EĞĐTĐM SEMĐNERĐ ÇALIŞMASI
Transkript
EĞĐTĐM SEMĐNERĐ ÇALIŞMASI
T.C. ULUDAĞ ÜNĐVERSĐTESĐ SAĞLIK HĐZMETLERĐ MESLEK YÜKSEKOKULU EĞĐTĐM SEMĐNERĐ ÇALIŞMASI SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ARŞĐVLEME ÖĞR.GÖR.FĐKRET CEYLAN BURSA, 13 ARALIK 2007 1 SAĞLIK HĐZMETLERĐNDE ARŞĐVLEME Öğr.Gör.Fikret CEYLAN Uludağ Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu ÖZET Günümüzde hasta ve yaralılara verilen hizmetin bütün ayrıntılarıyla, zamanında, tam ve düzenli bir şekilde belgelenmesi zorunluluğu vardır. Tıbbi kayıtlar hastaya verilen tıbbi bakımın kanıtıdır. Dolayısıyla hastaya verilen tıbbi bakımın kalitesinin değerlendirilmesinde kullanılabilecek önemli bir kaynaktır. Hastaneler, insan sağlığı ile ilgili yoğun kapasitede veriyi işler, kontrol eder ve saklar. Bütün bu faaliyetler boyunca bu veriler, muhtelif yerlerden hastanın dosya ve dosyalarına değişik formatlarda ve ortamlarda doldurulur. Her birimde de değişik amaçla yorumlanır. Her yorum ve esas olan bilgi, ihtiyaç duyulduğunda erişilmek için arşivlenir. Tıbbi kayıtların ve dokümanların güvenli ve sistemli bir şekilde tutulduğu bir arşivin varlığı istenilen her türlü bilgiye kolayca ulaşabilmeyi sağlar. Bir sağlık kurumunun geçmişini yansıtan bir arşiv aynı zamanda kurumun ve insanlığın geleceğine de ışık tutar. Bu çalışma ile bugüne kadar pek dikkat etmediğimiz sadece bir büro aracı olarak gördüğümüz, işi bittiği düşünülerek raflara kaldırdığımız hasta dosyasının ve onların sistemli bir şekilde tutulduğu hasta dosyaları arşivinin değerini ortaya koymaya çalıştım. Bu çalışmada hasta dosyaları arşivlerinin nasıl olması gerektiği, yasal mevzuatların neler gerektirdiğini, sistemin işleyişi, Uludağ Üniversitesi Sağlık Kuruluşlarındaki uygulama ile yeni teknoloji ve yazılımların (HBYS) katkıları incelenmiştir. ANAHTAR KELĐMELER: Tıbbi Kayıt, Hastane Arşivi, Hasta Dosyaları Arşivi 1. GĐRĐŞ Gün geçmiyor ki sağlık alanında yeni bir buluşa imza atılmasın, bir hastalığa çare bulunmasın. Bir hastalığın teşhisini tüm dünya ile paylaşmak en az o hastalığı tedavi edebilmek kadar önemlilik arz eder. Tıbbi dokümantasyon hizmetlerinin amacı tedavilerden elde edilen tüm materyallerin toplanarak faydalı bilgi oluşturmaktır. Hasta dosyaları kime, niçin, nerede, ne zaman, nasıl bir hasta bakım ve tedavi hizmeti verildiğini gösteren önemli belgelerdir. Bu nedenle, hasta dosyalarının hasta dosyaları arşivlerinde bilimsel kurallara uygun bir şekilde toplanması, düzenlenmesi, saklanması ve gereği halinde tekrar hizmete sunulması bir zorunluluktur. Hasta dosyalarının hasta, hastane yönetimi, adli tıp, tıbbi eğitim, araştırma, halk sağlığı, hekim ve tıbbi bakımın değerlendirilmesi açısından önemi bulunmaktadır. Bu nedenle hasta dosyası bir sağlık kurumunun en önemli hazinesidir. Bu hazinenin saklandığı ve tekrar hizmete sunulduğu yerler ise hasta dosyaları arşividir. Maalesef son yıllara kadar birçok özel ve devlet hastanesi, tedavilerini yasal zorunluluklar nedeniyle kaydetmelerine rağmen sistematik bir şekilde saklamayı ve onlardan tekrar yararlanmayı önemsememekteydi. Yeni buluşlara ışık tutabilecek kayıtlar, birçok hastane çalışanınca bilinmeyen bir odada çuvallar veya koliler içinde tutulmaktaydı. 2 2. TANIMLAR – KAVRAMLAR Hasta Dosyası: Yataklı tedavi kurumlarına müracaat eden hastaların, muayene, teşhis ve tedavi evrakının muhafaza edildiği; A4 kağıdı boyutlarında, kenarlarında Ek-1 ve Ek-2’de (Yönergede) düzenlenen forma uygun renkli şeritler bulunan kartondan imal edilmiş ve iki kapaktan oluşan telli saklama aracını ifade eder. Arşiv: Kurumların, gerçek veya tüzel kişilerin faaliyetleri sonucu oluşan (toplanan, biriken) ve bir amaçla saklanan belgeleri; söz konusu belgelerle ilgilenen kurumları ve bu belgelerin korunduğu yerleri içermektedir. Arşivleme: Gelecekte tekrar kullanılması düşünülen ya da yasal saklama süresi doluncaya kadar saklanması zorunlu olan belgelerin korunmasını sağlayan ve bu süre içinde kendilerinden yararlanma imkanı sunan çalışmalardır. Hastane Arşivi: Yataklı tedavi kurumlarına tedavi edilmek için gelen yaralı ya da hastaların görmüş oldukları işlemler sonucunda oluşan ve hastaların daha sonraki olası başvurularında, bilimsel araştırmalarda, istatistiki değerlendirmelerde, adli davalarda, vb. konularda kullanılmak gibi amaçlarla belirli sınıflama sistemlerine bağlı kalınarak bir sıra ve düzen içerisinde saklanan dokümantasyona, söz konusu dokümantasyona bakan birime, bu dokümantasyonu barındıran yerlere denir. Tıbbi Arşiv Malzemesi: Hastanelerin yaptıkları hizmetler yaptıkları faaliyetler sonucunda oluşan; hasta, doktor, hastane, adli tıp, halk sağlığı, bilimsel araştırmalar, hukuki vb. açılardan saklanması gereken her türlü yazılı, çizili, görsel-işitsel ve elektronik belgelerin tamamına tıbbi arşiv malzemesi denir. 3. MEVZUAT (ĐLGĐLĐ BÖLÜMLER) - 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı Đcrasına Dair Kanun - 992 sayılı Seriri Taharriyat ve Tahlilat Yapan ve Masli Teamüller Aranılan Umuma Mahsus Bakteriyoloji ve Kimya laboratuarları Kanununa Müteferri Olarak Tanzim Olunan Yönetmelik - 3153 sayılı Radiyoloji, Radiyom ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Kanun - 1975 yılında çıkarılan Devlet Arşiv Yönetmeliği - 3473 sayılı Muhafazasına Lüzum Kalmayan Evrak ve Malzemenin Yok Edilmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun - 16.05.1988 tarih ve 19816 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğü giren Devlet Arşiv Hizmetleri Hakkında Yönetmelik - 16.05.1988 tarih ve 19816 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yataklı Tedavi Kurumları Đşletme Yönetmeliği ve bu yönetmeliğe dayanılarak Yataklı Tedavi Kurumları Merkezi Tıbbi Arşiv Yönergesi - 06.11.2001 tarih ve 10588 sayılı Bakanlık olurları ile yayımlanan Yataklı Tedavi Kurumları Tıbbi Kayıt ve Arşiv Hizmetleri Yönergesi - 23.06.2001 tarih ve 24441 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik - 27.03.2002 tarih ve 24708 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Özel Hastaneler Yönetmeliği - YTK Tıbbi Kayıt ve Arşiv Hizmetleri Yönergesi’ne 24.09.2004 tarih ve 7067 sayılı makam onayı ile Ek-1 madde ilave edilerek “Bilgisayar otomasyonuna geçen hastanelerde kayıtların bilgisayar ortamında tutulmasına ilişkin işlemlerin yürütülmesi hakkında” yönerge değişikliği yapılmıştır. Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 18.01.2005 tarih ve 2005/06 sayılı genelgesinde “Hastanın sağlık kurumuna müracaatından itibaren tıbbi müdahale ve işlemlerin her aşamasında Yataklı Tedavi Kurumları Đşletme Yönetmeliğinde de belirtilen kayıtların Yataklı Tedavi Kurumları Tıbbi Kayıt ve Arşiv Hizmetleri Yönergesi hükümleri doğrultusunda eksiksiz tutularak arşivlenmesi ve kurumda muhafaza edilmesi hususu” önemle belirtilmektedir. 3 a) Yataklı Tedavi Kurumları Đşletme Yönetmeliği (Đlgili Bölüm) J-Merkezi Tıbbî Arşiv Madde 32- Her yataklı tedavi kurumunda bir merkezi tıbbi arşiv kurulur. Bütün servislerin ve olanakları ölçüsünde polikliniklerin işi biten dosyaları, bilimsel çalışanlar, istatistik değerlendirmeler, hastaların diğer müracaatlarında kullanılmak üzere bir sıra ve düzen içerisinde muhafaza edilir. Dosyanın kolay ve çabuk bulunabilmesi için; isme, hastalığa ve protokol numarasına göre lüzumlu görülen çeşitli bulma kolaylıkları sağlayacak kartoteks sistemleri uygulanır. (Değişik fıkra: 5 Mayıs 2005-25806) Merkezi Tıbbi Arşivin çalışma şekli ile hastanede tutulan tüm kayıtların bilgisayar ortamında tutulabilmesine ilişkin usul ve esaslar Yönerge ile belirlenir. b) Yataklı Tedavi Kurumları Tıbbi Kayıt ve Arşiv Hizmetleri Yönergesi (Đlgili Bölümler) Madde 5- Yataklı tedavi kurumlarında, idaresi ve organizasyonu aşağıdaki gibi olan bir merkezi tıbbî arşiv kurulur. Şekil 1. Tıbbi Kayıt ve Arşiv Hizmetleri Yönetim ve Organizasyon Şeması Madde 7- Merkezi Tıbbî arşiv, şu bölümlerden oluşur: a) b) c) d) e) Hasta endeksi bölümü, Eksik dosyalar bölümü, Dosyalama bölümü, Tıbbi sekreterlik bölümü, Tıbbi istatistik ve kodlama bölümü Eğitim ve araştırma hastaneleri ile yatak sayısı 400 ve daha fazla olan genel ve özel dal hastanelerinde adlî vakalara ait işlemlere ilişkin yazışmaların yürütülmesi ve araştırmacıların talep ettiği araştırma ve inceleme dosyalarını çıkartmak üzere bir araştırma ve haberleşme bölümü kurulur. Yatak sayısı 100’ün altındaki hastane arşivleri, bölümlere ayrılmaz. Madde 12- Hasta dosyasında şu belgeler bulunmalıdır. a) b) c) d) e) f) g) h) i) j) Hasta kabul kağıdı, Tıbbi müşahade ve muayene kağıdı, Derece kağıdı, Hasta tabelası, Röntgen istek kağıdı ve raporları, Laboratuvar istek kağıdı ve tetkik raporları Ameliyat kağıdı, Hastanın muayene istek formu, Çıkış özeti, (Değ./RG: 13.04.2003/25078) Uygulanacak tedavinin kabul edildiğine dair olan ve 1/8/1998 tarihli 23420 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 24 ncü maddesi uyarınca alınmış rızayı gösteren muvafakat formu. 4 Madde 15- Adli vak’alara ilişkin tüm tahlil, tetkik sonuçları ile her türlü kayıt, dokümanlar ve hasta dosyalarının en az 20 yıl süreyle yataklı tedavi kurumunun arşivinde muhafazası zorunludur. c) Özel Hastaneler Yönetmeliği (Đlgili Bölümler) Madde 48- Özel hastanelerin acil servis, poliklinik, klinik, röntgen, laboratuvar ve ameliyathane gibi tıbbi hizmet ünitelerinde, sayfa ve sıra numarası verilmiş ve her sayfası müdürlükçe mühürlenmiş protokol defterlerinin tutulması zorunludur. Özel hastanelere başvuran her hasta için hasta dosyası düzenlenir. Hasta dosyasına hastanın tedavisiyle ilgili bütün müşahadeler ve yapılan muayene, tahlil ve tetkik sonuçları ile tedavi ve günlük değişiklikler yazılır. Madde 49– Özel hastanelerde, muayene, teşhis ve tedavi amacıyla başvuran hasta, yaralı, acil ve adlî vakalar ile ilgili olarak yapılan tıbbî ve idarî işlemlere ilişkin kayıtların, düzenlenen ve kullanılan belgelerin toplanması ve bunların müteakip başvurular ile denetim ve adlî mercilerce her istenildiğinde hazır bulundurulması amacıyla tasnif ve muhafazaya uygun bir merkezî tıbbî arşiv kurulması zorunludur. Đlgili diğer mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, özel hastanede tutulan hasta dosyaları, en az yirmi yıl süre ile saklanır. Faaliyeti sona eren özel hastanelerin arşiv belgeleri, bir tutanağa bağlanarak müdürlüğe teslim edilir. Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca Bakanlık tarafından kurulacak kayıt ve bildirim sistemine ve Bakanlıkça yapılacak diğer iş ve işlemlere esas olmak üzere, istenilen bilgi ve belgelerin Bakanlığa gönderilmesi zorunludur. 4. HASTANE BĐLGĐ YÖNETĐM SĐSTEMLERĐ – HBYS Bilgi birikiminin çok hızlı onaylandığı tıp alanında, bir yandan da hastanelerde hastalara ait bilgilerin depolanması ve gerektiğinde kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasının önemi tartışmasız bir olgudur. Günümüzde değişmeyen, hatta üzerinde önemle durulan tek şey bilgilerin kayıt edilmesi olmuştur. Eğer bilgiye tekrardan gereksinim duyulacağı varsayılıyor ise, ister kağıda ister manyetik ortama olsun ama mutlaka kayıt edilmesi gerekmektedir. Türkiye’de pek çok alanda olduğu gibi sağlık sektörünün de kendine özgü çözüm bekleyen sorunları bulunmaktadır. Hastanelerde tutulacak düzenli kayıtlar, doğru analizler ve sistemli bir çalışma ortamı hem hastane personelinin hem de hastaneye başvuran hastaların sorunlarını azaltmanın ilk adımıdır. Hasta Bilgi Sistemi veyahut Hastane Bilgi Yönetim Sistemi, hastanelerde kaynakların yerinde kullanılması ve israfın önlenmesi, oluşturulmaya çalışılan kalite ve standartların tesis edilmesi ve korunması, hastanelerde sunulan sağlık hizmetinin en iyi şekilde verilebilmesi, gelir ve giderlerin izlenmesi, gelir kaçaklarının önlenmesi, hastane yönetimine verilecek önemli kararlarda bilgi desteğinin sağlanması, sağlanan bilgi desteğiyle ileriye yönelik doğru hedef belirlenmesi ve doğru kaynak yönetimi, eksiksiz tıbbi kayıt, muhasebe, depo, ambar, demirbaş kayıtları tutabilmek amacıyla kullanılan bilgi sistemleridir. HBYS hastane işletmelerinin çeşitli düzeylerindeki karar alıcılarına yardımcı olmak amacıyla bilgi toplama ve bilgi yayma fonksiyonlarını üstlenen değişik kaynaklardan elde edilen verileri bütünleyebilen sistemdir. HBYS güvenlik ve bilgi erişim, hasta kaydı ve endeks sistemi, poliklinik, klinik, tıbbi kayıt, radyoloji, eczane, laboratuar, ameliyathane, doğum odası, acil servis, döner sermaye ve muhasebe, bordro, personel, stok kontrol, ihale dosyaları, satın alma, diyet planlaması, demirbaşların takibi, vb. alanlarında kullanılmaktadır. Örneğin Kardelen Yazılımın Medula programının sadece Đstatistik modülünün sağladığı kolaylıkları aşağıda maddeler halinde sıralayabilir: • • • Üst düzey yöneticilere, yönetimsel ve stratejik kararlar vermede destek olmak üzere özet bilgiler vermektedir. Đstenen zaman aralığında her birim/doktor için gelir-gider, performans gibi değerlere ulaşılabilmektedir. Tıbbi ve bilimsel araştırmalar için tutulan kayıtlardan gerekli veriler alınabilecek ve analiz edilebilmektedir. 5 • • • • • • • • • Resmi kuruluşlara gönderilmesi gereken istatistiki formlar (Örneğin: form 053, 056, 057, aile planlaması çalışmaları vb.) ve bildirimler (Örneğin; AIDS, Sıtma gibi bildirimi Zorunlu Hastalıklar) üretilmektedir. Kurumlar arasında hasta medikal ve finansman bilgileri ile sevk bilgilerinin paylaşılabilmesine imkan vermektedir (Örneğin; Bağ-Kur hak sahipliliği entegrasyonu gibi). Hastanede yapılan tüm hizmetlerin doktorlara göre, gelir koduna göre, yapıldığı servise birime göre vb. şekilde filtreleme özelliklerine göre rapor alınabilmektedir. Doktorların poliklinikteki hasta sayısı, yaptıkları incelemeler, yatırdıkları hasta-gün sayısı, yaptıkları ameliyat ve konsültasyon sayısı, kontroldeki hasta sayısı, gibi bilgiler üretmektedir. Tanı, tedavi, yatış süresi, doktor ve verilen hizmet bazında maliyet analizleri yapılabilmektedir. Đki tarih arasında hastalık kodlarına göre istatistik formlarına esas teşkil edecek istatistiki bilgiler bulunmaktadır. Verilen her hangi bir tarihte hastaneye giriş yapan hastalar veya taburcu olan hastalar listelenmektedir. Servis veya polikliniklere ait aktif hasta listesi, servislerin her birinde ne kadar hasta var bilgileri saklanmaktadır. Đki tarih arasında laboratuarlarda yapılan tetkik adet ve türlerinin listeleri ve yazıcıdan çıktı alınabilmektedir. Şekil 2. Tıpdata HBYS programının menü tanıtımları. Şekil 3. Tıpdata HBYS programının Đstatistikler menüsünün liste hali 6 Örnek 1. AviCenna Hastane Bilgi Yönetim Sistemi Programı Hastane Bilgi Yönetim Sistemi adı verilen yazılım ilk AR-GE çalışmaları 1990 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Đbn-i Sina Hastanesinde yapılmıştır. Geliştirilen yazılım başta TIP olmak üzere birçok alanda zirveye çıkmış ünlü bir bilgin olan Đbn-i Sina’nın Latince karşılığı olan AviCenna ismi ile sağlık sektöründe önemli bir marka haline gelmiştir. AviCenna HBYS kapsamında yer alan medikal, finansal ve yönetimsel modüller ile kurum içindeki tüm süreçlerin takip edilebilmesi sağlanmakta ve personelin omuzlarındaki yük hafifletilerek kolay işletilebilir, takip edilebilir, verimli ve kârlı bir organizasyon için alt yapı sağlamaktadır. AviCenna sunucu işletim sistemi platformunda Windows, Linux ve Unix desteğine sahiptir. Donanım platformunda ise Itanium, Xeon, RISC mimarideki işlemciler ile uyumlu çalışabilmektedir. Ayrıca çok dilli yapı (multilanguage) ve farklı para (multicurrency) birimleri desteği ile uluslar arası pazarda etkin bir rol hedeflemektedir. Şekil 4. AviCenna HBYS programının ekran görüntüsü Örnek 2. Medula Programı Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Geri Ödeme Sistemi – Genel Sağlık Sigortası MED(ikal) ve ULA(k) kelimelerinden oluşturulmuştur. GSS ile hastaneler arasında * fatura bilgisini elektronik olarak toplamak * geri ödemesini gerçekleştirmek için oluşturulmuş bütünleşik sistemdir. MEDULA 14 Ağustos 2006 tarihinde Sağlık Bakanlığı hastaneleri ile GSS arasındaki iletişim standardı olarak Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlandı. GSS MEDULA sisteminin ikinci versiyonu, 1 Eylül 2006 tarihinde başlatılan versiyon üzerine, GSS Yönetmelik çalışmalarına paralel olarak geliştirilmiştir. Sistem, Sağlık Bakanlığı hastaneleri, üniversite hastaneleri, özel hastaneler ve tan/tedavi merkezleri tarafından kullanılacaktır. GSS Medula Sistemi, Java teknolojileri ile hazırlanmış olup, IBM Websphere Application Server üzerinde sunulmaktadır. Web servislerine gerçek (production) ortamda ulaşım protokolü HTTPS’dir (SSL). 27 Kasım 2006 tarihi itibariyle 77 ilde 570 Sağlık Bakanlığı Hastanesi MEDULA sistemine on-line olarak bağlıdır. 7 MEDULA’da ana süreçler: - Provizyon alma (Sigortalı ve Hizmet Sunucu Doğrulama) - Sevk bildirimi (Sevk, Reçete ve Tetkik Talep Bildirimi) - Ödeme bilgisi kayıt (Ödeme sorgusu-Claims Processing) - Fatura bilgisi kayıt (fatura sorgulama) MEDULA kapsamında Bir hastanın tüm sağlık hizmeti kullanımlarını takip etmek mümkündür. Öte yandan yine MEDULA aracılığı ile sağlık hizmet kullanımını hem hasta hareketleri hem de verilen hizmetlerin içeriği açısından yönlendirmek mümkündür. Şekil 5. MEDULA Programı Çalışma Sistemi. 5. SĐSTEMĐN ĐŞLEYĐŞĐ a) Kayıtlar: Hastalara ait tıbbi bilgileri kağıt dosyalar üzerinde oluşturan hastane arşivlerinde gün içerisinde arşivden talep edilen dosya sayısı o gün hastaneye başvuruda bulunan hastaların sayısı kadar olacaktır. Çünkü hastanın daha önceki gelişlerine ait hekim notları ve diğer bilgiler ağırlıklı olarak bu dosyalarda yer alacaktır. Hasta dosyasının açılma süreci hastanın hastaneye ilk müracaatıyla başlar. Sistem üzerinden hastaya bir protokol numarası (hasta numarası) verilir ve hastaya elektronik ortamda bir dosya açılmış olur. Hasta bundan sonraki bütün gelişlerinde bu protokol numarasıyla işlem görecektir ve her hastaya sadece bir protokol numarası verilmesi esastır. Bundan sonraki aşamada hastaya fiziksel bir dosya açılır ve tedavisi ile ilgili bütün belgelerin bu dosyada toplanması sağlanır. Kaydedilen hastaların daha sonraki gelişlerinde kolaylıkla tanınabilmesi için hastalara barkodlu tanıtım etiketleri veya kartları yazdırılır. Hasta dosyalarına yapıştırılmak üzere barkodlu etiketler üretilip, arşivde hasta dosyalarının hızlı transfer edilmesi için barkod okutulduğu anda dosya transfer hareketleri kaydedilir. Muayene edilen hastaya yapılması istenen diğer işlemlerin (laboratuvar testleri, röntgen, ultrason, doppler, tomografi, MR, skopi, patoloji, konsültasyon) istemi program üzerinden yapılabilir. Yapılan tüm işlemlerin sonuçları program üzerinde girilerek aynı şekilde görülebilir. 8 Yatışı planlanan hastaya yatış randevusu verilebilir. Yatışı yapılan hastanın tanıları ve yatış anamnezi kaydedilebilir. Yatan hastalara uygulanması istenilen işlemlerin (laboratuvar tahlili, radyolojik tetkikler, patolojik testler, konsültasyon, fizyoterapi, nutrisyon, ilaç vs.) istemi ve takibi program üzerinden yapılabilir. Hastanın bilgileri girilerek (taburcu tipi – iyileşme – ex, başka bir sağlık kuruluşuna sevk, taburcu sonrası bakım) taburcu edilebilir. Tekrar yatan hastaların bir önceki yatışından kaydedilen tüm bilgilerine erişilebilir. Şekil 6. TIP Faktor Medikal Otomasyon Programında Hasta Tanımları Menüsü b) Standart Hasta Dosyası: Kanuni zorunluluklar, akreditasyon ve kalite koşulları hasta dosyasının hem fiziksel yapısında hem de içeriğinde standart bazı kriterlerin oluşturulmasını gerektirecektir. Hasta dosyası olarak kullanılacak malzemeyi seçerken mutlaka, yönetmelikler, kurumun çalışma düzeni, rafların yapısı, dosya içerisinde kullanılacak formların ebadı gibi hususlar göz önünde bulundurulmalıdır. Hasta dosyası dizayn edilirken ilk bakışta görülebilecek bazı bilgiler dikkate alınmalıdır. Hasta bilgilerinin dosyanın üzerinde yer alması gizlilik açısından sakıncalı görülebilir. Bu durumda aynı bilgilerin dosyanın iç kapağında yer alması düşünülebilir. Standart bir hasta dosyası kapağında (ya da iç kapağında) yer alması gereken bilgiler şunlardır: - Hastanın adı soyadı ve protokol numarası Başvuru sırasına göre hastaneye geliş ve hastaneden çıkış tarihleri Tanı kodu (ICD-10) Yattığı servis ve oda numarası Alerji kaydı. (Herhangi bir alerjinin olup olmadığı bilinmiyorsa bu bölüme bilinmiyor yazılır). Kan grubu Notlar kısmı Bütün bunlarla birlikte dosya üzerine hasta kimlik bilgilerini içeren barkod etiketinin yapıştırılacağı bir alan, dosyanın hastane dışına çıkarılmaması için uyarı yazısı (hatta özel güvenlik donanımı) ve hastaneye ait logonun bulunması gerekir. 9 Şekil 7. Standart Hasta Dosyası Şekil 8. Standart Hasta Dosyası Şekil 9. Standart Hasta Dosyası şekli 10 Şekil 10. Standart Hasta Dosyası şekli c) Sayısal Renk Kodlaması: Hasta dosyalarının sırt kısmında hastaya ait protokol numarasını sembolize eden renklerin bulunması önemli yararlar sağlayacaktır. Öyle ki renk kodlaması çoğu zaman vazgeçilmez bir uygulama olarak karşımıza çıkacaktır. Renklendirme işlemi sonradan yapıştırılacak etiketlerle yapılabileceği gibi uygun koşulların sağlanması halinde dosyaların renk kodları matbaada basılmış olarak gelmesi de sağlanabilir. Renk kodlaması; - Dosyaların olması gerektiğinden farklı bir yere yerleştirilmesini önler. Yanlış yere yerleştirilen dosyaların fark edilmesini sağlar. Karışık duran bir dosya grubunun içersinde aranılan dosyanın, tarama yapmaya gerek kalmadan bir bakışla bulunmasını sağlar. Dosyaya estetik bir görünüm kazandırır. Dosyaların yerleşimi değişmez olan protokol numarasına göre yapılacağından renk kodları da bu numarayı sembolize edecektir. Dosya sırtında kodlama için dört ayrı pencere açıldığı taktirde yukarıdan aşağıya doğru yüz binli, on binli, binli ve yüzlü basamaklar için alanlar oluşturulmuş olacaktır. Onlu basamaklar için renklendirme yapılmaz. Yüz binli bir protokol numarasını vermek için numarayı oluşturan rakamın ilk dört rakamının renklerini kullanmak doğru bir kodlama olacaktır. Örneğin 238562 için; mavi, turuncu, pembe ve siyah renkleri kullanılacaktır. Rakamların karşılığı olan renkler aşağıda verilmiştir. Daha az basamaklı sayılarda ise en başa sıfırın karşılığı olan kırmızı gelecektir. Örneğin; 5326 için kırmızı, kırmızı, siyah ve turuncu kullanılacaktır (005326). Rakamların karşılığı olan renkler şunlardır: 0 Kırmızı 5 Siyah 1 Gri 6 Sarı 2 Mavi 7 Kahverengi 3 Turuncu 8 Pembe 4 Mor 9 Yeşil 11 125764 125765 125766 125767 Şekil 11. U.Ü. SUAM Tıbbi Arşiv hasta dosyası renk şeridi d) Fiziksel Şartların Oluşturulması: 1- Arşiv yerinin seçimi: Hasta dosyalarının saklanma süre 20 yıldır. Seçilen alanın büyüklüğü dosya artış hızına bağlı olarak belirlenmelidir. Bunun için sağlık kurumunun uzun vadeli hedefleri göz önünde bulundurulmalıdır. Dosyaların bütün hastaneye kolayca ulaştırılabileceği bir yer seçilmelidir. Poliklinik kayıtlarını kağıt üstünde tutan bir sağlık kurumunda gün içerisinde yüzlerce dosyanın transferi söz konusu olacağından, dosyaların ilgili bölümlere zamanında ulaştırılması öncelikle ele alınması gereken konulardan birisidir. Prensip olarak hasta dosyasının, hasta muayeneye girmeden önce ilgili bölüme ulaştırılması gerektiğinden, dosyanın ilgili bölüme ulaştırılabilme süresi belirlenirken, kurum binasının yapısı, bölümler ya da bloklar arasındaki mesafelerin uzaklığı, asansörlerin çalışma durumu gibi kriterler göz önünde bulundurulmalıdır. 2- Hasta kayıtlarının güvenliği: Hasta kayıtları mahremiyeti olan bilgilerdir. Bu nedenle yetkisiz personelin erişemeyeceği şekilde ve hırsızlığa karşı korumalı olarak saklanmalıdır. Arşiv girişlerine manyetik kart okuyuculu ya da şifreli kapı açma cihazları takılmalı, yetkisiz kişilerin kurum çalışanı dahi olsa arşive girişine izin verilmemelidir. Hasta dosyalarının polikliniklerde ve yatan hasta katlarında işlem gördükleri süre içinde de güvenliği sağlanmalıdır. Bu yüzden yetkisiz kişilere karşı bu bölümlerde de uygun saklama koşullarının oluşturulması gerekmektedir. 3- Uygun raf sisteminin sağlanması: Kullanımı kolay, yangın ve deprem gibi etkenlere karşı dayanıklı ve mevcut alanı en iyi şekilde kaplayan raf sistemleri kurulmalıdır. Hareketli raf sistemleri kapatılabilir ve kilitlenebilir olduğu için güvenli sistemlerdir. Raflar temin edilirken eldeki malzemenin yapısı ve boyutları dikkate alınmalıdır. Radyoloji tetkiklerine ait filmlerin boyutu daha büyük olacağından dolap derinlikleri buna göre hesaplanmalıdır. Şekil 12. Hasta dosyaların arşiv görüntüsü 12 4- Fiziksel etkenler: Arşiv alanı seçilirken güneş ışınlarının etkisi, havalandırma, ısıtma ve soğutma gibi etkenler mutlak göz önünde bulundurulmalıdır. - Arşivlenen malzeme güneş ışınlarını direkt olarak almamalıdır. - Ortam ısısı yazın ve kışın sabit tutulmalıdır. - Arşiv alanı havalandırılabilmelidir. Bu nedenle temiz hava girişini sağlayacak havalandırma tertibatı oluşturulmalıdır. - Arşiv alanı seçilirken rutubetten uzak bir alan seçilmeli, bodrum katlarda su basma riski göz önünde bulundurulmalıdır. - Aydınlatma sistemi tüm raflar görülebilecek şekilde kurulmalıdır. - Yangın önleme ve alarm tesisatları malzemenin yapısı dikkate alınarak kurulmalıdır. Arşiv depolarında; - - Đzolasyon: Yangına karşı dayanıklı duvar, döşeme ve kapılar Klimatizasyon: Arşiv depolarında ısı 12-18 derece, nem ise %50-60 oranında tutulmalıdır. Isıtmada tazyikli sıcak su tercih edilmelidir. Işık durumu: Depoya giren ışık miktarının özellikle yazın düşürülmesi gerekmektedir. Genellikle depo yüksekliği 2.10 veya 2.20 cm. olmalıdır. Raflar metal olmalıdır. 150-200 metrekareyi geçmemelidir. Metrekare başına 1500-2000 kg. yükü taşıyabilmelidir. Ahşap yer döşemesinden kaçınılmalıdır. Şekil 13. Raylı Dosya arşiv dolabı 6. ELEKTRONĐK HASTA KAYITLARI Hastanın hastaneye ilk müracaatında hastane otomasyon sistemi üzerinde verilen protokol numarasıyla birlikte ilk elektronik kayıt oluşturulur. Bundan sonraki aşamalar (Tıbbi kayıtların elektronik ortamda tutulması ya da her hasta için fiziksel bir dosya açılması) kurumun tıbbi kayıtları saklama politikasına göre belirlenecektir. Dosyaların elektronik ortama aktarılması şu aşamalardan oluşur: 1- Uygun yazılımın sağlanması: Tarama için, indexleme için, kullanıcı arayüzü için ayrı uygulamalar kullanılır. 2- Servis büro hizmetleri: Tarama, Ayrıştırılan dosyaları toplama, Đndexleme, kalite kontrol. 3- Yeni üretilen dokümanları sisteme dahil etme. Şekil 14. Paperwork Archimed HBYS programı Hastane Arşivi menüsü 13 Elektronik Hasta Kayıtlarının sağladığı avantajlar: - Arşiv olarak kullanılacak fiziksel alandan elektronik kayıtlar sayesinde çok büyük ölçüde kazanç sağlar. Hasta kayıtlarına çok daha hızlı bir şekilde ulaşılabilir. Aynı dokümana birden fazla kullanıcı aynı anda ulaşabilir. Diğer bilgi sistemleri ile entegrasyonu sağlar. Verilerin birleştirilmesini kolaylaştırır. Hasta kayıtları kurum içinde fiziksel olarak dolaşmayacağı için kaybolma riski ortadan kalkacaktır. Elektronik Hasta Kayıtlarının dezavantajları: - - Kullanıcı alışkanlıkları çoğunlukla verileri kağıt üzerine aktarmak gerektiğinde yine kağıt üzerinde görmek yönündedir. Bu nedenle bilgisayar ortamı kullanıcılar tarafından hemen kabul görmemektedir. Elektronik ortamda gerekli güvenlik önlemleri alınmış olmalı, yetkisiz kişilerin hasta kayıtlarına ulaşması önlenmelidir. Bilgisayar alt yapısı sorun çıkarmayacak ve her an kullanılmaya hazır olacak şekilde yapılandırılmalıdır. Otomasyon sistemi kurumun ihtiyaçlarına cevap verebilecek esneklikte olmalıdır. Kanuni zorunluluklar nedeniyle bazı doküman türlerinin fiziksel olarak saklanması gerekecektir. Sonuç olarak tamamen kağıtsız ortama geçmek şu aşamada mümkün değildir. 7. GÖRÜNTÜ ARŞĐVLEME VE ĐLETĐŞĐM SĐSTEMĐ – PACS Bilgisayar teknolojilerindeki yenilikler ve hastane otomasyon programları birçok sağlık kuruluşunun çalışmalarında büyük kolaylıklar sağlamıştır. Fakat kayıt aşamasında en büyük sıkıntı verilerin tamamının metinsel veri olup kağıt üzerinde olması idi. Ancak son yıllarda kullanılan Hastane Bilgi Sistemleri ile bu sorun aşılmaya çalışılmış, Medikal Görüntüler haricindeki tüm metinsel verilerin sayısal olarak arşivlenmesine yardımcı olunmuştur. Bu metinsel verilerin yanında Medikal Görüntülerin de sayısal olarak arşivlenmesi gerekmektedir. Buradaki Medikal görüntülerin sayısal olarak arşivlenmesindeki ihtiyacı gidermek için PACS sistemleri geliştirilmiştir. Görüntülerin arşivlenmesi problemi DICOM (Digital Image Communication in Medicine) standardı ve PACS sistemleri (Picture Archiving and Communication System) ile çözümlenmeye çalışılmıştır. Hastaların görüntüleri kurulacak olan Yerel Arşiv sistemine DICOM standardında gönderilecektir. Sağlık Bakanlığı Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı’nın Mayıs 2007’de açtığı Teletıp Projesi hayata geçiriliyor. Proje ile tanısında güçlük çekilen konularda tıbbi konsültasyon talep eden hastaneler, bu hizmeti seçilen hastanelerden elektronik ortamdan alabilecek. Taşradaki hastanelerin tomografi ve röntgenleri internet üzerinden büyük şehirlere gönderilecek uzman doktorlara inceletilecek. Küçük illerde yaşayan hastalar, teşhis ve tedavi için artık büyük şehirlere gitmek zorunda kalmayacak. Görüntü Yönetimi ve Arşiv Sistemi Yazılımı (PACS) Sağlık Bakanlığı Bilgi Đşlem Biriminde görüntü değerlendirme, arşivleme ve iletişim sistemi olarak görev yapacak. Sistem Radyoloji Bilgi Sistemi (RBS) ile birlikte çalışacak. PACS yazılımı çevrimiçi olarak tüm arşiv üzerindeki görüntülere sorgulama yaparak ulaşabilecektir. Şekil 15-16. Medikal Hasta Takip programı ana sayfa ve örnek hasta ziyaret bilgi görme ekranı 14 PACS sisteminin sağladığı fayda ve kullanılmamasının iki temel nedir vardır: kazanımları olması yanında henüz yaygın olarak 1- PACS sistemlerinin sahip olma maliyetleri çok yüksektir. Küçük ölçekli bir hastane için ise imkansızdır. 2- PACS sistemleri ve Hasta Bilgi Sistemleri henüz ortak bir noktada birleştirilememiştir. Bu noktada PACS sistemlerinin ve Hasta Bilgi Sistemlerinin, bir takım özelliklerini sağlayabilecek tarzda internet üzerinden uzaktan erişim ve yönetimi destekleyen Hastane Bilgi Sistemlerinin bir parçasını oluşturabilecek sistem yazılımları geliştirilme aşamasındadır. Şekil 17. Görüntü arşivleme sistemi çalışma şeması 8. U.Ü. SUAM MERKEZĐ TIBBĐ ARŞĐVĐ (Genel Bilgiler) Açılış Personel Bölümler - Dosya : Düzenleme ve yeni yapılanmadan sonra 16.04.2007 tarihinde faaliyete geçti : 2’si kadrolu 62’si sözleşmeli 64 personel çalışıyor : karşılama (Birimlerden gelen dosyaları karşılıyor. Randevulu hastaların istek dosyalarını kabul ediyor ve hazırlıyor) - Dosya birleştirme (Birimlerdeki eski-pembe renkli- dosya ile yeni açılan dosyaları birleştiriyor) - Dosya yerleştirme (Dosyaları kontrol ederek kabul ediyor ve yerlerine yerleştiriyor) - Kuryeler (Dosyaları ilgili birimlere götürüp getiriyor) Dosya Miktarı : Normal dosya 119.000 Radyoloji dosyası 14.700 TOPLAM 133.700 Adet (05/12/2007 tarihi itibariyle) Günlük Dosya Hareketi : 2.500-2.700 (ortalama) Günlük Açılan Yeni Dosya Sayısı : 600-700 (ortalama) Çalışma Süresi : 24 saat hizmet vermektedir Çalışma Düzeni : Gece çalışan personel bir sonraki günün randevulu hastaların dosyalarını hazırlar. Hazırlanan dosyalar sabah saat 08:00’de poliklinik kuryeleri tarafından alınır. Đşlemi biten dosyalar yine saat 17:00’de poliklinik kuryeleri tarafından teslim edilir. Gün içerisinde saat 13:30’da arşiv kuryeleri tarafından dosya transferleri gerçekleştirilir. Poliklinik ve klinik görevlileri hasta dosyası isteme ve iadesini AviCenna programında Klinik/Poliklinik Đşlem Menüsü’nü kullanarak Dosya Hareket komutu altında Dosya Đstek sayfasını açarak ilgili poliklinik, doktor adı, isteyen kişi, hangi bölüm olduğu, dosya tipi vb bilgi alanlarını doldurarak Arşive 15 istekte bulunurlar. Arşivde dosya karşılama görevlileri gelen talepleri kabul ederek dosyaları hazırlar. Kuryeler dosyaları teslim ettikten sonra istekte bulunan birim sorumluları program üzerinde Dosya Kabul seçeneğini onaylayarak işlemi tamamlarlar. Đşlemi bitip arşive gönderilen dosyalar arşiv kabulde barkod okuyucusundan geçirilerek kabul ediliyor, kontrol edilip eksikleri tamamlatıldıktan sonra yerleştirme yapılarak güven altında saklanıyor. Herhangi bir hasta dosyasının arşivden ne zaman çıktığı, hangi birimde olduğu, kim tarafından istendiği, hangi işlemi gördüğü sistem üzerinde takip edilebilmektedir. Sadece Adlî vak’a dosyaları resmi tutanak düzenlenerek teslim edilmektedir. Diğer rutin hasta dosyaları bilgisayar programı üzerinden takip edilmektedir. Şekil 18. Hastanelerde klasik arşiv işleyişi Şekil 19. AviCenna programında (Klinik) Dosya Đstek Ekranı Şekil 20. AviCenna programında (Arşiv) Hasta Dosya Hareket Takibi Ekranı 16 Şekil 21. U.Ü. SUAM Tıbbi Arşiv organizasyon şeması. 9. SONUÇ Türkiye olarak 1960’ı takip eden yıllarda ulusal sağlık sistemimizi daha yeni kurmuştuk. En uç noktadan yani sağlık evinden üniversite hastanesine uzanan bir sevk zinciri ve sağlık ocağındaki hane halkı formundan hastanedeki form 56’ya kadar kodlanmış birçok form ve poliklinik defteri, ameliyathane defteri gibi çok sayıda defterin kullanıldığı ve Sağlık Bakanlığı’na kadar uzanan elle tutulan bir sağlık bilgi sistemi kullanmaya başlamıştık. 2000’li yıllara gelindiğinde hastaneler hızla otomasyona geçmeye başladılar. SSK hastanelerinin Sağlık Bakanlığına devredilmesinden sonra HBYS uygulamaları daha da hızlandı. Şüphesiz bu hızlanmada Sağlık Bakanlığı Bilgi Đşlem Dairesi Başkanlığının çizdiği yol haritası çok etkili olmuştur. Şu anda gelişmiş ülkelerde HBYS o kadar ileri boyutlara ulaşmıştır ki, ulusal bilgi sistemi kapsamında bilgi transferleri, teletıp uygulamaları, PACS, uzaktan müdahaleli robotik ameliyatlar, sanal ameliyatlar, uzaktan eğitim, çakıştırmalı DICOM uygulamaları vb. uygulanır ve geliştirilirken onların 45 yılda aldığı yolu Türkiye son yıllardaki çabalarla büyük ölçüde kat etmeye başlamıştır. Bugün artık tam otomasyonu yakalayan hastanelerimiz, tıbbi kayıtlarını bilgisayar ortamında tutmaya başlamıştır. Tam otomasyona ek olarak, güvenlik sistemleri, monitör, internetten randevu, internetten görüntü, sıramatik, KIOSK uygulamaları hastanelerimizin vazgeçilmez uygulamaları haline gelmiştir. 17 Bu gelişmeler ve çalışmalar sayesinde konumuz olan tıbbi kayıtlar ve hastane arşivi için; Tıbbi kayıt ve hasta dosyalarının tutulmasına tertip ve düzen (standart) getirilmektedir. Hastanede kullanılan formlara standartlar getirilmektedir. Verilen sağlık hizmetlerinin kalitesinin yükseltilmesinde ve kontrolünde kolaylıklar sağlamaktadır. Hastalığın teşhis ve tedavisinde karar verme sürecini kısaltarak hataların minimize edilmesini sağlamaktadır. Hastaya daha önceki çeşitli sağlık kurumlarında verilen sağlık hizmetlerine ait bilgilerin birleştirilmesine imkan vermektedir. Hastanın önceki sağlık durumu ile ilgili bilgilerine kolayca ulaşılacağından gereksiz tahlil ve tetkik yapılmasını önleyerek masrafların azaltılmasını sağlamaktadır. Đstatistiklerin güvenilir ve doğru veriler üzerinden yapılmasını sağlamaktadır. Araştırmalara kolaylık sağlayarak araştırma yapma isteğinin artmasına ve araştırmaların doğru, güvenilir veriler üzerinden ve kolaylıkla yapılmasını sağlamaktadır. Özellikle mahkemelerden gelen yazılara zamanında verilen cevabî yazılar ile mahkemelerin daha kısa sürede karar vermesine yardımcı olmaktadır. Adli olaylarda veya mahkeme konusu olmuş tıbbi tedaviye yönelik dava ve olaylarda sağlık çalışanlarına güvence vererek gereksiz ve haksız suçlamalarında delil niteliği ile güvence içerisinde çalışmalarını sağlamaktadır. 10. SONSÖZ Birer laboratuvar ve araştırma merkezi olan hasta dosyası ve hasta dosyaları arşivine hastanenin en üst yönetiminden tüm çalışanlarına kadar herkes tarafından gereken önemin verilmesi sağlanmalıdır. Arşivin bir şekilde sorumluluğunu taşıyan kademeler (arşiv görevlileri, doktorlar, hastane idaresi) tarafından arşivin önemi anlaşılmış ve bir tıbbi arşiv politikasının kafalarda olgunlaştırılmış olması gerekmektedir. Hasta dosyasının ve diğer tıbbi kayıtların kalitesinden tüm çalışanların sorumlu olduğu bilincine ulaşılabilmesi için tüm personele gerekli eğitimler verilmeli, dolayısıyla bu konuda tüm çalışanlar bilinçlendirilmelidir. “Bilgi, her çeşit bilgi, bugün saniyelerle, saniyenin milyonda biri, hatta bilyonda biri kadar bir zamanda ölçülebilecek kadar hızlı artıyor. Bu akımı durdurmaya muktedir değiliz. Bu nedenle, en iyisi bu bilgi akımını kontrol etmeyi öğrenelim… Zaten geç bile kaldık.” Howell M. Estes 18 EK-1: U.Ü. TIP FAKÜLTESĐ ARŞĐV MALZEMELERĐ SAKLAMA TABLOSU Saklama Süresi Sıra No Malzemenin Adı ve Konusu Birim Arşivinde Kurum Arşivinde 1 Hasta dosyaları Düşünceler Kurumunda saklanır. 100 yıl (Saklama süreleri sonunda önemli şahsiyetlere ait hasta dosyaları Devlet Arşivi'ne gönderilir.) 2 Ameliyat defteri 100 yıl Kurumunda saklanır. 3 Adlî rapor dosyası 100 yıl Kurumunda saklanır. 10 yıl Devlet Arşivlerine gönderilmez. 100 yıl Kurumunda saklanır. 4 Adlî Rapor, dosyası Rapor ve Heyet Raporu 5 Film dosyaları 6 Đnvaziv girişim kordosentez) defteri (Ambiyosentez, 5 yıl 25 yıl Devlet Arşivlerine gönderilmez. 7 Tüp bebek dosyaları 100 yıl Kurumunda saklanır. 8 Doğum defteri 100 yıl Kurumunda saklanır. 9 Ex bebek dosyası 50 yıl Kurumunda saklanır. 100 yıl Kurumunda saklanır. 10 Transplantasyon dosyaları 11 Konsültasyon Formu 5 yıl 5 yıl Devlet Arşivlerine gönderilmez. 12 Yoğun bakım izlem formları 5 yıl 5 yıl Devlet Arşivlerine gönderilmez. 13 MR, BT, Anjiografi, Mamografi görüntüleri Ultrasonografi, 50 yıl Kurumunda saklanır. 14 Anjiyo defteri 5 yıl 15 yıl Devlet Arşivlerine gönderilmez. 15 EKO defteri 5 yıl 15 yıl Devlet Arşivlerine gönderilmez. 16 Parafin blokları Süresiz Kurumunda saklanır. 17 Lamlar Süresiz Kurumunda saklanır. 50 yıl Kurumunda saklanır. 18 Patoloji raporları Not: Tablonun konumuz ile ilgili olan bazı kısımları alınmıştır. 19 EK-2: U.Ü. SUAM HASTANESĐ YILLIK ĐSTATĐSTĐKLERĐ ULUDAĞ ÜNĐVERSĐTESĐ SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZĐ HASTANESĐ YILLIK ĐSTATĐSTĐKLERĐ 2001 2002 2003 2004 2005 2006 MEVCUT YATAK SAYISI 855 857 854 852 889 930 POLĐKLĐNĐK HASTA SAYISI 409.269 284.866 292.712 326.201 351.816 321.611 YATAN HASTA SAYISI 32.724 29.381 30.061 31.665 33.418 32.587 TABURCU OLAN HASTA SAYISI 30.872 29.274 29.912 31.678 33.320 32.738 ÖLEN HASTA SAYISI 1.465 1.338 1.342 1.476 1.416 1.386 YATILAN GÜN SAYISI 253.801 199.041 257.353 267.535 272.841 261.699 HASTANIN ORTALAMA KALIŞ GÜN SAYISI 7,85 6,50 8,23 8,45 8.19 8,00 YATAK ĐŞGAL ORANI % 81,32 63,63 82,56 85,79 85.41 84,70 11.014 9.258 9.968 4.409 4.478 3.745 18.117 20.146 20.407 1.497 3.808 4.025 NORMAL DOĞUM SAYISI 609 576 510 468 522 379 MÜDAHALELĐ DOĞUM SAYISI 469 425 425 504 418 454 YAPILAN BÜYÜK AMELĐYAT SAYISI YAPILAN ORTA AMELĐYAT SAYISI YAPILAN KÜÇÜK AMELĐYAT SAYISI 20