doğal afetler ve bursa

DOĞAL AFETLER
VE
BURSA
DOĞAL AFETLER
1. Jeolojik Kökenliler
Bunlar doğrudan doğruya kaynağını yer kabuğu ya da yerin
derinliklerinden alan doğal afetlerdir.
•Deprem
•Heyelan
•Yanardağ Patlamaları
•Tsunami
2. Meteorolojik Kökenliler
Atmosferdeki doğa olayları sonucunda meydana gelirler.
•Sel
•Çığ
•Fırtına
•Kuraklık
•Orman Yangını
•İklim Değişiklikleri
•Hortum
İlimiz bulunduğu coğrafi konum ve jeolojik
yapısı nedeniyle deprem başta olmak üzere
sel, su baskını, heyelan, tsunami, taş ve kaya
düşmesi gibi birçok doğal afete maruz
kalabilmektedir.
1.BURSA’NIN DEPREM GEÇMİŞİ
Bursa’nın en büyük deprem felaketini 1855 yılında
geçirdiği bilinmektedir. Bu felakete neden olan Bursa
Fayı’nın yanında kentimizi etkileyecek başlıca fay hatları;
Marmara Denizindeki ana fay, Geyve- İznik – Gemlik
Fayı, Yenişehir – Bursa – Manyas fayı ile irili – ufaklı
diğer faylardır.
Bursa Deprem Haritası
Haritada görüldüğü üzere ilimizin büyük kısmı 1. derece
deprem kuşağı içinde yer alırken bir kısmı da 2. derece
deprem kuşağı içerisindedir.
Bursa ve çevresi tarihsel dönemde birçok hasar verici depremlerle karşı karşıya kalmıştır.
Bunlardan en önemlileri 28 Şubat 1855 (IX şiddetinde) Bursa-Kemalpaşa ve 44 gün
sonra, 1855 11 Nisan günü (X şiddetinde) oluşan Bursa depremleridir
BURSA ŞEHRİNİ ETKİLEYEN TARİHSEL DEPREMLER
Tarih
715
985
1064
1417
1674
1851
28/02/1855
11/04/1855
15/12/1855
17/05/1858
04/06/1860
11/01/1862
24/02/1871
17/01/1872
17/04/1876
10/05/1878
30/12/1881
23/01/1884
09/1887
14/03/1897
Yer
Iznik Depremi
Iznik Depremi
Iznik Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Mustafakemalpasa-Bursa Depremi
Bursa-Mustafakemalpasa Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Iznik-Bursa Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Bursa Depremi
Gemlik-Bursa Depremi
Merkez
Üstü
Şiddeti
7
7
8
9
10
6
6
6
6
6
6
6
8
5
6
6
5
ML
5.7
5.7
6.3
7.0
7.7
5.0
5.0
5.0
5.0
5.0
5.0
5.0
6.3
4.3
5.0
5.0
4.3
BURSA İLİNİ ETKİLEYEN TARİHSEL DEPREMLER
2. Sel felaketi ve su baskını yoğun kentleşme baskısı ile
her sene olmaya başlamıştır. 2010 yılının ekim ayındaki
sel felaketi bir kişinin can kaybına neden olmuştur.
3. Heyelan olayı ise özellikle Uludağ’ın yamaçları başta olmak üzere
çoğu yerde görülmekle birlikte, 23 Şubat 2006 tarihinde İNTAM
bloklarının yıkılmasıyla kentimizde görülmüştür. Yapı yasaklı alan
olarak belirlenen bu alana plan değişikliği ile 2 kattan 8 kata çıkan
yapılaşma hakkı verilmiştir.
Ancak sonuç şudur ki; yüksek katlı yapılar bugün kullanılamaz
haldedir; bir kısmı boşaltılmıştır; bir kısmı zaten heyelan sırasında
kendi yıkılmıştır.
Günümüzde ise bu alan, heyelan tehlikesi geçirmiş ve can kaybına
uğramaktan son anda kurtulmuş bir bölge olarak intam bloklarının
yer aldığı bölge ‘Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Proje Alanı’ olarak
tanımlanmış ve bölgede TOKİ tarafından yapılacak yeni yapılar tarif
edilmektedir.
Peki kentimiz mevcut imar planları ile olası
bir felakete ne kadar hazırlıklıdır?
1. DEPREMSELLİK
1998 yılında onaylanan 1/100000 ölçekli Bursa 2020
Yılı Çevre Düzeni Planında o gün ki verilerle plan
çalışması yapıldığından depremsellik göz ardı
edilmiştir. Aynı zamanda 1999 yılı depreminin ardından
literatüre yeni yasa ve yönetmelikler eklenmiştir; ancak
maalesef ki planda yerini alamamıştır.
2006 yılında onaylanan 1/25000 ölçekli nazım imar
planlarında
ise
altlık
oluşturan
analiz
çalışmalarında Afet İşleri Genel Müdürlüğünce
7269 sayılı yasanın 2. maddesine istinaden
17.01.2001
tarihinde
onaylanan
“Jeolojik,
Jeofizik, jeoteknik Raporu’na” göre, fay hatları,
heyelan alanları, zemin yapısı, taşkın alanlarını
belirleyen Jeolojik Yapı Haritası oluşturulmuştur.
Büyükşehir Belediyesi Zemin Değerlendirme Haritası
Mavi renkli alanlar: Genel olarak Büyükşehir sınırları içinde kalan alüvyon
zeminlerin taşıma gücü ve yapılaşma yönünden en iyisini temsil etmektedir.
Bu alanlardaki zeminlerin taşıma potansiyeli yüksek olup sıvılaşma özellikleri
bulunmamaktadır.
Pembe renkli alanlar: Bu alanlardaki zeminlerin taşıma potansiyeli yüksek olup
sıvılaşma özellikleri bulunmamaktadır. Bu sahalar içinde malzeme ocağı olarak
işletilmiş alanlar olup daha sonraları bazı işletilmiş bu alanlar kontrolsüz olarak
doldurulmuş bazıları ise halen doldurulmamış sahaları oluşturmaktadır.
Turuncu renkli alanlar: Bu alanlar içinde kalan ve farklı özellikler arz eden
zeminlerde bulunmaktadır.
Kum-çakıl ocağı olarak işletilmiş alanlar, Sıvılaşma ve şişme özelliği gösteren
alanlar.
Yeşil renkli alanlar: Bu bölgelerdeki alüvyon zeminler deprem dalgalarına kaya
zeminlere oranla 3 kat daha fazla zemin büyütmesi göstermektedir.
Bu alandaki zeminlerde çok katlı yapılaşma (2-3 kat üstü) yüksek maliyetli temel
sistemlerine ve zemin iyileştirme yöntemlerinin uygulanmasını gerektireceğinden
az katlı yapılaşmaya gidilmelidir.
Jeolojik Yapı Haritası
Ancak analiz çalışmalarında hazırlanan
Jeolojik Yapı Haritasındaki bilgiler,
onaylanan 1/25.000 ölçekli Nazım İmar
Planlarında verilen arazi kullanım kararları
ve yapılanma koşullarına yansıtılmamıştır.
2. SIVILAŞMA ALANLARI
SIVILAŞMA ALANLARI
Planda görüldüğü üzere sıvılaşma
potansiyeline sahip alanlar yapılaşmaya
açılmıştır.
17.01.2001 tarihinde 7269 sayılı yasanın 2. maddesine göre
Afet İşleri Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Jeolojik –
Jeofizik – Jeoteknik Rapora göre, Bursa kent merkezinde Paşa
Çiftliğinin doğusunda bulunan alan, Misi Köyünün çevresi ve
Yalova Yolunun doğusunda kalan alanların sıvılaşma potansiyeli
olduğu tespit edilmiştir.
Ancak Bursa Büyükşehir Belediyesi Meclisi tarafından
onaylanan 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarında, başta konut
olmak üzere, sosyal donatı alanları, yeşil alanlar olmak üzere
kentsel kullanıma açılmış ve bu bölgelerde toplam 155.711
kişilik nüfus ataması yapılmıştır. (Yalova Yolu Doğusunda meskun
alanlarda 98.021 kişi – gelişme alanlarında 22.746 kişi, Paşa
Çiftliğinin doğusunda meskun alanlarda 26.057 kişi – gelişme
alanlarında 3244 kişi, Misi Köyünün çevresi meskun alanlarda
5643 kişi )
3. TAŞKIN ALANLARI
TAŞKIN ALANLARI
Ancak Bursamızda, Bursa Büyükşehir Belediyesi Zemin
Etütleri Araştırma Şefliği, Kent Bilgi Sistemleri Şube
Müdürlüğü ve Devlet Su İşleri 1. Bölge Müdürlüğü
tarafından hazırlanan 02.04.2002 yılında onaylanan
Taşkın Sahaları Haritasında belirlenen akarsu taşkın
alanlarının bir kısmı planlara işlenmemiş, işlenen alanlar
ise konut, sanayi, sosyal tesis gibi kentsel kullanımlara
açılmış ve bu bölgelere toplam 28.656 kişilik nüfus
ataması yapılmıştır.
Planlarda yapılan nüfus atamasının yanı sıra
plan değişiklikleri ile yeni yapılacak yatırımların da
taşkın alanlarında yer alması bir soru işareti olarak
karşımıza çıkmaktadır ?
1/25000 ölçekli Merkez Planlama Bölgesi Nazım
İmar Planında İl Afet Acil Durum Merkezi’nin Yeri.
1/25000 ölçekli Merkez Planlama Bölgesi Nazım İmar
Planında İl Afet Acil Durum Merkezi görüldüğü üzere
TAŞKIN ALANINDA kalmaktadır. Afet İşleri Birimi
olarak kentin herhangi bir tehlike anında yönetileceği
merkezin bu bölgede yer seçmiş olması planlama
açısından
büyük
bir
yanlış,
gelecekte
gerçekleşebilecek bir felaket açısından büyük kayıplar
demek olacaktır.
Bursa Büyükşehir Belediye
Meclisinin 31.07.2008 gün ve
533 sayılı kararıyla onaylanan
1/25000 ölçekli Nazım İmar
Planı Değişikliği ile kentimizin
en büyük yatırımlarından biri
olması planlanan Samanlı
Sağlık Kompleksi alanı ova
alanı içinde kalmasının yanı
sıra aynı zamanda TAŞKIN
ALANINDA yer almaktadır.
Sel
felaketi
ve
su
baskınının
ardından
şubemizce il afet acil
durum müdürlüğüne yazı
yazılmış,hasar
tespit
raporları istenmiştir.
4. HEYELAN ALANLARI
Heyelan Bölgesi
HEYELAN ALANLARI
17.01.2001 tarihinde 7269 sayılı Kanunun 2. maddesine göre
Afet İşleri Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Jeolojik –
Jeofizik – Jeoteknik Raporda belirtilen heyelan alanları planlarda
gösterilmemiş ve bu alanlardan Gümüştepe’nin kuzey doğusunda
kalan heyelan alanı, Büyük Kentsel Yeşil Alan olarak tariflenmiş,
plan notlarında da Kentsel Yeşil Alanlara; “Toplumun
yararlanması için ayrılan kapsamında oyun bahçesi, çocuk
bahçesi, dinlenme, gezinti, piknik, eğlence, fuar, botanik, ve
hayvanat bahçeleri ile bölgesel parklar bu kapsamdadır. Bu
alanlarda çevresinde ihtiyacı karşılayacak tesisler yok ise;
büfeler, havuzlar, pergolalar, açık çayhane ve genel hela”
yapılması öngörülmektedir. Oysa heyelan alanlarının yapı yasaklı
alanlar olarak tarif edilmesi ve yapılaşmanın mutlaka önlenmesi,
bu alanların ağaçlandırılması gereklidir.
5. Kum ve Malzeme Ocağı
Olarak İşletilmiş Ve/Veya
Doldurulmuş Alanlar
Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından onaylanan
1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planlarında, 17.01.2001
tarihinde 7269 sayılı Kanunun 2. maddesine göre Afet
İşleri Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Jeolojik –
Jeofizik – Jeoteknik Raporda belirtilen bu alanlar konut
başta olmak üzere, ticaret, sanayi, sosyal donatı alanı
gibi kentsel kullanıma açılmıştır. Oysa bu alanlarının
yapı yasaklı alanlar olarak tarif edilmesi ve yapılaşmanın
mutlaka önlenmesi gereklidir.
GEMLİK KÖRFEZİNDE TSUNAMİ RİSKİ
Aynı zamanda Gemlik Körfezi’nde
Tsunami riski de bulunmaktadır. Haritada
görülen kırmızı renkli alanlar körfezde en
büyük yeri kaplamakla birlikte 3 m. nin
altında olabilecek tsunami felaketini ifade
etmektedir.
Haluk EYİDOĞAN
İstanbul Teknik
Üniversitesi
Jeofizik Mühendisliği
Bölümü
GEMLİK KÖRFEZİNDE SIVILAŞMA POTANSİYELİNE SAHİP ALANLAR
Gemlik Körfezi’nde bir başka tehlike de sıvılaşma
potansiyeline sahip alanların yer almasıdır.
Görüldüğü üzere doğal afet tehlikesi kent
merkezinde olduğu kadar aynı zamanda kentin tüm
bölgelerine yayılmış durumdadır. Yani alınan
önlemlerin sadece merkez alandaki planları
içermesi değil, kent bütününde bütüncül bir çözüm
arayışı dahilinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
İLİMİZDE;
DEPREM
SENARYOSU
HAZIRLANMAMIŞTIR.
ÖNCELİKLE
DEPREM MASTER PLANI HAZIRLANMALIDIR.
DEPREM FELAKETİ OLMADAN ÖNCE, DEPREM SONRASI
YAPILACAK İŞLERİN VE DEPREMDEN ÖNCE ALINACAK
ÖNLEMLERİN PLANLANMASI GEREKMEKTEDİR.
DEPREM
GERÇEĞİ
1/25.000
ÖLÇEKLİ
NAZIM
İMAR
PLANLARINDA GÖZ ARDI EDİLEREK BURSA İÇİN DEPREM
SENARYOSU VE DEPREM MASTER PLANI HAZIRLANMADAN
ONAYLANMIŞ, EŞGÜDÜM SAĞLANAMAMIŞTIR.
İMAR PLANLARIMIZDA AFET SAHALARI AYRILMAMIŞTIR.
1/100.000 ölçekli Metropoliten Alan Planının 5.13 maddesinde “
1/25.000 ölçekli plan yapılması öngörülen alanlarda afet sahası
ayrılacaktır.” hükmü yer almasına rağmen onaylanan 1/25.000 ölçekli
Nazım İmar Planlarında afet sahaları, çadır alanları, toplanma alanları
vb. arazi kullanım kararları üretilmemiştir. Sadece planlarda öngörülen
bölge parklarının afet durumunda bu kapsamda kullanılması
önerilmiştir. Ancak bölge parklarına verilen oyun, açık spor ve su oyunu
alanları, festival alanları, kurban satım ve kesim alanları, günübirlik
tesisler yapılacağı yönündeki plan kararı bu alanların afet durumunda
kullanılmasını zorlaştırmaktadır.
1/25.000 ölçekli Nazım
İmar Planlarında
Taşkın Alanına önerilen
bölge parklarına örnek
GEMLİK BÖLGESİNDEKİ TASFİYE ALANI
• 1/25.000 ölçekli Gemlik Planlama Bölgesi Nazım İmar
Planında Gemlik’in mevcut yerleşik dokusunun
bulunduğu alan zemin yapısı ve diğer sebeplerle konut
tasfiye alanı olarak belirlenmiş ve kuzeyde bulunan
alanlara taşınması önerilmiştir. Ancak planda tariflenen
Konut Tasfiye Alanlarında mevcut yapılaşma aynen
korunmuş ve hatta yeni konut alanları önerilmiştir.
SONUÇ OLARAK:
-ÖNCELİKLE İMAR PLANLARIMIZDA VERİLEN YAPILAŞMA
KARARLARI TÜM BU VERİLER DİKKATE ALINARAK
YAPILMALIDIR.
- FELAKETLERİN BUGÜN OLDUĞUNDAN DAHA FAZLA
KAYIPLAR VEREBİLECEĞİ İHTİMALİ DÜŞÜNÜLEREK RANT
ODAKLI DEĞİL İNSANLARIN YAŞAM HAKKI ODAKLI SİYASİ
OLMAYAN KARARLAR ÜRETİLMELİDİR.
- TEHLİKE ARZ EDEN BÖLGELERİN EN KISA ZAMANDA
TASFİYE EDİLMESİ GEREKMEKTDİR.
-ÜST ÖLÇEKLİ PLANLARDAN BAŞLAYARAK ALT ÖLÇEKLİ
İMAR
PLANLARINA
KADAR
TÜM
BU
VERİLER
GÜNCELLENMELİ
VE
BU
DOĞRULTUDA
HAREKET
EDİLMELİDİR.
KENT
PLANLAMANIN
İNSAN
YAŞAMINI
ŞEKİLLENDİREN EN ÖNEMLİ MESLEKLERDEN
BİRİ OLMASI SEBEBİYLE DOĞAL AFETLERİN
ÖNEMSENMESİ
VE
BUNA
YÖNELİK
TEDBİRLERİN
ALINMASI
ACI
KAYIPLAR
YAŞANMADAN GERÇEKLEŞTİRİLMELİDİR.
BASINDAN HABERLER
SAYGILARIMLA..