Broiler Sevk ve İdare Rehberi - Cobb

Transkript

broiler
Broiler Sevk
ve İdare
Rehberi
cobb-vantress.com
COBB Broiler Sevk ve İdare rehberi
Giriş
Ürün yelpazemizde sağladığımız genetik ilerlemelerle, broiler ve broiler damızlıklarının tüm
alanlarındaki potansiyel performanslar, sürekli olarak artmaya devam etmektedir. Ancak, hem
genetik potansiyelin yakalanması, hem de istikrarlı bir sürü verimine ulaşmak için, çiftlik
sorumlularının öncelikle iyi bir sevk ve idare programına sahip olması gerekmektedir. Cobb
broilerlerinin başarısını mümkün kılan en önemli unsur, sıcak veya soğuk iklimler, kapalı veya
açık sistem kümesler gibi dünya çapındaki geniş değişim aralıklarinda ırkımıza ait sahip
olduğumuz önemli tecrübelerdir. Bu broiler sevk ve idare rehberi, sizin kendi sevk-idare
programınızı oluşturmanıza yardımcı olmak üzere tasarlanmıştır.
Sevk ve idare, broilerin sadece temel ihtiyaçlarını esas almamalı ayrıca genetik potansiyelinden
de sonuna kadar yararlanmayı hedeflemelidir. Önerilen bazı uygulamaların, sizin
tecrübelerinizle uyumlu hale getirilmesi gerekebilir. Bu gibi zamanlarda teknik ekiplerimiz, size
her konuda yardımcı olacaklardir.
Teknik bilgi servisi tarafından hazırlanan Cobb broiler sevk ve idare rehberinde, özellikle sürü
performanslarını etkilemesi muhtemel, kritik faktörler üzerinde durulmuştur. Önerilerimiz,
mevcut bilimsel bilgilere ve dünya çapındaki pratik deneyimlerimize dayanmaktadır. Bununla
beraber, uygulamayı uygun gördüğünüz sevk idare pratiğini etkileyebilecek yerel mevzuatı
dikkate almanızın, oldukça önemli olduğunu unutmayınız.
Cobb damızlık sevk ve idare rehberi, sizin sürü yönetimi yeteneklerinize referans ve yardımcı
olmak üzere tasarlanmıştır. Bu şekilde oluşturacağınız bilgi birikiminiz ve yeteneklerinizle, Cobb
ürün ailesinden istikrarli bir sekilde, iyi sonuçlar alacağınızı temenni etmekteyiz.
2010’ da revize edilmistir.
COBB
İÇİNDEKİLEr
1.
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
2.
2.1
2.2
2.3
2.4
Kümes Tasarımı
Yerleşim Sıklığı
Perdeli sistem kurulumunda dikkat edilmesi gereken anahtar noktalar
Yalıtım
Başlangıç dönemi bölmeleri
Ekipman
1.5.1 Suluk Sistemleri
1.5.2 Su Ölçerler
1.5.3 Su Depoları
1.5.4 Yemlik Sistemleri
1.5.5 isıtma Sistemleri
1.5.6 Havalandırma Sistemleri
Kümes Hazırlığı-Yerleşim Öncesi
Tüm Kümes Civciv Karşılama
Kümesin Bir Kısmının Kullanıldığı Karşılama Sistemi
Dikkat Çekici işıklar
Altlık İdaresi
2.4.1 Altlığın Önemli Fonksiyonları
2.4.2 Altlık Alternatifleri
2.4.3 Altlık Değerlendirme Kriterleri
2.4.4 Minimum Altlık Gereksinimleri
2.5 Civciv Yerleşimi Öncesi Kontrol Listesi
3.
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
Civciv Yerleşimi
Sevk ve İdarede Anahtar Gereksinimler
Civciv Kalitesi
Başlangıç Dönemi Sevk ve İdare
Civciv Vücut Sıcaklığı
Baslangıç Dönemi Havalandırma
4. Civciv Yerleşim Sonrası Dönem
4.1 Civciv Yerleşim Sonrası Kontrol Listesi
4.2 Yerleşim Sonrasında Kümes Hazırlık Döneminin Değerlendirilmesi
5.
5.1
5.2
5.3
Sayfa
1-8
1
2
2
3
4
4
5
6
7
8
8
9-13
9
9
9
9
10
10
10
10
11
14-16
14
14
15
16
16
17-18
17
18
Büyütme Dönemi
19-24
Üniformite
19
Sıcaklık
20
işık Programları
21
5.3.1 işık Programında Dikkate Alınması Gereken Anahtar Noktalar
21
5.3.2 Üç işık Programı
23
1) Standart işık Programı – Seçenek 1: <2.0 kg (4.4 lb)
23
2) Standart işık Programı – Seçenek 2: 2.0-3.0 kg (4.4-6.6 lb)
23
3) Standart işık Programı – Seçenek 3: >3.0 (6.6 lb)
24
5.4 işık Programlarının Getirileri
24
COBB
İÇİNDEKİLEr
6.
7.
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6
7.7
Yakalama İşlemleri
Havalandırma
Minimum Havalandırma
Negatif Basınç – Minimum Havalandırmada Anahtar Koşul
Hava Giriş Açıklıkları (İnletler)
Geçiş Dönemi Havalandırma
Tünel Havalandırma
Hissedilen Sıcaklık
Evaporatif Soğutma
7.7.1 Pompaların İdaresi
7.7.2 Evaporatif Ped Tasarımı
7.7.3 Evaporatif Pedlerin İdaresi
7.7.4 Evaporatif Ped Alanı Hesabı
7.7.5 islak Altlık ve Yüksek Nemin Ortak Nedenleri
7.8 Sisleme Sistemleri
7.9 Doğal Havalandırma
7.9.1 Sıcak Koşullarda Sevk ve İdare Teknikleri
7.9.2 Perde İdare Teknikleri
7.9.3 Perdeli Havalandırma Teknikleri
8.
8.1
8.2
8.3
Su İdaresi
Mineral İçeriği
Mikrobiyal Kontaminasyon
Su Sanitasyonu ve Sistem Temizliği
8.3.1 Hattın temizliği - Flushing
8.3.2 Oksidasyon-Azaltma Potansiyeli (OrP)
8.3.3 pH
8.4 Toplam Çözülmüş Katılar
8.5 Dönem Arasında Suluk Sistemi Temizliği
8.6 Su Analizleri
9.
Sayfa
25-26
27-43
27
29
30
32
33
34
36
37
37
38
38
39
39
41
41
42
43
44-48
44
44
44
45
45
46
46
47
48
Besleme
49-52
11. Kanatlı Sağlığı
11.1 Aşılama
57-60
57
10. Biyogüvenlik - Çiftlik Temizlik ve Dezenfeksiyonu
10.1 Biyogüvenlik
10.2 Çiftlik Temizlik ve dezenfeksiyonu
12. Kayıtların tutulması
13. Ekler
14. Notlar
53-56
53
54
61-62
63-64
65
COBB
1. KÜMES TASAriMi
Geleneksel & Kontrollü çevre
En uygun broiler kümes ve ekipmanlarının seçiminde dikkate alınması gereken bir çok unsur
bulunmaktadır. Ekonomik sınırlamalar genellikle daha öncelikli olsa da,ekipmanların uygunluğu,
satış sonrası servis ve ürünlerin ömürleri de kritik kabul edilen faktörler arasında bulunmaktadır.
Kümesler maliyeti açısından hesaplı, dayanıklı ve denetlenebilir bir ortam sağlamalıdır.
Bir broiler kümes inşaatınının planlamasında, öncelikle iyi drene edilebilecek ve doğal hava
hareketlerince zengin bir arazi seçilmelidir. Kümes, günün en sıcak saatlerinde yan duvarlara
vuracak doğrudan gün ışığı miktarının azaltılması için doğu-batı ekseni doğrultusunda inşa
edilmelidir. Asıl amaç, özellikle geceleri dikkat gerektirmekle beraber, günün 24 saatindeki ısı
dalgalanmalarını mümkün olduğunca en aza indirmektir. İyi bir sıcaklık kontrolü size, iyi bir yem
dönüşümü ve iyi bir büyüme oranı olarak geri dönecektir.
•
•
•
•
Çatı materyali, güneş ışınlarının yaydığı ısının düşürülmesine yardımcı olacak, yansıtıcı bir
yüzeye sahip olmalı ve ayrıca iyi izole edilmiş olmalıdır.
Isıtma sistemlerinin, mevcut iklime uygun ısıtma kapasiteleri bulunmalıdır.
Havalandırma sistemleri, yeterli oksijenin sağlanmasına ve hayvanlar icin optimum sıcaklık
şartlarını yerine getirecek şekilde tasarlanmalıdır.
Aydınlatma sistemleri, zemin seviyesinde eşit ışık yoğunluğu sağlayacak şekilde
düzenlenmelidir.
1.1 YErLEşİM SiKLiĞi
Doğru bir yerleşim sıklığı, beklenen performansların tutturulması ve başarıya ulaşabilmenin ilk
anahtarıdır. Hayvan refahı açısından da yerleşim sıklığının çok önemli olduğu unutulmamalıdır.
Yerleşim sıklığının belirlenmesinde kesinlikle iklim, kümes tipleri, kesim ağırlığı ve hayvan refahı
gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Yanlış ayarlanacak yerleşim sıklığı, ayak problemlerine,
yaralanmalara ve yüksek ölüm oranına neden olmanın yanında, altlık kalitesinden de ödün vermeyi
kaçınılmaz kılacaktır.
Sürünün bir kısmının, belirli bir yaşta kesime gönderilmesi yoluyla sürünün seyreltilmesi, optimum
hayvan yoğunluğuna ulaşılmasını sağlamaktadır. Bazı ülkelerde yüksek sayıda hayvan kümeslere
yerleştirilmekte ve iki farkli canlı ağırlık hedefine göre yetiştirilmektedir. Seyreltme ile, piyasanın
belirli bir segmentinin isteklerini karşılamak üzere sürünün %20-50`si kesime gönderilmektedir.
Kalan hayvanlar ise hayvan başına düşen daha fazla alanda, daha yüksek bir canlı ağırlık hedefine
ulaşacak şekilde yetiştirilmeye devam edilmektedir.
Dünya çapında, farklı pek çok yerleşim sıklığı kriteri bulunmaktadır. Ilıman iklimler için
30 kg/m²`lik yerleşim sıklığı ideale yakındır. Genel tavsiyeler;
Kümes tipi
Açık Kümesler
Açık Kümesler
Kapalı Kümesler
Kapalı Kümesler
Kapalı Kümesler
COBB
Havalandırma sistemi
Doğal
Pozitif Basınç
Çapraz Havalandırma
Ekipman
Karıştırıcı Fanlar
60 Derece yan duvar fanları
Avrupa’daki uygulama
Sisleme
Pedlerle Soğutma
1
Yerleşim Sıklığı
MAKSİMUM
30 kg / m2
35 kg / m2
35 kg / m2
39 kg / m2
42 kg / m2
1.2 PErDELİ SİSTEM KUrULUMUNDA DİKKAT EDİLMESİ GErEKEN ANAHTAr NOKTALAr
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Perdenin üst kısmı, en az 15 cm, kaçakların olmaması için pencere üst noktasından fazla
tutulmalıdır.
Kümesin dış kısmında, boyuna ekzende yapılacak 25 cm kadarlık mini perdeler, ana
perdenin üst tarafından gerçekleşebilecek sızıntılardan koruyacaktır.
25 cm lik mini perde, ana perdenin duvar baş ve son kısmında içinde hareket ettiği dikey
çerceve içine sığacak biçimde olmalıdır.
Perdeler açıldığında üç kat halinde üst kısımda toplanıyor olmalıdır.
Taban kısmının, zemin seviyesinde, hava kaçaklarından koruyacak şekilde kapatılması
gerekmektedir.
Yan duvarlardaki ve/veya inlet perdelerindeki bütün çatlak ve delikler mutlaka onarılmalıdır.
Perdelerin kapatılması ve açılması, otomatik olarak hem sıcaklık hem de rüzgar hızı esas
alınarak yapılıyorsa, istenilen ölçüde açılıp kapanıyor olmalarına olanak sağlayacak şekilde
tasarlanmalıdır.
Saçak ile pencere üst kenarı arasındaki mesafe en az 0,50 m. olmalıdır.
Saçak uzantısı 1.25 m. olmalıdır.
Perdenin baş ve son kısımlarda içinde
hareket ettiği dikey çerçeveler
1.3 YALiTiM
Kanatlı performansının artırılmasındaki anahtar faktör,özellikle başlatma dönemi olmak üzere,
düzenli bir kümes ortamının sağlanmasında yatar. Kümesteki geniş aralıklı sıcaklık değişimleri,
civcivlerde strese yol açacak, bunun sonucunda da yem tüketimi düşecektir. Bunun ötesinde bu
dalgalanmalar vücut ısısının tutturulması için fazladan enerji harcanmasına da yol açacaktır.
En önemli yalıtım gereksinimi çatı kısmındadır. İyi yalıtılmış bir çatı,sıcak günlerde kümese sızan
dış ortam sıcaklığından kaynaklanacak ısıyı azaltacak, hayvanlardaki ısı yüklemesini de
önleyecektir. Soğuk havalarda iyi yalıtılmış bir çatı, ısı kaybını düşürecek ve civciv gelişiminin en
önemli zamanı olan ilk 14 günlük süreçte, civciv için en uygun koşulların yakalanması amacıyla
kullanılacak enerji tüketimi de azalacaktır.
2
COBB
Çatı Malzemelerinin yalıtım kabiliyetleri R-değerleri ile ölçülür. R değerinin artması,
materyalin daha yüksek yalıtım özellikleri olduğunu göstermektedir. Yalıtım materyalini
seçerken R değeri başına maliyet, malzemenin kalınlığı başına maliyetten daha önemlidir.
Aşağıda bazı yalıtım malzemelerini ve R değerleri verilmiştir.
MALZEME
2.5 cm (1’’) için R-DEĞERİ
Talaş doldurulmuş örtüler
2,5 cm için Ortalama-R-3,2
Düz Polisitren
2,5 cm için Ortalama-R-5
Polisitren doldurulmuş örtüler
Fiberglas - cam yünü plakalar
2,5 cm için Ortalama-R-3,2
Sadece polistren köpük
U değeri-ısı iletimi katsayısıdır ve yansıma olmaksızın bir materyalin ısı kayıp veya
kazançlarını gösteren bir ölçüdür. U değerleri bir materyalin, ısının ne kadarını geçirdiğini
gösterir. U değerleri genellikle 0,20 ve 1,20 arasında değişir. Düşük U değeri ürünün ısı
geçişine direncinin yüksekliğini ve daha iyi bir yalıtım değerine sahip olduğunu gösterir.
U değerinin tersi R değeridir.
Önerilen çatı R değeri 20 (metrik olarak 3,5) & U değeri 0,05’dir. Bu, ısıtma maliyetlerinin
düşürülmesinde, ısı kaçaklarının düşürülmesinde ve yoğunlaşmanın önlenmesinde rol
oynamaktadır.
1.4 BAşLANGiÇ DÖNEMİ BÖLMELErİ
Yalıtımı iyi olmayan binalarda, içeride mini bir çadır kurulumuyla, ısı dalgalanmalarının
azaltılması söz konusu olabilmektedir. Bu mini branda, saçaktan saçağa bir yalancı tavan
oluşturacaktır. Yalancı tavan, ısı kaybını önemli ölçüde azaltıp sıcaklık kontrolünü
kolaylaştıracaktır. İkinci bir iç perdenin, dış perdeye 1 metre kadar bir mesafede kurulması
gereklidir. İç perde tabanı zemin kısmını, üst tarafı ise yalancı tavanın saçak kısmını tamamen
örtmelidir. Bu perde, alt taraftan olmamakla beraber sadece üst tarafından açılabilmelidir. Zemin
seviyesinde gerçekleşenen hafif hava hareketleri bile, civcivlerin üşümesine yol açacaktır. Bu
ikinci perde erken dönem havalandırmasında kullanılabilmektedir.
COBB
3
Yalancı tavan ve perdeler
Yalancı
Tavan
Üst
kısımdaki
açıklık
Dış
Perde
İç Perde
1.5 EKİPMAN
1.5.1 SULUK SİSTEMLErİ
İyi bir kanatlı üretiminde uygun akış hızına sahip, serin ve temiz su sağlanması oldukça
önemlidir. Yeterli su içilmemesi durumunda yem tüketimi de azalacak ve bundan dolayı kanatlı
performansları da baskılanacaktır. Genellikle açık ve kapalı suluk sistemleri kullanılmaktadır.
ÇAN VEYA KAP TİPİ SULUKLAR (AÇIK SİSTEMLER)
Açık sistem sulukların kurulum maliyeti açısından avantajları bulunsa da, altlık kalitesine ve su
hijyenine ilişkin problemler, kapalı sistemlere nazaran daha yaygın görülmektedir. Hayvanların
sulukları kontamine etmeleri nedeniyle, su saflığını muhafaza etmek oldukça güçtür ve bu
nedenden ötürü sulukların günlük temizlenmeleri gerekmektedir. Bu sadece işgücü gereksinimini
arttırmakla kalmamakla beraber ayrıca su israfına da neden olmaktadır.
Su basınç ayarlarınızın doğruluğu, altlığınızın yapısından anlaşılacaktır. Suluklarınızın altındaki
ıslak altlık, suluklarınızın yere çok yakın olduğunu, su basıncınızın aşırı bir seviyede olduğunu
veya suluklarınızda regülatörlerin yetersiz olduğunu işaret edebilmektedir. Eğer altlık fazlasıyla
kuru ise muhtemelen su basıncınız düşüktür.
Kurulum tavsiyeleri:
Çan tipi suluklarda hayvan başına en az 0,6 cm suluk alanı bulunmalıdır.
•
•
Bütün suluklarda su saçılma miktarının azaltılması için dengeleyici ağırlıkların bulunması
gerekmektedir.
Suluklara ilişkin öneriler
Çan veya kap tipi suluklarda, kenar seviyelerinin hayvanların normal duruş pozisyonlarında,
•
sırt kısmına denk gelecek yükseklikte bulunması hedeflenmelidir.
Kontaminasyonun azaltılması için suluk hat yüksekliği, broilerlerin büyüme oranlarına göre
•
düzenli olarak arttırılmalıdır.
Günlük
civcivlerde su seviyesi 0,5 cm yüksekliğinde iken bu yükseklik kademeli olarak
•
birinci hafta sonunda bir baş parmak tırnağının yüksekliği kadar, yaklaşık 1,25 cm civarına
getirilmelidir.
4
COBB
NİPEL SİSTEMLERİ (KAPALI SİSTEMLER)
Genellikle kullanılan iki tip nipel sistemi bulunmaktadır:
Yüksek debili nipel sulukları 80-90 ml/dakika debiye sahiptirler. Nipel memelerinin
•
uçlarında damlalar gözükür ve suyun altlığa akmaması için altlarında nipel tasları bulunur.
Genellikle yüksek debili nipellerde nipel başına 12 hayvan önerilmektedir.
Düşük debili nipel sulukları 50-60 ml/dakika) debiye sahiptirler. Tipik olarak nipel tasları
•
bulunmaz ve su basıncı ancak broylerlerin ihtiyacına yeterli olacak şekilde ayarlanır.
Genellikle düşük debili nipellerde, nipel başına 10 hayvan önerilmektedir.
Nipellere ilişkin kurulum tavsiyeleri
Nipel sistemlerinin, bir tank veya pompa kurulumu vasıtasıyla belirli bir basınca sahip olması
•
sağlanmalıdır.
Eğimli zemine sahip kümeslerde, su basıncının kümesin her yerine ulaşmasını sağlamak
•
amacıyla regülatörlerin, satıcı firma önerilerine göre kurulumunun yapılmış olması
gerekmektedir.
Hayvanlar suya ulaşmak için 3 m den fazla yol katetmemelidirler. Nipeller merkezlere
•
maksimum 35 cm uzağa yerleştirilmelidirler.
Diğer öneriler
Nipel sistemleri, açık sistemlere göre daha az kontamine olmaktadırlar.
•
Nipel sistemleri, civciv yüksekliği ve su basıncı göz önüne alınarak ayarlanmalıdırlar. Genel
•
bir kural olarak hayvanlar nipellere hafifçe uzanmalı ancak asla parmaklarının üzerinde
yükselecek duruma gelmemelidirler. Ayaklar yerde her zaman düz durumda bulunmalıdır.
Nipel sonunda basıncın görülebildiği şeffaf boru bulunan sistemlerde basınç, satıcı firmanın
•
önerilerine göre 5 cm’lik arttırmalarla yapılmalıdır. Nipel taslı sistemlerde, yükseklikler,
hayvanların nipel taslarından su içmek durumunda kalmayacağı şekilde ayarlanmalıdır.
Eğer nipel taslarında su bulunuyorsa bu sistemdeki basıncın fazla olduğuna dair bir
göstergedir.
Optimum broiler performansı için, kapalı sistem suluklar önerilmektedir. Kapalı sistemlerdeki
•
kontaminasyon açık sistemlerdeki kontaminasyona göre oldukça düşüktür. İsraf olan su,
ayrıca bir problem teşkil etmektedir. Ek olarak, kapalı sistemler, açık sistemler gibi günlük
temizlik gerektirmemektedir. Ancak bütün nipellerin çalışır halde olduğundan emin olmak
için düzenli şekilde akış oranlarının test edilmesi ve kayıt altına alınması gerekmektedir.
1.5.2 SU ÖLÇErLEr
Su ölçerler yoluyla su tüketiminin izlenmesi, aralarındaki yüksek ilişkiden dolayı, yem tüketiminin
de en güzel şekilde takibine olanak tanır. Su tüketimi hayvanların genel performans çizgilerini
ve sağlık durumlarının takibi için, günün aynı saatinde, her gün olacak şekilde takip edilmelidir.
Su tüketim miktarında beklenmedik bir değişim, herhangi bir su kaçağı,sağlık problemi veya
yem sorunu olabileceği nedeniyle derhal araştırılmalıdır. Su tükemindeki düşüş, sürünün bir
problem yaşadığına ilişkin ilk uyarı sinyali olabilmektedir.
COBB
5
Su tüketimi yaklaşık olarak yem tüketiminin 1,6-2 katı olmalıdır, ancak unutulmamalıdır ki bu,
çevre sıcaklığı, yem kalitesi ve kanatlı sağlığı durumlarına göre değişebilmektedir.
Su tüketimi, 20-32 derece ortam sıcaklığı arasındaki her 1°C derecelik artışta %6
•
artmaktadır.
Su tüketimi, 32-38 derece ortam sıcaklığı arasındaki her 1°C derecelik artışta %5
•
artmaktadır.
Su tüketimi, 20 derecenin altındaki ortam sıcaklığındaki her 1°C derecelik düşüşte %1,23
•
azalmaktadır.
Ortam sıcaklığı ve su tüketim oranı arasındaki ilişki
Sıcaklık °C / °F.
Su ve Yem oranı
20 / 68
2:1
4 / 39
1,7 : 1
26 / 79
Singleton (2004)
2,5 : 1
37 / 99
5:1
1.5.3 SU DEPOLAri
Ana sistem arızalarına karşı, çiftliklerde yeterli miktarda su depolaması sağlanmalıdır. Bir çiftlikte
48 saat yetecek miktarda su bulundurulması yeterlidir. Depolama kapasitesi, hayvan sayısına ve
soğutma pedlerinin ihtiyacı için gerekli olan miktara dayanmaktadır.
}
Aşağıdaki örnek, çiftliklerin su ihtiyaçlarını hesaplamada bir rehber olarak kullanılabilir:
•
Her 2.300 m² için pompa kapasitesi:
•
40 lt/dakika içme suyu
•
30 lt/dakika sisleyiciler
TOPLAMDA = 100 lt/dakika
•
15 lt/dakika x 2 soğutma hücreleri
Eğer su, bir taşıma tankından geliyorsa, besleme pompası kapasitesi hayvanların maksimum su
sarfiyatları ve ayrıca sisleyici ve/veya soğutma ped sistemlerinin maksimum gereksinimlerine
eşit olmak durumundadır.
Dönem aralarında depolar temizlenmelidir. Sıcak iklimlerde depolar, yüksek su sıcaklıklarında
tüketim azalacağından dolayı gölgelendirilmiş alanlarda bulunmalıdır. Yeterli su tüketimine
ulaşmak için ideal su sıcaklığı 10-14 °C dir.
6
COBB
1.5.4 YEMLİK SİSTEMLErİ
Hangi yemlik sistemi kullanırsa kullanılsın, yemlik alanı kesinlikle kritiktir. Eger yemlik alanı
yetersiz ise, büyüme oranları düşecek ve üniformite ciddi bir şekilde tehlikeye girecektir. Yem
dağıtımı ve yemliklerin hayvanlara yakınlığı, yem tüketim oranlarının yakalanmasında anahtar
faktörlerdir. Bütün yemlik sistemleri, yem kaybını en aza indirecek şekilde düzenli ayar
yapılmalıdır.
A.
Otomatik tava tipi yemlikler
33 cm çapındaki tava yemliklerin herbirine 60-70 hayvan önerilmektedir.
•
•
Civciv başlangıcında, yüksek akış oranının sağlanması için ayarlamalar yapılmalıdır.
Tava yemlikler genelde, kümes içerisindeki hayvan hareketlerini kısıtlamaması, yem dökülme
oranının azlığı ve iyi bir yem dönüşüm oranına imkan verdiği için önerilmektedir.
Sistemi dolu tutmak için tava yemlikler, her sürü girişinde kurulmalıdır.
Eğer hayvanlar tavalara gagalarıyla vuruyorlarsa bu hattın çok yükseğe ayarlandığını
göstermektedir.
Kümes Genişliği
Yemlik hattı sayısı
13-15 metre arası
3 Hat
12,8 metreye kadar
2 Hat
16-20 metre arası
4 Hat
21-25 metre arası
5 Hat
B.
Otomatik kanal tipi Yemlikler:
Hayvan başına en az 2,5 cm yemlik alanı bulunmalıdır – yemlik alanı hesaplanırken
•
kanalın her iki yanı da dahil tutulmalıdır.
Yemliğin kenar yüksekliği hayvanın sırt yüksekliğine denk olmalıdır.
•
•
Yemlik hattının bakımına, köşelere ve palet-zincir gerginliğine ayrıca dikkat etmek gerekir.
•
Yemin saçılmasını önlemek için, kazanların içindeki ayar plakalarının düzenli kontrol
edilmesi gerekmektedir.
C.
Yem Siloları:
Yem siloları toplam olarak 5 günlük bir ihtiyaca cevap verecek kapasitede olmalıdır.
•
Küflenme ve bakteriyel üreme riskinden kaçınmak için, siloların su geçirmez olması
•
gerekmektedir.
Her kümes için iki adet silo kullanılması önerilmektedir. Bu, tedavi gerektiği veya yem
•
çekme durumlarında yemde seri bir değişiklik yapmaya imkan tanımaktadır.
•
Silolar dönem arasında iyice temizlenmelidirler.
COBB
7
1.5.5 iSiTMA SİSTEMLErİ
Broylerden beklenen sonuçların elde ediledilmesinin anahtarlarından biri de iyi kümes şartlarını
sürekli ve kalıcı bir şekilde tutmaktan geçmektedir. Daha genç hayvanlar için tutarlı bir ortam ve
zemin sıcaklığı oldukça önemlidir. Isıtma kapasitesi ihtiyacı, ortam sıcaklığına, çatı izolasyonuna
ve kümes yalıtımının derecesine bağlıdır.
Öneri: Çatı izolasyonunun R değerine 20 dersek (iyi izole edilmiş bir çatı), toplam ısıtma
kapasitesi ihtiyacı ılıman iklimde 0,05 kwh/m³ olan, dış sıcaklığın 0 derecenin altına düştüğü
soğuk dönemlerde ise 0,10 kwh/m³ ısıtma kapasitesine ihtiyaç duyan bir kümesi ele alalım. Şu
ısıtma sistemleri uygun olacaktır:
•
•
•
Hava üflemeli ısıtıcılar: İyi bir ısıtma için, bu tip ısıtıcılar hava hareketinin çok yavaş olduğu,
kümesin orta kısmına yakın yerlere kurulmalı ve yerden yüksekliği 1,4-1,5 metre olmalıdır.
Üflemeli ısıtıcılar, asla inletlerin önüne yerleştirilmemelidir çünkü bu durumda bu
ısıtıcıların,hızla giden havayı ısıtmaya fırsatları olmayacaktır. Bu şekilde yerleştirilmiş
ısıtıcılar enerji tüketimini ve dolayısıyla maliyeti oldukça arttıracaktır.
Radyant ısıtıcılar: İster yassı tip, ister klasik tipte radyant ısıtıcıları olsun, bunlar kümesteki
altlık materyalini ısıtırlar. Bu tip sistemler, civcivlerin rahat edeceği bölgeleri, kendilerinin
bulmalarına izin verirler. Su ve yem yakınlarda olmalıdır.
Tabandan ısıtma: Bu sistem, sıcak suyun beton içindeki borulardan geçirilmesiyle yapılır.
Zemin, talaşı ısıtarak civcivlerin bulunduğu alan ısınmış olur.
Öneri: Radyan ısıtıcılar, hava ısıtıcı sistemlerle kordineli olarak çalışmalıdır. Radyan ısıtıcılar,
soğuk havalarda hava ısıtan sistemler ek ısı sağlarken, civcivin ilk döneminde ana ısı kaynağı
olarak kullanılmalıdır. Sürü yaşı ilerledikçe, hayvanlar kendi iç ısılarını ayarlayabilecek düzeye
gelirler. Yaklaşık 14 günlük yaşta hava üflemeli ısıtıcılar ana ısıtma sistemi haline gelebilirler.
Genelde iyi izole edilmiş kapalı kümeslerde ana ısıtıcı olarak hava üflemeli sistemler
kullanılırken, kötü izolasyona sahip kümeslerde radyan ısıtıcılar kullanılmalıdır.
1.5.6 HAVALANDirMA SİSTEMLErİ
Hava kalitesinin önemi:
Minimum havalandırmanın ana amacı iyi kalitede hava elde etmektir.Kümes ortamında
herzaman yeterli oksijen, minimum miktarlarda karbon dioksit (CO2), karbon monoksit (CO),
amonyak (NH3) ve toz olmalıdır-hava kalitesi tablosuna bakınız.
Yetersiz yapılan minimum havalandırma ve sonucunda kümeste ortaya çıkan kötü hava kalitesi,
NH3, CO2 ve nemin artmasıyla, asites gibi sendromların ortaya çıkmasına neden olabilir.
NH3 her zaman hayvan seviyesinde ölçülmelidir. Amonyağın olumsuz etkileri: Ayak taban
yanıkları, gözlerde yangı, göğüste su toplama/deride tahrişler, düşük canlı ağırlıklar, düşük
üniformite, hastalıklara yatkınlık ve körlük.
Hava Kalitesi Rehber Değerleri
Oksijen %
Karbon dioksit
Karbon monoksit
Amonyak
Bağıl nem
Solunabilir toz
> 19,6 %
< 0.3 % / 3,000 ppm
< 10 ppm
< 10 ppm
45-65 %
< 3,4 mg /m3
8
Havalandırmada
detaylar için,
7 numaralı
konu başlığını
okuyunuz
COBB
2. KÜMESİN HAZirLANMASi – YErLEşİM ÖNCESİ
Kümes Yapılandırması:
İlk 14 günlük başlatma aşamasında farklı yaklaşımlar döz konusu olabilir. Kümes tasarımı,
çevresel şartlar, su yem ve ısıtma ile ilgili durumlar, o kümese uygun farklı işlemler yapmayı
gerektirebilir.
2.1 CİVCİVLErİN TÜM KÜMES ALANiNA YErLEşTİrİLMESİ
Tüm kümes sistemi, civcivin genelde kapalı kümeslere veya ılıman iklim bölgelerinde karşılandığı
sistemdir. Tüm kümese civciv karşılarken önemli olan şey, kümes içinde büyük ölçekte ısı
dalgalanmalarına izin vermeyen koşullar yaratabilmektir.
2.2 KÜMESİN Bİr KiSMiNiN KULLANiLDiĞi YErLEşTİrME SİSTEMİ
Bu uygulamayla ısıtma masraflarının düşürülmesi amaçlanmaktadır. Bu şekilde ilk yerleştirme
alanının düşürülmesiyle, gerekli ısı ihtiyacını ve enerji maliyetini düşürmek mümkündür. Ek
olarak, küçük alanlarda, doğru ısı düzeylerini tutturmak daha kolay olmaktadır.
Bu sistemde amaç, yerel hava koşullarına göre istenen kümes sıcaklığını tuttururken, ısıtma
kapasitesi ve kümes izolasyonunun izin verdiği ölçüde, civcivlere ayrılan alanın mümkün
olduğunca geniş tutulmaya çalışılmasıdır. Bu alanın arttırılması, ısıtma kapasitesine, kümes
izolasyonuna ve dış ortam sıcaklığına bağlıdır. Hedef, istenen kümes ısısının yakalandığından
itibaren en kısa sürede bu alanın genişletilmesi olmalıdır. Açılmadan en az 24 saat öncesinde,
kullanılmamış alanın ısı ve havalandırma koşulları istenen düzeye getirilmiş olmalıdır. Aşağıdaki
örneği inceleyiniz.
7 güne kadar
– Kümesin 1/2'si
8 günden 10 güne kadar
– Kümesin 1/2 ile, 3/4’ü arası
11 günden 14 güne kadar – Kümesin 3/4’ü
Dünya çapında, kümeslerin bölünmesine ilişkin bir çok strateji bulunmaktadır. Kümesi bölmekte,
genelde yerden tavana kadar olan perdeler kullanılır. Civcivlerin hava akımından rahatsız
olmaması için, tabanda, perdenin önüne 20 cm’lik sert bir bariyer yerleştirilmelidir. Bölünmüş
kümes yerleşimi, merkeze yerleştirilmiş ısı kaynağı ve civcivlerin dikkatini çekmeye yarayan
ışıklar yardımıyla, tüm kümes büyütmeye benzer bir şekilde idare edilebilir.
2.3 DİKKAT ÇEKİCİ işiKLAr
Radyan tipi ısıtıcılarla birlikte kullanılacak bu ışıklar büyütme alanının ortasında ısı kaynağı
doğrultusunda civcivleri yem ve suya teşvik etmek üzere kullanılabilmektedir. Bahsi geçen
ışıklar, en iyi olarak, civciv karşılamayı takiben ilk 5 gün için kullanılmaktadır. Geri plandaki ışıklar,
beşinci günden itibaren, onuncu günde normal ışık düzenine kavuşuncaya kadar kademeli olarak
azaltılmalıdır. Bu ışıklar ilk 14 gün yemleme sistemine alıştırmada istenen tablaların üzerine
asılarak kullanılabilir.
2.4 ALTLiK İDArESİ
Altlık, çok önemsenmeyen, fakat yetiştiricilikte sonucu etkileyen en önemli unsurlardan birisidir.
Doğru altlık idaresi broiler sağlığı, performansı ve karkas kalitesinde esastır ve doğrudan
üreticilerin ve entegrelerin karını etkilemektedir.
COBB
9
2.4.1 ALTLiĞiN ÖNEMLİ İşLEVLErİ
Altlık;
•
Nemi emmeye yarar.
•
Dışkıyı katılaştırarak, hayvanların gübre ile bulaşmasını en aza indirir.
•
Soğuk kümes betonu üzerinde bir yalıtım sağlar.
Altlık materyalinde bazı kriterlere dikkat edilmek koşuluyla bir çok alternatif bulunmaktadır. Altlık,
emici, hafif, pahalı olmayan ve toksik olmayan bir yapıda olmalıdır. Altlık materyali ayrıca, ileri
dönemde gübre veya yakıt olarak kullanılmaya uygun yapıda olmalıdır.
•
•
•
•
•
•
•
•
2.4.2 ALTLiK ALTErNATİFLErİ
Çam talaşı-mükemmel emici özelliği bulunmaktadır.
Parke talaşı-toksiteye neden olabilecek tanen içerir ve kıymıklar taşlık hasarına neden
olabilir.
Testere talaşı-genelde yüksek nem içerir, kekleşmeye açıktır. Civcivlerin tüketmesi
halinde aspergilloz’a neden olabilir.
Kıyılmış saman-abzorbe yeteneğinden dolayı buğday samanı arpa samanına göre daha
fazla tercih edilebilir. Kaba kıyılmış saman ilk birkaç haftada kekleşmeye açıktır.
Kağıt-ıslandığında idaresi oldukça güçtür, kekleşmeye açıktır. Parlak kağıtlar da bu
amaçla pek kullanışlı değildir.
Pirinç kavuzu-pahalı olmadığı bölgelerde iyi bir altlık alternatifidir.
Fıstık kabukları-kekleşmeye açık, ancak idare edilebilir bir yapıdadır.
Parçalanmış sazlık, hasır vs otlar-bazı yerler için ucuz bir çözümdür.
2.4.3 ALTLiK DEĞErLENDİrME KrİTErLErİ
Altlığın nem içeriğini değerlendirmek için en iyi yol, bir avuç dolusu altlığı nazikçe sıkmaktır. Altlık
hafifçe yapışmalı ve yere düştüğünde ise parçalanmalıdır. Eğer nem fazla ise altlık yere düştüğünde
bile parçalanmayacaktır. Eğer altlık çok kuru ise elinizle sıktığınızda bir arada kalmayacaktır. Aşırı
nemli altlık (>% 35 ), hayvan refahında ve/veya sağlık koşullarında zorluklara neden olabilmektedir.
Göğüste su toplamaları, deride yangılar ve kalite bozuklukları oluşabilmektedir. Yüksek nem düzeyli
altlık, ayrıca yüksek amonyak seviyelerinin oluşmasına da katkıda bulunabilmektedir.
Eğer, suluklar altındaki altlık ıslaksa, nipel basıncı değerlendirilmeli ve akabinde gerekli önlemler
alınmalıdır. Problemin kaynağı çözüldüğü taktirde taze, veya kümesin bir başka tarafından alınacak
kuru talaş, problemli bölgeye serilmelidir. Bu işlem hayvanları yeniden bu bölgeleri kullanmaya teşvik
edecektir. Yeniden talaş sermede ıslak ve kekleşmiş talaşın çıkarılmış olması gerekmektedir.
2.4.4 MİNİMUM ALTLiK GErEKSİNİMLErİ
Altlık Tipi
Minimum Derinlik veya Hacim
Odun talaşı
Kuru testere talaşı
Kıyılmış saman
Pirinç kavuzu
Ay çiçeği kabuğu
2,5 cm
2,5 cm
1 kg / m2
5 cm
5 cm
10
COBB
2.5 CİVCİV YErLEşİMİ ÖNCESİ KONTrOL LİSTESİ
Başarılı broyler yetiştirmenin anahtarı, yerleşimde sistemli ve etkili bir sevk idare programının
oluşturulmasıyla başlar. Bu program, daha civciv kümeslere yerleştirilmeden önce başlar. Sevk
ve idare programının parçası olarak karşılama öncesi kümes hazırlığı, etkili ve karlı broiler
sürülerinin sağlanması için temel oluşturmaktadır.
I. Ekipman Kontrolü:
Ekipman kapasitelerinin, yerleştirilecek civcivlerin sayılarına hitap edebileceğinden emin
olduktan sonra, gerekli civciv karşılama ekipmanlarını kurun ve bütün bu ekipmanların çalışmaya
hazır durumda olduğunu kontrol edin. Tüm su, yem, ısıtma ve havalandırma sistemlerinin
düzgün ayarlandığından emin olun.
II. Isıtıcı Kontrolü:
Tüm ısıtıcıların tavsiye edilen yüksekliklerde kurulduğuna ve maksimum düzeyde çalıştığında,
sorun olmadığından emin olun. Isıtıcıların kontrolü ve bakımı ön ısıtmadan yeterli bir süre
ÖNCE yapılmış olmalıdır.
III. Termostad ve Sensörlerin Kontrolü
Civciv yerleşim alanının ortasında, civciv yüksekliğinde yerleştirilmelidir.
•
Minimum ve maksimum termometreler, termostada bitişik yerleştirilmelidir.
•
Sıcaklık değişimleri, günlük kayıt altına alınmalı ve bu, 24 saatlik bir periyotta 2 °C’den fazla
•
olmamalıdır.
•
Bu cihazlar, eğer doğruluğundan şüphe ediliyorsa, yıllık veya daha erken periyotlarla kalibre
edilmelidir.
IV. Zemin sıcaklığı kontrolü
Kümesler, hem sıcaklık (yer&ortam) hem de nem bakımından, yerleşimden 24 saat
•
öncesinde, hazır hale gelebilmesi için önceden ısıtılmalıdır.
Hedefe ulaşmak için, ön ısıtmaya civciv yerleşiminden en az 24 saat önce başlanmalıdır.
•
Ön ısıtma zamanı, iklim koşullarına göre değişiklik göstermektedir, ayrıca kümes izolasyonu
•
ve ısıtma kapasitesi kümesten kümese değişecektir.
Civcivler kendi vücut sıcaklıklarını ilk 5 gün ayarlama yeteneğinden yoksundurlar ve termo
•
regulasyon, yani sıcaklıklarını ayarlayabilme yeteneklerinin gelişmesi, ilk 14 güne kadar
tamamlanmayacaktır.
•
Yerleşimde altlık sıcaklığı olarak, hava üflemeli ısıtıcılar kullanılıyorsa en az 32 °C, eğer
radyan ısıtıcılar kullanılıyorsa ısı kaynağının altına denk gelen altlıkta 40,5 °C ölçülmesi
gerekmektedir.
COBB
11
Altlık sıcaklığı her yerleşimden önce kayıt altına alınmalıdır. Bu ön ısıtmanın etkinliğini
değerlendirmede size yardımcı olacaktır.
V. Minimum Havalandırma Kontrolü:
Minimum havalandırma, ön ısıtmayı takiben, birikmiş gazların ve nemin atılması için
•
mümkün olduğunca kısa zamanda aktive edilmelidir.
Civciv üzerindeki esinti-hava ceryanını bertaraf etmek için hava kaçaklarını kapatın.
•
VI. Sulukların Kontrolü:
Her 1000 civciv için 14-16 civciv suluğu (nipel kullanılmıyorsa) hesaplanmalı ilave olarak ta
•
8-10 askılı çan tipi suluk bulundurulmalıdır.
Bütün suluklar temizlik maddesi kalıntılarından ari olması için iyice durulanmış olmalıdır.
•
Damlaların akmasına fırsat vermeden, her nipel memesi ucunda su damlası görünecek
•
şekilde, basınç ayarlanmalıdır.
•
Nipel suluklarının civciv göz hizasında olduğuna emin olun.
•
Su mutlaka temiz ve taze olmalıdır.
İlave suluklar öyle yerleştirilmelidir ki civcivler, ilave suluklar ile ana sistem arasındaki ilişkiyi
•
anlayabilmelidirler.
12
COBB
VII. Yemlik Kontrolü
Yem doldurmadan önce temizlik döneminden kalan bütün suyu boşaltın.
•
Ek yemlikler, ilk 7-10’lük dönemde, kağıt, tepsi veya kapaklar şeklinde sağlanmalıdır.
•
Ek yemlikler, ana yemlik ve sulukların ortasında, ısıtıcılara bitişik şekilde yerleştirilmelidir.
•
Tepsilerin her biri için 50 adet civciv hesaplanmalıdır.
•
•
En önemli nokta, ilave yemlik sistemi kesinlikle boş kalmamalıdır. Bu durumda
civcivlerde oldukça büyük stress oluşacak ve buna bağlı olarak yumurta sarısı
emilimi oldukça düşecektir.
İlave yemliklerin tabanı asla gözükmemelidir. Her zaman yemle dolu olmasına özen
•
gösterin.
Civcivler ana yemlik sistemine ulaşabilecek hale gelene kadar ek yemlikler günde 3 kez
•
tazelenmelidir. Bu geçiş, genellikle ilk haftanın sonlarında gerçekleşir.
Yem iyi kalitede, granül formda olmalıdır.
•
Yemi veya suyu asla direk ısıtıcı altına koymayın keza bu, su ve yem tüketimini
•
düşürebilmektedir.
Otomatik yemlik sistemi, civcivlerin ulaşımını kolaylaştırmak üzere yere oturtulmalıdır.
•
Mümkünse otomatik yemlik sistemini yem ile iyice doldurmak gerekir.
Eğer kağıt kullanıyorsanız, yemlik alanı, civciv yerleşim alanının en az %50’lik bir kısmını
•
kaplamalıdır. Civciv başına 50-65 gr yemin kağıt üzerine serilmesi önerilmektedir. Kağıt,
otomatik suluk sisteminin yanına yerleştirilmeli böylece civcivler, kolayca hem yeme hem de
suya ulaşabilmelidirler.
COBB
13
3. CİVCİV YErLEşİMİ
•
•
•
•
•
•
•
•
3.1 SEVK VE İDArEDE ANAHTAr GErEKSİNİMLEr
Aynı sürü kaynağı ve yaştan civcivleri aynı kümese yerleştiriniz. Her kümeste yerleşim
“hepsi içeri-hepsi dışarı” şeklinde yapılmalıdır.
Yerleşimdeki gecikmeler, civcivlerde dehidrasyona yol açabilir ve bu da civcivlerde yüksek
mortaliteye ve daha düşük büyüme oranına neden olabilmektedir.
Civciv karşılamada stresi azaltmak için ışıkları kısın.
Civcivler dikkatle indirilmelidir ve su ile yemi en yakında bulabilecekleri alanlara
dağıtılmalıdırlar. İlave olarak kağıt kullanılıyorsa civcivleri kağıt üzerine dağıtmak
gerekmektedir.
Kutu sayısının %5’ini tartarak ortalama civciv ağırlığını bulun.
Tüm civcivlerin yerleşimi tamamlandıktan sonra ışıkları tamamen açık konuma getirin.
1-2 saatlik ortama alışma sürecinden sonra, bütün sistemleri kontrol edin ve gerekiyorsa
ayarlamalarınızı yapın.
İlk birkaç gün civcivlerin dağılımını kontrol edin. Bu, yemlik, suluk, havalandırma ve ısıtma
sistemlerinde bir sorun olup olmadığının anlaşılmasına yardımcı olacaktır.
3.2 CİVCİV KALİTESİ
Kuluçkaların, broiler performans başarısı üzerine muazzam etkileri bulunmaktadır. Yumurtadan
çiftliğe olan kuluçka evresi oldukça stresli olabilmektedir. İyi civciv kalitesine ulaşmakta, stresi
minimize etme çalışmaları son derece önemlidir.
İyi kalite bir civciv’in özellikleri
•
Tüyler kuru, kabarmış bir görünümde olmalı.
•
Parlak, yuvarlak ve aktif gözlere sahip olmalı.
•
Göbekleri tamamen kapanmış olmalı.
•
•
•
•
Hareketli ve canlı gözükmeli.
Bacaklar dokunulduğunda parlak ve nemli gibi gözükmeli.
Dizlerinde kızarıklık bulunmamalı.
Civcivlerde anormallik bulunmamalı (ör: çarpık, bükülmüş bacaklar ve çapraz gaga).
14
COBB
3.3 BAşLANGiÇ DÖNEMİ SEVK VE İDArE
Başlatma döneminin önemi yadsınamaz. Civciv’in ilk 14 günü, ilerideki iyi performansın da
belirleyicisi olacaktır. Bu dönemde yapılan her ekstra çaba sonuçta başarı ve karlılığı
etkileyecektir.
Civcivleri yerleşimden iki saat sonra kontrol edin. Rahat olduklarından emin olun. Aşağıdaki
örnekleri inceleyiniz.
Uygun Dağılım
Tamamiyle
Doğru
İyi dağılmış ve
sürekli cıvıltılı
Çok esintili
Esintiden kaçmaya
çalışan gürültülü
civcivler
Çok soğuk
Isıtıcının altına
toplanmış,
gürültülü
civcivler
Çok sıcak
Kenarlara
kaçmış uyuşuk
civcivler
Anahtar
Civcivler
Parlak ışık
etkisi
Esinti şekli
veya gürültü
Isıtıcı
COBB
15
3.4 CİVCİV VÜCUT SiCAKLiĞi
1.
Civciv vücut sıcaklığı, daha çok çocuklarda kullandığımız tipteki basit bir kulak
termometresiyle ölçülebilir.
2. Kuluçkadan çıkmış civcivlerin vücut sıcaklıkları 40-41 °C’dir (104-106 °F).
3. İlk 5 günde bu sıcaklık, 41-42 °C’ye (106-108 °F) çıkar.
4. Civciv vücut sıcaklığı, 41 °C’nin (106 °F) üstüne çıktığında hızlı soluma başlamaktadır.
5. Civciv vücut sıcaklığı, 40 °C’nin (104 °F) altına düştüğünde civcivin üşümekte olduğu
bilinmelidir.
6. Rahat bir civciv burun deliklerinden nefes alıp verir ve ilk 24 saatte yaklaşık 1-2 gr nem
kaybeder.
7. Ayrıca yumurta sarısı 1-2 gr nem ihtiva ettiği için civciv ağırlık kaybetmesine rağmen dehidre
olmaz.
8. Eğer civciv çok hızlı nefes alıp vermeye başlarsa ilk 24 saatlik süreçte 5-10 gr nem
kaybetmesi ve sonucunda dehidre olması söz konusu olabilmektedir.
9. Yüksek nem seviyeleri, civcivin kaybettiği nem miktarını düşürebilir ancak civcivin ısı veriş
mekanizmasına da zarar verecektir. Bu nedenle doğru sıcaklık hayatidir.
10. Daha genç yumurtalardan çıkan civcivler (daha genç anaçlardan gelen civcivler) taha az ısı
ürettikleri için ortamda daha fazla sıcaklığa ihtiyaç duyarlar.
11. Yumurta sarısında enerji kaynağı olarak 2/3 kadar yağ, büyümede kullanılmak üzere, 1/3
kadar protein bulunmaktadır.
12. Eğer civcivin yeme hızla ulaştırılması mümkün olmaz ise, yumurta sarısında bulunan ve
büyümede kullanılacak olan protein, yine yumurta sarısında bulunan yağ ile birlikte civcive
enerji sağlamak için yakılır ve büyüme olumsuz etkilenir.
3.5 BAşLANGiÇ DÖNEMİ HAVALANDirMA
Doğru sıcaklığa ek olarak havalandırmanın da dikkate alınmış olması gerekmektedir. Doğru
havalandırma, ısının bütün kümes boyunca dağılmasını ve kümeste iyi bir hava kalitesi
sağlamaya fırsat verir. Civcivler hava kalitesini belirleyen öğelere, daha yaşlı hayvanlara göre
fazlaca hassaslardır. Amonyak seviyesinin etkileri, 7 haftalık yaştaki hayvanlarda sınırlıyken, 7
günlük yaştaki civcivlerde canlı ağırlık alımlarında %20’ye varan zararlar verebilmektedir.
Amonyak seviyeleri her zaman 10 ppm’in altında bulunmalıdır.
Ayrıca genç civcivler, hava akımlarına da oldukça hassaslardır. Hava hızı 0,5 m/saniye olan
yavaş bir esinti bile civcivlerde önemli bir üşüme etkisi yaratabilmektedir. Eğer karıştırıcı fanlar
devrede ise civciv seviyesindeki hava akımını minimize etmek için tavana yönlendirilmelilerdir.
Hayvan yaşına göre maksimum hava hızları:
Hayvan Yaşı
Metre /Saniye
0,3
0,5
0,875
1,75 - 2,5
0-14 gün
15-21 gün
22-28 gün
28 gün +
14 güne kadar, minimum havalandırma pratikleri, civcivlerin üşümesine olanak vermeyecek
şekilde ayarlanmalı ve bu konu da dikkatli olunmalıdır.
16
COBB
4. CİVCİV YErLEşİM SONrASi DÖNEM
4.1 CİVCİV YErLEşİM SONrASi KONTrOL LİSTESİ
Yemlik ve sulukların,yerleşim sıklığı göz önüne alınarak yeterli olduğuna ve düzgün
yerleştirildiğine emin olun. Yemlik ve suluklar “termal rahatlık alanında” birbirlerine yakın olarak
yerleştirilmelidir.
I. Mini sulukların kontrolü (İlave suluklar):
1000 civcive 6 suluk oranı hesaplanmalıdır.
•
Asla boşalmalarına izin verilmemelidir.
•
Temizlenmiş ve yeniden doldurulmuş olmalıdırlar.
•
Su saçılıp-dökülmesine yol açmadığı sürece suluktaki su seviyesini yüksek tutun.
•
Mini suluklar, yerleşimi takiben yaklaşık 48 saat sonra kaldırılabilir.
•
Su kalitesinin korunması için sulukları mümkünse altlıktan az bir miktar yükseğe yerleştirin.
•
Ancak civcivlerin suya ulaşmalarını engelleyecek bir yüksekliğe getirilmediğinden de emin
olun.
II. Çan tipi sulukların kontrolü
Suluğun kenar noktası hayvanın sırt yüksekliğine gelecek şekilde ayarlanmalıdır.
•
Sık bir biçimde kontroller ve ayarlamalar yapılmalıdır.
•
Kontamine edici faktörlerin birikmesinden uzak tutmak için günlük olarak temizlenmelidir.
•
Günlük civcivlerde su seviyesi 0,5 cm yüksekliğinde iken bu yükseklik, kademeli olarak
•
birinci hafta sonunda bir baş parmak tırnağının yüksekliği kadar, yaklaşık 1,25 cm civarına
getirilmelidir.
Bütün suluklar mutlaka su saçılımının engellenmesi açısından dengeleyici aparata sahip
•
olmalıdır.
III. Nipel sulukların kontrolü:
Yükseklik ilk 2-3 saat kadar civcivin göz seviyesinde olmalı, bunu takiben hafifçe civcivin
•
kafa hizasına getirilmelidir.
Basınç, damlanın akmasına müsaade etmeyecek, ancak damlaların nipel memesinden
•
gözükmesini sağlayacak ölçüde olmalıdır.
Hayvanların
ayakları her zaman için altlık üzerinde düz konumda omalı, asla parmaklarının
•
üzerinde yükselmeye çalışmamalıdırlar.
IV. Yemliklerin kontrolü
Krambıl formunda yem sağlanmalı, tepsi,kapak veya kağıdın üzerine serilmelidir.
•
Yemlikler büyüme sürecine orantılı olarak kademeli olarak yükseltilmeli, her zaman oluk
•
veya tava yemlikler hayvanın sırt yüksekliğinde olmalıdır.
Yemliklerdeki
yem seviyesi, saçılımın minimize edildiği, ancak hayvanın kolayca
•
tüketebileceği en uygun yüksekliğe ayarlanmalıdır.
•
Hiçbir zaman yemliklerin boş çalışmasına izin vermeyin.
COBB
17
V. Gün canlı ağırlık kontrolü:
7.gün canlı ağırlıkları bu dönemin ne kadar başarılı geçtiğine dair mükemmel bir ölçüdür.
Bu dönemde optimum canlı ağırlıklara ulaşmadaki başarısızlık, zayıf broiler performansı olarak
geri gelecektir.
4.2 YErLEşİM SONrASi KÜMES HAZirLiK DÖNEMİNİN DEĞErLENDİrİLMESİ
İki çok önemli “Civciv Testi” yerleşim sonrasındaki ilk 24 saatte yapılmalıdır. Bu iki test, yerleşim
sonrası sevk ve idarenin değerlendirilmesinin basit & etkili yollarıdır.
“CİVCİV TESTİ 1” – Yerleşimden 4 ile 6 saat sonrası
Her bölmeden rastgele 100 civciv seçiniz.
•
•
Boyun veya yanağınıza koyarak civcivlerin ayak ısılarını kontrol edin.
•
Eğer ayaklar soğuksa, ön ısıtma ısısını yeniden değerlendirin.
•
Soğuk altlığın nedenleri:
1. İlk yeme ulaşmada gecikme
2. Büyümede zayıflık
3. Düşük üniformite
Zemin sıcaklığının en önemli göstergesi civcivin ayaklarıdır. Eğer ayaklar soğuksa civcivin iç
sıcaklığı da düşüktür. Üşümüş civcivler, hareketsizlik gösterirler ve toplanmış bir şekilde dururlar.
Bunun sonucunda da daha az yem ve su tüketirler. Nihai olarak büyüme oranlarındaki düşüş
kaçınılmaz olacaktır. Civcivlerin ayaklarını boynunuza veya yanağınıza koyarak bir civcivin ne
kadar üşüdüğünü kolayca anlayabilirsiniz. Ayakları ılık civcivler, yerleşim alanında gayet hareketli
ve aktif görüneceklerdir.
“CİVCİV TESTİ 2” – Yerleşimden 24 saat sonrası
Civcivlerin kursakları, yerleşimin ertesi sabahı, yeterli su ve yeme ulaşabildiklerini anlamak için
kontrol edilmelidir. Bu dönemde civcivlerin minimum %95’inin kursağının yem ve su karışımını
hissedecek şekilde yumuşak ve esnek oluşu, civcivlerin başarıyla su ve yeme ulaştıklarının
göstergesidir. Sert kursaklar, hayvanların suya yeterince ulamadıklarını gösterir ve su alımını
etkileyen faktörler bir an önce kontrol edilmelidir. Şiş ve gergin kursaklar hayvanların suya
ulaştıklarını ancak yeterince yeme ulaşamadıklarını gösterir ki bu durumda da yem alımını
etkileyen faktörler gözden geçirilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.
•
Her bölmeden rastgele 100 civciv seçiniz.
•
İstenen, kursakların %95’inde yem ve su bulunmasıdır.
•
Kursak doluluk sonuçlarını, aşağıdaki gibi bir formda doldurup değerlendirin.
Kursak Doluluğu
Değerlendirme
Dolu-Esnek
(Su&Yem)
%95
Dolu-Sert
(Sadece Yem)
?
18
Dolu-Yumuşak
(Sadece Su)
?
Boş
?
COBB
5. BÜYÜTME DÖNEMİ
Broiler üreticileri, müşterilerinin özelliklerine uyacak ürünler için kullanılan yeme de ayrıca önem
vermelidirler. Büyütme dönemi sevk idare programları, sürü üniformitesi, yem dönüşümü,
ortalama günlük ağırlık alımı ve yaşam gücü gibi özellikleri optimize ederek, karlılığı maksimum
düzeye getirmeyi hedefler. Bu programlar, ışık veya rasyon da değişiklik yapmayı gerektirebilir.
5.1 ÜNİFOrMİTE
Üniformite, sürüde ağırlık açısından irilik-küçüklükteki değişkenliği -dalgalanmayı ifade eden bir
ölçüdür.
Sürünün ortalama ağırlığını ve üniformitesini bulmak için, kümesi 3 eşit parçaya ayırın. Her
bölgeden rastgele 100 adet ya da populasyonun %1’i tartılmalı ve kayıt altına alınmalıdır.
Yakalama panosu içindeki ıskarta hayvanlar hariç tüm hayvanları tartmak önemlidir. Ortalama
canlı ağırlığın %10 ağır ve %10 hafif çizgileri arasında kalan hayvanların tüm tartılanların yüzde
oranına üniformite yüzdesi denir.
Varyasyon katsayısı (CV)
Varyasyon katsayısı (CV), çoğunlukla populasyondaki farklılığı ortalamanın etkisini gidererek
ifade etmek için kullanılır.
Düşük CV üniform bir sürüyü ifade eder.
Yüksek CV ise bir örneklilikten uzak bir sürüyü ifade eder.
CV
Üniformite
Değişim
10
%70
Ortalama
8
12
%80
%60
Varyasyon ayrıca aşağıdaki terimler içinde de ifade edilir:
•
Ortalama Canlı ağırlık
•
Canlı ağırlığın standart sapması
•
Canlı ağırlık varyasyon katsayısı
Üniform
Kötü Üniformite
Varyasyon katsayısı, sürünün büyümesi esnasındaki kontrolünde, varyasyon değişikliğine izin
veren varyasyonun kıyaslamalı ölçüsüdür. Standart sapma,değerlerin ne kadarının, ortalama
değerden uzaklaştığının, dağıldığının bir ölçüsüdür. Normal bir sürüde yaklaşık %95’lik bir kısım,
ortalama vücut ağırlığının +/- iki standart sapmasının ortasında kalan bantda bulunması
gerekmektedir.
COBB
19
CV% = [Standart sapma (gr) / ortalama canlı ağırlık (gr)]x100
Aşağıdaki örnekte üniformite-CV İlişkisi bulunmaktadır.
Üniformite %
95,4
90,4
84,7
78,8
73,3
68,3
63,7
58,2
55,8
52,0
49,5
46,8
CV (%)
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
5.2 SiCAKLiK
Herşeyin yolunda gittiği sağlıklı bir kümese
görülmelidir.
•
Hayvanların bir kısmı yem yiyordur
•
Hayvanların bir kısmı su içiyordur
•
Hayvanların bir kısmı dinleniyordur
Sıcaklık/nem rehberi:
Yaş-gün
Bağıl nem %
0
30-50
14
40-60
7
21
28
35
42
•
•
girildiğinde her zaman için aşağıdaki hareketler
•
•
•
Hayvanların bir kısmı koşturuyordur
Hayvanların bir kısmı ötüyordur
Hayvanlar uyuşuk durumda değildirler.
30 hafta veya daha
genç anaçlardan gelen
civcivler için sıcaklık
°C (°F)
30 haftadan daha yaşlı
anaçlardan gelen
civcivler için sıcaklık
°C (°F)
31 (88)
30 (86)
34 (93)
40-60
27 (81)
40-60
24 (75)
50-70
21 (70)
50-70
19 (66)
50-70
18 (64)
33 (91)
27 (81)
24 (75)
21 (70)
19 (66)
18 (64)
Eğer nem, yukarıdaki değerlerin altında ise kümes sıcaklığnı 0,5 ila 1 °C arttırın.
Eğer nem, yukardaki değerlerin üzerinde ise kümes sıcaklığnı 0,5 ila 1 °C düşürün.
Her zaman hayvanların davranışlarını gözlemleyin. Nihayetinde etkili olan sıcaklık,
hayvanlar için en doğru sıcaklıktır.
Daha küçük yumurtalardan çıkan civcivler (genç anaçlardan gelen civcivler) daha yüksek
ortam sıcaklığına ihtiyaç duyarlar çünkü ilk yedi gün, 1 °C kadar daha az ısı üretirler.
20
COBB
Radyan ısıtıcılarla sıcaklık
Yaş
Gün
Radyan altı sıcaklık
°C (°F)
Radyan kenarı altı
sıcaklık °C (°F)
0
33 (91)
31 (88)
14
28 (82)
26 (79)
7
21
28
30 (86)
26 (79)
23 (77)
28 (82)
25 (77)
Radyan kenarından 2
mt uzaklıkta sıcaklık
°C (°F)
Bağıl Nem %
26 (79)
55-65
29 (84)
55-65
25 (77)
60-70
25 (77)
23 (73)
23 (73)
5.3 işiK PrOGrAMLAri
60-70
60-70
Işık programı, iyi bir broiler performansı ve sürü refahının sağlanmasındaki kritik faktörlerden
birisidir. Işık programları tipik olarak, önceden, belirli yaşlardaki değişikliklere ve broilerlerin
piyasa koşullarındaki nihai hedef ağırlıkları doğrultusunda tasarlanmalıdır. Işık programları,
asitez ani ölümler ve bacak problemlerinin yol açtığı ölümlerin görüldüğü, 7-21 gün arasında
rastlanan aşırı büyüme eğiliminden korumak için dizayn edilirler. Araştırmalar göstermektedir
ki, 6 saatlik kesintisiz karanlık içeren ışık programları bağışıklık sisteminin gelişmesinde büyük
rol oynamaktadır.
Standart bir ışık programı, dünyanın her tarafında işe yaramayacaktır. Bu nedenle, bu rehberde
listelenen ışık programları, çevresel etmenler, kümes tipi ve hedeflerin tümü doğrultusunda
özelleştirilmelidir. Uygun olmayan ışık programları, günlük ağırlık artışı (ADG) ve beklenen sürü
performansının bozulmasına yol açabilir. Ayrıca, sürü performansına ilişkin dikkatli gözlemler,
besin maddelerinin yoğunluğu ve alımı, ışık programının tasarlanmasındaki önemli faktörlerdir.
Eğer günlük ağırlık artışı bilgileri doğru olarak elde edilebiliyorsa,oralama canlı ağırlığı baz alan
bir program tercih edilebilir.
Işık miktar ve yoğunluğu, broiler hareketliliğini etkilemektedir. İlk 5-7 günlük dönemde, optimum
yem tüketiminin sağlanması, sindirim ve bağışıklık sisteminin istenen düzeyde gelişimesi doğru
ışık uyarımının yapılmasını gerektirmektedir. Büyüme periyodunun ortalarında, aktiviteler için
gerekli enerjinin düşürülmesi üretim etkinliğini arttıracaktır. Herhangi bir ışık programında,
kümesin her yerinde ışığın eşit olarak dağılımı çok önemlidir.
İlk 14 günlük periyotta, civciv seviyesinde 25 lüks’lük ışığın, erken dönem canlı ağırlık artışlarını
teşvik ettiği belirtilmektedir. Zemin seviyesinde optimum ışık yoğunluğu %20’den daha fazla
oynamamalıdır. 7 günlük veya tercihen 175 gr’lık canlı ağırlıktan sonra, ışık yoğunlukları
kademeli olarak 5-10 lükse düşürülmelidir.
COBB
21
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
5.3.1 işiK PrOGrAMiNDA DİKKATE ALiNMASi GErEKEN ANAHTAr NOKTALAr
Firma politikası olarak belirlemeden önce uygulanacak ışık programı test edilmelidir.
Yeterli miktarda yem ve su tüketiminin yapıldığından emin olmak için yerleşimin ilk günü 24
saat ışık sağlayın.
Ertesi gece ışığı kapatın ve ilk uygulamadan itibaren hayvanların tüm hayatı boyunca,
günün aynı saatinde kümes ışıklarının kapanmasını sağlayın.
24 saatlik periyotta, karartma için aynı zaman dilimini kullanın.
Hayvanlar 175 grama geldiğinde karanlık periyot uzunluğunu arttırmaya başlayın.
Eğer kümesin bir bölümüne civciv kabulü yapılmışsa, ışığın kısılması için tüm kümes
sistemine geçiş zamanını bekleyin.
Hayvanların serbest yemlenmesine izin verin ve karanlık süresi başlamadan önce yemlik ve
suluklarının dolu olduğuna emin olun böylece ışık açıldığında yem ve su bulmada gecikme
yaşanmayacaktır. Bu işlem stresin düşürülmesini ve dehidrasyon riskinden korunmayı
sağlamaktadır.
Mümkün olduğunca karanlık periyodun geceye gelmesini sağlayın böylece bu periyodun
gerçekten karanlık olmasını ve gün içinde zaman kazanarak, sürünün yeterli miktarlarda
kontrolünün yapılabilmesini mümkün kılmış olursunuz.
Hayvanlar en az haftada bir olmak üzere tartılmalıdırlar ve planlanmış günler programda
ayarlanmalıdır. Işık programı hayvanların ortalama canlı ağırlıklarına göre ayarlanmalıdır.
Benzer kümes performansları açısından eski tecrübeler ayrıca dikkate alınmalıdır.
Karanlık periyottaki artışlar kademeli olmalı, tek seferde yapılmamalıdır. (programlara
bakınız)
Yakalamadan önce karanlık dönemin kademeli olarak düşürülmesi, bu esnadaki çırpınmayı
azaltacaktır.
Eğer seyreltme yapılıyorsa, ertesi gecesi, karanlık periyodunun yeniden 6 saat olarak
belirlenmesi iyi bir politikadır.
Eğer sıcak günlerde stres nedeniyle yem ve su tüketimi düştüyse karanlık periyotu kısaltınız.
Kışın, piliçlerin günün en soğuk saatleri olan sabaha karşı uyanık halde olmaları için, ışığın
kapanma saatini akşam karanlığına denk getirilmesi gerekmektedir. Yazın ise ışığın açılma
saatini gün doğumuna denk getirin.
Yemliğin otomatik çalışmasını sağlayan tavaların bulunduğu, kümesin arka tarafında, esinti
veya ıslak altlık bulunmamasına dikkat edin. Bu, yemlik sisteminin boş kalmasına dolayısıyla
panik ve yaralanmalara neden olabilmektedir.
Karanlık dönemde yemliklerin yemsiz kalmamamasını sağlayın.
Açık sistem kümeslere sahip broiler üreticilerinin daha az alternatifi bulunmaktadır. Bu
üreticilerin, ışık programlarını gün uzunluğuna göre yapmaları gerekmektedir.
Eğer gün ışığında yakalama gerçekleştirilecek ise, yakalamadan 48 saat önce hayvanların
yakalamaya hazırlanması için ışık şiddetini 10/20 lükse arttırılması gerekir.
22
COBB
1.
5.3.2 ÜÇ işiK PrOGrAMi
STANDART IŞIK PROGRAMI – SEÇENEK 1
•
Yerleşim sıklığı: >18 hayvan/m²
•
Günlük ağırlık artışı: <50 gr/gün
•
Kesim ağırlığı: <2,0 kg
Günlük yaş
0
1
160-175 gr
Kesimden 5 gün önce
2.
Karanlık saati
0
1
6
5
4
3
2
1
•
Yerleşim sıklığı: 14-18 hayvan/m²
•
Günlük ağırlık artışı: 50-60 gr/gün
•
Kesim ağırlığı: 2,0-3,0 kg
Günlük yaş
0
1
160-175 gr
22
23
24
COBB
Karanlık saati
0
1
9
8
7
6
5
4
3
2
1
23
Saat bazında değişim miktarı
0
1
5
1
1
1
1
1
0
1
8
1
1
1
1
1
1
1
1
3.
•
Yerleşim sıklığı: <14 hayvan/m²
•
Günlük ağırlık artışı: >60 gr/gün
•
Kesim ağırlığı: >3,0 kg
Günlük yaş
0
1
160-175 gr
22
23
24
29
30
31
•
•
•
•
•
•
•
Karanlık saati
0
1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
1
11
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
5.4 işiK PrOGrAMLAriNiN GETİrİLErİ
Karanlıkta kalma, bütün hayvanların doğal gereksinimidir.
Dinlenme sırasında korunmuş enerji, yem değerlendirmede iyileşme sağlar.
Ölümler ve iskelet kusurları azalır.
Aydınlık/karanlık periyotlar bağışıklık sisteminin gelişmesinde büyük rol oynayan
melatoninin salgılanmasını arttırır.
Hayvanların üniformitesi olumlu etkilenir.
Büyüme oranı, telafi edici ağırlık artışı elde edilerek, sürekli aydınlığa maruz bırakılan
hayvanlara göre ya eşit yada daha iyi bir seviyede olacaktır.
Yerel devlet mevzuatı uygulanabilecek ışık programını etkileyebilir. Bütün yapılacak
uygulamalar yerel hayvan refahı düzenlemeleriyle uyumlu olmak durumundadır.
24
COBB
6. YAKALAMA PrOSEDÜrLErİ
Karkas kontaminasyonunu azaltmak için, kesimden 8-12 saat öncesinde yem kesilmelidir. Yem
çekişinin nedeni, sindirim sistemini boşaltmak, bağırsakların boşaltımı esnasında sindirilmiş yem
ve dışkının karkası kontamine etmesini önlemektir. Kesimden 8-12 saat önce yem çekişi
yapılırsa, bağırsak neredeyse tamamen boşalmış olacak ancak kopmayacak ölçüde de sağlam
kalabilecektir. Bu yem çekişinin canlı ağırlığa bir etkisi bulunmamaktadır. Yem çekişi kısıtlamaları
ile ilgili yerel mevzuatı baz almak önemlidir.
Yakalamaya hazırlık
•
Yakalamanın başlamasına kadar hayvanlar su alabilmelidirler.
•
Yakalama esnasında ışıklar kısılmış olmalıdır. Eğer ışıkların kısılması mümkün değilse mavi
veya yeşil ışıklar hayvanları sakinleştirecek ve aktivitelerini düşürecektir.
Yakalama ekibine engel olabilecek ekipmanlar çıkartılmalı veya kaldırılmalıdır.
•
Kesim programı uygunsa, hayvanların aktivitelerinin en az olduğu, akşam saatlerinde
•
yakalamanın yapılması önerilmektedir.
Yeterli kümes havalandırmasının yapılabilmesi için yakalama zamanı, havalandırma
•
sisteminin idaresinin iyi yapılması gerekir.
Eğer yüklemeler arasında zaman varsa, ışıkları açın, suyu değiştirin ve hayvanların
•
arasında yavaşça yürüyün.
Yakalama esnasında hayvan refahı uygulamalarına uymak en önemli konudur. Özel önem
göstermek, yaralanma ve morarmaların minimize olmasını sağlayacaktır. Sürü sahibi, yakalama
esnasında doğru prosedürlerin takip edildiğinden emin olmak için kümeste bulunmalıdır. Gündüz
yakalama yapılıyorsa, kapılara asılacak koyu renk perdeler, girecek ışığı bloke edecektir.
Bu, hayvanların daha sakin durmasını ve daha iyi bir havalandırma yapılmasını
kolaylaştıracaktır. Sonuçta stres ve yol açacağı sonuçlar oldukça indirgenebilecektir. Hayvanlar,
üretici firmanın önerdiği yoğunluklardaki, temiz kasa veya modüllere konulmalıdır. Bu yoğunluklar
yaz aylarında düşürülmelidir.
COBB
25
Kesimhanedeki karkas kusurlarının muhtemel nedenleri
Nedenler
Çok yüksek yerleşim
sıklığı
Yemlik sistemindeki
arızalar
Yanlış ışık programı
Yüksek ışık yoğunluğu
Sürü sahibinin agresif
uygulamaları
Zayıf tüylenme
Yakalamada sertlik
Kötü altlık
Yanlış beslenme
Koparma makinaları
Havalandırma
Suluk idaresi
Çizilmeler
•
•
•
•
•
•
•
Morarmalar
Kırılmış
uzuvlar
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Diz/göğüste
kabarcıklar
•
•
•
•
•
•
Morarma renginin kontrolü, ne zaman olduğu ve problemin nasıl çözüleceğine dair ip
ucu verebilmektedir
Morarmanın rengi
Morarma zamanı
Koyu kırmızı ve mor
12 saat
2 dakika
Kırmızı
Açık yeşil ve mor
36 saat
Sarı, yeşil ve turuncu
48 saat
72 saat
Sarı ve turuncu
96 saat
Hafif sarı
Siyah ve mavi
120 saat
26
COBB
7. HAVALANDirMA
7.1 MİNİMUM HAVALANDirMA
Tanım:
Minimum miktardaki havalandırma, genetik potansiyelden tümüyle yararlanmayı sağlamak için,
ortamdaki yanma ve büyüme esnasındaki atık gazları uzaklaştırırken, yeterli oksijenin
sağlanmasını amaçlar. Düzgün işleyen bir minimum havalandırma sistemi gereksinimleri:
•
Hayvanların metabolik ihtiyaçlarını karşılayabilecek oksijen miktarı
•
Bağıl nem kontrolü
•
İyi altlık koşullarının sağlanması
Sıcak iklimlerde minimum havalandırmaya gerek olmadığına dair yanlış bir fikir bulunmaktadır.
Yaz havalandırması (Tünel havalandırma) prosedürleri minimum havalandırma yerine
kullanılabilecek şekilde ayarlanabilir.
Bu sistem, sıcaklık kontrol sistemlerinden bağımsız olarak çalışmalı ve bir zaman saati ile kontrol
edilmelidir.
Zaman Saati:
5 dakikalık döngü periyodu önerilmektedir; bu periyot 10 dakikayı aşmamalıdır.
•
Sistemdeki minimum çalışma zamanı en az %20 olmalıdır.
•
•
10 dakikalık döngüde: 2 dakika çalışır, 8 dakika çalışmaz.
•
5 dakikalık döngüde: 1 dakika çalışır,4 dakika çalışmaz.
Hava kalitesi bozulmaya başlıyorsa, toplam döngü süresi sabit kalmak üzere çalışma süresi
•
arttırılmalıdır.
Minimum havalandırma sistemi iki aşamada hesaplanır: birinci aşama ve ikinci aşama
havalandırma.
A. BİRİNCİ AŞAMA HAVALANDIRMA:
Fanlar termostada değil zamanlayıcıya bağlı çalışmalıdır.
•
Bu fanlar hacme göre hesaplanmalıdır ve sabit hızla çalışmalıdır.
•
Zamanlayıcıya bağlı fanların kapasitesi, her sekiz dakikada bir kere, toplam havanın
•
değişimini sağlayabilecek şekilde ayarlanmalıdır.
•
Toplam hava değişimini 8 dakikada yapabilecek fan sayısı aşağıdaki biçimde hesaplanır.
Kümes Hacmi (m³)/mevcut Fan Kapasitesi (m³/dakika)
COBB
27
Kümes Hacim Hesabı:
Kümes Hacmi: uzunluk (m) x genişlik (m) x ortalama yükseklik (m) = Kümes hacmi (m³)
•
Not: Ortalama yükseklik = yan duvar yüksekliği + saçaktan çatının tepe noktası arasındaki
•
yüksekliğin yarısı
Kullanılacak fan sayısı:
900 mm çalışma kapasitesi 345 m³/dakika
•
•
1.200 mm çalışma kapasitesi 600 m³
Örnek Ölçüleri:
Kümes ölçüleri: 120 m uzunluk, 12 m genişlik & 4 m ortalama yükseklik
•
12 m
120 m
}
}
2m
}
3m
Ortalama Yükseklik =
3 m + (0,5 x 2 m) = 4 m
Not: Takip eden bütün örnekler metrik sistemdedir,ancak aşağıdaki kümes ölçülerine eşit
olarak uygulamanızı yapınız.
Hesaplama – Birinci aşama minimum havalandırma:
Kümes hacmi = 120 m x 12 m x 4 m = 5.760 m³
•
•
900 mm’lik direk havalandırma fanı kapasitesi = 345 m³/dakika
•
Kümeste 8 dakikada bir hava değişimi
•
5,760 m³÷8 = 720 m³/dakika
•
720 m³/dakika ÷ 345 m³/dakika = 2,08 fan veya 2 fan (900 mm fan)
28
COBB
B. İKİNCİ AŞAMA HAVALANDIRMA
İkinci aşama havalandırmada, hava değişimi her 5 dakikada bir yapılır, bir zamanlayıcıya bağlı
olmaksızın, ısı kontrolüne bağlı olarak çalıştırılır. Bu fanlar 900 mm olup, hacime ayarlı ve sabit
hızda çalışmalıdır. İkinci aşama havalandırmada ihtiyaç duyulan fan sayısı aşağıdaki gibi hesaplanır:
Hesaplama – İkinci aşama minimum havalandırma:
Kümes hacmi: 120 m x 12 m x 4 m = 5.760 m³
•
•
900 mm’lik direk fankapasitesi = 345 m³/dakika
•
Kümes hava değişimi her 5 dakikada bir.
•
5.760 m³ ÷ 5 = 1,152 m³/dakika
•
1.152 m³/dakika ÷ 345 m³/dakika = 3,3 veya 4 fan (900 mm fan)
Bir tavuk kümesindeki maksimum CO2 seviyesi en fazla 3,000 ppm olmak zorundadır. Eğer
kümes ortamının CO2 seviyesi 3.000 ppm’i geçiyorsa havalandırma oranı mutlaka
arttırılmalıdır.
Not: Minimum havalandırma sisteminde kullanılan en etkili fanlar,kapasitesi 20.700 m³/saat veya
345 m³/dakika ve statik basıncı 50 paskal olan 900 mm’lik direk fanlardır. Direk fanlar operasyon
hızlarına çabuk ulaşırlar ve başlatıldıklarından sonra neredeyse hemen, sabit bir hava dağılımı
modeli oluştururlar.
7.2 NEGATİF BASiNÇ – MİNİMUM HAVALANDirMADA ANAHTAr KOşUL
Minimum havalandırmada doğru hava dağılımına ulaşmada en etkili yol, negatif basınç etkili
havalandırma sistemini kullanmaktır. Bu sistem, giren havayı mahyaya yönlendirmelidir. İçeri
giren havanın, tüm sıcaklığın biriktiği yer olan mahyaya ulaştığından emin olmak için, inletlerdeki
basınç düşmeleri ayarlanmalıdır. Basınç düşmesi, kümesin genişliğine veya havanın içeri
girdikten sonra ne kadar mesafe kat edeceğine bağlıdır. Doğru hava basıncı, inlet alanıyla fan
kapasitesinin uyumuna bağlıdır.
İnlet alanında kısıtlamaya giderek, basınç farkının arttırılmasıyla kümese giren hava hacmini
artacağı gibi yanlış bir yargı bulunmaktadır. Aslında tam tersi gerçekleşir. Negatif basınç arttıkça,
giriş noktasında, içeri giren havanın hızı artar,daha büyük olan negatif basınç, fan kapasitesini
düşürür ve sonuç olarak kümese giren toplam hava hacmide azalır. Bu hava hacmindeki azalma
genelde direk ekzost fanlarının çalıştırıldığında görülür.
Öncelikle,etkili bir negatif basınç sistemini oluşturmak için, kontrollü bir ortam sağlanmalıdır. Hava
en az direncin olduğu noktayı arar ve kaçaklar yanlış bir hava akışı dağılımı oluşmasına neden
olur. Kümes, mümkün olduğu kadar hava kaçaklarına mahal vermeyecek şekilde yalıtılmış
olmalıdır. Kaçaklar tipik olarak genelde çıkıntılarda, fanlara yakın yerlerde veya zemine yakın
yerlerde lokalize olurlar. Fanlar, kurulumu esnasında, performanslarının en üst seviyede olması
için iyice yalıtılmalıdırlar. Arkadan gelecek esintilerden korunmak için fan panjurları kurulmalı, fan
etkinliğini maksimize etmek için fan kayışlarının da düzgün gerginlikte olmaları gerekmektedir.
Bunu sağlamak için kayışların bakımları düzenli olarak yapılmalıdır.
İyi yalıtılmış bir kümeste inletler kapalıyken, 1,2 mt’lik tek bir fan çalıştığında en az 37,5 paskallık
statik basınca ulaşmak gerekmektedir. Eğer statik basınç 25 paskaldan az ise kaçaklar derhal
bulunmalı ve kümes yalıtılmalıdır.
COBB
29
7.3 İNLETLEr
İnletler, havalandırma aşamalarının her birinde, sabit hava hızının sağlanması için basınç
kontrollü olmalıdır. Bu inletler, havayı kümesin mahyasına yönlendirmeli ve fanlar durduğunda
da kapanmalıdır. Minimum havalandırma inletleri kapandığında, hava kaçağına izin vermeyecek
şekilde tamamen izole hale gelmelidir. Açıldığında, hava sadece üst kısmından girmeli yan veya
alt tarafından girmemelidir. Yanlarından ve altından hava kaçıran inletler, soğuk havanın yere
yönelmesine, dolayısıyla hayvanların üşümesine ve altlıkta yoğunlaşmalar oluşmasına neden
olmaktadır.
Makasların açıktan geçtiği kümeslerde, inlet açısı havayı çatı sırt kirişlerine yönlendirmemelidir.
Çatı sırt kirişi veya elektrik kanalları gibi engeller, hava akışını bozarak, havanın yönünü zemine
çevirirler.
İnletler, ihtiyaç duyulan statik basınç ve hava akışını sağlayacak ölçüde açılmalıdırlar. İnletlerin
minimum açılma ölçüsü ise 5 cm’dir.
İnletlerin açılmaları arasındaki farklılıkları en aza indirmek için inlet motorları, kümes yan
duvarının orta kısmına yerleştirilmelidir. İnletlerin kontrol edilmesinde görev alan kablolar kimi
zaman esnerler ve bu ise inletlerin açılmaları arasında farklılığa ve havanın dağılımının kötü
olmasına yol açar. Uzun kümesler için en iyi seçenek 8 mm’lik çelik halatlardır.
30
COBB
İnletler, yan duvar saçaklarının 60 cm altında ve dış tarafında rüzgar korumaları olacak şekilde
kurulmalıdır. Hakim rüzgarlar kümes içerisinde önemli basınç düşüklükleri meydana getirirler ve
içeri giren soğuk havanın direk olarak yere düşmesine yol açarlar. Hava sınırlamasını minimize
etmek için, inlet koruyucusu, çapraz parçalı alanın %30’u kadar olmalıdır. Kümesin rüzgar altı tarafı,
dışarıda her zaman negatif basınç oluşturacaktır. Kümesin rüzgar üstü kısmı ise dışarıda her zaman
pozitif basınç oluşturacaktır. Rüzgar koruması, sıcak havanın, kümesin rüzgar altı tarafından dışarı
kaçmasını engelleyecektir.
Rüzgar koruması olmadan,kümesin mekanik basınç kontrol sistemi, basıncı veya inlet açıklıklarını
düzgün ayarlayamayarak inletlerden geçen havanın doğru bir hızda geçmemesine neden olacaktır.
Sonuç olarak ise duvarlarda yoğunlaşma, hayvan seviyesinde ise üşüme ile karşılaşmak oldukça
muhtemel olacaktır.
İçeri giren soğuk hava,mahyadaki daha sıcak hava ile karışır. Soğuk hava ısınır ve genişler,nem
tutma kapasitesi artar ve bağıl nemi düşer.
Aşağıdaki çizimler doğru inlet idaresinin önemini resimlemektedirler.
Çapraz Havalandırma
BN-%25,27 °C
BN-%50,16 °C
BN-%75,10 °C
Dışarıdaki
soğuk hava
Isınmış hava
X
Isınmış
hava
Çapraz havalandırmada inletler arası düşük basınç
Kaybedilen enerji
Dışarıdaki
soğuk hava
COBB
Sıcaklık
31
Yanlış
X
Soğuk
hava
Aşağıdaki tablo, farklı kümes genişliklerine göre ihtiyaç duyulan inlet hava hızını, basınç farkını ve
inlet alanını belirten bir refarans olacaktır. İnlet alanı, fan kapasitesine bağımlıdır.
Hesaplamalar hava yoğunluğu metre küp için 1,2 kg alınarak yapılmıştır
Kümes genişliği
(mt)
Negatif basınç
(Pa)
12
10
18
21.5
24
37
10
15
21
•
•
•
•
•
•
•
•
8
Düşüşten önce
İnletlerden geçen hava
katedilen mesafe (mt)
hızı mt/saniye
3,50
5,00
5,00
7,50
4,00
15
6,35
25
7,50
8,00
6,00
9,00
10,5
12,0
7.4 GEÇİş DÖNEMİ HAVALANDirMA
Amaç: Hayvanların üzerinde yüksek hava hızı yaratmadan kümesteki hava değişimini
sağlamaktır. Mini ve tünel havalandırma arasındaki geçişi ifade eder.
Geçiş dönemi havalandırma, minimum havalandırma fanları ile bir miktar çalışma kapasitesi
10 m³/saniye 600 m³/dakika veya 36.000 m³/saat olan 1,2 mt’lik fanların birlikte çalışmasını
gerektirir.
Bu fanlar termostada bağlı olarak çalışmalıdır.
Bu fanların kapasitesi, kümes hava değişimini 2 dakikada yapabilecek durumda olmalıdır.
Bu fanlar, kümes boyuna yan duvarlarda, eşit olarak dağılmış inletleri kullanır. İnletler negatif
basınca bağlı olduklarında en etkin çalışırlar.
İnletler soğuk havanın yere ve dolayısıyla civcivlere çarpmaması için havayı çatı mahyasına
doğru yönlendirmelidir.
Kümesin bir ucundaki fanlar ve kümesin her iki yanında eşit olarak yerleştirilmiş inletler
açıkken, hayvanların üzerinden geçen maksimum hava hızı tünel havalandırmanın en son
aşamasının %25’ini bulmalıdır.
Bu sistem mükemmel bir sıcaklık kontrolü sağlar ve hayvanların üşüme riskini düşürür.
Havalandırma sisteminin önemli bir kısmıdır.
32
COBB
Hesaplama – Geçiş dönemi havalandırma:
Kümes hacmi = 120 m x 12 m x 4 m = 5.760 m³
•
•
1,2 m’lik fan kapasitesi = 600 m³/dakika
•
Kümes havası 2 dakikada değişecek
•
5.760 m³ ÷ 2 = 2.880 m³/dakika
•
2.880 m³/dakika – (4 x 345 m³/dakika) = 1500 m³/dakika (900 mm minimum direk fan
kapasitesi (345 m³/dakika))
•
1.500 m³/dakika ÷ 600 m³/dakika = 2,5 veya 2 fan (1,2 m’lik fanlardan)
7.5 TÜNEL HAVALANDirMA
Tünel havalandırma sistemleri, mevsimsel sıcaklık dalgalanmalarının etkilerini hafifletmekte
kullanılır ve özellikle sıcak mevsimlerde etkilidirler. Tünel havalandırma sistemlerinde, tüm ekzost
fanlar kümesin sonuna yerleştirilir ve hava girişi de tam aksi istikametten olur. Genel bir ilke
olarak, kümes boyunca, hızı 2,5 m/saniye olan hava akımı, sıcaklık, nem ve tozu atmaya
yetmektedir.
Hava akışı, hissedilen sıcaklığı 5-7 °C düşürecek olan, rüzgar soğutması etkisi yaratacaktır.
Kümes hissedilen sıcaklıkları, 30 °C’nin altında olmalı ve toplam hava değişimi ise 1 dakikada
gerçekleşmelidir.
Hesaplama – Tünel havalandırma:
1: BASAMAK : TEMEL KÜMES ÖLÇÜLERİNİ BELİRLEYİN
Kümes kapasitesi : 120 m uzunluk x 12 m genişlik x 4 m ort.yükseklik = 5.760 m³
•
•
Kesit alanı : 12 m genişlik x 4 m ort.yükseklik = 48 m²
•
İstenen hava hızı : 2,50 m/saniye
•
İstenen hava değişimi : 1 dakikadan az
2.BASAMAK : 2.50 M/SN MAKSİMUM HAVA HIZI İÇİN GEREKLİ FAN KAPASİTESİ
İstenen fan kapasitesi : 48 m² x 2,50 m/sn = 120 m³/sn
•
•
1,2 mt’lik fan sayısı : 120 m³/sn ÷ 10 m³/sn = 12 fan
Not: Tünel havalandırma için en uygun fanlar, yüksek kapasiteli, kayışlı, 1,2 mt’lik fanlardır.
Çalışma kapasitesi : 30 paskal statik basınçta 10 m³/sn
3.BASAMAK : HAVA DEĞİŞİMİ < 1 DAKİKA ?
Hava değişimi : Kümes hacmi ÷ Toplam fan kapasitesi
•
5.760 m³ ÷ (12 x (10 m³/sn x 60 sn))
= 5.760 m³ ÷ (12 x 600 m³/dak)
= 0,80 dak
COBB
33
4.BASAMAK : HAVA HIZI 2.5 M/SANİYE Mİ?
Hava Hızı : Toplam fan kapasitesi (m³/sn) ÷ Kesit alanı (m²)
•
(13 x 10 m³/sn) ÷ 48 m² = 2,71 m/sn
Aşağıdaki iki çizim, doğru hava hızının ve pedlerdeki negatif basınç düşüşünün önemini
vurgulamaktadır. Pedlerden geçen düşük hava hızı, ölü noktalar oluşturacaktır.
İdeal basıç
Tünel havalandırma
Eşit hava dağılımı
İdeal basınç
Düşük İnlet Hava Hızı<2,5 m/sn veya 500 ft/dak
Düşük basınç
Eşitsiz hava dağılımı
Hava
yok
Hava
yok
Yüksek hava hızı
Hava
yok
Düşük basınç
Ölü noktalar
7.6 HİSSEDİLEN SiCAKLiK
Hissedilen sıcaklık, aşağıdaki faktörlere bağlıdır.
•
Ortam sıcaklığı
•
Bağıl nem %
•
Hava hızı m/sn
•
Yerleşim sıklığı
•
Tüylenme
Sıcaklıkların yüksek olduğu zamanlarda, çevre ile hayvan arasındaki sıcaklık farkı azaldıkça,
evaporatif olmayan soğutma ile ilişkili ısı kaybı da düşer. Buharlaşma ile ısı kaybı, sıcaklık stresi
sırasında önemli bir ısı kaybetme yöntemidir. Yüksek bağıl nem, suyun buharlaşma miktarını
düşürür. Eğer bağıl nem %70’in altına düşürülemiyorsa, tek çözüm hava hızını en az
2,5 m/sn’ye olacak şekilde ayarlamaktır.
34
COBB
Aşağıdaki tablo, ortam sıcaklığı, bağıl nem ve hava hızının değişik kombinasyonlarında,
hissedilen sıcaklık düşüşünü göstermektedir.
Not: Tablo, 28 günün üzerinde ve tüylenmesini tamamlamış hayvanlar için geçerlidir.
Sıcaklık
°C
35
35
30%
30%
35
35
32,2
32,2
30%
32,2
32,2
29,4
29,4
30%
29,4
29,4
26,6
26,6
30%
26,6
26,6
23,9
23,9
30%
23,9
23,9
21,1
21,1
21,1
21,1
30%
Bağıl nem %
50%
70%
50%
50%
50%
50%
50%
50%
70%
70%
70%
70%
70%
70%
Hava hızı mt/sn
80%
0 mt/sn 0,5 mt/sn 1,0 mt/sn 1,5 mt/sn 2,0 mt/sn 2,5 mt/sn
35
31,6
26,1
23,8
22,7
22,2
38,3
35,5
30,5
28,8
26,1
25
35
80%
40
32,2
32,2
35
80%
37,2
27,2
35
30
31,6
30
27,2
33,3
31,6
26,6
24,4
29,4
23,8
23,9
25,5
26,1
23,8
26,1
27,2
22,2
22,8
24,4
25
21,1
18,9
23,3
20,5
21,1
80%
28,8
25,5
26,6
24,4
18,9
21,6
30
22,7
29,4
32,7
24,4
25
23,8
28,3
80%
28,8
31,1
26,1
26,6
80%
37,2
26,6
29,4
29,4
80%
32,2
24,4
28,8
21,6
22,2
24,4
25,5
20,5
21,1
23,8
27,7
22,2
22,8
25,5
22,7
21,1
27,2
26,1
21,6
25,5
20,5
21,1
20
23,3
19,4
20
17,7
17,7
23,3
20,5
21,1
23,8
19,4
20
17,2
20
25,2
20,5
26,1
17,7
19,4
27,2
23,3
22,2
18,3
22,2
24,4
23,3
23,8
23,3
22,7
17,7
18,8
18,8
25
18,9
21,1
16,6
17,7
20,0
20,5
23,8
18,3
19,4
20,5
16,6
16,6
18,8
20
16,6
15,5
18,3
17,2
16,6
18,8
16,1
18,3
32 °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda hava hızı etkisi daha az verimli olmaktadır. 2 kg veya daha ağır
canlı ağırlık veya 38 °C’yi aşan sıcaklıklarda hayvanları soğutmanın tek yolu evaporatif (soğutma
pedleri ile) soğutma yapmaktır.
COBB
35
7.7 EVAPOrATİF SOĞUTMA
Evaporatif soğutma pedleri, havanın kümese girişi esnasında bir kısıtlama meydana getirip, ped
yüzeyindeki nemin buharlaştırılması için tasarlanmıştır. Buharlaşma, sıcaklık ve hava hızı ile elde
edilir. Bir molekülün kinetik enerjisi onun sıcaklığı ile orantılıdır; daha yüksek sıcaklıklarda
buharlaşma daha hızlı olur. Hareketli moleküllerin kaçışı hızlandıkça, kalan, daha düşük ortalama
kinetik enerjili moleküllerin ve böylece sıvının da ısısı düşer. Bu fenomene buharlaşarak soğuma
denir. Buharlaşma esnasındaki enerji salımı hava sıcaklığını düşürür. Bu, düşük bağıl nemde
oldukça etkilidir.
Tünel havalandırma ile evaporatif soğutma pedlerinin ve/veya sisleme sistemlerinin bu birleşimi ile,
kümes sıcaklığını müşterek olarak düşürürler.
Bir sonraki tablo,geniş bir yelpazedeki sıcaklık ve nem aralıklarında, evaporatif soğutma
kullanıldığında, potansiyel soğutma etkisine dair bir rehber olarak kullanılabilir.
Örnek: 30 °C’de & %36 bağıl nemde, kümes sıcaklığındaki potansiyel düşme 10,6 °C’dir.
Kuru
termometre
Sıcaklığı
°C
Bağıl Nem %
Verilen sıcaklık ve bağıl nem için soğutma potansiyeli
°C olarak düşüş
36
COBB
7.7.1 POMPALAriN İDArESİ
Maksimum buharlaşma suyun, pedlere sürekli olarak pompalanmasıyla elde edilmemelidir.
Pompalar sadece maksimum su buharlaşmasının sağlanacağı, yeterli ped ıslaklığının
sağlanacağı kadar çalışmalıdır. Bu, nem ilavesini ve yüksek nemin birikmesine kumanda eden
pompaların, ısı ve nem ölçerlere bağlı çalışmasıyla sağlanılır. Eğer kümes ortamına
havalandırma sisteminin atabileceğinden daha fazla su eklenirse, ıslak altlık problemleri,yüksek
bağıl nem ve daha yüksek seviyelerde hissedilen sıcaklık dereceleri oluşacaktır.
Sıcaklık sensörü, kümesin son dörtte üçlük kısmında,hayvan seviyesinde bulunmalıdır. Nem
sensörü ise ilk dörtte birlik kısımda (pedlerin sonu), yerden 1,3 m yüksekte olmalıdır.
Çok düşük nem içeren ortamlar, buharlaşma ve böylece soğutma için çok elverişlidir. Pompalar
hiçbir zaman %100 olarak çalışmamalıdırlar. Dış hava nemi yüksekse, pompalar sadece kısa bir
süre pedi ıslatmaya yetecek kadar çalışmalıdır. Pedler kurumaya başlayıncaya kadar pompalar
kapalı pozisyonda kalmalıdırlar. Bu döngü mutlaka tekrarlanmalıdır. Nem düştüğünde, pompalar
artık daha sık ve daha uzun periyotlarla çalıştırılabilirler.
Not: Bağıl nem %70’in üzerindeyse evaporatif pedler çalıştırılmamalıdırlar.
7.7.2 EVAPOrATİF PED TASAriMi
Pad yüzey alanı ve kalınlığı, doğru hava debisi ve buharlaşmadan emin olmak için, fan
kapasitesiyle uyumlu olmalıdır. Genel olarak, 3 tip evaporatif ped bulunmaktadır.
•
5 cm’lik sisleme pedleri
•
10 cm’lik devirdaim pedleri (genellikle sisleme sistemlerinde kullanılırlar)
•
15 cm’lik devirdaim pedleri
Aşağıdaki çizim optimum bir pad odasını resmetmektedir. İnletten giren hava hızı için, 12 m
genişliğindeki bir kümes baz alınmıştır (hava hızı kümesin enine göre değişmektedir-negatif
basınç skalası tablosuna bakınız).
Evaporatif ped odası dizaynı
Otomatik inlet mekanizması
4,5 m/s
15 cm evaporatif
soğutma pedleri
Üç sarımlı inlet perdesi
2,0 m/s
COBB
37
Ped yerleşim ve tasarımına dair önemli hatırlatmalar:
Üç sarımlı perde gerekmektedir. Perdenin yalıtılması gerekmektedir-perde tasarımı için
•
bölüm 1,2’ye bakınız.
Ped ile kümes duvarı arasındaki soğutma odasının tavanı yalıtılmış olmalıdır.
•
Soğutma odası minimum 0,6-1 mt genişlikte olmalıdır. Soğutma pedleri, kümes içine hava
•
girişini kontrol eden perdeden en az 30 cm) uzaklıkta olmalıdır.
•
Su devirdaim sistemi, suyun ılık olabilmesi için yer seviyesinin üstünde olmalıdır.
Yosun gelişiminin önlenmesi için bekleme tankının direk güneş ışığından uzak tutulması
•
gerekmektedir.
Yeterli basınç ve pedlerin tamamının ıslanması için, pompa pedlerin orta hizasına monte
•
edilmelidir.
•
•
•
•
•
•
7.7.3 EVAPOrATİF PEDLErİN İDArESİ
Doğru buharlaşma ve hava dağılımını garantiye alacak olan bütün tünel fanlar çalışmadan,
evaporatif sistemin çalışmasına izin vermeyin.
Evaporatif soğutma, sadece 28 °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda kullanılmalıdır.
Evaporatif soğutma, sürü 28 günlük yaşa gelmeden kullanılmamalıdır.
Perdeler asla tam olarak açılmamalıdırlar-maksimum inlet açıklığı: 0,75 m-1 m.
Ped sistemine, haftalık olarak su basılarak mevcut su yenilenmelidir.
Dönem arasında mutlaka ped temizliği yapılmalıdır.
7.7.4 EVAPOrATİF PED ALANi HESABi
Örnek:
SOĞUTMA PED HAVA HIZI İHTİYACI:
15 cm ped - <2,0 m/sn
•
•
10 cm ped - <1,25 m/sn
•
5 cm ped - <0,75 m/sn
1.BASAMAK : TEMEL KÜMES ÖLÇÜLERİNİ BELİRLEYİN
Kümes kapasitesi : 120 m uzunluk x 12 m genişlik x 4 m ort.yükseklik = 5.760 m³
•
•
Kesit alanı : 12 m genişlik x 4 m ort.yükseklik = 48 m²
•
İstenen hava hızı : 2,50 m/saniye
•
İstenen hava değişimi : 1 dakikadan az
2.BASAMAK : GEREKLİ TOPLAM FAN KAPASİTESİ İHTİYACI NEDİR?
İstenen fan kapasitesi : 48 m² x 2,50 m/sn = 120 m³/sn
•
38
COBB
3. BASAMAK : TOPLAM PED ALANI İHTİYACI NEDİR?
120 m³/sn ÷ 2,0 m/sn = 60 m² pet alanı
•
•
60 m² ÷ 1,5 mt (standart ped yüksekliği) = 40 m ped
•
VEYA 20 m her iki tarafa
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
7.7.5 iSLAK ALTLiK VE YÜKSEK NEMİN OrTAK NEDENLErİ
Pedlerden giren havanın hızının çok az veya çok fazla olması. Kümes içine giren hava hızını
ayarlayan perde açıklık ayarı gerekmektedir.
Fan kapasitesine karşılık yeterli ped alanı yoktur.
Pedler kirlenmiş ve tıkanmıştır.
Pompaların çok düşük hava hızında çalıştırılması.
Pompaların 28 °C’nin altında çalıştırılması.
Bağıl nem %70’in üzerindeyken pompaların çalıştırılması.
Pedlerin alta gelmesi gereken tarafları, üste gelecek şekilde yerleştirilmiştir – Kümesin
dışında, en dik açılı kanallar zemine bakmalıdır.
Pompa ayarsız çalışmaktadır – pedler tamamen doymuştur.
7.8 SİSLEME SİSTEMLErİ
Genişliği 14 m’den az olan kümeslerde, kümes boyunca, her yan duvarın 1/3’lük
mesafelerine denk gelecek şekilde 2 sıra püskürtme başlıkları bulunmalıdır.
Düşük basınçlı sisleme sistemleri 7,6 lt/saat su tüketirler.
Sisleme başlıkları (nozzle) her hattın merkezinde 3,1 mt’den, doğruca aşağıyı gösterecek
şekilde kurulmalıdırlar. Kümesin bir ucundan diğerine çakışmayacak şekilde
düzenlenmelidirler.
Sisleme hatları, kümes boyunca bir döngü sistemiyle birlikte kurulmalıdırlar.
Her hatta, pompa çalışmazken içindeki suyu kümes dışına atmaya yarıyacak bir otomatik
boşaltma valfi konulmalıdır. Boşaltma valfleri sistem çalışmazken, damlamalardan
koruyacaktır.
Tünel havalandırmalı kümeslerde, iki ana hattan tünel inletinin önüne gelen kısmlarda ped
hava giriş açıklığından 1,2 m içeride yerden 1,5 m yüksekliğe konumlandırılmış saatte 7,6
litre suyu sisleyerek ortama veren ilave sisleme hatları yerleştirilmelidir.
Pompa ile ana sisleme hattı arasında 2 cm’lik su hattı bulunmalıdır.
Pompa, hem sıcaklık hem de nem bağlantılı kumanda edilmelidir.
Sisleyiciler 28 °C’nin üzerinde çalışmaya başlamalıdırlar.
Düşük basınçlı sisleme sistemleri, 7-14 bar basınçta, damlacık büyüklüğü 30 mikrondan
büyük olarak çalışırlar.
Yüksek basınçlı sisleme sistemleri 28-41 bar basınçta, damlacık büyüklüğü 10-15 mikron
olarak çalışırlar.
COBB
39
Hava hızı 2,5 m/sn’den hızlıyken, inlet açıklığından sisin direk verilmemesini sağlamak gerekir-inlet
alanı nozzle’ları zemin ve hayvanların ıslanmasını önlemek amacıyla, hava hızının 2,5 mt/sn’den
düşük olduğu yerlere konumlandırılmalıdır. Eğer bir nozzle’dan çıkan sis bir sonraki nozzle’dan
çıkan sis ile çakışıyorsa, gereğinden fazla nozzle bulunmaktadır veya sistem çalıştırılmaması
gereken bir zamanda çalıştırılıyordur. Bu durum, yüksek neme ve kümesin sonundaki fanların
olduğu bölgelerde, ölümlere sebep olabilir.
Kümes: 12 mt genişlik (40 ft)
Otomatik
boşaltma valfi
Kümes: 15 mt genişlik (49 ft)
Solenoit valf: >30 °C
Otomatik
boşaltma valfi
Tavsiye edilen kurulum özelikleri:
Pompa – anahat: 2 cm boru.
•
Döngü içi – 1,25 cm (1/2 in.) boru
•
Döngü yapılandırması, çalışma esnasında damlamanın engellenmesini, boşaltma valfleri ise
•
sistemin çalışmadığı zamanlarda damlamadan korunmak içindir.
40
COBB
7.9 DOĞAL HAVALANDirMA
Doğal havalandırma, iklim koşullarının hayvanların ihtiyaçlarıyla benzerlik gösterdiği, ılman
bölgelerde yaygındır. Ekstrem iklim koşullarının yaşandığı bölgelerde bu sistem önerilmez.
Başarılı bir doğal havalandırma kümesin konumuna bağlıdır. Kümesler günün en sıcak saatlerinde
yan duvarlarından, direk güneş ışığı ve dolayısıyla ısısından kaçınmak için,
doğu-batı
doğrultusunda inşa edilmelidir. Hakim rüzgarlardan yararlanılmalıdır. Minimum R katsayısı 20-25
olan (yalıtım katsayılarına bakınız) yansıtıcı bir çatı yüzeyi ve nitelikli bir saçak çıkıntısı dikkat
edilmesi gereken konulardır.
1.
2.
7.9.1 SiCAK KOşULLArDA SEVK İDArE TEKNİKLErİ
Hayvanlar arasında yavaşça yürüyün ve bu aradaki hava sirkülasyonunu ve su tüketimini
teşvik edin .
Günün en sıcak zamanından 6 saat önce yemlikleri kaldırarak hayvanların yeme ulaşmasını
engelleyin. Bu hava hareketinin önündeki potansiyel bariyeri ortadan kaldırır ve hayvanların
yem metobolizmasına bağlı ısı üretimlerini azaltır.
Doğal havalandırmalı kümeslerde, soğutma fanlarının kurumundaki anahtar noktalar:
Minimum boyut: Çalışma kapasitesi 50 paskalda, 5,75 m³/saniye veya 345 m³/dakika olan
•
900 mm’den az olmayacak direk fanlar.
Bir 900 mm’lik fan, havayı sadece 1 m’den çekebilir ve havayı 12 m kadar hareket ettirebilir.
•
900 mm’lik fan, maksimum dağılımda havayı 2.2 m dağıtabilir. Fan yerden en az 1 m
yüksekte olmalıdır.
2,2 m’nin üzerinde, sıcak hava cebi oluşur.
•
Fanlar yan duvara 60 derecelik bir açıyla durmalıdır. Fanlar, kısa duvar yüksekliğinde monte
•
edilmelidir.
Yan
duvardan maksimum 1 m uzaklıkta olmalıdır.
•
•
Fanlar dik asılmış olmalı ve yerden 1 mt yüksekte olmalıdır.
Doğal havalandırmada,etkinlik sırasına göre genel fan yerleşimleri: 1=en iyi, 3=en kötü
1.
•
•
•
•
COBB
Hakim rüzgar yönü
41
Fanlar havayı hakim rüzgar
doğrultusundan içeri
üflemektedir.
Mükemmel hava değişim
oranı
Duvara 60 derecelik bir
açıyla asılma.
Hayvanlar,toplam kapsama
eşit bir yüksek hava hızına
maruz kalmaktadırlar.
2.
•
•
•
•
•
3.
•
•
•
•
Fanlar havayı kümesin
ortasından üflemektedirler.
Temiz ava değişimini
garantiye almak için ilk fan
MUTLAKA kapıdan 1 mt
(3,3 ft) uzakta olmalıdır.
1 numaralı konfigürasyona
göre daha az hava değişim
oranı
Fanlar 12 mt (40 ft) ayrı
olmak zorundadır.
Hayvanlar,toplam kapsama
eşit bir yüksek hava hızına
maruz kalmaktadırlar.
Fanlar “zigzag” model
asılmalıdır.
HAVA DEĞİŞİMİ YOK.
Hayvanlar çok sıcak ve
bayat havaya maruz kalır.
Çok zayıf hava hızı kapsamı
7.9.2 PErDE İDArE TEKNİKLErİ
Açık kümeslerde, bütün üretim periyodu boyunca sürünün sağlık durumunu korumak için perde
idaresinin iyi yapılması şarttır. İyi havalandırma idaresi, sıcaklık dalgalanmalarının az miktarda
olmasına bağlıdır.
1.
2.
3.
4.
Kümesin farklı yerlerinde sıcaklık farklılıklarınız olabilir.
Bütün yaşlarda havalandırma, aşırı sıcaklığı, su buharını ve/veya CO2’i atmayı hedefler.
Kümes iyi yalıtıldığında, özellikle CO2 çok önemlidir. CO2 seviyesi asla 3000 ppm’in üzerine
çıkmamalıdır. Hava kalitesi kurallarına bakınız.
İyi perde idaresi, soğuk iklim koşullarında solunum sorunlarından ve asitezden kaçınmak
için hayatidir.
Özellikle geceleri olmak üzere, 24 saat boyunca sıcaklık dalgalanmalarını minimize etmek
gerekir. Daha iyi bir ısı kontrolü, yem dönüşümünde ilerleme ve büyüme oranında artışa
neden olacaktır.
42
COBB
Gelişmiş kümes dizaynı
Saçakların altındaki düşük yan duvarlar
Zemin seviyesinde, hayvanlar üzerinden geçen daha iyi hava hızı
Pozitif
İzolatör görevi yapan ısı
Negatif
1,50m
1.
2.
3.
4.
5.
7.9.3 PErDELİ HAVALANDirMA TEKNİKLErİ
2,40m
Sabahları rüzgar yönünü hesaba katın, ve perdenin rüzgaraltı tarafını ilk olarak açın.
Hava değişimini iyileştirmek ve kümese giren hava hızını arttırmak için, rüzgarın içeri girdiği
taraf açıklığı, çıktığı tarafın %25’i kadar olmalıdır.
Kümes hava değişim miktarını azaltmak, ve kümese giren hava hızını düşürmek için
rüzgarın girdiği taraf açıklığı, rüzgar çıkış tarafındaki perde açıklığının, dört katı olmalıdır.
Hayvanlar üzerinde maksimum hava hızı elde etmek için, perdeler her iki tarafta mümkün
olduğunca alçak şekilde ve eşit açılmalıdır.
14 günlük yaşa kadar, perdeler, civcivler üzerinde esintiye yol açmayacak kadar, ancak
kümesteki yeterli hava değişimini sağlayacak kadar açılmalıdır.
COBB
43
8. SU İDArESİ
Su,bütün fizyolojik fonksiyonların gerçekleşmesinde yaşamsal bir besin maddesidir. Su, yaşa
bağlı olmakla beraber, hayvanın vücut kompozisyonunun %65-78’ini oluşturur. Sıcaklık, bağıl
nem, rasyon içeriği ve vücut ağırlık artış oranının da içinde olduğu faktörler su tüketimini
etkilerler. Verimli bir broiler üretimi için, iyi su kalitesi yaşamsaldır. Su kalitesini belirleyen ölçütler,
PH, mineral seviyeleri ve mikrobiyal kontaminasyon seviyesidir. Su tüketiminin zamanla artması
gerekmektedir. Eğer su tüketimi her hangi bir zamanda düşerse, kanatlı sağlığı, çevre ve/veya
idare teknikleri tekrar gözden geçirilmelidir.
8.1 MİNErAL İÇErİĞİ
Broilerler kimi minerallerin fazlalığına karşı oldukça toleransa sahip olsalar da bazı mineraller için
ise oldukça hassaslardır. Demir ve manganez, suya acı bir tat verdiği için su tüketimini
düşürebilmektedirler. Ek olarak bu mineraller bakteri gelişimine de destek olmaktadırlar. Eğer
demir sorun teşkil ediyorsa filtreleme sistemleri ve klorlama, etkili koruma yöntemleridir. Su
kaynağından alınan suyu 40-50 mikronluk filtreler yardımıyla filtrelemek önerilmektedir. Filtre en
az haftada bir defa olmak üzere kontrol edilip temizlenmelidir.
Sudaki kalsiyum ve magnezyum sertliğe yol açmaktadır. Bu minerallerin kombinasyonu tortulara
neden olarak suluk sisteminin verimliliğini etkileyebilmektedirler. Bu, genellikle kapalı sistemlerde
gözlenen bir durumdur. Su yumuşatıcılar, kalsiyum ve magnezyumun olumsuz etkilerini ortadan
kaldırmak üzere sisteme girilebilir ancak sodyum seviyeleri tuz bazlı ürünler kullanılmadan önce
belirlenmelidir.
Broiler performansı, 10 ppm kadar az olsa da nitratların varlığından olumsuz etkilenebilmektedir.
Ne yazık ki, nitratları azaltmanın etkili ucuz bir yolu bulunmamaktadır. Su, nitratlar yönünden
test edilmelidir çünkü yüksek seviyeler, bir kanalizasyon veya gübre nedenli kontaminasyonun
habercisi olabilmektedir.
8.2 MİKrOBİYAL KONTAMİNASYON
Kronik seyreden düşük performanslar, kontamine olmuş sudan kaynaklanabilmektedir ve bu gibi
durumlarda suyun acilen test edilmesi gerekmektedir. Su test edilirken, toplam koliform bakteri
sayısını değerlendirmek önemlidir,yüksek seviyeler hastalıklara neden olabilmektedir. Toplam
bakteri sayısı, mevcut su sanitasyon programının etkinliğini de yansıtacaktır. Mikrobiyal
kontaminasyon, su kaynağı nedenli olabilmektedir. Eğer etkili bir su sanitasyon programı
uygulanmıyorsa, bakteri üremesi kolaylıkla gerçekleşecektir.
8.3 SU SANİTASYONU VE SİSTEM TEMİZLİĞİ
Düzenli bir su sanitasyonu ve su hattı temizlik programı, mikrobiyal kontaminasyon ve su
hatlarında biyofilm tabakalarının oluşmasına karşı koruma sağlamaktadır. Hayvanlar için biyofilm
tabakaları problem olarak görülmezken, su hatlarına bir kez yerleştiğinde, bu tabakalar zararlı
bakteri ve virüslerin dezenfektanlardan saklanacağı bir yer haline gelmekte ve ayrıca zararlı
bakteriler için de besin kaynağı olmaktadır. Su hatlarındaki biyofilm tabakalarının ortadan
kaldırılmasında hidrojen peroksit içerikli ürünlerin üstün olduğu kanıtlanmıştır.
44
COBB
8.3.1 HATTiN TEMİZLİĞİ-FLUSHiNG
Bütün modern kanatlı suluk sistemlerinin, yüksek basınçlı su ile temizlenmesi gereklidir. Biyofilm
tabakasını ortadan kaldırmak için en iyisi günlük olarak uygulanmak olsa da haftada en az üç kere
yapılmalıdır. Yüksek basınçlı su basmada yeterli miktar suya ve basınca ihtiyaç duyulur. 1 ila 2 bar
su basıncı, hattın içindeki biyofilm tabakasını çıkartacak hız ve türbülansı oluştumaya yetecektir.
8.3.2 OKSİDASYON-AZALTMA POTANSİYELİ (OrP)
Bir başka önemli faktör ise suyun ORP değeridir. ORP kısaltması,oksidasyon-azaltma potansiyeli
için kullanılır ve basitçe klor gibi güçlü oksitleyici sanitizerlerin özelliklerini belirtir. Güçlü bir
oksitleyici, virüs, bakteri ve diğer organik materyali yakarak, suyu mikrobiyolojik açıdan güvenli
hale getirir.
650 mV (Mili volt) veya daha yüksek ORP değeri iyi kalitede bir suyu işaret etmektedir. 250 mV
gibi daha düşük değerler, suyun düzgün dezenfeksiyonu için kullanılacak klorun işlevselliğini
baskılayacak yüksek bir organik yükü belirtmektedir.
ORP metre, klorun aşırı kullanımından kaçılarak,uygun miktarda klorun belirlenmesi ve
sağlanması için yararlı bir gereçtir.
Dikkat: Yüzme havuzları testleri, serbest veya bağlı kloru ayırt edememektedir. Bu testler 4-6
ppm civarı bir değer verselerde, bağlı klorun yüksek oranda bulunması zayıf bir sanitasyona ve
ağır bir organik yükün oluşmasına neden olabilir.
Klor, suda 6,0-7,0 pH değerlerinde kullanıldığında en etkili olmaktadır. Bu seviye, güçlü bir
temizleyici olan aktif hipoklor iyonları oranının artmasını sağlamaktadır.
Sodyum bisülfat gibi inorganik asitler suyun pH’ını, herhangi bir zarar vermeden
düşürmektedirler.
Serbest klor kalıntı seviyeleri %85 hipoklorik asit içermiyorsa diğer kullanılan temizleyicilere
oranla dikkate alınmayabilir. Klor ihtiva eden en yaygın maddeler:
•
•
•
Sodyum hipoklorit (NaOCI, çamaşır suyu) suyun pH’ını arttırdığı için su sanitasyonunda iyi
bir seçenek değildir.
Triklor (trichoro-s triazinetrione) %90 oranında yarayışlı klor içermektedir ve kloru bir zaman
periyotunda yavaşça salan tabletler formundadır. Suyun pH’ını düşürdüğü için su sanitizeri
olarak iyi bir seçenektir.
Klor gazı %100 oranında yarayışlı klor içerir ve klorun en saf halidir, ancak tehlikeli
olabilmektedir ve kullanımı sınırlandırılmıştır.
COBB
45
•
•
•
•
•
•
8.3.3 pH
pH solüsyondaki hidrojen iyonlarının miktarını 1,0 ila 14,0 arasındaki değerlerle belirten bir
ölçüdür. 7,0, nötr değerini ifade eder.
7,0 değerinin altı asidi,bu değerin üstü ise alkali ifade eder.
8,0 değerinin üzerindeki pH acı bir tada neden olur ve böylece su tüketimini azaltır.
Yüksek seviyedeki pH, organik asitlerin kullanımıyla düşürülebilir. Ancak organik asitlerde,
su tüketimini olumsuz etkileyebildikleri için pek tercih edilmemektedirler.
pH, su kalitesini ve klor gibi dezenfektanların verimliliklerini düşürmektedir.
8,0’in üzerindeki pH seviyelerinde, klor çok az bir sanitize etkisi bulunan klorik iyonlar
halinde bulunmaktadır.
pH’ın, Hipoklorun (HOCL), Klorik İyon şeklinde bulunma yüzdesine etkisi
pH
8,5
8,0
7,5
7,0
6,5
6,0
5,0
Hipoklorik Asit – HOCl %
10
21
48
72
90
96
100
Hipoklorit İon - OCl
90
79
52
28
10
4
0
8.4 TOPLAM ÇÖZÜLMÜş TUZ MİKTAri
Toplam çözülmüş TUZLARIN (TDS) veya tuzluluğun ölçüsü, suda çözünmüş inorganik iyonların
seviyesine bağlıdır. Kalsiyum,magnezyum ve sodyum tuzları TDS’ye katkıda bulunan öncelikli
bileşenlerdir. TDS’nin yüksek seviyelerinde, kanatlı üretiminde zararlı etkilerden sorumlu
kontaminantlar bulunabilmektedir. Aşağıdaki tabloda, Ulusal Araştırma Konseyinin (1974),
toplam çözülmüş tuzların farklı konsantrasyonlarında, kanatlılarda su kullanımına dair
uygunluklar, anahatlarıyla göstermektedir. Bütün çözülmüş elementlerin sudaki toplam
konsantrasyonu olarak belirtilmiştir.
46
COBB
Toplam çözülmüş Tuzların değişik konsantrasyonlarındaki suyun, uygunluk durumu
TDS - ppm
Değerlendirmeler
1.000’den az
Kanatlı sektöründeki her aşama için uygun
3.000 ile 4.999
arası
Kanatlı sektörünün hiçbir aşaması için uygun değil. Su tüketimlerinde
düşmelere neden olabilir, mortalitede artma ve büyümede gerileme ile
karşılaşılabilir.
1.000 ile 2.999
arası
5.000 ile 6.999
arası
7.000 ille 10.000
arası
10.000’den fazla
Kanatlı sektöründeki her aşama için uygun. Su tüketimlerinde
düşmelere neden olabilir ancak sağlık veya performans üstünde etkisi
yoktur.
Kanatlı sektörünün hiçbir aşaması için uygun değil. Özellikle üst
limitlerde olmak üzere, her zaman, büyüme ve üretimde gerileme
ayrıca mortalite de artma gözlenecektir.
Kanatlı sektörü için uygun değil ancak başka canlı üretim sektörleri
için uygun olabilir
Su,hiçbir canlı üretim faaliyeti veya kanatlı için kullanılmamalı.
Kaynak: Çiftlik hayvanları ve kanatlıların kullanımındaki sularda besin maddeleri ve toksik
maddeler, Ulusal Bilim Akademisi, Washington, DC. Ulusal Araştırma Konseyi (1974).
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
8.5 DÖNEM ArASiNDA SULUK SİSTEMİ TEMİZLİĞİ
Suluk sistemini ve bağlı olduğu tankları boşaltın.
Suluk sisteminin kapasitesini bulun.
Üretici firmanın önerileri doğrultusunda temizlik solüsyonunu hazırlayın.
Genellikle su tankından olmak üzere, suluk sistemine, hazırlanan solüsyonu boşaltın.
Kimyasallarla çalışırken koruyucu kıyafet ve gözlük kullanın.
Suluk hattının sonundaki tıpayı çıkartıp solüsyon gelinceye kadar suyun akmasına izin
verin. Solüsyonu gördüğünüzde tıpayı tekrar yerine takın.
Her suluk hattı için aynı şeyi yapın.
Solüsyonun suluk hattı boyunca sirküle olmasına izin verin.
Eğer sirkülasyon yapılması mümkün değilse, solüsyonun en az 12 saat beklemesine izin
verin.
Sistemden suyu boşalttıktan sonra,kullanılan kimyasalı ve biyofilm tabakasını ortadan
kaldırmak için hatta basınçlı su verin.
COBB
47
8.6 SU ANALİZLErİ
Suların test edilmesi en az yıllık olmak üzere, periyodik sıklıklarla yapılmalıdır. Örnekler hem ana
su deposundan hem de suluk hatlarının sonundan,steril kaplarla alınmalı ve akredite bir
labaratuvarda analizi yapılmalıdır. Su numunesini alırken önemli olan suyu kontamine
etmemektir.
Kanatlı üretimi için su kalite standartları
Kontaminant, mineral veya
iyonlar
Bakteri
Toplam bakteri
Koliform bakteri
Asitlik ve sertlik
pH
Toplam sertlik
Doğal bulunun elementler
Kalsiyum (Ca)
Klorid (Cl)
Bakır (Cu)
Demir (Fe)
Kurşun (Pb)
Ortalama kabul
edilen seviye
Kabul edilen
maksimum seviye
0 CFU/ml
100 CFU/ml
6,8 – 7,5
6,0 – 8,0
0 CFU/ml
60 – 180 ppm
60 mg/lt
14 mg/lt
0,002 mg/lt
0,2 mg/lt
50 CFU/ml
110 ppm
250 mg/lt
0,6 mg/lt
0,3 mg/lt
0
0,02 mg/lt
10 mg/lt
25 mg/lt
Magnezyum (Mg)
14 mg/lt
Sulfat
125 mg/lt
250 mg/lt
Sodyum (Na)
32 mg/lt
50 mg/lt
Nitrat
Çinko
125 mg/lt
1,5 mg/lt
Kaynak: Muirhead, Sarah, Kanatlı üretiminde kritik bileşen, iyi ve temiz su. Yem maddeleri, 1995.
Su Örnekleme Tekniği:
1. Musluğun veya nipelin uç tarafını ateş yardımıyla 10 saniye kadar sterilize edin. Bu
aşamada numuneyi etkileyebileceği için asla kimyasal madde kullanmayın.
2. Ateşin olmadığı durumda, numuneyi almadan önce suyun bir kaç dakika akmasına izin
verin.
Kanatlılar için kullanılacak suyun aynı zamanda insanların kullanımına da elverişli olması
gereklidir.
48
COBB
9. BESLEME
Broyler rasyonları, hayvanların sağlık durumlarının korunması ve verimli bir broyler üretimi için
gerekli enerji ve besin maddelerini sağlamak üzere formüle edilir. Piliçlerin ihtiyaç duydukları
temel besin maddeleri: su, amino asitler, enerji, vitaminler ve minerallerdir. Bu bileşenler doğru
iskelet ve kas gelişiminin sağlanması için birbirleriyle uyum halinde olmalıdırlar. Yem içeriğinin
kalitesi, yemin fiziksel yapısı ve hijyen, bu temel besin maddelerinin yapacakları katkıyı doğrudan
etkilemektedir. Eğer hammaddelerden veya öğütme işleminden taviz verilirse veya yemin besin
madde profilinde bir dengesizlik varsa verimler kolaylıkla düşebilmektedir. Çünkü broylerler farklı
kesim yaşı, canlı ağırlık, vücut kompozisyonu ve farklı üretim stratejileri doğrultusunda
yetiştirilmektedirler. Bundan dolayı sabit bir yem önermek, mümkün olmamaktadır. Yemlerde
besin madde içeriklerini belirten ifadeler sadece çalışmada kolaylık sağlayacak rehber kurallar
olarak görülmelidir. Bu önerilerin bir üreticiden diğerine, farklılık gösterebileceği unutulmamalıdır.
Optimum rasyonların seçiminde, aşağıdaki anahtar noktalara dikkat etmek gerekmektedir:
Ham madde bulunabilirliği ve maliyeti
•
Cinsiyet ayrımının yapılıp yapılmadığı
•
Pazarın ihtiyaç duyduğu canlı ağırlıklar
•
Etin değeri ve karkas randımanı
•
Pişmeye hazır, pişmiş veya ileri işleme ürünleri gibi pazar ihtiyacına yönelik yağlanma
•
seviyeleri
Deri rengi
•
Etin yapısı ve lezzeti
•
Yem fabrikasının yapabilme durumu
•
Yemin yapısı toz, krambıl, pelet veya yüksek ısı ve basınç altında elde edilmesine bağlı olarak
değişebilmektedir. Dünyanın çoğu bölgesinde fabrika yeminin, yemlemeden önce tahıllarla
harmanlanarak verilmesi, yaygın bir uygulamadır. Yemin ileri işlemeye tabi tutulması hem
besinsel hem de idari açıdan bazı avantajlar sağladığı için genellikle tercih edilmektedir. Pelet
veya sıkıştırılmış yemlerin kullanımında toz yemlere nazaran daha büyük kolaylık bulunmaktadır.
Besin değeri açısından, granül-pelet yemlerin sürü verimliliği ve büyüme oranları açısından toz
yemlere kıyasla belirgin bir üstünlüğü bulunmaktadır.
Ham Protein:
Broilerlerin ham protein ihtiyacı aslında proteinlerin yapı taşları olan amino asitlere olan ihtiyacını
ifade eder. Proteinler dokuların yapısal bileşenleri olarak tüylerden kaslara kadar bir çok yerde
bulunur.
Enerji:
Enerji,bir besin maddesi olmamakla beraber besinlerin değerlendirilmesindeki enerji
metabolizmasını ifade eder. Enerji, hayvanların temel metabolik fonksiyonlarının ve vücut
gelişimlerinin sağlanması için gereklidir. Geneleksel olarak, metabolik enerji, rasyonların enerji
içeriğini belirtmek için kullanılan bir terimdir. Metabolik enerji (ME), tüketilen yemdeki toplam
enerjiden, atılan toplam enerjinin çıkarılmasıyla bulunur.
COBB
49
Mikro besin maddeleri:
Vitaminler, yağda eriyenler ve suda eriyenler olmak üzere sınıflandırılırlar ve çoğu kanatlı
rasyonuna rutin olarak eklenirler. Suda eriyen vitaminlere B-komleks vitaminleri dahildir. Yağda
eriyen vitaminler ise A, D, E ve K vitaminlerinden oluşur. Yağda eriyen vitaminler, karaciğerde
ve vücudun diğer bölümlerinde depolanabilir.
Mineraller, inorganik besin maddeleridir ve makro ve iz elementler olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Kalsiyum, fosfor, potasyum, sodyum, klor, sülfür ve magnezyum makro minerallerdir. Demir, iyot,
bakır, manganez, çinko ve selenyum ise iz minerallerdir.
Yemin Analizi:
Çiftlikte yapılacak sistematik bir yem örneklemesi en pratik uygulamadır. İyi bir yem örnekleme
tekniği, analiz sonucunda yemin gerçek besin içeriğini yansıtılabilmesi açısından oldukça
önemlidir. Numune, alındığı yemi iyi temsil eder halde olmalıdır. Bu, tava veya tepsiden bir parça
yemin alınmasıyla sağlanamaz. Bütün yemi iyi bir şekilde temsil edecek olan paçal numuneyi
almak için öncelikle bir çok yerden, fazla sayıda alt numunelerin toplanması ve bunların
karışımından bir numune oluşturulması gerekir. Her yem sevkiyatından beşer adet alt numune
alıp karıştırıldıktan sonra tek bir örneğe dönüştürülmesi önerilmektedir. Yem hatlarından numune
almak önerilmez çünkü yemin elenmesi sonuçları etkileyecek, besin madde yoğunluklarında
değişimler olabilecektir. Numuneler sürü çıkışına kadar buzdolabında saklanmalıdır. Her örnek,
tarih, yem tipi ve sevkiyat numarası ile kayıt altına alınmalıdır. Eğer üretim sürecinde problemler
artarsa ve yemden şüpheleniliyorsa, numuneler analize gönderilmelidir. Labaratuvar sonuçları
rasyonların olması gereken besin özellikleriyle kıyaslanmalıdır.
50
COBB
Fazlı besleme:
Genellikle broiler yaşının artmasıyla, besin maddesi gereksinimleri düşme gösterir. Genel olarak,
broilerlerin büyütme programlarına paralel olarak başlangıç, büyütme ve bitirme rasyonları
kullanılmaktadır. Bununla birlikte, piliçlerin besin madde ihtiyaçları belli günlere gelindiğinde
aniden değişmez, zamanla, bir süreklilik içinde bu değişim gerçekleşir. Çoğu şirket, piliçlerin
dönemsel ihtiyaçlarını karşılamak için birden fazla yem tipi kullanmaktadır. Yem tipinin sayısı
arttıkça üretici hayvanlarının ihtiyaçlarına en uygun şekilde besleme yapma olanağını
bulmaktadır. Yem tipinin sayısı, yem fabrikası kapasitesi, ulaşım masrafları ve çiftlik
kaynaklarının yer aldığı ekonomik ve lojistik faktörler tarafından belirlenir.
Rasyonların besin madde içeriği, üreticinin hedeflerine göre düzenlenmelidir. Broilerlerin
beslenmesinde üç ana hedef vardır ve çoğu üretici bunların bir kombinasyonunu kullanır.
Rasyon tipi 1:
Canlı ağırlık artışını ve yem dönüşüm oranını optimize edecek besin maddelerince zengin içerik.
Bu hedef karkasta fazla yağlanma ve metabolik bozukluklara yol açabilir. Ek olarak rasyon
maliyeti yüksek olacaktır.
Rasyon tipi 2:
Düşürülmüş enerji içeriğine karşın optimal ham protein ve amino asit içeriği. Bu hedef, daha az
yağlanma ile birlikte yağsız karkas üretimini arttıracaktır. Canlı ağırlık ve yem dönüşüm oranı
olumsuz etkilenmekle beraber, Yağsız karkas maliyeti açısından optimal bir maliyet
gerçekleşecektir.
Rasyon tipi 3:
Düşük besin içeriği. Bu hedef düşük canlı ağırlık ve yüksek yem dönüşüm oranıyla
sonuçlanacaktır ancak canlı ağırlık başına maliyet optimum olabilmektedir.
Yem Kısıtlaması:
Bu periyot esnasında, kesimhanede karkas üzerinde kalıntı kalmaması için aşı veya tedavilerin
sona erme tarihlerine özel dikkat göstermek gerekir. Bu dönemde kayıtların dikkatli tutulması
önem arz etmektedir.
COBB
51
İlave olarak tam buğday kullanılması:
Dünyanın bir çok ülkesinde ilave olarak tam buğday kullanılması oldukça yaygın bir uygulamadır.
Yem maliyetinde düşmeye bağlı olarak, canlı ağırlıkta kilogram başına maliyetin düşmesi, taşlık
gelişimindeki ilerleme sonucunda sindirim etkinliğinin artması ve eğer gerekliyse, günlük bazda,
yemin besin içeriği ile oynama şansı yaratması gibi faydaları bulunmaktadır. Eğer ana yemdeki
ayarlamalar yapılmaz ise, büyümede gerileme, yağsız karkas ta azalma ve düşük üniformite
gibi sorunlarla karşılaşmak mümkün olmaktadır.
İlave buğday, yem fabrikasında da çiftlikte de katılabilir. Kullanımda sağladığı esneklik nedeniyle,
tam buğdayın çiftlikte katılması tercih edilebilmektedir. Bu, çiftlikte bir yem oranlama sisteminin
yanı sıra, ilave dökme yem kovalarının da bulunmasını gerekli kılar. Yem fabrikasında, tam
buğday, miksere veya yemin kamyona yüklenmesi esnasında katılabilir. Tam buğdayın, yem
fabrikasında ezilerek katılması bazı avantajlar sağlar.
Tipik olarak 7. gün veya civcivlerin canlı ağırlığı 175 gr oluncaya kadar ilave buğday yeme
%1-%5 civarında katılmalıdır. Bu miktar %1 ile %5 arasındaki kademeli artışlarla %30’a kadar
çıkarılabilir. Kullanılacak maksimum oranı, fabrika yemininin kalitesine ve besin yoğunluğuna,
buğday kalitesine, önceki sürülerin verimlerine ve buna karşın yeni sürüden beklenen verime
bağlıdır.
İlave olarak rasyona tam buğday katılmasının, besin madde içeriğini azaltacağı etkisi hesaba
katılmalıdır. Yemlere katılan ilaçların doğru seviyelerde olduğundan emin olmak için ayarlamalar
yapılmalıdır. Belirli bir sürüye tam buğday ilavesi yapıldığında etkilerini gözlemlemek için canlı
ağırlık tartılarının düzenli olarak yapılması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Kesimhanedeki
iç çıkarma bölümünde karkasların kontamine olmaması için ilave buğday, kesimden 48 saat
önce kesilmelidir.
52
COBB
10. BİYOGÜVENLİK -ÇİFTLİK TEMİZLİK VE DEZENFEKSİYONU
10.1 BİYOGÜVENLİK
Biyogüvenlik terimi, üretimin yapıldığı yeri tüm bulaşıcı hastalıklardan ari tutmak için izlenen
tüm stratejileri ve davranışları ifade eder. Etkili bir biyogivenlik programına ulaşmak,hijyen
uygulamalarının iyi uygulanmasına ve hastalıklardan korunmada hayati öneme sahip olan
aşılamalara bağlıdır. Etkili bir biyogüvenlik programı, planlama, uygulama ve kontrol
aşamalarından oluşur. Unutulmamalıdır ki kümesleri veya araziyi tamamen sterilize etmek
imkansızdır. Burada anahtar, patojenlerin sayısını düşürmek ve yeniden yerleşmelerini
önlemektir.
Başarılı bir biyogüvenlik programında anahtar noktalar özetle aşağıdaki gibidir:
Çiftliğe zaruri olmayan ziyaretçilerin girişini sınırlayın. Tüm ziyaretçileri ve önceki çiftlik
•
ziyaretlerini kayıt altına alın.
Çiftlik yetkilileri, günün başında en genç sürüden başlayarak, daha sonralar da, daha yaşlı
•
sürülere doğru ziyaretlerini yapmalıdırlar.
Özellikle ev-bahçe de kanatlı olmak üzere, şirket dışı tavukçuluk faaliyetleriyle temastan
•
kaçının.
Eğer bir ekipman başka bir çiftlikten gelecekse,çiftliğe gelmeden önce iyice
•
temizlendiğinden ve dezenfekte olduğundan emin olun.
Çiftlik girişine tekerlek havuzları veya tekerleklerin spreylenebileceği ekipmanlar kurun ve
•
girişinin zorunlu olduğu araçların çiftliğe girmesine izin verin.
Çiftlikler çit ile çevrilmiş olmalıdır.
•
•
Kapıları ve girişleri her zaman kilitli tutun.
•
Broyler ünitenizin olduğu çiftlikte kesinlikle başka bir kanatlı faaliyeti bulunmamalıdır. Broiler
üretimi dışında kalan diğer çiftlik hayvanlarınız çitle ayrılmalı ve broiler çiftliği girişi haricinde
özel bir girişi bulunmalıdır.
Kümes içinde veya etrafında evcil hayvanların bulunmasına izin vermeyin.
•
Bütün çiftliklerin, düzenli olarak kemirgen aktivitesi kontrolünü de içeren bir zararlı kontrol
•
programı bulunmalıdır. Yeterli miktarlarda kemirgen yemi temin edilmelidir.
Bütün
kümesler haşere geçirmez durumda olmalıdır.
•
Kümes etrafındaki alan, haşerelere yaşam alanı sağlayacak, bitki örtüsü, atıklar ve
•
kullanılmayan ekipmanlardan ari tutulmalıdır.
Dökülen
yemleri mümkün olduğunca çabuk temizleyin ve yemin döküldüğü noktaları acilen
•
onarın.
Kümeslerden ayrı olarak, çiftliğin mutlaka tuvaleti ve el yıkama yeri bulunmalıdır.
•
Çiftlik girişinde, koruyucu kıyafet ve ayakkabıların değişimi için bir bölüm ayrılmalıdır.
•
Her kümesin girişinde el dezenfeksiyonu bulunmasını sağlayın.
•
Her kümesin girişinde iyi hazırlanmış ayak banyolarının bulunmasını sağlayın.
•
Dezenfektanın inaktif olmasına neden olabilecek organik materyalin uzaklaştırılması için
•
ayak havuzundan önce çizmelerin temizlenmesini sağlayın.
•
Kısıtlı temas süresi nedeniyle, ayak havuzunda kullanacağınız dezenfektanın seçiminde,
geniş spektrumlu ve hızlı etki gösteren bir dezenfektanı seçmeye özen gösterin.
COBB
53
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Her kümese girişte çizme değişimini veya çizmelerin naylon bir koruyucu yardımıyla
dışarıyla temasının kesilmesini sağlayın.
Patojen döngüsünü ve/veya aşı etmenlerinin mevcudiyetlerinin düşürülmesi için broiler
çiftliğinin tek yaş grubundan oluşması tavsiye edilmektedir.
Aynı aşılama durumundaki benzer yaşlı anaçlardan gelen broilerler yerleştirilmelidir.
Yeni civciv girişinden önce eski sürünün gönderilmesi işlemi mutlaka tamamlanmış
olmalıdır.
Yakalama ekipleri mutlaka koruyucu elbiselerini giymiş olmalıdırlar. Özellikle sürünün
gönderilmesi farklı zamanlarda, parçalı olarak yapılıyorsa, kafesler, kasalar ve forkliftler gibi
ekipmanlar çiftliğe girmeden önce yıkanmalı ve dezenfekte edilmelidir.
Sürüler arasında yeterli süre sağlandığına emin olun.
Eğer yeni sürüde, eski altlık kullanılacaksa, bütün nemli ve kekleşmiş altlık çıkarılmalıdır.
Yerleşik amonyağın buharlaşması ve altlığın iyice kurumasını sağlamak için yeni sürü
gelişinden önce ısıtma yapılmalıdır. Isıtma süresi olarak en az 48 saat önerilmektedir.
Sürü yerleşiminden önce suluk sistemi boşaltıldıktan sonra, sisteme su basmak ve
denenerek onaylanmış bir dezenfektan solüsyonu bekletmek gerekmektedir. Yerleşim
öncesi hiçbir kalıntı kalmadığından emin olmak için sistemi temiz su basarak iyice durulayın.
Mevcut kullanılan suyu, en az yılda bir kez olmak üzere mineral seviyeleri ve mikrobiyal
kalitesi açısından test ettirin.
10.2 ÇİFTLİK TEMİZLİK VE DEZENFEKSİYONU
Broiler sağlığını korumada en önemli faktör hijyenin iyi sağlanmasından geçmektedir. Sağlıklı
anaçlar ve hijyenik kuluçka koşulları hastalıklardan ari civcivlerin sağlanması açısından
yaşamsaldır. İyi hijyen şartları hastalık şansını azaltmaktadır.
Çiftlik dezenfeksiyonu demek, sadece doğru dezenfektanın seçimi demek değildir. Çiftlik
sanitasyonunda anahtar faktör etkili temizliktir. Dezenfektanlar organik maddelerin varlığında
inaktive olurlar. Aşağıdaki noktalar etkili bir çiftlik dezenfeksiyonu için gerekli temel aşamaları
ortaya koymaktadırlar. Ancak, bu basamaklar altlığın yeniden kullanılacağı durumlarda
uygulanabilir değildirler.
Başarılı bir çiftlik sanitasyon programının püf noktaları:
Her sezon sonunda, son sürünün, çiftlikte hiç hayvan kalmayacak şekilde gönderildiğine
•
emin olun.
İnsektisitlerin uygulanmasını sağlayın. Bu, en iyi olarak, hayvanların gönderilmesinden
•
hemen sonra, altlık ve yapının soğumaya başlamasından önce yapılmalıdır. Aşırı haşere
istilalarında, dezenfeksiyon işlemini takiben bir ilave insektisit uygulaması daha
yapılabilmektedir.
Sürü çıkışından sonra da kemirgen kontrol programını devam ettirin.
•
Kazan ve helezonlarda dahil olmak üzere yemlik sistemindeki bütün kullanılmamış yemi
•
ortadan kaldırın.
•
Kalan yemi bir başka sürüye nakletmeden önce geçmiş sürünün sağlık durumunu dikkatlice
değerlendirin.
•
Her kümesteki altlığı temizletin ve dökülüp saçılmayacağı şekilde uyarlanmış araçlarla
nakillerini sağlayın.
•
Yapıdaki bütün toz ve kiri temizletin. Göz önünde olmayan,hava inletleri, fan muhafazaları,
duvarların üst tarafları ve kirişler gibi yerlere özel dikkat gösterin.
54
COBB
•
•
•
•
•
•
•
•
Direkt olarak yıkanamayacak ekipmanlara, kuru temizleme uygulayın ve yıkama
işleminden etkilenmemeleri için tamamiyle kaplayın.
İçerideki bütün gider kapaklarını açın ve kümesin tüm iç yüzeyiyle birlikte tüm sabit
ekipmanları deterjan bazlı ürünler kullanarak, basınçlı yıkama makineleri vasıtasıyla
yıkanmasını sağlayın. Eğer köpük veya jel kullanıyorsanız, ürünün iyi çalışması için
önerilen temas zamanının dolmasına kadar beklemesine izin verin. Yıkama işlemleri
kümes, yukarıdan aşağıya (tavandan zemine) olacak şekilde takip edilmelidir. Eğer çatıda
fan bulunuyorsa, zeminden önce bu fanların yıkaması yapılmalıdır.
Perdeli açık tip kümeslerde, perdelerin hem iç hem de dış taraflarının yıkanmasına özel
dikkat gösterilmelidir.
Kümesler girişten sona doğru yıkanmalı (fanlar ve hava inletlerine özel olarak dikkat
edilerek) ve sonunda su, iyi drene edilmelidir. Kümes etrafında hiç su bulunmamalı, yasal
mevzuata uygun yeterlilikte drenaj şartlarına sahip olunmalıdır.
Kümes kontrol odaları, suyun elektrik panosuna zarar vermemesi için dikkatlice
yıkanmalıdır. Kompresörler yardımı ile basınçlı hava kullanımı, vakum yaratacak cihazlar
ve silme işlemleri, (güvenlik düşünülerek, mümkün olan yerlerde) bu tip alanların
temizliğinde kullanılabilmektedir.
Eğer su deposu veya su tankları bulunuyorsa, mümkünse açılmalı ve deterjan ile
fırçalanarak temizlenmelidir.
Temizleme solüsyonunu eklemeden önce suluk sistemini ve buna bağlı su tankını
tamamen boşaltın.
En iyisi, mümkünse, sanitize edici solüsyonu suluk sisteminde sirküle olmasını sağlayın.
Eğer böyle bir şansınız yoksa, sisteme tamamiyle temiz su basıp durulamadan önce,
solüsyonun minimum 12 saat sistemde beklemesini sağlayın.
COBB
55
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Çıkarılan ekipman ilk olarak deterjan kullanılarak yıkanmalı, daha sonra dezenfekte
edilmelidir.
Duralit ve benzeri yıkanamayacak tipteki tek kullanımlık ekipmanlar bir sonraki sürüde
kullanılmamalıdır ve güvenlice imha edilmelidir.
Oluklar, fan muhafazaları, patika ve beton alanlar gibi dış alanlar yıkanmalı ve bakımları
yapılmalıdır. Altlık artığı ve organik materyali çiftlik alanından uzaklaştırın. Kullanılmayan ve
gereksiz ekipman da aynı şekilde çiftlikten uzaklaştırılmalıdır.
Ekipman ve yapılarla ilgili tamiratları bu aşamada yapın ve yıkama öncesi drenaj deliklerini
açın.
Dış beton alanlar ve kümes sonları tamamiyle yıkanmalıdır.
Kuruma işleminin hızlandırılması gerekiyorsa, ısıtma veya havalandırma sistemlerinden
yararlanılabilir.
Personel ile ilgili alanlar, yemekhane, soyunma odaları ve ofisler ayrıca temizlenmelidirler.
Çiftlikte kullanılan bütün ayakkabı ve giysiler yıkanmalı ve dezenfeksiyona tabi tutulmalıdır.
Etkili ve geniş spektrumlu bir dezenfektanın, basınçlı yıkama makineleriyle uygulamasını
yapın. Bütün iç yüzeylerin ve ekipmanların tavandan zemine olacak şekilde dezenfektan ile
temas etmesini sağlayın. Fan muhafazalar, inletler, kiriş ve kolonlara özel dikkat sarfetmek
gerekmektedir.
Dezenfeksiyonun bitişini takiben, kümes girişlerindeki biyogüvenlik kontrolleri yeniden
kurulmalıdır.
Sürüler arasında yeterli bir bekleme zamanı vermek, hijyen programının etkinliğini
artıracaktır.
Sanitasyon programının etkinliğini test etmek için, görsel muayene ve mikrobiyal kontroller
önerilmektedir. Sanitasyon programının etkinliği, nicel labaratuvar testleri kullanılarak
ölçülebilmektedir. İşletmeleri tamamen sterilize etmek gerçekçi olmamakla birlikte mikrobiyolojik
kontroller, salmonella gibi istenmeyen organizmaların elimine edilebildiğini göstermektedir.
Mikrobiyal kontrol programları ve sonraki sürülerin performanslarına dikkat edecek, belgelenmiş
bir denetim, sanitasyon programının etkinliğini ve değerini saptamaya yardımcı olacaktır.
56
COBB
11. KANATLi SAĞLiĞi
Hastalıkların kontrol altında tutulmasında uzak ara en etkili ve en ekonomik yol korunmadır.
Korunma en iyi şekilde, etkili bir biyogüvenlik programı ile birlikte uygun bir aşılama programının
yürütülmesiyle başarılabilir. Ancak, hastalıklar bu koşullar altında da gerçekleşebilir ve bu
olduğunda profesyonel veteriner hekimlerden tavsiye almak önemlidir. Bakıcılar ve diğer
personeller, hastalıklara atfedilen problemleri farkedebilmeleri açısından eğitilmelidirler. Bunlar
su ve yem tüketim durumları, altlık durumu, mortalitede fazlalık, hayvan aktivite ve davranışlarını
kapsamaktadır. Problemin kaynağını bulmak için acilen harekete geçmek çok önemlidir.
11.1 AşiLAMA
Damızlık sürüler, kimi hastalıklar için maternal antikorları broiler civcivlere etkin bir şekilde
geçirecek şekilde aşılanmaktadırlar. Bu antikorlar, broiler civcivlerini, özellikle büyümenin erken
evrelerinde korumaktadırlar. Bununla beraber, bu antikorlar broylerleri, kesim yaşına kadar
koruyamazlar. Bundan dolayı broilerlerin belli bazı hastalıklardan korunması için kuluçkahane
yada sahada ayrıca aşılanmaları gerekmektedir. Aşıların zamanlaması, beklenen maternal
antikor seviyesine, şüphelenilen hastalığa ve sahadaki mevcut sorunlara karşı değişebilmektedir.
Bir broiler aşı programının başarısına, aşılama işleminin en doğru şekilde uygulanmasıyla
ulaşılabilir. Aşağıdakiler hem içme suyu hem de spray aşılamalarda dikkat edilmesi gereken
önemli başlıklardır. Kimi aşı uygulamaları için, bazı tavsiyeler, aşı firmaları tarafından
yapılmalıdır. Çünkü bazı tedarikçi firma önerileri, aşağıdaki kurallarla kimi zaman
çelişebilmektedir.
A. İÇME SUYU AŞISI TEMEL KURALLARI
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Sürüler bütün aşıyı 1-2 saat içinde tüketmiş olmalılardır.
Aşının, satıcı firmanın tavsiyesi doğrultusunda, doğru sıcaklıkta depolandığından emin olun.
Özellikle sıcak günlerde, stresi düşürmek için aşılamayı sabah erken saatlerde yapın.
Metal iyonlarınca (demir ve bakır,v.b.) zengin suları kullanmaktan kaçının. Eğer böyle bir
durumun varlığından haberdar iseniz, başka bir kaynaktan daha iyi kalitedeki bir suyu
kullanmak daha uygun olacaktır.
Suyun pH seviyesi 5,5 ile 7,5 arasında olmalıdır. Yüksek pH seviyesindeki suyun tadı daha
acı olacaktır ve böylece su ve aşı tüketimi azalabilecektir.
Aşı başlamadan önce en az 1 saat susuz kalmış hayvanların, su verilmeye başladığından
itibaren aşıyı ivedilikle tükettiğine emin olun.
Aşı ve stabilizatör karışımını, kimyasallardan, dezenfektanlardan, temizlik maddelerinden
veya organik materyaller açısından temiz kap veya kovalarda hazırlayın.
Aşı firmasının onayladığı bir renklendirici veya renkli stabilizatör kullanın. Bu sayede su
hatlarının nezaman aşı ile dolduğunu anlayabilmenize ve kaç hayvanın aşıyı alabildiğini
belirlemeniz mümkün olabilecektir.
Aşı uygulamasından 72 saat önce klor cihazını kapatın.
Aşı başlangıcından 72 saat önce, her hangi bir deterjan artığı kalmadığından emin olmak
için su filtrelerini temizleyin. Filtreleri temiz su ile temizleyin.
Su sanitasyonunda, eğer ultra viyole ışık kullanılıyorsa aşının inaktive olmasının önüne
geçmek için bu ışığı kapatın.
COBB
57
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Aşı uygulamasının, eğer sürüde başka bir hastalık için tedavi de yapılıyorsa, başarısız
olması mümkündür.
Gerekli su miktarını, bir önceki günün toplam tüketiminin %30’unu alarak bulabilirsiniz.
Eğer suyun ölçümü mümkün değilse şu hesaplamayı kullanabilirsiniz: Binler olarak
hayvan sayısını gün olarak yaş ile çarptıktan sonra bir kez daha 2 ile çarpın. Bu miktar,
2 saatlik bir periyotta yapılacak aşı için gerekli su miktarını verecektir.
Litreye 2,5 gr (2 çay kaşığı) yağsız süt tozu ekleyin. Alternatif olarak aşı firmasının
önerileri doğrultusunda ticari stabilizatörlerde kullanılabilir.
Yağsız süt tozunun sudaki mevcut kloru stabilize ettiğinden emin olmak için, aşının
katımından 20 dakika önce su ve süt tozu karışımını hazırlayın.
Aşı ürün tipini, seri numarasını ve son kullanım tarihini, kümes kayıtlarına işleyin.
Her aşı şişesini, su-stabilizatör karışımının içinde daldırarak açın.
Her aşı şişesini, aşı içeriği tamamen suda eriyinceye kadar çalkalayın.
Su hatlarını kaldırın.
Hazırlanmış aşı, stabilizatör ve renklendirici karışımını su tankına dökün.
Hatların sonundan stabilizatör yada boyalı su gelene kadar hatların içindeki suyu
boşaltın.
Hatları indirerek hayvanların aşıyı tüketmesini sağlayın. Su tankı tam olarak boşalmadan
hemen önce, hattın hava yapmasına engel olmak için, tanka gelen suyu açıp deponun
yeniden doldurulmaya başladığından emin olun.
Hayvanları su içmeye teşvik etmek ve uygulamanın üniform bir şekilde uygulanmasını
sağlamak için hayvanların arasında yavaşça gezinin.
Bir sonraki aynı yaştaki hayvanların aşısında ideal zaman olan 1-2 saatlik süreyi tekrar
tutturabilmeyi yada ayarlayabilmeyi sağlamak için, aşı tüketim zamanını mutlaka not alın.
58
COBB
B. AÇIK-ÇAN TİPİ SULUK SİSTEMİ
Aşılama prosedürünü takip etmek için iki kişi gerekmektedir. Bir kişi aşı solüsyonunu
•
karıştırmak için, diğeri ise aşının uygulanmasını sağlamak için bulunmalıdır.
Her suluğu, içindeki altlık ve suyu boşaltarak temizleyin. Sulukları temizlerken dezenfektan
•
kullanmayın.
Her suluğu, önceden belirlenmiş biçimde, fazla doldurmamaya ve aşı solüsyonunu
•
dökmemeye çalışarak dikkatle doldurun.
İçme suyu aşısının alımınının kontrol edilmesi:
Hayvanlar aşıyı alır almaz kontrole başlayın.
•
Kümes başına rastgele 100 adet hayvan alın ve kaçının dilinin, gagasının ve kursağının
•
boyalı olduğunu kontrol edin.
•
Kümesi 4 parçaya bölün ve her parçadan 25’er hayvan alarak kontrolünüzü yapın.
•
Boyanma oranına göre tüm kümeste aşıyı almış hayvan sayısını hesaplayın.
•
Hayvanların %95’i boya izi taşıyorsa, aşının başarılı olduğu düşünülebilmektedir.
Mavi leke bulunan hayvanların yüzdesi
Aşı uygulamasından itibaren geçen süre
%75
%95
1 Saat
2 Saat
Aşı süresince veya sonrasında sıra dışı durumlarla karşılaşırsanız zaman kaybetmeden
danışman veteriner hekiminize başvurun.
COBB
59
Sprey aşılama kuralları:
Sprey aşılama, dikkatli bir aşı yönetimi ister. Spreyin bir kısmı, buharlaşma ve akma gibi
•
nedenlerle hayvana ulaşmadan kaybedilebilir.
Aşı ekipmanlarının, satıcı firmanın önerileri doğrultusunda, düzgün çalıştığına ve doğru
•
partikül büyüklüğünde dağılım meydana getirdiğine emin olunmalıdır.
Çiftlikte, kutularındaki günlük civcivlerin sprey aşıyla aşılanması, özel tipte bir sprey cihazı
•
gerektirir (Aşı tedarikçinize danışın).
Tamirata gerek duyulabileceği nedeniyle aşıdan en az bir hafta önce aşı makinelerinizin
•
düzgün çalıştığını kontrol edin.
Spesifik kümes koşulları ve ekipmanlar konusunda deneyimsiz aşıcılar, yürüyüş hızını iyi
•
ayarlayabilmeleri için mutlaka daha önceden su kullanarak pratik yapmalılardır.
Sprey makinasını sadece aşılamada kullanın. İçine asla dezenfektan veya insektisitler gibi
•
kimyasallar koymayın.
Özellikle sıcak havalarda stresi düşürmek için aşı uygulamasını günün erken saatlerinde
•
yapın.
Aşının, satıcı firmanın tavsiye ettiği sıcaklık aralığında saklandığına emin olun (2-8 °C).
•
Aşı ürün tipini, seri numarasını ve son kullanım tarih, dezenfektan, temizlik maddesi veya
•
organik maddenin olmadığı temiz yüzeylerde ve temiz kaplarda hazırlayın (Bu uygulama
metodunda stabilizatörü, ekipman veya aşı tedarikçi firmasının önerisi doğrultusunda
kullanın).
•
Taze, serin distile su kullanın.
Her aşı şişesini suyun içinde açın.
•
•
Her aşı şişesini, aşı içeriği tamamen suda eriyinceye kadar çalkalayın.
•
Aşı makinasını, aşıyı katmadan önce az bir miktar distile su ile çalkalayın.
Büyük mikron boyutlarındaki damlacıkların istendiği kaba sprey aşılarında, tipik olarak
•
toplam 30.000 hayvan için 15-30 lt su yeterli olmaktadır (Aşı ve aşı makinası tedarikçi
firmalarının önerdiği miktarlar bundan farklı ise bahsi geçen firmaların önerdiği miktarlar
geçerlidir).
•
Aşılamadan önce tüm fanları kapatın. Aşıcının kümes boyunca rahatça yürümesine fırsat
vermek ve daha önemlisi stresi düşürmek için ışıkları kısın.
•
Kaba sprey aşılarında,kümesi boylu boyunca seyyar çevirme panoları yardımıyla
bölmelendirin. Aşıcıyla yan duvar arasındaki mesafe 4 mt’den fazla olmamalıdır.
Kaba sprey, hayvan yüksekliğinden 1 mt kadar yüksekte olmalıdır.
•
Spreyin nozzle kısmını aşağıya doğru bakacak şekilde tutun.
•
Hayvanlar
arasında yavaş ve dikkatlice yürüyün.
•
Hayvanların ihmal edilip sıcaklık stresine maruz kalmalarına mahal vermeden, sprey
•
bitiminden itibaren 20 dakika kadar fanları kapalı tutun.
•
Aşılamadan sonra aşı makinasını distile su ile çalkalayın ve tozsuz, temiz bir ortamda
kurumaya bırakın. Bu değerli ekipman ile doğru şekilde ilgilenin.
60
COBB
12. KAYiTLAriN TUTULMASi
Kayıtların doğru olarak tutulması, sürünün performansının ve karlılığının takibi ile programlama
ve nakit akış projeksiyonlarının yapılabilmesi için gerekli tahminlerin yapılması açısından oldukça
önemlidir. Ayrıca potansiyel problemlerin önceden öngörülmesine de olanak sağlar. Günlük
raporlar mutlaka her kümes için ayrı ayrı tutulmalıdır. Bazı ülkelerde aşağıdaki verilerin kesimden
önce, ilgili makamlar için hazırlanmaları gerekmektedir.
Günlük raporlar:
Her Kümes için cinsiyetlere göre ölümler ve ayıklamalar
•
•
Günlük yem tüketimi
•
Günlük su tüketimi
•
Su-Yem oranı
•
İçme suyu ile yapılan tedaviler
•
Günlük maksimum ve minimum sıcaklıklar
•
Günlük maksimum ve minimum nem
•
Kesime giden toplam hayvan sayısı
•
Kümes içinde yapılan değişiklikler
COBB
61
Sürü kayıtları:
Yem sevkiyatları (tedarikçi/miktar/tip/tüketim tarihi)
•
•
Her sevkiyata ait yem numunesi
•
Canlı ağırlık (günlük/haftalık/günlük artış)
•
Tedavi (tip/grup/miktar/uygulama tarihi/bitiş tarihi)
•
Işık programı
•
Altlık (tip/sevkiyat tarihi/sevk edilen miktar/görsel değerlendirme)
•
Civciv sevkiyatı (sayı/tarih/saat/kutu içi sayılar/kamyon sıcaklık ve nemi)
•
Yerleşim sıklığı
•
Civciv geliş yeri (kuluçka/ırk/anaç kodu/civciv ağırlığı)
•
Kesimhanedeki her yüklemenin ağırlıkları
•
Iskartalar
•
Yem çekiş tarih ve saati
•
Yakalamanın başlangıç – bitiş, tarih ve saati
•
Dönem arası (toplam bakteri sayıları/görsel değerlendirme)
•
Otopsi bulguları
•
Tamir ve bakımlar
•
Haftalık jeneratör testleri
•
Haftalık alarm testleri
•
Sensör ve termostadların kontrolleri (güncel kalibrasyonlu)
Yıllık kontroller:
Su (kaynak ve suluktan test edilmeli)
•
62
COBB
13. EKLEr
Uzunluk:
1 metre (m)
1 santimetre (cm)
Metrik çeviriler
3,281 feet (ft)
0,394 inç (in.)
Alan:
1 metre kare (m²)
1 santimetre kare (cm²)
10,76 feet kare (ft.²)
0,155 inç kare (in.²)
Hacim:
1 litre (lt)
1 litre (lt)
1 metre küp (m³)
0,22 emperyal galon (IG)
0,262 US galon (gal)
35,31 feet küp (ft.³)
Ağırlık:
1 kilogram (kg)
1 gram (gr)
2,205 pounds (lb.)
0,035 ons (oz.)
Enerji:
1 kalori (kal)
1 jul (J)
1 jul (J)
1 Britanya termal ünitesi (BTU)
1 Britanya termal ünitesi (BTU)
4,184 jul (J)
0,735 foot pound
0,00095 Britanya termal ünitesi (BTU)
252 kalori (cal)
0,3 saat başına watt (kWh)
Basınç:
1 bar
1 bar
1 Paskal (Pa)
İnç kare başına 14,504 pound (psi)
100.000 paskal
0,000145 psi
Akış hızı hacmi:
1 metre küp saat (m³/saat)
dakika başına 0,5886 feet küp (ft³/dak)
Yerleşim sıklığı:
Hayvan başına 1 foot kare (ft²/hayvan)
Metrekare başına 1 kilogram (kg/m²)
metre kare başına 10,76 hayvan (hayvan/m²)
foot kare başına 0,205 pound (lbs/ft²)
Sıcaklık:
Santigrat'tan fahrenheit'a
Fahrenayt'dan santigrat'a
(Santigrat x 9/5) + 32
(Fahrenayt - 32) x 5/9
1 lüks
0,0929 foot - mum
Işık:
1 foot-mum (fc)
COBB
10,76 lüks
63
Broiler Civcivlerinde Kanattan Cinsiyet Ayrımı
Yavaş tüylenen formattaki broiler civcivlerinde, kanattan cinsiyet ayrımı yapmak mümkündür ve
aşağıda gösterildiği şekilde yapılabilmektedir.
Hızlı tüylenen formattaki broiler civcivlerinin her iki cinsiyetinde de aşağıdaki tablodaki dişilerin
tüylenmesine benzer bir tüy gelişimine sahip olunacağı için, kanattan cinsiyet ayrımı yapmak
mümkün değildir.
KANADIN ÜSTÜ
A
DİŞİLER
B
B
A
A
B
A
Birincil ve ikincil
tüyler aynı
uzunluktadırlar
İkincil tüyler
yavaşça birincil
tüyleri geçer
Birkaç saat sonra
tüyler uzar ancak
halen ikincil
tüyler birincil tüylerin
uzunluğunun ancak
½ ile ¾’ü kadar
olmaktadırlar
3.
4.
A
İkincil tüyler her zaman birincil tüylerle
ya aynı boydadır yada daha uzundur
Çıkımda bütün
tüyler kısadır
ancak ikincil
tüyler birincil tüylerin
uzunluğunun ancak
½ ile ¾’ü kadar
olmaktadırlar
2.
A
A
ERKEKLER
İkincil tüyler herzaman birincil
tüylerden daha kısadır
1.
A - Brincil tüyler
B - İkincil tüyler
B
B
B
İkincil tüyler birincil
tüylerden oldukça
uzun Hale gelirler
Kanadı bir yelpaze gibi açın
Dış taraftaki birleşme yerindeki tüylere bakın-alt sıra tüyler birincil tüyler, üst sıra tüyler
ikincil tüylerdir.
Alt sıra tüyler (birinciller), üst sıra tüylerden (ikinciller) uzunsa civciv dişidir.
Alt sıra tüyler (birinciller), üst sıra tüylerle (ikinciller) aynı uzunlukta yada daha kısa ise
civciv erkektir.
64
COBB
14. NOTLAr
COBB
65
cobb-vantress.com
L-1020-02 TU
August 15, 2010

Broiler Sevk ve İdare Rehberi - Cobb

Transkript

Benzer belgeler

BİYOSİDAL ÜRÜN ETİKET ÖRNEĞİ (DEZENFEKTAN/KORUYUCU

Hasta Sevk İzinleri

Yapı - Ocak 2016 | Kristalkule

Amatör Tavuk Kümeslerimiz Nasıl Olmalı

DEVLET DESTEKLİ KÜMES HAYVANLARI HAYAT

1 / 6 DEVLET DESTEKLİ KÜMES HAYVANLARI HAYAT

ABD`li Invus AirTies`a yatırım yaptı haberi

İhtiyaç Listesi - Van Halk Sağlığı Müdürlüğü

KANATLI HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE BİYOGÜVENLİK

YEM KARIŞIMININ HAZIRLANMASI-22 aralık 2014