Kuzey Kahramanmaraş Mağara Araştırmaları 2009

KUZEY
KAHRAMANMARAÞ
MAÐARA
ARAÞTIRMALARI
2009 - 2012
KUZEY
KAHRAMANMARAÞ
MAÐARA
ARAÞTIRMALARI
2009 - 2012
Ön kapak Keþ Daðý Düdeni
Arka kapak Söðütova Travers Maðara
GÝRÝÞ
MTA Maðara Birimi, Kahramanmaraþ'ýn Tekir Beldesi'nde yaptýðý kýsa araþtýrma sýrasýnda
bulduðu bir obruðu MADAG’a (ODTÜ Maðara Dalýþ Grubu) bildirmiþ ve MADAG tarafýndan
Aralýk 2008'de, MTA tarafýndan kendilerine bildirilen Yeþilgöz Obruðu'na yapýlan deneme
dalýþlarýnda 40 m derinlikte iki ayrý maðara aðzý tesbit edilmiþti.
Köylüler obruktan 4-5 km uzakta, daðlarýn tepesinde bulunan bir düdenden batan sularýn
buradan, Yeþilgöz Obruðu'ndan çýktýðýný söylüyorlardý. Anadolu'nun birçok yerinde bu tür
söylenceler bulunur ama, Yeþilgöz Obruðu'nda durum farklýydý. Hem dalýþ sýrasýnda giriþ yapýlan
ve çok daraldýðý için devam edilemeyen sualtý maðarasýnýn dibinde su sesi duyuluyordu, hem
de köylüler daðlara yaðmur yaðmaya baþladýktan bir gün sonra Yeþilgöz'ün suyunun bulandýðýný
söylüyorlardý.
Tüm bu bilgiler ýþýðýnda, 18 Temmuz 2009 günü Yeþilgöz Obruðu'nun 5 km kadar kuzeydoðusunda
ve Keþ Daðý üzerinde bulunan Keþ Daðý Düdeni'ni araþtýrmaya baþladýk.
Ertesi yýl Orman ve Su Ýþleri Bakanlýðý, Milli Parklar Genel Müdürlüðü bünyesindeki Maðara
Koruma Þubesi ile oluþturduðumuz ortak proje kapsamýnda çalýþmalarýmýz Keþ Daðý Düdeni'ninin
ötesine geçerek tüm Kahramanmaraþ kuzeyine yayýldý.
Bu 4 yýl içinde bölgeye;
18-25 Temmuz 2009
1-8 Aðustos 2010
15-19 Ekim 2010
7-10 Nisan 2011
9-26 Temmuz 2011
24-26 Ekim 2011
7-21 Temmuz 2012
tarihlerinde 7 ayrý araþtýrma gezisi düzenlendi.
Çalýþmalarýmýz aðýrlýklý olarak Keþ Daðý Düdeni'ne yönelik olsa da, bu düden dýþýnda bölgede
29 maðara daha keþfedildi, ölçülüp haritalandý. Tüm bu maðaralara ait bilgileri, raporun ilerleyen
sayfalarýnda göreceksiniz.
Temmuz 2012 tarihinde yapýlan 4. Keþ Daðý Düdeni çalýþmasýnýn ardýndan bu maðara -728
m derinlikte bir sifonla sonlandý. Bu derinlik, Keþ Daðý Düdeni'ni þu an için Türkiye'nin 5. en
derin maðarasý konumuna getirmekte.
2012 yýlý itibarýyle yurdumuzun en derin 5 maðaras aþaðýdaki gibidir::
1. Peynirlikönü EGMA Düdeni (Anamur, Ýçel)
2. Kuzgun Düdeni (Niðde)
3. Çukurpýnar Düdeni (Anamur, Ýçel)
4. Kuyukule (Dedegöl, Isparta)
5. Keþ Daðý Düdeni (Kahramanmaraþ)
-1429m
-1400m
-1196m
-832m
-728m
Gözardý edilmemesi gereken 2 önemli noktadan ilki; listedeki bu maðaralarýn dünya çapýnda
bir öneme sahip olduðu gerçeðidir. Türkiye'nin dikey tabakalanmýþ ve kalýnlýðý son derece fazla
kireçtaþý formasyonlarý çok derin maðaralar oluþmasýna imkan tanýmaktadýr. Diðer önemli nokta
ise; deðil listedeki en derin 5 maðarayý, 15 maðarayý göz önüne aldýðýmýzda bile Keþ Daðý
Düdeni'nin, listenin en doðusundaki maðara olmasýdýr. Diðer tüm derin maðaralar Toroslarda
bulunmaktadýr.
Halbuki; Andýrýn'dan Göksun'a, Afþin'den Süleymanlý'ya dek yaklaþýk 3.500 km2 den büyük bir
kireçtaþý yüzeyine sahip olan Kahramanmaraþ ilinde bu raporda bahsedilen veya daha önceki
çalýþmalarda keþfedilmiþ toplam 40 civarýndaki maðaradan çok daha fazla, daha büyük ve daha
derin maðaralarýn varlýðý kesindir.
Öte yandan, 1950'li yýllarda Prof. Dr. Kýlýç Kökten ve ardýndan Dr. Cevdet Merih Erek'in yaptýðý
çalýþmalar bölgedeki maðaralarýn son derece önemli arkeolojik kalýntýlara da ev sahipliði yaptýðýný
göstermiþtir.
OBRUK Maðara Araþtýrma Grubu olarak amacýmýz, Orman ve Su Ýþleri Bakanlýðý, Milli Parklar
Genel Müdürlüðü bünyesindeki Maðara Koruma Þubesi'nin dört yýldýr devam eden olaðanüstü
desteði ve iþbirliðiyle, gelecek yýllarda çalýþmalarýmýzý Andýrýn-Göksun-Tekir doðu üçgeni içinde
yoðunlaþtýrarak araþtýrmalarýmýzý sürdürmektir.
Daha önceki yýllarda bu bölgede; Söðütova Yaylasý'nda tespit ettiðimiz devasa bir subatanýn
suyunun 4 km uzakta, Kumarlý Köyü'nden çýktýðý bilgisi alýndý ve bu düdene ilk iniþ 26 Ekim
2011 tarihinde gerçekleþtirildi. Bu düdenin çalýþmasýna 2013 yazýnda devam edilecektir.
Bölgede sürdürmeyi planladýðýmýz çalýþmalarýmýzýn gelecekte yapýlacak çok daha önemli yeni
keþiflere rehber olacaðýna inanýyoruz.
Tüm araþtýrma sahasý
ÇALIÞMA ALANININ JEOLOJÝSÝ
Çalýþýlan bölge, kuzeyde Binboða Daðlarý'ndan, güneyde Döngel'e ve güneybatýda Andýrýn'a
kadar KG doðrultusunda yaklaþýk 125 km ve DB doðrultusunda 44 km'lik bir sahadýr. Bu bölgede,
ofiyolit melanj ve yüzey akýþý ile açýða çýkan farklý kayaçlarý göz ardý etsek dahi, Paleozoyik'ten
günümüze kadar uzanan yaþ aralýðýnda çökelmiþ birçok formasyon mevcuttur.
Kuzeyden baþlayarak;
Binboða metamorfitleri
Doðu Toroslarýn bir bölümünü oluþturan Binboða Daðlarý’nýn
asýl kütlesinde Permiyen yaþlý kristalize kireçtaþlarý ve
þistler bulunmaktadýr. Sahanýn kuzeybatýsýnda önce Trias
yaþlý, daha sonrada Jura-Kretase yaþlý kalkerli kayaçlar,
eski temel arazi üzerine þaryaj yapmaktadýr. Bu daðlýk
kütle üzerinde 2500 m yükseltisini aþan çok sayýda tepe
mevcuttur. Faylanma ve þaryajlarýn da yardýmý ile daimi
ve dönemlik akarsular daðlýk kütleyi aþýndýrmýþ olduðundan,
bu daðlýk kütlenin her yönünden merkezi kýsýmlara kadar
ulaþan vadiler bulunmaktadýr. Vadiler ve yüksek kesimlerde
buzul aþýndýrmalarý göze çarpmaktadýr.
Bölgede geniþ bir yayýlým sunan nap konumlu bu metamorfik
birimlere birçok çalýþmada farklý isimler verilmiþse de genel
olarak Binboða Metamorfitleri ismi benimsenmiþtir.
Olasýlýkla Geç Devoniyen - Erken Kretase yaþ aralýðýnda
çökelen ve düþük dereceli yeþil þist fasiyesinde
metamorfizma geçiren, baþlýca mermer ara katkýlý þist,
kalkþist, rekristalize kireçtaþý, kuvarsit ardalanmasýndan
oluþan Binboða Metamorfitleri’nin en az sekiz farklý
formasyon üyesi bulunmaktadýr. Çalýþtýðýmýz saha içinde
yer alan iki önemli formasyon ise aþaðýda kýsaca anlatýlmýþtýr.
Arýtaþ yaylalarýndan kuzeybatýya, Binboða
Daðlarý'na bakýþ
Yoncayolu Formasyonu
Çalýþma alanýnýn daha kuzeyinde yer alan þist ve mermerlere Yoncayolu Formasyonu adý
verilmiþtir. Birim, Binboða Metamorfitleri'nin bir üyesi olup Paleozoyik yaþlýdýr. Afþin batýsýnda,
hemen hemen Arýtaþ kasabasý civarýndan batýya doðru uzanan Yoncayolu Formasyonu'nun
güney sýnýrý Göksun civarýdýr. Birimin üzerinde ise uyumlu olarak Çayderesi Formasyonu
bulunmaktadýr. Suçýkan, Emirilyas ve civardaki diðer düdenlerin de içinde yer aldýklarý bu
formasyonun kalýnlýðý yaklaþýk olarak 700 m'dir. Tektonik hareketlere maruz kalan Yoncayolu
Formasyonu içinde büyük ve küçük ölçekli kývrýmlar mevcuttur.
Çayderesi Formasyonu
Çayderesi Formasyonu adý ilk olarak Yoncayolu
Formasyonu üzerindeki algli rekristalize kireçtaþlarý
için kullanmýþsa da daha sonra Keban-Malatya
Grubu'nun orta düzeyini oluþturan tüm rekristalize
kireçtaþlarýna ayný ad verilmiþtir. Göksun kuzeyinde
Yoncayolu Formasyonu üzerinde parçalar ve Kaman
Daðý doðusunda ufak melanjlar þeklinde gözlenen
bu formasyon, Üst Permiyen yaþlý rekristalize
kireçtaþý ve mermerlerden oluþmaktadýr. Kalýnlýðýnýn
fazla olmamasý ve Yoncayolu Formasyonu üzerinde
ciddi diskordanslarla yer almasý birçok kýsýmda
tesbitini zorlaþtýrmaktadýr. Hatta, birim içinde farklý
yaþ grubunda fosillerin varlýðý üzerine farklý
formasyon tartýþmalarý da sürmektedir. Camdere
Köyü civarýnda bulunan kireçtaþlarýnda tespit edilen
Üst Triyas yaþlý fosiller bu duruma bir örnektir.
Söðütovasý'nda, Alt Kretase yaþlý, ilginç bir “karren”
oluþumu
Salyan Formasyonu
Göksun güneybatýsýnda, Kaman Daðý
güneyinde, dar bir alanda yüzeylenen
bu birim Oligosen-Miyosen yaþlýdýr.
Çakýltaþý, kumtaþý, marn ve en üstte
kireçtaþý ardalanmasýndan ve en üstte
Andýrýn Kireçtaþýna ait olistolitlerden
oluþmaktadýr.
Andýrýn Kireçtaþý
Çalýþýlan sahanýn batýsýnda Andýrýn
Kireçtaþý olarak adlandýrýlan, Üst
Triyas-Alt Kretase yaþlý þelf türü
karbonat kayaçlar yüzeylenmiþtir.
Çörtlü kireçtaþlarýyla baþlayan bu
birim, üste doðru genelde gri, yer yer
açýk gri renkli kireçtaþlarýyla devam
etmektedir. Birimden toplanan
örneklerde Üst Triyas- Alt Kretase
yaþýný veren foraminifer (Aulotortus
friedli, Protopeneroplis striata,
Endothyranella sp., Frondicularia sp.,
Ophthalmidium sp., Variostoma sp.,
Aulotortus spp.), Lagenidae,
Milioliporidae, Trochamminidae,
Valvulinidae ve alg fosilleri
(Thaumatoporella pervovesiculifera)
elde edilmiþtir.
Hacýveliler Formasyonu
Tekir kasabasý doðu ve
güneydoðusunda, Delihöbek Daðý
civarýndan kuzeyde Delikkaya Mevkiine
kadar Hacýveliler Formasyonu
gözlemlenir. Döngel maðaralarýný,
Yeþilgöz Obruðu'nu ve Kurucaova
düdenlerini de içeren bu formasyon
açýk renkli ve mercan foraminiferli, bol
fosilli resifal kireçtaþlarýndan
oluþmuþtur. Formasyonun yaþý
konusunda Alt - Orta Miyosen ve Geç
Miyosen olarak iki farklý görüþ
mevcuttur.
Tekir'den batýya bakýþ. Arkada görülen Armutyücesi Tepesi ve tüm
civarý Andýrýn Grubu da denilen Üst Triyas - Alt Kretase yaþlý
kireçtaþlarýndan oluþmuþtur
Kurucaova'dan doðuya bakýþ. Arkada Hacýveliler Formasyonu'na ait
kireçtaþlarý.
Keþdaðý Formasyonu
Hacýveliler Formasyonu'nun kuzeydoðusunda ise Malatya Metamorfitleri'nin bir parçasý olarak
kabul edilen Keþdaðý Formasyonu yer alýr. Kaman Daðý'nýn büyük kýsmýný oluþturan Permiyen
zamanlý bu formasyon koyu gri, gri, rekristalize ve yer yer dolomitik kireçtaþlarý içerir.
TEKÝR KASABASI VE CÝVARININ JEOLOJÝSÝ
Kahramanmaraþ'ýn 60 km kadar kuzeyinde yer alan Tekir kasabasý civarýnda 10 x 10 km lik
bir alanda en az iki allokton birlik ve beþ formasyon ayýrt edilmektedir. Büyük kýsmý derin denizel
ortam ürünü olan bu çökellerin, tektonik hareket ve bindirmeler ile yeniden hareketlenerek
karmaþýk bir görünüm kazandýðý düþünülmektedir. Kaldý ki Döngel güneybatýsýnda, Gümüþsu
Mahallesi civarýnda gözlenen bindirme faylarý bu tektonik hareketin ispatýdýr. Tümü ile orojenik
kuþakta yer alan bu bölgede, Tekir Kasabasý civarýnda Kahramanmaraþ - Göksun anayolunun
batýsý ile doðusu jeolojik olarak birbirinden ciddi þekilde farklýdýr. Her ne kadar, her iki kýsýmda
da çok geniþ alanlarda yüzeylenen kayaç türü kireçtaþý ise de üç ayrý formasyona ait bu
kireçtaþlarý arasýnda büyük yaþ farký mevcuttur.
Bölgenin doðu ve güneydoðusunda, Delihöbek Daðý civarýndan kuzeyde Delikkaya Mevkii’ne
kadar Hacýveliler Formasyonu gözlemlenir. Döngel Maðaralarý’ný, Yeþilgöz Obruðu'nu ve
Kurucaova Düdenleri’ni de içeren bu formasyon açýk renkli ve mercan foraminiferli, bol fosilli
resifal kireçtaþlarýndan oluþmuþtur. Formasyonun yaþý konusunda Alt - Orta Miyosen ve Geç
Miyosen olarak iki farklý görüþ mevcuttur. Bu formasyonun kuzeydoðusunda ise Malatya
Metamorfitlerinin bir parçasý olarak kabul edilen ve Permiyen zamanlý Keþdaðý Formasyonu
yer alýr. Kaman Daðý'nýn büyük kýsmýný oluþturan bu formasyon koyu gri, gri, rekristalize ve yer
yer dolomitik kireçtaþlarý içerir.
Tekir kasabasýnýn batýsý ise, güneyden kuzeye tüm yapý Andýrýn Grubu da denilen ve en az
3000 m kalýnlýkta olduðu düþünülen Üst Triyas - Alt Kretase zamanlý þelf türü, oolitik ve mikritik,
bol kýrýklý, çatlaklý, kalsit dolgulu kireçtaþý resifleridir.
JEOLOJÝK EVRÝM
Buraya kadar anlatýlan güney ve kuzeydeki stratigrafik istiflenme ve çökelme ortamlarý ile ilgili
bilgiler, bölgenin jeolojik evrimini ortaya koyacak saðlam veriler sunmuþtur. Tüm bu çalýþmalardan
elde edilen bulgular bir araya getirildiðinde bölgenin jeolojik evrimi için þunlar söylenebilir:
Çalýþýlan bölge Alpin dað oluþum süreci ile oluþmaya baþlayan Toros Kuþaðý’nýn doðu kesiminde
(Doðu Toroslar'da) yer almaktadýr. Doðu Toroslar'daki levha hareketleri ve buna baðlý olarak
okyanusal kabuðun oluþmaya baþlamasý muhtemelen Geç Jura-Erken Kretase'de meydana
gelmiþtir. Bölgede mevcut olan ofiyolitlerin Neotetis'in güney koluna ait olabileceði bir bölümünün
ise Ýç Toros Okyanusu ürünü olabileceði savunulmuþtur. Riftleþme sonucu açýlmaya baþlayan
okyanusal kabuk Geç Kretase'ye kadar oluþmaya devam etmiþ, Geç Kretase baþlangýcýnda
okyanusal kabukta sýkýþmalar baþlamýþtýr. Bu sýkýþmalar sonucunda okyanusal kabuk kuzeye
doðru Torid-Anatolid platformu altýna dalmaya baþlamýþtýr. Bu dalma-batma olaylarý ile geliþen
büyük çaplý nap hareketleri kabuk kalýnlaþmasýna neden olmuþtur.
TEKÝR CÝVARI HÝDROJEOLOJÝSÝ
Kahramanmaraþ'ýn Tekir ilçesi civarýnda çalýþtýðýmýz
ve bizden önce araþtýrýlan maðaralarýn tümü birden
incelendiðinde ortaya ciddi bir hidrojeolojik karmaþa
çýkmaktadýr. Hemen hemen 15-16 kilometrekarelik bu
bölgede þimdiye dek tesbit edilmiþ toplam sekiz akifer
ve düden mevcuttur.
Haritadan da görülebileceði gibi; Kurucaova doðusunda
bir kalker duvardan püskürerek çýkan iki kuvvetli kaynak
kýsa bir mesafe yüzeyde aktýktan sonra toprak bir
düdende gözden kaybolmaktadýr. Öte yandan Püren
Aðzý Düdeni ve Cincin Deliði, Kurucaova polyesinin
suyunu toplamaktadýr. Hevren Maðarasý ise tam bir
muamma. Bu maðarada bir sifondan çýkan ve yazkýþ yüksek bir debiye sahip olan su kýsa bir mesafe
sonra tekrar batýyor. Civar köylüler Hevren'de batan
bu suyun Tekir Alabalýk Çiftliði'nde bulunan maðaradan
çýktýðýný söyleseler de bu kesin deðil. Kesin olan yegane
nokta, bahsi geçen bu maðaradan ve Yeþilgöz
Obruðu'dan çýkan sularýn birleþerek büyük bir nehir
oluþturduðu. Tekir Alabalýk Çiftliði Maðarasý'ndan, hatta
Yeþilgöz'den çýkan sularýn Kurucaova polyesinde batan
su olmasý olasýlýðý çok yüksek. En ilginci ise, Antalya
travertenlerinde gözlendiði þekilde, batan tüm bu sularýn
çok büyük bir yeraltý havzasý oluþturmasý olur herhalde.
Sonuçta, yeni keþfedilecek kaynak ve düdenlerle birlikte
bu bölgede ciddi bir boya deneyinin þart olduðu kesin.
Kumarlý Suçýkaný. Söðütova Düdeni ile baðlantýlý
olduðu düþünülen bu akifer Kretase yaþlý kireçtaþý
içinde oluþmuþtur
Tekir Beldesi civarýndaki bazý akiferlerin ve subatanlarýn konumlarý
BÖLGEDE DAHA ÖNCE YAPILAN MAÐARA ARAÞTIRMALARI
5.000 km2 den büyük kireçtaþý yüzölçümüne sahip ve bu kayacý içeren formasyonlarýn çoðunun
1800-2400 m gibi yüksek irtifalarda yer aldýðý Kahramanmaraþ ili, ne yazýk ki Türkiye'nin
maðaracýlýk açýsýndan oldukça gözardý edilmiþ bir bölgesi.
Bölgedeki ilk maðara çalýþmalarý 1959 yýlýnda Prof. Dr. Kýlýç Kökten ile baþladý. Tekir civarýnda
Örülü, Yaðlýk gibi birçok maðarada arkeolojik incelemeler yapan Prof. Dr. Kýlýç Kökten, Direkli
Maðarasý'nda da sondajlar gerçekleþtirmiþtir. Herhangi bir haritasý olmayan ve buluntular
hakkýnda kapsamlý bilgi verilmeyen bu çalýþmalar 2 ayrý makale halinde yayýmlanmýþtýr.
Dr. Cevdet Merih Erek tarafýndan 2006 yýlýnda yapýlan yüzey araþtýrmalarý sýrasýnda Yassý
Maðara, Püren Geçiti / Günbatýmý Maðarasý ve Kurucaova Maðarasý incelendi. Bu çalýþmalarýn
da herhangi kapsamlý bir yayýný mevcut deðildir. 2007 yýlýnda ise ayný akademisyen baþkanlýðýnda
Direkli Maðarasý'nda kazýlara baþlandý.
2007 yýlýnda ise "Groupe d'Explorations Spéléologiques d'Aquitaine" adlý gruba üye üç maðaracý;
Adriaan Daem, Jean-François Hayet ve Thomas Fischer, Kaman Daðý civarýnda bir yüzey
araþtýrmasý gerçekleþtirdiler. Bir ön araþtýrma özelliðindeki bu çalýþmada, bazýlarý 2000 m'den
yüksek irtifada birçok potansiyel alan tespit edildi ise de önemli bir maðara keþfedilememiþtir.
Öte yandan, MTA Maðara Birimi'nin 2008 yýlýnda Tekir Kasabasý civarýnda yaptýðý kýsa çalýþma
sýrasýnda Döngel ile Tekir civarýnda altý maðara bulundu ve araþtýrýldý. Ýncelenen bu maðaralardan
birisi de ilk olarak 1982 yýlýnda BÜMAK tarafýndan araþtýrýlan Döngel Maðarasý idi.
ARDIÇSUYU MAÐARASI
Ardýçsuyu Maðarasý Tekir Beldesi'nin doðusunda, beldeye 3 km uzaklýktaki mesire alanýnda
bulunmaktadýr. MTA tarafýndan 2008 yýlýnda araþtýrýlan 416 m uzunluðundaki bu maðara,
raporda yazdýðý þekilde;
"Tekir Formasyonu içinde geliþmiþtir. Uzanýmý KD-GB ve bunu kesen KB-GD doðrultusundaki
kýrýk sistemleri boyunca olan maðaranýn iki giriþ noktasý bulunmaktadýr. Dere seviyesinden
yaklaþýk 10 m daha üstte bulunan ve yatay uzanan maðara günümüzde tamamen fosildir.
Kývrýmlý ana bir kol boyunca yayýlým gösteren Ardýçsuyu Maðarasý'nm tabaný çoðunlukla
bozunmaya baðlý oluþan kil ile kaplý olmakla birlikte yer yer örtü damlataþlarý da bulunmaktadýr.
Genelinde tavan yüksekliðinin 1.5-2 m arasýnda deðiþtiði, dar galeri geçiþlerinin fazla olduðu
maðarada yer yer maðara çökellerine de rastlanmaktadýr."
AÞAÐI DÖNGEL MAÐARASI
2008 yýlýnda MTA tarafýndan araþtýrýlýrken Döngel
Maðarasý (Alt Aktif Bölüm) olarak isimlendirilen bu
maðara, üstünde bulunan diðer, aktif maðara ile
karýþmasýný önlemek için tarafýmýzdan "Aþaðý
Döngel Maðarasý" olarak isimlendirilmiþtir. MTA
tarafýndan sifona dek 117 m olarak ölçülen bu
maðaradan raporda þöyle bahsedilmektedir:
"Tamamen yatay ve aktif bir koldan oluþmaktadýr.
Maðara birbirini kesen iki çatlak sistemine (KDGB/KB-GD) baðlý olarak geliþmiþtir. Ortalama
geniþliðin 2-3 m arasýnda deðiþtiði maðarada daha
dar (0.5 m) ve geniþ (10 m) olan kollar da
bulunmaktadýr. Ayný þekilde maðarada tavan
yüksekliði ortalama 2-3 m arasýnda deðiþirken,
suyun yüksek olduðu noktalarda bu deðer 0.3 m'ye
kadar düþmektedir. Sürekli su akýþý gözlenen
maðarada (ortalama 2 lt/sn debi, Ekim 2008) su
derinliði yer yer 1 m'yi aþmaktadýr. Su derinliði,
maðaranýn en son bölümünde bulunan sifon (suyun
tavan seviyesine ulaþtýðý, geçiþi kapattýðý bölüm)
bölümünde ise yaklaþýk 2 m'yi bulmaktadýr."
AYRANCI SUBATANI
Kahramanmaraþ'ýn Çaðlayancerit Ýlçesi sýnýrlarýnda bulunan maðaraya, ilçenin Adýyaman yolu
üzerinde bulunan Küçükcerit köyünden yaklaþýk 1.5 saatlik bir araç yolculuðu ile ulaþýlmaktadýr.
MTA tarafýndan 2008 yýlýnda araþtýrýlan Ayrancý Subataný, Permiyen yaþlý, mermer, rekristalize
kireçaþý ve dolomitik kireçtaþýndan oluþan Çayderesi Formasyonu'nda geliþmiþtir. 25 m
derinliðinde ve düden konumlu olan maðara Engizek Daðý'nýn üst bölümünü oluþturan platoya
düþen yaðýþýn büyük bölümünü drene etmektedir.
DÝREKLÝ MAÐARASI
Döngel Köyü'nün doðusunda; eski köyün batýsýnda yer alan maðarada 1959 yýlýnda gerçekleþen
deneme kazýsý sýrasýnda ele geçen buluntular Üst Paleolitik Çað'ýn sonuna tarihlenmiþtir. 2007
yýlýnda baþlayan kazýlarda ise çok etkileyici buluntulara rastlanmýþ ve Direkli Maðarasý, bu
bölgenin Paleolitik Çað kültürünün anlaþýlabilmesi için büyük önem arzetmeye baþlamýþtýr.
Kazýlarda bol miktarda yontmataþ aletin yanýsýra oldukça estetik ve özenle yapýlmýþ kemik
aletler de ele geçirilmiþtir. Ele geçirilen kemik aletler arasýnda bir delikli iðne, bir baþlý iðne ve
bir spatül bulunmaktadýr. Bu, yontma taþ ve kemik aletlerin tipsel özelliklerine göre kazýlan alan
þimdilik GÖ12.000-10.030 yýllarý arasýna tarihlenmektedir.
Ayrýca, maðarada bol miktarda rastlanan ve Üst Pleistosen döneme tarihlenen ayý, köpek, öküz,
geyik, domuz ve kunduz diþ ve iskelet kalýntýlarý da diðer bir ilginç buluntu grubunu oluþturmaktadýr.
GUMUÞKAYA MAÐARASI
MTA tarafýndan 2008 yýlýnda araþtýrýlan Gümüþkaya Maðarasý, Kahramanmaraþ'ýn Göksün
Ilçesi'nin doðusunda yeralan Çardak Beldesi'nin Ericek Köyü sýnýrlarý içindedir.
Maðara, yaþý Permiyen ve öncesi olarak tanýmlanan ve yüksek geçirimliliði olan Çayderesi
Formasyonu'da, kaynak konumlu olarak geliþmiþtir. Toplam uzunluðu 146 m olan maðara, tek
bir galeriden oluþmaktadýr. Giriþten itibaren dikliðinin olduðu alana kadar maðara tabanýnda
yer yer örtü damlataþlarý sarkýt ve dikit içermesine raðmen yoðun blokla kaplýdýr. Diklikten sonra
gelen bölüm, özellikle yaðýþlar sonucu sýzan sularýn oluþturduðu damlataþ havuzu, maðaranýn
görsel açýdan en güzel yerini meydana getirmiþtir. Damlataþ havuzunun arkasýnda kalan küçük
odacýk da yoðun maðara çökeli içermektedir.
SAVRUK MAÐARASI
MTA tarafýndan 2008 yýlýnda araþtýrýlan Savruk Maðarasý, Ilýca Ýlçesi'nin kuzeydoðusunda
Hacýnýnoðlu Köyü'ne yaklaþýk 10 km uzaklýkta yer almaktadýr. Raporda belirtildiði þekilde;
"Tabanýnda yer yer ve ince seviyeler halinde kýrmýzý renkli marn-çamurtaþý ve çakýl taþlarýnýn
yeraldýðý Jura yaþlý kireçtaþlarýnda geliþen Savruk Maðarasý, KB-GD doðrultusunda bulunan
çatlak boyunca ve tek bir galeri þeklinde geliþmiþtir. Savruk Maðarasý'nda maðara içi ve üstünden
gelen karbonatça zengin sulara baðlý olarak yoðun bir traverten çökelimi gözlenmektedir. Toplam
uzunluðu 32 m olan maðaranýn ana galeri sonu, giriþe göre 9.5 m daha yukarýdadýr."
SUÇIKAN MAÐARASI
Kahramanmaraþ'a baðlý Göksun Ýlçesi'nin Arýtaþ Köyü yaylasýnda bulunan Suçýkan Maðarasý
ilk olarak OBRUK Maðara Araþtýrma Grubu tarafýndan Mayýs 2010 tarihinde araþtýrýlmýþ ve giriþ
aðzý haritalanmýþtý. Maðarayla ayný ismi taþýyan bu yaylanýn kuzeybatýsýnda ve daha yüksek
bir irtifadaki platoda bulunan ve zaman zaman göllenen bir düdenden batan sularýn bu maðaradan
çýktýðý düþünülüyor. Bu ön tespitimizden 4 ay sonra Suçýkan Maðarasý'na gelen BÜMAK üyesi
maðaracýlar, suyun çýktýðý ve þelale yaparak döküldüðü aðýza týrmanmýþ, maðaranýn 609 m
uzunluðundaki devamýný araþtýrýp haritalamýþlardýr.
TEKÝR ALABALIK MAÐARASI
Tekir Beldesi'nin 5 km kuzeyinde yer alan alabalýk çiftliðinde bulunan bu maðara da 2008 yýlýnda
MTA tarafýndan araþtýrýlmýþtýr. Toplam uzunluðu 146 m olan maðara birbiri ile baðlantýlý üç ayrý
giriþe sahiptir. Raporda maðara þu þekilde tanýmlanmaktadýr:
"Bunlardan ilki en atta yer alan ve aktif yer altý suyu çýkýþýnýn olduðu koldur. Buradan yüzeye
çýkan su ayný zamanda alabalýk çiftliðini beslemektedir. Bu aktif su çýkýþýnýn olduðu koldan
maðaraya girildiðinde bir kol, küçük ve tabaný eðimli, ikinci giriþin yer aldýðý odaya çýkmaktadýr.
Aktif koldan daha içeriye, suya karþý ilerlendiðinde ise dar bir geçitten, göreceli olarak daha
büyük bir bölüme geçilmektedir. Yüzeye çýkan su bu alanda geçilemeyecek kadar dar çatlaklardan
geçerek maðara içinde akýþa geçmektedir. Bu bölüm ayný zamanda maðaranýn üçüncü giriþinin
olduðu bölüme de açýlmaktadýr. En üstte yer alan ve asýl büyük maðara giriþinin olduðu üçüncü
aðýz, ikinci maðara aðzýnýn da olduðu gibi, yoðun yaðýþlara baðlý olarak aktif maðara giriþ
aðzýnýn suyu drene etmekte yetersiz kaldýðý zamanlarda "dolusavak" görevi üstlenen kollardýr."
KAYNAKLAR
A. Dizer: Kuzey Kahramanmaraþ'ta Langiyen- Serravaliyen Katlarýnýn Biyostratigrafisi, A. Acar
Jeoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabý, Çukurova Üniversitesi Jeoloji Mühendisliði Bölümü, Adana,
1991
K. Kökten: Anadolu-Maraþ Vilayetinde Tarihten Dip Tarihe Gidiþ, TAD 1960 Sayý: 10/1; 42-52,
Ankara
K. Kökten: Maraþ ve Antalya Vilayetinde Süreli Dip Tarih Araþtýrmalarý Hakkýnda Kýsa Bir Rapor,
TAD 1962 Sayý: 11/1; 40-41, Ankara
K. Törk et al: Kahramanmaraþ Maðaralarý Araþtýrma Raporu, Ankara 2008
M. Gül: Kahramanmaraþ Yöresinin Jeolojisi, Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Doktora Tezi, 2000
M. Gül, G. Darbaþ, K. Gürbüz: Alacýk Formasyonunun Kahramanmaraþ Havzasý Ýçindeki
Tektono-stratigrafik Konumu, Ýstanbul Üniv. Müh. Fak. Yerbilimleri Dergisi, C. 18, S. 2, 2005
M. Beyazpirinç: Keypez-Niþanýt-Domuzdere-Kitiz (Afþin-kahramanmaraþ) Dolayýnýn Jeolojisi,
Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliði Ana Bilim Dalý, Yüksek Lisans
Tezi, Adana, 2005
T. Fischer: Turkey (Göksun) Speleological Expedition Report, 2007 (yayýmlanmamýþ rapor)
Z. Ü. Yümün, A. M. Kýlýç: Kamandaðý ile Camdere Köyü Arasýnýn Stratigrafisi, Cumhuriyet
Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Seri A-Yerbilimleri C.19, S.2, Aralýk 2002
BÖLGEDE OBRUK TARAFINDAN YAPILAN MAÐARA ARAÞTIRMALARI
OBRUK Maðara Araþtýrma Grubu olarak Kahramanmaraþ’ýn Tekir Beldesi civarýnda 2009 ile
2012 yýllarý arasýnda sürdürdüðümüz çalýþmalarýmýz sonucunda bulunan ve araþtýrýlan 33
maðaranýn listesi aþaðýdadýr:
MAÐARA
UZUNLUK
DERÝNLÝK
ABDÜLPINARI MAÐARASI
AÐASUYU MAÐARASI
ARDIÇSUYU 2 MAÐARASI
ARDIÇSUYU 3 MAÐARASI
ARDIL 1 MAÐARASI
AÞAÐI DÖNGEL MAÐARASI
AYI DELÝÐÝ MAÐARASI
CÝNCÝN ÝNLÝÐÝ
DELÝKKAYA TEPESÝ DÜDENÝ
GÖÐDAÞ MAÐARASI
HEVREN MAÐARASI
ÝSÝMSÝZ MAÐARA
KALE TEPESÝ MAÐARASI
KARLIK OBRUÐU
KEFENLÝ MAÐARASI
KEÞ DAÐI DÜDENÝ
KEÞ DÜDENÝ DELÝÐÝ
KURTÝNÝ MAÐARASI
MAÐARAGÖZÜ
ÖRÜLÜ MAÐARA
PÜREN AÐZI DÜDENÝ
PÜREN DELÝÐÝ
SÖÐÜT OVASI ÜST DÜDEN
SÖÐÜT OVASI DÜDENÝ
SÖÐÜT OVASI TRAVERS MAÐARA
SUÇIKAN MAÐARASI
TOPAKLAR ÝNLÝÐÝ
TOPRAK ÝNLÝÐÝ
YAÐLAK MAÐARASI
YAÐ ÝNÝ MAÐARASI
YEÞÝLGÖZ OBRUÐU
YOL KENARI MAÐARA
YUKARI DÖNGEL MAÐARASI
170 m
15 m
177 m
46 m
26 m
319 m
11 m
70 m
37 m
86 m
17 m
11 m
50 m
92 m
186 m
1801 m
12 m
24 m
167 m
22 m
63 m
15 m
272 m
52 m
12 m
22 m
41 m
22 m
10 m
489 m
-31 m
-13 m
+2 m
+3 m
+3 m
+38 m
-51 m
-37 m
-5 m
-5
-32 m
-88 m
-59 m
-728 m
-12 m
+5 m
-22 m
-9 m
-20 m
-12 m
-9 m
-9 m
-6 m
-44 m
-48 m
PROJE KAPSAMINDA ARAÞTIRILAN MAÐARALAR
(Alfabetik sýrayla)
ABDÜLPINARI MAÐARASI
Abdülpýnarý Maðarasý, Keþ Daðý yaylasýnýn 5 km kadar kuzeyinde, yaylacýlar tarafýndan zaman
zaman aðýl olarak kullanýlan, 170 m uzunluðunda yatay ve fosil bir maðaradýr. Bacadan içeri
dolan kar yaz boyunca erimeden kalmaktadýr.
Abdülpýnarý Maðarasý
AÐASUYU MAÐARASI
Keþ Daðý Yaylasý’nýn kuzeyinde, Aðasuyu ismi verilen pýnarýn 100 m doðusunda yer alan bu
küçük maðara tektonik hareket sonucu, bir fay kýrýðý içinde oluþmuþ küçükve fosil bir maðaradýr.
Çok ufak oluþumlar dýþýnda yapýsal herhangi bir özelliði yoktur.
ARDIÇSUYU 2 MAÐARASI
2008 yýlýnda MTA tarafýndan bölgede yapýlan araþtýrma sýrasýnda Tekir Beldesinin 4km uzaðýndaki
Ardýçsuyu mesire yerinde bir maðara ölçülüp haritalandýrýlmýþtý. Ýki giriþli bu maðaranýn güney
aðzýnýn hemen 6 m yanýnda diðer bir maðara giriþi tespit edilmesi üzerine inceleme baþlatýldý
ve haritalama çalýþmasý yapýldý. Esasen tek sistem olarak deðerlendirilmesi gereken bu iki
maðara da oluþum yönünden zengindir. Maðarada su akýþý olarak genel bir aktiflik görülmese
de tavandan sýzan sular ile oluþum devam etmektedir.
Maðaralarýn bölgedeki en popüler mesire yerlerinden birinde olmasý ve kolay ulaþým nedeniyle
söz konusu oluþumlarýn tehdit altýnda olduðu deðerlendirmesi dikkate alýnmalýdýr. Ne var ki
mevcut koþullarda herhangi bir idari tedbirle koruma uygulanmasý mümkün görünmemektedir.
Sözkonusu oluþumlarýn yeraldýðý galerilerin dar ve basýk olmasý nedeniyle turizme açýlma
ihtimali de pratikde mümkün görünmemektedir.
Bu deðerlendirmeler doðrultusunda, mesire yerindeki yüksek ziyaretçi sayýsý da dikkate alýnarak,
maðara giriþlerinin olduðu düzlüðe dayanýklý bilgilendirme / bilinçlendirme panolarýnýn
yerleþtirilmesinin büyük faydasý olacaðýný düþünüyoruz. Mayýs ayýndaki incelememizde bu
maðaralarda herhangi bir yarasa varlýðý gözlemlenmediyse de diðer mevsimlerde inceleme
yapýlmasý gereklidir.
ARDIÇSUYU 3 MAÐARASI
Yukarýda bahsedilen maðaranýn hemen hemen tam karþýsýnda, Ardýçsuyu Deresinin diðer
yakasýnda, asfalt yolun kenarýnda bulunan bu fosil maðara yaklaþýk 90 m eninde bir aðýzla
baþlayýp 47m uzunluða eriþmekte. Galeri geniþli ve yükseklikleri karþý kýyýdaki maðaralardan
çok daha dar ve basýk olan bu maðarada kayda deðer bir oluþum da görülmemektedir. Buna
karþýn insan tahribatýndan payýný almýþtýr ve defineci çukurlarý bulunmaktadýr.
Ardýçsuyu 2 Maðarasý
Ardýçsuyu, Ardýçsuyu 2 ve 3 maðaralarý konumlandýrma haritasý
ARDIL 1 MAÐARASI
Kahramanmaraþ'ýn güneydoðusunda, eski ismi ile Ardýl Köyü'nün kuzeyinde Ardýl Boðazý uzanýr.
Nurhak Daðlarý'na doðru yaklaþýk 4 km devam eden bu boðaz tümüyle yatay geliþmiþ nilitik
Kretase kireçtaþlarý içine oyulmuþtur. Boðazýn tüm duvarlarý sayýsýz irili ufaklý kovuklar, kaya
sýðýnaklarý ve maðaralarla dolu.
Bölgeye ancak Nisan 2011 bölge çalýþmasýnýn son günü ulaþtýðýmýz için vadide kýsa bir yürüyüþ
ve kýsýtlý bir araþtýrma yapabildik. Ölçtüðümüz ilk küçük maðaraya da "Ardýl 1 maðarasý" adýný
verdik. Bu kýsýtlý çalýþmanýn, vadi içindeki potansiyeli ortaya koymak açýsýndan son derece
yetersiz kaldýðý kabul edilmelidir. Ardýl Boðazý'nda uzun, yatay maðaralar bulunma ihtimali çok
yüksek. Bunun ötesinde söz konusu oluþumlarýn arkeolojik ve paleantolojik önemi de ciddi
þekilde deðerlendirilmelidir. Böylesine ilginç bir arazinin hiç çalýþýlmamýþ olmasý þaþýrtýcýdýr.
AYI DELÝÐÝ MAÐARASI
Kurucaova Köyü’nün 800 m kadar kuzeyidoðusunda yer alan bu maðaranýn kýsa bir fosil galeri
olduðu anlaþýldý. Yaklaþýk 10-11 m sonra geçilemeyecek kadar daraldý.
AÞAÐI DÖNGEL MAÐARASI
Döngel Köyü içinde yer alan mesire alanýnda yer alan ve Aþaðý Döngel Maðarasý olarak
isimlendirilen bu aktif maðara 2008 yýlýnda MTA tarafýndan araþtýrýlmýþ, sifona kadar toplam
117 m olarak ölçülmüþtür. 2010 yýlýnda tarafýmýzdan yapýlan araþtýrmada MTA tarafýndan
ölçülmemiþ oldukça uzun bir fosil kol bulunmuþ ve maðara yeniden ölçülüp haritalanmýþtýr. Bu
çalýþma sonunda maðaranýn toplam uzunluðunun 319 m olduðu anlaþýlmýþtýr.
Eskiden Yukarý Döngel Maðarasý'ndan gelen suyun günümüzde Hidroelektrik santrale (HES)
yönelendirilmiþ olmasý nedeniyle artýk mesire yerinin temel su kaynaðý Aþaðý Döngel Maðarasý'ndan
çýkan sudur. Suyun çýktýðý giriþde hemen hemen tamamen suya girerek ve ancak dalarak
maðaraya girilebiliyor olmasý, maðarayý olasý tahribatlardan büyük ölçüde korumaktadýr.
Maðaranýn aktif kýsmý birbirini kesen iki çatlak sistemine baðlý olarak geliþmiþtir. Aktif pasajlarýn
geniþliði 2-3 m arasýnda deðiþirken fosil kol çok daha geniþ ve yüksektir. Traverten oluþumlarla
Kuzeybatý yönünde yükselerek ilerleyen bu fosil kol, son kýsmýnda güneybatý yönelimine
döndükten sonra birden dikleþmektedir. Nihai noktaya týrmanýlamadýðý için ileriki bir tarihte
tekrar çalýþma yapýlmasý planlanmaktadýr.
CÝNCÝN ÝNLÝÐÝ
Kurucaova'da, köyün önünde bulunan düzlükte suyun battýðý bu düdenin aðzýný týkayan kayanýn
çekilerek açýlmasý sonucunda girilebilecek kadar bir geniþlik oluþtu ve maðara döþenerek
araþtýrýldý. Üç dikey iniþ sonucunda, -51 m'de geçilemeyecek kadar daralan bu düden oldukça
büyük bir havzanýn suyunu toplamakta.
Cincin Ýnliði
Delikkaya Tepesi Düdeni
Göðdaþ Maðarasý
DELÝKKAYA TEPESÝ DÜDENÝ
Keþ Daðý Yaylasý'nda, yaylanýn batý sýrtýnýn gerisinde bulunan Delikkaya Tepesi yamacýnda yer
alan bu düden 37 m'lik bir kuyu þeklinde. Oldukça geniþ aðýzdan iki doðal baðlantýyla inilen
düdenin ortalama çapý 3 m civarýnda. Dibinde ise derinliði belirlenemeyen durgun bir su birikintisi
mevcut.
GÖÐDAÞ MAÐARASI
Yeþilgöz'den Keþ Daðý Yaylasý'na ulaþan patikanýn kenarýnda yer alan üç aðýzlý bu fosil maðara
uzun bir süre aðýl olarak kullanýlmýþ. Farklý kollarla parçalanmýþ olmasýna karþýn fazla bir
oluþuma sahip deðil. Zemin tümüyle toprak kaplý, kuzey giriþi çok dar olduðu için kapatýlmasýna
gerek duyulmamýþ, buna karþýlýk güney aðzýnýn önüne aðýldaki hayvanlarýn kaçmasýný önlemek
için taþ bir duvar örülmüþ.
HEVREN MAÐARASI
Kurucaova Köyü'nün doðu sýrtýnda yer alan bu maðara aslýnda bir yeraltý suyunun ortasýnda
yer almakta. Suyunhem geliþinde, hem de gidiþinde çift yönlü sifon oluþturan bu ufak maðaranýn
içinden akan suyunun Tekir Alabalýk Çiftliði'nde bulunan ve 2008 yýlýnda MTA tarafýndan
araþtýrýlan maðaradan çýktýðý söylenmekte.
Toplam ölçülebilen uzunluðu sadece 17 m olmasýna karþýn su miktarý hidrojeolojik açýdan
önemli bir sisteme ulaþýmýmýzý saðlayan küçük bir parça olduðunu gösteriyor. Bu 17 metrelik
kýsa galeride tavan yüksekliði de etkileyici boyutta.
ÝSÝMSÝZ MAÐARA
Tanýdýðýmýz tüm yaylacýlara sormamýza raðmen kimse tarafýndan bilinmediði için "Ýsimsiz" ismini
verdiðimiz bu yarý aktif maðara Keþ Daðý Yaylasý'nda, yaylanýn batý sýrtýnýn gerisinde yer almakta.
Maðara -ya da düden- kýsa olmasýna karþýn oldukça ilginç bir formasyona sahip. 3 m çapýnda
açýk bir çukurla baþlayýp ortalama 50 cm geniþliðinde bir kýrýkla toplam 5,5 m derinliðe inmekte.
Ýlginç olan yön ise bu daracýk kýrýða karþýn, düdenin orta hattýnda yürümek zorunda kalmanýz.
Üstünüzde, 2-3 m yukarýda bir tavan varken, altýnýzda zaman zaman 4-5 m'lere varan bir derinlik
mevcut. Duvarlar ise tümüyle oluþumlarla kaplý.
Kale Tepesi Maðarasý
Karlýk Obruðu
KALE TEPESÝ MAÐARASI
Kale Tepesi Maðarasý, normal koþullarda olmasý hiç beklenmeyecek bir yerde; Kurucaova
Köyü'nün tam ortasýnda yer alan küçük bir kayalýðýn en tepesinde yer alýyor.
Maðara çok dar bir giriþin hemen arkasýnda dik bir iniþin baþýnda geniþliyor. 28 m aþaðýda
küçük bir odacýða inen bu þaft þeklindeki iniþten sonra küçük bir týrmanýþ arkasýnda tekrar dik
þaftla karþýlaþýlýyor. Küçük bir delikle sonlanan bu ikinci iniþ þaftýnda yüksekliði ölçmek mümkün
deðil.Maðarada herhangi bir oluþum bulunmamakta. Yapýsal özellikleri bir obruk görüntüsü
vermekle birlikte bulunduðu konum itibariyle (polye içinde yüksekçe bir kayalýðýn en tepesi)
oluþumunu açýklamak oldukça zor.
KARLIK OBRUÐU
Keþ Daðý yakýnlarýnda, Karlýk Mevkiine ismini veren bu obruk, Keþ Daðý Düdeni'nden sonra
bölgenin þimdiye dek bulunan en derin maðarasý. Karlýk Obruðu, lapyalar arasýnda aþýnma ile
oluþmuþ ve 88 m derinliðe sahip, aktif zamanlarda su çektiði tahmin edilen bir düden.
KEFENLÝ MAÐARASI
Kurucaova Köyü kuzeyinde, köyden yaklaþýk 2 km uzakta, Kaman Daðý'na doðru yükselen
lapyalanmýþ kalker yamaçta yer alan bu maðara yarý aktif bir düden. Maðara, oldukça ufak bir
alanýn suyunu toplamasýna karþýn ciddi bir büyüklüðe sahip. Yaz aylarýnda aðýzdan bir su giriþi
olmasa da yaklaþýk 60 m içeride sað taraftan cýlýz bir su katýlýmý olmakta. Genelinde küçük
iniþlerle, yarý dikey karakterde, ufak menderesler çizerek aktif bir su yolu þeklinde derine inen
maðara, -59m derinlikte karakter deðiþtiriyor. Sýfýr eðime sahip cetvelle çizilmiþ gibi dümdüz
ve çok dar bir tektonik çatlaða dönüþüyor. Bu çatlakta kýsa bir mesafe ilerleyebildiysek de
geçilemeyecek kadar daraldýðý bir noktadan dönmek zorunda kaldýk.
Düdenin teknik malzeme gerektirmeden girilebilen ve görece daha geniþ galerilere sahip ilk
kýsýmlarýnda aðýr þekilde insan tahribatý var. Kýrýlmýþ sarkýt ve dikitlerin çokluðu dikkat çekiyor.
KEÞ DAÐI DÜDENÝ
Keþ Daðý Düdeni, Tekir Beldesi'nin yanýnda yükselen Keþ Daðý'nda, yaklaþýk 1800 metre
rakýmda bulunmaktadýr. 2008 Yýlýnda, Keþ Daðý'nýn eteðinde yer alan, Yeþilgöz Obruðu'na
gerçekleþtirdikleri dalýþ faaliyeti esnasýnda, obruðu besleyen suyun daðdaki subatandan geldiðini
öðrenen MADAG'ýn grubumuzu bilgilendirmesi üzerine; bir yýl sonra, Haziran 2009'da küçük
bir ekip ile subatanýn giriþi bulunmuþ ve çalýþmalara baþlanmýþtýr.
Ýlk yýl, -175 metresine inilen maðara, baþlangýçta kýsa iniþlerin arkasýndan gelen devasa galerisi
ve yüksek tavanýyla devam etmektedir. Ana galerinin geniþliði yer yer 20 metreye ulaþýrken,
yüksekliði 30 metre civarýndadýr. Ýki küçük akarsu haricinde kayda deðer bir yer altý suyuna
sahip olmayan düdende, ana giriþ yaz sezonlarýnda çoðunlukla kurudur. -125 metreye kadar
kuru devam eden düdende, bu noktadan sonra ise ince fakat sürekli bir serpinti hakimdir.
-175 metrede ise jeolojik yapý bir anda deðiþmektedir. Bu noktada ana galerinin geniþliði bir
anda 5 metre dolaylarýna düþmekte, buna karþýn tavaný ve karþýyý görmek imkansýz hale
gelmektedir. Devasa bir fay kýrýðýndan dümdüz inen bir su yataðý, formasyonu oluþturmaktadýr.
Araþtýrmanýn ikinci yýlýnda, bu iniþten -300 metreye kadar inilmiþ, ancak dibe ulaþýlamamýþtýr.
Haziran 2011'de, araþtýrmanýn üçüncü yýlýnda, 20 maðaracýyla 15 günlük çalýþmanýn sonunda
nihayet büyük iniþin sonuna gelinmiþtir. Bu iniþle beraber ulaþýlan derinlik -345 metredir.
Devamýnda, 10. günde ise -650 metreye kadar inilmiþtir. Maðara bu noktadan sonra küçük
iniþlerle devam etmektedir. Ayrýca bir diðer geliþme de, giriþten varýlan son noktaya kadar çift
telli telefon hattý döþenmesi olmuþtur. Ulaþýlan derinliðin ortalamanýn çok üzerinde olmasý
sebebiyle, 3. yýlýn sonunda malzemeler maðaradan çýkarýlmamýþ; Yaklaþýk 1000 metre ip ve
telefon kablosu çantalanarak, bir sonraki yýl kullanýlmak üzere uygun yerlere býrakýlmýþtýr.
Temmuz 2012'de, Keþ Daðý Düdeni araþtýrmasýnýn 4. ayaðý gerçekleþtirilmiþtir. 18 üyemiz ve
bu ek olarak, 8 Lübnanlý, 2 Ýranlý maðaracý ile gerçekleþtirdiðimiz bu faaliyette 15 gün çalýþýlmýþ
ve -728 metre'ye inilmiþtir. -650 metre civarýnda yeniden jeolojik formasyonu deðiþen düdenin,
baþlangýçta düþünülenin aksine Yeþilgöz Obruðu'na baðlanmadýðý kanýtlanmýþtýr. Düden -650
metrede sürekli akýntý ile oldukça aktif bir hal almýþ; -728 metrede ise sifon ile sonlanmýþtýr.
Bu araþtýrmanýn baþlamasýnýn temel sebebi, Keþ Daðý Düdeni'nin aþaðýda Yeþilgöz Obruðu'nu
beslediði söylentisiydi. Köylülerin bize verdiði bilgilere göre, Keþ Daðý'nda yaðmur baþladýðýnda
24 saat sonra Yeþilgöz'ün suyu bulanmakta ve Nisan-Mayýs aylarýnda, Yeþilgöz'den tepeye
kadar yer altýndan çaðlayan suyun sesi duyulmaktýr.
Ancak, 4 yýl süren araþtýrmamýz sonunda varýlan son nokta Yeþilgöz Obruðu'ndan yaklaþýk 300
metre yukarýda ve 4 kilometre uzaktadýr. Ayrýca, maðarada en son ulaþýlan noktadaki su debisi
ile Yeþilgöz Obruðu'nun debisi dikkat çekecek ölçüde farklýdýr.
Diðer yandan, Keþ Daðý Düdeni'nin ve Yeþilgöz Obruðu'nun bulunduðu alanda çok sayýda dolin
ve akifer bulunmaktadýr. Bu da, bu bölgede büyük bir yeraltý su sisteminin varlýðýna iþaret
etmektedir.
Keþ Daðý Düdeni
Keþ Düdeni Deliði
Kurtini Maðarasý
KEÞ DÜDENÝ DELÝÐÝ
Keþ Daðý Düdeni'nin yaklaþýk 100 m kuzeyinde bulunan kayalýk sýrtýn yamacýnda yer alan bu
düden ilk araþtýrma sýrasýnda bizi heyecanlandýrmýþtý. Dönemsel olarak aktif olduðu belli olan
bu düdenin -ufak da olsa- Keþ Daðý Düdeni'ne baðlanma olasýlýðý vardý. Ne yazýk ki, duvarlarý
traverten ve oluþumlarla kaplý olan düden 12 m'lik bir iniþin ardýndan geçilemeyecek kadar ufak
bir delikle sonlandý.
KURTÝNÝ MAÐARASI
Keþ Daðý Yaylasý'nda, yaylanýn batý sýrtýnýn gerisinde yer alan bu küçük fosil maðarada herhangi
bir oluþum gözlenmemiþtir. Zeminde rastlanan izlerden, kýþýn yabani hayvanlar tarafýndan
barýnak olarak kullanýldýðý düþünülmektedir.
Maðaragözü
MAÐARAGÖZÜ
Afþin, Arýtaþ Kasabasý'na baðlý Emirilyas Köyü'nün 500 m. güneybatýsýnda yer alan bu maðaradan
bahar aylarýnda çok yüksek debili su çýkýþý mevcut. Kurak yaz dönemlerinde ise maðaradan
çýkan su miktarý tamamen sýfýrlanmakta. Suyun en düþük olduðu zamanlardan birinde (Ekim
ayýnda) yaptýðýmýz ölçüm çalýþmasýnda giriþten çok kýsa bir mesafe sonra duraðan suya sahip
bir göller dizisine ulaþtýk. Bu göllere su geldiði anlaþýlan üç ayrý yönde de sifonlanma dolayýsýyla
daha fazla ilerleme þansý bulunmamakta.
Herhangi bir oluþuma ya da turizm potansiyeline sahip olmayan bu maðaradaki en enteresan
olgu, duraðan göller içindeki, büyük kýsmý ölü durumda bulunan, inanýlmaz miktardaki isopod
bolluðu idi.
ÖRÜLÜ MAÐARA
Döngel Köyü'nde, Yukarý Döngel Maðarasý'nýn üstündeki kayalýk boðazýn duvarýnda yer alan
Örülü Maðara ve ona yakýn beþ kaya sýðýnaðý aynen bölgede yer alan Direkli ve Yaðlak
maðaralarý gibi ciddi arkeolojik özelliðe sahip.
Örülü Maðara
Püren Aðzý Düdeni
PÜREN AÐZI DÜDENÝ
Tekir Kasabasý'na 7 km mesafede yer alan Kurucaova Köyü'nün güneybatýsýnda, kapalýbir
havzanýn kenarýnda bulunan bu düden geniþ ve lapyalanmýþ kireçtaþý bir kuyu ile baþlayan
düden, yüksek tavanlý, buna karþýlýk yer yer oldukça daralan bir çatlak boyunca oluþmuþ.
Düdenin aktif dönemde büyük miktarda su çektiði hem yerel halk tarafýndan söylendi, hem de
maðarada bulunan yabancý malzemelerle açýkça görüldü. Teknik ekipman gerektirmeyen kýsa
iniþlerle devam eden maðara, 64 metre ileride geçilemeyecek kadar daralarak sonlandý.
PÜREN DELÝÐÝ
Kurucaova'yý geçip Göksun'a doðru devam eden anayol bu köyün kavþaðýndan az sonra bir
tünelden geçer ve Püren Boðazý'na girer. Ýki tarafý yoðun kalker olan bu boðazda bir de toprak
düden mevcut. Tünelden 1 km kuzeyde kaya duvardan çýkan kaynak sularý bu düdene batýyor.
Düdene girememiþtik ama bu düdenin çok yakýnýnda bir baþka maðara bulunca belki baðlanýyordur
düþüncesiyle umutlanmýþtýk. Ne yazýk ki bu maðara kýsa bir iniþin ardýndan sonlandý.
Söðütovasý
Söðütovasý Yukarý Düden
Söðütovasý Travers Maðara
SÖÐÜTOVASI YUKARI DÜDEN
Kumarlý Köyü'nün yaylasý olan 1750 m irtifalý Söðütova'da çok büyük bir havzanýn suyunu
toplayan ve daha üst bir yaylada bulunan Karagöl'den geldiði söylenen bir dere mevcut. Bu
dere Söðütova Yaylasýnda büyük bir kireçtaþý bloðuna batýyor. Yüksek ve dar bir fay aynasý
içinde yaklaþýk 150 m mesafe katettikten sonra, yaklaþýk 50 m daha alt kotta yer alan ikinci
yaylada kuvvetli bir kaynak olarak yeniden yüzeye çýkýyor. Suyun batýþýnda neredeyse tam
dikey þekilde dikey mesafenin tamamý tek bir iniþ olarak aþaðý kota ulaþýyor, bundan sonrasýnda
sýfýra yakýn bir eðimle yatay mesafeyi katediyor. Yaz aylarýnda hem dere, hem de maðaranýn
içi tamamen kuruyor. Herhangi bir oluþum bulunmamakta. Bu düdenin haritalama çalýþmasý
2013 yazýnda yapýlacak.
SÖÐÜTOVASI DÜDENÝ
Yukarýda sözedilen, Söðütovasý Yaylasý'ný boydan boya katedip Yukarý Düden'de batýp aþaðý
yaylada tekrar yüzeye çýkan dere, bu kapalý havzada kýsa bir mesafe kattettikten sonra tekrar
batýyor. Derenin bu ikinci batýþýnýn ise kuþ uçuþu yaklaþýk 2 km uzakta ve 250 m daha düþük
bir kotta, Kumarlý'dan çýktýðý düþünülüyor. Ýlk iniþi yapýlan ve uzun bir gölle devam ettiði görülen
bu düdenin detaylý araþtýrmasý 2013 yazýnda baþlayacak.
SÖÐÜTOVA TRAVERS MAÐARA
Söðütova Yaylasý'nda bulunan 3-4 maðaradan yola yakýn olan travers maðara ölçüldü. Maðara,
içinde ufak traverten havuzlarý ve az miktarda su bulunan 272 m uzunluðunda fosil bir galeri
ve iki aðýz arasýnda 20 m'lik kot farký mevcut. Daha üst kotta yer alan görece küçük bir havzanýn
Söðütova Yaylasý'na deþarjýný saðladýðý ve bu þekilde geliþtiði anlaþýlan maðara, zaman içinde
su seviyesinin alçalmasý ile günümüzde fosil hale dönüþmüþ durumda. Maðarada fazla oluþuma
rastlanmadý.
Suçýkan Maðarasý
SUÇIKAN MAÐARASI
Raporun giriþinde yer alan “Bölgede Daha Önce Yapýlan Araþtýrmalar” kýsmýnda da yazýldýðý
gibi; Arýtaþ Kasabasý'ndan 14 km lik stabilize bir yolla ulaþýlan ve 2.350 m irtifada bulunan
Suçýkan Yaylasý'ndaki bu maðara yaklaþýk 18 m yüksekliðinde bir aðýza sahip. Su, doðal saçayak
þeklinde olan bu maðaranýn içine 13 m yükseklikten þelale yaparak dökülüyor. Maðara ilk olarak
OBRUK Maðara Araþtýrma Grubu tarafýndan Mayýs 2010 tarihinde araþtýrýlmýþ ve giriþ aðzý
haritalanmýþtý. Maðarayla ayný ismi taþýyan bu yaylanýn kuzeybatýsýnda ve daha yüksek bir
irtifadaki platoda bulunan ve zaman zaman göllenen bir düdenden batan sularýn bu maðaradan
çýktýðý düþünülüyor. Bu ön tespitimizden 4 ay sonra Suçýkan Maðarasý'na gelen BÜMAK üyesi
maðaracýlar, suyun çýktýðý ve þelale yaparak döküldüðü aðýza týrmanmýþ, maðaranýn 609 m
uzunluðundaki devamýný araþtýrýp haritalamýþlardýr.
TOPAKLAR ÝNLÝÐÝ
Keþ Daðý yakýnlarýnda, Karlýk Mevkiinde yer alan 12 m'lik bu obruk, lapyalar arasýnda oluþmuþ
bir çöküntü dolini.
TOPRAK ÝNLÝÐÝ
Keþ Daðý yakýnlarýnda, Karlýk Mevkiinde yer alan bu ufak düden aktif dönemde küçük bir
havzanýn suyunu toplamaktadýr. Birkaç farklý tür maðara böceði dýþýnda herhangi bir yaþam
veya oluþum mevcut deðildir. Bölgede zaman zaman içinde kar biriken böyle ufak düdenlere
"inlik" ismi verilmektedir.
YAÐÝNÝ MAÐARASI
Keþ Daðý yaylasýnýn kuzeyinde, aktif bir dere yataðýnýn yamacýnda oluþmuþ bu fosil maðara
yörükler tarafýndan üretilen tereyaðlarýný soðuk bir þekilde korumak için kullanýldýðýndan bu ismi
taþýmaktadýr. Çözünme ile oluþmuþ olan Yaðlýk maðarasý'nda oldukça aktif bir yaþamýn yanýsýra
ufak oluþumlar da gözlendi. Maðarada yaþayan örümcek ve çekirgelerden örnek alýndý.
YAÐLAK MAÐARASI
Döngel Köyü yamacýnda yer alan bu maðara 2010 yýlýnda tarafýmýzdan haritalandý. Ufak ve
tümüyle fosil olan maðara Döngel Köyü'nün doðusunda yer almakta. Yaðlak Maðarasý'nda 1959
yýlýnda Kýlýç Kökten tarafýndan 3x4 m boyutlarýnda bir deneme açmasý açýlmýþ ve Neolitik Çað'a
tarihlenebilecek çanak çömlek kýrýklarý bulunmuþtur. Kýlýç Kökten yayýnladýðý raporda, en altta
kalan son tabakada ise çanak çömlek parçalarýnýn yerine sileksten yapýlmýþ Paleolitik aletlerin
bulunduðu bildirilmektedir.
YOL KENARI MAÐARA
Kurucaova Köyü kavþaðýndan 3 km kadar kuzeyde, Püren Su Çýktýðý mevkiinde ve yolun hemen
kenarýnda bulunan bu maðaraya 25 Temmuz 2009 günü Murat Þahin tarafýndan inildi. Karayolu
çalýþmalarý sýrasýnda aðzýnýn kesildiði anlaþýlan maðara 7 metrelik bir iniþten sonra büyükçe
bir salonla sonlanýyor. Salonun eðimli kýsmý yukarýdan dökülen küçük kayalarla çarþaklanmýþ
ve týkanmýþ durumda. Devam etme olasýlýðý mevcutsa da, bu küçük, eðimli ve kaya yýðýnlý
salonda bunu tespit etmek mümkün olamadý.
Yaðini
Yaðlak Maðarasý
YEÞÝLGÖZ OBRUÐU
Tekir Kasabasý'na 4 km uzaklýkta yer alan Yeþilgöz Köyü'nün ismi, 2 km uzaðýnda bulunan bu
obruktan gelmekte. Zemini 25 metreden 44 metreye deðiþen bir eðimde olan obruðun kuzey
kenarýnýn dibinde bulunan iki farklý aðýz içeride birleþerek bir maðara oluþturmaktalar. Aralýk
2008'de MADAG tarafýndan ilk dalýþý yapýlan Yeþilgöz Obruðu'nda, suyun bulanýklýðýndan dolayý
Temmuz 2009 araþtýrmalarýnda maðara içine doðru fazla bir ilerleme kaydedilemedi. Aðýzlardan
birinden gelen suyun debisinin çok yüksek olduðu açýklandý. Yeþilgöz Obruðu, Türkiye’de bilinen
diðer obruklardan farklý olarak, dipten gelen su ile beslenen “vakluz” tipi bir obruk.
Yukarý Döngel Maðarasý
Yukarý Döngel Maðarasý
YUKARI DÖNGEL MAÐARASI
Yukarý Döngel Maðarasý, Aþaðý Döngel Maðarasý'nýn aktif su çýkýþýnýn 150 m kadar doðusunda
ve 80 m üstünde yer almakta. Maðaraya giren suyun borularla türbine verilmesi nedeniyle
maðara yarý aktif bir konum kazanmýþtýr. Maðaranýn bu bölümü orijinal yapýsýnda suyu taþýyan
ana kanal özelliðinde iken, günümüzde tavanýn yer yer göçmesiyle geçit konumlu bir kapýz
maðara konumuna gelmiþtir. Daha önce kýsmen araþtýrýlan ama yayýnlanmayan bu maðara
2010 yýlýnda tarafýmýzdan ölçülmüþ ve haritalanmýþtýr. 500 m civarýnda bir uzunluða sahip
Yukarý Döngel Maðarasý'nýn ancak ciddi bir kaya týrmanýþýyla ulaþýlabilecek iki büyük yan kolu
ise henüz incelenmemiþtir. Görsellik açýsýndan Yukarý Döngel Maðarasý’nýn yurdumuzun en
etkileyici maðaralarýndan birisi olduðu rahatlýkla söylenebilir.
DEVAM EDEN ÇALIÞMALAR
Her ne kadar Keþ Daðý Düdeni araþtýrmasý -728 m derinlite bir sifonla sonlandý ise de, Yeþilgöz
Obruðu dalýþ çalýþmalarýmýz sürmekte. Bunun dýþýnda, Yukarý Döngel Maðarasý’nýn daha hassas
ve detaylý bir haritasý çizilecek.
Öte yandan, bölgenin batýsýnda yer alan Andýrýn - Göksun hattýnda henüz kapsamlý bir çalýþma
yapýlmadý. Bu bölgede bulunan Söðütova Düdeni dýþýnda, özellikle Seð Yaylasý civarýnda büyük
bir potansiyel olduðunu biliyoruz. 2013 yazýnda hem bu bölgede yüzey araþtýrmasý yapmayý,
hem de Söðütova Düdeni’ni çalýþmayý planlamaktayýz.
ÇALIÞMALARLA ÝLGÝLÝ YAYINLAR
Kahramanmaraþ ili kuzeyinde, özellikle de Keþ Daðý Düdeni’nde 4 yýldýr sürmekte olan
çalýþmalarýmýz, geçen bu süre zarfýnda kendi yayýnýmýz olan OBRUK Dergisi dýþýnda, ATLAS
ve National Geographic Türkiye gibi farklý dergilerde de yayýmlanmýþtýr.
KAHRAMANMARAÞ KEÞ DAÐI MAÐARALARININ
2873 SAYILI MÝLLÝ PARKLAR KANUNU KAPSAMINDA
ETÜD VE ENVANTER ÇALIÞMASINA ÝLÝÞKÝN
ÝÞBÝRLÝÐÝ PROTOKOLÜ
Ankara, 24/05/2011
1. PROTOKOLÜN AMACI
Ülkemizin sahip olduðu en önemli jeolojik miras unsurlarýndan olan maðaralarýmýzýn sistemli
bir þekilde ekolojik özellikleri göz önüne alýnarak deðerlendirilmesi henüz yeni bir yaklaþýmdýr.
Bugüne kadar bu þekilde sadece Altýnbeþik Maðarasý (Akseki, Antalya) ve Ballýca Maðarasý
(Pazar, Tokat) ekosistem iþlevleri göz önüne alýnarak deðerlendirilmiþ ve 2873 sayýlý Milli
Parklar Kanunu kapsamýnda koruma altýna alýnmýþtýr. Ancak bunlar münferit adýmlardýr ve
Ülkemiz maðaralarýnýn koruma çalýþmalarýnýn stratejik bir çerçevede profesyonel maðaracýlar
eliyle gerçekleþtirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle Milli Parklar Dairesi Baþkanlýðý
bünyesinde kurulan Maðara Koruma Birimi'nce 2008 - 2013 Stratejik Eylem Planý hazýrlanmýþtýr.
Bu protokol kapsamýnda taraflar Kahramanmaraþ ili sýnýrlarý içerisinde bulunan Keþ Daðý
çevresindeki jeomorfolojik ve ekolojik açýdan önem - önceliðe sahip maðara ekosistemlerini
2873 sayýlý Milli Parklar Kanunu çerçevesinde deðerlendirerek gerekli maðara ekosistemlerini
koruma altýna almak ve koruma - kullaným dengesini tesis etmek için gerekli çalýþmalarý
yürütmeyi amaçlamýþtýr.
Bu amaçla taraflar Kahramanmaraþ ili Keþ Daðý maðaralarýnýn ekosistem yaklaþýmýyla
incelenmesi hususunda ortak bir çalýþma gurubu kurmayý ve bu gurup bünyesinde görev
bölümü kapsamýnda gerekli iþ ve iþlemleri yürütmeyi taahhüt ederler.
2. PROTOKOLÜN TARAFLARI
Protokolün taraflarý Çevre ve Orman Bakanlýðý Doða Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüðü
ile Obruk Dergisi Maðara Araþtýrma Grubu (O'MAG) dur.
Protokol kapsamýnda yürütülecek çalýþmalarda Obruk Dergisi Maðara Araþtýrma Grubu adýna
(bundan sonra O'MAG olarak anýlacaktýr) Proje Çalýþma Gurubu, Çevre ve Orman Bakanlýðý
Doða Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüðü adýna ise (bundan sonra DKMPmkb olarak
anýlacaktýr) Milli Parklar Dairesi Baþkanlýðý Maðara Koruma Birimi görev alacaktýr.
Sayfa 1 / 3
3. PROTOKOLÜN KAPSAMI
Bu protokol kapsamýnda, taraflar Kahramanmaraþ ili Keþ Daðý çevresinde bulunan maðaralarýn
jeolojik, jeomorfolojik, hidrojeolojik, biyolojik, iklimsel araþtýrmalarýný gerçekleþtirerek, 2873 sayýlý
Milli Parklar Kanunu kapsamýnda koruma altýna alýnmasý düþünülen maðaralarýn etüd - envanter
raporlarýný oluþturacaklardýr.
4. TARAFLARIN GÖREV VE SORUMLULUKLARI
Protokol kapsamýnda yürütülecek çalýþmalarda;
4.1. O'MAGýn sorumluluklarý
O'MAG, üyeleri arasýnda oluþturacaðý bir veya birden fazla çalýþma grubu ile, Grup çalýþmalarý
ve etkinlikleri ile çatýþmayacak þekilde ve gönüllülük esasý içersinde, imkanlarý elverdiði ölçüde
• DKMPmkb ile birlikte maðaralarýn jeolojisi, jeomorfolojisi, hidrojeolojisi, meteorolojisi ile oluþum
ve geliþim özelliklerini araþtýracaktýr
• Olasý koruma alanlarý içerisindeki diðer speleolojik araþtýrmalarý DKMPmkb ile birlikte
yürütecektir
• Maðaralarýn haritalarýný proje amacýna uygun þekilde ve maðaranýn iç koþullarýnýn elverdiði
ölçüde olabilecek en yüksek güvenilirlik seviyesinde hazýrlayacaktýr
• Araþtýrmalarýnda kendi çalýþma usul ve yöntemlerini kullanacaktýr
• Saha çalýþmasý ve kamp dönemi için öngördüðü tarihleri en az 1 ay önceden DKMPmkb'ne
iletecektir
• Saha çalýþmasý ve kampa katýlacak üyelerinin listesini en az 1 ay önceden DKMPmkb'ne
iletecektir
• Çalýþmalar sýrasýnda maðaranýn tabii ve jeolojik deðerlerine zarar vermeyecektir.
4.2. DKMPmkb'nin sorumluluklarý
• Faaliyet sahasýnda yürütülecek her türlü çalýþmada eþgüdümü saðlayacaktýr.
• Maðara dýþý ekolojik özellikler ile kaynak deðerlere yönelik araþtýrmalarý gerçekleþtirecektir.
• Maðara içi ve çevresinin jeolojik, jeomorfolojik, hidrojeolojik özelliklerinin araþtýrýlmasý ve
bilimsel deðerlendirmeler aþamalarýnda gerekli teknik desteði saðlayacaktýr
• Proje raporlarýnýn hazýrlanmasýnda ve basýmýnda redaksiyon ve sekreterya hizmetlerini
gerçekleþtirecektir.
Sayfa 2 / 3
• Speleolojik araþtýrmalar için O’MAG tarafýndan talep edilen her türlü desteði, kurum imkanlarýnýn
ve mevzuatýn elverdiði ölçüde saðlayacaktýr.
• Protokol kapsamýnda yürütülecek çalýþmalar için barýnma, ulaþým ve diðer lojistik ihtiyaçlarýn
karþýlanmasý için gerekli desteði saðlayacaktýr.
5. PROTOKOLÜN SÜRESÝ
Çalýþma için öngörülen toplam süre 30 aydýr. Çalýþma sürecinin taraflarýn elinde olmayan
sebeplerden ötürü uzamasý halinde, raporun tamamlandýðý tarihe kadar süre iki tarafýn da kabulü
ile uzatýlabilir. Ýþbu protokol imzalandýðý tarihte yürürlüðe girecektir.
6. PROTOKOLÜN FESHÝ
Protokol taraflardan herhangi biri tarafýndan, 30 gün önceden diðer tarafa yazýlý ihbar yoluyla
herhangi bir sebep bildirmeksizin feshedilebilir.
Taraflar ayrýca, hukuki zorunluluklar, feshi gerektiren Yargý kararlarý gereði protokolü fesih edebilir.
Protokolün feshi halinde fesih tarihine kadar yapýlan iþler 30 gün içinde raporlanarak Doða Koruma
ve Milli Parklar Genel Müdürlüðü'ne teslim edilecektir.
Protokolün feshi halinde, taraflar ortak çalýþmalarý sonucunda ortaya çýkardýklarý rapor, harita ve
benzeri dokümanlarýn mülkiyetinin her iki tarafa da ait olduðunu kabul ederler.
Ýþbu belgenin içeriði üzerinde iþbirliði ve taahhüdü beyan etmek üzere 24 Mayýs 2011 tarihinde
taraflarca imzalanmýþtýr.
ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIÐI
DOÐA KORUMA VE MÝLLÝ
PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜÐÜ
OBRUK DERGÝSÝ MAÐARA
ARAÞTIRMA GRUBU
O'MAG
Adýna
Yaþar DOSTBÝL
Genel Müdür
Adýna
Murat EÐRÝKAVUK
Ýmtiyaz Sahibi
Sayfa3/3