the performance of Contracts in Iraq,
appropriate administrative arrangements shall be made for the remission or return of any excise or tax paid as part of the
price. In making purchases on the local market, the MNF, Sending States and Contractors shall, on the basis of
observations made and information provided by the Government in that respect, avoid any adverse effect on the local
economy.
2) Contractors shall be accorded exemption from taxes in Iraq on earnings from Contracts, including corporate, income,
social security and other similar taxes arising directly from the performance of Contracts. MNF Personnel, CPA Personnel,
Foreign Liaison Mission Personnel and International Consultants shall be accorded exemption from taxes in Iraq on earnings
received by them in their capacity as such Personnel and Consultants
121
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER FIVE
DEDUCTIONS
Article 8.
There shall be deducted from income all expenses incurred by the taxpayer in order to produce that income during the year.
These expenses, which must be confirmed by acceptable documents, include the following:
(1) Interests paid on money borrowed and invested in the production of the income or its increase.
(2) (a) The rental of the place occupied for earning income;
(b) Depreciation of the building owned by the taxpayer and used by the taxpayer to earn income. The estimated rental shall
be exempted from the Real Estate Tax [Note: Law #162];
(c) The annual cost of superficiary which includes the cost of the rental of the lands and cost of the buildings constructed on
them if the building occupied for earning income is being build on leased land. The estimated rental shall be exempted from
the Real Estate Tax [Note: Law #162].
(3) Amounts expended for the maintenance of machinery and equipment or for replacement of tools and parts.
(4) The proportion, determined by regulation, of the cost of tangible fixed assets (excluding buildings and lands), such as
machinery and other equipment, for depreciation or consumption by reason of their use during the year in which the income
has arisen.
(5) Debts related to the source of income if the Financial Authority is satisfied that they cannot be recovered during the year,
even if they were due before its commencement. The recovered bad debts during a year shall be taxed during the year of
recovery. The provisions of this paragraph does not include amounts which may be recovered through insurance or other
contract.
(6) Taxes and fees actually paid except Income Tax and Real Estate Tax [Note: Law #162].
(7) Pensions, salaries and contributions decided by Pension and Social Security Laws.
(8) Donations paid in Iraq to the Government and Socialist Sector departments and to scientific, cultural, educational,
charitable and spiritual organizations which are legally recognized, provided that the Minister of Finance shall issue a list
containing the names of these organizations, when necessary. Also contributions by virtue of subscriptions allowed by the
Government shall be accepted.
(9) The legal alimony ordered by a competent court and paid in cash by the taxpayer to the person for whom the taxpayer is
not entitled to the allowance under Article 12 of this Law.
(10) Life insurance premiums paid during the year, provided that they do not exceed ID 2000 per annum and ID 500 in
respect of other insurance premiums (which are not related to the source of income) and provided that insurance is made
with an Iraqi insurance company.
(11) Amounts of amortization f intangible assets not exceeding the cost incurred by the taxpayer and in accordance with the
limits specified in the depreciation regulation.
Article 9.
It shall not be allowed to deduct more than ID 15000 paid as salary, allowances, rewards, and commissions to the
company's director which are subject to tax in limited liability companies.
122
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER SIX
TRANSFER OF SOURCE OF INCOME
Article 10.
If a source of income or part thereof has been conveyed from one person to another, and the Financial Authority is satisfied
that the conveyance will not change the source's actual position by reason of the administration thereof remaining in the
hands of the taxpayer, and over which he has direct or indirect control by holding shares or by any other means, the
Financial Authority shall then deduct from the income of the taxpayer to whom the source was conveyed, any amounts
which would have been deductible under paragraph (4) of Article 8 . Any person having relationship of the first, second, and
third grade with the conveying taxpayer shall be regarded in the above said cases as the conveyer himself.
CHAPTER SEVEN
LOSSES
Article 11.
The loss of a taxpayer in some sources of income arising in Iraq, substantiated by legally accepted documents, shall be
deducted from profits arising from other sources, liable to tax in the same year of assessment. Losses which cannot be
settled in this manner, shall be carried forward and deducted from the income of the taxpayer during 5 consecutive years,
subject to the following conditions:
(1) Losses may not offset more than half of the taxable income of each of the five years.
(2) The loss shall not be deducted except from the same source of income from which it has arisen.
(3) Income from financial year 2003 and for the first three months of financial year 2004 shall not be taken into consideration
in determining the income against which losses from preceding financial years may be deducted under this article.6
(4) Financial year 2003 shall not be taken into account in determining the 5 consecutive years to which losses may be
carried under this article.7
(5) Losses incurred in financial year 2003 and in the first three months of financial year 2004 may not be carried forward
under this article.8
123
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER EIGHT
ALLOWANCES
Article 12.
(1) A resident person9 shall be granted the following allowances per each year of assessment on the basis of his status in
the year in which the income has arisen:
(a) ID 2,500,00010 for the taxpayer himself or herself, if she is unmarried (other than a widow or divorcee) or if her income is
not added to her husband's income)11 and ID 2,000,00012 for his wife, or wives, if she is a housewife and has no income or
if her income is added to his income.
6Added by Section 5 of CPA Order 49.
7Idem.
8Idem.
9 The phrase "including a non-Iraqi resident whose family lives with him in Iraq" is deleted by paragraph (1) of Section 2 of
CPA Order 49.
10 As amended by paragraph (1) of Section 2 of CPA Order 49. Paragraph (2) of Section 11 of CPA Order 49 states "For
financial year 2004, employees of the government offices, public and mixed sectors shall be entitled to an allowance of ID
5,300,000 for themselves, spouse and children collectively under Item (1) of Article 12 of the Income Tax Law No. 113 of
1982".
However, the allowances shall be reduced by one third for financial year 2004 as stipulated by paragraph (1) of CPA Order
84 dated of April 30th 2004.
(b) ID 200,00013 for each of his children irrespective of their number.
(c) ID 3,200,00014 for the widow or divorcee herself and ID 200,00015 for every child lawfully maintained by her, regardless
of the number.
(2) If the resident is non-Iraqi, then he is granted the allowance entitled to him for the year in which the income has arisen in
the proportion of the complete months resided in Iraq to the complete months of the year, except those with whom the
Government has contracted or employed to teach in Iraq for an academic year who will be granted the legal allowances in
full, with due consideration given to the provisions of paragraph (6) of Article 13 of this Law.
(3) The term "child" provided for in paragraph (1) of this Article shall include daughters legally maintained by the taxpayer, as
well as sons unable to earn their living due to mental or physical infirmity, even if they are more than 18 years old.
Allowances granted to children, who have completed 18 years but are still continuing their studies at a secondary or a higher
school, shall continue until the child has completed his studies or completed 25 years, whichever is shorter.
(4) If the widow or divorcee gets married, and her income has been added to the income of her husband, the legal allowance
shall be denied her only in the proportion of the complete months remaining in the year in which the income has arisen and
the marriage concluded, to the whole year; fractions of the month shall be ignored; allowances for her children shall be
granted according to the specified limits and conditions.
124
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
(5) The taxpayer shall be granted an additional allowance of ID 300,00016 if his age is more than 63 years of age, in
addition to allowances granted to him in other sections of this Article.
(6) Allowance shall not be granted for children who have completed the age of 18 years and have an independent income
exceeding ID 200,000 17per year, even if they are continuing their studies.
(7) If the taxpayer gets married or a child is born to him during the year in which the income arises, the allowance he is
entitled to for the wife and the child shall be added to the other allowance in the proportion of the complete months
remaining in the year in which the income has arisen and the marriage or the birth took place to the whole year. Fractions of
a month shall be ignored. If the taxpayer is separated or one of the children dies for whom an allowance was granted, the
allowance shall be reduced by the proportion of the complete months remaining in the year to the whole year. Fractions of
months shall be ignored. If the amount of an allowance includes a fraction of a dinar, the amount shall be rounded up to a
dinar.
12Supra footnote 10.
13Idem.
14Idem.
15Idem.
16 As amended by paragraph (2) of Section 2 CPA Order 49. For financial year 2004, the allowance shall be reduced by one
third as stipulated by paragraph (1) of Section 3 of CPA Order 84 dated of April 30th 2004.
17 As amended by paragraph (2) of Section 3 of CPA Order 84.
CHAPTER NINE
TAX RATES
Article 13.
(1) Tax shall be imposed on the taxpayer in respect of each year of assessment at the following rates:
(A) Income of resident individual after granting the allowance provided for in Article 12 :
At the rate of 3% on amounts up to ID 250,000.
At the rate of 5% on amounts over ID 250,000 and up to ID 500,000.
At the rate of 10% on amounts over ID 500,000 and up to ID 1,000,000.
At the rate of 15% on amounts over ID 1,000,00018
(B) Income of non-resident individual (other than the income provided for in Article 19 of this Law).
At the rate of 3% on amounts up to ID 250,000.
At the rate of 5% on amounts over ID 250,000 and up to ID 500,000.
At the rate of 10% on amounts over ID 500,000 and up to ID 1,000,000.
At the rate of 15% on amounts over ID 1,000,00019
(C) Income of limited liability companies, at a fixed rate of 15%20.
(D) Income of private joint-stock companies, at a fixed rate of 15%21.
(E) Income of joint-stock companies, at a fixed rate of 15%22.
125
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
18 As amended by paragraph (1) of Section 3 of CPA Order 49.
19 Idem.
20 Idem.
21 Idem.
(F) The amounts delineating the tax brackets as set forth in paragraphs (A) and (B) shall be reduced by one-third for
financial year 2004.23
2. Iraqi non-resident individuals shall be subject to tax at the rates for Iraqi residents on their income from Iraqi sources.24
3. The provisions of paragraph 6 of Article 2 of this law shall be taken into consideration when imposing the tax in
accordance with paragraph 1/A/B/ of this article so that the income which s added to dividends shall be taxable in
accordance with the corresponding progressive rates.
Article 13 (repeated)
The minister may, within the scope of the draft law for the annual general budget of the state, make a recommendation with
a view t o modifying the allowances specified in Article 12 and the chargeable rates specified in Article 13 of this law
whenever the social and economic circumstances may require.
CHAPTER TEN
TAX CHARGEABLE ON COMPANIES
Article 14.
Tax shall be charged on the income of a company before any payment thereof is made to shareholders. The company and
its director shall be personally financially responsible to deduct the tax and pay it to the Financial Authority, as well as
submitting the accounts and necessary documents and all other matters required by the provisions of this Law.
Article 15.
(1) Companies registered in Iraq may deduct the tax paid or payable on their aggregate income, in accordance with this
Law, from the dividends they pay to shareholders. This deduction is restricted to dividends on which tax was paid or is due
to be paid by the company.
(2) If the companies, referred to in paragraph (1) of this Article, distribute dividends, part of which is chargeable under
paragraphs 3, 4, and 5 of Article 13 of this Law, the company shall then be entitled to deduct tax from each part at the rate
paid or payable on that part of income from which said dividends have been paid.
(3) Companies referred to in paragraph (2) of this Article shall furnish the shareholders, when paying dividends, with a
certificate showing the amount of dividend paid to each of them and the amount of tax which has been deducted or is
entitled to be deducted from the said dividend. Limited liability companies shall furnish the Financial Authority with a copy of
this certificate.
22Idem.
126
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
24As amended by paragraph (2) of Section 3 of CPA Order 49.
Article 16.
The dissolution or liquidation of a company shall be considered as tantamount to distribution of dividends and any sum
becoming due to the shareholder over the original value paid for his shares, shall be liable to tax except amounts of reserve
on which the tax has already been paid. The liquidator and the founding members shall pay the tax due in the said manner
and the liquidation shall not be finalized except with the approval of the Financial Authority.
CHAPTER ELEVEN
DUTIES OF EMPLOYERS ON BEHALF OF THEIR EMPLOYEES
Article 17.
(1) The employer shall deduct the tax due on his employees from payments made to them, or to persons representing them,
in cash, in kind, in pensions, and the like, subject to tax, and shall pay the same to the Financial Authority as from the
beginning of the year of assessment, in the manner prescribed by the Minister.
(2) The employer may increase or decrease the amount of installments he deducts in accordance with this Article in order to
adjust any excess or deficit in the amount of tax to be collected during the year of assessment.
(3) The employer is responsible for paying to the Financial Authority the amount of tax to be deducted by him under this
Article, even if he has not deducted it from salaries and allowances due to his employees; he may recover the tax paid in
that way from amounts which will thereafter become due to his employees.
(4) The employer is required to pay the additional amounts provided for in Article 45 if he fails to pay the tax to the Financial
Authority within 21 days from dates determined by the Minister.
(5) There is nothing in this Article which prevents the Financial Authority from requiring an income declaration from any
employee in accordance with Article 27 of this Law.
Article 18.
(1) Every employer shall submit a declaration to the Financial Authority, within the period specified in the demand, containing
the following:
(a) Names and addresses of his employees, salaries, allowances, and amounts paid to them.
(b) Names and addresses of those receiving, from or through him, pensions, allowances, and the like, and the amount
thereof.
(2) The director or other senior official of the juristic person to whom the management is entrusted shall be considered as the
employer for the purpose of this Article
127
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER TWELVE
DUTIES OF A PERSON REPRESENTING OTHERS
Article 19.
(1) If an amount is due from any person residing in Iraq, directly or on behalf of another, to a person or persons outside Iraq
whether payment was made in cash or credited to the account, he shall be held responsible before the Financial Authority to
settle the tax thereon provided that the sum falling due is:
(a) Interest on debentures, mortgages, loans, deposits, and advances.
(b) Annual allowances or pension salaries or other yearly payments.
The rate of the tax payable on such amounts shall be 15% 25for other than banks, in accordance with the definition of
"Bank" in the Banks Control Law No. 64 of 1976 or any other law replacing it. The tax shall be paid to the Financial Authority
on payment or recording the amounts due, of which details are mentioned above, except banks which are exempted from
this tax.
(2) Those who are subject to settle tax on interest and other yearly payments, already mentioned in paragraph (1) of this
Article, have the right to deduct the amount of tax due and payable to the Financial Authority from those amounts paid by
them, provided that they submit to the person who is not residing in Iraq a written statement every time they pay the tax on
his behalf which includes:
(a) Amount payable to him.
(b) Rate and amount of tax on said amount.
(c) The net amount paid to him.
(3) If the chargeable income belonging to a person includes an amount from which the tax has been deducted in
accordance with this Article, then the tax so paid shall be deducted from the total of income tax payable by that person.
(4) As far as this Law is concerned, each payment shall be considered as yearly payment whether paid monthly or at longer
or shorter periods and whether paid in equal or different amounts.
(5) Paragraphs of this Article do not apply on dividends paid by any company from income on which tax has been paid or is
payable by the said company.
Article 20.
Whoever takes charge of administration or control of properties or work belonging to another person such as a receiver
(syndic), trustee, guardian, or curator, shall be responsible for the assessment of the tax and payment thereof on behalf of
that person whom he represents, in the same manner and amount that person would have been charged had he been
eligible.
25 As amended by paragraph (4) of CPA Order 84.
Article 21.
(1) The person who is not residing in Iraq shall be subject to assessment and chargeable to tax in the name of the trustee,
guardian, committee, authorized person, factor, agent, receiver, head of a branch, or manager of a company whether they
receive the income or not in the same manner and in the same amount as would have been assessed had the non-resident
been residing in Iraq and actually receiving that income. The non-resident shall be liable for tax assessment and subject to it
128
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
for any income arisen or collected by representation, factorships, agency, receivership, branch administration, or company
management, in the name of the representative, factor, agent, receiver, head of the branch, or manager of the company.
(2) If a non-resident undertakes a commercial enterprise with a resident and it appears to the Financial Authority that
because of the special connection existing between the resident and the non-resident, and the substantial control of the one
of them over the other, it is possible to arrange the business or it is actually so arranged to leave no profits to the resident, or
the profits left are much less than what could normally be earned, then the tax shall be assessed on actual profits on the
non-resident and he shall be charged for the tax in the name of the resident as if he was an agent for the non-resident for
administering the business.
(3) Where it appears to the Financial Authority that the actual amount of profits of a non-resident subject to tax in the name
of a resident, cannot easily be determined, the Financial Authority, if they find it suitable, may assess the tax on the nonresident and make him subject to it at a fair and reasonable percentage o the turnover of the commercial business
undertaken, by the non-resident through or with the resident. In such cases, the provisions of this Law relating to submission
of returns and notifications by persons acting on behalf of others shall necessarily include submitting returns and
notifications by the resident concerning the business done by the non-resident in the same manner followed by the persons
acting for interdicted persons or non-resident persons. The percentage of profit shall, in each case be determined having
regard to the nature of the business and shall, when determined by the Financial Authority, be subject to appeal as provided
for in this Law.
(4) Nothing in this Article shall render a non-resident person subject to tax in another way in the name of a broker, factor, or
an agent unless that broker, factor, or agent is a duly authorized person and carrying on an orderly agency business for the
non-resident or is a taxable person as if he was an agent in pursuance of the provisions of paragraphs (2 and 3) of this
Article in respect of gains or profits arising from sales and transactions carried out by a broker or such an agent.
(5) The mere undertaking of sales or transactions by a non-resident person with other non-residents, does not make him
subject to tax in pursuance of the provisions, of paragraphs (2 and 3) of this Article in the name of the resident for gains and
profits arising from such sales and transactions.
(6) If the tax has to be imposed on a non-resident person in the name of any authorized person, factor, agent, receiver,
head of a branch, or company manager, in respect of any gains and profits arising from the sale of goods or products
manufactured outside Iraq, then the person in whose name the non-resident person is so chargeable may, if the thinks it is
appropriate, make an application to the Financial Authority (and in the case of appealing, to them or to the Appeal
Committee), requesting to make the tax assessment on those gains and profits and amending them, on the basis of profits
which can be reasonably expected to have been earned by a merchant or by a retailer who bought the goods from the
manufacturers or producers directly or on their behalf to a retailer. When the Financial Authority and Appeal Committee are
satisfied that the amount of profit is in the above mentioned rate, the assessment or amendment shall be made accordingly.
(7) The provisions of the article do not make the non-resident chargeable to tax in accordance with paragraph (1) of Article
2 of this law unless trade, commercial business, vocations or any other transaction of a commercial nature, from which the
129
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
gains and profits have arisen, are carried on in Iraq. The financial authority shall differentiate between trading in and with
Iraq, and their decision shall be subject to appeal.
Article 22.
It is required from every person in Iraq whoever he might be who:
(1) Receive profit or income subject to the provisions of this Law which belongs to another person, or
(2) Pay to another person, to his order, or credit his account with a profit or an income the same as above, even though it is
payable outside Iraq.
To furnish the Financial Authority within 21 days of receipts, payment or registration with a return containing:
(a) A truthful declaration of all said profit and income.
(b) Name and address of the persons to whom the said profit and income belongs. The Financial Authority can request this
information from any other person by issuing a written notice.
Article 23.
Any person responsible for payment of tax on behalf of another person may deduct from money received on behalf of such
other persons, sufficient amounts to pay such tax and shall be immune from suit against him for whatever he has paid in
accordance with this law, provided that he shall submit an account to the person he represents, showing the amount of tax
paid, the rate thereof and the net amount outstanding to his credit.
Article 24.
If a person dies and tax has not been imposed on his income in the previous year of assessment or within the preceding 5
years, the inheritor and the person to whom the estate has been transmitted or who takes charge of its distribution, shall be
responsible for the assessment of tax due on the deceased and payment thereof from the property of the estate, and he
shall be treated as if the deceased were alive.
Article 25.
The manager, the accountant, or one of the high officials of the juristic person who is being entrusted with tax matters, shall
be responsible for undertaking all acts and matters as are required to be done under the provisions of this Law for the
assessment of the tax and the payment thereof.
130
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER THIRTEEN
PARTNERSHIPS
Article 26.
(1) The income of a partnership shall be assessed as a whole and divided among the partners according to their share, and
tax shall be imposed thereon after the income of each from other sources has been added to it, provided that the partnership
is proved by legal documents and records or by such other documents that satisfies the Financial Authority.
(2) If the Financial Authority is not satisfied that the partnership is valid or if it appears that the purpose of the formation of
the partnership is to avoid or decrease tax, or if it is not proved that there is actual participation of each partner in an
appropriate portion of the partnership capital or actual participation in its management, the Financial Authority may assess
tax on the person to whom it believes the income belongs.
(3) The senior partner, or the one appointed to represent the partners, shall present to the Financial Authority a return
stating the income of the partnership, the share of each partner, each partners address, and a statement of account. He
shall also present all documents, records and statements required by the Financial Authority.
(4) The senior partner is the one whose name is mentioned before other partners in either the partnership agreement or the
inheritance certificate or whose name was mentioned alone or before the others in the partnership name, where there is no
written agreement amongst the partners, otherwise he is the active partner whose name is mentioned before others in the
partnership agreement or partnership name.
(5) If one of the partners is not residing in Iraq, the agent, representative or the manager responsible for the partnership is to
present the necessary statements and returns.
(6) If a partnership falls under the regulation pertaining to the keeping of commercial books for income tax purposes and fails
to comply with the provisions of that regulation, the Financial Authority may assess the senior partner, or the one owning the
greatest share, in respect of all the profits of the partnership. That partner will have recourse against the other partners. No
allowance shall be deducted from the profits of the partnership, except what is granted to the senior partner or the one
owning the greatest share.
131
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER FOURTEEN
SUBMISSION OF RETURNS AND INFORMATION
Article 27.
(1) The Financial Authority may ask any taxable person, or person it believes to be taxable, whether or not his name is
registered in the income tax department, to submit a return of his income within 21 days from the date of notification in
writing or by other means of publication.
(2) Every person whether registered or not, who has taxable income, must submit a return in respect of his income, before
the first day of June of the year of assessment, even if he has not been requested to do so by a written notice or by any
other means of publication.
(3) The Financial Authority may extend the period mentioned in paragraphs (1) and (2) of this Article to an appropriate period
if it is satisfied of the existence of a lawful excuse.
(4) The employee shall submit, through his employer, a return of his income other than salaries and allowances, within the
periods mentioned in the preceding paragraphs; the employer must confirm the authenticity of the signature and submit the
return to the Financial Authority.
Article 28.
(1) Government Offices, Municipalities (including Amanat Al-Asima) Government and establishments and enterprises of
socialist and mixed sectors and their Officials shall submit to the Financial Authority on demand such statements and
information as it considers necessary for the implementation of the provisions of this Law.
(2) The Financial Authority may investigate the true income of the taxpayer and ascertain its sources in the places of their
origin. It may call for information to be given by any person whom it believes to be in possession of anything useful for the
assessment of the tax of any taxpayer.
(3) The Financial Authority may stop transactions related to tax and prevent their completion by the other government offices
until the tax or the due deposit is paid.
(4) The Financial Authority may require from any government office, socialist and mixed sector enterprise or establishment
or from any person, to deduct a percentage not exceeding 10% of the amount due to contractors or other persons connected
with them, whether theses are natural persons, companies or establishments, and amounts to be deducted shall not be
released to them unless a certificate of clearance from income tax has been obtained. The Financial Authority may request
the transfer of the deducted amounts to it.
Article 29.
Every return, statement, or form submitted in accordance with this Law shall be deemed to have been submitted by the
person from whom it has been demanded or by the person obliged to submit it, or by their representative, unless the
contrary is proved. Any person who affixes his signature, seal or thumb impression to a return, statement, or form, shall be
deemed to know and acknowledge all matters contained therein.
132
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER FIFTEEN
ASSESSMENT
Article 30.
After the expiration of the period prescribed for the submission of returns in accordance with Article 27 , the Financial
Authority shall study the return submitted to it. It may accept it and assess tax accordingly, or refuse it and assess tax on the
income it estimates according to available information. As to the person who did not submit a declaration, if the Financial
Authority considers that such person is liable for tax, it may estimate his income and assess tax thereon. Such assessment
shall not relieve the taxpayer from responsibility for non-submission of the return at the required time.
Article 31.
The tax shall be assessed on the person liable in the office of the tax assessor at the taxpayer's place of abode, or his
business. If he has transacted business at places attached to different offices, the tax shall be assessed at the office of one
or more assessors as the Financial Authority may decide. The Minister or whoever is authorized by him may direct that a
person liable to tax shall be assessed at the office of another assessor other than the assessor of the aforesaid office.
Article 32.
The Financial Authority must assess the tax on the basis of the actual income. It shall have the right to re-open the
assessment with regard to any of the five years preceding the year of assessment, in respect of any person whose income
has been assessed in those years at less than what it should have been if it has material evidence, including written
information. As for those whose income has not been assessed, the assessment may b made from the date of realization of
tax. The right of the Financial Authority to re-open the assessment shall not be affected even if the said persons have not
been notified.
CHAPTER SIXTEEN
OBJECTION TO ASSESSMENT
Article 33.
(1) The taxpayer, after being notified of the assessed income and the tax payable thereon, may submit an objection in
writing to the Financial Authority which notified him of the assessment or to any of the offices of the General Commission for
Taxes within 21 days from the date he is notified, showing reasons for his objection and the amendment demanded by him.
He shall have to submit to the Financial Authority such books, records and the necessary statements regarding his income
as it may require n order to verify his objection.
(2) The Financial Authority may accept the objection after the lapse of the period set out in paragraph (1) if it is satisfied that
the objector was unable to submit it owing to absence from Iraq, sickness incapacitating him from work, or other events of
force majeure.
(3) The taxpayer's objection shall not be considered, unless the taxpayer pays the tax assessed on him. If the taxpayer is
unable to pay the entire amount of the assessed tax, the Financial Authority may, if satisfied, collect the tax by installments
133
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
in accordance with instructions to be issued by the Minister, with due consideration to be given to the text of Article 46 of this
law.
Article 34.
If agreement is reached between the objector and the Financial Authority regarding the assessment of the income and the
amount of the tax, or if the objection is submitted after the legal period and the Financial Authority does not agree on an
extension, the assessment shall become final and no appeal shall be accepted thereto.
CHAPTER SEVENTEEN
APPEAL
Article 35.
(1) The person whose objection regarding the amount of income or the tax is rejected by the Financial Authority, may appeal
against its decision to the Appeal Committee, by an application to be submitted to the Committee or to any of the Offices of
the General Commission for Taxes within 21 days from the date he is notified of the rejection of his objection. He shall have
to prove his claims by documents, records, and other statements.
(2) The Financial Authority may accept the application of appeal submitted after the lapse of the legal time limit if it is
satisfied that the appellant was late in submitting it owing to his absence from Iraq, sickness incapacitating him from work, or
other events of force majeure, and that the appeal was submitted to the Financial Authority without undue delay on his part.
(3) The Appeal Committee will not continue with the appeal if the taxpayer has not paid the required installment payments,
unless the taxpayer takes the initiative to settle them.
Article 36.
The appellant and the Financial Authority shall be notified of the date of hearing before the Appeal Committee at least 7
days before the date of hearing. Both parties shall attend in person before the Committee or send a representative on their
behalf on the day and hour fixed, or may state that they are satisfied with written statements submitted by them. The
Committee may cancel, confirm, increase, or decrease the assessment, stating the reasons for its decision. It may also
confirm the assessment if neither, or either, party fails to attend without lawful excuse, or it may adjourn the appeal hearing
to such date it may consider suitable.
CHAPTER EIGHTEEN
APPEAL COMMITTEE AND CASSATION PANEL
Article 37.
(1) Appeal Committees shall be formed by notifications issued by the Minister in the Official Gazette to consider appeal
cases and shall be formed from a judge of at least grade two and two members from officials specializing in financial
matters.
(2) Additional members shall be appointed on the same conditions as (1) above, to take the place of original members in
their absence.
Article 38.
134
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
The Appeal Committee formed in Baghdad shall consider cases falling within the jurisdiction of another committee at the
request of the appellant himself. The Minister or the person authorized by him may transfer any case of appeal with or
without a request from the appellant, if he finds reasons necessitating this.
Article 39.
(1) The Appeal Committees shall consider and decide all matters connected with the assessment of the tax, the
determination of the income liable thereto, refunds, and allowances. The Financial Authority shall execute the decisions after
both they and the taxpayer have been notified of them.
(2) With due consideration to be given to paragraph (1) of Article 57 of this Law, the Appeal Committee is authorized to
hear cases on violations committed with respect to Commercial Book-Keeping Regulation No. 5 of 1957 and its
Amendments, or any other regulation that may replace it, which are referred to it by the Financial Authority, and to impose
penalties stated in the Regulation. If payment of penalty is not made, the case shall be transferred to the competent court to
change the penalty into imprisonment.
Article 40.
(1) The decisions of the Committees, formed in accordance with Article 37 of this Law, shall be final if the tax amount was
ID 10,000 or less.
(2) If the tax amount by the decision was more than ID 10,000, the Financial Authority and the taxpayer may object on it
within 15 days from the date of notification of the decision, before a Cassation Panel headed by a judge from the Court of
Cassation and two members who are general directors from the Ministry of Finance and one member from each of the Iraqi
Commercial Chambers Union and the Iraqi Industries Union formed by a statement issued by the Minister and published in
the Gazette.
(3) The Cassation Panel may cancel, confirm or modify the decision of the Appeal Committee and its decision is final.
(4) The taxpayer who wishes to object to the decision of the Appeal Committee before the Cassation Panel must pay a fee
to the General Commission of Taxes. The fee amount is limited to 1% of the tax amount with a maximum limit of ID 1,000.
The fee is considered as a final revenue for the general case.
(5) The reward of the members of the Cassation Panel and Appeal Committee is assessed by direction issued by the
Minister.
135
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER NINETEEN
NOTICES
Article 41.
The Financial Authority shall sign notices issued under this Law, the signature shall be deemed to be valid whether sealed or
written on the notice unless there is evidence to the contrary.
Article 42.
The notice and other forms issued by the Financial Authority shall be served by either of the following two methods:
(1) By delivery to the addressee or to one of his employees at his place of business or to a member of his family residing
with him, in accordance with the legal procedures of serving notices.
(2) By sending, through the registered post to his address recorded with the Financial Authority. The Post Office shall
transmit the letter to its addressee or to those mentioned in paragraph (1) of this Article.
(3) If the letter is sent by registered post, the service to the person resident in Iraq shall be deemed to have taken place after
14 days of its registration. The person resident outside Iraq shall be deemed to have been served after 60 days from its
registration. The registration of the letter in the post with a correct address of its addressee shall be sufficient to prove that
notice has been made, unless the letter is returned undelivered.
Article 43.
Notices, forms and transactions carried out under this law shall not be considered as void by reason of a defect in form or a
mistake or omission which would not affect the purpose thereof or prevent the identification of the address. The assessment
likewise shall not be void by reason of a mistake in the name and title of the taxpayer, the category of his income or the
amount of tax imposed upon him, or by reason of a difference between the assessment and the notice which, as far as the
result is concerned, has no bearing on the statements on which the assessment was based.
CHAPTER TWENTY
COLLECTION
Article 44
The Financial Authority shall notify the taxpayer in writing to pay the tax stating the amount thereof and the date it becomes
due. The signature of the taxpayer on the notice of the assessment shall be considered as notification for payment.
Article 45.
If the tax is not paid within 21 days from the date of notification in accordance with Article 44 , there shall be added 5% of the
amount of tax. This amount shall be doubled if the tax is not paid within 21 days after the lapse of the first period. The
Minister, or the person authorized by him, may exempt the taxpayer from the additional amount, wholly or partially, if that he
is satisfied that the delay in payment by the taxpayer was due to his absence from Iraq, sickness incapacitating him from
work or any other event of force majeure.
The Minister may also refund the additional amount if paid under one of the said circumstances.
Section 10 of CPA Order 49 added the following:
136
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
(1) The suspension of income taxes for financial year 2003 by CPA Order Number 37 does not affect income taxes for
financial year 2002 and previous years, which remain payable by taxpayers and collectible by the Tax Commission.
2) In case of late payment of taxes owed for financial year 2002, a taxpayer may file a written request with the Tax
Commission requesting waiver of interest and penalties. The Tax Commission may, in its discretion, upon making a good
faith determination that there was reasonable cause for the late payment, waive such interest and/or penalties.
Article 46.
(1) The Financial Authority, according to a written request from the taxpayer, may accept settlement of the tax to be made
by installments if it finds justifying reasons for doing so, provided it notifies him of the amount and due date of each
installment.
(2) If payments by installments is accepted and the taxpayer does not pay one of the installments within 21 days of the due
date, then all installments shall become automatically payable without prior notice with due consideration to be made to
Article 45 of this law.
Article 47.
The tax and the additional amounts shall be collected in accordance with the Law of Collection of Debts Due to the
Government and its amendments.
Article 48.
(1) The tax shall be collected from the property of the taxpayer himself in respect of his income and the income of his wife
and minor children. If the spouses are separated or in case of the husband's inability to pay, collection shall be effected from
the properties of the wife and minor children of such an amount as is payable by them, proportionate to the total amount of
tax due. As regards the wife falling under the provisions of paragraph (1) of amended Article 6 , the tax payable on her
income shall be collected from her own other property.
(2) Tax shall be collected from the property of the widow or divorcee in respect of her income and that of her children who
are under her guardianship, and if her insolvency is proved, collection will be effected from the properties of the children of
such amount as is payable by them proportionate to the total amount of tax due. Those children who are covered by the
provisions of paragraph (5) and Article 6 of this Law, the tax payable on their income shall be collected from their personal
property.
137
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER TWENTY ONE
REFUNDS
Article 49.
The Financial Authority shall refund to the taxpayer any amount of tax paid by him in excess of the amount due from him,
provided that he shall submit an application in this respect within five years from the close of the financial year in which the
excess has been paid. The tax collected by direct deduction, shall be refunded without the necessity of presenting an
application by the taxpayer.
CHAPTER TWENTY TWO
TAX ON MEANS OF TRANSPORT
Article 50.
The following provisions shall apply for the assessment and collection of tax from owners or charterers of different kinds of
sea, river or land means of transport when operating in Iraq or when arriving at a port or city in Iraq if their owners or
charterers are residing outside Iraq.
(1) The income liable to tax shall be an amount equivalent to 7.5% of the total amount receivable by or due to the owner or
charterer of the means of transport from passengers, mail, livestock and goods transported in Iraq.
(2) If the owner of the means of transport has no agent in Iraq, the master of the vessel or driver thereof shall be regarded as
the agent of its owner or charterer.
(3) The Financial Authority may send a certificate to the General Administration for Customs or to any other official
authorized to grant clearance declaration, containing the amount which remained unpaid for a period exceeding three
months from the date it fell due, and the names of those who are charged to pay tax. The official receiving such a certificate
shall not permit the exit of the means of transport from any city or port in Iraq, until the said tax has been paid.
(4) The detention of a means of transport under this Article shall not exempt its owner or charterer or agent from the
payment of the port dues or other charges during the period of detention.
CHAPTER TWENTY THREE
GUARANTEE OF TAX PAYMENT ON DEPARTURE FROM IRAQ
Article 51.
If the Financial Authority is satisfied that a person is attempting to leave Iraq in order to delay payment of the tax imposed or
which may be imposed on him personally or on behalf of others, wholly or partially, it may require the authorities to delay or
prevent his departure, giving his identity and that the amount of tax due or that may become due. The authorities must
prevent that person from leaving Iraq until he has paid the tax or produced a certificate from the Financial Authority
indicating that the ban has been lifted.
138
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER TWENTY FOUR
PROVISIONAL ATTACHMENT
Article 52.
The Minister or whoever is authorized by him may attach properties whose owner attempts to conceal or evade payment of
tax. The attachment shall not be lifted unless the tax has been assessed and collected, or a solvent guarantor is presented
to undertake payment thereof.
CHAPTER TWENTY FIVE
INFORMATION PROHIBITED TO BE DISCLOSED
Article 53.
All papers, statements, returns, assessment lists and copies thereof and information relating to the income of taxpayers,
shall be considered as secrets prohibited to be disclosed by officials and others executing this Law. The Financial Authority
may, however, give the government offices and socialist sector such statements as it considers not prohibited to be given or
wherever is necessary to execute the provisions of the Law or for following any crime committed in relation to the tax, except
what may concern items of the taxpayer's income.
CHAPTER TWENTY SIX
REWARDS FOR INFORMANTS
Article 54.
Anyone who submits to the Financial Authority verbally or in writing any genuine information which any taxpayer has
concealed or was attempting to conceal, leading to the tax being assessed, imposed or increased, shall be granted a
monetary award at rates to be determined by the Minister by instructions, provided that it shall not exceed 30% of the tax
realized by reason of such notification. The notification together with the name of the informant shall be regarded as being
one of the secret matters provided for in Article 53 of this Law.
CHAPTER TWENTY SEVEN
COURTS PROHIBITED FROM HEARING TAX CASES
Article 55. [This article was suspended by Saddam Hussein.]
The courts are prohibited from hearing any case relating to the assessment, imposition and collection of the tax or any
transaction carried out under this law.
139
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER TWENTY EIGHT
OFFENSES AND PENALTIES
Article 56.
(1) There shall be punished with a fine of not less than ID 100, and not more than ID 500, anyone whose offence is proved
before the competent courts for committing any of the following contraventions [applies only to paragraphs (a) and (b)]:
(a) Failing to carry out the duties imposed on him under this Law or the regulations issued there under, or refusing or
delaying to submit to the Financial Authority the income return or any other statement or information he was obliged or called
upon to submit under the provisions of this Law, with due consideration to be given to paragraph (2) of this article.
(b) Being found in possession of or having access to any information, statements, documents, lists, returns or copies
thereof, relating to the income of another person which he has given or communicated to a person, other than authorized to
be given or communicated to, or wholly or partly divulges the contents thereof to any person not so authorized by the
Minister.
(c) A penalty shall be imposed on the person making any contravention to the provisions of the Commercial Bookkeeping
Regulations for Income Tax Purposes at the rate of 10%-25% of the assessed income, before deducting legal allowances,
provided the amount of penalty shall not be less than ID 500.
(d) The Financial Authority shall impose an additional amount at the rate of 10% of the tax provided it does not exceed ID
500,000 on the taxpayer who does not submit or refuses to submit an income tax return by 31 May of each year or on
whoever causes a delay to the completion of the assessment of his income, unless the taxpayer proves that the delay has
been caused by a lawful excuse.
(2) The Financial Authority shall impose an additional amount of ID 10,000 on each branch of a company working in Iraq
which fails to submit its final accounts, as examined by the Audit Office, to the Financial Authority within 6 months after the
end of the financial year of the company unless the said branch proves that the delay has been caused by a lawful excuse
and such excuse is confirmed by the office.
Article 57.
Whoever is proved before the competent court of committing one of the following acts shall be punished with imprisonment
for a period not exceeding one year:
(1) Whoever knowingly submits false statements or false information or includes same in a return, account or statement
concerning the tax or conceals information which he should have stated, with the intention of obtaining a reduction,
allowance or deduction from amounts of tax imposed on him or on another, or a refund of the amount paid thereof.
(2) Whoever prepares or submits a false or incomplete account, return or statement that he should have prepared or
submitted according to this Law, or assisted or instigated or participated in another person doing so.
Article 58.
There shall be punished with imprisonment for not less than 3 months and not exceeding 2 years, any person who is proved
by the competent courts to have practiced deceit, or fraud for the purpose of evading whole or partial payment of the tax
imposed or to be imposed under this Law.
140
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
Article 59.
The Financial Authority shall double the tax on the income which is the subject of the court cases indicated in either Article
57 and 58, after the judgment in respect thereof becomes final.
Article 59 (repeated).
(1) The Minister of Finance may accept a settlement with respect to the acts stipulated in Articles 57 and 58 of the Law,
prior to bringing action before the competent courts or during such suit, under which the penalties mentioned in those two
Articles would be replaced by paying an amount not less than the adequate payments of the tax on the income of the litigant
concerned.
(2) The settlement shall be made pursuant to a written request presented by the perpetrator of the act or whoever legally
represents him; if the settlement is accepted the perpetrator of the dissenting act shall not have the right to rescind it.
(3) Once a settlement is reached, the penal action against the person who has committed the contravention shall be stayed
provided that he pays the amount prescribed in paragraph 1 of this Article and the legal proceedings, no matter what stage
they might have reached, shall be regarded as cancelled.
(4) The amount prescribed in paragraph 1 of this Article must be paid within a period not exceeding 10 days from the date
on which the reconciliation is accepted.
141
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71
CHAPTER TWENTY NINE
REGULATIONS AND INSTRUCTIONS
Article 60.
Regulations shall be issued to govern the following matters:
(1) Specifying the books and commercial registers required for the purposes of this law, the person required to maintain
them, and the manner of preparation and attestation thereof.
(2) Specifying the deductions and the rates of depreciation to be applied.
(3) Anything required for the implementation of this Law.
Article 61.
The Minister, or whoever is authorized by him, shall issue notifications or instructions for the implementation of this law,
governing the following matters:
(1) Types and specimen returns, notices, statements and the like.
2) Specification of committees and means necessary for the assessment of income.
(3) Inspection and investigation of the income of persons liable for tax and the sources of that income.
(4) Definition of the nature of salaries, allowances and wages in respect of which tax is charged by direct deduction.
(5) Other points which the Financial Authority considers necessary.
Artİcle 62.
The Income Tax Law No. 95 of 1959 and its amendments shall be repealed, but it remains in force for the years falling under
its provisions; all regulations, notifications and instructions issued by virtue of it shall remain in force unless they are
inconsistent with the provisions of this Law or are amended or repealed.
Article 63.
This Law shall be published in the Official Gazette and it shall come into force as from the financial year 1983.
142
Tel: (0312) 440 89 70-71Faks: (0312) 440 89 71

Irak Pazar Araştırması

Transkript

Benzer belgeler

Hasta Sevk İzinleri

CTIS310-2016-2017-FALL-Quotas-by-CTIS

Mücevher Sektör Endeksi

e-gündem Sayı 1 - Çankaya Üniversitesi

sağlık bakanlığı dagıtım yerlerine

SADDAM HÜSEYİN SONRASI IRAK`TAKİ TÜRKİYE

Adli Bilişim Kapsamında, Sahte Dijital Belgelerle